ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ: Βίοι Φιλοσόφων - Θαλῆς (1.22-1.26)

ΘΑΛΗΣ

[1.22] Ἧν τοίνυν ὁ Θαλῆς, ὡς μὲν Ἡρόδοτος καὶ Δοῦρις καὶ Δημόκριτός φασι, πατρὸς μὲν Ἐξαμύου, μητρὸς δὲ Κλεοβουλίνης, ἐκ τῶν Θηλιδῶν, οἵ εἰσι Φοίνικες, εὐγενέστατοι τῶν ἀπὸ Κάδμου καὶ Ἀγήνορος. ‹ἦν δὲ τῶν ἑπτὰ σοφῶν,› καθὰ καὶ Πλάτων φησί· καὶ πρῶτος σοφὸς ὠνομάσθη ἄρχοντος Ἀθήνησι Δαμασίου, καθ᾽ ὃν καὶ οἱ ἑπτὰ σοφοὶ ἐκλήθησαν, ὥς φησι Δημήτριος ὁ Φαληρεὺς ἐν τῇ τῶν Ἀρχόντων ἀναγραφῇ. ἐπολιτογραφήθη δὲ ἐν Μιλήτῳ, ὅτε ἦλθε σὺν Νείλεῳ ἐκπεσόντι Φοινίκης· ὡς δ᾽ οἱ πλείους φασίν, ἰθαγενὴς Μιλήσιος ἦν καὶ γένους λαμπροῦ.

[1.23] Μετὰ δὲ τὰ πολιτικὰ τῆς φυσικῆς ἐγένετο θεωρίας. καὶ κατά τινας μὲν σύγγραμμα κατέλιπεν οὐδέν· ἡ γὰρ εἰς αὐτὸν ἀναφερομένη ναυτικὴ ἀστρολογία Φώκου λέγεται εἶναι τοῦ Σαμίου. Καλλίμαχος δ᾽ αὐτὸν οἶδεν εὑρέτην τῆς ἄρκτου τῆς μικρᾶς, λέγων ἐν τοῖς Ἰάμβοις οὕτως·

καὶ τῆς Ἀμάξης ἐλέγετο σταθμήσασθαι
τοὺς ἀστερίσκους, ᾗ πλέουσι Φοίνικες.

κατά τινας δὲ μόνα δύο συνέγραψε, Περὶ τροπῆς καὶ ἰσημερίας, τὰ ἄλλ᾽ ἀκατάληπτα εἶναι δοκιμάσας. δοκεῖ δὲ κατά τινας πρῶτος ἀστρολογῆσαι καὶ ἡλιακὰς ἐκλείψεις καὶ τροπὰς προειπεῖν, ὥς φησιν Εὔδημος ἐν τῇ Περὶ τῶν ἀστρολογουμένων ἱστορίᾳ· ὅθεν αὐτὸν καὶ Ξενοφάνης καὶ Ἡρόδοτος θαυμάζει. μαρτυρεῖ δ᾽ αὐτῷ καὶ Ἡράκλειτος καὶ Δημόκριτος.

[1.24] Ἔνιοι δὲ καὶ αὐτὸν πρῶτον εἰπεῖν φασιν ἀθανάτους τὰς ψυχάς· ὧν ἐστι Χοιρίλος ὁ ποιητής. πρῶτος δὲ καὶ τὴν ἀπὸ τροπῆς ἐπὶ τροπὴν πάροδον εὗρε, καὶ πρῶτος τὸ τοῦ ἡλίου μέγεθος ‹τοῦ ἡλιακοῦ κύκλου ὥσπερ καὶ τὸ τῆς σελήνης μέγεθος› τοῦ σεληναίου ἑπτακοσιοστὸν καὶ εἰκοστὸν μέρος ἀπεφήνατο κατά τινας. πρῶτος δὲ καὶ τὴν ὑστέραν τοῦ μηνὸς τριακάδα εἶπεν. πρῶτος δὲ καὶ περὶ φύσεως διελέχθη, ὥς τινες.

Ἀριστοτέλης δὲ καὶ Ἱππίας φασὶν αὐτὸν καὶ τοῖς ἀψύχοις μεταδιδόναι ψυχάς, τεκμαιρόμενον ἐκ τῆς λίθου τῆς μαγνήτιδος καὶ τοῦ ἠλέκτρου. παρά τε Αἰγυπτίων γεωμετρεῖν μαθόντα φησὶ Παμφίλη πρῶτον καταγράψαι κύκλου τὸ τρίγωνον ὀρθογώνιον, καὶ θῦσαι βοῦν.

[1.25] οἱ δὲ Πυθαγόραν φασίν, ὧν ἐστιν Ἀπολλόδωρος ὁ λογιστικός. οὗτος προήγαγεν ἐπὶ πλεῖστον ἅ φησι Καλλίμαχος ἐν τοῖς Ἰάμβοις Εὔφορβον εὑρεῖν τὸν Φρύγα, οἷον «σκαληνὰ καὶ τρίγωνα» καὶ ὅσα γραμμικῆς ἔχεται θεωρίας.

Δοκεῖ δὲ καὶ ἐν τοῖς πολιτικοῖς ἄριστα βεβουλεῦσθαι. Κροίσου γοῦν πέμψαντος πρὸς Μιλησίους ἐπὶ συμμαχίᾳ ἐκώλυσεν· ὅπερ Κύρου κρατήσαντος ἔσωσε τὴν πόλιν. καὶ αὐτὸς δέ φησιν, ὡς Ἡρακλείδης ἱστορεῖ, μονήρη αὑτὸν γεγονέναι καὶ ἰδιαστήν.

[1.26] ἔνιοι δὲ καὶ γῆμαι αὐτὸν καὶ Κύβισθον υἱὸν ἔχειν· οἱ δὲ ἄγαμον μεῖναι, τῆς δὲ ἀδελφῆς τὸν υἱὸν θέσθαι. ὅτε καὶ ἐρωτηθέντα διὰ τί οὐ τεκνοποιεῖ, διὰ φιλοτεκνίαν εἰπεῖν. καὶ λέγουσι ὅτι τῆς μητρὸς ἀναγκαζούσης αὐτὸν γῆμαι ἔλεγεν, «οὐδέπω καιρός». εἶτα, ἐπειδὴ παρήβησεν ἐγκειμένης, εἰπεῖν, «οὐκέτι καιρός». φησὶ δὲ καὶ Ἱερώνυμος ὁ Ῥόδιος ἐν τῷ δευτέρῳ τῶν Σποράδην ὑπομνημάτων ὅτι βουλόμενος δεῖξαι ῥᾷον εἶναι πλουτεῖν, φορᾶς μελλούσης ἐλαιῶν ἔσεσθαι, προνοήσας ἐμισθώσατο τὰ ἐλαιουργεῖα καὶ πάμπλειστα συνεῖλε χρήματα.

***
[1.22] Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, τον Δούρη και τον Δημόκριτο, ο Θαλής ήταν γιος του Εξαμύα και της Κλεοβουλίνας, από την οικογένεια των Θηλιδών, που είναι Φοίνικες (πρόκειται για την οικογένεια με την ευγενέστερη καταγωγή μεταξύ των απογόνων του Κάδμου και του Αγήνορα). ‹Ήταν ένας από τους Εφτά Σοφούς›, σύμφωνα με όσα λέει ο Πλάτωνας. Ήταν ο πρώτος στον οποίο δόθηκε το παρωνύμιο «σοφός»· άρχοντας τότε στην Αθήνα ήταν ο Δαμασίας, που στα χρόνια του καθιερώθηκε και η ονομασία «Επτά Σοφοί», όπως λέει ο Δημήτριος ο Φαληρέας στον Κατάλογό του των αρχόντων. Έγινε δεκτός ως πολίτης στη Μίλητο, όταν πήγε εκεί μαζί με τον Νείλο, που απελάθηκε από τη Φοινίκη. Οι περισσότεροι, πάντως, λένε ότι ο Θαλής ήταν ντόπιος Μιλήσιος και από περίλαμπρη οικογένεια.

[1.23] Αφού για μεγάλο διάστημα ασχολήθηκε με τα πολιτικά πράγματα, άρχισε ύστερα να ασχολείται με τη σπουδή της φύσης. Σύμφωνα με μερικούς δεν άφησε πίσω του κανένα σύγγραμμα· η Ναυτική αστρολογία που αποδίδεται σ᾽ αυτόν λένε πως είναι έργο του Σαμιώτη Φώκου. Ο Καλλίμαχος, πάντως, τον ξέρει ως τον άνθρωπο που ανακάλυψε τη Μικρή Άρκτο· λέει, πράγματι, ο ποιητής στους Ιάμβους του:

Έλεγαν πως της Άμαξας μέτρησε τ᾽ αστεράκια
που οι Φοίνικες στη θάλασσα την έχουν οδηγό τους.

Σύμφωνα όμως με κάποιους άλλους ο Θαλής έγραψε δύο μόνο πραγματείες, Για τις τροπές του ήλιου και Για την ισημερία, επειδή όλα τα άλλα τα θεώρησε πράγματα ακατάληπτα. Μερικοί θεωρούν ότι είναι ο πρώτος που ασχολήθηκε με την αστρονομία, ο πρώτος που πρόβλεψε εκλείψεις του ήλιου και μίλησε για τις τροπές του ήλιου, όπως λέει ο Εύδημος στην Ιστορία του της αστρονομίας· αυτός είναι και ο λόγος που εκφράζονται με θαυμασμό γι᾽ αυτόν ο Ξενοφάνης και ο Ηρόδοτος. Το βεβαιώνουν, επίσης, ο Ηράκλειτος και ο Δημόκριτος.

[1.24] Μερικοί λένε επίσης —ένας από αυτούς και ο ποιητής Χοιρίλος— ότι ήταν και ο πρώτος που είπε ότι οι ψυχές είναι αθάνατες. Πρώτος, επίσης, αυτός προσδιόρισε την πορεία του ήλιου από τη μια τροπή στην άλλη, και πρώτος, σύμφωνα με κάποιους, υποστήριξε ότι το μέγεθος του ήλιου είναι το ένα επτακοσιοστό εικοστό του σεληνιακού κύκλου, όπως και το μέγεθος της σελήνης είναι το ένα επτακοσιοστό εικοστό του σεληνιακού κύκλου. Ήταν, επίσης, ο πρώτος που ονόμασε «τριακοστή» την τελευταία μέρα του μήνα· και όπως λένε μερικοί, ο πρώτος που συζήτησε θέματα της φύσης.

Ο Αριστοτέλης, από την άλλη, και ο Ιππίας λένε πως ο Θαλής, με επιχειρήματα που ξεκινούσαν από τα χαρακτηριστικά του μαγνήτη και του ήλεκτρου, απέδιδε ψυχή και στα άψυχα αντικείμενα. Η Παμφίλη λέει ότι ο Θαλής, έχοντας μάθει γεωμετρία από τους Αιγυπτίους, ήταν ο πρώτος που ενέγραψε ορθογώνιο τρίγωνο σε κύκλο — οπότε και πρόσφερε θυσία ένα βόδι. [1.25] Κάποιοι άλλοι όμως, μεταξύ τους και ο Απολλόδωρος ο λογιστικός, λένε πως αυτό το έκανε ο Πυθαγόρας. (Ο Πυθαγόρας ήταν που έδωσε παρά πολλές προεκτάσεις σε όσα —όπως λέει ο Καλλίμαχος στους Ιάμβους του— είχε ανακαλύψει ο Εύφορβος από τη Φρυγία, όπως π.χ. τα «σκαληνά τρίγωνα» και γενικά όσα σχετίζονται με τη γεωμετρική θεωρία.)

Φαίνεται όμως ότι ο Θαλής έδωσε άριστες συμβουλές και σε πολιτικά θέματα. Όταν, επί παραδείγματι, ο Κροίσος έστειλε στη Μίλητο ανθρώπους του να συζητήσουν για συμμαχία, ο Θαλής απέτρεψε τους Μιλησίους από τη συμμαχία αυτή, κάτι που έσωσε την πόλη, όταν ο Κύρος νίκησε τον Κροίσο. Ο Ηρακλείδης τον παρουσιάζει να λέει ο ίδιος για τον εαυτό του ότι υπήρξε ένας μοναχικός άνθρωπος που έζησε ως ένας απομονωμένος ιδιώτης.

[1.26] Μερικοί λένε ότι παντρεύτηκε και ότι είχε γιο με όνομα Κύβισθος· άλλοι όμως λένε ότι έμεινε άγαμος και ότι υιοθέτησε τον γιο της αδερφής του. Λένε επίσης ότι, όταν τον ρώτησαν γιατί δεν κάνει παιδιά ο ίδιος, απάντησε «Από αγάπη για τα παιδιά». Λένε ακόμη ότι, όταν η μητέρα του έκανε προσπάθειες να τον αναγκάσει να παντρευτεί, αυτός έλεγε «Είναι πολύ νωρίς ακόμη», όταν όμως άρχισε να περνάει η ηλικία του και εκείνη επέμενε να τον πιέζει, αυτός είπε «Τώρα πια είναι πολύ αργά». Και ο Ροδίτης Ιερώνυμος, στο δεύτερο βιβλίο των Σκόρπιων σημειώσεών του, λέει ότι ο Θαλής, θέλοντας να αποδείξει πόσο εύκολο πράγμα είναι να γίνει κανείς πλούσιος, νοίκιασε —προβλέποντας ότι η επόμενη σοδειά της ελιάς θα ήταν πολύ καλή— όλα τα ελαιοτριβεία, και έτσι μάζεψε παρά πολλά χρήματα.

Ο Αριστοτέλης, η ευτυχία και ο παράγοντας της τύχης

Για τους περισσότερους ο όρος ευδαιμονία τίθεται ως κάτι αλληλένδετο με τον παράγοντα της τύχης. Ακόμη κι ετυμολογικά να το δει κανείς προέρχεται από το ευ-δαίμων, από τον καλό, δηλαδή, δαίμονα που συνοδεύει τη ζωή του ανθρώπου, ενώ ο όρος κακοδαίμων προέρχεται από το κακώς-δαίμων, δηλαδή τον κακό δαίμονα που μπορεί να δράσει αρνητικά παραπέμποντας στο αντίξοο. Και ως δαίμων εννοείται η τύχη, το ριζικό, η μοίρα που χαράζεται για κάθε άνθρωπο από τη γέννησή του. Ο δαίμονας μπορεί να παραπέμψει σε κάτι ανάλογο με το φύλακα άγγελο, όπως θα λέγαμε σήμερα, που για τον αρχαίο Έλληνα λειτουργεί προστατευτικά μόνο αν είναι καλός, ενώ μπορεί να δράσει καταστροφικά, αν είναι κακός.

 

Ασφαλώς, μια τέτοια αντίληψη χαρακτηρίζεται μοιρολατρική. Ο άνθρωπος παρουσιάζεται σαν απόλυτο έρμαιο της μοίρας, του δαίμονά του, στην οποία είναι αδύνατο να αντιταχθεί. Η περίπτωση του Οιδίποδα είναι εξόχως κατατοπιστική. Απέναντι σ’ αυτή την οπτική της παθητικότητας αντιτάχθηκαν τόσο ο Ηράκλειτος, όσο και ο Δημόκριτος, αλλά και ο Αριστοτέλης, προτρέποντας τον άνθρωπο να ενεργήσει, δηλαδή να αναλάβει την ευθύνη των πράξεών του. Κάθε άνθρωπος είναι ο δαίμονας του εαυτού του. Με δυο λόγια, είναι ο ίδιος που χαράζει τη μοίρα του.

 

Από αυτή την άποψη, η τύχη μετατρέπεται σε διαμορφώσιμο είδος. Φυσικά, είναι αδύνατο να παραβλέψει κανείς το αστάθμητο (είτε προς το καλό είτε προς το κακό), που δεν αφήνει τον άνθρωπο ανεπηρέαστο. Εξάλλου, υπάρχουν και τα (κατά τον Αριστοτέλη) εξωτερικά αγαθά, που περιπλέκουν το ζήτημα: «Ολοφάνερα όμως – όπως το είπαμε κιόλας – η ευδαιμονία χρειάζεται και τα εξωτερικά αγαθά· γιατί είναι αδύνατο, ή τουλάχιστο δεν είναι εύκολο, να κάνει κανείς τις καλές και τις ωραίες ενέργειες, αν δεν έχει στη διάθεσή του τη βοήθεια των εξωτερικών αγαθών». (1099a 8, 34-36).

 

Κι αν κανείς αναρωτιέται τι ακριβώς είναι τα «εξωτερικά αγαθά», ο Αριστοτέλης θα δώσει το στίγμα: «Δεν είναι, πράγματι, καθόλου λίγα αυτά που γίνονται με τη βοήθεια των φίλων, με τη βοήθεια του πλούτου, με τη βοήθεια της πολιτικής δύναμης – όλα αυτά να  λειτουργούν σαν ένα είδος εργαλείων». (1099b 8, 1-2). Κι εδώ βέβαια δε γίνεται λόγος για τη χρησιμοθηρική οπτική της φιλίας ή της εξουσίας, που συγκαταλέγονται στην ίδια κατηγορία με τον πλούτο, αλλά για την ίδια την ιδέα της τύχης, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε φιλίες με πρόσωπα που θα προσφέρουν βοήθεια σε μια κρίσιμη στιγμή ή όχι.

 

Για τους περισσότερους ο όρος ευδαιμονία τίθεται ως κάτι αλληλένδετο με τον παράγοντα της τύχης.

 

Ο Αριστοτέλης θα φέρει κι άλλα παραδείγματα τέτοιου είδους, όπως η καταγωγή ή η ομορφιά ή το να έχει κανείς καλά ή κακά παιδιά, όχι γιατί συμφωνεί μ’ αυτά, αλλά για να καταδείξει την κοινή αντίληψη που αποδεχόμενη τέτοιες αντιλήψεις καταλήγει να συνδέει την ευδαιμονία με την τύχη: «Όπως λοιπόν το είπαμε, φαίνεται ότι η ευδαιμονία χρειάζεται και αυτού του είδους την ευημερία· αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί βάζουν την ευδαιμονία μαζί με την καλή τύχη – ενώ άλλοι μαζί με την αρετή». (1099b 8, 8-10).

 

Ο άνθρωπος δυσκολεύεται να διακρίνει τους παράγοντες που καθορίζουν την ποιότητα της ζωής του. Εξάλλου, η αναγωγή στην τύχη πέρα από εύκολη είναι και ιδιαίτερα βολική. Απαλλάσσει από τις ευθύνες. Το γιατί η επιλογή των φίλων ή η διαπαιδαγώγηση των παιδιών είναι θέμα τύχης δε χρειάζεται να διευκρινιστεί. Όσο για τα ζητήματα του πλούτου, της εξουσίας και της καταγωγής, χωρίς να υποτιμούνται, ξεκαθαρίζεται ότι έχουν να κάνουν περισσότερο με την επιφάνεια παρά με την ουσία, αφού όσο κι αν συντελούν στην ευημερία είναι αδύνατο να επιφέρουν την ευτυχία από μόνα τους. Ως ένα βαθμό, ενδεχομένως, και να την απομακρύνουν, καθώς  οι συμφεροντολογικές σχέσεις του πλούτου και της εξουσίας δεν έχουν καμία σχέση με τη φιλία, κι ο άνθρωπος, ως φύσει κοινωνικό ον, ευτυχεί μόνο όταν διατηρεί ουσιαστικές – εκ βαθέων – σχέσεις με άλλους ανθρώπους.

 

Αντίθετα, αυτός που δεν έχει υψηλούς φίλους, ευγενική καταγωγή ή πρόσβαση στην εξουσία δε σημαίνει ότι θα στερηθεί και τα απαραίτητα, ώστε η υλική ανεπάρκεια να τον οδηγήσει στη δυστυχία. Το ότι – κατά πάσα πιθανότητα – δε θα ανήκει στους πλούσιους δεν αποτελεί (από μόνο του) παράγοντα δυστυχίας. Εξάλλου, ο Αριστοτέλης στα «Πολιτικά» έχει διευκρινίσει ότι είναι απείρως προτιμότερο να συγκαταλέγεται κανείς στη μεσαία τάξη, αφού έτσι δε θα υποστεί τις στερήσεις των φτωχών και ταυτόχρονα θα αποφύγει τους κινδύνους του πλούτου. Για τον Αριστοτέλη η μεσαία τάξη κρίνεται ιδανική για την κατάκτηση της ευτυχίας, με τον τρόπο που εκείνος εννοεί.

 

Η σύγχυση του κόσμου σε σχέση με τις προτεραιότητες για την επίτευξη της ευδαιμονίας και η αναγκαιότητα των «εξωτερικών αγαθών», που ο άνθρωπος νιώθει ότι είναι αδύνατο να ελέγξει, είναι οι κύριοι παράγοντες που στρέφουν το ενδιαφέρον στην τύχη ή στη θεϊκή παρέμβαση: «Αυτός είναι επίσης και ο λόγος που τίθεται το ερώτημα αν η ευδαιμονία είναι κάτι που αποκτιέται με τη σπουδή, με τον εθισμό ή με κάποια άλλη μορφή άσκησης, ή μήπως έρχεται στον άνθρωπο σαν ένα είδος δώρου των θεών ή και της τύχης». (1099b 9, 11-13).

 

Η απάντηση του Αριστοτέλη σ’ αυτό είναι οριστική: «Θα πρέπει, επίσης, να δεχτούμε ότι η ευδαιμονία είναι ένα κοινό αγαθό, που μπορεί να αποκτηθεί από πολλούς ανθρώπους, αφού είναι δυνατό να υπάρξει σε όλους όσοι δεν είναι ανάπηροι ως προς την αρετή: το μόνο που χρειάζεται είναι κάποιο είδος σπουδής και προσωπικής προσπάθειας». (1099b 9, 22-24). Με άλλα λόγια, όποιοι δεν είναι εξαρχής αποκλεισμένοι από την αρετή (δούλοι, τρελοί, άνθρωποι με αξεπέραστα σωματικά προβλήματα κλπ) πρέπει να προσπαθήσουν για την κατάκτησή της ή, αν πρέπει να το πούμε αλλιώς, να πάρουν την τύχη στα χέρια τους.

 

Και δεν πρέπει να ξενίζει ο αποκλεισμός των συγκεκριμένων κατηγοριών από την απόκτηση της αρετής. Κάθε πράγμα εξετάζεται μέσα στο πλαίσιο της εποχής του. Εξάλλου, ο Αριστοτέλης αποκλείει από την αρετή και τα παιδιά: «Για τον ίδιο λόγο ούτε και σ’ ένα παιδί μπορεί να αποδοθεί ο χαρακτηρισμός αυτός» (εννοείται της ευδαιμονίας) «για το λόγο ότι το παιδί δεν έχει ακόμα την ικανότητα – λόγω ηλικίας – να κάνει τέτοιου είδους ενέργειες»· (εννοείται προς την κατάκτηση της αρετής). «και όσα παιδιά τα χαρακτηρίζουμε έτσι, είναι γιατί τρέφουμε γι’ αυτά καλές ελπίδες». (1100a 9, 2-4).

 

Κι αν αυτό δεν είναι αρκετό, ο Αριστοτέλης θα επαναλάβει: «Είπαμε ότι η ευδαιμονία είναι ένα είδος ενέργειας της ψυχής σύμφωνη με την αρετή». (1099b 9, 31). Από κει και πέρα «από τα υπόλοιπα αγαθά μερικά πρέπει απαραιτήτως να υπάρχουν, ενώ άλλα είναι – από τη φύση τους – βοηθητικά και χρήσιμα σαν εργαλεία». (1099b 9, 32-33). Η τάση του ανθρώπου να εκλαμβάνει τα εργαλεία σαν τελικό σκοπό είναι που επιφέρει τις παρανοήσεις, είναι, δηλαδή, η κύρια αιτία που τον απομακρύνει από την τέλεια ζωή, η οποία θα υπηρετήσει την τέλεια αρετή. Γιατί χωρίς τέλεια ζωή, τέλεια αρετή δεν υπάρχει: «…όπως το είπαμε ήδη, δε χρειάζεται μόνο τέλεια αρετή· χρειάζεται και μια τέλεια ζωή». (1100a 9, 5-6).

 

Αυτό που μένει είναι η τύχη ως αστάθμητος παράγοντας που μπορεί να ανατρέψει τα πάντα μέχρι την τελευταία στιγμή: «Γιατί στη ζωή συμβαίνουν πολλές μεταβολές και λογιών λογιών τύχες, και είναι ενδεχόμενο ακόμη και ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος να περιπέσει στα γηρατειά του σε μεγάλες δυστυχίες, όπως διηγούνται για τον Πρίαμο τα ποιήματα του Τρωικού κύκλου. Έναν τέτοιο όμως άνθρωπο, έναν άνθρωπο που τον βρήκαν τέτοιες δυστυχίες και τελείωσε άθλια τη ζωή του, κανένας δεν τον λέει ευδαίμονα». (1100a 9, 6-11).

 

Μπροστά σ’ αυτή την προοπτική ο Αριστοτέλης αναρωτιέται: «Μήπως επομένως, δεν πρέπει να ονομάζουμε κανέναν άνθρωπο ευδαίμονα όσο ζει; Μήπως, μάλλον, πρέπει – ακολουθώντας τη σύσταση του Σόλωνα – να “βλέπουμε” το τέλος; Και αν δεχτούμε τη θέση αυτή, πως έτσι δηλαδή έχει το πράγμα, είναι άραγε ευδαίμων και τότε, όταν πια έχει πεθάνει;» (1100 10, 12-15).

 

Είναι προφανές ότι ο Αριστοτέλης έχει περισσότερο περιπαικτική διάθεση. Η ευδαιμονία, ως έννοια αυστηρά συνυφασμένη με τη ζωή είναι ευνόητο ότι δεν απευθύνεται στους πεθαμένους. Η εκδοχή που θέλει να χαρακτηρίζεται ευδαίμων μόνο αυτός που διασφάλισε ότι δε θα απειληθεί ποτέ από καμία συμφορά δεν αφορά τους ζωντανούς αλλά τους νεκρούς, αφού μόνο οι νεκροί δεν έχουν να φοβηθούν τίποτε. Εν ολίγοις, δεν πρόκειται για επιχείρημα, αλλά για ισοπέδωση, καθώς, όταν μιλάμε για ζωή, δεν υπάρχει τίποτε δεδομένο.

 

Αν μιλάμε με τέτοιους όρους, τότε η έννοια της ευτυχίας (και κατ’ επέκταση της δυστυχίας) ματαιώνεται, αφού κανείς δεν μπορεί να τη διεκδικήσει. Εκτός αν φτάσουμε να μιλάμε για την ευτυχία ή τη δυστυχία των νεκρών: «Δε θα ήταν αυτό τελείως παράλογο, ιδίως για μας που λέμε ότι η ευδαιμονία είναι ένα είδος ενέργειας; Αν όμως δε λέμε ευδαίμονα τον άνθρωπο που έχει πεθάνει, και αν ούτε ο Σόλωνας θέλει να το πει αυτό, αλλά ότι τότε μόνο θα μπορούσε κανείς με σιγουριά να ονομάσει ευδαίμονα έναν άνθρωπο, με την ιδέα ότι τώρα πια ο άνθρωπος αυτός βρίσκεται έξω από κάθε κακό και  από κάθε συμφορά, αφήνει κι αυτό περιθώρια για συζήτηση· γιατί κατά την κοινή αντίληψη το καλό και το κακό υπάρχουν και για τον πεθαμένο άνθρωπο, όπως υπάρχουν και για έναν ζωντανό άνθρωπο που όμως δεν τα αντιλαμβάνεται· π.χ. τιμές και ατιμώσεις, ευτυχίες και δυστυχίες των παιδιών και γενικά των απογόνων». (1100 10, 15-25).

 

Φέρνοντας το συλλογισμό στα άκρα ο Αριστοτέλης καταδεικνύει ότι τελικά ούτε τους νεκρούς μπορούμε να λέμε ευδαίμονες, αφού, αν τους χαρακτηρίζουμε έτσι, θεωρούμε ότι, αν και νεκροί, συνεχίζουν να νιώθουν τη μακαριότητα του βίου τους. Όμως, αυτό είναι ένα είδος ζωής, οπότε ξανά υπόκειται στους κανόνες του ευμετάβλητου. Η δυστυχία ή η ατίμωση των απογόνων μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα. Με αυτή τη σκέψη ευδαίμων δεν πρέπει να λέγεται ούτε ο πεθαμένος και κατ’ επέκταση η λέξη πρέπει να διαγραφεί ως κενή περιεχομένου.

 

Οι δημιουργικές ασχολίες, η ουσιαστική επαφή με τους άλλους ανθρώπους, τα ισχυρά –ποιοτικά ενδιαφέροντα, η συνείδηση της αξίας που έχουν όλες οι στιγμές και η εκτίμηση κάθε μικροχαράς που προσφέρει η καθημερινότητα συνθέτουν το πορτρέτο της εσωτερικής γαλήνης.

 

Οι λαϊκές δοξασίες της εποχής που θέλουν τους νεκρούς να εισπράττουν συναισθηματικά τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες των απογόνων τους δε φαίνεται να πείθουν τον Αριστοτέλη: «Θα ήταν λοιπόν πολύ περίεργο, αν συμμετείχε και ο νεκρός σ’ αυτές τις μεταβολές, με αποτέλεσμα τη μια φορά να γίνεται ευδαίμων και την άλλη πάλι δυστυχισμένος. Περίεργο θα ήταν επίσης και το να μην έχουν οι τύχες των απογόνων κάποια επίδραση, ή για κάποιο διάστημα, πάνω στην ευτυχία των προγόνων τους». (1100a 10, 32-36).

 

Και προκειμένου να γίνει απολύτως σαφής θα επαναλάβει το επίμαχο ερώτημα: «Αν λοιπόν πρέπει να “βλέπουμε” το τέλος και μόνο τότε να ονομάζουμε ευδαίμονα έναν άνθρωπο (όχι με το νόημα ότι είναι ευδαίμων αλλ’ ότι υπήρξε ευδαίμων), πώς να μην είναι περίεργο, αν, τότε που είναι κανείς ευδαίμων, δεν μπορούμε να του αποδώσουμε το χαρακτηρισμό που του ανήκει, μόνο και μόνο γιατί δε θέλουμε να ονομάσουμε ευδαίμονες τους ζωντανούς ανθρώπους, επειδή ενδέχεται να τους συμβούν διάφορες μεταβολές και επειδή έχουμε θεωρήσει ότι η ευδαιμονία είναι κάτι το διαρκές, κάτι που καθόλου δε μεταβάλλεται εύκολα, ενώ είναι πολλά του κύκλου τα γυρίσματα στις τύχες των ίδιων ανθρώπων;» (1100a 10, 38-41, 1100b 10, 1-4).

 

Η προβληματική μιας τέτοιας συλλογιστικής είναι εμφανής: «… είναι φανερό πως αν θέλουμε να παρακολουθούμε αυτές τις εναλλαγές της τύχης, θα καταντήσουμε να ονομάζουμε πολλές φορές τον ίδιο άνθρωπο ευδαίμονα και ύστερα πάλι δυστυχισμένο, παρουσιάζοντας τελικά τον ευδαίμονα άνθρωπο “σαν ένα είδος χαμαιλέοντα, σαν έναν άνθρωπο που πατάει σε σαθρή βάση”. Μήπως καλύτερα θα έπρεπε να δεχτούμε πως δεν είναι με κανέναν τρόπο σωστό να παρακολουθούμε αυτές τις εναλλαγές της τύχης;» (1100b 10, 5-9).

 

Το συμπέρασμα είναι ξεκάθαρο: «Οι επιτυχίες ή οι αποτυχίες στη ζωή δε στηρίζονται σ’ αυτές· η ζωή του ανθρώπου τις χρειάζεται, όπως είπαμε, και αυτές, το αποφασιστικό όμως στοιχείο για την ευδαιμονία του ανθρώπου είναι οι σύμφωνες με την αρετή ενέργειες – οι αντίθετες φέρνουν το αντίθετο ακριβώς αποτέλεσμα». (1100b 10, 9-12).

 

Η αριστοτελική ευτυχία τίθεται με τρόπο βαθύτερο κι ως εκ τούτου πιο σταθερό. Το ότι τα σκαμπανεβάσματα της τύχης επηρεάζουν την ανθρώπινη ζωή κρίνεται δεδομένο. Όμως, αυτό ακριβώς είναι και το νόημα που δίνει ο Αριστοτέλης στην αρετή: ο ενάρετος άνθρωπος οφείλει να προστατέψει τις ισορροπίες (ακολουθώντας πάντα το δρόμο της μεσότητας) και στην άκρατη εύνοια και στη συμφορά. Γιατί και η εύνοια χρειάζεται τη δική της διαχείριση. Αυτός που δεν κατέχει την αρετή είναι εύκολο να παρασυρθεί. Μπορεί να περάσει στην αλαζονεία. Να προβεί σε αποφάσεις δίχως λογική δυσαρεστώντας τους γύρω του. Εν τέλει να συντριβεί μετατρέποντας την εύνοια της τύχης σε ατυχία, ακριβώς γιατί δεν ήξερε να σταθεί στο ύψος της.

 

Από την άλλη, η συμφορά είναι αδύνατο να αφήσει ανεπηρέαστους τους ανθρώπους. Κι ο ενάρετος δεν αποτελεί εξαίρεση. Η αρετή δεν ταυτίζεται με την αταραξία. Τα συναισθήματα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης φύσης και η άρνησή τους δεν αφορά τους ανθρώπους. Ο Αριστοτέλης δεν κάνει λόγο ούτε για απάθεια ούτε για συναισθηματικό ακρωτηριασμό. Αυτό που θέτει είναι η προτεραιότητα του μέτρου, ως στάση ζωής, που, τελικά, θα καθορίσει τόσο τα συναισθήματα όσο και τις πράξεις. Οι δημιουργικές ασχολίες, η ουσιαστική επαφή με τους άλλους ανθρώπους, τα ισχυρά –ποιοτικά ενδιαφέροντα, η συνείδηση της αξίας που έχουν όλες οι στιγμές και η εκτίμηση κάθε μικροχαράς που προσφέρει η καθημερινότητα συνθέτουν το πορτρέτο της εσωτερικής γαλήνης. Ένα τέτοιος άνθρωπος, όσο κι αν πληγεί από οποιαδήποτε συμφορά της αντίξοης τύχης, με το πέρασμα του χρόνου θα καταφέρει να το ξεπεράσει. Η αριστοτελική ευδαιμονία πηγάζει από μέσα, ως ιδανική εξισορρόπηση που οδηγεί στην ολοκλήρωση. Κι αυτό είναι που ονομάζουμε φιλοσοφία στον τρόπο που επιλέγει κανείς για να ζήσει.

 

Αριστοτέλης: Ηθικά Νικομάχεια

Η αιτία της έλξης

Βλέπετε μια γυναίκα ή έναν άντρα να διασχίζει ένα δωμάτιο γεμάτο κόσμο και νιώθετε κάτι σαν μια δίνη από ανεξέλεγκτη ενέργεια να σας τραβάει προς αυτόν/ή.

Συναντήσατε την “αδελφή ψυχή σας” και το νιώθετε στα σπλάχνα σας- όλα τα όργανα του σώματος και το μυαλό εκρήγνυνται με βέλη έρωτα φαινυλαιθυλαμίνης που τρυπούν το δέρμα σας. Νομίζετε πως αυτό το αίσθημα “αγάπης” είναι τόσο αληθινό και τόσο αγνό που τίποτα δε θα μπορούσε να του μοιάζει και ενώ είστε εν μέρει σωστοί, υπάρχουν τόσα πολλά ακόμα για την ιστορία της ανθρώπινης έλξης.

Σύμφωνα με την έρευνα του Γιουνγκ και άλλων ψυχολόγων, διαλέγετε ένα σύντροφο με βάση της σύνθετης εικόνας εκείνων που σας φρόντιζαν όταν ήσασταν μικροί. Αυτοί ήταν οι άνθρωποι στους οποίους βασιζόσασταν για τα πάντα. Ήσασταν απόλυτα εξαρτημένοι από αυτούς και λόγω της ανθρώπινης αδυναμίας και αδιαφορίας , έκαναν λάθη στην ανατροφή σας. Ίσως ήταν απόμακροι, ελεγκτικοί, απογοητευτικοί ακόμα και σκληροί. Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να ήταν αγαπητοί, ευγενικοί, υπομονετικοί και υποστηρικτικοί. Επίσης, ίσως έχετε βιώσει ένα συνδυασμό αυτών των χαρακτηριστικών από την γέννηση μέχρι την ηλικία των τριών ή των πέντε ετών. Τότε ήταν όταν η έννοια του κόσμου και της αγάπης διαμορφώθηκαν.

Η ρομαντική σπλαχνική έλξη που νιώθετε για ένα άλλο άτομο όταν είστε ενήλικοι είναι απλώς το υποσυνείδητο που επιθυμεί να θεραπεύσει τις πληγές οι οποίες προκλήθηκαν από αυτούς που είχαν αναλάβει την φροντίδα σας όταν ήσασταν παιδιά. Συνειδητά θέλουμε ευφορία και όλα τα πράγματα που έρχονται με την ιδέα της ρομαντικής αγάπης- σε αυτή την αγάπη που τόσο εύκολα πέφτουμε και τα αρχικά στάδια μιας σχέσης όταν την εξιδανικεύουμε, την φανταζόμαστε και την προσφέρουμε στους ρομαντικούς συντρόφους μας.

Υποσυνείδητα ωστόσο, υπάρχουν βαθύτερες ανάγκες οι οποίες ουρλιάζουν για προσοχή και παίζουν σημαντικό ρόλο γι αυτό που αποκαλούμε “εικόνα ταιριάσματος”. Η εικόνα είναι το υποσυνείδητο μυαλό που συμπεριφέρεται σαν παιδί το οποίο ήταν παρόν στην αρχική διαμόρφωση.

Το υποσυνείδητο μυαλό δρα λίγο περισσότερο με βάση τις επιθυμίες και τα συναισθήματα.
Αγνοεί όλους τους λόγους. Θέλει αυτό που θέλει, πετώντας τα κοινωνικά πρότυπα, την ευγένεια, την συμπόνια και άλλες σημαντικές ανθρώπινες εξελίξεις της ανθρώπινης ψυχής στον αέρα. Ενεργεί σαν το ιστορικό ενός υπολογιστή που αποθηκεύει όλες τις αναμνήσεις σας, συμπεριλαμβανομένου και αυτών που συνέβησαν όταν ήσασταν τόσο μικροί, που δεν είναι γραμμένες στη συνειδητή μνήμη σας. Σίγουρες πεποιθήσεις που έχετε για τον εαυτό σας, οι οποίες δεν φαίνονται να βγάζουν νόημα, είναι συχνά σχηματισμένες στο υποσυνείδητο βασισμένες σε αυτές τις πρώιμες αναμνήσεις. Κάποιοι λένε πως είναι ακόμα και από προηγούμενες ζωές.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ: ΤΟ ΧΗΜΙΚΟ ΠΕΙΡΑΜΑ
Στα πρώτα στάδια της αγάπης, αρχίζουμε να νιώθουμε σαν το “χρυσό παιδί” της οικογένειας ακόμα και αν δεν μας συμπεριφέρονταν έτσι όταν ήμασταν μικροί. Η ντοπαμίνη, φαινυλαιθυλαμίνη και άλλες νευροχημικές ουσίες μεταμορφώνουν το σώμα μας κυριολεκτικά σε ένα χημικό πείραμα, καθώς πλημμυριζόμαστε από ουσίες που κάνουν τις παλάμες μας να ιδρώνουν, πεταλούδες να εμφανίζονται στο στομάχι και την καρδιά μας να χτυπά δυνατά. Αυτή η ωραία αίσθηση που νιώθουμε στο πρώτο στάδιο της αγάπης είναι αναγκαία ώστε να είμαστε με κάποιον ο οποίος μπορεί να μας βοηθήσει να θεραπεύσουμε τις βαθύτερες πληγές που κουβαλάμε και το υποσυνείδητο μυαλό μας ξέρει ακριβώς ποιος είναι αυτός.

Όταν η αγάπη ξεκινά να γίνεται τετριμμένη και κουραστική, εισερχόμαστε συνήθως στη δεύτερη φάση της ρομαντικής αγάπης το οποίο είναι η “πάλη”.
Είναι απαραίτητο να καταλάβουμε πως αυτό το στάδιο δεν προορίζεται να διαρκέσει. Αν είστε με κάποιον που σας υποτιμά, σας αγνοεί, παρακρατεί την αγάπη, δεν είναι πραγματικά ερωτευμένος μαζί σας ή σας συμπεριφέρεται λιγότερο από υπέροχα, τότε υπάρχει ένα άλλο λεωφορείο που έρχεται στα επόμενα πέντε λεπτά. Είναι καιρός να προχωρήσετε. Για οποιονδήποτε λόγο, δεν είναι το άτομο που θα σας βοηθήσει να ολοκληρώσετε την θεραπεία που χρειάζεστε για να έχετε μια πλήρως λειτουργική, αληθινή αγάπη.

Μπορεί να έχει εξυπηρετήσει τον σκοπό να σας πληγώσει με τον ίδιο τρόπο που είχατε πληγωθεί ξανά ώστε να γίνετε πιο συνειδητοποιημένοι στην ανάγκη για θεραπεία, αλλά δε θα είναι ο αγωγός μέσω του οποίου τελικά θα γίνει η αλλαγή.

Στο πρώτο στάδιο, η αγάπη είναι σαν ένα εναλλακτικό στάδιο συνείδησης – το πιο κοντινό πράγμα που ξέρουμε στην πνευματική ευδαιμονία- και είναι τέλειο!

ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ: Η ΔΥΝΑΤΗ ΠΑΛΗ
Στο δεύτερο στάδιο αγάπης, τα σημάδια είναι σχεδόν τόσο καθολικά όπως ήταν και στην αρχή. Όμως, αντί για την αίσθηση ενθουσιασμού και ευφορίας, νιώθετε περισσότερο ανεπιθύμητοι και χωρίς αγάπη, καθώς συνειδητά συνειδητοποιείτε πως ο σύντροφος σας δεν εκπληρώνει όλες τις συναισθηματικές σας ανάγκες. Τελικά, θα μάθετε πώς να κάνετε αυτές τις ανάγκες να συναντηθούν με ένα πιο συμπονετικό τρόπο αλλά αυτό το στάδιο συχνά είναι κάπως έτσι:

Αυτός ή αυτή δεν νιώθει να δέχεται αγάπη και ξεκινά να απομακρύνεται ή να γίνεται αποκλειστικός.
Ο άλλος σύντροφος νιώθει εγκαταλελειμμένος και δρα υπερβολικά.
Κάποιος κλαίει πολύ και κάποιος φωνάζει πολύ.
Οι δικαιολογίες και οι κατηγορίες είναι ο βασικός κανόνας.
Τείνουμε να βλέπουμε μόνο τα αρνητικά του συντρόφου μας και ξεχνάμε τα θετικά.
Η ματαιότητα και η απελπισία παίρνουν την θέση της έξαρσης και της ευδαιμονίας.
Κάθε κουμπί που έχουμε είναι σαν να πατιέται και να ενεργοποιείται (και υποτίθεται ότι έτσι πρέπει να συμβεί!)
Υπάρχει έλλειψη αληθινής σύνδεσης.
Μπορεί να υπάρξουν εκρηκτικές διαμάχες και μετά συμφιλίωση.
Είναι πιθανό πως θα είναι σταθερά τα χαμηλού επιπέδου άγχους και πόνου και στους δύο συντρόφους καθώς επαναλαμβάνουν τα συναισθηματικά μοτίβα της παιδικής τους ηλικίας.

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως αυτό το στάδιο θα τελειώσει. Πολλές σχέσεις δεν το καταφέρνουν επειδή αποτυγχάνουν στο να καταλάβουν τη σημασία και την ανάγκη του. Εδώ οι Ανώτεροι Εαυτοί μας θα κάνουν ένα από τα δύο: θα χωρίσουν ή θα έχουν ένα διάλειμμα από την σχέση τους.

ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΣΤΑΔΙΟ: ΑΛΗΘΙΝΗ ΑΓΑΠΗ
Μόλις εξουθενωθούμε από τις μάχες μεταξύ του εσωτερικού πληγωμένου εαυτού μας που είναι σε επικοινωνία με τον εσωτερικό πληγωμένο εαυτό κάποιου άλλου, ίσως επιλέξουμε να τα παρατήσουμε. Ή ίσως επιλέξουμε να πάμε την σχέση μας σε ένα συνειδητό επίπεδο. Η συνειδητή αγάπη δεν είναι βασισμένη στην τρελή χημεία ή στους συνεχείς τσακωμούς. Δεν υπάρχει συναισθηματική εγκατάλειψη ή συνεχή πισωγυρίσματα στην προσπάθεια για συγχώρεση και μετάπειση όπου κάποιος άλλος μας δίνει αυτό που χρειαζόμαστε για να νιώσουμε αγαπητοί.
Αντιθέτως, μαθαίνουμε να ωριμάζουμε. Βρίσκουμε καλύτερους τρόπους να εκφράσουμε τις ανάγκες μας, τις επιθυμίες και τα αισθήματα εγκατάλειψης, απόρριψης ή φόβου.

Και οι δύο σύντροφοι ξεκινούν να δουν πως μπορούν να δημιουργήσουν συμπεριφορές και αποτελέσματα από τις δικές τους πράξεις στην σχέση. Γίνονται πιο ανοιχτοί στο να δώσουν αγάπη στο σύντροφο τους με τον τρόπο που την χρειάζεται , αντί να χρησιμοποιούν δύναμη, χειραγώγηση ή στέρηση. Ενδιαφέρονται πραγματικά στην υποστήριξη του άλλου αντί να νοιάζονται μόνο για τις δικές τους ανάγκες και στην συνέχεια μια σπουδαία αλλαγή συμβαίνει.

Ξεκινάμε να ρίχνουμε τις άμυνες που έχουμε αναπτύξει ως τεχνική επιβίωσης από πληγωμένα παιδιά και αρχίζουμε να έχουμε αληθινή οικειότητα- φυσική, συναισθηματική, σεξουαλική και πνευματική.
Ίσως νιώσουμε ζωντανοί και ολοκληρωμένοι αλλά οι ίδιες νευροχημικές ουσίες που ήταν παρόντες στα πρώτα στάδια της αγάπης θα αντικατασταθούν από μια χημική συνύπαρξη παρόμοια με αυτή που βιώνουν οι προχωρημένοι διαλογιστές ή την συμπονετική εμπειρία- όπως και οι Βουδιστές μοναχοί, ξεκινάμε να απαντάμε διαφορετικά στους “σφιγκτήρες και στα βέλη” της ζωής.

Περισσότερη πλαστικότητα εξελίσσεται μέσα στον εγκέφαλο και ακόμα βιώνουμε μια ώθηση στο ανοσοποιητικό μας σύστημα και χαλάρωση στο νευρικό. Δεν είμαστε συνεχώς σε κατάσταση “πάλεψε ή παράτα τα” και ακόμα και αν έχουμε προκλήσεις να αντιμετωπίσουμε, αποδεχόμαστε πλήρως την υπευθυνότητα για όλα αυτά που μεταφέρονται στη ζωή μας- απελευθερώνοντας μας ώστε να αγαπήσουμε με τρόπο ανυψωτκό.

Δεν ήμουν, ήμουν, δεν είμαι, και... δεν με ενδιαφέρει

Ρωμαϊκή Επικούρεια επιτάφια στήλη, η οποία αναγράφει: «NON FUI. FUI. NON SUM. NON CURO» = «Δεν ήμουν, ήμουν, δεν είμαι, δεν με ενδιαφέρει».

Για να την κατανοήσουμε θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας την άποψη του Επίκουρου για τον θάνατο.

«Να συνηθίσεις στην ιδέα ότι ο θάνατος για μας είναι ένα τίποτα Γιατί ό,τι αποσυντίθεται παύει να αισθάνεται. Κι ό,τι δεν αισθάνεται δεν μας αφορά. Ο θάνατος, δεν έχει να κάνει ούτε με τους ζωντανούς ούτε με τους πεθαμένους, αφού για τους ζωντανούς δεν υπάρχει, ενώ οι τελευταίοι δεν υπάρχουν πια».

Συνεπώς η επιγραφή «NON SUM. NON CURO», «Δεν ήμουν, ήμουν, δεν είμαι, δεν με ενδιαφέρει», αντικατοπτρίζει Λακωνικά την Επικουρία φιλοσοφία. «Δεν ήμουν (τίποτα) πριν γεννηθώ, «ήμουν» (ζωντανός) όταν γεννήθηκα, «δεν είμαι» (τίποτα) ως νεκρός ( όταν πέθανα), «δεν με ενδιαφέρει», ο θάνατος και η μετά θάνατον ζωή.

«Ο θεός δεν είναι επίφοβος, ο θάνατος δεν προκαλεί ανησυχία, το καλό κερδίζεται εύκολα και το κακό αντέχεται υπομονετικά».

Η μοναξιά, έχει το χρώμα που θα της δώσεις

Η μοναξιά έχει τα χρώματα που της δίνει ο καθένας από μας. Δεν είναι μαύρη όπως κάποιοι τη θέλουν, μα ούτε λευκή όπως νομίζει κόσμος πολύς. Έχει τα χρώματα μιας λάμψης που γεννιέται μέσα στο φως της άναστρης νύχτας. Έχει τη γραμμή που χαράζουν τα πλοία στη θάλασσα και τη γραμμή σαν σαλπάρουν τ’ αεροπλάνα στα νέφη. Έχει το άρωμα της σκόνης που συναντά τα βρεγμένα κόκκινα πέταλα μιας τριανταφυλλιάς, λικνίζοντας στο χορό του γέρου στροβίλου.

«Τα ονόματα έχουν δύναμη υπερφυσική» έλεγε ένας στίχος από αγαπημένο βιβλίο. Γι’ αυτό κι εσύ μην ονομάσεις τη μοναξιά σου. Άστη σαν αερικό να πλανάται σε σχέσεις παλιές, σε άλμπουμ ξεχασμένα με φιγούρες θολές, που θυμάσαι αμυδρά. Δε πειράζει, δεν είναι ανάγκη να αναλύεις τα πάντα, να βυθίζεσαι σε ερμηνείες που αύριο ίσως να σε βγάλουν δειλό, ψεύτη, εγωιστή. Μίλα ψιθυριστά όταν βρίσκεστε οι δυο σας. Έτσι θα ακούει δυνατά τη σκέψη σου, θα απαντά με τον τρόπο της για να ηρεμήσει το σκεπτόμενο πνεύμα σου.

Προσπάθησε να κρατάς μυστικά. Κάτι για σένα, που μόνο εσύ θα θυμάσαι. Καμιά φορά δεν ξέρεις ίσως κι αυτή να θέλει να φύγει. Δεν είσαι για κείνη ο ένας, ούτε για σένα η μία . Το «πάντα» είναι μεγάλη κουβέντα σ’ αυτή τη ζωή, γι’ αυτό προσπάθησε να την κρύψεις βαθιά στη καρδιά σου.
Μπορείς να αγαπάς και να δείχνεις στον άλλο κάθε σου λέξη μέσα από κινήσεις μικρές ή μεγάλες. Εκεί μην είσαι τσιγκούνης, δώσε αγάπη κι ας μη παραλάβεις. Είσαι κερδισμένος όπως και να χει.

Η χημεία είναι παντού: στον άνεμο, στους ανθρώπους, στο σπίτι. Δε μπορείς να πεις πως δεν είσαι κι εσύ κομμάτι του κόσμου.

Ο κόσμος ειν’ η αγάπη κι η αγάπη ειν’ ο κόσμος. Μην το ξεχάσεις αυτό… Σε κάθε σου πορεία, σε κάθε σου βλέμμα κυματίζει αστερόσκονη από ενέργεια σωμάτων που αγαπιούνται, αγαπήθηκαν ή θέλουν να αγαπηθούν…

Μπορεί να άργησα εαυτέ μου, αλλά έμαθα να σε αγαπώ περισσότερο

Μπορεί να άργησα εαυτέ μου, αλλά  έμαθα να σε αγαπώ περισσότερο.  Έμαθα να αναγνωρίζω τις αδυναμίες και να σε συγχωρώ για τα λάθη σου.   Να συμβιβάζομαι με  τις ατέλειες και τα ελαττώματά σου. Να αναδιπλώνω τις καλές πτυχές σου και να βελτιώνω τις κακές. Να σε αποδέχομαι και να σε αγαπώ γι' αυτό που είσαι και να μην προσπαθώ να σε αλλάξω σε αυτό που δεν μπορείς να γίνεις.

 

Μπορεί να άργησα αλλά έμαθα να εκτιμώ την αξία σου και να σέβομαι τη μοναδικότητά σου. Έμαθα να ικανοποιώ τις δικές σου ανάγκες και να μην κωφεύω στις απαιτήσεις σου. Να υλοποιώ τις επιθυμίες σου και μην ξοδεύομαι σε αλλότρια ‘’θέλω’’. Να καλύπτω τα δικά σου κενά και να μην γεμίζω τα ‘’ξένα’’. Να σε ακούω και να σε υπακούω και να μην παρασύρομαι από ουτοπικά συνθήματα και κούφιες ιδεολογίες. Να μην σε αναλώνω σε άσκοπες πορείες και να μην σε παρασύρω σε ξένες διαδρομές. Να σε προφυλάσσω από τους κινδύνους που παραμονεύουν και να μην σε εκθέτω άσκοπα στις παραστάσεις αυτού του κόσμου. Να επιλέγω με σύνεση τους δρόμους που θα πορευτείς και να μην σε σκορπίζω αλόγιστα σε μάταιες διαδρομές. Να μη σε εξαναγκάζω σε πισωγυρίσματα και να μη σε εγκαταλείπω σε έρημους σταθμούς. Να μη σε ταξιδεύω σε άπατους ωκεανούς που σε γκρεμοτσακίζουν στα βράχια τους. Να μην σε εκθέτω σε άγνωστα πελάγη που καραδοκούν οι πειρατές να σε λεηλατήσουν.
 

Άργησα εαυτέ μου αλλά έμαθα να μη σε χαρίζω σε ρηχές και ποταπές ψυχές. Να μη σε δανείζω σε αχάριστα και βρώμικα χέρια. Να σε αποδεσμεύω από τοξικές και ψυχοφθόρες καταστάσεις. Να λύνω τα σχοινιά που σε κρατάνε δέσμιο του παρελθόντος. Να σε απελευθερώνω από τους ζυγούς των αναμνήσεων που σε καθηλώνουν και σε κρατάνε στάσιμο.  Να μη σε χαραμίζω στην εκμετάλλευση και την υποκρισία, αλλά να σε προστατεύω αποχωρώντας  στο πρώτο σημάδι τους. Έμαθα να αντικρίζω κατάματα ότι σε τρομάζει και να νικάω τους φόβους σου. Να παλεύω με τα θεριά σου και να μην αφήνω αυτό που σε τρώει να χορτάσει. Έμαθα να ξεχνάω ότι σε πόνεσε. Να διαγράφω από το μυαλό σου τα άσχημα και να τα αντικαθιστώ με τα ωραιότερα που σε περιμένουν. Έμαθα να σκεπάζω τις πληγές σου με τη λησμονιά. Να επουλώνω τα τραύματά σου με τη δύναμη. Να αντιμετωπίζω τον  πόνο σου με αντοχή και καρτερικότητα.
 

Έμαθα να μη σε υποτιμώ και να μην επιδέχομαι μειώσεις στην αξιοπρέπειά σου. Να μην κάνω εκπτώσεις στις αρχές σου και να μην επιτρέπω να σε εξευτελίζουν. Να  μην ανέχομαι να σε υποβιβάζουν. Να μη συμβιβάζομαι για το ήθος και το επίπεδο σου. Οριοθέτησα τις αντοχές σου. Επαναπροσδιόρισα τα όριά σου. Καθόρισα τα σύνορα της ύπαρξής σου. Υπερασπίζομαι το δίκαιό σου. Και κρατάω σημαία στο συλλαλητήριο αυτού του κόσμου, την αυτοεκτίμηση σου.
 

Άργησα εαυτέ μου, αλλά επιδιώκω πλέον την ψυχική σου γαλήνη και την πνευματική σου ισορροπία. Κρατάω στη ζωή μόνο τα θετικά. Κάνω όμορφες σκέψεις και μεγάλα όνειρα. Γεμίζω την οντότητά σου από θετική ενέργεια και ανθρώπους. Φροντίζω να μη χαραμίζω την ψυχή σου. Να μην τη σπαταλώ αλόγιστα και να μην την υποβάλλω σε κακώσεις. Την κρατάω καθαρή και αμόλυντη από την ασχήμια. Διατηρώ την σπάνια ομορφιά της μέσα στην υποκρισία.  Διαφυλάσσω την αγνότητά της μέσα στο ψέμα και την κακία. Και ατενίζω το μέλλον με αισιοδοξία.

 

Μπορεί να άργησα εαυτέ μου αλλά δαμάστηκα μέσα από τα πάθη σου. Υπέκυψα στις επιθυμίες σου. Υποτάχτηκα στις ορμές της οντότητάς σου.  Δε σου αφήνω πια απωθημένα. Δεν μετανιώνω ποτέ για τις επιλογές σου. Και έμαθα να σε αγαπώ περισσότερο.

Μήπως πιστεύεις ότι πρέπει να τα κάνεις όλα μόνος σου;

Ο αρχαίος θεός Άτλαντας, που σηκώνει τον κόσμο στους ώμους του. Το πρώτο πράγμα που παρατήρησα σχετικά με τον Άτλαντα ήταν ότι έδειχνε ιδιαιτέρως δυστυχής. Αγωνιζόταν τρομερά και φαινόταν σαν να ήταν έτοιμος να λυγίσει. Φίλε, το να κουβαλάς το βάρος του κόσμου είναι πέρα από τις δυνάμεις σου.

Παρ’ όλο που ο Άτλας παρουσιάζεται συχνά με ρομαντικό τρόπο, η δουλειά του έχει τα χάλια της. Αν δεχτείς τη θέση του, τότε και η ζωή σου θα έχει τα χάλια της. Αν αναλαμβάνεις την ευθύνη για όλους και για όλα γύρω σου, πολύ γρήγορα θα τσακίσεις. Άσε που δεν λειτουργεί κιόλας. Όταν προσπαθείς να τα κάνεις όλα μόνος σου, φθείρεσαι, εξουθενώνεσαι και «τα φτύνεις». Αισθάνεσαι πνιγμένος, αγανακτείς και μετά ξεσπάς άστοχα, μεγεθύνοντας μικρά πράγματα σε τεράστια προβλήματα. Με τον καιρό μπορεί και ν’ αρρωστήσεις. Πόνοι στους ώμους, στομαχικά προβλήματα και υπέρταση είναι ισχυρές ενδείξεις ότι προσπαθείς να το παίξεις Άτλας.

Αν εξετάσεις πιο προσεκτικά τις ευθύνες σου, θα ανακαλύψεις ότι δεν είναι το σύμπαν αυτό που έχει φορτώσει τόσα στην πλάτη σου. Εσύ είσαι. Έχεις πάρει επάνω σου δουλειές που δε σου είχαν ανατεθεί. Προσπαθείς υπερβολικά. Ο εκνευρισμός, η απογοήτευση και οι συγκρούσεις είναι μηνύματα από το σύμπαν ότι είναι καιρός να κάνεις πίσω. Όσο περισσότερο αργείς να πάρεις το μήνυμα, τόσο πιο δύσκολο θα είναι το ταξίδι σου. Χαλάρωσε τώρα και αργότερα θα τα προλάβεις όλα.

Αν είσαι μανιακός του ελέγχου (ή έχεις να κάνεις με κάποιον που είναι), το πρόβλημά σου δεν είναι η δύναμη, είναι η εμπιστοσύνη. Αν πιστεύεις ότι πρέπει να τα κάνεις όλα, τότε δεν εμπιστεύεσαι κανέναν άλλον να σε βοηθήσει. Δεν έχεις πίστη στην ικανότητα των άλλων να ανταποκριθούν στα κριτήριά σου. «Τίποτε δεν γίνεται σωστά, αν δεν το κάνω εγώ», είναι το βαρύ σου «μότο». Αν όμως δεν αφήνεις ποτέ τους ανθρώπους να είναι αρκετά δυνατοί για να σε στηρίξουν, πώς θα βρεις κάποιον που να μπορεί;

Οι άνθρωποι στον κόσμο σου είναι όσο μεγάλοι – ή όσο μικροί – τους επιτρέπεις να είναι. Η στάση τους και οι ικανότητές τους δεν είναι απόλυτα, άκαμπτα δεδομένα. Οι προσδοκίες σου παίζουν σημαντικό ρόλο στην απόδοσή τους. Ίσως να έχεις δει παιδιά να φέρονται ξεροκέφαλα και ανεύθυνα με τον ένα γονιό, αλλά να είναι καλότροπα και συνεργάσιμα με τον άλλον ή με κάποιο φίλο.Τι συμβαίνει;

Διαφορετικοί άνθρωποι φέρνουν στην επιφάνεια διαφορετικές πλευρές ο ένας του άλλου. Μπορείς να διαμορφώσεις τη συμπεριφορά των άλλων μέσω της εικόνας που έχεις γι’ αυτούς. Εκτίμησε τα ταλέντα τους και θα τα βγάλουν στην επιφάνεια. Περίμενε ότι θα είναι ανίκανοι και θα έχεις έναν πολύ καλό λόγο να πρέπει να τα κάνεις όλα μόνος σου.

Όμως, πίσω από την υποτίμηση των άλλων, σιγοβράζει ένα ακόμη πιο σημαντικό πρόβλημα: Δεν έχεις εμπιστοσύνη στη ζωή. Ο Αϊνστάιν έλεγε: «Όλη η επιστημονική έρευνα επιδιώκει να απαντήσει σε ένα βασικό ερώτημα: είναι το σύμπαν φιλικός τόπος;» Αν δεν είναι, τότε είσαι απόλυτα δικαιολογημένος να προσπαθείς πυρετωδώς να ελέγχεις τους πάντες και τα πάντα που σε απειλούν.

Ο κακός έχει βγει παγανιά να καταστρέψει το καλό σου και σίγουρα θα σου αρπάξει τη χαρά σου μόλις χαλαρώσεις την επιφυλακή σου. Και πάνω απ’ όλα, μην αφήσεις κανέναν να μπει στην καρδιά σου – έχει ραγίσει πάρα πολλές φορές για να την αφήσεις ευάλωτη για μιαν ακόμη φορά.

Αν όμως υπάρχει μια ευφυής δύναμη για το καλό που λειτουργεί πίσω από τα γεγονότα, τότε μπορείς να χαλαρώσεις. Μπορείς να πάρεις την ενέργεια που χρησιμοποιούσες για να εμποδίσεις τη διάλυση του κόσμου και να τη διοχετεύσεις σε δημιουργική έκφραση. Μπορείς να πάψεις να προστατεύεις τον εαυτό σου από ανθρώπους που ίσως σε βλάψουν και να απολαύσεις ανθρώπους που ίσως σ’ αγαπήσουν.

Μπορείς να γελάς με πράγματα που κάποτε φαίνονταν οδυνηρά και να βρίσκεις δώρα σε περιστατικά που κάποτε σου φαίνονταν πέρα από τις δυνάμεις σου. Μπορείς να σταματήσεις να ιδρώνεις για να εξασφαλίσεις ότι τίποτε δεν θα πάει στραβά και να εκτιμήσεις τα πολλά που πηγαίνουν σωστά.
Υπάρχει στη διάθεσή σου περισσότερη βοήθεια απ’ όση αντιλαμβάνεσαι. Η ανεξαρτησία είναι καλή, αλλά αν πνίγεσαι στις ευθύνες σου, τότε έχεις αναλάβει περισσότερα απ’ όσα σου αναλογούν.

Είμαστε αλληλοεξαρτώμενοι. Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον. Και έχουμε ο ένας τον άλλον.

Μοναξιά

Η αρχή της κατ´ επιλογήν μοναξιάς μοιάζει με ελευθερία. Αποτινάσσεις από πάνω σου όλα όσα θα έκανες για τους άλλους. Ο μόνος εαυτός αρκείται σε λιγότερα, δεν έχει τύπους, κανονισμούς, τρόπους καλής συμπεριφοράς, συμβατικότητες, απαιτήσεις, ωράρια.

Ο μόνος εαυτός προσεγγίζει περισσότερο το πρωτόγονο από το πολιτισμένο.
Ακόμα και η αυτοπειθαρχία αρχίζει να γίνεται μια περιττή ιδιότητα.
Γιατί;

Αφού όλα αποκτούν νόημα, όταν αναφέρονται στους άλλους.
Κι ο εαυτός έχει υπόσταση μόνο μέσω των σχέσεών του με τους άλλους.
Κανείς δε γεννήθηκε αυθύπαρκτος. Δεν υπάρχει ούτε μία στιγμή, που να μπορούμε να τον θυμηθούμε μόνο.

Πάντα μέσα από τις ετεροαναφορές γίνεται αντιληπτός, σαν ένας μακρινός πλανήτης, που μπορείς να τον παρατηρήσεις μέσω της παραμόρφωσης στο φως του άστρου του. Η ίδια η ψυχοθεραπεία δεν είναι μία ανάλυση του εγώ, αλλά των συσχετισμών του.

Σταματάς να μιλάς. Η γλώσσα, η κοινωνία η ίδια δεν υφίσταται, όταν χάνει τον επικοινωνιακό χαρακτήρα. Δε χρειάζεσαι επιχειρήματα. Αναπτύσσεις θεωρίες δίχως αντίλογο, επιχειρήματα, που κανείς δεν θα κληθεί να αντικρούσει, απόψεις παράξενες, που ντύνονται λογικά περιβλήματα.
Προσωποποιείς τα αντικείμενα, τους απευθύνεις το λόγο, όπως έκανες μικρός. Η μοναξιά σε επαναφέρει στις παιδικές καταβολές.

Κι έπειτα έρχεται η περιβόητη αυτογνωσία.

Μα το παρόν κυλά αστραπιαία και το μέλλον είναι άδηλο. Κανείς δεν το γνωρίζει ή το προβλέπει. Ουσιαστικά για μια συνδιαλλαγή με το παρελθόν πρόκειται, με όλα όσα έζησες. Μια ετεροχρονισμένη συνομιλία με τους άλλους, που δεν την ολοκλήρωσες, όταν έπρεπε.
Η αυτογνωσία ξεκινά, όταν το παρόν ακινητοποιείται, αιχμαλωτίζεται, όταν οι μνήμες ξεχύνονται σαν αιμορραγούσα πληγή, παραμορφωμένες, κατακλυσμιαίες, απροσδόκητες.

Αλλά τα συναισθήματα θεριεύουν. Σα να μη χρειάζονται τους άλλους, για να εκδηλωθούν. Γίνονται ολοένα και εντονότερα, τραχύτερα, απαιτητικότερα. Ενδύονται την αρχαία τους δόξα, τα ένστικτα. Πιο αυθεντικά, αλλά άγρια, ανήμερα, δεσμευτικά.

Καθώς σε κατακλύζουν δημιουργούν στρεβλώσεις, παραισθήσεις, οράματα.
Και ξαφνικά σε μεταφέρουν πέρα από το χρόνο, πάνω από το χώρο, μακριά από την αιτιότητα.

Έχοντας σε ξαναβαπτίσει στην κολυμβήθρα του αρχέγονου εαυτού, σε αναγκάζουν να κοινωνήσεις το μεταφυσικό.

Γιατί η μοναξιά είναι η ασφαλέστερη οδός για το υπερβατικό ή την τρέλλα.

Τα πάντα φωτίζονται συνεχώς από τους θεούς

"Όλα τα υποδεέστερα υποχωρούν μπροστά στην παρουσία των θεών.

Και αν αυτό που μετέχει στους θεούς είναι κατάλληλο, καθετί ξένο από το θεϊκό φως φεύγει από την μέση και τα πάντα φωτίζονται συνεχώς από τους θεούς.

Γιατί πάντοτε τα θεία είναι πιο περιληπτικά και πιο δυνατά από όσα προέκυψαν από αυτά και η ακαταλληλότητα αυτών που μετέχουν στους θεούς γίνεται αιτία της έλλειψης του θεϊκού φωτός γιατί με την αδυναμία της σβήνει και εκείνο.

Και όταν εκείνο σβήνει, φαίνεται ότι κάτι άλλο λαμβάνει την κυριαρχία, το οποίο δίνει την εντύπωση ότι επαναστατεί εναντίον του θεϊκού είδους της φώτισης όχι λόγω της δύναμής του, αλλά λόγω της αδυναμίας αυτού που μετέχει στους θεούς".

Πρόκλος - Στοιχείωσις θεολογική

Βρέθηκε η πιο μακρινή υπερμεγέθης μαύρη τρύπα που παρατηρήθηκε ποτέ

Μια ομάδα αστρονόμων με επικεφαλής τον Eduardo Bañados του Carnegie χρησιμοποίησε τα δύο τηλεσκόπια Μαγγελάνος στη Χιλή για να ανακαλύψει την πιο μακρινή υπερμεγέθης μαύρη τρύπα 800 εκατ. ηλιακών μαζών, που παρατηρήθηκε ποτέ. Βρίσκεται σε ένα φωτεινό κβάζαρ και το φως της φτάνει σε μας από τότε που το Σύμπαν ήταν μόνο το 5% της τρέχουσας ηλικίας του – μόλις 690 εκατομμύρια χρόνια μετά το Big Bang, ενώ βρίσκεται σε απόσταση 13 δισεκατομμυρίων ετών φωτός. Περιβάλλεται από ουδέτερο υδρογόνο, υποδεικνύοντας έτσι ότι είναι από την εποχή που ονομάζεται εποχή επαναϊονισμού, όταν δηλαδή ενεργοποιήθηκαν οι πρώτες πηγές φωτός του σύμπαντος.

 

Καλλιτεχνική άποψη για την πιο μακρινή υπερμεγέθη μαύρη τρύπα που ανακαλύφθηκε ποτέ, μέσα σε ένα κβάζαρ (ULAS J1120+0641) σε απόσταση 13 δισ. έτη φωτός, που το φως ξεκίνησε 690 εκατομμύρια χρόνια μόλις μετά τη Μεγάλη Έκρηξη

Οι επιστήμονες δεν περίμεναν να βρουν μία τόσο μεγάλη μαύρη τρύπα στην κοσμική «αυγή» του σύμπαντος, τόσο νωρίς δηλαδή στην κοσμική ιστορία. Κανείς δεν έχει μια επιστημονική εξήγηση με ποιο τρόπο είναι δυνατό να σχηματίσθηκε ένα τέτοιο τεράστιο αντικείμενο σε ένα τόσο σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη γέννηση του σύμπαντος.

 

Καθώς ένας ενεργός γαλαξιακός πυρήνας (κβάζαρ) φιλοξενεί την εν λόγω γιγάντια μαύρη τρύπα, πρόκειται ταυτόχρονα για την ανακάλυψη του πιο μακρινού κβάζαρ που έχει ποτέ βρεθεί. O προηγούμενος κάτοχος του ρεκόρ του πιο μακρινού κβάζαρ, ήταν ένα που είχε εντοπισθεί, όταν το σύμπαν ήταν περίπου 800 εκατ. ετών.

 

Τα κβάζαρ είναι ανάμεσα στα φωτεινότερα αντικείμενα στο σύμπαν. Η ενέργειά τους πιστεύεται ότι παράγεται από τη διαρκή ανάπτυξη μιας μαύρης τρύπας-γαργαντούα, που τροφοδοτείται συνεχώς «καταβροχθίζοντας» την ύλη (από αέρια έως ολόκληρα άστρα) στο κέντρο του μεγάλου γαλαξία τους.

 

Το συγκεκριμένο κβάζαρ ULAS J1342+0928, ένας από τους πρώτους γαλαξίες του σύμπαντος, εκτιμάται ότι διαθέτει μια μαύρη τρύπα με μάζα 800 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Ήλιου μας. Η ύπαρξη μιας τόσο μεγάλης μαύρης τρύπας στο πρώιμο σύμπαν αναμένεται να οδηγήσει σε αναθεώρηση των έως τώρα θεωρητικών μοντέλων για τις δυνατότητες πρώιμης ανάπτυξης των μαύρων οπών.

 

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι στο σύμπαν υπάρχουν μόνο 20 έως 100 τόσο μακρινά και φωτεινά κβάζαρ.

«Ζωντανό» μελάνι σε 3D εκτυπωτή

Η πρόοδος στους τρισδιάστατους εκτυπωτές είναι συνεχής και σε λίγα χρόνια μάλλον δεν θα υπάρχει σχεδόν τίποτε που να μη μπορεί να παραχθεί από μια τέτοια συσκευή. Δύο νέες καινοτομίες έρχονται να το επιβεβαιώσουν. Στην Ευρώπη ερευνητές του Πανεπιστημίου ΕΤΗ της Ζυρίχης παρουσίασαν έναν 3D εκτυπωτή που εργάζεται με ζωντανά και όχι άψυχα υλικά όπως το πλαστικό ή το μέταλλο, χρησιμοποιώντας μελάνι που περιέχει βακτήρια για να παράγει πολύπλοκα λειτουργικά «ζωντανά» υλικά. Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, ερευνητές του Πανεπιστημίου ΜΙΤ των ΗΠΑ δημιούργησαν ένα μηχάνημα που έχει δεκαπλάσια ταχύτητα τρισδιάστατης εκτύπωσης από οποιοδήποτε άλλο υπάρχει στην αγορά.

Ο ελβετικός εκτυπωτής, που παρουσιάσθηκε στο Science Advances, δημιουργήθηκε από ερευνητές με επικεφαλής τον καθηγητή Αντρέ Στουντάρτ, διευθυντή του Εργαστηρίου Πολύπλοκων Υλικών του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας (ΕΤΗ). Το «μελάνι» που περιέχει βακτήρια, επιτρέπει την εκτύπωση μικροσκοπικών βιοχημικών «εργοστασίων», το καθένα με διαφορετικές ιδιότητες, ανάλογα με το τι είδους βακτήρια χρησιμοποιούνται κάθε φορά.

Είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν ταυτόχρονα έως τέσσερα διαφορετικά μελάνια, που περιέχουν διαφορετικά βακτήρια αντίστοιχα, έτσι ώστε να παραχθούν αντικείμενα με μια ποικιλία ιδιοτήτων. Κάθε μελάνι είναι ένα μίγμα που αποτελείται από μια βιοσυμβατή υδρογέλη (από υαλουρονικό οξύ), αλυσίδες μορίων σακχάρων, πυριτία και βακτήρια. To μελάνι έχει μια υφή που θυμίζει οδοντόπαστα και βαφτίστηκε «Flink» (Functional living ink), δηλαδή «λειτουργικό ζωντανό μελάνι» και μπορεί να εκτυπώσει οποιοδήποτε σχήμα.

Προς το παρόν, παραμένει ασαφές πόσο καιρό τα βακτήρια μπορούν να ζήσουν μέσα στα εκτυπωμένα αντικείμενα, αλλά οι ερευνητές υποθέτουν ότι μπορούν να το κάνουν για πολύ καιρό, επειδή είναι ολιγαρκή. Επίσης τόνισαν ότι τα χρησιμοποιούμενα βακτήρια είναι αβλαβή και το ζωντανό μελάνι απολύτως ασφαλές. Τέτοια βακτηριακά μελάνια μπορεί στο μέλλον να βρουν διάφορες ιατρικές, βιοτεχνολογικές και άλλες πρακτικές εφαρμογές, π.χ. για τη δημιουργία ελαστικών μοσχευμάτων δέρματος, την εκτύπωση αισθητήρων που θα περιέχουν βακτήρια και έτσι θα είναι σε θέση να ανιχνεύουν τοξίνες στο νερό. Επίσης μπορεί να αξιοποιηθούν για την ανάπτυξη βιο-φίλτρων που θα καθαρίζουν πετρελαιοκηλίδες και άλλες πηγές ρύπανσης.

Δύο τεχνικά εμπόδια που πρέπει να ξεπερασθούν προηγουμένως, είναι να αυξηθεί ο σημερινός αργός ρυθμός εκτύπωσης και να καταστεί εφικτή η βιο-εκτύπωση σε μαζική κλίμακα. Κατά μέσο όρο, ένας εμπορικός 3D εκτυπωτής τυπώνει αντικείμενα με ταχύτητα περίπου 20 κυβικών εκατοστών την ώρα. Αυτοί οι κοινοί εκτυπωτές χρειάζονται μία περίπου ώρα για να παράγουν λίγα τουβλάκια τύπου Lego.

Ο νέος αμερικανικός εκτυπωτής δεν θέλει πάνω από δέκα λεπτά για να κάνει την ίδια δουλειά, χάρη στην εξελιγμένη κεφαλή εκτύπωσης που διαθέτει. Αυτή έχει ενσωματωμένο ένα λέιζερ, το οποίο θερμαίνει και λιώνει το υλικό, επιτρέποντάς του έτσι να κυλάει πιο γρήγορα μέσα από τα ακροφύσια του εκτυπωτή.

Αυτοεκτίμηση: όταν κρίνω τους άλλους, για να έχω την ψευδαίσθηση ότι εγώ κάνω τις σωστές επιλογές

Σίγουρα όλοι έχουμε συναντήσει ανθρώπους (και άλλες φορές υπάρξει κι εμείς οι ίδιοι) που τους είναι πολύ εύκολο να μπουν στη διαδικασία της κατηγόριας. «Αυτός που κάνει αυτό… Εκείνη που κάνει το άλλο…» και ακολουθεί η σκέψη «ενώ εγώ που κάνω αυτό τα πάω μια χαρά».

Όλο αυτό είναι πολύ ύπουλη διεργασία. Δημιουργεί στους ανθρώπους την ψευδαίσθηση, ότι οι ίδιοι “τα πάνε καλά” στη ζωή τους και κάνουν τις σωστές επιλογές σε όλους τους τομείς.

 

Μπαίνουν αυτόματα στη διαδικασία να κρίνουν όλες τις διαφορετικές από τις δικές τους επιλογές ζωής που κάνουν γνωστοί, συγγενείς και φίλοι. Πρέπει πάση θυσία να κρίνουμε και να κατηγορήσουμε το διαφορετικό, πρέπει πάση θυσία να αποδείξουμε ότι «αυτοί δεν διαλέγουν το σωστό τρόπο, τη σωστή δουλειά, το σωστό σύντροφο, το σωστό…. » με στόχο τη δημιουργία του κλίματος ότι οι ίδιοι τα καταφέρνουν πολύ καλύτερα.. από όλους τελικά.

 

Βρίσκουν αφορμές στην παρέα να αναφερθούν σε άλλους φίλους που δεν είναι παρόντες και να τους κρίνουν για κάτι.. οτιδήποτε… ακόμη και άσχετο. Δημιουργούν το κλίμα – χρειάζεται να δημιουργήσουν το κλίμα – ότι «εγώ είμαι ο σωστός». Οτιδήποτε διαφορετικό από το δικό μου θα γίνει ο εχθρός. Οτιδήποτε διαφορετικό πρέπει να κριθεί με ακλόνητα επιχειρήματα. Όμως τελικά, οτιδήποτε διαφορετικό είναι απειλή, γιατί μπορεί να κλονίσει την ψευδαίσθηση που έχουν χτίσει.

Αλίμονο, αν ήταν έτσι. Είμαστε όλοι διαφορετικοί και δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε τις ίδιες επιλογές. Δεν υπάρχουν σωστές επιλογές. Σωστή είναι η επιλογή την οποία μπορώ να υποστηρίξω, να επενδύσω σε αυτή. Πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται αν έχουν κάνει τη σωστή επιλογή σπουδών, επαγγέλματος, συντρόφου κλπ. Το θέμα όμως δεν τελειώνει στην επιλογή. Το αντίθετο. Εκεί αρχίζει.

 

Ο τρόπος με τον οποίο να βιώνω π.χ. τη δουλειά μου ή το σύντροφό μου είναι που θα κρίνουν την επιλογή ως σωστή ή λάθος. Αν ως άνθρωπος επιλέγω να αναδεικνύω αυτό που έχω απέναντί μου και αυτό που ζω, τότε σίγουρα όποια επιλογή θα βγει σε καλό. Αν είμαι ένας άνθρωπος που μένω στο λίγο, σε αυτό που δεν μπορείς να μου δώσεις, σε αυτό που δεν καταφέρνω, τότε όποια επιλογή θα αποδειχθεί λάθος.

 

Ας γυρίζουμε στην αυτοεκτίμηση…

Η αυτοεκτίμηση δεν αναφέρεται σε συναισθήματα ανωτερότητας ή τελειότητας για τον εαυτό μας, αλλά σε συναισθήματα αυτοαποδοχής και αυτοσεβασμού. Οι άνθρωποι που μόνο κατηγορούν τις επιλογές των άλλων ανθρώπων δεν αντέχουν να δουν την αλήθεια τους. Είναι άνθρωποι που νοιώθουν επιτακτική την ανάγκη να βρουν κάτι να κρίνουν. Μόνο αυτό τους ανακουφίζει. Δεν αντέχουν την αυτοκριτική που θα τους οδηγήσει σε αλλαγές και αποφάσεις ζωής. Επιλέγουν την κριτική στους άλλους για να νοιώσουν ασφάλεια στο δικό τους μικρόκοσμο. Διαφορετικά το οικοδόμημά τους θα γκρεμιστεί.

 

Είναι σημαντικό να αντέξει κανείς το ταξίδι της αυτογνωσίας. Είναι πολύ όμορφο οι άνθρωποι να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε το καθρέφτισμα που μας προσφέρουν οι άλλοι. Διαφορετικά δεν θα μπορέσουμε ποτέ να χτίζουμε μια ολοκληρωμένη ταυτότητα. Αυτή που αντιστοιχεί στους ενήλικες ανθρώπους. Αυτή που δικαιούμαστε.

Η Oμηρική Tελετουργία όπως αποτυπώνεται στα 'Eπη

Η  ομηρική  τελετουργία,  όπως  αποτυπώνεται  στα  έπη,  δεν διαμορφώθηκε  τον  9^ο  ή  τον  8^ο αιώνα, αλλά  έχει  βαθιές  ρίζες στον  χρόνο, είναι  αποτέλεσμα  μιας μακροχρόνιας   λατρευτικής  και  τελετουργικής  παράδοσης  που  απευθυνόταν στους  ίδιους  ή  σε  παρόμοιους  θεούς  (για  αιώνες) και  πολλά  στοιχεία  της  οφείλονται  στην  κρητομυκηναϊκή  τελετουργία  και  λατρεία.

Ο  Όμηρος  λαμβάνει  υπόψη  του  την  σύγχρονη  λατρεία, (η  οποία  όμως  διατηρεί πολλές  επιβιώσεις  από  την  παλαιότερη  εποχή), ενώ ο  ποιητής προσθέτει στοιχεία που τα άντλησε από  την  παράδοση. Οι  τόποι  λατρείας, οι βωμοί, τα  σπήλαια, τα  άλση είναι  τεκμηριωμένοι χώροι στην μινωική και μυκηναϊκή  λατρεία.

Οι τελετές  στις  πηγές, για την  απόθεση  της  κόμης  με  τις θυσίες  που  την συνοδεύουν, είναι  πανάρχαιες  τελετές  στους  ίδιους  χώρους, πιθανόν  με  τους  ίδιους  τρόπους και  παραπέμπουν  σε  παλαιότερες  εποχές. H  τυπολογία  που  καταγράψαμε στις θυσίες (με  σπονδές – προσευχές - χρύσωμα  των  κεράτων),  θυμίζει  αναφορές  των  πινακίδων  ή  τις  παραστάσεις  των σφραγιστικών δαχτυλιδιών. Το πιο ενδιαφέρον  στοιχείο  προέρχεται από  τις προσευχές, όταν τα  ονόματα  των  θεών  συνοδεύονται  μόνιμα  από  κάποια  επίθετα  που  δηλώνουν  «ιδιότητα» ενός θεού, η οποία  δεν προέκυψε  έκτακτα ή τυχαία την εποχή του Ομήρου, αλλά επιβίωσε  μέσα  από  την  λατρεία  και  τις  επαναλαμβανόμενες  φόρμες  των  προσευχών που έφτασαν  έτσι  μέχρι την νεότερη εποχή.

Ο  Αχιλλέας  θ’ αποκαλέσει  τον  ανώτατο  θεό «πελασγικό» «Δωδωναίο» έκφραση  που  δεν  επαναλαμβάνεται  ξανά,  αποδεικνύει  όμως  την  συνέχεια  μιας  λατρείας  που  έρχεται  από  πολύ  παλιά, όπως  και  οι  θεοί  της  και  κάποιες  προσφωνήσεις  τους, το  ίδιο  συμβαίνει  και  με  πολλές  τελετές  όπως  π.χ. των  αιματηρών  θυσιών, ή  των  αναίμακτων  προσφορών…

 

Δεν  πρέπει  να  υποτιμούμε  την  ομηρική  μαρτυρία  επειδή τα  έπη  υπήρξαν  προφορική  ποίηση  για  αιώνες, η  μελέτη  τους  μπορεί  να  μας  μάθει  πολλά   που  η  αρχαιολογική  έρευνα  κάποτε  θα  επιβεβαιώσει.