Δευτέρα 18 Ιουνίου 2018

ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἑπτὰ ἐπὶ Θήβας (245-286)

245 ΧΟ. καὶ μὴν ἀκούω γ᾽ ἱππικῶν φρυαγμάτων.
ΕΤ. μή νυν ἀκούουσ᾽ ἐμφανῶς ἄκου᾽ ἄγαν.
ΧΟ. στένει πόλισμα γῆθεν, ὡς κυκλουμένων.
ΕΤ. οὐκοῦν ἔμ᾽ ἀρκεῖ τῶνδε βουλεύειν πέρι;
ΧΟ. δέδοικ᾽, ἀραγμὸς δ᾽ ἐν πύλαις ὀφέλλεται.
250 ΕΤ. οὐ σῖγα μηδὲν τῶνδ᾽ ἐρεῖς κατὰ πτόλιν;
ΧΟ. ὦ ξυντέλεια, μὴ προδῷς πυργώματα.
ΕΤ. οὐκ ἐς φθόρον σιγῶσ᾽ ἀνασχήσῃ τάδε;
ΧΟ. θεοὶ πολῖται, μή με δουλείας τυχεῖν.
ΕΤ. αὐτὴ σὺ δουλοῖς κἀμὲ καὶ πᾶσαν πόλιν.
255 ΧΟ. ὦ παγκρατὲς Ζεῦ, τρέψον εἰς ἐχθροὺς βέλος.
ΕΤ. ὦ Ζεῦ, γυναικῶν οἷον ὤπασας γένος.
ΧΟ. μοχθηρόν, ὥσπερ ἄνδρας ὧν ἁλῷ πόλις.
ΕΤ. παλινστομεῖς αὖ θιγγάνουσ᾽ ἀγαλμάτων;
ΧΟ. ἀψυχίᾳ γὰρ γλῶσσαν ἁρπάζει φόβος.
260 ΕΤ. αἰτουμένῳ μοι κοῦφον εἰ δοίης τέλος.
ΧΟ. λέγοις ἂν ὡς τάχιστα, καὶ τάχ᾽ εἴσομαι.
ΕΤ. σίγησον, ὦ τάλαινα, μὴ φίλους φόβει.
ΧΟ. σιγῶ· σὺν ἄλλοις πείσομαι τὸ μόρσιμον.
ΕΤ. τοῦτ᾽ ἀντ᾽ ἐκείνων τοὔπος αἱροῦμαι σέθεν.
265 καὶ πρός γε τούτοις, ἐκτὸς οὖσ᾽ ἀγαλμάτων,
εὔχου τὰ κρείσσω, ξυμμάχους εἶναι θεούς·
κἀμῶν ἀκούσασ᾽ εὐγμάτων, ἔπειτα σὺ
ὀλολυγμὸν ἱερὸν εὐμενῆ παιώνισον,
Ἑλληνικὸν νόμισμα θυστάδος βοῆς,
270 θάρσος φίλοις, λύουσα πολέμιον φόβον.
ἐγὼ δὲ χώρας τοῖς πολισσούχοις θεοῖς,
πεδιονόμοις τε κἀγορᾶς ἐπισκόποις,
Δίρκης τε πηγαῖς ὕδατί τ᾽ Ἰσμηνοῦ λέγω,
εὖ ξυντυχόντων καὶ πόλεως σεσωμένης,
275 μήλοισιν αἱμάσσοντας ἑστίας θεῶν,
ταυροκτονοῦντας θ᾽ οἷσιν ὧδ᾽ ἐπεύχομαι,
θήσειν τροπαῖα, καὶ λάφυρα δαΐων
στέψω πρὸ ναῶν δουρίπληχθ᾽ ἁγνοῖς δόμοις.
τοιαῦτ᾽ ἐπεύχου μὴ φιλοστόνως θεοῖς,
280 μηδ᾽ ἐν ματαίοις κἀγρίοις ποιφύγμασιν·
οὐ γάρ τι μᾶλλον μὴ φύγῃς τὸ μόρσιμον.
ἐγὼ δέ γ᾽ ἄνδρας ἓξ ἐμοὶ σὺν ἑβδόμῳ
ἀντηρέτας ἐχθροῖσι τὸν μέγαν τρόπον
εἰς ἑπτατειχεῖς ἐξόδους τάξω μολών,
285 πρὶν ἀγγέλους σπερχνούς τε καὶ ταχυρρόθους
λόγους ἱκέσθαι καὶ φλέγειν χρείας ὕπο.

***
ΧΟΡΟΣ
Θε μου, και νά, γρικώ να φρουμανίζουν τ᾽ άτια.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Κι αν τα γρικάς κάνε πως δε γρικάς και τόσο.
ΧΟΡΟΣ
Απόβαθα στενάζει η γης· μας περιζώνουν.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Εγώ ᾽μαι δω τα μέτρα μου γι᾽ αυτά να πάρω.
ΧΟΡΟΣ
Τρέμω, το τράνταγμα στις πύλες κι όλο αυξαίνει.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
250 Σώπα, δεν παύεις πια να λες τέτοια στην πόλη;
ΧΟΡΟΣ
Άγιοι θεοί, τα κάστρα μας μην παρατάτε.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Κακή ώρα να ᾽χεις! δε θα πεις πια να λουφάξεις;
ΧΟΡΟΣ
Από σκλαβιά φυλάχτε με, ω θεοί της χώρας!
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Συ ρίχτεις στη σκλαβιά και σε κι όλη την πόλη.
ΧΟΡΟΣ
Δία, στρέψε στους εχθρούς τα βέλη της οργής σου.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Δία, πράμα που ηύρες να μας δώσεις, τις γυναίκες!
ΧΟΡΟΣ
Τρισάθλιο, σαν τους άντρες που τους παίρνουν σκλάβους.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Πάλι κακογλωσσάς, ενώ αγκαλιάζεις τ᾽ άγια;
ΧΟΡΟΣ
Τη γλώσσα, της λιγόψυχης, μου αρπάζει ο φόβος.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
260 Αν σου ζητούσα, μια μικρή μου ᾽κανες χάρη;
ΧΟΡΟΣ
Όσο μπορείς πιο γρήγορα λέγε να δούμε.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Σώπα, να ζεις· και μη δειλιάζεις τους δικούς σου.
ΧΟΡΟΣ
Σωπαίνω κι ότι ᾽ναι γραφτό μ᾽ όλους ας πάθω.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Αντίς εκείνα, αυτό σου προτιμώ το λόγο.
και τούτο ακόμα· από τ᾽ αγάλματα τραβήξου
και στους θεούς τη μόνη ευχή π᾽ αξίζει κάνε,
να ᾽ναι μαζί μας σύμμαχοι· κι όταν θ᾽ ακούσεις
τα τάματά μου εμένα, ψάλλ᾽ εσύ κατόπι
τον άγιο ολολυγμό σαν αίσιο παιάνα,
συνήθειο ελληνικό στις θυσίες επάνω,
270 θάρρος στους φίλους, που σκορπά του εχθρού το φόβο.
Λοιπόν, στης χώρας τους θεούς τους πολιούχους,
στους προστάτες των κάμπων και της αγοράς μας,
στης Δίρκης τις πηγές και στου Ισμηνού το ρέμα
τάζω, αν μας έρθουν δεξιά και σωθεί η πόλη,
ποτάμι το αίμα από τ᾽ αρνιά να τρέξει απάνω
στους βωμούς των θεών, γιορτάζοντας τη νίκη,
και τους αγίους των τους ναούς θενα στολίσω
μ᾽ εχθρών αρματωσιές κονταροκαρφωμένες.
Τέτοιες ευχές και συ να κάνεις δίχως θρήνους,
280 μηδέ με μάταια κι άγρια σκούγματα τρόμου,
που δε γλιτώνεις πιότερο μ᾽ αυτά απ᾽ τη μοίρα.
Μα εγώ θα πάω στις εφτά του κάστρου πύλες
εξ πολεμάρχους και με μένα εφτά να στήσω
αντίκρυ στους εχθρούς μεγάλους αντιμάχους,
πριν νά᾽ρθουν βιαστικά μηνύματα και λόγια
γοργόσπαρτα κι η φωτιά ᾽νάψει απ᾽ την ανάγκη.

Αυτοέλεγχος

Ο αυτοέλεγχος είναι μία από τις εντυπωσιακότερες λειτουργίες της ανθρώπινης ύπαρξης, καθώς αποτελεί την ικανότητα του ανθρώπινου οργανισμού να παρακάμπτει, να διακόπτει και άλλες φορές να τροποποιεί τις δικές του αποκρίσεις, κυρίως στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα.

Οι κατευθύνσεις επίδρασης του αυτοελέγχου

Οι τέσσερις κατευθύνσεις, στις οποίες ο αυτοέλεγχος επιδρά αφορούν τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις παρορμήσεις και την απόδοση νοήματος του ατόμου. Η έλλειψη ή απώλεια αυτοελέγχου συνδέεται άρρηκτα με την απουσία ψυχικών αποθεμάτων, που αποτρέπουν ή καθυστερούν την εφαρμογή κάθε απόφασης, με άλλα λόγια δημιουργούν κενό μεταξύ στόχου και ενέργειας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στα πλαίσια του σύγχρονου τρόπου ζωής, η απώλεια αυτοελέγχου συνάδει με την εμφάνιση ανθυγιεινών συμπεριφορών (κάπνισμα, κατάχρηση αλκοόλ, μη ισορροπημένη διατροφή) και την επακόλουθη αυξημένη επίπτωση χρόνιων μη μεταδιδόμενων νοσημάτων (π.χ παχυσαρκία, καρκίνος, καρδιομεταβολικό σύνδρομο, αρτηριακή υπέρταση).

Επιπλέον, είναι γνωστό πως ένα από τα πιο σημαντικά εργαλεία για τη διαχείριση του στρες είναι η ανάπτυξη του συναισθηματικού ελέγχου του εαυτού. Όταν κυριαρχεί το αίσθημα του ελέγχου των καταστάσεων και των γεγονότων, τότε μειώνεται δραστικά το στρες και η ένταση. Η ανάπτυξη του αυτοελέγχου αποτελεί μία διαδικασία για πολλούς δύσκολη και απαιτεί πρωτίστως ανεπτυγμένη γνώση του εαυτού. Αληθεύει ότι ορισμένες παράμετροι οι οποίες δρουν ψυχοπιεστικά στον ανθρώπινο οργανισμό είναι δύσκολο να τροποποιηθούν. Το σημαντικό ,όμως, είναι η αλλαγή των δεδομένων εκείνων που μπορούν να διαφοροποιηθούν προς όφελος πάντοτε του οργανισμού, διατηρώντας, μ’ αυτόν τον τρόπο, το στρες σε χαμηλά επίπεδα. Ο αυτοέλεγχος αποτελεί μια στοχευμένη μέθοδο, ώστε η παραπάνω συμπεριφορά να μπορεί να υιοθετηθεί από τα άτομα σε περιόδους που βιώνουν έντονο στρες.

Η αίσθηση ελέγχου, εξάλλου, είναι μία από τις σπουδαιότερες ψυχολογικές μεταβλητές που παίζουν ρόλο στην διαμόρφωση της διεργασίας του στρες. Μία πολύ σημαντική μορφή ελέγχου είναι «η προσδοκία της αυτο-αποτελεσματικότητας». Ο όρος αυτός αντιπροσωπεύει, την πεποίθηση, την πίστη που έχει το άτομο πως έχει την ικανότητα να αντιμετωπίσει ένα γεγονός ή να επιτύχει ένα συγκεκριμένο στόχο. Τα αρνητικά συναισθήματα, η κατάθλιψη, το άγχος και η κακή υγεία φαίνεται να σχετίζονται με τις χαμηλές προσδοκίες αυτο-αποτελεσματικότητας, ενώ αντιθέτως, οι υψηλές συνδέονται με καλή υγεία και θετικά συναισθήματα.

Μικρά βήματα για την απόκτηση αυτοελέγχου

Κατά την εφαρμογή της μεθόδου του αυτοελέγχου, το άτομο αρχικά θα πρέπει να ακολουθήσει τα εξής βήματα:

Βήμα 1ο: Καταγραφή των συνθηκών που του προκαλούν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις.

Βήμα 2ο: Ανεύρεση πρακτικών τρόπων διαφοροποίησης της συμπεριφορά του κάτω από συνθήκες στρες.

Βήμα 3ο: Αναγνώριση και επιβράβευση του εαυτού του, όταν διατηρεί τον αυτοέλεγχο, ενώ τον πιέζουν οι στρεσογόνοι παράγοντες, έτσι ώστε να συνεχίσει την ίδια επιθυμητή συμπεριφορά.

Σε κάθε περίπτωση, το να ζητήσει κανείς βοήθεια όταν αισθάνεται ότι το έχει ανάγκη, αποτελεί από μόνο του το πρώτο και σπουδαιότερο βήμα προς αυτήν τη κατάκτηση.

Φυσιολογικό γήρας: μια υπέροχη ξεχασμένη τέχνη

Ενέσεις κολλαγόνου και υαλουρονικού, μπότοξ, νήματα προσώπου και σώματος, χημικά πίλινγκς, εξαχνώσεις στην επιδερμίδα, και δεκάδες άλλες μέθοδοι και υλικά συνθέτουν, εδώ και με μερικές δεκαετίες -μαζί με τις βαρύτερες επεμβάσεις πλαστικής/αισθητικής χειρουργικής- αυτό που μπορούμε να ονομάσουμε ναρκισσιστική παράνοια της αντιγήρανσης.
   
Από την δεκαετία του 70’ και έπειτα, σταδιακά γίνεται εντελώς παράλογο να δεχτεί κανείς (κυρίως οι γυναίκες) έναν κατεξοχήν φυσικό νόμο, δηλαδή το φυσιολογικό πέρασμα του χρόνου και την γήρανση του ανθρώπινου σώματος. Αυτή η άρνηση γίνεται μια ακόμη σύγχρονη συνήθεια/μόδα και έρχεται να προστεθεί στο όργιο καταναλωτισμού, ατομικισμού και ναρκισσισμού που χαρακτηρίζει τον δυτικό πολιτισμό της εποχής μας.
 
Τα φουσκώματα, οι μορφοποιήσεις, οι ανορθώσεις, τα τραβήγματα και οι συσφίξεις υποβαθμίζουν το αυτονόητο μιας απλής ενυδατικής κρέμας και γίνονται οι πολυπόθητες επιθυμίες που στηρίζουν μια ακμάζουσα βιομηχανία υλικών και υπηρεσιών. Στις ΗΠΑ, στη Μεγάλη Βρετανία, στον Καναδά, στη Γαλλία, στην Ελβετία και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου μας, αυξάνονται συνεχώς τα υπερ-εξειδικευμένα θέρετρα των χαμένων ψευδαισθήσεων. Με ένα «ολιστικό» κόστος έως και 70.000 ευρώ τη εβδομάδα, σε μια πολυτελή κλινική στις Ηνωμένες Πολιτείες ή στην Ελβετία, κερδίζεις την ψευδαίσθηση ότι δεν γερνάς.
 
Το να μην θέλει να αποδεχθεί ο άνθρωπος το πέρασμα του χρόνου δεν είναι κάτι το καινούργιο, ωστόσο η έκφραση αυτής της άρνησης, σε συνδυασμό με την μαζική κοινωνία και τα τεχνολογικά/ιατρικά επιτεύγματα των καιρών μας, έχει οδηγήσει σε καταστάσεις απόλυτης υστερίας και γελοιότητας. Η επένδυση στο φαίνεσθαι και στο έχειν έχει υπερκεράσει πλέον κατά πάρα πολύ την όποια επένδυση στο σκέπτεσθαι και στο είναι. 
 
Έτσι οι γυναίκες (και όχι μόνο), στο όνομα του δικαιώματος να μπορούν να υπερασπιστούν το σώμα τους, ακολουθούν ακραίες και συχνά αυτοκαταστροφικές πρακτικές αισθητικών επεμβάσεων, ορίζοντας νέα όρια στην ανοησία. Η παράλογη σπατάλη χρημάτων από όσους/ες δεν θέλουν να συμφιλιωθούν με τους φυσικούς νόμους γίνεται κάτι το φυσιολογικό και κανονικό, γίνεται νόημα και στόχος ζωής. Στο μέτρο των οικονομικών δυνατοτήτων του καθενός, παρέχονται «πακέτα αθανασίας» για όλα σχεδόν τα πορτοφόλια.
 
Για πολλούς, εφόσον το γήρας είναι και αυτό μια «κοινωνική κατασκευή» και μια «καταπιεστική διαμεσολάβηση», καλά θα κάνουμε, με την ακριβοπληρωμένη γοητεία μας, να νικήσουμε το χρόνο και να υπερβούμε κάθε μπανάλ και οπισθοδρομική λογική. Ακόμη κι αν χρειαστεί να εργαζόμαστε ξοδεύοντας σχεδόν το σύνολο των αποδοχών μας σ ’αυτή την φενάκη. Τώρα η ίδια η απώθηση του θανάτου αλλάζει μορφή και έκφραση, γίνεται ένα πολυτελές τρικ αυτοεξαπάτησης. Σε σημείο που οι παρεμβάσεις αλλάζουν τόσο τα πρόσωπα και τα σώματα που ο ίδιος ο άνθρωπος αδυνατεί να αναγνωρίσει τον εαυτό του στον καθρέπτη.
 
Την ίδια στιγμή φτάσαμε στο σημείο, ελέω πολιτικής ορθότητας, να διαφημίζεται και να επιβάλλεται σε άνδρες και γυναίκες η λεγόμενη «σωστή διατροφή και υγεία» -με τους αντίστοιχους διατροφολόγους και προσωπικούς εκπαιδευτές (personal trainers), ενώ ταυτόχρονα οι σύγχρονες πόλεις είναι γεμάτες με ταχυφαγεία που προσφέρουν σκουπίδια για φαγητό. Από τη μια οι εμμονές με το υγιεινό, τα σπορ, τον α(θ)λητισμό και από την άλλη τα Macdonalds, οι βρώμικες πίτσες και τα λίπη.
 
Έτσι, για να πλαισιωθεί η κουλτούρα της σχιζοφρένειας κάποιοι γίνονται χορτοφάγοι και vegan, είτε από αντίδραση, είτε γιατί, αφελώς, πιστεύουν ότι έτσι θα σώσουν τον κόσμο, είτε ακόμη γιατί θεωρούν ότι θα παραμείνουν νέοι και υγιείς για περισσότερο χρόνο. Στην πραγματικότητα στερούν από το σώμα τους πολύτιμα θρεπτικά στοιχεία, απαραίτητα για τον ανθρώπινο οργανισμό ο οποίος είναι παμφάγος (omnivorum κατά τους Λατίνους). Όλα τα παραπάνω είναι στοιχεία ανισορροπίας και παράνοιας, ενδεικτικά της άκρως προβληματικής σχέσης του σύγχρονου ανθρώπου με το γήρας.
 
Επίσης αξίζει να αναφέρουμε ότι σήμερα σε κλινικές, όπως για παράδειγμα στο Montreaux Medical Center, ακολουθούνται υπερπολυτελείς διαδρομές πέντε αστέρων. Από τα βλαστοκύτταρα περνούν σε τετριμμένες επεμβάσεις καθολικής αποτοξίνωσης και σε συνεδρίες «δερματικής ευεξίας». Την ίδια στιγμή πολλαπλασιάζονται ειδικευμένα κέντρα, που θεραπεύουν, συχνά τα ίδια άτομα, από τον εθισμό στα ψώνια και στην κατανάλωση προϊόντων/υπηρεσιών, ακριβώς όπως χρειάζονται θεραπεία οι τοξικομανείς, οι αλκοολικοί ή οι υπερβολικά παχύσαρκοι.
 
Εδώ ο μηχανισμός είναι κοινός: πρώτα ο άνθρωπος γίνεται ψυχαναγκαστικός με κάτι, μετά ερωτεύεται την ιδέα να θεραπευτεί από τον ψυχαναγκασμό του (ξοδεύοντας χρήματα ασφαλώς), δοκιμάζει τις υπηρεσίες κάποιων, αποκτά προσωρινά την αίσθηση ότι βελτιώνεται και μετα από λίγο όλο αυτό ξεκινάει από την αρχή. Ένας ακόμη γύρος ελπίδας, μια ακόμη σειρά συνεδριών και φυσικά νέα έξοδα. Άλλωστε σήμερα πολλά υλικά που χρησιμοποιούνται για την πλήρωση των κενών στο υπόδερμα ή για το τράβηγμα των ρυτίδων, όπως το υαλουρονικό οξύ, είναι εκτός από βιοσυμβατά και βιοαποδομήσιμα.
 
Επομένως απορροφώνται από τον οργανισμό και μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα επικρατεί (ξανά) η βαρύτητα και οι παρεμβάσεις πρέπει να επαναληφθούν. Ας αναρωτηθούμε ποια γυναίκα έχει τη δύναμη να μην γυρίσει πίσω σε έναν ανορθωμένο/υπερπληρωμένο γλουτό στα 65 της;
 
Χωρίς αμφιβολία η αυτοδιάθεση του ανθρώπου είναι κάτι για το οποίο έχουν γίνει μεγάλοι αγώνες στο παρελθόν και κανείς δεν μπορεί να απαγορεύσει σε κάποιον να υπερασπιστεί το σώμα του και την επιδερμίδα του, την οποία ο χρόνος σημαδεύει και στο τέλος την νικά πάντα. Ωστόσο τα πρησμένα χείλη που θυμίζουν φουσκωτές σωστικές λέμβους, τα παραμορφωτικά τραβήγματα, τα μπότοξ (δηλαδή η τεχνητή παράλυση μυϊκών ομάδων), οι πολλαπλές χειρουργικές παρεμβάσεις/επεμβάσεις, αλλά και η χρήση σκληρών χημικών προϊόντων -που αψηφούν τους θεμελιώδεις νόμους της ιατρικής και γενικότερα της επιστήμης- είναι πράξεις αυτοκαταστροφικής ανοησίας.
 
Ειδικότερα το πρόσωπο, αλλά και το σώμα της γυναίκας, με τον μυστηριώδη πλούτο τους, έχουν πάντα κάτι να δείξουν και να δώσουν, σε οποιαδήποτε ηλικία. Πρώτα από όλα έχουν κάτι να δώσουν στις ίδιες τις γυναίκες, αρκεί αυτές να είναι διατεθειμένες να δουν την εξέλιξή τους μέσα στο χρόνο με πνεύμα συμφιλίωσης και επίγνωσης της ηλικίας τους. Άλλωστε είναι διαφορετικό πράγμα να γίνεται χρήση κάποιων φυσικών προϊόντων ή έστω -υπό προϋποθέσεις όταν υπάρχει πραγματική ανάγκη- ορισμένων ήπιων και στοχοθετημένων επεμβάσεων/παρεμβάσεων και είναι άλλο πράγμα να γινόμαστε σκλάβοι της αντιγηραντικής ψευδαίσθησης. Ας σκεφτούμε πόσα γυναικεία, αλλά και αντρικά, πρόσωπα είναι πραγματικά υπέροχα ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Όλες εκείνες τις ρυτίδες που έχουν βρεθεί στη σωστή θέση και τα φυσικά γκρίζα μαλλιά που πλαισιώνουν μια εξαίσια μορφή.
 
Είναι αλήθεια ότι ήδη από την αρχαιότητα το γήρας υπήρξε κάτι το βαθιά παρεξηγημένο. Μάλιστα σύμφωνα με τον Κικέρωνα, τέσσερεις είναι οι λόγοι για τους οποίους τα γηρατειά δεν έχουν καλή φήμη, όμως πρόκειται για προκαταλήψεις που μπορούν να καταρριφθούν εύκολα:
 
1) Πολλοί πιστεύουν ότι η γήρανση απομακρύνει τον άνθρωπο από την ενεργό ζωή. Αλλά τι είναι αυτή η ενεργός ζωή; Σίγουρα είναι όλα αυτά που ωθούν τους νέους ανθρώπους και που απαιτούν τη σφριγηλότητα του σώματος, όμως ενεργός ζωή είναι και όλα τα καθήκοντα που συνεπάγονται σοφία, άσκηση εξουσίας, κριτική ικανότητα. Αυτά είναι τυπικά προσόντα των ηλικιωμένων. Και πάνω από όλα η πολιτική, οι Ρωμαίοι μάλιστα ονόμασαν Γερουσία τη συνέλευση των σοφών (από την λέξη senectute = γήρας).
 
2) Με την προχωρημένη ηλικία οι δυνάμεις μειώνονται. Είναι αλήθεια, αλλά γνωρίζουμε ότι δεν είναι σωστό, σε οποιαδήποτε ηλικία, να κάνουμε ό,τι μας επιτρέπει η σωματική δύναμή μας. Επομένως, αν, για παράδειγμα, το γήρας δεν μας επιτρέπει να ασκούμε πλέον το επάγγελμά μας, τότε έχει έρθει ο καιρός να το μεταβιβάσουμε στις μελλοντικές γενιές. Και όσον αφορά τη μνήμη, αυτή αποδυναμώνεται όταν δεν την κρατάμε σε άσκηση. Είναι τεράστιο ψέμα ότι οι άνθρωποι μεγάλης ηλικίας δεν μπορούν να μάθουν κάτι το νέο. Μάλιστα ο Κικέρων φέρνει ως παράδειγμα τον ίδιο του τον εαυτό, στα ογδόντα του βρήκε έντονο ενδιαφέρον στην αρχαιοελληνική λογοτεχνία και μάλιστα έγινε ειδικός μελετητής.
 
3) Λέγεται ακόμη ότι το γήρας δεν επιτρέπει τις απολαύσεις της ζωής. Φυσικά, η υπερβολική διασκέδαση δεν ταιριάζει στους ηλικιωμένους, όμως αυτό δεν είναι πραγματικό όφελος για την υγεία; Επιπλέον, υπάρχουν πολλές συγκρατημένες και ήπιες απολαύσεις που μπορούν να φωτίζουν τις μέρες των γερόντων: η ευχαρίστηση ενός δείπνου με φίλους, η συζήτηση, το πάθος για τον πολιτισμό, όλα αυτά προσφέρουν πολλές ευκαιρίες για αναψυχή και ψυχαγωγία ή, γιατί όχι, όλες οι όμορφες απολαύσεις της ζωής στην ύπαιθρο, που ρυθμίζεται από τους σοφούς ρυθμούς της φύσης.
 
4) Με το πέρασμα των χρόνων πλησιάζει η στιγμή του θανάτου. Όμως ο θάνατος μπορεί να συμβεί σε κάθε ηλικία, ακόμα και η νεολαία δεν είναι προστατευμένη. Τουλάχιστον οι ηλικιωμένοι έχουν το προνόμιο ενός θανάτου σύμφωνα με τη φύση, όπως μια φωτιά η οποία, χωρίς καμία ενάντια δύναμη, καταναλώνεται και σβήνει από μόνη της. Όπως ένα πλοίο που έχει ταξιδέψει πολύ καιρό, αρχίζει να βλέπει τη στεριά και ξέρει ότι είναι κοντά στο λιμάνι.
Ο δρόμος της ζωής δεν μπορεί να αλλάξει και η πορεία της φύσης είναι μία και είναι απλή, σε κάθε περίοδο της ζωής έχει δοθεί και η ευκαιρία της, έτσι ώστε η αδυναμία των παιδιών, η τόλμη των νέων, η σοβαρότητα των μεσηλίκων, και η ωριμότητα των γηραιότερων, να έχουν, καθένα από τα αυτά, τα φυσικά τους χαρακτηριστικά, τα οποία πρέπει να εκτιμώνται ανάλογα με τον εποχή τους. (Κικέρων)
Ωστόσο σήμερα έχει επικρατήσει ένα σύστημα νοοτροπιών, του οποίου χαρακτηριστικά γνωρίσματα είναι η σχετικοποίηση των ηλικιών, η σπατάλη και η υπερβολή, η έκρηξη της ιδιαιτερότητας και του ατομικισμού, ο πιο άγριος και απερίσκεπτος καταναλωτισμός, αλλά και ο ναρκισσισμός σε όλες τις ηλικίες. Αυτός ο σύγχρονος ατομικισμός δεν είναι ιδεαλιστικός, φιλοσοφικός ή κτητικός αλλά είναι κυρίως εγωπαθής και βουλησιαρχικός. Ο λεγόμενος παραδοσιακός ατομικισμός ξεκίνησε με τον Προτεσταντισμό και τη Μεταρρύθμιση ενάντια στις αθλιότητες/φρικαλεότητες του καθολικισμού και βασιζόταν στην ιδέα ότι «η ελευθερία ξεκινά από το άτομο».
 
Για τους αρχαίους, από την άλλη, ο ατομικισμός ήταν απαραίτητος όχι γιατί θεωρούσαν ότι η ελευθερία ξεκινά από το άτομο, αλλά γιατί η ατομική δόξα πρέπει να χρησιμοποιείται μέσα στο δημόσιο πεδίο, με την έννοια ότι κάθε άτομο ξεχωριστά προσφέρει στο δημόσιο πεδίο. Ο σύγχρονος ατομικισμός, ενώ διατείνεται πως η ελευθερία ξεκινά από το άτομο (ως ατομικό δικαίωμα), την ταυτίζει με τη βούληση χωρίς όρια και περιορισμούς. Με άλλα λόγια ταυτίζει την ελευθερία με τη βουλησιαρχία.
 
O Κρίστοφερ Λας στο Κουλτούρα του Ναρκισσισμού εξηγεί ότι το γήρας μας τρομοκρατεί και έτσι προσπαθούμε να βρούμε τρόπους να το συγκαλύψουμε. Αυτή η στάση του σύγχρονου ανθρώπου συνδέεται, εκτός των άλλων, και με την λεγόμενη κουλτούρα του νεολαίϊσμού που πυροδότησαν τα κινήματα της δεκαετίας του 60’ (εδώ ασφαλώς αναφερόμαστε στα κινήματα αντικουλτούρας και νεολαιϊσμού και όχι στα κινήματα για τα Πολιτικά Δικαιώματα, για παράδειγμα, των μαύρων).
 
Έτσι το γήρας θεωρείται πλέον κάτι το «ξεπερασμένο», πρέπει να «είσαι πάντα μέσα στα πράγματα», να είσαι νέος μια ζωή…αυτό είναι το συνολικό πνεύμα της εποχής: κάνε ό,τι θέλεις, ακολούθα την καρδιά σου, ζήσε σαν αιώνιος έφηβος. Τώρα που είσαι ένας αιώνιος νέος, δεν υπάρχουν υποχρεώσεις και ευθύνες, κανένα όριο. Όμως στην πραγματικότητα το ίδιο το γήρας μας υπενθυμίζει τα όρια, θέλουμε δεν θέλουμε, όλοι μας θα γεράσουμε κάποτε, όσο και αν δεν μας αρέσει αυτό. Από τον «ευκλείδειο» άνθρωπο της αρχαιότητας, του απολλώνειου ψυχισμού, που περιγράφει ο Όσβαλντ Σπένγκλερ στο Η Παρακμή της Δύσης, περνάμε στον «φαουστικό» άνθρωπο του άπειρου και ακόμη παρά πέρα. Ο άνθρωπος της δημοκρατίας και της πόλεως-κράτους που ζει ηρωικά το εδώ και το τώρα, γίνεται ο κοσμικός, αφύσικος μαζάνθρωπος που θεωρεί τον εαυτό του κέντρο του κόσμου και επιθυμεί να νικήσει το χώρο, το χρόνο και κάθε φυσικό όριο.
 
Ο νάρκισσος που στην αρχαιότητα ήταν δακτυλοδεικτούμενος και κατακριτέος, γίνεται τώρα κανονικός (αν όχι ιδανικός) ανθρωπολογικός τύπος. Ο σύγχρονος άνθρωπος μοιάζει ανίκανος να αντιληφθεί κάτι άλλο πέρα από το περιτύλιγμα. Αγωνιά για το πώς φαίνεται στον καθρέπτη του και στους άλλους, ενώ, υποταγμένος στην εικόνα, αδυνατεί να εντοπίσει και να αισθανθεί συνολικά την ομορφιά της ανθρώπινης ύπαρξης. Έτσι καταλήγει θύμα των εμμονών του και των χιλιάδων αυτοφωτογραφίσεων («selfies»).
 
Σταδιακά η εποχή μας έγινε μια εποχή του «θέλω» σε βάρος της κρίσης και της σκέψης. Θέλουμε να φτάσουμε τα χρόνια των υπερήλικων του Βιβλίου Γκίνες, όπως η Ζαν Καλμάν και ο Τσίγιο Μιγιάκο, αλλά και να φαινόμαστε συνεχώς νέοι. Η εμφάνιση είναι από τα κυρίαρχα «πρέπει» και «θέλω» και η υπερβολή γίνεται κάτι μοδάτο, «κανονικό» ή έστω «μέτριο». Η κούρσα του ανταγωνισμού είναι ατελείωτη και η δυναμική της ζήλειας ανεξάντλητη. Το πιο νεανικό δέρμα ανταγωνίζεται το λιγότερο σφριγηλό και το πιο δυνατό πορτοφόλι το πιο αδύναμο, σε μια αιώνια πάλη ενάντια στο χρόνο και τη φυσική φθορά. Όποιος δεν ακολουθεί πιστά το γράμμα των καιρών καταλήγει να θεωρείται ατημέλητος, υποπέφτει στο θανάσιμο αμάρτημα της ανυπακοής στις τάσεις της μόδας.
 
Ασφαλώς η ζωή πρέπει να γίνεται καλύτερη και πιο απαλή/εύκολη με τη βοήθεια της ιατρικής επιστήμης, όμως οφείλουμε να επισημάνουμε ότι η παράνοια αυτής της υποκειμενικότητας και του σχετικισμού έχει μολύνει κάθε έκφραση της ζωής μας. Θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η λεγόμενη «αντικειμενική» ομορφιά δεν ταυτίζεται υποχρεωτικά και με την αυτοεκτίμηση και την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας. Κατά τη γνώμη μας η υποκειμενικότητα πρέπει πάντα να διέπεται από όρια τα οποία καθορίζει ο φυσικός νόμος. Διαφορετικά όλα γίνονται ένας ρευστός χυλός και στο τέλος ενδέχεται να επικρατήσει καθολικά η παράνοια και ο μηδενισμός. Είναι απολύτως παράλογο το γεγονός ότι ο σύγχρονος άνθρωπος επενδύει πολύ λιγότερα στην έρευνα για τη θεραπεία του πόνου, από όσα ξοδεύει για την ανόρθωση του στήθους και το σμίλευμα των γλουτών.
 
Αξίζει να αναρωτηθούμε: γιατί πρέπει να υποταχτούμε στις ακραίες επιταγές, ίσως και άθελά μας, των βιομηχανιών και των επαγγελματιών της αντιγήρανσης; Γιατί να υποκύψουμε στις σειρήνες που ξεκινούν το τραγούδι τους με τη μυρωδιά των χρημάτων; Ας έχουμε υπόψη μας ότι συχνά στους χώρους αυτούς ανθούν, εκτός από ιατρούς/επαγγελματίες κάθε ειδικότητας που οσμίζονται πρόσθετα κέρδη, και απατεώνες που βρίσκουν ευκαιρίες εκμετάλλευσης. Η αντιγήρανση δεν ταυτίζεται με την ανθρώπινη υγεία, ούτε με την ποιότητα ζωής, περισσότερο είναι μια φρεναπάτη που συχνά εξωθεί τους ανθρώπους σε ακραία αυτογελοιοποίηση μετατρέποντάς τους σε παραμορφωμένα κακέκτυπα του εαυτού τους -που έχουν μάλιστα ξοδέψει μεγάλα ποσά για να τα «καταφέρουν».
 
Η τέχνη της ύπαρξης βρίσκεται και στο γήρας, στο να γίνεται κάθε ηλικία αποδεκτή, δημιουργική και ωφέλιμη. Είναι μια υπέροχη τέχνη συμφιλίωσης που ο σύγχρονος άνθρωπος φαίνεται να έχει ξεχάσει στα συρτάρια της ιστορίας του. Καταλήγοντας -ακόμη κι αν είναι ευκολότερο να το πει κανείς από το να το κάνει πράξη- εάν θέλουμε να νικήσουμε κάτι, σε συνάρτηση με το χρόνο, ας είναι πρώτα ο θάνατος/παραίτηση του νου και δευτερευόντως η φθορά της υλικής μας σύστασης. Εξάλλου ο χρόνος στο τέλος θα μας καταβάλλει και, όπως έλεγε ο Κικέρωνας, «μια ευτυχισμένη ζωή έχει να κάνει με τη γαλήνη του νου», όχι με το σφρίγος και την όψη της επιδερμίδας.

Αυτοσυμπόνια vs Αυτοεκτίμηση

Στις μέρες μας και στην κοινωνία μας, η έννοια της αυτοεκτίμησης είναι ο βασικός δείκτης σε σχέση με το αν νιώθει κανείς καλά με τον εαυτό του, ενώ τα άρθρα για την αυτοεκτίμηση φαίνεται πολλές φορές να δίνουν μια λίστα συμβουλών για την ενίσχυση της, όπως «γίνε γενναιόδωρος με τον εαυτό σου», ή «βρες ενδιαφέροντα» ή «μη συγκρίνεσαι με τους άλλους».

Αν ρίξει κανείς μια κοντινότερη ματιά όμως, θα διαπιστώσει πως αυτή η έννοια έχει στο κέντρο της ως βασικό κριτήριο την «αξιολόγηση», κάτι που τελικά κινεί τον άνθρωπο με έναν πολύ στυγνό τρόπο προς στην τελειότητα, με αποτέλεσμα όλες αυτές οι συμβουλές να αυτό-αναιρούνται από την ίδια την ουσία της αυτοεκτίμησης και του κόσμου που χτίζεται γύρω της.

Αρχικά, ο ίδιος ο ορισμός της αυτοεκτίμησης ενέχει την αυτό-αξιολόγηση του εαυτού (πόσο καλός είμαι), και την αξιολόγηση των άλλων για τον εαυτό (πόσο καλό με βλέπουν). Αυτή η έννοια έχει χτιστεί και επενδυθεί κοινωνικά στον πυρήνα της με την ιδέα πως για να αξίζω για εμένα και για τους άλλους πρέπει να «είμαι καλός». Στις δυτικές κοινωνίες λοιπόν, που η αποδοτικότητα, η παραγωγικότητα και το κέρδος είναι βασικές αξίες της ζωής, δημιουργείται αυτό το κριτήριο για την αξιολόγηση του εαυτού. Για να αξίζω και να έχω μια καλή εικόνα του εαυτού μου πρέπει να είμαι αποδοτικός, άρα οι επιτυχίες μου εξασφαλίζουν μια υψηλή αυτοεκτίμηση. Αυτή όλη η υπερπροσπάθεια δε, και η ψυχική πίεση που εναποθέτει κανείς για να μπορεί να πιάνει το στόχο της αποδοτικότητας συνδέεται με ψυχοσωματικά συμπτώματα, υπερκόπωση, burnout και καρδιαγγειακές ασθένειες, στοιχίζοντας τελικά και στην υγεία.

Είναι δύσκολο λοιπόν, να πραγματωθεί στο εσωτερικό της αυτοεκτίμησης η συμβουλή «μην αξιολογείς συγκριτικά τον εαυτό σου» ή «αγάπα τον εαυτό σου», όταν η σύγκριση είναι ο βασικός μηχανισμός που ενεργοποιείται για να μετρήσει το άτομο αν είναι αρκετά αποδοτικό ή αν πρέπει να κατακτήσει κι άλλες επιτυχίες. Είναι «κόντρα ρόλος» το να αγαπήσω τον εαυτό μου όπως είναι, αν δεν μπορώ να δω και να αντιμετωπίσω ότι δεν μπορώ πάντα να πετυχαίνω και να αποδίδω.

Προτείνεται λοιπόν, τα τελευταία χρόνια, η έννοια της αυτό-συμπόνιας, που ενέχει μια εντελώς διαφορετική στάση απέναντι στον εαυτό, τη στάση της φροντίδας.

Η λέξη συν-πονώ, σχετίζεται άμεσα με τη συμβίωση και την επαφή με τον πόνου. Η στάση απέναντι στον πόνο δεν είναι αποφευκτική, δεν ενεργοποιεί μηχανισμούς αποφυγής του, αλλά αντίθετα το άτομο μπορεί να σταθεί στον πόνο. Δεν τον φοβάται, τον ακουμπά, τον αποδέχεται ως μέρος της ζωής του με κατανόηση. Δεν χρειάζεται έτσι να αποφύγουμε τον πόνο, να τον κρύψουμε, να τον επικρίνουμε και να τον τοποθετήσουμε εκτός του εαυτού μας, αλλά μπορούμε να τον κατανοήσουμε και τελικά να τον φροντίσουμε. Να τον φροντίσουμε, όχι στα πλαίσια της φιλανθρωπίας και της φιλευσπλαχνίας, όπου κάποιος λυπάται για τον συνάνθρωπο και προσφέρει. Αυτό θα υπονοούσε πως ο δυνατός άνθρωπος προσφέρει και προσθέτει στον αδύναμο, κάτι που θα ταίριαζε περισσότερο στον όρο της αυτοεκτίμησης. Αντίθετα, έχοντας κατά νου το ατελές της ανθρώπινης φύσης και τον πόνο ως αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής, μπορούμε να σταθούμε καλύτερα στον πόνο. Γιατί ο πόνος είναι απλά πόνος, δεν υπονοεί κάτι άλλο, δεν κρύβει απαραίτητα το υπερμέγεθες πλήγωμα μιας εικόνας που διαψεύδεται και κατ` επέκταση την επαφή με πλευρές μας που ποτέ δεν θελήσαμε να δούμε και να συνειδητοποιήσουμε, γιατί είναι «αδύναμες», «άχρηστες», «κακές» και τελικά όχι όπως θα τις θέλαμε αν μπορούσαμε να είμαστε τέλειοι.

Αντίστοιχα, το λάθος δεν είναι ένα τραγικό γεγονός που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με σκληρότητα και επίκριση ως άμεσα σχετιζόμενο με την αξία του εαυτού. Αντιθέτως το άτομο αντιλαμβάνεται το λάθος και την ατυχία σαν ένα αρμονικό κομμάτι της ζωής, στα πλαίσια της «κοινής ανθρώπινης σφαλερότητας», όπως το ονομάζουν οι θεωρητικοί. Και έτσι το λάθος, η ατυχία και ο πόνος, ή η αδυναμία και η δυσκολία δεν βιώνεται ως κάτι το εξαιρετικό ενώ η αυστηρότητα, που υπαγορεύει πως πρέπει να είμαστε τα τέλεια όντα που τα καταφέρνουμε και τα αντέχουμε όλα, μαλακώνει. Μαλακώνει, όχι με την έννοια πως αντέχω να δω τα λάθη με την υποσημείωση ότι δεν πρέπει να τα ξανακάνω, αλλά υπό την έννοια της αναγνώρισης των ορίων μου και των περιορισμών μου.

Αν μπορούσαμε να πούμε κάτι χονδρικά, η αυτοεκτίμηση και η κοινωνία μας φτιάχνει επιζητά και ανταμείβει τους νάρκισσους, ανθρώπους αφοσιωμένους συνειδητά ή και ασυνείδητα στην προσπάθεια να φτάσουν μια εξιδανικευμένη και κατά κοινή ομολογία άφταστη αυτοεικόνα. Όσες βελτιώσεις και να κάνουμε σε αυτή την οπτική της κοινωνίας, προσθέτοντας το «αγάπα τον εαυτό σου», κάνουμε την ίδια την αγάπη για τον εαυτό ένα επίτευγμα που πρέπει να κατακτηθεί. Ενώ τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Η αποδοχή του εαυτού ενέχει μια διαφορετική στάση απέναντι στην ύπαρξη, είναι το κοίταγμα από μια διαφορετική γωνιά του κόσμου. Κι αν δεν έχει τελικά τόση σημασία η λέξη που θα χρησιμοποιήσουμε, έχει μεγάλη σημασία το συμπυκνωμένο νόημα που της έχουν δώσει η κοινωνία, η οικογένεια μας, ο περίγυρος μας και τελικά εμείς οι ίδιοι. Κι είναι ακόμη πιο σημαντικό να αρχίσουμε να βλέπουμε σιγά σιγά που στεκόμαστε, πόσο άκαμπτη είναι η δική μας ιδεατή εικόνα, πόσο αποδεχόμαστε τα λάθη μας, τον πόνο μας και τον εαυτό μας, πόσο αποδεχόμαστε τα λάθη και τον πόνο των κοντινών μας. Γιατί τελικά αν τα δούμε σιγά σιγά όλα αυτά, μπορεί να δημιουργήσουμε χώρο και για τις ανάγκες μας, δίχως προϋποθέσεις. Γιατί τελικά μπορεί να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν «αξίζω επειδή είμαι καλός», αλλά «αξίζω επειδή υπάρχω». Τόσο απλά…

Έκχαρτ Τόλλε: Κάθε εθισμός αρχίζει με πόνο και τελειώνει με πόνο

Όταν ερωτεύεσαι κάποιον νιώθεις ότι η ύπαρξή σου έχει ξαφνικά αποκτήσει νόημα, επειδή κάποιος σε χρειάζεται και σε κάνει να νιώθεις ξεχωριστός.
 
Εθίζεσαι στον άλλον -κάτι σαν ναρκωτικό- και όταν ο άλλος είναι κοντά σου το ναρκωτικό είναι διαθέσιμο, άρα είσαι ανεβασμένος, αλλά όταν δεν είναι δίπλα σου τότε μπορεί να σε οδηγήσει σε ζήλια, κατηγορίες, κτητικότητα ή στο φόβο της απώλειας.
   
Αν σε παρατήσει μπορεί να σου προκαλέσει βαθιά εχθρότητα ή θλίψη και απελπισία. Στιγμιαία η δυνατή αγάπη μπορεί να μετατραπεί σε άγρια επίθεση ή πόνο.
 
Ήταν λοιπόν αγάπη ή μήπως ένα γάντζωμα και προσκόλληση που είναι αποτέλεσμα εθισμού; Και αυτό επειδή η σχέση φαίνεται να προσφέρει λύτρωση από μια κατάσταση φόβου, αίσθησης ανολοκλήρωτου και άλλα τέτοια αισθήματα που επικρατούν σε ασυνείδητες καταστάσεις.
 
Σωματικά δεν είσαι ποτέ ολόκληρος, είτε είσαι άνδρας είτε γυναίκα, είσαι μισό του όλου και λαχταράς για επιστροφή στην ενότητα. Αυτή η παρόρμηση είναι κατά βάθος πνευματική, ο πόθος για το τέλος του δυϊσμού, για την επιστροφή στην κατάσταση του όλου.
 
Η σωματική ένωση είναι η πιο κοντινή εμπειρία σ’ αυτή την κατάσταση, αλλά δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια φευγαλέα θέα της ολότητας, μια στιγμή υπέρτατης ευδαιμονίας. Όσο την επιδιώκεις ασυνείδητα σαν μέσο για τη λύτρωση, αναζητάς το τέλος του δυϊσμού στο επίπεδο της μορφής, όπου δεν μπορεί να βρεθεί.
 
Όταν είσαι ερωτευμένος νιώθεις ότι ο άλλος εξαλείφει την αίσθηση του ανολοκλήρωτου, του φόβου και του ανικανοποίητου εγώ σου. Και πάλι όμως είναι μια εικόνα έξω από εσένα.
 

Αυτό δεν σε ενοχλεί στην αρχή. Όταν όμως δεν ικανοποιεί τις ανάγκες σου, ή μάλλον τις ανάγκες του εγώ σου, όλα τα παραπάνω ξαναβγαίνουν στην επιφάνεια. Το ναρκωτικό δεν λειτουργεί πια και αντιλαμβάνεσαι τον σύντροφό σου σαν αιτία των συναισθημάτων σου και τα εξωτερικεύεις πάνω του. Η επίθεση αυτή μπορεί να αφυπνίσει και τον πόνο του συντρόφου σου και να σου ανταποδώσει την επίθεση.
 
Κάθε εθισμός αρχίζει με πόνο και τελειώνει με πόνο. Όταν έχει περάσει η αρχική ευφορία της ερωτiκής σχέσης, τότε οι άνθρωποι βγάζουν έξω τον πόνο και τη δυστυχία που υπάρχει ήδη μέσα τους. Δεν είναι λύση βέβαια η αποφυγή των σχέσεων. Ο πόνος υπάρχει έτσι κι αλλιώς.
 
Αυτό που πρέπει αρχικά να κάνεις είναι να γνωρίσεις τον εαυτό σου ως Ύπαρξη πίσω από αυτόν που σκέφτεται, ως ησυχία κάτω από το νοητικό θόρυβο, ως αγάπη κάτω από τον πόνο. Δηλαδή να λυτρωθείς. Φέρε την Παρουσία στον πόνο σου για να τον μεταστοιχειώσεις, αποταυτίσου από τη σκέψη παρατηρώντας σιωπηλά τις σκέψεις και τις συμπεριφορές σου και ιδιαίτερα τους ρόλους που παίζει το εγώ. Πρώτα σταματάς να κρίνεις τον εαυτό σου και μετά σταματάς να κρίνεις το σύντροφό σου.
 
Έκχαρτ Τόλλε, Η δύναμη του Τώρα

Edith Hamilton: Οι Έλληνες δεν θεωρούσαν σωστό νʼ αποστρέψουν τα μάτια απ την αλήθεια

Πολιτισμός… Πόσο έχει κακοπάθει η λέξη στα χρόνια μας! Πόσο καμιά φορά την μπλέκουμε και την συγχέουμε, με τα τηλέφωνα και τα ραδιόφωνα και τις πλυστικές μηχανές!

Κι όμως, ο αληθινός πολιτισμός βασίζεται σ άξιες αφηρημένες: στην ηδονή του νου, στη λατρεία της ομορφιάς, της χαράς, της ευγένειας. Όταν σ αυτά τα ιδανικά βασίζεται ο πολιτισμός, χωρίς, παράλληλα, να χάνει τίποτα απ' τη θετική του δραστηριότητα, τότε η ανθρώπινη ζωή έχει φτάσει σε κορφή, πού ίσως ποτέ να μη μπορεί να ξεπεράσει. Σπάνια είναι τα άτομα πού επέτυχαν αυτή την τέλεια ισορροπία σπανιότερες είναι ακόμα οι ιστορικές εποχές όπου, τέτοια άτομα αποτελούσαν την πλειοψηφία

Μα η εποχή του Περικλή ήτανε τέτοια εποχή. «Φιλοκαλούμεν μετ ευτελείας και φιλοσοφούμε άνευ μαλακίας», λέει ο Θουκυδίδης.

Δεν χρειάζεται νʼ αναζητήσουμε μακριά την απόδειξη, πώς οι Αθηναίοι ήταν άντρες σωστοί, γεροί, σφριγηλοί, και τίποτα δεν είχαν χάσει απ' τον ανδρισμό τους, με τούτες τις αισθητικές και φιλοσοφικές αναζητήσεις. Μιλούν γι' αυτούς οι Μαραθώνες, οι Θερμοπύλες, οι Σαλαμίνες, ονόματα γραμμένα πια στις δέλτους της ιστορίας, σαν σύμβολα μιας νίκης ενάντια σε πολυαριθμότερο εχθρό. Ανδρείοι και γενναίοι ήταν οι σύγχρονοι του Περικλή. Διαλεκτικοί συνάμα και καπεταναίοι.

Τέτοια και τα παιδιά τους, τέτοια και τα εγγόνια τους: δίναν τη μάχη τους, αλλά λάτρευαν την Ιδέα.

Όταν ο Σοφοκλής είχε πια φτάσει στα βαθιά γεράματα, ο γιος του τον έσυρε στο δικαστήριο, με την κατηγορία πώς ήταν πια ξεμωραμένος και δε μπορούσε να φροντίσει τα του οίκου του. Ψύχραιμος, ο γέρος τραγικός, στάθηκε αντίκρυ στους δικαστές του και απάγγειλε ένα κομμάτι από μια τραγωδία που μόλις είχε τελειώσει. Και οι δικαστές κατάλαβαν και σώπασαν: και έπεσε η αγωγή από μόνη της. Ποια άλλη χώρα, ποια άλλη εποχή θα είχε τέτοιους δικαστές;

Ύστερα ήρθε o χαλασμός.

Πλακώσανε οι Σπαρτιάτες, μπήκανε στην πόλη της Αθήνας, και το ίδιο βράδυ έστησαν γερό τσιμπούσι, γύρω στα μνημεία, να πάρουν δύναμη, να καρδαμώσουνε, να ξεχυθούν με την αυγή να τα κάνουν όλα ρημαδιό.

Μα o υπεύθυνος για την ποιητική τους ψυχαγωγία, ακόμα και οι Σπαρτιάτες, στα συμπόσια, αναζητούσανε την ποίηση διάλεξε να τούς απαγγείλει ένα χωρίο τού Ευριπίδη, και οι άτεγκτοι αυτοί πολεμιστές, στον οργασμό της νίκης τους, μαλάκωσαν κι είπαν ότι μια πόλη πού βγάζει τέτοιον ποιητή, θα έπρεπε άθικτη να μείνει.

Είναι φανερό πώς άλλες άξιες είχαν οι Έλληνες απʼ αυτές πού έχουμε εμείς, στη σύγχρονη εποχή μας. Μας είναι κιόλας δύσκολο, συχνά ακατόρθωτο, να συνταιριάξουμε τα όσα ξέρουμε γιʼ αυτούς. Υπάρχουν εκφάνσεις πού μοιάζουν να συγκρούονται, και νʼ αντικρούουν η μια την άλλη. Πώς είναι δυνατόν, αναρωτιόμαστε, να είναι οι Έλληνες ιδεαλιστές μαζί και ρεαλιστές, ονειροπόλοι και προσγειωμένοι, φιλόσοφοι καλοί και συνάμα καλοί κατακτητές;

Το μυστικό, το αποκαλύπτει η γλυπτική τους, η ποίησή τους, η γραμματεία τους: «Παν μέτρον άριστον».

Ρωμαίος ήταν εκείνος πού είπε πώς είναι γλυκό να πεθαίνει κανένας για την πατρίδα του. Οι Έλληνες ποτέ δεν είπαν πώς είναι γλυκό να πεθαίνει κανένας για οτιδήποτε. Τέτοια μεγάλα ψέματα δεν τα ευνοούσαν. Πέθαιναν γιατί έπρεπε …

Διαφορετικός είναι ο «Επιτάφιος του Περικλεούς» απʼ ότι όμοιο έχει να δείξει η παγκόσμια ρητορική. Τίποτα το ηρωικό, τίποτα το υπερβολικό, δεν περικλείει. Eίναι ένας λόγος άμεσος, διαυγής, αληθινός. Ο ρήτωρ, πρώτα απʼ όλα, λέει, σʼ αυτούς πού τον ακούνε, να εύχονται ποτέ να μην τούς τύχη να πεθάνουνε, όπως πεθάνανε εκείνοι πού εξυμνεί. Ούτε τού έρχεται στο νου να συμβουλεύσει τούς πονεμένους γονιούς να ‘θεωρούνται ευτυχείς γιατί τα παιδιά τους χάθηκαν για χάρη της Αθήνας. Το ξέρει πώς ευτυχισμένος δε μπορεί να ναι ο γονιός στο πένθος του και στιγμή δεν σκέπτεται νʼ αλλάξει την αλήθεια.

Τα λόγια του προσφέρουν παρηγοριά, μα παρηγοριά αληθινή:

«
Καρτερεΐν δε χρή καί άλλων παίδων έλπίδι ους έτι
ηλικία τέκνωσιν ποιείσθε.
Όσοι δʼ αυ παρηβήκατε, τον τε πλείονα κέρδος ον
ευτυχείτε
βίον ηγείσθε καί τόνδε βράχον έσεσθαι, καί τή τώνδε
ηλικία
κουφίζεσθε.»


Λόγια άπλα, σοβαρά, προσγειωμένα. Πώς να μην τα συγκρίνει κανένας με τα τόσα πού ακούγονταν, καθώς περνούν τα χρόνια, μπροστά στο μνημείο τού αγνώστου Στρατιώτη, σε πολλές απʼ τις χώρες της γης;

Το ίδιο λιτό και σοβαρό, είναι το επιτύμβιο για τούς Σπαρτιάτες πού έπεσαν στις Θερμοπύλες. «ʼΏ ξεϊν, άγγέλλειν Λακεδαιμονίου ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι»

Επαναστατεί σχεδόν ή σύγχρονη ψυχή μας. Σίγουρα κάτι πιο πολύ, κάτι καλύτερο, λέμε άξιζε σε κείνα τα παιδιά. Μα για τούς Έλληνες, αυτό ήταν αρκετό. Ο Θάνατος για την Πατρίδα δεν χρειαζότανε διακοσμήσεις.

Ακόμα και στις τραγωδίες είναι φορές που η λιτότατης μας φαίνεται σκληρή κι απάνθρωπη, σαν κάτι να της λείπει. Δεν της λείπει τίποτα, εμείς είμαστε εκείνοι που έχουμε παραγεμίσει τη ζωή μας. Όταν ο Οιδίπους εμφανίζεται για τελευταία φορά και μιλάει για τη μεγάλη δυστυχία του, όλο πού οι φίλοι του έχουνε να του πούνε είναι:

«Έτσι είνʼ αλήθεια, όπως το λες

Κι όταν τους λέει πως προτιμούσε να ʼχε πεθάνει στα μικράτα του, πάλι απλή είναι ή συμπόνια και λιτή:

«Έτσι θα το ʼθελα κι εγώ.»

Αν μας φανεί σκληρή μια τέτοια απάντηση, θα πρέπει να θυμόμαστε πώς οι Έλληνες όχι μονάχα κοίταζαν κατάματα τα γεγονότα, μα και δεν το θεωρούσανε σωστό νʼ αποστρέψουν τα μάτια απ την αλήθεια.

Όταν η Ιφιγένεια λέει ότι για να ελευθερωθεί ο Πυλάδης πρέπει να πεθάνει ο Ορέστης, τούτος αρνιέται φυσικά, μα όχι μονάχα γιατί αγαπά το φίλο του. Φοβάται κιόλας την κατακραυγή τού λαού, της κοινωνίας:

«Θα ψιθυρίζει λέει, «ο κόσμος και θα με κατακρίνει πού άφησα το φίλο μου έτσι να πεθάνει, αγάπη σου έχω, μα και την καταφρόνια του κόσμου τη φοβάμαι».

Μουσική και μαθηματική μάθαιναν τʼ αρχαία Ελληνόπουλα στο σχολείο. Για να μπορούν και το ωραίο να χαίρονται και το σωστό να ζυγίζουν:

«
Ότι μπορώ να φτάσω, να πασχίζω
κι ότι είναι ωραίο να το αγαπά,
κάνε, θεέ
»

λέει ο Πίνδαρος.

Edith Hamilton, Αθάνατη Ελλάδα: η ελληνική συνεισφορά στον δυτικό κόσμο

Πώς να αγκαλιάσετε το αδύνατο

Αγκαλιάστε το αδύνατο και δημιουργήστε μια νέα εμπειρία για το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.

«Η καρδιά μας γνωρίζει ότι ένας πιο όμορφος κόσμος είναι εφικτός, αλλά το μυαλό μας δεν ξέρει πως αυτό είναι δυνατό.» -Τσάρλς Εισενστέϊν

Ως πρωτοποριακά πνεύματα, αγαπάμε να ενισχύουμε τη ζωή μας με την εξερεύνηση του εφικτού και να μαθαίνουμε να αγκαλιάζουμε το ανέφικτο.

Εξερευνούμε με μια υποκείμενη γνώση ότι αυτό που θέλουμε μπορεί να συμβεί. Αν το οραματιστούμε και το ονειρευτούμε, ξέρουμε ότι μπορεί να πραγματοποιηθεί κάπως κάπου…

Μπορούμε να μάθουμε να αγκαλιάζουμε το αδύνατο. Με την γρήγορη ανάπτυξη της τεχνολογίας έχουμε επίσης καταλάβει ότι ορισμένα πράγματα που θεωρούσαμε αδύνατα είναι αναπόφευκτα στη ζωή μας. Αν λοιπόν, αγκαλιάζαμε κάτι που θεωρούσαμε αδύνατο; Αν φτάναμε σε μια κατάσταση συνείδησης που μας επιτρέπει ένα νέο πλαίσιο ζωής, ένα περιβάλλον που δεν έχει διαχωρισμούς, απληστία, εξαπάτηση και πόλεμο; Ενώ μερικοί είναι κυνικοί, ότι οι άνθρωποι αλλάζουν συνεχώς, ταυτόχρονα υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός στοχαστών που εκτείνει την φαντασία του ώστε να γίνει δυνατή μια νέα ανθρωπότητα.

Το ερώτημα είναι πως μπορούμε να κάνουμε τη μετάβαση από την παλιά ιστορία του διαχωρισμού, του ανταγωνισμού και του συμφέροντος σε μια νέα ιστορία σύνδεσης, ενδυνάμωσης και φροντίδας; Πως μπορούμε να μάθουμε να αγκαλιάζουμε το αδύνατο;

Καθώς η παλιά συνέχεια εξαπλώνεται με την κοινωνική και την οικολογική κρίση, πως μπορούμε να φέρουμε κάτι νέο; Ένας τρόπος είναι σταματήσουμε να προσπαθούμε να τα κατανοούμε όλα, δημιουργώντας χώρο που θα επιτρέψει να εμφανιστούν νέες ιδέες σχετικά με το πώς μπορούμε να αλλάξουμε τα μυαλά με λεπτό και ενδυναμωτικό τρόπο. Ένα καλό παράδειγμα είναι όταν τα Ενωμένα Έθνη κάλεσαν τον Τζορτζ Πρανσκι, εκπαιδευτή μετασχηματισμού, για να βοηθήσει στην αλλαγή του μυαλού των αξιωματικών του νόμου που συμμετείχαν σε τρομακτικές πράξεις κακοποίησης και βασανιστηρίων. Επίσης, πολλοί άλλοι όπως η Μπάρμπαρα Μαρξ Χούμπαρντ και η Ζαν Χιούστον που είναι ομιλητές και συγγραφείς, διευκολύνουν την αλλαγή του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο, υπενθυμίζοντας μας πως ο καθένας μας είναι ένα μοναδικό κομμάτι της δημιουργίας.

Οι ακόλουθες είναι συμβουλές για το πώς μπορούμε κι εμείς να συμμετάσχουμε στη λύση για να αναδείξουμε ένα νέο τρόπο για το πώς να είμαστε άνθρωποι στον κόσμο μας και να αγκαλιάσουμε το αδύνατο.
  1. Με την προθυμία να σταματήσουμε να προσπαθούμε, να ελέγχουμε και να χειραγωγούμε, επιτρέποντας στον εαυτό μας να οδηγηθεί σε νέες ιδέες, αντιλήψεις και αφήνοντας τον να συνδεθεί με την πηγή μας και το εσωτερικό σύστημα καθοδήγησης.
  2. Συνειδητοποιώντας πως η ταλαιπωρίας μας δημιουργείται από τις σκέψεις και τα συναισθήματα μας, αναγνωρίζοντας πως δεν είμαστε θύματα και γνωρίζοντας ότι είμαστε ένα με την πηγή η οποία είναι πάντα μαζί μας και μας καθοδηγεί με τρόπους για να δώσουμε τέλος στην ταλαιπωρία μας.
  3. Με το να είμαστε περίεργοι για την αληθινή φύση της ζωής. Κάνοντας ερωτήσεις, όπως για το ποια είναι η φύση της εμπειρίας της ανθρωπότητας για την ολική ευημερία, τη βιωσιμότητα και την ενδυνάμωση.
  4. Με το να είμαστε ανοιχτοί στην ιδέα ότι η ευημερία είναι η φύση της ύπαρξης μας.
  5. Συνειδητοποιώντας ότι είμαστε ενεργειακά όντα με σκέψεις και συναισθήματα που διαμορφώνουν την πραγματικότητα μας.
  6. Αγκαλιάζοντας τη συνείδηση και τις αισθήσεις που μας επιτρέπουν να βιώνουμε την πραγματικότητα μας.
  7. Με το να είμαστε ευγνώμονες για την εξέλιξη που ξετυλίγεται μέσα και γύρω μας.
  8. Καλλιεργώντας την ικανότητα της ειρήνης του μυαλού. Εστιάζοντας τις σκέψεις και τα συναισθήματα που δεν είναι ευθυγραμμισμένα με την πρόθεση μας για ευημερία. Γνωρίζοντας ότι οι σκέψεις και τα συναισθήματα μας του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος είναι δικά μας για να σχηματίσουμε μια κλίση.
  9. Φέρνοντας την αίσθηση στο σώμα μας αυτού που πιστεύαμε ότι είναι αδύνατο.
  10. Μετακινώντας την ενέργεια μας από μέσα προς τα έξω. Στο βιβλίο του Shaking Medicine: The Healing Power of Ecstatic ο Μπράντφορντ Κίνεϋ διερευνά την ιστορία της θεραπείας μέσω της κίνησης. Το έργο του αποτελεί παράδειγμα από τότε που η χώρα του έστειλε μια ομάδα θεραπευτών σε μια άλλη χώρα όπου οι άνθρωποι είχαν περάσει από ένα ανείπωτο μαρτύριο. Αυτοί οι άνθρωποι έκαναν ότι καλύτερο μπορούσαν για να κάτσουν και να μιλήσουν στους καλοπροαίρετους θεραπευτές. Τελικά, ζήτησαν από τους θεραπευτές να φύγουν, ώστε να μπορούν να μαζευτούν με τους συνανθρώπους τους για να χορέψουν γύρω από τη φωτιά, να κουνηθούν, να τραγουδήσουν και να εκφράσουν τα συναισθήματα τους για φέρουν τη θεραπεία στην κοινότητα τους.
  11. Να κατανοήσουμε πως η ευημερία του καθενός μας ενισχύει για την ευημερία όλων. Με την αυξανόμενη επιβεβαίωση του τρόπου με τον οποίο ο καθένας μας επηρεάζει το σύνολο, αλλάζουμε τον τρόπο σκέψης μας για το πώς μπορούμε να διαμορφώσουμε τον κόσμο μας.
  12. Καλλιεργώντας την αίσθηση του σώματος για το πώς θα ήταν μια νέα ιστορία της ανθρωπότητας. Απελευθερώνοντας την παλιά ιστορία του «πως είναι οι άνθρωποι» και φέρνοντας μια νέα ιστορία της ειρήνης, της αγάπης, της χαράς και της ελευθερίας από τον πόνο.
  13. Ακούγοντας συνομιλίες που υποστηρίζουν ένα νέο τρόπο σκέψης. Για παράδειγμα, η διερεύνηση του πως ο ρόλος της επιστήμης και των θρησκειών μπορεί να περιορίσει αυτό που είναι δυνατό.
  14. Σταματώντας να προσπαθούμε να διορθώσουμε τον εαυτό και τον κόσμο μας. Αναπνέοντας, με την κίνηση και την κυκλοφορία της ενέργειας μας, καθώς το μυαλό μας ανοίγεται σε νέες ιδέες για το πώς να αλλάξουμε τον τρόπο ύπαρξης μας.
  15. Στέλνοντας πολυδιάστατες προσκλήσεις στα άτομα που θέλουν να ενωθούν μαζί μας στον δρόμο της εξερεύνησης και του οράματος. Σε αυτούς που καταλαβαίνουν, αγαπούν και ευθυγραμμίζονται με αυτό που κάνουμε.
  16. Εκτιμώντας την τέλεια στιγμή για όλους τους ανθρώπους, καθώς αφήνουμε την κριτική και μαθαίνουμε από όποιον συναντάμε στον δρόμο μας. Πως γίνεται κάποιο μέρος από έναν άλλον άνθρωπο να είναι σαν εμένα; Τι μπορώ να μάθω από αυτόν;
  17. Καλλιεργώντας την χαρά της ενότητας με την πηγή μας και την απεριόριστη δύναμη της αποφασιστικότητας που κινείται μέσα από εμάς. Μαζί μπορούμε να αναδείξουμε μια νέα ανθρωπότητα με μια επιλογή κάθε φορά.

Κάπως έτσι συμπεριφέρονται μεταξύ τους οι άνθρωποι

Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τον φόβο για να εξημερώσουν τους άλλους, και ο φόβος μας αυξάνεται όταν βιώνουμε την αδικία. Το αίσθημα της αδικίας είναι σαν ένα μαχαίρι που ανοίγει πληγές στο συναισθηματικό μας σώμα. Το συναισθηματικό δηλητήριο δημιουργείται από την αντίδρασή μας σε αυτό που θεωρούμε άδικο. Κάποιες πληγές επουλώνονται, άλλες ωστόσο μολύνονται με όλο και περισσότερο δηλητήριο. Μόλις γεμίσουμε με συναισθηματικό δηλητήριο, έχουμε ανάγκη να απαλλαγούμε από αυτό και εξασκούμαστε στο να το απελευθερώνουμε στέλνοντάς το σε κάποιον άλλο. Πώς το πετυχαίνουμε αυτό; Τραβώντας τους την προσοχή.

Ας πάρουμε το παράδειγμα ενός συνηθισμένου ζευγαριού.
Για έναν οποιονδήποτε λόγο, η γυναίκα είναι θυμωμένη. Έχει συναισθηματικό δηλητήριο από κάποια αδικία που έκανε ο άντρας της. Ο άντρας της δεν είναι σπίτι, αλλά εκείνη θυμάται την αδικία και το δηλητήριο συσσωρεύεται μέσα της. Όταν εκείνος γυρίζει, το πρώτο πράγμα που θέλει να κάνει είναι να του τραβήξει την προσοχή, γιατί μόλις το κάνει, όλο το δηλητήριο θα πάει στον άντρα της και η ίδια θα ανακουφιστεί. Με το που θα του πει πόσο κακός, πόσο χαζός ή πόσο άδικος είναι, το δηλητήριο που έχει μέσα της μεταδίδεται σε εκείνον.

Μιλάει συνεχώς, μέχρι να του τραβήξει την προσοχή. Εκείνος, τελικά, αντιδρά και θυμώνει, και τότε η γυναίκα αισθάνεται καλύτερα. Όμως, τώρα έχει εκείνος το δηλητήριο μέσα του και πρέπει να την εκδικηθεί. Πρέπει να της τραβήξει την προσοχή και να το απελευθερώσει, κι όχι μόνο όσο του μετέδωσε, αλλά το δικό της συν το δικό του. Αν προσέξετε αυτή την αλληλεπίδραση, θα δείτε ότι αγγίζει ο ένας τις πληγές του άλλου και παίζουν συναισθηματικό πιγκ πογκ με το δηλητήριο.Έτσι, αυτό συνεχίζει να αυξάνεται, μέχρι που μια μέρα ένας από τους δύο θα ξεσπάσει. Κάπως έτσι συμπεριφέρονται μεταξύ τους οι άνθρωποι.

Τραβώντας την προσοχή, η ενέργεια μεταδίδεται από το ένα άτομο στο άλλο. Η προσοχή είναι μια πανίσχυρη λειτουργία του ανθρώπινου νου. Όλοι πασχίζουμε να τραβήξουμε την προσοχή των άλλων. Όταν τα καταφέρνουμε, δημιουργούμε κανάλια επικοινωνίας. Το όνειρο μεταδίδεται, η δύναμη μεταδίδεται, αλλά το ίδιο συμβαίνει και με το συναισθηματικό δηλητήριο.

Συνήθως, απελευθερώνουμε το δηλητήριο στο άτομο που θεωρούμε υπεύθυνο για την αδικία, αλλά αν το άτομο αυτό είναι τόσο ισχυρό που δεν μπορούμε να του το μεταφέρουμε, δεν μας νοιάζει σε ποιον θα το στείλουμε, αρκεί να το ξεφορτωθούμε. Έτσι, το στέλνουμε στα παιδιά, που δεν έχουν αναπτύξει άμυνες εναντίον μας, και με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται οι σχέσεις κακοποίησης. Οι ισχυροί κακοποιούν τους λιγότερο ισχυρούς, επειδή θέλουν να απελευθερώσουν το συναισθηματικό τους δηλητήριο. Είναι μια ανάγκη που έχουμε, και πολλές φορές δεν θέλουμε δικαιοσύνη παρά μόνο να απελευθερώσουμε το δηλητήριό μας για να ηρεμήσουμε. Γι’ αυτό οι άνθρωποι αποζητούν συνεχώς τη δύναμη, επειδή όσο δυνατότεροι είναι, τόσο ευκολότερο είναι να απελευθερώσουν το δηλητήριό τους σε όσους δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.

Φυσικά, μιλάμε για τις σχέσεις στην κόλαση αυτής της ζωής, για την ψυχική ασθένεια που υπάρχει σε αυτόν τον πλανήτη. Δεν φταίει κάποιος για αυτή, δεν είναι καλή ή κακή, δίκαιη ή άδικη- είναι η φυσιολογική παθολογία της ασθένειας. Κανείς δεν φταίει για την παθολογική του συμπεριφορά. Όπως οι άνθρωποι του φανταστικού πλανήτη δεν έφταιγαν για τη δερματική τους ασθένεια, ούτε εσείς φταίτε που οι πληγές σας είναι μολυσμένες με συναισθηματικό δηλητήριο. Όταν έχετε κάποια σωματική ασθένεια ή έναν τραυματισμό, δεν κατηγορείτε τον εαυτό σας ούτε αισθάνεστε ένοχοι. Τότε, γιατί να αισθάνεστε άσχημα ή να νιώθετε ενοχές επειδή νοσεί το συναισθηματικό σας σώμα;

Το σημαντικό είναι να έχετε επίγνωση του προβλήματος. Όταν έχουμε επίγνωση, έχουμε την ευκαιρία να θεραπεύσουμε το συναισθηματικό μας σώμα και τον συναισθηματικό μας νου, και να σταματήσουμε να υποφέρουμε. Χωρίς αυτή την επίγνωση δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα, παρά μόνο να συνεχίσουμε να υποφέρουμε από την αλληλεπίδρασή μας με τους άλλους, αλλά και με τον εαυτό μας, γιατί αγγίζουμε και μόνοι μας τις πληγές μας, για να αυτοτιμωρηθούμε.

DON MIGUEL RUIZ, ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ

TU SOUFFRES TOUS LES MAUX

Η μοίρα σου πάντα σκληρή, μα εσύ τη δυστυχία
περιφρονείς, αναγελάς,
μέσα στη θύελλα τέρπεσαι, μέσα στην τρικυμία
τη λύρα κρούεις, αντιπερνάς.

Ποιητή, οι άνθρωποι θα ‘λεγαν πως είναι οι στίχοι σου ένα
παιχνίδι μάταιο, παιδικό.
Μην το πιστεύεις. Έχουνε ο Απόλλωνας για σένα
κι οι Μούσες έπαθλο ιερό.

Άφησε να γεννιούνται αυτού, κοίταξε εκεί να σβήνουν
οι ενάρετοι και οι πονηροί,
αφού όλα γύρω γίνονται μονάχα για να δίνουν
στα ποιήματά σου μια αφορμή!

ΖΑΝ ΜΟΡΕΑΣ

Η γη βρίθει ανθρώπων oι οποίοι δεν αξίζουν ούτε να τους μιλά κανείς

Σχετική εικόναΠάντοτε, εντούτοις, η αύξηση της ροπής για απομόνωση και μοναχικότητα είναι στον κάθε άνθρωπο άμεσα συναρτημένη με την διανοητική του άξια, καθώς ή ροπή αυτή -όπως ειπώθηκε- δεν είναι μία ροπή αμιγώς φυσική, προκληθείσα από την ανάγκη, αλλά απλώς το αιτιατό ορισμένων εμπειριών και του στοχασμού επ’ αυτών, συγκεκριμένα της διάγνωσης σχετικά με το άθλιο ποιόν, τόσο από ηθική όσο και από διανοητική άποψη, της συντριπτικής πλειονότητας των ανθρώπων. Της διάγνωσης, μάλιστα, -και τούτο είναι το χείριστο- ότι στο εκάστοτε άτομο τα ηθικά και τα διανοητικά ελαττώματα συνομωτούν και αλληλοβοηθούνται, ούτως ώστε να προκύπτουν τα παντοειδή εκείνα βδελυρά φαινόμενα που καθιστούν την συναναστροφή με τους περισσότερους ανθρώπους δυσάρεστη, αν όχι ανυπόφορη.

Η κατάληξη είναι ότι, παρόλο που σ’ αυτόν τον κόσμο υπάρχουν ουκ ολίγα πολύ άσχημα πράγματα, το πλέον άσχημο είναι και παραμένει η ανθρώπινη κοινωνία, ώστε ο Βολταίρος, ο κοινωνικός αυτός Γάλλος, αναγκάσθηκε να πει: la terre est couverte de gens qui ne meritent pas qu’on leur parle.

«η γή βρίθει ανθρώπων oι οποίοι δεν αξίζουν ούτε να τους μιλά κανείς»

[Επιστολή της 21.06.1762 στον Μ.le Cardinal de Bernis]

Τον ίδιο αυτό λόγο κατονομάζει, και ο Πετράρχης – ο πράος αυτός άνθρωπος που αγαπούσε τόσο σφοδρά κι επίμονα την μοναχικότητα – για τούτη την κλίση του:
Βίο μοναχικό πάντοτε αποζητούσα (τα ρυάκια το ξέρουν, η ύπαιθρος και τα δάση)
Εκείνους τους κουτούς, στρεβλούς και φαύλους ν’ αποφύγω
Που απ’ τον δρόμο για τον ουρανό έχουν ξεστρατίσει.
(Πετράρχης, Σονέττο 221)

Βολταίρος

Όταν όμως θα γίνει του Καίσαρα φίλος, θα πάψει να συναντά εμπόδια; Θα είναι ευτυχισμένος;

Για να μην είσαι ανόητος, θα πρέπει να μάθεις αυτό που έλεγε ο Σωκράτης: «τι είναι το κάθε πράγμα», και να μην εφαρμόζεις όπως να ’ναι τις γενικές έννοιες πάνω στις συγκεκριμένες καταστάσεις. Διότι αυτή είναι η αιτία όλων των δεινών των ανθρώπων: το ότι δεν είναι σε θέση να εφαρμόσουν σωστά τις γενικές έννοιες πάνω στα συγκεκριμένα πράγματα.

Ο καθένας μας έχει και διαφορετικές απόψεις. Ένας νομίζει ότι είναι άρρωστος. Διόλου δεν είναι – απλώς δεν εφαρμόζει σωστά τις έννοιες. Άλλος νομίζει ότι είναι φτωχός, άλλος ότι ο πατέρας του είναι σκληρόκαρδος ή η μάνα του άπονη, άλλος ότι ο Καίσαρας δεν του δείχνει συμπάθεια. Ένα πράγμα δείχνουν όλα αυτά: ότι δεν ξέρεις να εφαρμόσεις τις έννοιες.

Υπάρχει κανείς που δεν κατέχει την έννοια του κακού; Που να μην ξέρει ότι το κακό είναι βλαβερό, ότι πρέπει να το αποφεύγουμε, ότι με κάθε τρόπο πρέπει ν’ απαλλαγούμε απ’ αυτό; Οι έννοιες δεν συγκρούονται μεταξύ τους. Η σύγκρουση προκύπτει την ώρα που εφαρμόζουμε τις έννοιες.

Τι είναι σε τούτη την περίπτωση το κακό, το βλαβερό, αυτό που πρέπει ν’ αποφύγουμε; Λέει ο ένας: το ότι δεν τον έχει φίλο του ο Καίσαρας. Ο άνθρωπος αυτός έχασε τον δρόμο του, έκανε λάθος στη χρήση της έννοιας, και τώρα στεναχωριέται, ζητά πράγματα που δεν έχουν σχέση με το θέμα του. Διότι ακόμη κι αν γίνει φίλος του Καίσαρα, δεν θα βρεθεί καθόλου κοντύτερα σ’ αυτό που αποζητάει. Τι ζητάει ο κάθε άνθρωπος; Να σταθεί καλά στα πόδια του, να ευτυχήσει, να κάνει τα πράγματα όπως θέλει, να τα κάνει, να μη συναντά εμπόδια, να μην καταπιέζεται. Όταν όμως θα γίνει του Καίσαρα φίλος, μήπως θα πάψει να συναντά εμπόδια, θα πάψει να καταπιέζεται, θα σταθεί καλά στα πόδια του, θα ενταχθεί ομαλά στη ροή των πραγμάτων;

Ποιος θα μας απαντήσει στο ερώτημα αυτό; Έχουμε μήπως κάποιον που να μπορούμε περισσότερο να εμπιστευτούμε από τούτον εδώ τον άνθρωπο, που ήταν πράγματι φίλος του Καίσαρα; Έλα εδώ, φίλε μου, κάτσε ανάμεσά μας και πες μας: «Πότε κοιμόσουν πιο ήσυχα; Τώρα ή προτού γίνεις φίλος του Καίσαρα;» Αμέσως θα πει: «Σταμάτα, για τ’ όνομα των θεών, μη με περιγελάς για την τύχη μου! Αλίμονο, δεν ξέρεις τι υποφέρω. Δεν μου ’ρχεται πια ο ύπνος. Όλη την ώρα σκέφτομαι: ο Καίσαρας ήδη ξύπνησε, ο Καίσαρας βγήκε έξω. Κι όλο αναστάτωση, όλο έγνοιες». Και για πες, πότε έτρωγες πιο χαρούμενα, τώρα ή παλιότερα; Άκουσέ τον, άκου τι έχει να πει. Λέει πως, έτσι και δεν τον καλέσουν στο τραπέζι, στενάζει απ’ το μαράζι. Κι αν πάλι τον καλέσουν, τρώει σαν δούλος πλάι στον αφέντη του, ανησυχώντας διαρκώς μην πει ή κάνει καμιά βλακεία. Και τι νομίζεις ότι φοβάται; Μην τον μαστιγώσουν σαν δούλο; Πώς θα μπορούσε να τη γλιτώσει τόσο εύκολα; Αντίθετα, φοβάται μην του λάχει αυτό που αρμόζει σ’ έναν άνδρα τόσο σπουδαίο, φίλο του Καίσαρα: μην του κόψουν τον λαιμό… Και για πες: Πότε λουζόσουν πιο ανέμελα; Πότε γυμναζόσουν πιο ξέγνοιαστα; Και ποια ζωή συνολικά θα προτιμούσες να ζήσεις; Την τωρινή ή την παλιότερη; Μπορώ να πάρω όρκο: δεν υπάρχει άνθρωπος τόσο αναίσθητος ή τόσο ψεύτης που να μη θρηνεί για την κακοδαιμονία που του ’τυχε απ’ την ώρα που έγινε φίλος του Καίσαρα.

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ, Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Η αυτάρκεια είναι ο μεγαλύτερος πλούτος

«Η αυτάρκεια είναι ο μεγαλύτερος πλούτος», και «μέγιστος καρπός της αυτάρκειας είναι η ελευθερία». Οι βασικές ανάγκες μπορούν να καλυφθούν μ’ ένα μέτριο εισόδημα, αλλά και η ικανοποίηση που προσφέρουν σε όποιον ξέρει να εκτιμά τα πράγματα δεν είναι διόλου μικρότερη από εκείνη που έχουν να μας προσφέρουν τα ψυχοφθόρα εγχειρήματα που μας εμπλέκουν σε ανταγωνισμούς, και που οι κοινοί άνθρωποι θεωρούν ως απαραίτητα για τη συναισθηματική τους πληρότητα. Γιατί ακριβώς όπως είναι πιο εύκολο και βολικό το να αναπροσαρμόζουμε τα έξοδά μας παρά το εισόδημά μας, το ίδιο εύκολο και βολικό είναι να αναπροσαρμόζουμε τη στάση μας: «Αν θέλεις να κάνεις πλούσιο τον Πυθοκλή», συμβούλευε κάποτε ο Επίκουρος, «μη του δίνεις περισσότερα λεφτά` μείωσε τις επιθυμίες του». Γιατί η ευδαιμονία είναι μια εσωτερική νίκη που υπερβαίνει τις εξωτερικές περιστάσεις. Επομένως, το θέμα δεν είναι να ξεπερνά κανείς τις νίκες των άλλων, αλλά να παρατείνει τη νίκη μέσα του:

Αν θέλεις να κυβερνάς τη ζωή σου σύμφωνα με την ανθρώπινη λογική, μάθε πως πραγματικός πλούτος σημαίνει το να αρκούμαστε στα λίγα. Το λίγο ποτέ δε λείπει. Οι άνθρωποι επιθύμησαν τη δύναμη και τη δόξα για να στηρίξουν το έχει τους σε στέρεα θεμέλια και να μπορούν να ζουν τη ζωή τους ήσυχα μες στα πλούτη. Μάταιος κόπος. Στον αγώνα τους να φτάσουν ψηλά, σπέρνουν το δρόμο της ζωής με δυσκολίες και κινδύνους. Κι από την κορυφή, σαν κεραυνός ο φθόνος τους χτυπά και τους γκρεμίζει με καταφρόνια μες σε τρομερά Τάρταρα. Γιατί από το φθόνο, όπως κι από τον κεραυνό, καίγονται οι ψηλές κορφές και κάθε τι που ξεχωρίζει πάνω από τα’ άλλα. Αξίζει περισσότερο να προσαρμόζεται κανείς ήσυχα παρά να θέλει να υποτάξει τον κόσμο στη εξουσία του και να κυβερνά βασίλεια. Ασ’ τους να χύνουν άσκοπα ματωμένο ιδρώτα εξουθενωμένοι, καθώς παλεύουν στο στενό μονοπάτι της φιλοδοξίας, αφού οι γνώσεις τους υπαγορεύονται από ξένα χείλη, κι οι επιθυμίες τους καθορίζονται από αυτά που ακούν από άλλους κι όχι απ’ τα δικά τους αισθήματα.

Λουκρήτιος, Για τη φύση των πραγμάτων

O όχλος παραπλανημένος από απατηλά οφέλη, επιζητεί, συχνά, την καταστροφή του και συγκινείται, εύκολα από λαμπρές ελπίδες και απερίσκεπτες υποσχέσεις

Όταν κατελήφθη η πόλη Βέι, ο λαός θεώρησε ότι η Ρώμη θα ωφελείτο, αν οι μισοί κάτοικοί της μετακόμιζαν στο Βέι. Επειδή το Βέι βρισκόταν σε πλούσια περιοχή, διέθετε πληθώρα κτισμάτων και ήταν κοντά στη Ρώμη, και όχι τόσο κοντά ώστε οι κάτοικοί του να παρεμβαίνουν στις πολιτικές διαδικασίες της, θεωρήθηκε, λοιπόν, ότι όλοι αυτοί θα ευημερούσαν, αν μετακόμιζαν εκεί. Το εγχείρημα κρίθηκε απ’ τη Σύγκλητο και τους φρονιμότερους Ρωμαίους τόσο μάταιο και ενδεχομένως, βλαβερό, ώστε διεκήρυξαν δημόσια, πως θα προτιμούσαν να τους θανατώσουν παρά να συγκατατεθούν. Το αποτέλεσμα ήταν, όταν το θέμα ήλθε προς συζήτηση, να εξαγριωθεί τόσο πολύ ο όχλος κατά της Συγκλήτου, ώστε θα γινόταν ένοπλη σύγκρουση και αιματοχυσία, αν κάποιοι αξιοσέβαστοι, ηλικιωμένοι πολίτες δεν προστάτευαν τη Σύγκλητο και δεν σταματούσαν, χάρις στο κύρος τους, την αυθάδεια του πλήθους.

Δυο πράγματα αξίζει να σημειωθούν εδώ. Ο λαός, πρώτα απ’ όλα, παραπλανημένος από απατηλά αγαθά, επιδιώκει πολλές φορές την αυτοκαταστροφή του, προξενώντας ατελεύτητα κινδύνους και καταστροφές στις δημοκρατίες, εκτός εάν κάποιος τον οποίον εμπιστεύεται, τον καθοδηγήσει, ώστε να αντιληφθεί τι είναι καλό και τι κακό γι’ αυτόν, Όταν πάλι, κατά κακή τύχη, δεν εμπιστεύεται κανέναν, όπως ενίοτε συμβαίνει, επειδή εξαπατήθηκε στο παρελθόν από γεγονότα ή ανθρώπους, τότε αναπόφευκτα σπέρνει τον όλεθρο. Απ’ αυτή την απροθυμία να εμπιστευθούν οποιονδήποτε, αποτυγχάνουν οι δημοκρατίες να λάβουν σωστές αποφάσεις, όπως σημειώσαμε πιο πάνω για τους Ενετούς, οι οποίοι, όταν δέχθηκαν επίθεση από πολυάριθμους εχθρούς, δεν μπορούσαν να αποφασίσουν κατά πόσον θα αντιμετώπιζαν την κατάσταση επιστρέφοντας όσα είχαν αρπάξει απ΄ τους άλλους –γιατί αυτό είχε προκαλέσει τον πόλεμο και εξαναγκάσει τους άλλους ηγεμόνες να συνασπισθούν εναντίον τους-, ώσπου καταστράφηκαν.

Στρεφόμενοι τώρα στο ερώτημα, για ποια πράγματα είναι εύκολο και ποια δύσκολο να πείσεις κάποιον, πρέπει να διευκρινίσουμε ότι εκείνο το οποίο πρέπει να τον πείσεις είτε δείχνει σε πρώτη ματιά, ως σίγουρη ή χαμένη υπόθεση. είτε, πάλι, μπορεί να του φανεί γενναία ή δειλή πράξη. Όταν οι προτάσεις που έχουν τεθεί στην κρίση του λαού δείχνουν να είναι σίγουρες υποθέσεις, μολονότι εμπεριέχουν συγκαλυμμένους κινδύνους, ή δείχνουν τολμηρές, ενώ υποκρύπτουν την καταστροφή της Δημοκρατίας, θα είναι πάντοτε εύκολο να πείσεις τις μάζες να τις υιοθετήσουν. Και, ομοίως, θα είναι πάντοτε δύσκολο να τις πείσεις να υιοθετήσουν μια πορεία που τους φαίνεται άνανδρη ή χωρίς ελπίδα, μολονότι περικλείει ασφάλεια και ηρεμία.

Όσα έχω αναφέρει προκύπτουν από πολυάριθμες περιπτώσεις, ρωμαϊκές και μη, σύγχρονες και παλαιές. Έτσι, π.χ., δεν εξετιμήθη στη Ρώμη o Φάβιος Μάξιμος, απέτυχε να τους πείσει ότι η δημοκρατία θα έπραττε φρόνιμα αν έκανε πόλεμο φθοράς εναντίον του Αννίβα, αμυνόμενη, μάλλον, παρά επιτιθέμενη. Διότι o λαός θεώρησε άνανδρη και χωρίς πλεονεκτήματα μια τέτοια τακτική, o δε Φάβιος δεν είχε αρκετά επιχειρήματα ώστε να τους πείσει για την άποψή του. Οι άνθρωποι τυφλώνονται τόσο πολύ, σ’ ό,τι αφορά την ίδια τους την ασφάλεια. ώστε, μολονότι οι Ρωμαίοι διέπραξαν το λάθος να εξουσιοδοτήσουν τον αρχηγό του ιππικού του Φάβιου να επιτεθεί, αντίθετα με την βούληση του τελευταίου, και μολονότι με την επίθεση αυτή θα εξολοθρευόταν ο ρωμαϊκός στρατός -αν δεν τον διέσωζε η προνοητικότητα του Φάβιου-, παρ’ όλα αυτά ελάχιστα συνήγαγαν οι Ρωμαίοι απ’ αυτήν την εμπειρία, ώστε, εν συνεχεία, εξέλεξαν ως Ύπατο τον Βάρρο, όχι για να επιβραβεύσουν την αξία του, αλλά επειδή τριγύριζε στην πόλη διακηρύσσοντας σε δρόμους και πλατείες ότι θα συνέτριβε τον Αννίβα, φτάνει να του ανέθεταν τη διοίκηση. Με αποτέλεσμα τη μάχη και την ήττα στις Κάννες, από την οποία η Ρώμη σχεδόν καταστράφηκε.

MACHIAVELLI, Η χειραγώγηση του όχλου – Οι Συνομωσίες

Νέα θεωρία: Οι δεινόσαυροι άρχισαν να χάνονται πριν τους εξοντώσει ο αστεροειδής

Δεκάδες εκατομμύρια χρόνια προτού ένας μεγάλος αστεροειδής πέσει στο σημερινό Μεξικό πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια, οι δεινόσαυροι είχαν αρχίσει ήδη να εμφανίζουν εξελικτικά προβλήματα και να έχουν «πάρει την κάτω βόλτα», σύμφωνα με μια νέα επιστημονική έρευνα.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον παλαιοντολόγο Μανάμπου Σακαμότο του βρετανικού Πανεπιστημίου του Ρέντινγκ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), προχώρησαν -με βάση τα απολιθώματα που έχουν βρεθεί και με τη βοήθεια εξελιγμένων στατιστικών μεθόδων- σε εκτιμήσεις για τη διαχρονική εξέλιξη του αριθμού των δεινοσαύρων.

Η ανάλυση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρχε μείωση πληθυσμού σε όλα τα είδη των δεινοσαύρων, πιο γρήγορη στους μακρυλαίμηδες δεινόσαυρους (τα σαυρόποδα) και πιο αργή στα θηρόποδα, όπου ανήκει και ο τρομερός Τυρανόσαυρος Ρεξ.

Έως τώρα οι επιστήμονες πίστευαν ότι η εξαφάνιση των δεινοσαύρων ήλθε ξαφνικά και ότι οι ίδιοι βρίσκονταν σε πλήρη ακμή μέχρι εκείνη την εποχή. Η νέα μελέτη ανατρέπει αυτή την εικόνα, δείχνοντας μια μακρά πτωτική εξελικτική πορεία, κατά την οποία συνεχώς εξαφανίζονταν περισσότερα είδη δεινοσαύρων, από ό,τι εμφανίζονταν νέα στο προσκήνιο.

«Δεν περιμέναμε κάτι τέτοιο. Μολονότι η πτώση του αστεροειδούς παραμένει η πιο πιθανή αιτία για την τελική εξαφάνιση των δεινοσαύρων, είναι σαφές ότι ήδη είχαν περάσει πια την εξελικτική ακμή τους», δήλωσε ο δρ Σακαμότο. «Αν και μια ξαφνική 'αποκάλυψη' μπορεί να υπήρξε το τελευταίο καρφί στο φέρετρό τους, οι δεινόσαυροι είχαν αρχίσει πριν από δεκάδες εκατομμύρια χρόνια να χάνουν την θέση τους ως το κυρίαρχο είδος στη Γη», πρόσθεσε.

Όταν έπεσε ο γιγάντιος αστεροειδής στον πλανήτη μας, προκάλεσε μεγάλες πυρκαγιές και σήκωσε τεράστια νέφη σκόνης στην ατμόσφαιρα, μπλοκάροντας έτσι την ηλιακή ακτινοβολία, ρίχνοντας τη θερμοκρασία και επιφέροντας εκτεταμένη απώλεια βλάστησης. Όλα αυτά συνετέλεσαν σε μια κατακλυσμική οικολογική καταστροφή, από την οποία δεν κατάφεραν ποτέ να επιβιώσουν οι δεινόσαυροι. Η εξέλιξη αυτή άνοιξε το δρόμο για την επικράτηση των θηλαστικών - και τελικά του ανθρώπου.

Ραδιοχρονολόγηση

radioactivity_053Η εύρεση της ηλικίας αρχαιολογικού ενδιαφέροντος βιολογικών εκθεμάτων γίνεται με τη μέθοδο ραδιοχρονολόγησης με άνθρακα-14, που για πρώτη φορά προτάθηκε το 1946 από τον Αμερικανό χημικό Γουίλαρντ Φρανκ Λίμπι (το 1960 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ χημείας για την τεχνική της ραδιοχρονολόγησης με τον 14C.)  και έκτοτε αποτελεί βασική μέθοδο προσδιορισμού της ηλικίας ευρημάτων από οργανική ύλη, με εφαρμογές στην αρχαιολογία, στην παλαιοντολογία, στη γεωφυσική, στη γεωλογία και άλλες επιστήμες.
 
Τα ισότοπα του άνθρακα – που έχουν τον ίδιο αριθμό πρωτονίων αλλά διαφορετικό αριθμό νετρονίων – τα συναντάμε με μαζικούς αριθμούς 12 ( 12C ) και 13 ( 12C ) που είναι σταθερά και ένα ραδιενεργό με μαζικό αριθμό 14 ( 14C). Το τελευταίο είναι ασταθές και τείνει  να υποστεί διαδοχικές διασπάσεις μέχρι να γίνει κάποιο σταθερό άτομο. Η χρονική διάρκεια αυτής της πορείας εκφράζεται με τον χρόνο ημιζωής ή υποδιπλασιασμού, δηλαδή το χρονικό διάστημα που απαιτείται ώστε ο αριθμός των ατόμων να μείνει ο μισός του αρχικού.
 
Τα σωματίδια υψηλής ενέργειας που μας έρχονται συνεχώς από το διάστημα – η λεγόμενη κοσμική ακτινοβολία -, παράγει νετρόνια στην ατμόσφαιρα, τα οποία, αντιδρώντας με το 14N άζωτο-14 δίνουν τον άνθρακα-14 ( 14C). Ο τελευταίος έχοντας τις ίδιες χημικές ιδιότητες με τον  άνθρακα-12 ( 12C ) που κυρίως συναντάται στον κόσμο, σχηματίζει μόρια διοξειδίου με άνθρακα-14, απορροφάται από τα φυτά κατά τη φωτοσύνθεση και εισέρχεται στους ζωικούς οργανισμούς που τα καταναλώνουν. Κάθε ζωντανός οργανισμός έχει, λοιπόν, περίπου σταθερή γνωστή αναλογία άνθρακα-14 προς άνθρακα-12, ίση με εκείνη της ατμόσφαιρας.
 
Ο Γουίλαρντ Λίμπι παρατήρησε πως, μετά τον θάνατό τους, τα φυτά και τα ζώα αφού δεν λαμβάνουν πλέον άνθρακα-14 και ο ήδη υπάρχων ( 14C). σαν ραδιενεργός που είναι αρχίζει να διασπάται και να ελαττώνεται, ενώ, αντίθετα, ο σταθερός άνθρακας-12 διατηρεί την ίδια συγκέντρωση.
 
radioactivity_043
Έτσι λοιπόν η αναλογία άνθρακα-14 προς άνθρακα-12 χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό της ηλικίας του δείγματος, έχοντας ως δεδομένο πως ο χρόνος ημιζωής του ραδιενεργού ισοτόπου είναι 5.730 χρόνια. Η μέθοδος εφαρμόζεται σε οστά, τρίχες, δέρμα, ξύλο, πάπυρο, φυτικά υφάσματα και άλλα δείγματα και μας επιτρέπει τη χρονολόγηση ευρημάτων ηλικίας μέχρι περίπου 50.000 ετών, με ακρίβεια συνήθως +/- 50-100 έτη.
 
Όπως βλέπουμε πιο πάνω ο ραδιενεργός άνθρακας-14 διασπάται σε άζωτο N-14 και ένα ηλεκτρόνιο (ακτινοβολία β). Στην ραδιοχρονολόγηση μετράμε την ακτινοβολία βήτα και από εκεί έμμεσα υπολογίζεται η συγκέντρωση άνθρακα-14. Η καθιερωμένη μέθοδος γι' αυτό είναι η χρήση AMS (Φασματοσκοπία Μάζας με επιταχυντή σωματιδίων), η οποία προσδίδει σημαντικά μεγαλύτερη ακρίβεια και επιτρέπει την ανάλυση μικρότερων δειγμάτων.
 
radioacivity3Ηλικία της Γης
Μια ενδιαφέρουσα εφαρμογή της γνώσης των ραδιενεργών στοιχείων είναι ο καθορισμός όχι μόνο των αρχαιολογικών αντικειμένων, αλλά και της ηλικίας της Γης. Μια μέθοδος του καθορισμού της ηλικίας των βράχων είναι βασισμένη στο γεγονός ότι σε πολλά μεταλλεύματα ουράνιου και θορίου, που έχουν αποσυντεθεί από το σχηματισμό τους, τα άλφα σωματίδια έχουν παγιδευτεί (ως άτομα ηλίου) στο εσωτερικό του βράχου. Με ακρίβεια καθορίζονται τα σχετικά ποσά του ηλίου, ουράνιου, και θορίου στο βράχο, κι έτσι μπορεί να υπολογιστεί το χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια του οποίου έχουν συνεχιστεί οι διαδικασίες αποσύνθεσης  δηλαδή η ηλικία του βράχου.
 
Προσδιορίζουμε δηλαδή την αναλογία ουρανίου-238 προς το μόλυβδο-206 ή θορίου-232 προς το μόλυβδο-208 στους βράχους (δηλαδή οι αναλογίες των συγκεντρώσεων των αρχικών και τελικών μελών της ραδιενεργού σειράς αποσύνθεσης). Αυτές και άλλες μέθοδοι δίνουν τις τιμές για την ηλικία της γης περίπου 4.6 δισεκατομμύρια έτη. Παρόμοιες τιμές λαμβάνονται και για τους μετεωρίτες που έχουν πέσει στην επιφάνεια της γης, καθώς επίσης και για τα δείγματα της Σελήνης που ήλθαν πίσω από το διαστημικό σκάφος Απόλλωνα-11 τον Ιούλιο του 1969, δείχνοντας έτσι ότι ολόκληρο το ηλιακό σύστημα είναι πιθανώς της ίδιας  σχεδόν ηλικίας όπως η Γη.
 
Οι μέθοδοι αυτοί ξεκίνησαν το 1905 με τον Rutherford και Boltwood που χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά την αρχή της ραδιενεργής διάσπασης για τη χρονολόγηση ορυκτών και πετρωμάτων. Το 1907 ο Boltwood χρονολόγησε ένα δείγμα ουρανίτη με τη μέθοδο ουρανίου/μολύβδου. Η ραδιοχρονολόγηση είχε επιτευχθεί πριν ακόμα είναι γνωστά με ακρίβεια τα ισότοπα και οι ρυθμοί διάσπασής τους. Ο Boltwood δημοσίευσε για πρώτη φορά απόλυτες ηλικίες πετρωμάτων της τάξης εκατομμυρίων χρόνων. Τα επόμενα σαράντα χρόνια η έρευνα οδήγησε στην ανάπτυξη και βελτίωση τεχνικών και μεθόδων για τη μέτρηση της ηλικίας γήινων υλικών. Η ακριβής χρονολόγηση τελειοποιήθηκε το 1950. Η ανακάλυψη του φασματογράφου μάζας το 1919 οδήγησε στον εντοπισμό και τη μελέτη περισσότερων ισοτόπων.
 
Ο χρόνος ημιζωής
Όπως είδαμε πιο πάνω τα ασταθή ισότοπα μέσα από διαδοχικές ραδιενεργές διασπάσεις τείνουν να γίνουν σταθερά. Οι ραδιενεργοί μητρικοί πυρήνες μετατρέπονται -σταδιακά- σε θυγατρικούς σταθερούς πυρήνες σε καθορισμένο χρόνο, που είναι διαφορετικός για κάθε ισότοπο. Κάθε ραδιενεργό ισότοπο έχει το δικό του χρόνο ημιζωής. Ο λόγος της απομένουσας ποσότητας από το αρχικό ισότοπο προς το σύνολο των προϊόντων της διάσπασης (μητρικοί πυρήνες/θυγατρικοί πυρήνες) χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της ηλικίας των πετρωμάτων που περιέχουν ραδιενεργά ορυκτά.
 
Τα περισσότερα ραδιενεργά ισότοπα έχουν γρήγορους ρυθμούς διάσπασης, δηλαδή μικρούς χρόνους ημιζωής και χάνουν τη ραδιενέργειά τους μέσα μερικές ημέρες ή έτη (το ιώδιο-131 έχει χρόνο ημιζωής 8,02 μέρες). Μερικά ραδιενεργά ισότοπα, όμως, αποσυντίθενται αργά και είναι αυτά που χρησιμοποιούνται ως γεωλογικά ρολόγια, υπολογίζουν δηλαδή την απόλυτη ηλικία των πετρωμάτων, των ορυκτών αλλά και γεγονότων που συνέβησαν πριν εκατομμύρια χρόνια. Το πιθανό σφάλμα στους χρόνους ημιζωής είναι πολύ μικρό, της τάξης του +-2%.
 
Η χρονολόγηση των πετρωμάτων από αυτά τα ραδιενεργά χρονόμετρα είναι θεωρητικά απλή, αλλά οι εργαστηριακές διαδικασίες είναι πιο σύνθετες. Οι ποσότητες μητρικών και θυγατρικών πυρήνων σε κάθε δείγμα καθορίζονται με διάφορα είδη αναλυτικών μεθόδων. Η κύρια δυσκολία έγκειται στο να μετρηθούν με ακρίβεια τα πολύ μικρά ποσοστά ισοτόπων. Όταν είναι εφικτό, χρησιμοποιούνται στο ίδιο δείγμα δύο ή περισσότερες μέθοδοι ανάλυσης για να επιβεβαιώσουν τα αποτελέσματα.

Απαγορευμένες Ερωτήσεις

Σχετική εικόναΌταν κάθεσαι στην πολυθρόνα σου, και σου ‘ρχεται μια σκέψη ή μια ιδέα… πώς ξέρεις ότι είναι δική σου;

Αν εκείνη τη στιγμή, με τρόπο τηλεπαθητικό, έχεις δεχθεί την σκέψη ή την ιδέα κάποιου άλλου;
Δεν το προσέχεις, δεν το παρατηρείς, δεν το έχεις διερευνήσει, δεν έχεις αναρωτηθεί, ούτε που το σκέφτηκες καν ποτέ.

Μήπως καθημερινά είσαι τηλεπαθητικός δέκτης αμέτρητων πραγμάτων, και ούτε που το έχεις υποψιαστεί ποτέ;

Όταν είσαι στο σπίτι σου και ψάχνεις για ένα αντικείμενο που θυμάσαι πολύ καλά ότι το έβαλες π.χ. επάνω στο τραπέζι, αλλά αυτό δεν είναι εκεί, κι έπειτα από λίγη ώρα το ανακαλύπτεις κάπου αλλού, ενώ δεν θυμάσαι να το μετακίνησες εκεί, πώς ξέρεις ότι δεν μετακινήθηκε από μόνο του;

Αν το έχεις μετακινήσει εσύ ασυνείδητα με τρόπο τηλεκινητικό;

Δικαιολογείς πρόχειρα αυτήν την απλή καθημερινή φάση και δεν αναρωτιέσαι ιδιαίτερα γι’ αυτήν, κι όμως, άραγε, υπάρχει περίπτωση να το μετακίνησες εσύ με τηλεκίνηση, την οποία δεν συνειδητοποιείς ότι μπορείς με κάποιον τρόπο να την μεταχειριστείς;

Όταν θυμάσαι μια ανάμνηση παλιά, μια παλιά ιστορία από την ζωή σου ή μια ολόκληρη σειρά από μνήμες, για ώρα πολύ, και αφαιρείσαι, και αναπολείς ή ονειροπολείς, και «χάνεσαι» για λίγο…πώς ξέρεις ότι είσαι στ’ αλήθεια στον δικό μας κοινό χρόνο;

Δεν έχεις καθίσει ποτέ να προβληματιστείς, για το πώς κάνει ο χρόνος, αυτό που κάνει, κάθε μέρα στην ζωή σου.

Δεν ξέρεις πώς δουλεύει ο χρόνος, το μόνο που ξέρεις είναι πώς δουλεύει το ρολόι σου.

Υπάρχει περίπτωση, άραγε, τότε να έχεις κάνει ένα μικρό ταξίδι πίσω στον χρόνο αλλά να μην το έχεις συνειδητοποιήσει, να μην το θυμάσαι μετά, να μην αφήνεις τον εαυτό σου να το αντιληφθεί κανονικά; Μήπως μπορείς να είσαι χρονοταξιδιώτης και δεν το ξέρεις;

Όταν, χθες το βράδυ, την ώρα που κοιμόσουν, είδες ένα πάρα πολύ παράξενο όνειρο, πολύ ρεαλιστικό… πώς το ξέρεις ότι ήταν απλά ένα όνειρο;

Μήπως ταξίδεψες κάπου, κάπως, μακριά από το σώμα σου και την συνηθισμένη συνείδησή σου, σε μια άλλη πραγματικότητα;

Γιατί δεν θυμάσαι τίποτε απολύτως το άλλο πρωί;

Στο ένα τρίτο της ζωής μας κοιμόμαστε, και συνήθως ονειρευόμαστε.

Γιατί δεν θυμάσαι τίποτε από το ένα τρίτο της ζωής σου;

Όταν φαντάζεσαι κάτι ή κάποιον, και μετά από λίγο αυτό που φαντάστηκες γίνεται στ’ αλήθεια, ή αυτός που σκέφτηκες εμφανίζεται μπροστά σου ή σου τηλεφωνεί, πώς είσαι τόσο σίγουρος ότι ήταν απλά μια «σύμπτωση»;

Δεν δίνεις ιδιαίτερη σημασία σε αυτά τα συχνά περιστατικά, πολλές φορές ούτε που τα προσέχεις, ούτε που τα συνειδητοποιείς, κι όμως, μήπως άραγε σημαίνουν ότι έχεις την ικανότητα να προβλέπεις το μέλλον ή να διαισθάνεσαι τις καταστάσεις πριν αυτές συμβούν;

Και, γιατί δεν μπορείς να το κάνεις συνέχεια ή όποτε θέλεις;

Ακόμη και, με ποιον ακριβώς τρόπο μαντεύεις κάτι, όταν απλά μαντεύεις κάτι;

Πώς είσαι τόσο σίγουρος για κάποια πράγματα, ενώ για πολλά άλλα δεν είσαι;

Όταν κάτι μέσα σου, ή κάποιος, σου λέει «να μπεις για λίγο στη θέση του άλλου», και το κάνεις, και όντως καταφέρνεις να καταλάβεις την οπτική του ή τα κίνητρά του, να τον κατανοήσεις, άραγε… πώς ξέρεις ότι δεν μπήκες όντως στη θέση του, ότι δεν άφησες τη δική σου συνείδηση και μπήκες για λίγο μέσα στη δική του;

Όταν, μερικές φορές, ξέρεις με ποιον τρόπο θα λειτουργήσει ο άλλος και τι θα κάνει ή τι θα πει… πώς το ξέρεις;

Όταν φαντάζεσαι κάτι… πώς ξέρεις ότι αυτό που φαντάζεσαι εκείνη τη στιγμή, δεν συμβαίνει κάπου στον κόσμο ή στο Σύμπαν;

Πώς είσαι τόσο σίγουρος ότι αυτό που φαντάζεσαι δεν είναι αληθινό; Ότι δεν υπάρχει κάπου, κάπως, κάποτε;

Από πού έρχεται η φαντασία σου;

Όταν «τυχαίνει» κάτι, και λες ότι «απλά έτυχε» …μήπως αυτό σημαίνει ότι μπορείς να εξηγήσεις στον εαυτό σου ή στους άλλους τί ακριβώς είναι η τύχη;

Όταν συνήθως λες ότι δεν πιστεύεις σε πράγματα που δεν μπορείς να εξηγήσεις ή που δεν ξέρεις τίποτε απολύτως για αυτά, και σου φαίνονται ως απλές επινοήσεις ή απλές λέξεις, και περνιέσαι για έξυπνος, τότε, άραγε, γιατί πιστεύεις στην ύπαρξη της τύχης;

Το «τυχαίο», είναι στ’ αλήθεια τυχαίο;

Ξέρεις τι σημαίνει το τυχαίο;

Όταν θέλεις πολύ να κάνεις κάτι, και τελικά το καταφέρνεις και το κάνεις, πώς τα κατάφερες;

Γιατί δεν καταφέρνεις να κάνεις ό,τι θέλεις πάντα;

Όταν υπάρχει κάτι που δεν το ξέρεις, πώς ξέρεις ότι δεν υπάρχει;

Όταν είσαι μόνος σου… μήπως δεν είσαι στ’ αλήθεια μόνος σου;

ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Το δράμα επινοήθηκε όταν οι μυθικές ιστορίες δεν απαγγέλλονταν απλώς (όπως γινόταν στην περίπτωση του έπους), αλλά παίζονταν από ζωντανά πρόσωπα στη σκηνή. Ο νεωτερισμός αυτός αποδίδεται σε έναν σχετικά άγνωστο σε μας Αθηναίο, τον Θέσπι, και φαίνεται ότι έγινε στην Αθήνα στο τέλος του έκτου αιώνα π.Χ. Σήμαινε τεράστιο άλμα στην αμεσότητα και την ένταση με την οποία το κοινό αισθανόταν τους μύθους. Η νέα μορφή ταίριαζε ιδιαίτερα στην Αθηναϊκή δημοκρατία, που άρχισε στη δεκαετία του 490, καθώς το θέατρο μπορεί να εξερευνήσει δημοσίως ηθικά και πολιτικά αμφιλεγόμενα θέματα και να στοχασθεί γύρω από τα πιο πιεστικά προβλήματα της εποχής. Προσαρμόζοντας για δημοκρατικό κοινό τις παλιές ιστορίες για βασιλείς και περήφανους αριστοκράτες πολεμιστές κυριευμένους από τα ιδανικά της εξουσίας, της τιμής και της εκδίκησης, α τραγικοί ποιητές τις μετασχημάτισαν ριζικά. Αυτή η επαναδιατύπωση του μύθου σε δραματική μορφή συνέβη μόνο στην Αθήνα, και ασφαλώς δεν είναι σύμπτωση ότι δημοκρατία και δράμα εμφανίζονται περίπου την ίδια εποχή.
 
Χρησιμοποιώντας μια δομή αντιτιθέμενων χαρακτήρων, ο πρωταγωνιστής έχει πάντα τον ανταγωνιστή του, η τραγωδία εστιάζει πιο έντονα τους μύθους στη σύγκρουση, στις αντικρουόμενες αρχές και ορισμούς, σε προβλήματα ατομικής επιλογής και ευθύνης, στη σύγκρουση ανάμεσα στο δημόσιο και το ιδιωτικό αγαθό και ανάμεσα στις ανταγωνιστικές και συνεργατικές αξίες, καθώς και στο πρόβλημα του εξαιρετικά μεγάλου ατόμου στο πλαίσιο μιας εξισωτικής ιδεολογίας. Και οι Ἑπτά ἐπί Θήβας του Αισχύλου και ο Οἰδίπους Τύραννος του Σοφοκλή, για παράδειγμα, ανοίγουν με μια κρίση στην πόλη, στην οποία ο ηγέτης στέκεται μπροστά από τους πολίτες του και φέρει την ευθύνη να αναλάβει αποφασιστική δράση. Τέτοιες καταστάσεις φυσικά θα ενδιέφεραν ένα κοινό συνηθισμένο να βλέπει κάθε σημαντική απόφαση, πολιτική, νομική, ή οικονομική, να σφυρηλατείται σε αγωνιστικούς διαλόγους και ανταγωνιστικές ομιλίες στην Εκκλησία του Δήμου και στα δικαστήρια.
 
Το πώς ακριβώς η τραγωδία συνδέεται με τη νοοτροπία της δημοκρατικής αθηναϊκής πόλης είναι θέμα αμφιλεγόμενο.[1] Ενώ οι κωμωδίες ασχολούνται άμεσα με πολιτικά θέματα, το μυθικό πλαίσιο της τραγωδίας δημιουργεί κάποια απόσταση από τα σύγχρονα της γεγονότα. Μερικοί ενίοτε ισχυρίζονται ότι τα έργα αποσκοπούν στην ενδυνάμωση της δημοκρατικής ιδεολογίας της πόλης· στο σωζόμενο όμως σώμα των τραγωδιών μόνο πολύ λίγα έργα φαίνεται να έχουν εμφανώς πολιτικές σκοπιμότητες ως κύρια μέριμνά τους.[2] Τα περισσότερα από τα σωζόμενα έργα, αν και είναι γενικώς φιλοαθηναϊκά και φιλοδημοκρατικά, παρουσιάζουν διαμάχες και προβλήματα προς συζήτηση κυρίως και όχι ξεκάθαρες ιδεολογικές λύσεις ή κρατική προπαγάνδα. Η Εκάβη και οι Τρωάδες του Ευριπίδη, για παράδειγμα, πρέπει να έθεσαν ερωτήματα για την αθηναϊκή πολιτική κατά τη διεξαγωγή του Πελοποννησιακού πολέμου. Πολλοί παράγοντες επιδρούσαν σε αυτό το πιο ανοικτό και διερευνητικό κλίμα της τραγωδίας. Πρώτον, οι εορτές του Διονύσου έχουν μιαν ατμόσφαιρα πανηγυριώτικη όπου οι συνήθεις περιορισμοί στη συμπεριφορά αίρονται, ενώ αναστέλλονται οι κανονικές δομές της κοινωνικής ζωής. Μια τέτοια ατμόσφαιρα ενθαρρύνει τον στοχασμό περί του κόσμου με νέους τρόπους και (όπως δείχνουν οι κωμωδίες) ριζική αμφισβήτηση της υπάρχουσας τάξης. Δεύτερον, όπως επισημαίνει ο Jeffrey Henderson, το θέατρο του Διονύσου την εποχή του Περικλή χωρούσε περίπου δεκαεπτά χιλιάδες θεατές, ενώ η Πνύκα, όπου συνεδρίαζε η Εκκλησία του Δήμου (συνέλευση όλων των ανδρών πολιτών), μπορούσε να χωρέσει μόνον περί τους έξι χιλιάδες.[3] Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι εκείνοι που δεν είχαν τα πλήρη δικαιώματα του πολίτη και δεν είχαν πλήρη συμμετοχή στη διακυβέρνηση του κράτους «γυναίκες, μέτοικοι, ξένοι, δούλοι» ίσως ήταν όχι απλώς παρόντες στο θέατρο αλλά ίσως και να ξεπερνούσαν σε αριθμό τους άνδρες πολίτες. Στην περίπτωση αυτή τα έργα, τόσο οι τραγωδίες όσο και οι κωμωδίες, θα απευθύνονταν εν μέρα σε ένα κανό αποκλεισμένων, στους «άλλους», των οποίων η άποψη, που δεν ήταν η άποψη του πολίτη, θα μπορούσε επιτέλους να ληφθεί υπόψη. Τρίτον, μετά από κάποιους πειραματισμούς στην αρχή του πέμπτου αιώνα (των Περσών του Αισχύλου συμπεριλαμβανομένων), οι τραγικοί έπαψαν να γράφουν έργα που ασχολούνταν άμεσα με τη σύγχρονη ιστορία και αντ’ αυτού διάλεγαν μυθικά θέματα. Η καθολική δύναμη αυτών των απόμακρων μύθων δίνει στα έργα αυτά τη δυνατότητα να υπερβαίνουν τα σύγχρονα θέματα που μπορεί να βρίσκονται στο βάθος.
 
Εάν οι γυναίκες ήταν ή όχι παρούσες ανάμεσα στους θεατές, παραμένει άλυτο πρόβλημα- και δεν έχουμε αδιαμφισβήτητες μαρτυρίες για το δεύτερο μι­σό του πέμπτου αιώνα, αν και φαίνεται πιθανόν ότι στην αρχή του τέταρτου αι­ώνα οι γυναίκες πράγματι παρακολουθούσαν τις δραματικές γιορτές.[4] Καθώς οι γυναίκες δεν είχαν άμεση πολιτική δύναμη, δεν έπρεπε να κυκλοφορούν δημοσίως και θεωρούνταν κατώτερες και υποδεέστερες από τους άνδρες, είναι πιθανόν να αποκλείονταν και από τις δραματικές παραστάσεις. Αλλά εάν έτσι έχει το πράγμα, για ποιο λόγο παίζουν οι γυναίκες τόσο σπουδαίους και δυναμικούς ρόλους στις τραγωδίες; Η Κλυταιμήστρα του Αισχύλου, η Μήδεια του Ευριπίδη, η Δηϊάνειρα και η Ηλέκτρα του Σοφοκλή και, ώς ένα σημείο, η Ιοκά- στη στον Οιδίποδα θα μπορούσε κανείς να φαντασθεί ότι ενδιέφεραν ιδιαίτερα τις γυναίκες θεατές. Αλλά βέβαια οι κριτές που αποφάσιζαν για τα βραβεία ήταν πάντοτε άνδρες.
 
Εάν το κοινό αποτελούνταν μόνον από άνδρες, τότε μήπως αυτοί οι δυναμικοί γυναικείοι ρόλοι αποσκοπούσαν να βοηθήσουν τους άνδρες να καταλάβουν τις γυναίκες που υπήρχαν στη ζωή τους, ή να φέρουν στην επιφάνεια την αγωνία των ανδρών ή την ενοχή τους για τον καταπιεσμένο γυναικείο πληθυσμό, ή να ενδυναμώσουν τις προκαταλήψεις για τις «κακές γυναίκες», ή να βοηθήσουν τους άνδρες να διερευνήσουν τη δική τους ανδρική ιδιότητα, ή να ενδυναμώσουν ή αμφισβητήσουν την ισχυρή διαίρεση ανδρικών και γυναικείων ρόλων σε αυτή τη χωρισμένη κατά τα φύλα κοινωνία; Όλες αυτές αλλά και άλλες λύσεις έχουν προταθεί· και η συζήτηση θα εξακολουθήσει να είναι έντονη, ιδιαίτερα επειδή αναπόφευκτα εμπλέκονται και α δικές μας πολιτικές αντιλήψεις για τη θέση των δύο φύλων. Το ζήτημα δεν είναι τόσο κεντρικό στον Οιδίποδα όσο σε άλλες τραγωδίες, Ἀντιγόνη, Τραχινίαι, Μήδεια, Βάκχαι, αλλά βεβαίως χρωματίζει την άποψή μας για τον ρόλο της Ιοκάστης στο έργο.[5]
 
Ωστόσο, αν δούμε την πολιτική με την ευρεία της έννοια ως αναζήτηση ή ως κάτι που αναφέρεται στη φύση της κοινωνίας σε σχέση με το άτομο, όσο και με την τάξη του κόσμου, τότε το πολιτικό πλαίσιο είναι ζωτικό για την κατανόηση του αθηναϊκού δράματος, όπως άλλωστε και όλης της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, και θα δούμε τις επιπτώσεις του στον Οἰδίποδα.[6] Όταν πηγαίνουμε στο θέατρο, προσδοκούμε μια βραδιά ιδιωτικής διασκέδασης σε τόπο και χρόνο της επιλογής μας· στην αρχαία Αθήνα η μετάβαση στο θέατρο αποτελούσε συμμετοχή σε εορτή της πόλης και συμμετοχή μαζί με όλους τους συμπολίτες στη διερεύνηση των μεγάλων προβλημάτων της δικαιοσύνης και της αδικίας, του κακού και της τιμωρίας του, της κοινωνικής ευθύνης, της φύσης των θεών και της σημασίας των παθημάτων του ανθρώπου. Αυτά είναι προβλήματα που γίνονται το υλικό της φιλοσοφίας τον επόμενο αιώνα, αλλά πριν από την εποχή της πεζογραφίας ανήκαν ακόμη στους ποιητές. Στους αιώνες μετά τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη εξακολουθούν να γράφονται τραγωδίες και να ανεβαίνουν στη σκηνή πλάι στα παλαιότερα έργα. Οι δραματικές εορτές εξακολουθούν να είναι υπό πολυσχιδή εποπτεία και το κανό τις παρακολουθεί με ζέση. Κατά τον τέταρτο αιώνα η αύξηση του αριθμού των θεάτρων σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο και η συχνή χρήση δραματικών θεμάτων για τη διακόσμηση αγγείων, ιδιαίτερα στη Ν. Ιταλία, δείχνουν ότι η δημοτικότητα της τραγωδίας είχε επεκταθεί πέρα από την Αθήνα. Παρά ταύτα, η τραγωδία έχει χάσει τουλάχιστον μέρος της ορμής της για καινοτομία και πολύ λίγες μετακλασικές τραγωδίες έχουν επιβιώσει.[7] Ο Πλάτων, που γράφει τους διαλόγους του σε δραματική μορφή, είναι κατά μία έννοια ο διάδοχος των τραγικών σε μια μεταμυθική εποχή.
------------------------
[1] Βλ. πρόσφατη επισκόπηση με βιβλιογραφία Suzanne Said, «Tragedy and Politics», στον τόμο Deborah Boedeker και Kurt A. Raaflaub, επιμ., Democracy, Empire, and the Arts in Fifth-Century Athens (Cambridge: Harvard University Press, 1999), 275-95· βλ. για μια πιο αντιρρητική πραγμάτευση του θέματος Jasper Griffin, «The Social Function of Attic Tragedy», Classical Quartefy 48 (1998), 39-61.
[2] Τα θεωρούμενα πατριωτικά έργα του Ευριπίδη Έρεχθεύς, Ήρακλεΐδα, και Ίκέτιδες είναι εκείνα τα οποία αναφέρονται συνηθέστερα ως παραδείγματα πολιτικών έργων. Ωστόσο, όπως σημειώνουν ερευνητές πρόσφατα, ακόμη και στα έργα αυτά δεν εγκρίνεται τόσο ευθέως η αθηναϊκή πολιτική ιδεολογία, όπως θα μπορούσε να νομίσει κανείς εκ πρώτης όψεως· βλ., για παράδειγμα, την Εισαγωγή του Stephen Scully στη μετάφραση των S. Scully και Rosanna Warren, Euripides: Suppliant Women (New York: Oxford University Press, 1995), 318, ειδικότερα 10-18. 
[3] Βλ. Jeffrey Henderson, «Women and the Athenian Dramatic Festivals», Transactions of the American Philological Association 121 (1991), 136-37. Μπορεί, εντούτοις, κανείς να υποστηρίξει ότι το μέγεθος ταυ θεάτρου ήταν σχεδιασμένο για να δεχθεί μόνον ολόκληρο τον ανδρικό πληθυσμό πολιτών (ενήλικες, ελεύθερους άνδρες Αθηναίους άνω των δεκαοκτώ ετών), των οποίων ο αριθμός υπολογίζεται περί τους τριάντα χιλιάδες.
[4] Ο Henderson (παραπάνω, σημ. 7), 133-47, διατύπωσε με ισχυρά επιχειρήματα την άποψη άτι οι γυναίκες ήταν παρούσες στο θέατρο. Βλ. πρόσφατη συζήτηση: Anthony J. Podlecki, «Could Women Attend the Theatre in Ancient Athens? A Collection of Testimonia», Ancient World 21 (1990), 27-43· Synneve Des Bouvrie, Women in Greek Tragedy. Symbolae Osloenses, Supplement 27, (Oxford, 1990), 86-90· Simon Goldhill, «Representing Democracy: Women at the Great Dionysia», στον τόμο των Robin Osborne και Simon Homblower, επιμ., Ritual, Finance, Politics: Athenian Democratic Accounts Presenting to David Lewis (Oxford: Oxford University Press, 1994), 347-69. 
[5] Βλ. παρακάτω, κεφάλαιο 12, στο τέλος.
[6] Για την ευρεία αυτή έννοια του πολιτικού νοήματος της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας βλ. Christian Meier, The Political Art of Greek Tragedy, Baltimore: John Hopkins University Press, 1994· ελλην. μετάφρ. Φλώρα Μανακίδσυ, ειαμ. Μαρία Ιατρού, Η πολιτική τέχνη της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, Αθήνα: Καρδαμίτσα, 1997) και τα βιβλία των Peter Euben και Christofer Rocco που παρατίθενται στη Βιβλιογραφία.
[7] Για την μετα-κλασσική τραγωδία βλ. Ρ.Ε. Easterling, «From Repertoire to Canon», στον τόμο P. E. Easterling, επιμ., Cambridge Companion to Greek Tragedy, 211-27.