Τρίτη 13 Νοεμβρίου 2018

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Χοηφόροι (269-305)

ΟΡ. οὔτοι προδώσει Λοξίου μεγασθενὴς
270 χρησμὸς κελεύων τόνδε κίνδυνον περᾶν,
κἀξορθιάζων πολλὰ καὶ δυσχειμέρους
ἄτας ὑφ᾽ ἧπαρ θερμὸν ἐξαυδώμενος,
εἰ μὴ μέτειμι τοῦ πατρὸς τοὺς αἰτίους
τρόπον τὸν αὐτόν, ἀνταποκτεῖναι λέγων,
275 ἀποχρημάτοισι ζημίαις ταυρούμενον
αὐτὸν δ᾽ ἔφασκε τῇ φίλῃ ψυχῇ τάδε
τείσειν μ᾽ ἔχοντα πολλὰ δυστερπῆ κακά.
τὰ μὲν γὰρ ἐκ γῆς δυσφρόνων μηνίματα
βροτοῖς πιφαύσκων εἶπε τάσδε νῷν νόσους,
280 σαρκῶν ἐπαμβατῆρας ἀγρίαις γνάθοις,
λιχῆνας ἐξέσθοντας ἀρχαίαν φύσιν·
λευκὰς δὲ κόρσας τῇδ᾽ ἐπαντέλλειν νόσῳ·
ἄλλας τ᾽ ἐφώνει προσβολὰς Ἐρινύων
ἐκ τῶν πατρῴων αἱμάτων τελουμένας·
. . .
285 ὁρῶντα λαμπρόν, ἐν σκότῳ νωμῶντ᾽ ὀφρύν.
τὸ γὰρ σκοτεινὸν τῶν ἐνερτέρων βέλος
ἐκ προστροπαίων ἐν γένει πεπτωκότων,
καὶ λύσσα καὶ μάταιος ἐκ νυκτῶν φόβος
κινεῖ ταράσσει καὶ διωκάθει πόλεως
290 χαλκηλάτῳ πλάστιγγι λυμανθὲν δέμας.
καὶ τοῖς τοιούτοις οὔτε κρατῆρος μέρος
εἶναι μετασχεῖν, οὐ φιλοσπόνδου λιβός,
βωμῶν τ᾽ ἀπείργειν οὐχ ὁρωμένην πατρὸς
μῆνιν· δέχεσθαι ‹δ᾽› οὔτε συλλύειν τινά,
295 πάντων δ᾽ ἄτιμον κἄφιλον θνῄσκειν χρόνῳ
κακῶς ταριχευθέντα παμφθάρτῳ μόρῳ.
τοιοῖσδε χρησμοῖς ἆρα χρὴ πεποιθέναι;
κεἰ μὴ πέποιθα, τοὔργον ἔστ᾽ ἐργαστέον.
πολλοὶ γὰρ εἰς ἓν συμπίτνουσιν ἵμεροι,
300 θεοῦ τ᾽ ἐφετμαὶ καὶ πατρὸς πένθος μέγα,
καὶ πρὸς πιέζει χρημάτων ἀχηνία,
τὸ μὴ πολίτας εὐκλεεστάτους βροτῶν,
Τροίας ἀναστατῆρας εὐδόξῳ φρενί,
δυοῖν γυναικοῖν ὧδ᾽ ὑπηκόους πέλειν.
305 θήλεια γὰρ φρήν· † εἰ δὲ μή, τάχ᾽ εἴσεται.

***
ΟΡΕΣΤΗΣ
Δε θα προδώσει ο αλάθευτος χρησμός του Φοίβου,
270 που μ᾽ έσπρωξε σ᾽ αυτόν τον κίντυνο και τόσο
με ξεσήκωσε λέγοντας φριχτές φοβέρες
και ψυχρές μπόρες μέσα στα ζεστά μου σπλάχνα,
αν έτσι αφήσω τους φονιάδες του πατέρα
κι αν μ᾽ όποιο τρόπο σκότωσαν δεν τους σκοτώσω,
με μια άγρια λύσσα που άλλη πλερωμή δε στρέγει·
κι αλλιώς, θα το πλερώσω εγώ με τη ζωή μου,
μ᾽ όσα πολλά κι αγλύκαντα θα μέ ᾽βρουν πάθη.
Γιατ᾽ είπε, φανερώνοντας των χολιασμένων
κάτω απ᾽ τον Άδη τις οργές, φριχτές αρρώστιες
280 πως θ᾽ αδράξουν τις σάρκες: λέπρες να σπαράζουν
μ᾽ άγριες σαγόνες και παράλλαμα να κάνουν
την αρχαία τη φύση του κορμιού, που ύστερ᾽ απάνω
απ᾽ τις πληγές του άσπρα μαλλιά θα το σκεπάσουν.
Κι άλλες των Ερινύων πληγές μου έλεγε ακόμα
που απ᾽ τ᾽ ανεκδίκητο θα ᾽ρθουν πατρικό γαίμα.

Γιατί τα σκοτεινά της κόλασης τα βέλη
που επικαλούνται οι συγγενείς οι σκοτωμένοι,
η λύσσα κι ο νυχτερινός ο μάταιος φόβος
σειεί και ταράζει κι όξω διώχτει από την πόλη
290 κορμί απ᾽ το χάλκινο κεντρί τέλεια φθαρμένο.
κι ένας τέτοιος δεν είναι μήτε σε κρατήρες,
μήτε σε γιορτινές σπονδές να λάβει μέρος,
μ᾽ απ᾽ τους βωμούς, αθώρητος, μακριά τον διώχτει
ο χολιασμένος του πατέρας· και κανένας
ουδέ στέγη του δίνει, μ᾽ ούδε και βοήθεια,
όσο που τέλος έρμος, καταφρονεμένος,
κακήν κακώς άθλιος να τον ξεράνει χάρος.
Πώς να μη μπιστευτώ λοιπόν σε χρησμούς τέτοιους;
που κι αν δεν μπιστευτώ, μα πρέπει να το πράξω,
γιατί πολλές μαζί αφορμές σ᾽ ένα συντρέχουν:
η θεϊκιά η διαταγή και του πατρός μου
300 το μέγα πένθος, μα κι η ανέχεια με στενεύει
να μην αφήσω ένα λαό γενναίο μες σ᾽ όλους,
που αφάνισεν από προσώπου γης την Τροία,
σκλάβο σε δυο γυναίκες· γιατ᾽ αλήθεια εκείνος
γυναίκεια έχει καρδιά· ή, θα το δει σε λίγο.

Θουκυδίδης, για όλα και για πάντα

Ο τίτλος του άρθρου μπορεί να φαντάζει υπερβολικός και εξωπραγματικός αν ερμηνευθεί κατά λέξιν. Ξεκίνησα αυτή την περιήγηση-περιπέτεια στην Ιστορία του Θουκυδίδη ή Ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου ενθυμούμενος την γοητεία που ήσκησε επάνω μου η ανάλυση του Επιταφίου του Περικλέους, στα μαθητικά μου χρόνια. Η βιωματική συνύπαρξη με καθεστώς και συνθήκες πολέμου, πρακτικώς σε όλη τη διάρκεια της ζωής μου, δεν στερείται επίσης σημασίας γι’ αυτή την αναζήτηση.
 
Τηλεγραφικά θα μπορούσε κανείς να πει, ότι ο Θουκυδίδης που γεννήθηκε περί το 460 κι έζησε μέχρι το 399 π.Χ αφιέρωσε τη μισή του ζωή στον πόλεμο Αθηνών-Σπάρτης που διήρκεσε 27 χρόνια (431-404). Τον 7οχρόνο της συρράξεως ήταν στρατηγός αλλά καθηρέθη και εξορίσθη διότι απέτυχε να σώσει την Αμφίπολη από τον Σπαρτιάτη στρατηγό Βρασίδα.
 
Να όμως που αυτή η ταπεινωτική αποστρατεία απετέλεσε την αφορμή για την ανάδειξη του μεγαλύτερου ίσως ιστορικού της ανθρωπότητος, που έβαλε την σφραγίδα του στην καταγραφή και ερμηνεία του φαινομένου του πολέμου. Η πρωτοτυπία του έγκειται στο ότι, εκτός από τις λεπτομέρειες των πολεμικών επιχειρήσεων σε όλα τα μέτωπα, καταγράφει παράλληλα τις ιδέες και τα επιχειρήματα που διαμορφώνουν την διπλωματία και τις σχέσεις μεταξύ των πόλεων κρατών και των συμμάχων τους καθώς και την καλή ή κακή έκβαση στρατιωτικών σχεδίων και στρατηγικών. Πάνω απ’ όλα όμως, αναδεικνύει με εντυπωσιακή καθαρότητα την προσωπικότητα των πρωταγωνιστών, αλλά και των ανωνύμων ανθρώπων, καθώς και την επίπτωση που έχει πάνω τους, αλλά και στις κοινότητες, ο πόλεμος.
 
Θα προσπαθήσω να δείξω ότι ανάλογα φαινόμενα έχουμε και σε άλλες εκδηλώσεις και εκφάνσεις της ζωής, αιτιολογώντας το «για όλα και για πάντα» του τίτλου.
 
Μια από τις μεγαλύτερες συνεισφορές του Θουκυδίδη στην κατοπινή ιστοριογραφία, ήταν η σαφής διάκριση μεταξύ βαθυτέρων και επιφανειακών αιτίων του πολέμου. Και όπως δηλώνει, ξεκάθαρη αλλά ανομολόγητη αιτία για να ξεσπάσει αυτός ο μεγάλος πόλεμος, ήταν η τεράστια ανάπτυξη της Αθήνας που φόβιζε τους Λακεδαιμονίους και τους ανάγκασε να πολεμήσουν.
 
Ο Werner Jaeger υποστηρίζει ότι ο Θουκυδίδης δανείστηκε την ιδέα του περί του αιτίου από την Ιατρική Επιστήμη. Στις αρχές της αρχαίας Ελληνικής Ιατρικής γίνεται για πρώτη φορά, η διάκριση μεταξύ των πραγματικών αιτίων και των συμπτωμάτων μιας ασθένειας.
 
Κάπου εδώ, υπεισέρχεται η ιατρική ιδιότης. Κάποιοι παραλληλισμοί και αντιστοιχίες πίστεψα ότι μπορεί να βοηθήσουν.
 
Κάθε φορά που εκδηλώνεται μια Νόσος ξεσπά ένας Πόλεμος, άλλοτε μικρός και άλλοτε μεγάλος.
 
Η νόσος είναι ο εισβολέας και ο ασθενής είναι αυτός που δέχεται την επίθεση.
 
Όταν ο επιτιθέμενος έχει μικρά ισχύ και ο αμυνόμενος είναι δυνατός, μπορεί να παρέλθει η νόσος χωρίς ιδιαίτερες επιπτώσεις ή βλάβες. Έχουμε αυτοίαση. Όταν όμως τα πράγματα είναι σοβαρά και δύσκολα, καλείται ο ιατρός. Ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει δεν διαφέρει από αυτόν του στρατιωτικού ηγέτη στην πρόληψη, την πρόβλεψη ή τον σχεδιασμό και την διεξαγωγή του Πολέμου.
 
Πρώτη γραμμή αμύνης και κυριότερος μαχητής παραμένει ο ασθενής. Έχω την ισχυρή πεποίθηση ότι από άποψη σημασίας η επόμενη γραμμή αμύνης είναι τα οικεία και αγαπημένα πρόσωπα του πάσχοντος και τρίτη γραμμή αμύνης οι ιατροί και τα μέσα που διαθέτουν….
 
Σ’ αυτό το σκηνικό διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο το στοιχείο της Πίστεως, όταν υπάρχει, στον ασθενή αλλά και στους πέριξ.
 
Ο Πόλεμος είναι το επίκεντρο της συζήτησής μας γι’ αυτό καλό είναι να δούμε κάποια σχετικά πράγματα κάνοντας μια μικρή αναδρομή.
 
Οι πλείστοι θεωρούν τον Πόλεμο κακό που πρέπει να αντικατασταθεί από την ειρήνη, ο πλανήτης όμως είναι συνεχώς θέατρο ενός ισοδυνάμου Παγκοσμίου Πολέμου. Πέρα από τα εμπορικά συμφέροντα, τη φιλοδοξία και ότι άλλο μπορεί να σκεφτεί κανείς, αυτό που κυρίως φαίνεται ότι λείπει και τροφοδοτεί αυτή την κατάσταση είναι η καλή διάθεση.
 
Ο Ηράκλειτος θεωρεί ότι ο πόλεμος είναι κοινός σε όλα τα πράγματα και εκφράζει μια γενικότερη αντιπαράθεση που υπάρχει στον κόσμο, στην προσπάθεια επιβολής του ενός επί του άλλου. Είναι δε πασίγνωστη η ρήση του «Πατέρας των πάντων και Βασιλιάς των πάντων είναι ο Πόλεμος κάποιους τους δείχνει σαν Θεούς ενώ άλλους τους δείχνει σαν ανθρώπους˙κάποιους τους κάνει δούλους ενώ άλλους τους κάνει ελεύθερους».
 
Ο Σουάρεζ τον 17ο αιώνα διετύπωσε την θεωρία του «Δικαίου Πολέμου», για τον οποίο ισχύουν τρεις προϋποθέσεις. Πρώτη να διεξάγεται από την νόμιμη εξουσία, δεύτερη, η αιτία για την οποία έγινε να είναι δίκαιη και τρίτη, να διέπεται από μετριοπάθεια κατά την διεξαγωγή του και τη διαδικασία επιβολής της ειρήνης.
 
Νομίζω ότι σ’ αυτό το πλαίσιο οφείλει να κινείται η μαχόμενη Ιατρική ως ισοδύναμο πολεμικής δράσης.
 
Τον 19ο αιώνα εμφανίζεται ο πολύς Νίτσε ο οποίος δεν κρύβει τον θαυμασμό του για τον Πόλεμο και την επικίνδυνη διαβίωση. Λέει ότι ένας καλός Πόλεμος καθαγιάζει κάθε αίτιο. Η ευνοϊκή αντιμετώπιση της προοπτικής του πολέμου στηρίζεται στη θεωρία του για υπερίσχυση του υπερανθρώπου στη διαμάχη μεταξύ της ηθικής του Κυρίου, και της ηθικής του Δούλου. Στην ηθική του δούλου εντάσσει τα διδάγματα της Χριστιανικής διδασκαλίας για ταπεινοφροσύνη, υποχωρητικότητα και ανεκτικότητα. Ως γνωστόν μία αρχή του ήταν: «Ο Θεός απέθανε».
 
Θα μείνω για λίγο στο χώρο της Ιατρικής για να δούμε μαζί, πως είναι δυνατόν να ανταποκριθεί ένας ιατρός καλύτερα στην αποστολή του, χρησιμοποιώντας ανάλογες αρχές.
 
Από τη στιγμή που εμπλέκεται τον Πόλεμο που προκάλεσε η Νόσος, αναφύονται πολλά προβλήματα που καλείται να ταξινομήσει και να αντιμετωπίσει.
 
Είναι κοινός τόπος ότι η ασφαλέστερη οδός προς την υγιεινή ζωή περνά μέσα από την διαδικασία της προλήψεως. Για να επιτευχθεί όμως αυτός ο στόχος χρειάζεται γνώση των βλαπτικών και βλαβερών παραγόντων και συνηθειών, διάθεσις και δύναμη αντιστάσεως (διότι συχνά τα πιο πάνω ταυτίζονται με ευχαρίστηση και ηδονή) και καθοδήγηση με πειστικότητα και ζωντανό παράδειγμα.
 
Όλοι λίγο πολύ είμαστε ενήμεροι για την αξία της υγιεινοδιαιτητικής ζωής (διατροφή, άσκηση). Τα τελευταία χρόνια έχει προστεθεί μια υπέρμετρη χρήση βοηθημάτων διατροφής καθώς και φαρμάκων για τροποποίηση στοιχείων που κυκλοφορούν στο αίμα μας, όπως για παράδειγμα της χοληστερίνης, που έχει πάρει τις διαστάσεις παγκόσμιας υστερίας.
 
Διερωτώμαι αν είναι σκόπιμο να επιχειρήσω μια διερεύνηση της έννοιας «νόσος» ή να θεωρήσω σαν δεδομένη αυτή που ο καθένας μας αντιλαμβάνεται διαισθητικά, διότι τα όρια νόσου και υγείας είναι πολύ συχνά ασαφή, και κατ’ αναλογίαν ο χαρακτηρισμός της νόσου. Είναι όμως απαραίτητο να οριοθετήσουμε κάπως την έννοια της νόσου διότι βάσει αυτών των ορίων θα εξαρτηθεί η διαδικασία της διάγνωσης και ακολούθως της θεραπευτικής παρεμβάσεως.
 
Κατ’ οικονομίαν ας δεχθούμε τον ορισμό του Scalling, ο οποίος σαν νόσο, θεωρεί το σύνολο των μη φυσιολογικών φαινομένων που παρουσιάζονται σε ομάδα ζώντων οργανισμών, σε συνδυασμό με συγκεκριμένα κοινά χαρακτηριστικά. Αυτά διαφέρουν από τα θεωρούμενα σαν φυσιολογικά, με τέτοιο τρόπο που καθιστούν τον οργανισμό βιολογικώς μειονεκτικό.
 
Πριν αναφερθώ στη διαδικασία της διάγνωσης θα πάω πίσω στον Θουκυδίδη και σε μια μορφή για την οποία δεν κρύβει τον θαυμασμό του. Τον Περικλή ο οποίος ενεφανίσθη στην πολιτική σκηνή περί το 460 π.Χ., και άφησε τη σφραγίδα του στην πολιτισμική και πολιτική ανάπτυξη των Αθηνών. Μέχρι σήμερα ένα από τα έργα που συνέβαλε στη δημιουργία τους, η Ακρόπολη και ο Παρθενώνας (447-432) π. Χ. είναι σημείο αναφοράς και παγκόσμια κληρονομιά. (Χιλιάδες άνθρωποι έρχονται με λαχτάρα από κάθε γωνιά της γης να θαυμάσουν αυτό το αριστούργημα και όταν φτάνουν στα Προπύλαια, συχνά βρίσκουν την πόρτα κλειστή λόγω απεργίας).
 
Κατ’ αρχάς δεν αποκρύπτεται από τον Θουκυδίδη ότι, ενώ η Αθήνα ελειτούργησε σαν Δημοκρατία και Πόλη-Κράτος, προς τα έξω είχε τη δομή μιας σκληρής αυτοκρατορίας η οποία απομυζούσε από τους υπηκόους της όσα μπορούσε περισσότερα.
 
Ιδού μια συνοπτική παρουσίαση του Περικλή από τον Θουκυδίδη.
 
«Καθ’ όλη τη διακυβέρνησή του σε καιρό ειρήνης έδειξε μεγάλη σωφροσύνη και διαφύλαξε την ασφάλεια της πολιτείας η οποία υπό την ηγεσία του έγινε πολύ ισχυρή. Όταν ήρθε ο πόλεμος φάνηκε ότι είχε εκτιμήσει σωστά τη δύναμη των Αθηνών. Μετά το θάνατό του, δυόμισι χρόνια αργότερα, φάνηκε ακόμα περισσότερο πόσο σωστές ήταν οι προβλέψεις του. Υποστήριζε ότι οι Αθηναίοι θα νικούσαν 1ον αν δεν παρασύρονταν από τις προκλήσεις των Λακεδαιμονίων να δώσουν μάχη στην ξηρά, 2ον αν φρόντιζαν το ναυτικό τους, 3ον αν δεν επεδίωκαν να επεκτείνουν την εξουσία τους όσο διαρκούσε ο πόλεμος και 4ον αν δεν εξέθεταν την πολιτεία σε κίνδυνο.
 
Στην άσκηση της εξουσίας του απεδείχθη ανώτερος χρημάτων. Ήταν σε θέση λόγω του κύρους του να συγκρατεί το λαό χωρίς να περιορίζει την ελευθερία του. Δεν παρασυρόταν από τον λαό αλλά εκείνος τον καθοδηγούσε. Όταν η υπεροψία τους οδηγούσε σε παράτολμες ενέργειες τους συγκρατούσε και όταν ήταν φοβισμένοι χωρίς λόγο, τους έδινε θάρρος. Έτσι η πολιτεία φαινομενικά ήταν δημοκρατία ενώ στην πραγματικότητα την κυβερνούσε ο πρώτος της πολίτης.
 
Οι διάδοχοί του ήταν μεν ισάξιοι μεταξύ τους αλλά πολύ κατώτεροί του. Έχοντας ο καθένας τη φιλοδοξία να επικρατήσει των άλλων, κολάκευε το πλήθος, με αποτέλεσμα να παραδοθεί σ’ αυτό η πρωτοβουλία για τις δημόσιες υποθέσεις».
 
Ζούμε στην εποχή της υψηλής τεχνολογίας και πολλά πράγματα φαντάζουν φυσικά και αυταπόδεικτα γιατί τα έχουμε εμείς, τώρα, στη διάθεσή μας. Η ζωντανή αναμετάδοση εικόνων και ήχων σε κάθε γωνιά της γης ταυτόχρονα ή όποτε θελήσουμε είναι ζήτημα πατήματος ενός πλήκτρου.
 
Διαβάζοντας τις δημηγορίες στο πλαίσιο της αφήγησης του Πελοποννησιακού πολέμου, διερωτάται κανείς αν διεσώθησαν τα κείμενα των ομιλητών ή κάποια στενογράφος διέσωσε τα λόγια τους. Δεν χρειάζεται να ψάχνουμε πολύ.
 
Ο Θουκυδίδης διευκρινίζει ότι για το συγκεκριμένο κομμάτι της συγγραφής του χρησιμοποίησε, ότι έτυχε να ακούσει αυτοπροσώπως, ότι του είπαν άλλοι που είχαν ακούσει αλλά κυρίως κατέγραψε αυτά που ο ίδιος θεώρησε φυσικό να πουν οι ρήτορες στην κάθε περίπτωση. Φρόντισε όμως να είναι πάντα πολύ κοντά στο πνεύμα και τα λόγια που χρησιμοποιήθηκαν.
 
Τα χαρακτηριστικά του Ηγέτη όπως φαίνεται από τη σκιαγράφηση του Περικλέους είναι ξεκάθαρα. Να φροντίζει έτσι που να αποτρέπει τα προβλήματα και τις επιπλοκές και να έχει σχεδιάσει τις κινήσεις για αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων που θα προκύψουν.
 
Ας επιχειρήσουμε την εφαρμογή των αρχών του Περικλέους για Νίκη στο χώρο της Ιατρικής. Σύμφωνα με την πρώτη, οι κινήσεις οφείλουν να είναι προσχεδιασμένες και όχι απάντηση στην πρόκληση του αντιπάλου, δηλαδή της νόσου. Σύμφωνα με τη δεύτερη αρχή να αξιοποιούμε καλύτερα τον τομέα στον οποίο ήδη υπερέχουμε. Στην ιατρική έχουμε και εναλλακτικές λύσεις για τήρηση αυτής της αρχής, δεδομένου του ότι μπορούμε να ζητήσουμε την βοήθεια ή να παραπέμψουμε ασθενή σε άλλους συναδέλφους που ασχολούνται ειδικά με ένα θέμα. Και η τρίτη αρχή του Περικλέους για «μη επέκταση της εξουσίας διαρκούντος του πολέμου» έχει εφαρμογή. Όταν υπάρχει ένα νόσημα εν εξελίξει το οποίο απαιτεί αντιμετώπιση κι εξουδετέρωση δεν είναι φρόνιμο να ανοίγει κανείς άλλα μέτωπα.
 
Η τέταρτη αρχή «δεν εκθέτουμε την πολιτεία σε κίνδυνο» έχει ιδιαίτερη σημασία. Εν τούτοις δεν είναι δυνατόν να εκπληρωθεί πέρα για πέρα διότι όλες οι θεραπευτικές παρεμβάσεις εμπεριέχουν κινδύνους, όπως και οι μη παρεμβάσεις. Σημαντικό βέβαια είναι να λαμβάνεται μέριμνα ούτως ώστε ο ασθενής, να είναι ενήμερος για τους κινδύνους. Και να μη «ριψοκινδυνεύει» ο ιατρός παραβλέποντας ότι αποδέκτης του κινδύνου είναι ο ασθενής. Θάθελα να τελειώσω αυτή την προσέγγιση με μια ρήση του Περικλέους: «Περισσότερο φοβούμαι τα δικά μας σφάλματα παρά τα σχέδια του εχθρού».
 
Στο πνεύμα του Περικλέους εκινείτο και ο Αρχίδαμος. Ο έμπειρος και σχετικά μεγάλος σε ηλικία βασιλιάς σε αντίθεση με τον εκρηκτικό Σθενελαίδα ήταν αντίθετος με την άμεση έναρξη του πολέμου, επικαλούμενος την πειθαρχία και τιμή των Σπαρτιατών. Υπεστήριζε ότι η παραδοσιακή πολιτική της βραδύτητας και αναβλητικότητας απέβαιναν πάντα εις όφελος της Σπάρτης. Είναι συγκινητική η πιο κάτω αποστροφή του.
 
«Ας μην εξαρτούμε την ελπίδα μας από τα λάθη των εχθρών μας, αλλά από τα κατάλληλα μέτρα, που εμείς θα πάρουμε. Και να θυμάστε, δεν διαφέρει πολύ άνθρωπος από άνθρωπο. Ας σκεφτούμε ψύχραιμα κι ας μη βιαστούμε να πάρουμε μέσα σε λίγη ώρα μια απόφαση από την οποία κρέμονται τόσες ζωές, τόσος πλούτος, τόσες πολιτείες και τόση δόξα. Αν βιαστείτε τώρα ν’ αρχίσετε τον πόλεμο θ’ αργήσετε πολύ να τον τελειώσετε αφού θα είστε απροετοίμαστοι».
 
Ο λόγος αυτός του Αρχίδαμου, θα μπορούσε να είναι ένα ειδικό και καλό μάθημα προς ιατρούς για το πώς πρέπει να ζυγίζουν τα υπέρ και τα κατά μιας θεραπείας, πότε να ξεκινούν και πότε να τελειώνουν. Ανάλογα ισχύουν σχεδόν για κάθε λειτούργημα ή εργασία.
 
Θα αναφέρω ένα παράδειγμα που αποδεικνύει με πολύ εύγλωττο τρόπο αφενός τον παραλογισμό του πολέμου και αφετέρου πως οι αξίες αναδεικνύονται και κάτω από τις χειρότερες συνθήκες. Από τη στιγμή που ελήφθη η απόφαση για έναρξη των επιχειρήσεων, ο Αρχίδαμος, ο οποίος συνεδέετο φιλικά με τον Περικλή, επικεφαλής του στρατού του επέδραμε και λεηλατούσε την Αττική. Ο Περικλής, εν όψει του Πολέμου πριν αρχίσουν οι εχθροπραξίες προσέφερε όλα τα κτήματα που κατείχε στο δημόσιο.
 
Η κίνηση αυτή αποτελεί ένα εντυπωσιακό δείγμα ακεραιότητας και προβλεπτικότητας. Γιατί; Κατ’ αρχήν αποτελεί εξαιρετικό δείγμα ψυχή τε και σώματι στράτευσης ενός Ηγέτου στις ανάγκες της δοκιμαζόμενης Πατρίδος του. Από την άλλη υπήρχε το ενδεχόμενο να μην πειράξει την περιουσία του ο Αρχίδαμος λόγω αβροφροσύνης και ο Περικλής δεν ήθελε ούτε κατά διάνοια να ευνοηθεί από μια τέτοια κίνηση. Το δεύτερο που υπέβοσκε ήταν ο φόβος να δημιουργηθούν υποψίες μεταξύ των Αθηναίων για συναλλαγή του Περικλέους σε περίπτωση που επιλεκτικώς δεν εθίγετο η περιουσία του από τους επιδρομείς.
 
Επανερχόμαστε τώρα στο χώρο της Ιατρικής, να δούμε πως τοποθετείται ο ιατρός κατ’ αναλογίαν με όσα φαίνεται να σκέφτονται και να πράττουν οι ηγέτες των αντιμαχομένων στον πόλεμο. Αφ’ ης στιγμής έχουμε εκδήλωση νόσου, κινείται η διαδικασία της διαγνώσεως προκειμένου να ευρεθεί θεραπεία του ασθενούς. Πριν πάμε όμως εκεί αξίζει να αναφερθεί, κι ας απομυθοποιείται τρόπον τινά η επιστήμη που υπηρετώ με πολύ σεβασμό, ότι σ’ ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ασθένειες θεραπεύονται αυτομάτως, δηλονότι χωρίς την παρέμβαση του ιατρού. Επίσης, πολλές φορές οι εφαρμοζόμενες θεραπείες είναι αναποτελεσματικές αν όχι επιζήμιες.
 
Άρα είναι καθοριστικής σημασίας η επιμελής και ορθή διαγνωστική προσέγγιση. Βεβαίως όλοι έχουν βιώσει είτε ως ασθενείς είτε ως ιατροί διαγνώσεις της στιγμής και της διαισθήσεως. Η ορθή όμως προσέγγιση στηρίζεται στη σχολαστική λήψη του ιστορικού από τον ασθενή καθώς και πληροφοριών ακόμα και από συγγενικά πρόσωπα. Ακολούθως λεπτομερής  αντικειμενική εξέταση και τέλος έρχεται η επικουρία του εργαστηρίου. Η πείρα και η λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου συμπληρώνουν τον κύκλο για την διάγνωση.
 
Όταν φτάνει η ώρα των αποφάσεων για την θεραπεία τότε πάλι οφείλουμε να σταθμίσουμε την βαρύτητα της νόσου, την αντοχή του ασθενούς, τα προσδοκώμενο ευεργετικό αποτέλεσμα και τις πιθανές παρενέργειες των θεραπευτικών μέσων. Επίσης το κόστος σε χρόνο και χρήμα έχουν σημασία. Ο ασθενής έχει προσωπικότητα και δικαιούται σεβασμού. Υπεροψία και δογματισμός εκ μέρους του ιατρού είναι ανεπίτρεπτες και συχνά καταστροφικές ιδιότητες.
 
Ειδικά σ’ αυτό το κεφάλαιο αξίζει να κάνουμε ένα άλμα στον Θουκυδίδη και να γνωρίσουμε τον Αλκιβιάδη.
 
Ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογενείας, έξυπνος, γοητευτικός θριαμβευτής ολυμπιονίκης, δεινός ρήτορας. Παρά το γεγονός ότι η ιδιωτική του ζωή ήταν προκλητικά πολυτελής και πολυδάπανη σε σχέση με την οικονομική του επιφάνεια, ασκούσε μαγνητική επιρροή στον λαό. Ούτε λίγο ούτε πολύ διερμήνευσε και προέβαλε τη νίκη του στους Ολυμπιακούς (1η, 2η, 4η νίκη με 7 άρματα) σαν ισοδύναμο της ισχύος των Αθηνών και σαν σημείο αναφοράς για τη δύναμη της πόλης στην συνείδηση των αντιπάλων της.
 
Μέσα από ένα παραλήρημα αυτοπροβολής και υπεραισιοδοξίας, ήταν τότε 35 χρόνων, έπεισε τους Αθηναίους να αναλάβουν τη μοιραία εκστρατεία στην Σικελία. Αντίπαλός του και αντίθετος σ’ αυτήν, ήταν ο Νικίας, ώριμος και δοκιμασμένος στρατηγός, στα 60 του τότε. Θα αναφέρω τα επιχειρήματα του Νικία επισημαίνοντας ότι, παρά την διαφωνία και τις επιφυλάξεις του από τη στιγμή που ήταν απόφαση του Δήμου, επειθάρχησε, έλαβε μέρος στην εκστρατεία επολέμησε με όλη του τη δύναμη. Οι λόγοι του, θα μπορούσαν να βρίσκονται σε κάθε εξεταστήριο, θάλαμο ή χειρουργείο σαν κατευθυντήριες γραμμές για λήψη αποφάσεων και εφαρμογή θεραπείας.
 
«Ας μην πάρουμε βιαστικά απόφαση για έναν πόλεμο που δεν μας αφορά. Η συμμετοχή μου στην εκστρατεία είναι τιμή για μένα και σας διαβεβαιώ ότι φοβάμαι για τη ζωή μου λιγότερο από κάθε άλλον. Αλλά θεωρώ εξίσου καλόν πολίτη εκείνον που σκέφτεται και θέλει να ευδοκιμεί η πολιτεία και για το δικό του συμφέρον. Είναι ανοησία να εκστρατεύει κανείς εναντίον εκείνων που δεν θα μπορέσει να υποτάξει ακόμα κι αν τους νικήσει. Αν όμως νικηθεί δεν θα βρίσκεται στην κατάσταση που ήταν πριν. Δεν πρέπει να επαίρεται κανείς από τις ατυχίες που παθαίνει ο αντίπαλός του αλλά πρέπει να αντλεί αυτοπεποίθηση από την υπεροχή του στη στρατηγική.
 
Ο Αλκιβιάδης, που καμαρώνει επειδή τον εκλέξατε στρατηγό, σας εξωθεί στην εκστρατεία έχοντας στο μυαλό του το δικό του συμφέρον. Μην παρασυρθείτε να διακινδυνεύσετε την τύχη της Πολιτείας μόνο και μόνο για να του δώσετε την ευκαιρία να δοξαστεί. Σπάνια πετυχαίνει κανένας όταν κινείται από το πάθος ενώ με προβλεπτικότητα μπορεί να πετύχει πολλά. Ο καλός άρχοντας εξυπηρετεί όσο μπορεί την πατρίδα αλλά τουλάχιστον δεν την βλάπτει εκουσίως».
 
Η τελευταία πρόταση θυμίζει το Ιπποκρατικό «ωφελέειν ή μη βλάπτειν».
 
Η εκστρατεία στη Σικελία κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία και εκατόμβες νεκρών μεταξύ των  οποίων και ο Νικίας. Και ο καλός μας Αλκιβιάδης;
 
Αυτός που έπεισε τους Αθηναίους να την κάνουν, το έσκασε, όταν εκλήθη να απολογηθεί για ιεροσυλία και καταστροφή των ερμών και κατέφυγε στη Σπάρτη. Εκεί έδωσε πληροφορίες που ήταν καταλυτικές για την τελική έκβαση του πολέμου.
 
Είναι πραγματικά τραγική η κατάληξη του Νικία, όπως είναι εξοργιστική η συμπεριφορά του Αλκιβιάδη. Και βέβαια η φρενήρης πορεία των Οβιδιακών του μεταμορφώσεων δεν έκλεισε με αυτήν την κίνηση. Αργότερα, ανεκλήθη και απεκατεστάθη από τους Αθηναίους παρά το γεγονός ότι στο μεταξύ ήρθε σε επαφή και με τους Πέρσες.
 
Στην άσκηση της ιατρικής βέβαια δεν διαφαίνεται η εκδοχή να πληρώσει με τη ζωή του ένας ιατρός την προσήλωση στο καθήκον όπως ο Νικίας. Είναι όμως απολύτως υπαρκτός ο κίνδυνος των επιπτώσεων της νοοτροπίας Αλκιβιάδη ακόμη κι αν δεν υπάρχει στο σκηνικό, αντίπαλο στρατόπεδο για αποστασία. Είναι αρκετό να οδηγήσουμε κάποιον σε ανάλογη Σικελική εκστρατεία κι ας παραμένουμε στρατηγοί μέχρι το τέλος. Παράδειγμα αν εφαρμόζεται σε ασθενή θεραπεία που δεν την αντέχει ή επιχειρείται χειρουργική αντιμετώπιση όταν οι συνολικές εφεδρείες είναι πολύ μειωμένες.
 
Επειδή έκανα πολλές αναφορές σε στρατηγούς, θα ήθελα να τονίσω με έμφαση ότι, όπως και στους πολέμους χωρίς άξιους στρατιώτες δεν υπάρχει προοπτική νίκης, έτσι και στην Ιατρική. Ο νέος συνήθως ιατρός των εξωτερικών ιατρείων και της εφημερίας δίνει νυχθημερόν μάχες που σώζουν ζωές με τον πιο αγνό και άδολο τρόπο.
 
Θα ήθελα να αναφέρω ένα παράδειγμα από το θέατρο του πολέμου για το πως η αυτοσυγκράτηση και η μετριοπάθεια μπορεί να αποβούν τεράστιας σημασίας  και πως η πλεονεξία γίνεται καταστροφική.
 
Οι Αθηναίοι από τύχη κατέλαβαν την Πύλο. Μια δύναμη Σπαρτιατών, που αναλογούσε περίπου στο 1/10 της δύναμης της Σπάρτης απέτυχε να την ανακαταλάβει και απεκλείσθη στη Σφακτηρία.
 
Οι Σπαρτιάτες τότε, σε μία μετριοπαθή και συμφιλιωτική προσπάθεια επρότειναν ειρήνη αποδεχόμενοι ευθαρσώς ότι υπέστησαν καταστροφή ένεκα λάθους και όχι γιατί μειώθηκε η στρατιωτική τους ισχύς. «Τώρα περισσότερο από κάθε άλλη περίσταση έχουμε συμφέρον να συμφιλιωθούμε, πριν συμβεί ανεπανόρθωτη συμφορά που προσθέτει στην πολιτική μας αντίθεση άσβεστο προσωπικό μίσος. Η τύχη που σας βοήθησε τώρα δεν θα είναι πάντα μαζί σας».
 
Ευρέθη όμως ένας Κλέων με υπερφίαλες απαιτήσεις που ετορπίλλισε τη σοφή προοπτική της Ειρήνης και μέσα από την πλεονεξία εκυοφόρησε την τελική καταστροφή.
 
Χωρίς διάθεση μεροληψίας, ασχολήθηκα κάπως εκτενέστερα με προσωπικότητες των Αθηνών. Ενδεχομένως οδηγούμενος από την προσπάθεια καλύτερης αναλύσεως του μηχανισμού του λάθους που οδηγεί στην καταστροφή μήπως μπορέσω να τον κωδικοποιήσω καλύτερα στην καθημερινή άσκηση της Ιατρικής.
 
Θα τελειώσω όμως την αναφορά σε διακεκριμένους του Πολέμου με έναν Σπαρτιάτη, τον Βρασίδα.
 
Σε μια αντιπαράθεση με τον στρατό που οδηγούσε ο Κλέων εξετέλεσε μια παράτολμη κι αιφνιδιαστική επιχείρηση. Πριν από την επίθεση μίλησε στους στρατιώτες για να τους τονώσει το ηθικό. Ξεχωρίζω κάποια από τα λόγια του.
 
«Η πατρίδα μας, χρωστάει την ελευθερία της στην ανδρεία των κατοίκων της. Ο εχθρός, μας καταφρονεί και δεν περιμένει ότι θα τολμήσουμε να επιτεθούμε. Την μεγαλύτερη δόξα την φέρνουν τα στρατηγήματα που εξαπατούν αποτελεσματικά τον εχθρό και ωφελούν πολύ τους φίλους. Ο καλός στρατιώτης πρέπει να είναι γενναίος, να έχει το αίσθημα της τιμής και να υπακούει στους αξιωματικούς. Εγώ θα σας δείξω ότι όσο καλά ξέρω να ενθαρρύνω τους άλλους, άλλο τόσο ξέρω και να πολεμώ».
 
Στην επίθεση που οδήγησε με το σπαθί στο χέρι, πληγώθηκε βαριά. Τουλάχιστον πριν ξεψυχήσει, πρόλαβε να ακούσει το άγγελμα της νίκης.
 
Είναι χρήσιμα κάποια από τα χαρακτηριστικά του Βρασίδα κι ας μην πρέπει να οδηγούμε στρατό με το σπαθί στο χέρι.
 
Κάνοντας μια σύνθεση των πιο πάνω, νομίζω ότι με μια ειλικρινή ενδοσκόπηση θα ανακαλύψουμε μέσα μας χαρακτηριστικά από τον Περικλή και τον Αρχίδαμο, τον Νικία και τον Κλέωνα, τον Βρασίδα αλλά και τον Αλκιβιάδη και σε επιμέρους καταστάσεις του Νικητή μα και του Ηττημένου. Μακάρι το κράμα που προκύπτει να είναι υπέρ της ψυχικής μας ισορροπίας και του συμφέροντος των ασθενών και γενικά των συνανθρώπων μας.
 
Ανατρέχοντας στον τίτλο της ομιλίας, πιστεύω ότι αυτά ισχύουν εξίσου και για τον δικηγόρο, τον πολιτικό μηχανικό, τον δάσκαλο, τον ιερέα, τον εργάτη ή οποιονδήποτε υπάλληλο.
 
Ο Επιτάφιος που καταγράφεται σαν δημηγορία του Περικλέους στην ταφή των νεκρών του πρώτου έτους του πολέμου αποτελεί τόσο συνταρακτικό και συμπεπυκνωμένο κείμενο ιδεών και διδαγμάτων που από μόνο του θα μπορούσε να αποτελέσει οδηγό για κάθε πολίτη ανεξαρτήτως αξιώματος και βαθμού ευθύνης.
 
Στη ρωμαλέα εισαγωγή λέει: «Καλά τα λόγια αλλά οι άνδρες που δοξάστηκαν (πέφτοντας στο πεδίο της μάχης) μόνο με έργα τιμώνται επάξια».
 
Προσεγγίζει με ευαισθησία ψυχαναλυτή τους ακροατές του και την νοοτροπία του πρόθυμου να ασπαστεί κάθε εγκώμιο για τους νεκρούς αλλά και του επιφυλακτικού που αδυνατεί να αποδεχθεί ότι κάποιοι άλλοι επέτυχαν επιδόσεις που εκείνος δεν θα μπορούσε. Υφαίνει το εγκώμιο της Δημοκρατίας, του πολιτεύματος όπου την εξουσία ασκεί όλος ο λαός και όλοι οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στον Νόμο. Σαν κορυφαία έκφραση της Δημοκρατίας προβάλλεται η αξιοκρατία και ο αυτονόητος σεβασμός των αρχόντων καθώς και η προστασία των αδυνάτων.
 
«Φιλοσοφούμεν μετ’ ευτελείας και φιλοκαλούμεν άνευ μαλακίας»
 
Επισημαίνει πόσο βλαπτικό είναι να αποφασίζει κανείς χωρίς να έχει φωτιστεί. Η τόλμη δεν πρέπει να αποκλείει το καλό ζύγισμα και την περίσκεψη πριν από κάθε επιχείρηση. Άλλους η άγνοια τους κάνει θρασείς και άλλους η γνώση αναποφάσιστους και διστακτικούς.
 
Γενναίοι είν’ εκείνοι που εκτίθενται στον κίνδυνο συνειδητά γνωρίζοντας και τα καλά και τα κακά. Οι φίλοι προκύπτουν από ευεργεσία βάσει αρχών και όχι βάσει υπολογισμού για ανταπόδοση.
 
Ο ένδοξος θάνατος για την πατρίδα σβήνει κάθε προηγούμενη ατέλεια.
 
«Ανδρών επιφανών, πάσα γη τάφος». Όπου κι αν κείτονται οι ηρωικοί νεκροί το παράδειγμα και η δόξα τους διασκορπάται. Και ευτυχία θα πει Ελευθερία και Ελευθερία σημαίνει Ανδρεία.
 
Η τελευταία πρόταση θυμίζει έντονα τα λόγια του Βρασίδα από το απέναντι στρατόπεδο.
 
Εξετάζοντας την εξέλιξη της Ιατρικής διαπιστώνεται μια ιλιγγιώδης πρόοδος τον τελευταίο αιώνα και δη τα τελευταία 50 χρόνια. Σήμερα υπάρχουν υποειδικότητες και τομείς, όπου άνθρωποι ασχολούνται με τόση εμβρίθεια, που είναι απρόσιτοι για τους ιατρούς άλλων ειδικοτήτων αλλά ακόμη και για παραδοσιακούς κλινικούς καρδιολόγους.
 
Στο οπλοστάσιο της θεραπευτικής έχει προστεθεί αυτά τα χρόνια με εντυπωσιακό βαθμό συμμετοχής και αποτελεσματικότητας η παρεμβατική καρδιολογία και η καρδιοχειρουργική.
 
Όσο όμως εντυπωσιακά και πανηγυρικά είναι τα καλά αποτελέσματα άλλο τόσο φοβερά και καταθλιπτικά είναι τα κακά. Γιατί, όταν χάνεται ένας ασθενής κατά τη διάρκεια μιας καρδιολογικής ή μιας καρδιοχειρουργικής επεμβάσεως η επίπτωση είναι μαζική και δυσβάστακτη.
 
Γι’ αυτό κάθε φορά που τίθεται το ερώτημα επεμβάσεως ή όχι, πιστέψτε με, η απάντηση δεν είναι εύκολη. Κι ας υπάρχουν κατευθυντήριες γραμμές αποτελέσματα πολυκεντρικών μελετών κλπ κλπ.
 
Τα αισθήματα του ιατρού που χάνει άρρωστο πιστεύω ότι είναι αντίστοιχα με του αξιωματικού που χάνει στρατιώτη στη μάχη.
 
Εδώ έχουμε μια παρ’ ολίγον καταστροφική εκδήλωση. Οι λόγοι, πλημμελής πληροφόρηση, επιπόλαια κρίση και βιαστική αντίδραση.
 
Εν τούτοις ακόμη κι αν τροχοδρομηθεί η διαδικασία του λάθους υπάρχει ελπίδα ανατροπής και διόρθωσης όταν υπάρχουν βασικές ηθικές αρχές.
 
Στον πόλεμο τα λάθη οδηγούν σε ήττες και καταστροφές. Στην Ιατρική σε κακή εξέλιξη της νόσου κι ενίοτε σε θάνατο. Χρειάζεται άρα συνεχής επαγρύπνηση με εσωτερικούς μηχανισμούς ελέγχου αλλά και ευπρόσδεκτη κρίση έξωθεν.
 
Είναι ευτυχής όποιος κάνει όσο το δυνατόν λιγότερα λάθη και ευτυχέστερος όποιος τα συνειδητοποιήσει ή του υποδειχθούν από κάποιον άλλο.
 
Πριν κλείσω οφείλω μία εξήγηση γιατί δεν χρησιμοποίησα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας (διαφάνειες, ήχους κλπ). Ήταν μια συνειδητή προσπάθεια αυτοελέγχου και ταυτόχρονα αποτίσεως τιμής στο πνεύμα του Θουκυδίδη και την Αθήνας, του 5ου αιώνα που εμπνέονταν από την επιθυμία κατανοήσεως του ανθρώπου και εγκαθίδρυσαν τον πολιτισμό του Λόγου.
 
Ο 5ος αιώνας ανακάλυψε τη Δημοκρατία και τον πολιτικό στοχασμό. Τότε έζησαν οι μεγάλοι τραγικοί, ο Αριστοφάνης, ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας αλλά και ο Ιπποκράτης. Τα έργα τους στην ελληνική γλώσσα διατηρούν μετά από τόσους αιώνες την αξία και επικαιρότητά τους.
 
Λέει ο Θουκιδίδης: «Έγραψα την Ιστορία μου για να μείνει αιώνιο κτήμα των ανθρώπων και όχι σαν έργο επίκαιρου διαγωνισμού για ένα πρόσκαιρο ακροατήριο. Και η Jaqueline de Romilly δηλώνει απερίφραστα ότι αναπνέουμε τον αέρα της Ελλάδας κάθε στιγμή χωρίς να το ξέρουμε.
 
Οι επετειακές δηλώσεις και οι πανηγυρικοί κρύβουν πολλές παγίδες και πολύ συχνά εκτρέπονται προς την υπερβολή. Θα διακινδυνεύσω να κάνω μία αναφορά και αυθαίρετη σύνδεση δύο ημερομηνιών που κουβαλούν μεγάλο ιστορικό φορτίο αλλά δεν είναι αυτές για τις οποίες είμαστε σήμερα εδώ.
 
Η μία είναι η 1η Απριλίου του 1955, κατά την οποία η Κύπρος ξεκίνησε έναν ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα με στόχο την αποτίναξη του Αγγλικού ζυγού και την Ένωση με την Μητέρα Ελλάδα. Στα τέσσερα χρόνια που διήρκεσε γράφτηκαν σελίδες δόξας, λεβεντιάς και αυτοθυσίας που κοσμούν την Ελληνική Ιστορία. Το τέλος όμως του Αγώνα ήταν οδυνηρό και μακράν πάσης προσδοκίας του Κυπριακού Λαού. Επεβλήθη μια υποθηκευμένη Ανεξαρτησία και επανήλθε η Τουρκία με ενισχυμένα δικαιώματα.
 
Κι ενώ οι επιτυχίες μας δεν ήταν αρκετές για να μας φέρουν τη Νίκη, τα Λάθη μας προϊόντος του χρόνου καθώς και η αδυναμία προσεγγίσεως της στρατηγικής του αντιπάλου, συνέβαλαν αποφασιστικά στην απώλεια πολλών ανθρώπων αλλά και εδαφών.
 
Τα διδάγματα από την Ιστορία του Θουκυδίδη, πέραν της αυθαίρετης εκ μέρους μου ανάμειξης με την Ιατρική, έχουν κατ’ εξοχήν χρησιμότητα και θέση στην εκτίμηση των παραγόντων που εμπλέκονται στις πολιτικές διαφορές της στάθμισης των δυνατοτήτων και των μέσων καθώς και την ανάληψη πρωτοβουλιών με γνώμονα το συμφέρον της Πατρίδος και των αρχών της Ελευθερίας. Για όλα αυτά χρειάζονται εμπνευσμένοι ηγέτες και ενημερωμένοι Λαοί.
 
Κι έρχομαι στην άλλη συμπτωματική επέτειο. Σαν σήμερα το 44 π.Χ. ετιμάτο ο Δίας. Κάποιος μάντης είχε προειδοποιήσει τον Ιούλιο Καίσαρα: «Φοβού τις ειδούς του Μαρτίου». Εκείνος όμως στον κολοφώνα της δόξης του ένιωθε ισόθεος και απρόσβλητος απ’ οποιονδήποτε. Προσερχόμενος δε στη Σύγκλητο για τις εορτές, εχλεύασε τον μάντην; «Ήλθον αι ειδοί του Μαρτίου...». «Δεν έχουν όμως παρέλθει του αντέτεινε εκείνος» αλλά ο Καίσαρας εσυνέχισε την πορεία του. Μάταια ο Αρτεμίδωρος προσπαθούσε να του δώσει το μήνυμα με τις σαφείς πληροφορίες για την συνωμοσία και την επερχόμενη δολοφονία.
 
Η μικρή Κύπρος σύρεται μάλλον αυτό τον καιρό σε μία συμπαιγνία που έχει το ψευδώνυμο Διεθνής Διάσκεψη και οδηγεί στην τουρκοποίηση. Οι ηγέτες μας που δεν έχουν ούτε το ανάστημα ούτε την απορρέουσα από το αξίωμα του Καίσαρα υπεροχή, δεν μπορούν να ισχυριστούν ότι δεν έλαβαν το μήνυμα.
 
Φωνές έχουν ακουστεί πάμπολλες και έγκαιρα. Η ανοιχτή παλάμη του Πενταδάκτυλου με το χαρακωμένο από την τεράστια σημαία του αίματος σώμα, γνέφει και θυμίζει νύχτα και μέρα. Και το γνωστό γραφικό λιμανάκι της Κερύνειας, που έγινε πια εμβληματικό ανοικτή πληγή που δεν λέει να κλείσει

Η συναισθηματική εγγύτητα και απόσταση στο ζευγάρι

Η σχέση του ζευγαριού αποτελεί μια πολύπλοκη και πολυδιάστατη οντότητα και για αυτό έχει μελετηθεί μέσα από πολλές και διαφορετικές μεταβλητές. Η αίσθηση ασφάλειας και προστασίας, η παροχή φροντίδας και η σεξουαλικότητα είναι τρεις βασικές μεταβλητές που κινητοποιούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σε μια σχέση.

 Η ασφάλεια στη γονεϊκή αγκαλιά ομοιάζει με αυτή της συντροφικής σχέσης


Πιο συγκεκριμένα, η αίσθηση ασφάλειας σχετίζεται με την ανακούφιση που νιώθει κάποιος, όταν απευθύνεται στον σύντροφό του με συναισθήματα άγχους, ανασφάλειας, δυσφορίας και λαμβάνει συναισθηματική ανταπόκριση. Ο άλλος είναι εκεί και μπορεί να βασιστεί πάνω του, η σχέση τους μοιάζει με ασφαλές λιμάνι.

Όπως ένα μικρό παιδί μπορεί να νιώσει ασφαλές στηριζόμενο στους γονείς του, για να εξερευνήσει ελεύθερα το συναρπαστικό περιβάλλον γύρω του και όποτε νιώθει δυσφορία και ανασφάλεια να ξαναγυρνάει στη γονεϊκή αγκαλιά, για να επιστρέψει μετά από λίγο στην εξερέυνησή του, το ίδιο συμβαίνει και στη συντροφική σχέση.

Η σχέση ως ασφαλής βάση επιτρέπει και την ατομική ανάπτυξη και το προχώρημα στη ζωή, χωρίς αυτό να προσθέτει αρνητικό πρόσημο στη σχέση. Η παροχή φροντίδας έχει αλληλένδετη σχέση με το παραπάνω και αφορά στο να μπορεί ο ένας να απευθυνθεί με συναισθηματική ζεστασιά και ευελιξία στον άλλο. Να καταφέρει να «αντέξει» και να εμπεριέξει τα δύσκολα συναισθήματα του άλλου, όχι να τα φορτωθεί, αλλά να τα κατανοήσει και να τα εντάξει λειτουργικά στο σύμπαν της σχέσης τους. Να είναι εκεί να ανακουφίζει, όταν χρειάζεται.

Η ανάγνωση της έκφρασης της σεξουαλικότητας σε μια σχέση ενός ζευγαριού


Η σεξουαλικότητα παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο στη σχέση του ζευγαριού και ο τρόπος που εκφράζεται αποτυπώνει και το είδος του συναισθηματικού δεσμού ανάμεσα στους συντρόφους.

Για παράδειγμα, σε μια σχέση που βιώνεται  από τους συντρόφους με ασφάλεια και εμπιστοσύνη, η σεξουαλικότητα απαρτιώνεται στα πλαίσια της αγαπητικής σχέσης. Η συναισθηματική κοντινότητα τροφοδοτεί τη σεξουαλικότητα και αντίστροφα.

Σε μια σχέση όπου παράγεται άγχος, ανασφάλεια και αμφιθυμία, η σεξουαλικότητα μπορεί να λειτουργήσει επιβεβαιωτικά για την συναισθηματική εγγύτητα. Δηλαδή, η επιθυμία για οικειότητα μαζί με την ανασφάλεια για τον συντροφικό δεσμό, μπορούν να παράγουν έντονη σεξουαλική συμπεριφορά που αναζητά συναισθηματική ανακούφιση και διαβεβαίωση.

Επίσης, είναι σαφές ότι όταν  επικρατεί η ένταση, ο θυμός, το παράπονο και η αποσύνδεση στο σχετίζεσθαι, τότε είναι πιθανό να επηρεαστεί και η σεξουαλικότητα των συντρόφων που μπορεί να φθίνει σε επίπεδο συχνότητας και ποιότητας.

Η συναισθηματική εγγύτητα, η φροντίδα και η σεξουαλικότητα αποτελούν τρία συστήματα αλληλοεπηρεαζόμενα και συγκατασκευαζόμενα στην διυποκειμενική δυναμική του ζευγαριού.

Το κάθε ζευγάρι είναι ένα μοναδικό σύστημα και ως σύστημα είναι μεγαλύτερο και πολυπλοκότερο από το άθροισμα των προσωπικών χαρακτηριστικών του κάθε συντρόφου.

Η συναισθηματική εγγύτητα ή αλλιώς οικειότητα, απαιτείται για να λειτουργεί η σχέση ως ασφαλής βάση για τους συντρόφους. Η ασφαλής βάση δημιουργείται, όταν και οι δυο μπορούν να υπάρξουν αυτόνομα και με ψυχική αυτάρκεια ως δυο ξεχωριστά πρόσωπα και εκτός της σχέσης.

Αν δε συμβαίνει αυτό, τότε η εκτός του ζευγαριού ζωή, κοινωνική και επαγγελματική, θα καταγράφεται απειλητική για τη σταθερότητα και τη συνέχιση της σχέσης. Τότε, ο σύντροφος που νιώθει απειλημένος θα προσπαθεί να μειώσει την αντιλαμβανόμενη συναισθηματική απόσταση μέσα από τον θυμό, την διαμαρτυρία, το παράπονο, την καταναγκαστική φροντίδα, την καταπιεστική συμπεριφορά.

Από την υπέρμετρη κοντινότητα βάλλεται η προσωπική αυτονομία


Το αίτημα για υπερβολική κοντινότητα είναι πιθανό να κάνει τον άλλο σύντροφο να νιώσει ότι απειλείται η προσωπική του αυτονομία, καθώς βιώνει πνιγηρές και εξαρτητικές τις συναισθηματικές ανάγκες του άλλου. Αυτό θα έχει συνέπεια να αμύνεται και να αποσύρεται ακόμα περισσότερο, αυξάνοντας την συναισθηματική απόσταση. Ο σύντροφος που επιζητά περισσότερη κοντινότητα επιβεβαιώνει τους φόβους του για το πρόβλημα στη σχέση, οπότε ενεργοποιείται με μεγαλύτερη σφοδρότητα η ανάγκη για κοντινότητα. Και έτσι η σχέση λειτουργεί σε φαύλο κύκλο, που αν δεν διακοπεί οδηγεί το ζευγάρι σε συνεχείς εντάσεις και συγκρούσεις.

Η ρύθμιση της εγγύτητας/απόστασης είναι σημαντική προκειμένου η σχέση να αποτελεί πηγή χαράς, ικανοποίησης και ασφάλειας για τους συντρόφους. Αυτό δε σημαίνει ότι στον κύκλο ζωής μιας σχέσης δεν θα υπάρξουν συναισθηματικές αποσυνδέσεις, αποστάσεις και δυσκολίες. Ένα ζευγάρι δεν το κάνει λειτουργικό η συνεχής και αδιάλειπτη βίωση θετικών συναισθημάτων και καταστάσεων, αλλά η ικανότητα για συναισθηματική επανασύνδεση, η ικανότητα των συντρόφων να αυτορρυθμίζονται, ώστε να οδηγούν, ο καθένας από την μεριά του, στη «διόρθωση» της σχέσης. 

Σοπενχάουερ: Ο κόσμος των ανθρώπων είναι το βασίλειο της τύχης και της πλάνης

Σχετική εικόναΑπαλλαγή από τις ψευδαισθήσεις.— Μάταιες Υποσχέσεις ευτυχίας.— Πόνοι χωρίς ανάπαυλα και χωρίς ανάπαυση, μεταμορφώσεις της οδύνης : η δυστυχία και η ανία.— Η ζωή είναι ένα τραγικοκωμικό θέαμα, που κυριαρχείται από την τύχη και την πλάνη.— Η Κόλαση τον Δάντη και η κόλαση του κόσμου. — Τελευταίος σκοπός και τελευταίο ναυάγιο.

Σαν γερνάνε τα πάθη και σβήνουν η μια μετά την άλλη οι επιθυμίες, όσο γίνονται αδιάφορα τα αντικείμενα αυτόν των .παθών, αμβλύνεται και η ευαισθησία, εξασθενίζει η δύναμη της φαντασίας, οι εικόνες ωχραίνουν, οι εντυπώσεις δεν αποτυπώνονται πια και περνούν χωρίς ν’ αφήνουν ίχνη, οι μέρες κυλούν-όλο και πιο γρήγορα, τα γεγονότα χάνουν τη σπουδαιότητά τους, όλα ξεθωριάζουν. Ο γηραλέος άνθρωπος περπατάει τρικλίζοντας ή αναπαύεται σε μια γωνιά, και δεν είναι πια άλλο από μια σκιά, ένα φάντασμα του περασμένου είναι του. Και σαν έρχεται, ο θάνατος, τι άλλο του απομένει να καταστρέψει ; Μια μέρα, η νάρκη γίνεται τελευταίος ύπνος και τα όνειρά του... αυτά προκαλούν ήδη ερωτήματα στον Άμλετ, στον περίφημο διάλογό του. Νομίζω, πως από τώρα κιόλας ονειρευόμαστε.

Κάθε άνθρωπος που ξυπνάει από τα νεανικά του όνειρα, που έχει υπ’ όψη του και τη δική του πείρα και των άλλων, που μελέτησε την ιστορία του παρελθόντος και της ενοχής του, αν δεν του διαταράζουν τη λογική του αξερίζωτες προκαταλήψεις, θα καταλήξει στο συμπέρασμα πως αυτός ο κόσμος των ανθρώπων είναι το βασίλειο της τύχης και της πλάνης, που τον κυριαρχούν και τον κυβερνούν ανελέητα κατά πως θέλουν, βοηθημένες από την παραφροσύνη και την κακία, που δεν παύουν να κραδαίνουν το μαστίγιό τους. Έτσι, ότι το καλλίτερο υπάρχει μεταξύ των ανθρώπων, φανερώνεται μέσα από χίλιες θλίψεις, κάθε ευγενής και σοφή έμπνευση δύσκολα βρίσκει την ευκαιρία να φανερωθεί, να ενεργήσει, να γίνει ακουστή, ενώ το παράλογο και το "ψεύτικο στον τομέα των ιδεών, ο πλατειασμός και η χυδαιότητα στις περιοχές της τέχνης, η πονηριά και ο δόλος στην πρακτική ζωή, βασιλεύουν ως απόλυτοι κύριοι, και σχεδόν χωρίς έλλειψη συνεχείας δεν υπάρχει σκέψη, ή μεγάλο έργο, που να μην αποτελεί εξαίρεση, ή μια απρόοπτη, παράξενη, ανήκουστη, εντελώς μεμονωμένη περίπτωση, σαν ένας ακρόλιθος που τον παράγει μια άλλη τάξη πραγμάτων από εκείνην που μας κυβερνάει. Όσο για τον καθένα χωριστά, η ιστορία μιας ζωής είναι πάντα η ιστορία ενός πόνου, γιατί κάθε στάδιο που διατρέχεται δεν είναι άλλο από μιαν αδιάσπαστη συνέχεια από αντιξοότητες και ατυχίες, που ο καθένας προσπαθεί να τις κρύψει, γιατί ξέρει πως όχι μόνο δεν εμπνέει στους άλλους συμπάθεια ή οίκτο, αλλ’ αντίθετα τους γεμίζει ικανοποίηση, τόσο πολύ τους αρέσει να φαντάζονται τις στενοχώριες των άλλων, από τις όποιες ξεφεύγουν για την ώρα. Είναι σπάνιο ένας άνθρωπος, στο τέλος της ζωής του, αν είναι ειλικρινής και ευχάριστος, να επιθυμεί να ξαναρχίσει ,το δρόμο του, και να μην προτιμάει άπειρες φορές τα απόλυτο μηδέν.

Οι αδιάκοπες προσπάθειες για να καταργηθεί η οδύνη δεν έχουν άλλο αποτέλεσμα παρά ν’ αλλάζουν τη μορφή της. Στην αρχή εμφανίζεται με τη μορφή της ανάγκης, της αναγκαιότητας, της έγνοιας για τα υλικά πράγματα της ζωής. Μόλις κατορθώνουμε, με χίλιους κόπους, να διώξουμε αυτή τη μορφή της οδύνης, αμέσως μεταμορφώνεται και παίρνει χίλιες άλλες όψεις, ανάλογα με τις ηλικίες και τις περιστάσεις : πότε το σεξουαλικό ένστικτο, το ερωτικό πάθος, η ζηλοτυπία φθόνος, το μίσος, η φιλοδοξία, ο φόβος, η φιλαργυρία, η αρρώστια, κτλ. κτλ.... Μόλις δεν βρει καμιά ανοικτή είσοδο, φορεί τον θλιβερό γκρίζα μανδύα της ανίας και του κορεσμού, και τότε, για να την καταπολεμήσουμε, πρέπει να σφυρηλατήσουμε όπλα. Μόλις κατορθώσουμε να την διώξουμε, και όχι χωρίς αγώνα, ξαναγυρίζει στις παλιές της μεταμορφώσεις, και ξαναρχίζει πάλι ο χορός...

Εκείνο που απασχολεί όλους τους ζωντανούς και τους κρατάει λαχανιασμένους, είναι το να εξασφαλίσουν τη ζωή τους. Όταν όμως γίνει αυτό, δεν ξέρουμε πια τί να κάνουμε. Έτσι η δεύτερη προσπάθεια των ανθρώπων είναι να αλαφρύνουν το βάρος της ζωής, να το κάνουν ανεπαίσθητο, να σκοτώσουν τον καιρό τους, δηλαδή να ξεφύγουν από την ανία. Τους βλέπουμε, μόλις απαλλαγούν από κάθε υλική και ηθική δυστυχία,, μόλις ξεφορτώσουν τους ώμους τους από κάθε άλλο φορτίο, να γίνονται βάρος στον εαυτό τους, και να θεωρούν κέρδος κάθε ώρα που κατόρθωσαν να περάσουν, μ’ όλο πού κατά βάθος είναι αποχωρισμένοι απ’ αύτη τη ζωή πού με τόσο ζήλο προσπαθούν να την παρατείνουν. Η ανία δεν είναι αμελητέο κακό η απόγνωση καταλήγει να ζωγραφίζεται στο πρόσωπο! Κάνει τούς ανθρώπους; πού τόσο λίγο αγαπούν ο ένας τον άλλον, να αναζητούν τόσο παράφορα ο ένας τον άλλο, και είναι ή πηγή τού κοινωνικού ένστικτου. Το κράτος την θεωρεί σαν δημόσια θεομηνία, όπως και το άκρο αντίθετό της, η πείνα, μπορεί να σπρώξει τους ανθρώπους σε κάθε εκτραχηλισμό : στο λαό χρειάζεται άρτος και θεάματα. Το σκληρό ποινικό σύστημα της Φιλαδέλφειας, πού βασιζόταν στην απομόνωση και στην απραξία, χρησιμοποιεί την ανία σαν τόσο τρομερό όργανο βασανιστηρίου που, για να γλυτώσουν απ’ αυτό, πολλοί κατάδικοι κατάφυγαν στην αυτοκτονία. Αν η φτώχεια είναι το διαρκές κέντρισμα για τους φτωχούς, για τους κοσμικούς ανθρώπους είναι η ανία. Στην πολιτειακή ζωή, η Κυριακή αντιπροσωπεύει την ανία, και οι έξι μέρες της εβδομάδας την φτώχεια.

Σοπενχάουερ, Οι οδύνες του κόσμου

Ο κόσμος χρειάζεται περισσότερους «παράλογους» οραματιστές

Αποτέλεσμα εικόνας για ερεβοκτονοσ Βλέπουμε τα πράγματα όχι όπως είναι αλλά όπως είμαστεΈνα από τα αποφθέγματα είναι του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, που παρατήρησε: «Οι λογικοί άνθρωποι προσαρμόζονται στον κόσμο• οι παράλογοι επιμένουν να προσπαθούν να προσαρμόσουν τον κόσμο πάνω τους. Επομένως, κάθε πρόοδος οφείλεται στους παράλογους ανθρώπους».

Σκεφτείτε για λίγο αυτή την ιδέα, σας παρακαλώ. Πιστεύω ότι είναι σπουδαία λόγια. Προφανώς, πρέπει να είστε πρακτικοί και να λειτουργείτε έξυπνα καθώς κινείστε μέσα στον κόσμο. Συμφωνώ ότι είναι σημαντικό να χρησιμοποιείτε την κοινή λογική.

Είναι αλήθεια ότι τα ανόητα ρίσκα μπορεί να καταλήξουν σε δύσκολες καταστάσεις. Αφού όμως τα είπαμε αυτά, μη φοβάστε την αποτυχία και την απογοήτευση τόσο πολύ ώστε να μην τολμάτε να ονειρευτείτε. Μην είστε πάντα τόσο πολύ λογικοί και πρακτικοί και συνετοί ώστε να αρνείστε να αρπάξετε τις λαμπρές ευκαιρίες, όταν παρουσιάζονται. Εξερευνήστε τα όρια των δυνατοτήτων που σας ανοίγονται.

Να θυμάστε ότι οι επικριτές πάντα γελούσαν με τα οράματα των τολμηρών στοχαστών και των αξιόλογων ιδεαλιστών. Αγνοήστε τους. Να γνωρίζετε ότι κάθε εξαιρετικό βήμα της ανθρώπινης προόδου επιτεύχθηκε χάρη στις ηρωικές προσπάθειες κάποιου στον οποίο είπαν ότι η ιδέα του ήταν αδύνατον να γίνει πραγματικότητα.

Ο κόσμος χρειάζεται περισσότερους οραματιστές. Ψυχές παράλογες που μάχονται με την παρόρμηση να είναι συνηθισμένες. Που αντιστέκονται στον πειρασμό του εφησυχασμού και στην τάση να κάνουν τα πράγματα όπως γίνονταν πάντα. Μπορείτε να ανήκετε κι εσείς σε αυτούς. Αρχίζοντας από σήμερα. Ο Χαλίλ Γκιμπράν, στον Προφήτη, το έθεσε πολύ πιο όμορφα από ό,τι θα μπορούσα ποτέ εγώ να το θέσω, όταν έγραψε: «Ο πόθος της άνεσης δολοφονεί το πάθος της ψυχής».

Γιατί κάποιοι άνθρωποι δεν παραδέχονται ποτέ ότι κάνουν λάθη

Όλοι κάνουμε λάθη και τα κάνουμε τακτικά. Ορισμένα είναι μικρά, όπως «Όχι, δεν χρειάζεται να σταματήσουμε στο σούπερ μάρκετ, έχει μείνει γάλα στο ψυγείο». Κάποια άλλα είναι μεγαλύτερα, όπως «Μη με αγχώνεις, έχουμε αρκετό χρόνο να φτάσουμε στο αεροδρόμιο πριν φύγει η πτήση». Και κάποια άλλα είναι κρίσιμα, όπως «Ξέρω ότι έβρεχε και ήταν σκοτεινά, αλλά είμαι βέβαιος ότι αυτός είναι ο άνδρας που διέρρηξε το απέναντι σπίτι».

Κανείς μας φυσικά δεν απολαμβάνει το να έχει άδικο. Πρόκειται με βεβαιότητα για μια δυσάρεστη συναισθηματική εμπειρία. Το ερώτημα είναι πώς ανταποκρινόμαστε όταν αποδεικνύεται ότι κάναμε λάθος, ότι τελικά δεν είχε μείνει γάλα στο ψυγείο, όταν κολλάμε στην κίνηση και χάνουμε την πτήση ή όταν αποδεικνύεται ότι ο άνδρας που στείλαμε φυλακή ήταν τελικά αθώος.

Κάποιοι από εμάς παραδέχονται ότι έκαναν λάθος και λένε: «έχεις δίκιο. Έπρεπε να είχαμε πάρει γάλα». Κάποιοι από εμάς υπονοούμε ότι κάναμε λάθος, αλλά δεν το λέμε άμεσα με κάποιο τρόπο, για να μην ικανοποιήσουμε το άλλο άτομο, όπως «Είχαμε αρκετό χρόνο για να φτάσουμε νωρίς στο αεροδρόμιο, αν δεν υπήρχε η κίνηση. Αλλά εντάξει, θα ξεκινήσουμε νωρίτερα την επόμενη φορά».

Όμως, ορισμένοι άνθρωποι αρνούνται κατηγορηματικά να παραδεχτούν ότι έχουν άδικο, ακόμα κι όταν έρχονται αντιμέτωποι με αδιάσειστα στοιχεία. «Τον άφησαν ελεύθερο λόγω του τεστ DNA και μιας άλλης μαρτυρίας; Αυτό είναι γελοίο! Μα εγώ τον είδα».

Τα πρώτα δύο παραδείγματα μας είναι πιθανότατα σχετικά οικεία, επειδή αποτελούν τυπικές απαντήσεις σε απλά λάθη. Αποδεχόμαστε πλήρως ή εν μέρει, αλλά δεν κάνουμε ότι δεν βλέπουμε τα πραγματικά γεγονότα. Δεν παραδεχόμαστε ευθέως ότι είχε αρκετό γάλα, όταν δεν είχε ή ότι δεν αργήσαμε για το αεροδρόμιο, ενώ η πτήση έχει φύγει.

Αλλά τι συμβαίνει όταν ένα άτομο δεν παραδέχεται ούτε τα πραγματικά γεγονότα, όταν απλά δεν μπορεί να παραδεχτεί ότι έχει άδικο σε κάθε περίσταση; Τι είναι αυτό στο ψυχολογικό προφίλ τους που κάνει αδύνατη την παραδοχή, ενώ το λάθος είναι προφανές; Και γιατί αυτό συμβαίνει επανειλημμένως – γιατί κάποιοι άνθρωποι δεν παραδέχονται ποτέ ότι έχουν άδικο;

Η απάντηση σχετίζεται με το εγώ τους, την αίσθηση του εαυτού. Ορισμένοι άνθρωποι έχουν ένα τόσο εύθραυστο εγώ, τόσο ευαίσθητη αυτοεκτίμηση, τόσο αδύναμη «ψυχολογική σύσταση» που η παραδοχή ενός λάθους τους φαίνεται τόσο απειλητική για το εγώ τους, που δεν μπορούν να το ανεχτούν.

Αν παραδεχτούν ότι έκαναν λάθος, η «απορρόφηση» αυτής της πραγματικότητας είναι τόσο συγκλονιστική γι’ αυτούς, που εκείνη τη στιγμή ενεργοποιούνται οι μηχανισμοί άμυνάς τους για να αποφύγουν όσο μπορούν την παραδοχή – διαστρεβλώνουν κυριολεκτικά την αντίληψη που έχουν για την πραγματικότητα ώστε να την κάνουν λιγότερο απειλητική. Οι μηχανισμοί άμυνάς τους προστατεύουν το εύθραυστο εγώ τους, αλλάζοντας τα γεγονότα στο νου τους έτσι ώστε να μην έχουν πια άδικο.

Ως εκ τούτου, σκαρφίζονται δηλώσεις όπως: «Έλεγξα το πρωί και υπήρχε γάλα στο ψυγείο, οπότε κάποιος πρέπει να το τελείωσε». Όταν αποδειχθεί ότι δεν ήταν κανένας σπίτι όταν έφυγαν το πρωί, οπότε κανείς δεν θα μπορούσε να το είχε πιει, δίνουν έμφαση στην προηγούμενη δήλωσή τους και επαναλαμβάνουν: « Κάποιος πρέπει να το έκανε, επειδή έλεγξα και υπήρχε γάλα», σαν κάποιο φάντασμα να μπήκε στο σπίτι, τελείωσε το γάλα και έφυγε χωρίς να αφήσει ίχνη.

Στο άλλο μας παράδειγμα, θα επιμείνουν ότι η λανθασμένη αναγνώριση του ληστή ήταν σωστή παρά το τεστ DNA και την μαρτυρία κάποιου άλλου. Όταν έρθουν αντιμέτωποι με αυτά, θα συνεχίσουν να επιμένουν ή να επιτίθενται σε οποιονδήποτε προσπαθήσει να διαφωνήσει και να δυσφημίσει τις πηγές των αντίθετων πληροφοριών (π.χ. «Αυτά τα εργαστήρια κάνουν συνεχώς λάθη και επίσης δεν μπορεί να δέχεστε μόνο τη μαρτυρία του διπλανού γείτονα. Παίρνετε εσκεμμένα το μέρος της άλλης πλευράς»).

Οι άνθρωποι που συνεχώς επαναλαμβάνουν αυτή την ίδια συμπεριφορά, είναι εξ ορισμού ψυχολογικά εύθραυστοι. Εντούτοις, είναι δύσκολο να παραδεχτούν στους άλλους αυτό το γεγονός και έτσι φθάνουν στο άλλο άκρο, προσπαθώντας να υπερασπιστούν παράλογα τα λεγόμενά τους και δεν υποχωρούν, καθώς θεωρούν πως αυτό δηλώνει δύναμη.

Αυτοί οι άνθρωποι δεν επιλέγουν να υπερασπιστούν τη θέση τους• νιώθουν έναν εσωτερικό εξαναγκασμό στο να το κάνουν, ώστε να μπορέσουν να προστατεύσουν τα εύθραυστα εγώ τους. Η παραδοχή ενός λάθους είναι δυσάρεστη, πληγώνει το εγώ μας. Απαιτείται μια αξιοσημείωτη ποσότητα συναισθηματικής δύναμης και θάρρους για να έρθουμε αντιμέτωποι με την πραγματικότητα και να παραδεχτούμε τα λάθη μας. Οι περισσότεροι «στραβώνουμε» όταν χρειάζεται να παραδεχτούμε ότι είχαμε άδικο, αλλά το ξεπερνάμε.

Όμως, όταν οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να παραδεχτούν ότι έχουν άδικο, όταν δεν μπορούν να ανεχτούν καν την ιδέα ότι έχουν κάνει λάθος, τότε υποφέρουν από ένα εγώ τόσο εύθραυστο, που δεν μπορούν απλά να το ξεπεράσουν – χρειάζονται να παραμορφώσουν την αντίληψη της πραγματικότητας και να έρθουν σε σύγκρουση με τα προφανή και αυτονόητα αποδεικτικά στοιχεία ώστε να υπερασπιστούν τους ισχυρισμούς τους.

Το πώς ανταποκρινόμαστε σε τέτοιους ανθρώπους είναι ένα διαφορετικό και προσωπικό ζήτημα. Αυτό που δεν πρέπει να κάνουμε είναι να θεωρήσουμε αυτό το χαρακτηριστικό τους ως σημάδια δύναμης ή αποφασιστικότητας επειδή υποδεικνύει το εντελώς αντίθετο – ψυχολογική αδυναμία και ευαισθησία.

Βλέπουμε τα πράγματα όχι όπως είναι αλλά όπως είμαστε

Όλο και περισσότερο συνειδητοποιώ ότι σχεδόν καμία από τις σκέψεις που κάνουμε δεν μας ανήκει. Στην πραγματικότητα, όλες μας τις σκέψεις τις έχουν κάνει αμέτρητοι άλλοι άνθρωποι πριν από μας.

Κι ωστόσο, θα σας έχει τύχει πράγματα που θεωρητικά γνωρίζατε να παίρνουν άλλο νόημα μέσα από ένα βίωμα, μια εμπειρία και τότε μια φράση πολλάκις ειπωμένη να αντηχεί στα αυτιά σας διαφορετικά και να έρχεται να συμπυκνώσει μέσα σε λίγες λέξεις μια βιωμένη ‘αλήθεια’.

Και αυτή είναι η διαφορά ανάμεσα σε μια σκέψη, μια ιδέα και ένα βίωμα- ότι μπορείς πια να διεκδικείς την ιδιοκτησία του, γιατί το βίωμα είναι αποκλειστικά δικό σου και είναι μοναδικό- ακόμα κι όταν δανείζεσαι τα λόγια κάποιου άλλου για να το περιγράψεις…

Κάπως έτσι  ήρθε η φράση του τίτλου, «Βλέπουμε τα Πράγματα όχι όπως Είναι αλλά όπως Είμαστε» (Anais Nin)  να συμπυκνώσει την απορία μου για το γεγονός ότι δύο άνθρωποι που έχουν κάνει την ίδια διαδρομή την έχουν αποτυπώσει ο καθένας με το δικό του τόσο διαφορετικό τρόπο, έτσι που το ποια είναι τελικά η ‘αλήθεια’- αν υπάρχει κάτι τέτοιο- να έχει λίγη ή και ελάχιστη σημασία, μιας και ο καθένας έχει διαμορφώσει τη δική του εντελώς υποκειμενική εκδοχή.

Ανάμεσα στους δύο αυτούς  ανθρώπους υπάρχει διαφορά στον τρόπο που βλέπουν τα πράγματα, υπάρχει διαφωνία, υπάρχει παρεξήγηση… Και λες: εντάξει… δεν είναι τόσο περίεργο να συμβαίνει αυτό όταν ο άλλος αγνοεί ένα μέρος από τα δεδομένα.

Θεωρείς αφελώς ότι αν του παραθέσεις  τα γεγονότα τότε δε μένει παρά να δει ότι τα συμπεράσματα και οι ερμηνείες του είναι εσφαλμένες.

Όμως πέφτεις σε πλάνη…γιατί ακόμη κι όταν τα κομμάτια του παζλ είναι όλα τοποθετημένα επάνω στο τραπέζι- ο άλλος και πάλι μοιάζει να μην είναι διατεθειμένος να συλλάβει αυτό που είναι μπροστά στα μάτια του.

Στην πραγματικότητα τα γεγονότα είναι τελείως ουδέτερα- τόσο όσο να πεις ότι σου τηλεφώνησα 5 φορές μέσα σε αυτή την εβδομάδα  ή ότι σου ζήτησα να με συναντήσεις στο τάδε μέρος.

Κι ύστερα έρχεται το μυαλό του καθενός μας  να  τα χρωματίσει έτσι που από ουδέτερα γίνονται υποκειμενικά καθώς τα ερμηνεύουμε μέσα από τα φίλτρα  της προσωπικής μας αντίληψης.

Η αλήθεια καταλήγει να είναι προϊόν των αντιλήψεων μας,  αρχικά χρωματισμένων από την προσωπική μας εμπειρία  και ύστερα επεξεργασμένων μέσα από την τρέχουσα συναισθηματική μας κατάσταση, έτσι που να τροποποιείται ακόμη περισσότερο.

Μέχρι το σημείο αυτό, ένα ουδέτερο γεγονός έχει περάσει από μια τέτοια επεξεργασία που το τι έχει πραγματικά συμβεί  και το τι έχουμε επινοήσει ότι συνέβη γίνεται πραγματικά θολό.

Και είναι φυσικό, γιατί ο καθένας μας είναι μοναδικά διαφορετικός και γιατί έτσι λειτουργεί το μυαλό μας.

Το πρόβλημα είναι  ότι πολύ συχνά οι άνθρωποι ‘σηκώνουμε’ τις προσωπικές μας αλήθειες ως λάβαρο σε σταυροφορία, ως την απόλυτη αλήθεια- μη διατεθειμένοι να αναρωτηθούμε καν πως ο άλλος έχει βιώσει την ίδια ιστορία και γιατί, μη διατεθειμένοι να ακούσουμε, να κατανοήσουμε, να λάβουμε υπόψη μας…και συχνά προτιμώντας να μείνουμε σε εκδοχές της αλήθειας που μόνο περισσότερο πόνο μας προκαλούν.

Κάποιος πολύ σοφά έχει πει ότι «οι άνθρωποι φτιάχνουμε ιστορίες και ύστερα καλουπώνουμε τη ζωή μας με βάση τις ιστορίες που έχουμε πει στον εαυτό μας;». Πώς;

Οι ιστορίες που λέμε στον εαυτό μας επηρεάζουν τις πράξεις μας που με τη σειρά τους επηρεάζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας που επηρεάζουν τις πράξεις μας που… κ.ο.κ. Καταλαβαίνετε νομίζω…

Αν εμείς οι ίδιοι κατασκευάζουμε τις ιστορίες μας  δημιουργώντας το νόημα της ζωής μας,  αναλογιστείτε πόσο μεγαλύτερη σημασία έχει  να συνειδητοποιήσουμε ότι- ναι, υπάρχει πιθανότητα να έχουμε σφάλλει και να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να εξετάσει τις όποιες άλλες εκδοχές των πραγμάτων…να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να κοιτάξουμε μια κατάσταση από απόσταση βάζοντας για λίγο στην άκρη πολλά από όσα πιστεύουμε…

Η παραδοχή ότι η ανθρώπινη αντίληψη συχνά είναι εσφαλμένη έχει εξαιρετική σημασία γιατί μόνο κάνοντας την  μπορούμε να διερωτηθούμε επάνω στην ίδια τη διαδικασία της  σκέψης μας.

Εφόσον συνειδητοποιήσουμε ότι τα γεγονότα είναι ουδέτερα και δεν έχουν παρά το νόημα που τους έχουμε δώσει, τότε ένα βήμα παρακάτω μπορούμε να  να αναρωτηθούμε για ποιο λόγο τους δώσαμε το συγκεκριμένο νόημα.

Και επανέρχομαι στη φράση της Αnais- “Βλέπουμε τα πράγματα όχι όπως είναι αλλά όπως είμαστε”– θέλοντας να τονίσω ότι το νόημα που αποδίδουμε στα πράγματα έχει άμεσα να κάνει με το ποιοι είμαστε και το ποιοι είμαστε συνδέεται άρρηκτα με το τι πιστεύουμε, έτσι που οι ερμηνείες και τα συμπεράσματά μας για τους ανθρώπους και  τα γεγονότα συχνά  να αφορούν  περισσότερο εμάς τους ίδιους και τον τρόπο με τον οποίο τείνουμε να προσλαμβάνουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας…

Οι προηγούμενες εμπειρίες μας και οι ιστορίες που έχουμε φτιάξει μέσα από αυτές αποτελούν τα γυαλιά μέσα από τα οποία βλέπουμε τα πράγματα.

Και όπως έχει πει και ο Αbraham Maslow «αν συνεχώς κρατάω στα χέρια μου ένα σφυρί τότε θα βλέπω παντού γύρω μου καρφιά» .

Mε την ίδια λογική που ένας πλαστικός χειρουργός μπορεί να βλέπει την παραμικρή ατέλεια ως κάτι που χρειάζεται «φτιάξιμο», γιατί αυτό είναι το φίλτρο μέσα από το οποίο προσλαμβάνει τον κόσμο…

Οι άνθρωποι έχουμε την  ανάγκη να νοηματοδοτούμε τα πράγματα, να τα τακτοποιούμε μέσα μας με ένα συνεκτικό και σημαίνοντα τρόπο, έτσι που να αποτελούν ένα οργανωτικό σχήμα για τις επόμενες εμπειρίες μας.

Η επίγνωση του ότι ο καθένας μας βλέπει τον κόσμο μέσα από το δικό του προσωπικό φίλτρο και ότι για αυτό το λόγο υπάρχουν περισσότερες από μια εκδοχές της αλήθειας μπορεί να είναι εξαιρετικά βοηθητική για τη ζωή μας.

Αφενός γιατί αν καταλάβουμε ότι καθένας μας μπορεί να βιώνει τις ίδιες καταστάσεις εντελώς διαφορετικά, μπορούμε να αποκτήσουμε μια βαθύτερη κατανόηση των άλλων ανθρώπων και συχνά να είμαστε λιγότερο σκληροί μαζί τους σε περιπτώσεις διαφωνίας ή σύγκρουσης, γλιτώνοντας και εμάς και εκείνους από περισσότερο πόνο και ταλαιπωρία.

Και αφετέρου, διότι αν καταλάβουμε ότι ο τρόπος που βλέπουμε τα πράγματα βασίζεται στις πεποιθήσεις μας, ενδεχομένως να θελήσουμε να δούμε ποιες ακριβώς είναι αυτές, πως έχουν παγιωθεί και ίσως να επιλέξουμε να τις αναθεωρήσουμε ή να τις επαναπροσδιορίσουμε.

Σκεφτείτε το λίγο: Βλέπουμε τον κόσμο μέσα από τη δική μας προοπτική αλλά έχουμε τη δύναμη να επηρεάζουμε αυτή την προοπτική,  έχουμε τη δυνατότητα να προκαλούμε τον ίδιο μας τον εαυτό και τη διαδικασία της σκέψης μας.  Και μερικές φορές το μόνο που χρειάζεται είναι να είμαστε διατεθειμένοι απλά… να ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΟΥΜΕ…
Την αλήθεια την «φτιάχνει» κανείς ακριβώς όπως φτιάχνει και το ψέμα. -Oδυσσέας Ελύτης
Η αλήθεια δεν είναι ποτέ μόνο μία. Γι’ αυτό και δεν υπάρχει. -Εric-Emmanuel Schmit
Μια μεγάλη αλήθεια είναι μια αλήθεια της οποίας το αντίθετο είναι επίσης μια αλήθεια. -Thomas Mann
Οι πεποιθήσεις είναι μεγαλύτεροι αντίπαλοι της αλήθειας από τα ψέματα. -Friedrich Nietzsche
Οι προκαταλήψεις είναι τα συντρίμμια παλιών αληθειών. -Maxim Gorky

Ένα νέο συνθετικό υλικό που ψύχεται μόνο του μιμούμενο τα φύλλα των φυτών

Ένα σύγχρονο υλικό, εμπνευσμένο από τη φύση, που μπορεί να ρυθμίσει τη δική του θερμοκρασία και θα μπορούσε εξίσου να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία εγκαυμάτων όπως και να βοηθήσει τις διαστημικές κάψουλες να αντέξουν τις ισχυρές ατμοσφαιρικές πιέσεις βρίσκεται υπό ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο του Nottingham. Γνωρίζουμε ότι οι αυξανόμενες απαιτήσεις της τεχνολογίας έχουν οδηγήσει σε σπουδαίες ανακαλύψεις στην επιστήμη των υλικών. Μια από αυτές που δημοσιεύτηκε πολύ πρόσφατα, αφορά ένα νέο συνθετικό υλικό που ψύχεται μόνο του. Η ψύξη αυτή επιτυγχάνεται μάλιστα σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. 

Οι επιστήμονες Mark E. Alston & Robert Barber στο Πανεπιστήμιο του Nottingham μιμούμενοι την φύση ανέπτυξαν ένα συνθετικό πολυμερές που ψύχεται μόνο του. Δεν είναι φυσικά η πρώτη φορά που επιστήμονες μιμούνται τη φύση για την ανάπτυξη καινοτόμων υλικών. Η βιομιμητική, δηλαδή η μίμηση της φύσης για τη δημιουργία έξυπνων υλικών είναι μια αρκετά παλιά τεχνική που έχει οδηγήσει σε μια πληθώρα τεχνολογικών εφαρμογών. 

«Μια μεγάλη πρόκληση στην επιστήμη των υλικών είναι να επεξεργαστούμε τον τρόπο ρύθμισης της θερμοκρασίας του υλικού, όπως μπορεί να κάνει το ανθρώπινο σώμα σε σχέση με το περιβάλλον του», εξηγεί ο επικεφαλής συγγραφέας Mark Alston, Επίκουρος Καθηγητής Περιβαλλοντικής Σχεδίασης από τη Σχολή Μηχανικών.

Η έρευνα χρησιμοποίησε ένα δίκτυο πολλαπλών μικροδιαύλων με ενεργά ρευστά (fluidics) ως μια μέθοδο και απόδειξη της ιδέας για την ανάπτυξη ενός θερμικά λειτουργικού υλικού κατασκευασμένου από ένα συνθετικό πολυμερές. Το υλικό ενισχύεται με ακριβή μέτρα ελέγχου που μπορούν να αλλάξουν αγώγιμες καταστάσεις για να διαχειριστούν τη δική τους θερμοκρασία σε σχέση με το περιβάλλον τους.

Η φύση χρησιμοποιεί ένα ρευστό υγρό για να ρυθμίζει και να διαχειρίζεται τη θερμοκρασία στα θηλαστικά και στα φυτά για να απορροφά την ηλιακή ακτινοβολία μέσω φωτοσύνθεσης και αυτή η έρευνα χρησιμοποίησε ένα μοντέλο σαν φύλλο για να μιμηθεί αυτή τη λειτουργία στο πολυμερές.»

Στη συγκεκριμένη έρευνα αναπτύχθηκε ένα υλικό που ψύχεται μόνο του, όταν φτάσει σε μια κατάλληλη θερμοκρασία. Γνωρίζουμε, ότι η ψύξη στα φυτά και στα ζώα μπορεί να γίνει μέσω του δικτύου των αγγείων τους. Ο τρόπος λειτουργίας είναι διαφορετικός φυσικά ανάμεσα στα φυτά και στα ζώα, αλλά υπάρχουν ορισμένα κοινά σημεία όπως η δόμηση των αγγείων. Έτσι, στην προκείμενη περίπτωση, οι επιστήμονες έχοντας ως πρότυπο τα αγγεία που έχουν τα φύλλα των φυτών προχώρησαν στην  δημιουργία του καινοτόμου υλικού.

Το συνθετικό πολυμερές που συντέθηκε έχει ένα περίπλοκο σύστημα μικρο-καναλιών («αγγείων»), που θυμίζουν αυτά των φύλλων.  Η ιδιαίτερη αυτή αρχιτεκτονική του υλικού, λόγω της ρευστομηχανικής οδηγεί στην ψύξη του υλικού  στο υπέρυθρο. Ειδικότερα, το καινοτόμο πολυμερές έχει την ιδιότητα να ρυθμίζει μόνο του τη θερμοκρασία του, μετά από εξάτμιση υγρού. Με απλά λόγια, το καινοτόμο υλικό μπορεί να θερμαίνεται  από την ηλιακή ακτινοβολία και μετά από κάποια θερμοκρασία να ψύχεται. Η συγκεκριμένη ιδιότητα είναι πάρα πολύ σημαντική για διάφορες εφαρμογές όπως τα φωτοβολταϊκά.

Ο Dr Alston προσθέτει: «Αυτή η προσέγγιση θα οδηγήσει σε ένα προηγμένο υλικό που μπορεί να απορροφήσει υψηλή ηλιακή ακτινοβολία, όπως μπορεί να κάνει το ανθρώπινο σώμα, να ψυχθεί αυτόνομα ανεξάρτητα από το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται. Ένα θερμικά λειτουργικό υλικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως σύστημα θερμικής ρύθμισης από την πρόκληση κακώσεων λόγω ψύξης του δέρματος και την παρακολούθηση και βελτίωση της επούλωσης.»

Αυτό το είδος διαχείρισης της ροής θερμότητας θα μπορούσε επίσης να αποδειχθεί ανεκτίμητο στην διαστημική πτήση όπου τα υψηλά ηλιακά φορτία μπορούν να προκαλέσουν θερμικές καταπονήσεις στη δομική ακεραιότητα των διαστημικών καψουλών.

Με ρύθμιση της δομικής θερμοκρασίας υλικού του οχήματος, αυτό όχι μόνο θα προωθήσει νέες δομικές ιδιότητες αλλά θα μπορούσε επίσης να παράγει χρήσιμη ισχύ. Αυτή η θερμική ενέργεια θα μπορούσε να αφαιρεθεί από το ανακυκλωμένο ρευστό σύστημα, που θα αποθηκευτεί σε μια δεξαμενή δεξαμενής στην διαστημική κάψουλα. Μόλις καταγραφεί, η ενέργεια μπορεί να μετατραπεί σε ηλεκτρική ενέργεια ή να θερμανθεί νερό για χρήση από το πλήρωμα.

Τα επόμενα βήματα των ερευνητών αφορούν την ανάπτυξη τέτοιων υλικών σε μεγαλύτερη κλίμακα για την χρήση τους σε πολλές εφαρμογές.

Νέοι ορισμοί για το κιλό, το αμπέρ, το κέλβιν και το γραμμομόριο

Το πρότυπο κιλό ένας κύλινδρος από κράμα πλατίνας και ιριδίου, που εδώ και 130 χρόνια αποτελεί το παγκόσμιο πρότυπο για τη μέτρηση της μάζας, θα πάψει πια να αποτελεί το σημείο αναφοράς. Οι αντιπρόσωποι από τα 60 κράτη-μέλη του Διεθνούς Γραφείου Μέτρων και Σταθμών (ΒΙΡΜ), μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, συνέρχονται αυτή την εβδομάδα στις Βερσαλλίες της Γαλλίας, στο πλαίσιο της 26ης Γενικής Συνδιάσκεψης για τα Μέτρα και τα Σταθμά (CGPM), και αναμένεται να ψηφίσουν στις 16 Νοεμβρίου, προκειμένου να αναθεωρήσουν ξανά το Διεθνές Σύστημα Μονάδων (SI).
 
Η αναθεώρηση έχει ως στόχο τέσσερις από τις βασικές μονάδες του συστήματος -το χιλιόγραμμο ή κιλό (μονάδα μέτρησης της μάζας), το αμπέρ (μονάδα μέτρησης της έντασης του ηλεκτρικού ρεύματος), το κέλβιν (μονάδα μέτρησης της θερμοκρασίας) και το γραμμομόριο (μονάδα μέτρησης για την ποσότητα ύλης ενός σώματος)- έτσι ώστε να ορίζονται πλέον έμμεσα, με όρους κάποιας φυσικής σταθεράς. 
 
Συγκεκριμένα, το κιλό θα ορίζεται πλέον με βάση τη Σταθερά Πλανκ (έναν αριθμό που σχετίζεται με τον κβαντικό κόσμο και δεν αλλάζει ποτέ), το αμπέρ με βάση το φορτίο του ηλεκτρονίου, το κέλβιν με βάση τη Σταθερά Μπόλτζμαν και το γραμμομόριο με βάση τη Σταθερά Αβογκάντρο.
 
Είχε προηγηθεί τα προηγούμενα χρόνια μια ανάλογη αναθεώρηση για τις άλλες τρεις βασικές μονάδες του συστήματος SI: το μέτρο (μονάδα μέτρησης της απόστασης), το δευτερόλεπτο (μονάδα μέτρησης του χρόνου) και το κηρίο ή καντέλα (μονάδα μέτρησης της έντασης μιας φωτεινής πηγής).
 
Μέχρι σήμερα το πρότυπο του κιλού, το λεγόμενο και μόνο «αληθινό» κιλό ή «Το Μεγάλο Κ» (Le Grand K), που χρησιμοποιείται από το 1889, φυλάσσεται σε ένα εργαστήριο στο κτίριο του Διεθνούς Γραφείου Μέτρων και Σταθμών (το οποίο είχε ιδρυθεί το 1875), στις Σέβρες της Γαλλίας. Ο εν λόγω εμβληματικός λαμπερός κύλινδρος -που διεκδικεί το δικαίωμα να αποκαλείται το μοναδικό αληθινό κιλό στον κόσμο- αποτελεί το τελευταίο υλικό κατασκεύασμα που ακόμη χρησιμοποιείται για τον ορισμό μιας μονάδας του συστήματος SI.
 
Η αναμενόμενη αναθεώρηση έχει ως στόχο να κάνει τις μονάδες μέτρησης πιο σταθερές και αξιόπιστες σε βάθος χρόνου, συνδέοντας τις μετρήσεις στο μικροσκοπικό επίπεδο (ατομικό και κβαντικό) με τις μετρήσεις στο μακροσκοπικό επίπεδο.
 
Μια σημαντική αλλαγή είχε γίνει το 1983, όταν η 17η CGPM όρισε με ακρίβεια την ταχύτητα του φωτός σε 299.792.458 μέτρα ανά δευτερόλεπτο. Αμέσως μετά, το μέτρο (που αρχικά είχε ορισθεί ως το ένα δεκάκις εκατομμυριοστό της απόστασης από το Βόρειο Πόλο ως τον Ισημερινό) ορίσθηκε πλέον σε σχέση με αυτή τη φυσική σταθερά του σύμπαντος, ως η απόσταση που το φως ταξιδεύει σε 1/299.792.458 δευτερόλεπτα.
 
Ορισμένοι φυσικοί ειδικοί στη μετρολογία φοβούνται ότι οι νέοι πολύπλοκοι ορισμοί θα φαίνονται σαν…κινέζικα σε όποιον δεν έχει διδακτορικό στη φυσική, ενώ κάποιοι διαμαρτύρονται ότι το νέο σύστημα SI ουσιαστικά δεν θα έχει πια καμία σχέση με μέτρα και σταθμά. Εφόσον πάντως το νέο σύστημα εγκριθεί ομόφωνα δια ψηφοφορίας στο τέλος της εβδομάδας, θα τεθεί σε ισχύ στις 20 Μαΐου του 2019.
 
Στο μέλλον αναμένεται μια ακόμη αναθεώρηση του ορισμού του δευτερολέπτου, το οποίο είχε ορισθεί εκ νέου το 1967 ως «ατομικό δευτερόλεπτο», με βάση τις ταλαντώσεις της ακτινοβολίας μικροκυμάτων από το άτομο του καισίου-133. Καθώς όμως πλέον κατασκευάζονται ολοένα πιο ακριβή ατομικά ρολόγια, μέχρι το 2030 εκτιμάται ότι θα έχει αλλάξει ξανά ο ορισμός του.
 
Όσο για το «Μεγάλο Κιλό», το Διεθνές Γραφείο Μέτρων και Σταθμών δεν θα το πετάξει στα σκουπίδια, αλλά θα το φυλάξει και κατά καιρούς θα το «καλιμπράρει» ως δευτερεύον πρότυπο της μάζας.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: ΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ - Ιλιάδα: "Πόλεμος" και "ομιλία"

Εισαγωγικά

Το εισαγωγικό τούτο δοκίμιο στηρίζεται σε δύο βασικές υποθέσεις: η μία προτείνει τη διάκριση του ιλιαδικού μύθου και πολέμου από τον τρωικό μύθο και πόλεμο· η άλλη θεωρεί ότι το "μεγάθεμα" του ιλιαδικού πολέμου συμπλέκεται και συγκρούεται με το μεγάθεμα της ιλιαδικής ὁμιλίας. Το ζεύγος αυτό, τροποποιημένο, μεταφέρεται, όπως θα δούμε, από την Ιλιάδα και στην Οδύσσεια, όπου τη θέση του όρου "πόλεμος" καταλαμβάνει τώρα ο "νόστος", όσο ακόμη ο νόστος εμπλέκεται σε κάθε λογής εμπόδια και επομένως αναστέλλεται πριν από την τελική του επικύρωση.
 
Ο όρος "μεγάθεμα" προτείνεται για να διακριθούν μείζονος σημασίας και συνθετικής εμβέλειας αξονικά θέματα των ομηρικών επών, να διαφοροποιηθούν δηλαδή από τα μέσης τάξης και έκτασης λογοτυπικά θέματα ή και υποθέματα με τα οποία συντάσσονται οι καθιερωμένες τυπικές σκηνές. Σαφέστερα: προφανώς το μεγάθεμα "πόλεμος" έχει μεγαλύτερο συνθετικό βάρος στην Ιλιάδα από ό,τι το θέμα της "μήνιδος" ή οι "σκηνές οπλισμού". Το ίδιο ισχύει και με το μεγάθεμα "νόστος" εν σχέσει, λ.χ., με το θέμα του "αναγνωρισμού" ή τις "σκηνές φιλοξενίας" στην Οδύσσεια.
 
Ο όρος, εξάλλου, "ομιλία" χρησιμοποιείται όπως τον μεταχειρίστηκαν οι αλεξανδρινοί φιλόλογοι για να επιγράψουν το δεύτερο μέρος της έκτης ραψωδίας στην Ιλιάδα (Ἕκτορος και Ἀνδομάχης ὁμιλία) και το πρώτο μέρος της δέκατης ένατης ραψωδίας στην Οδύσσεια (Ὀδυσσέως καὶ Πηνελόπης ὁμιλία). Η λέξη δηλώνει, σε πρώτη φάση, τη συνάντηση και τη συνομιλία δύο αγαπημένων προσώπων, εδώ συζύγων· πέρα όμως από την τοπική επικοινωνία και τη διαλογική επαφή, στη συγκεκριμένη περίπτωση ο όρος "ομιλία" εμπεριέχει και την ερωτική ένωση Οδυσσέα και Πηνελόπης. Η λέξη ὁμιλία λείπει στα ομηρικά έπη, όπου, εντούτοις, απαντούν το ουσιαστικό ὅμιλος και το ρήμα ὁμιλέω. Η ερωτική σημασία τόσο του ουσιαστικού ὁμιλία όσο και του ρήματος ὁμιλέω ανιχνεύεται εύκολα από τον Ηρόδοτο και ύστερα στον αρχαίο ελληνικό ποιητικό και πεζό λόγο.
 
Ιλιαδικός πόλεμος
 
Ο λόγος καταρχήν για τον ιλιαδικό πόλεμο, η εκτίμηση του οποίου επιβάλλει την περιληπτική έκθεση του ιλιαδικού μύθου και, κατ' επέκταση, της ιλιαδικής πλοκής.
 
Ο λοιμός του Απόλλωνα προκαλεί την έριν ανάμεσα στον Αγαμέμνονα και στον Αχιλλέα. Η ἔρις οδηγεί στη μῆνιν του Αχιλλέα και στην απόφασή του να παραμείνει εφεξής απόλεμος, ωσότου τον αναζητήσουν οι Ατρείδες και ειδικότερα ο Αγαμέμνων που τον προσέβαλε. Η απόφαση αυτή μεταφέρεται από τη Θέτιδα στον Όλυμπο και επικυρώνεται από τον Δία. Με αυτούς τους όρους ξεκινά ο ιλιαδικός πόλεμος: οι Αχαιοί θα οδηγηθούν σε μια, προσωρινή έστω, ήττα. Παράξενο πρόγραμμα για ένα έπος γραμμένο από Έλληνα και για Έλληνες του όγδοου προχριστιανικού αιώνα.
 
Η πρώτη μάχιμη μέρα της Ιλιάδας εγκαινιάζεται στη δεύτερη ραψωδία και κλείνει με το τέλος της έβδομης ραψωδίας. Τα κυριότερα κεφάλαιά της είναι: η σύνταξη και η αντιπαράταξη των δύο στρατών· η μονομαχία του Αλεξάνδρου και του Μενελάου, που φτάνει σε αδιέξοδο ύστερα από τη μεροληπτική παρέμβαση της Αφροδίτης· η αριστεία του Διομήδη, που προσώρας πιέζει πολύ τους Τρώες και αναγκάζει τον Έκτορα να καταφύγει στο κάστρο της Τροίας, όπου και η περίφημη σκηνή της συνάντησής του με την Ανδρομάχη· η μεταστροφή του πολέμου προς όφελος τώρα των Τρώων και η απόφαση των Αχαιών να προστατέψουν το ναυτικό τους στρατόπεδο με πρόχειρο τείχος και τάφρο.
 
Στην επόμενη μάχιμη μέρα, και ύστερα από την αδιέξοδη πάλι μονομαχία του Έκτορα και του Αίαντα, τα πράγματα γίνονται δύσκολα για τους Έλληνες: μέσα στην επερχόμενη νύχτα αναγκάζεται ο Αγαμέμνων να υποχωρήσει, στέλνοντας στον Αχιλλέα πρεσβεία με δώρα και συμβουλές. Ο Αχιλλέας όμως παραμένει ανυποχώρητος.
 
Η άλλη μάχιμη μέρα, που φτάνει ίσαμε το τέλος της δέκατης πέμπτης ραψωδίας, μεταφέρει τον πόλεμο στο ναυτικό στρατόπεδο των Ελλήνων. Ο Έκτορας παραβιάζει το τείχος των Αχαιών και βάζει φωτιά στο καράβι του Πρωτεσιλάου. Η κατάσταση γίνεται για τους Έλληνες απελπιστική. Προσωρινή ανάκαμψη της μάχης προς όφελος των Αχαιών πραγματοποιείται στη δέκατη έκτη ραψωδία, καθώς, με συμβουλή του Νέστορα, βγαίνει στον πόλεμο ο Πάτροκλος ντυμένος στα όπλα του Αχιλλέα και αριστεύει. Τελικά, όμως, ο Έκτωρ και ο Απόλλων τον εξουδετερώνουν. Πεισματικός αγώνας διεξάγεται για το σώμα του νεκρού Πατρόκλου, καθώς και η μέρα αυτή γέρνει προς το τέλος της, με το τέλος της δέκατης έβδομης ραψωδίας.
 
Το θλιβερό μαντάτο για τον φόνο του φίλου το μεταφέρει στον Αχιλλέα ο γιος του Νέστορα Αντίλοχος. Σπαραγμός. Ο Αχιλλέας αποφασίζει να εκδικηθεί τον Πάτροκλο και, με την παρέμβαση της μάνας του, κατασκευάζεται δεύτερη ηφαιστότευκτη πανοπλία για χάρη του. Στο μεταξύ, έστω και άοπλος, ο Αχιλλέας βγαίνει στην τάφρο και απωθεί τους Τρώες, σώζοντας έτσι τον νεκρό του Πατρόκλου (δέκατη όγδοη ραψωδία).
 
Με την αρχή της επόμενης μάχιμης ημέρας πραγματοποιείται η όψιμη συμφιλίωση του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα· κι αμέσως ο ήρωας της Φθίας μπαίνει στη μάχη: η προηγούμενη μῆνις τρέπεται τώρα σε πολεμική μανία. Στην αριστεία του Αχιλλέα, που δεν γνωρίζει φραγμούς, παρεμβαίνουν και θεοί, προπάντων ο Απόλλων. Με τη δική του συμβουλή και βοήθεια αποσύρονται μέσα στο κάστρο όσοι Τρώες σώζονται. Έξω μένει μόνος ο Έκτωρ. Οι δύο ήρωες επιδίδονται πρώτα σε ξέφρενο κυνηγητό, ύστερα μονομαχούν. Τώρα έρχεται η σειρά του Έκτορα: τον εξοντώνει ο Αχιλλέας, με τη συμπαράσταση και τον δόλο της Αθηνάς, και τον διασύρει δένοντας το νεκρό σώμα στο άρμα του. Βρισκόμαστε ήδη στο τέλος της εικοστής δεύτερης ραψωδίας. Την άλλη μέρα γίνονται τα ἆθλα ἐπὶ Πατρόκλῳ: τιμάται ο νεκρός φίλος, στήνεται ταφική πυρά, και γύρω από τον τύμβο οι Έλληνες αγωνίζονται σε γνωστά αθλήματα. Ο πόλεμος προσώρας έχει ξεχαστεί, ή μάλλον έχει μετατραπεί από ανθρώπινο φονικό σε αγωνιστική άμιλλα.
 
Όμως η Ιλιάδα δεν τελειώνει ακόμη: πρέπει να επιστραφεί στην Τροία ο νεκρός του Έκτορα. Το πρόγραμμα αυτής της επιστροφής το αναλαμβάνουν οι θεοί και το διεκπεραιώνουν ο Πρίαμος και ο Αχιλλέας. Ο γέρος ικετεύει τον νέο, θυμίζοντας τον πατέρα του Πηλέα· ο νέος υποχωρεί στον γέρο, αναγνωρίζοντας ότι η μοίρα του ανθρώπου είναι κοινή -τον περιμένει, εξάλλου, και τον ίδιο γρήγορα ο θάνατος. Έτσι ο Έκτωρ νεκρός επιστρέφεται στην Τροία για να ταφεί, αφού στο μεταξύ έχει συμφωνηθεί ενδεκαήμερη ανακωχή. Η Ιλιάδα τερματίζεται όταν το όριο αυτό εξαντλείται και μέλλει να ξαναρχίσει ο τρωικός τώρα πόλεμος. Γιατί ο ιλιαδικός πόλεμος βρίσκει εδώ το, σπαραχτικό έστω, τέλος του: στη συμφιλίωση των αντιπάλων.
 
Από την προηγούμενη περίληψη προκύπτει ήδη ένα πρώτο συμπέρασμα. Ποσοτικά μετρημένος ο ιλιαδικός πόλεμος είναι ελάχιστο μόλις μερίδιο του τρωικού: διαρκεί μόνον 52 μέρες, και από αυτές οι μάχιμες μέρες είναι όλες κι όλες τέσσερις. Ας προστεθεί στη χρονολογική αυτή ισχνότητα του ιλιαδικού πολέμου και η εντυπωσιακή θεματική του λιτότητα: μείζονα δρώμενα του τρωικού πολέμου (η αρπαγή της Ελένης, η συγκέντρωση των Ελλήνων στην Αυλίδα, το πέρασμα του Αιγαίου, οι εχθροπραξίες των πρώτων εννέα χρόνων, ο θάνατος του Αχιλλέα, η άλωση της Τροίας) δεν περιέχονται ως διηγηματική ύλη στην Ιλιάδα. Επομένως: ένα από τα εκτενέστερα ηρωικά έπη της παγκόσμιας λογοτεχνίας (πάνω από 15.000 στίχοι) από άποψη χρονικής διάρκειας και πολεμικών δρωμένων αποκαλύπτεται σχεδόν μικροσκοπικό.
 
Παρά ταύτα, ο ιλιαδικός πόλεμος μικροσκοπεί τον τρωικό πόλεμο άλλοτε με την αφηγηματική τακτική των αναδρομών προς τα πίσω και των προβολών προς τα εμπρός, άλλοτε με τη βίαιη μεταφορά επεισοδίων από την πλατιά κοίτη του τρωικού πολέμου στη στενή κοίτη του ιλιαδικού πολέμου κι άλλοτε με άλλα μέσα ακόμη πιο περίτεχνα. Το αποτέλεσμα είναι η σύνταξη ενός πολεμικού μικρόκοσμου που έχει όλα τα σήματα του πολεμικού μακρόκοσμου.