Ο εγκέφαλός σου είναι πιο ενεργός όταν κοιμάσαι απ’ ό,τι όταν βλέπεις τηλεόραση.
Όταν ονειρευόμαστε, ο εγκέφαλός μας λειτουργεί κανονικότατα σαν να δέχεται αληθινά ερεθίσματα, και δίνει στους επιστήμονες την εικόνα ενός εγκεφάλου που βλέπει, ακούει, οσμίζεται, γεύεται, πιάνει, κινείται, κλπ, και επεξεργάζεται πληροφορίες σαν να τις δέχεται από το εξωτερικό περιβάλλον, με τη διαφορά ότι το σώμα κοιμάται και τίποτε από όλα αυτά δεν παρατηρείται να συμβαίνει σε αυτήν την πραγματικότητα.
«Η συνεχής επιρροή των αισθήσεων στους ανθρώπους, έχει υποσκελίσει τόσο πολύ την λειτουργία της σκέψης, στον βαθμό που τα τείχη του Χώρου και του Χρόνου φαίνονται αληθινά, στέρεα και ανυπέρβλητα. Αλλά ο Χώρος και ο Χρόνος δεν είναι παρά αντίστροφα μεγέθη της δύναμης του μυαλού. Ο άνθρωπος είναι ικανός να τα εξαφανίσει και τα δύο» Ralph Waldo Emmerson
«Ο Φιλόσοφος Τσουάνγκ Τσου ονειρεύτηκε ότι ήταν μια πεταλούδα, και όταν ξύπνησε είπε ότι δεν ήξερε αν ήταν ο Τσουάνγκ Τσου που είχε ονειρευτεί πως ήταν πεταλούδα, ή αν ήταν μια πεταλούδα που τώρα ονειρευόταν πως ήταν ο Τσουάνγκ Τσου» Τσουάνγκ Τσου, Το Όνειρο της Πεταλούδας (300 π.κ.ε.)
«Το γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι του κόσμου κοιμούνται κάποιες ώρες κάθε ημέρα, κοιμούνται και ονειρεύονται, μας καθιστά όλους μέλη μιας παγκόσμιας μυστικής αδελφότητας, εκείνης του ύπνου και των ονείρων. Είμαστε όλοι μυστικοί πολίτες μιας χώρας εσωτερικής που δεν γνωρίζει σύνορα, για την οποία ο καθένας αποκτά την πρόσβαση ξαπλώνοντας στο κρεβάτι του» Jack London
Η ζωή δεν είναι όνειρο, θα μπορούσε όμως να φτάσει στο σημείο να γίνει όνειρο, γράφει ο Νοβάλις
Τα όνειρά μας σκιαγραφούν ένα ολόκληρο ιδιωτικό σύμπαν, στο οποίο ζούμε μυστικά, εκεί έχουμε βιώματα που ξεχνούμε, ταξιδεύουμε στους τόπους της ψυχής μας (μια Ψυχογεωγραφία), αλλά το κάνουμε δίχως την απαραίτητη συνείδηση που θα μας επέτρεπε να γίνουμε πλοηγοί του. Κι όμως, θα μπορούσαμε να γίνουμε «inner-spacemen» (κοσμοναύτες του εσωτερικού διαστήματος) και να καταλάβουμε πράγματα για τον μυστικό εαυτό μας και το μυστήριο του κόσμου μας, τα οποία μας αποκρύπτονται από τις επιβολές της απογοητευτικής καθημερινής πραγματικότητας και του παγιωμένου «ξύπνιου» εαυτού μας.
Έχουμε έναν δεύτερο μυστηριώδη εαυτό, ο οποίος ζει κανονικά σε έναν παράλληλο κόσμο, τον κόσμο των ονείρων: ένα ολόκληρο εναλλακτικό σύμπαν. Μια μυστηριώδης ονειρική γεωγραφία που το πανόραμά της ξανοίγεται μέσα μας. Την εξερευνούμε ασυνείδητα μέσα από αινιγματικές εμπειρίες και βιώματα που καταγράφονται από τον εγκέφαλό μας ως αληθινά, για τον οποίο έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι ενώ ονειρευόμαστε συνεχίζει να λειτουργεί κανονικά σαν να βιώνει πραγματικές καταστάσεις. Ζούμε μέσα στα όνειρα, μια δεύτερη ζωή.
Θυμάμαι την περίπτωση της Μαρίας Λεοντάκου από την Κρήτη. Η 19χρονη τότε Μαρία, στις 22 Φεβρουαρίου 1970, έπεσε σε έναν παράξενο εκστατικό λήθαργο για έναν ολόκληρο μήνα και ο λήθαργος αυτός εξελίχθηκε σε ύπνο –όχι κώμα– και η νεαρή γυναίκα κοιμήθηκε χωρίς να ξυπνήσει καθόλου για 23 χρόνια και 21 ημέρες!
Ειδικοί από όλον τον κόσμο την εξέτασαν χωρίς να μπορούν να καταλήξουν σε κάποιο συμπέρασμα και χωρίς να μπορούν να την επαναφέρουν (παρ’ όλο που το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί αρκετές φορές διεθνώς, πάντα σε νεαρές γυναίκες, με πιο διάσημη την περίπτωση της Carolina Olson που κοιμήθηκε για 32 χρόνια). Η Μαρία ξύπνησε κανονικότατα στις 15 Μαρτίου 1993, έχοντας «χάσει» 23 χρόνια από τη ζωή της (κι αυτό φέρνει λίγο στον νου το λεγόμενο «missing time» των εξωγήινων απαγωγών ή την αγωνία του Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο του Προυστ), χωρίς να μπορεί να θυμηθεί τίποτε από την περίοδο της «απουσίας» της και, αφότου ξύπνησε, μέσα σε λίγους μήνες άρχισε να ζει μια κανονικότατη ζωή χωρίς κανένα πρόβλημα.
Το παράξενο είναι ότι η Μαρία, αργότερα, εκμυστηρεύτηκε στους δικούς της ότι όλα αυτά τα 23 χρόνια του ύπνου της, ονειρευόταν (;) μια άλλη ζωή, στην οποία ζούσε σε ένα άγνωστο μέρος, είχε φίλους, χόμπι, καθημερινές συνήθειες, εργαζόταν ως κοινωνική λειτουργός, ήταν παντρεμένη και είχε δύο παιδιά! Είχε ζήσει μια κανονική –φανταστική;– ζωή επί 23 χρόνια, και το σοκ ήταν μεγάλο όταν ξύπνησε σε μια άλλη ζωή όπου τίποτε απ’ όλα αυτά δεν είχε συμβεί!
Κάτι ανάλογο συνέβη και στη διάσημη περίπτωση, όπως είπα, της Σκανδιναβής Καρολίνα Όλσον, που κοιμήθηκε από το 1876 ως το 1908. Η Καρολίνα θυμόταν πολύ παράξενα πράγματα από αυτή την περίοδο της «συνειδησιακής εξαφάνισής» της, και διηγήθηκε σε όλους με πολλές λεπτομέρειες μια κανονικότατη ζωή που έζησε σε ένα μέρος που δεν διέφερε πολύ από το μέρος στο οποίο ζούσε στον κόσμο των ξυπνητών.
Λοιπόν, είναι βέβαιο ότι ο ύπνος είναι η κατάσταση εκείνη στην οποία ο εγκέφαλος αποκτά πραγματικά όλες τις ελευθερίες που διαθέτει –και που εμείς του τις καταστέλλουμε, στη διάρκεια της εγρήγορσης, με διάφορους μηχανισμούς ενός είδους Παυλοφιανής εξαρτημένης μάθησης και αντιληπτικών στερεοτύπων.
Θυμάμαι τον εκλιπόντα φίλο και δάσκαλο καθηγητή φυσιολογίας και ερευνητή του εγκεφάλου, Μηνά Μαδεντζίδη, να μου λέει:
«Στην εγρήγορση, όλα είναι συστήματα αναφοράς που σου τα έχουν επιβάλλει κάποιοι, για να αντιλαμβάνεσαι αυτά που σου επιτρέπουν να δεις. Στον ύπνο και στα όνειρα δεν ισχύει αυτό, έχεις απεριόριστες δυνατότητες, εκεί υπάρχει ένα απροσπέλαστο επίπεδο, που δεν θα μπορέσουμε ποτέ να το προσεγγίσουμε επιστημονικά. Γι’ αυτό λένε ότι ο ύπνος μοιάζει με τον θάνατο, (θυμηθείτε τον Σαίξπηρ: «To Die, to sleep, maybe to dream») Γι’ αυτό και όταν ξυπνήσεις πρέπει κάποιος να σου πει ότι ήσουν ξαπλωμένος στο τάδε μέρος επί πέντε ώρες και κοιμόσουν, αλλιώς δεν ξέρεις αν ήσουν πεθαμένος ή πού βρισκόσουν.
Ο ύπνος είναι ένας μικρός θάνατος. Και ο εγκέφαλος δουλεύει κανονικά όταν κοιμόμαστε, λειτουργεί σαν να βρισκόμασταν σε εγρήγορση. Όταν βλέπει όνειρα, λειτουργεί σαν να παίρνει κανονικά ερεθίσματα, σαν να βιώνει αληθινές εμπειρίες. Μπορούμε και το καταγράφουμε αυτό. Κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς συμβαίνει. Μόλις τον αφήσουμε στην ησυχία του, ο εγκέφαλος επιτέλους είναι ελεύθερος, ο ηλίθιος τύραννος του κοιμάται, μπορεί να λειτουργήσει ελεύθερα και να κάνει ό,τι θέλει.
Αναζωογονείται απ’ αυτήν του την ξαφνική ελευθερία, όπως το παιδάκι που ακούει συνέχεια τον βαρετό μονόλογο του δασκάλου στο σχολείο και ξαφνικά χτυπάει το κουδούνι και τρέχει έξω στο προαύλιο, στα λουλούδια, στον ήλιο και στο παιχνίδι, χοροπηδώντας χαρούμενο. Μόνο τότε ο εγκέφαλος λειτουργεί στα πραγματικά του επίπεδα, απομακρυσμένος από τα πλασματικά που του στήνουμε συνεχώς μπροστά του. Όταν μπαίνουμε σε αυτήν την τελείως παράξενη κατάσταση του μικρού θανάτου»
Από την άλλη, μήπως και τώρα, αυτήν τη στιγμή, ονειρευόμαστε; Υπάρχει στ’ αλήθεια ο κόσμος εκεί έξω; Ή είναι κατασκεύασμα δικό μου; Ζω μέσα σε μια υπερ-φαντασίωση μου; Είστε όλοι σας δημιουργήματα της φαντασίας μου –κι εσείς και αυτό το κείμενο και το περιοδικό και ο κόσμος; Ίσως ανήκω κι εγώ και η υπερ-φαντασίωση μου, μέσα στην υπερ-φαντασίωση μιας ανώτερης ύπαρξης. Ίσως κι αυτή το ίδιο. Ίσως και όχι.
Θυμάμαι εκείνη την πολύ καίρια ατάκα του αγαπημένου συγγραφέα και στοχαστή Φίλιπ Κ. Ντικ:
«Πραγματικότητα είναι αυτό που δεν χάνεται όταν κλείνεις τα μάτια σου» Θυμάμαι κι εκείνα τα χαμογελαστά λόγια του Μηνά Μαδεντζίδη:
«Ζούμε σ’ ένα θέατρο. Η αυλαία της θεατρικής παράστασης πέφτει όταν πέφτουν και τα βλέφαρα. Από εκεί και πέρα μπαίνεις σ’ ένα Θέατρο του Παραλόγου. Αυτό που ονομάζουν φυσιολογική σχιζοφρένεια. Αν ο εγκέφαλος είναι ο ταξιθέτης, του αξίζει ένα καλό φιλοδώρημα»
Γνωρίζουμε ότι η συνείδηση ενοικεί σε κάθε ανθρώπινο όν, παρ’ όλα αυτά κατέχουμε την αντίληψη μόνο του δικού μας νου. Μερικές φορές ξυπνάμε, φευγαλέα μας παρουσιάζεται μία αινιγματική γνώση, είμαστε βέβαιοι ότι ο νους μπορεί να υπάρξει ξεχωριστά από εμάς.
Οι Αμπορίτζινες της Αυστραλίας λένε ότι όλοι μας ζούμε στο Dream-Time (στον «Ονειρικό Χρόνο») είμαστε σαν ονειρικοί χαρακτήρες, ζώντας τη ζωή μας πέρα από την παραίσθηση της γέννησης και του θανάτου μας. Οι Θιβετιανοί Λάμας ονομάζουν αυτόν τον «Ονειρικό Χρόνο», «Bardo» ή «ενδιάμεσο στάδιο». Τα Bardos υφίστανται ανάμεσα στο τέλος ενός σταδίου και στο ξεκίνημα ενός άλλου, όπως π.χ. η γέννηση και ο θάνατος –ή ο θάνατος και η αναγέννηση. Οπότε, και το ονείρεμα είναι ένα Bardo, που σκιαγραφεί τη «γκρίζα ζώνη» ανάμεσα στον ύπνο και στο ξύπνημα. Και, μέσα από αυτό το σκεπτικό, ίσως και η ίδια μας η ξυπνητή ζωή να μπορεί να νοηθεί ως ένα Bardo, μια παράξενη ζώνη πραγματικότητας ανάμεσα στο ονείρεμα και στον ύπνο. (Για να γίνει καλύτερα κατανοητό αυτό, βλέπε παρακάτω, στο ζήτημα των σταδίων του ύπνου).
Το μυαλό μας ρυθμίζει τις δραστηριότητές του μέσω ηλεκτρικών κυμάτων που καταγράφονται στον εγκέφαλο, τα οποία εκπέμπουν μικρούς ηλεκτροχημικούς παλμούς διαφόρων συχνοτήτων, που καταγράφονται από το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα. Αυτά είναι τα εγκεφαλικά κύματα (Brain Waves). Οι διάφορες καταστάσεις συνείδησης στον εγκέφαλο, σκιαγραφούνται από την εναλλαγή της συχνότητας των εγκεφαλικών κυμάτων (στην κλίμακα Hertz ή Hz).
Τα εγκεφαλικά κύματα χωρίζονται σε: BETA, ALPHA, THETA, DELTA.
1) BETA: 13–60 Hz παλμούς-κύκλους ανά δευτερόλεπτο (μέσος όρος 40Ηz). Είναι το επίπεδο της συνηθέστερης συνειδητής εγρήγορσης, συνήθως σ’ αυτό εκπέμπουμε, και σε αυτό παρατηρούνται οι πιο έντονες δραστηριότητες του αριστερού εγκεφαλικού ημισφαιρίου. Στα υψηλά επίπεδά του, νιώθουμε ένταση ή υπερένταση, άγχος, φόβο, ανυπομονησία, σύγχυση, ο ρυθμός της κοινωνίας μας και της εποχής μας.
2) ALPHA: 7–13 Ηz παλμούς-κύκλους ανά δευτερόλεπτο. Είναι το επίπεδο της φυσικής και πνευματικής χαλάρωσης, σ’ αυτό νιώθουμε ικανοποιημένοι και απόλυτα συνειδητοί για το τι συμβαίνει γύρω μας, και σ’ αυτό παρατηρούνται οι πιο έντονες δραστηριότητες του δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου. Όταν βρισκόμαστε σε αυτήν την εγκεφαλική συχνότητα, είναι η καλύτερη κατάσταση για να παίρνουμε νέες πληροφορίες, να ασχολούμαστε με περίτεχνες δραστηριότητες, να μαθαίνουμε γλώσσες, να αναλύουμε πολύπλοκες καταστάσεις.
Επίσης, σ’ αυτή τη συχνότητα λειτουργεί ο διαλογισμός, οι ασκήσεις χαλάρωσης, και όλες οι δραστηριότητες νηφαλιότητας. Αύξηση επιπέδου ενδορφίνης, ντοπαμίνης και νοροεπινεφρίνης, ουσίες συνδεδεμένες με συναισθήματα αυξημένης νοητικής διαύγειας και ευφορίας, και κατάλληλο χημικό περιβάλλον για τον σχηματισμό αναμνήσεων. Ιδανική κατάσταση για δημιουργία και συνθετική σκέψη. Αυτή η συχνότητα των εγκεφαλικών κυμάτων είναι αυτή στην οποία θα επιθυμούσαμε πάντα να είμαστε. Δυστυχώς, στη συνηθισμένη καθημερινότητά μας, κυρίως παραμένουμε στα υψηλά επίπεδα των κυμάτων BETA.
3) ΤΗΕΤΑ: 4–7 Ηz παλμούς-κύκλους ανά δευτερόλεπτο. Είναι το επίπεδο που στο υψηλό στάδιό του νιώθουμε υπνηλία, μειωμένη συνείδηση, βαθιά χαλάρωση, υπερβολική νηφαλιότητα ή λήθαργο. Καθώς τα Hertz πέφτουν, κοιμόμαστε. Το στάδιο της ύπνωσης. Είναι η εγκεφαλική κατάσταση στην οποία βλέπουμε τα όνειρα (παρατηρείται το φαινόμενο R.E.M. –Rapid Eye Movement). Το ονειρικό πεδίο. Ο διαυγής ύπνος.
4) DELTA: 0,1–4 ΗΖ παλμούς-κύκλους ανά δευτερόλεπτο. Βαθύς ύπνος ή καταληψία. Όσο χαμηλότερα, οδηγούμαστε στο επίπεδο της πλήρους αναισθησίας. Αν κατεβούμε στα πολύ χαμηλά επίπεδά του πέφτουμε σε κώμα. Στα O Hz μπαίνουμε στην κατάσταση του θανάτου, θεωρούμαστε εγκεφαλικά νεκροί.
Την καθοδική ή ανοδική πορεία της συχνότητας των εγκεφαλικών κυμάτων, νομίζω ότι μπορούμε να τη θεωρήσουμε ως ανάδυση και κατάδυση της συνείδησης. Μ’ αυτές τις ανωφερείς ή κατωφερείς πορείες, συνδέονται οι κύκλοι του ύπνου. Κατά τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου μας, ανεβοκατεβαίνουμε μερικές φορές την κλίμακα των συχνοτήτων των εγκεφαλικών κυμάτων.
Καθώς κοιμόμαστε, συνήθως διανύουμε πλήρως όλα τα στάδια περίπου κάθε μία ώρα και είκοσι λεπτά. Το φυσιολογικό ξύπνημα γίνεται στο επίπεδο BETA ή στο ανώτερο σημείο των ALPHA. Αν, από εξωτερική ενόχληση ή επιβολή, αναγκαστούμε να ξυπνήσουμε απότομα και να σηκωθούμε, ενώ δεν βρισκόμασταν στα BETA ή υψηλά ALPHA, τότε δεν νιώθουμε καλά, παραπαίουμε, «κοιμόμαστε όρθιοι» Και, μήπως μονίμως κοιμόμαστε όρθιοι;
Όπως είπα, συνήθως λειτουργούμε στους 40 κύκλους ανά δευτερόλεπτο (40 Ηz), συχνότητα που είναι γνωστή ως gamma band, ζώνη Γάμα. Οι «ρυθμοί Γάμα» συνδέονται με την αντίληψη και τη συνείδηση (εξαφανίζονται με την αναισθησία).
Επίσης, θέλω εδώ να καταθέσω κάτι που το θεωρώ σημαντικό: Στην ατμόσφαιρα της Γης υπάρχουν επιδράσεις ηλεκτρικών πεδίων που επηρεάζουν τον εγκέφαλό μας. Ο ρυθμός ALPHA έχει συχνότητα ίση με αυτήν που εντοπίζεται από τη μελέτη των αδύναμων ηλεκτρικών πεδιακών ταλαντώσεων στην ατμόσφαιρα. Η συχνότητα αυτή είναι 7,8 Ηz, δηλαδή περίπου το ένα έκτο της συχνότητας του ηλεκτρισμού που παρέχεται από το δίκτυο στο σπίτι σας. Ο πρώτος που ανακάλυψε αυτές τις ατμοσφαιρικές ταλαντώσεις ήταν ο Νίκολα Τέσλα, αυτές ήθελε να εκμεταλλευτεί σε κάποιες πρωτοποριακές εργασίες του, όπως την ασύρματη μεταφορά ενέργειας.
Έτσι, η ατμόσφαιρα της Γης φαίνεται σαν να είναι ρυθμισμένη σε ένα σταθερό κυματικό συντονισμό στα 7,8 Ηz. Συχνότητα του ρυθμού ALPHA. Οι εγκέφαλοί μας είναι, στην καλύτερη τους κατάσταση, ρυθμισμένοι και συντονισμένοι με το σώμα της Γης και της ατμόσφαιρας της. Αλλά είναι κλειδωμένοι σε αυτή τη συχνότητα από τον ίδιο τον πλανήτη!
Άραγε, είναι τα όνειρά μας, μια τοπογραφία της ψυχής; Μια τοπογραφία της ψυχής που λειτουργεί σε ένα μήκος κύματος που κανονικά δεν γίνεται αντιληπτό κατά τη διάρκεια του επιπέδου αφύπνισης, του ρυθμού BETA 13-40 Hz;… Φυσιολογικά, τα όνειρα εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του ρυθμού THETA 7 Hz, και αναφορές έχουν υποδείξει ότι τα κύματα DELTA 1/4-4 Hz, εμφανίζονται με την κρούση των «Φαινομένων Psi», των λεγόμενων ψιονικών ή ψυχικών ή παραψυχολογικών φαινομένων (όπως η τηλεπάθεια ή η τηλεκίνηση) αλλά ο ακριβής νευρικός μηχανισμός παραμένει ακόμη ανεξερεύνητος.
Τι είναι ο ύπνος;
Γιατί θα πρέπει να περνάμε το ένα τρίτο της ζωής μας σ’ αυτήν την κατάσταση; Για παράδειγμα, ένας εξηντάχρονος έχει περάσει –συνολικά– τουλάχιστον είκοσι χρόνια στην κατάσταση του ύπνου. Κανένας άνθρωπος ή ζώο δεν έχει μπορέσει ποτέ να απαλλαχθεί από τον ύπνο ή να επιβιώσει χωρίς αυτόν. Ο ύπνος είναι μία διαδικασία τόσο σημαντική για τη φυσική και ψυχολογική υγεία των ζωντανών όντων, τόσο που η φύση φτάνει ακόμη και σε υπερβολές για να εξασφαλίσει τον ύπνο.
Μερικά πουλιά μπορούν να κοιμηθούν πετώντας και πολλά ψάρια μπορούν να κοιμούνται καθώς κολυμπούν, ενώ οι λαγοί κοιμούνται μόνο ένα λεπτό κάθε τρία λεπτά για πολλές ώρες, για να μη χάνουν την επιφυλακή τους. Σε τί χρησιμεύει ο ύπνος; Αυτή την απλή ερώτηση δεν μπόρεσε μέχρι τώρα να την απαντήσει ικανοποιητικά κανένας ειδικός.
Λοιπόν, το θεωρώ βέβαιο ότι
ο ύπνος είναι σημαντικός επειδή φέρνει τον νου στην κατάσταση των ονείρων και ότι στην πραγματικότητα ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς ονείρεμα ενώ θα μπορούσε να ζήσει χωρίς τον ύπνο, αλλά είναι δύο καταστάσεις που αναγκαστικά συνοδεύουν η μία την άλλη.
Σύμφωνα με τους ερευνητές του ύπνου, συνήθως βιώνουμε τέσσερα στάδια ύπνου όταν κοιμόμαστε: 1) Το «υπναγωγικό» στάδιο (η νύστα ή ο λήθαργος που νιώθουμε όταν ξεκινάμε να αποκοιμόμαστε, 2) το στάδιο του «συνήθη ύπνου» (εδώ εισχωρούμε σε αληθινό ύπνο, αλλά μπορούμε ακόμη να ξυπνήσουμε εύκολα), 3) Το στάδιο του «βαθύτερου ύπνου» (οι ζωτικές λειτουργίες επιβραδύνονται, και συνήθως δεν ξυπνάμε από εξωτερικές ενοχλήσεις), 4) το στάδιο του «βαθύτατου ύπνου» (οι μύες είναι τελείως χαλαρωμένοι και είναι πολύ δύσκολο να ξυπνήσουμε, και περνάμε περίπου το 15% των ωρών του ύπνου μας σε αυτό το στάδιο).
Χρειαζόμαστε περίπου μία ή μιάμιση ώρα για να περάσουμε καταδυόμενοι σε όλα τα παραπάνω στάδια ύπνου καθώς κοιμόμαστε, και έπειτα τα επαναλαμβάνουμε αναδυόμενοι σταδιακά από το τέταρτο ως το πρώτο, και μετά πάλι καταδυόμενοι, κ.ο.κ. Αλλά, ακριβώς πριν αρχίσουμε την επανάληψη κάθε κύκλου, τότε μας παρουσιάζεται το φαινόμενο REM (οι γρήγορες κινήσεις των κλειστών ματιών, που πραγματικά είναι σαν τα μάτια να παρακολουθούν κάτι με μεγάλη ταχύτητα), και όλες οι ειδικές έρευνες έχουν δείξει ότι τότε είναι που ονειρευόμαστε.
Ονειρευόμαστε στο κατώφλι των δύο κύκλων, στο κενό μεσοδιάστημα ανάμεσα στην υπνωτική κατάδυση και ανάδυση. Όπως ακριβώς τα θιβετανικά Bardos (που ανέφερα νωρίτερα) που υφίστανται ανάμεσα στο τέλος ενός σταδίου και στο ξεκίνημα ενός άλλου. (Ένα Dream Bardo, ένα Interzone, μια «γκρίζα ζώνη» ανάμεσα στις πραγματικότητες, ένα no man’s land –εκείνο το τρομερό πολεμικό πεδίο ανάμεσα στις δύο γραμμές των αντίπαλων χαρακωμάτων).
Υποτίθεται ότι περνάμε περίπου το 25% του ύπνου μας στο ονειρικό στάδιο. Σε αυτό το στάδιο είναι που οι πειραματιστές «Ονειροναύτες» πρέπει να εισάγουν συνειδητότητα –με διάφορες τεχνικές– στο ονείρεμά τους, να ονειρεύονται, δηλαδή, έχοντας απόλυτη συνείδηση του ονείρου τους, το λεγόμενο «lucid dreaming» (φωτεινό ονείρεμα). Να «ξυπνήσουν» μέσα στο όνειρο.
Επίσης, αποτελέσματα πολλών ερευνών έχουν δείξει ότι τα επίπεδα της ορμόνης Μελατονίνης συνδέονται άμεσα με την ποιότητα του ύπνου μας και ίσως με τα όνειρά μας. Όσο πιο υψηλό είναι το επίπεδο της Μελατονίνης τόσο καλύτερος είναι ο ύπνος μας. Η παραγωγή της Μελατονίνης αυξάνεται με την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων και εμποδίζεται με την έκθεση στο φως. Γι’ αυτό πρέπει να κοιμόμαστε στο απόλυτο σκοτάδι –ή με ένα κάλυμμα στα μάτια– για καλύτερα ονειρικά αποτελέσματα.
Υπάρχει άραγε ένας δεύτερος εαυτός μας, που ζει μέσα σε μία άλλη «εμβαθυμένη» πραγματικότητα στα υπόγεια διαμερίσματα του ασυνειδήτου μας; Και, αν το προσωπικό ασυνείδητό μας είναι απλώς ένα τμήμα του συλλογικού ασυνείδητου, άραγε δεν πρέπει να υπάρχει και μία δίοδος –ένα πέρασμα– από το ασυνείδητό μας προς το συλλογικό ασυνείδητο, δηλαδή προς το ασυνείδητο όλων των άλλων ανθρώπων, δηλαδή προς μία εσωτερική Ψυχογεωγραφία αντίστοιχη με αυτήν του πραγματικού κόσμου γύρω μας; Δηλαδή, αν το ασυνείδητό μας είναι ένα τερματικό ενός δικτύου, και το συλλογικό ασυνείδητο είναι αυτό το δίκτυο –ένα ψυχικό internet– τότε δεν θα έπρεπε καταδυόμενοι στο ασυνείδητό μας να αποκτούμε τελικά πρόσβαση σε αυτό το δίκτυο, και να βιώνουμε καταστάσεις που έχουν υπόσταση και σημασία μόνο σε εκείνο το «εξω-συνειδησιακό» πλαίσιο;
Είμαστε κάτοικοι τριών κόσμων;
Ενός ευρύτερου εξωτερικού κόσμου, ενός ολόδικού μας εσωτερικού κόσμου, και ενός ευρύτερου συλλογικού εσωτερικού κόσμου;
Έτσι, άραγε, μπορούν τα διαφορετικά όνειρα να νοηθούν ως εμπειρίες που σχετίζονται κάθε φορά με κάποιον από αυτούς τους κόσμους; 1) Όνειρα που προέρχονται από εντυπώσεις του ευρύτερου εξωτερικού κόσμου, τις οποίες ανασυνθέτουμε ελεύθερα κατά τον ύπνο. 2) Όνειρα τα οποία είναι βιώματα στον εσωτερικό μας κόσμο. 3) Όνειρα τα οποία είναι βιώματα στον ευρύτερο συλλογικό εσωτερικό κόσμο (ενδεχομένως, αυτά να είναι τα πιο «ρεαλιστικά», εκείνα για τα οποία νιώθουμε ότι τα ζήσαμε στ’ αλήθεια).
Φυσικά, εδώ εννοώ αυτό που θα το ονομάζαμε:
εναλλακτικές πραγματικότητες
Το σίγουρο είναι ότι τα όνειρα βιώνονται σε μια άλλη συνειδησιακή κατάσταση, ισάξια με αυτήν της εγρήγορσης, και καθόλου λιγότερο αληθινή. Μια εσω-συνείδηση ή –γιατί όχι;– μια εξω-συνείδηση. Αυτή αποτελεί έναν ολόκληρο ξεχωριστό συνειδησιακό κόσμο, με τις δικές του εμπειρίες, μνήμες, γνώσεις, πληροφορίες, σχέσεις, αλληλεπιδράσεις, εντυπώσεις, αισθήσεις.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον δεν θυμόμαστε τα όνειρά μας:
τα ξεχνάμε αμέσως μόλις «αλλάζουμε συνείδηση». Οι εμπειρίες αυτές –και οι μνήμες τους– ανήκουν σε μία άλλη συνείδηση, ξένη προς τη συνείδηση της εγρήγορσής μας, δηλαδή σε μία άλλη εγρήγορση, σε μια άλλη ζωή, σε έναν άλλο μας εαυτό. Απαγορεύεται να περάσει κάτι από εκεί προς τα εδώ, είναι σαν ένας αόρατος ελεγκτής να σβήνει αμέσως –σαν να σβήνει έναν μαυροπίνακα– τη λεπτομερή μνήμη του ονείρου, που, μόλις ξυπνήσουμε, τη μια στιγμή θυμόμαστε τα πάντα, αλλά μόλις πάμε να τα αναλύσουμε συνειδητά, αμέσως εξαφανίζονται, ξεχνάμε τα πάντα ή συγκρατούμε μόνο μια-δυο εικόνες ή μια-δυο εντυπωσιακές λεπτομέρειες.
Για να χρησιμοποιήσω το πάντα επιτυχημένο παράδειγμα αναγωγής της λειτουργίας του νου σε αυτήν ενός κομπιούτερ: είναι σαν οι ονειρικές εμπειρίες να σώζονται στον σκληρό μας δίσκο ως αρχεία με ένα διαφορετικό file extension –ένα διαφορετικό χαρακτηρισμό αρχείου– από αυτό που αναγνωρίζει το πρόγραμμα της συμβατικής συνειδητής ζωής μας. Ενώ το αρχείο αυτό, το αναγνωρίζει μόνο το πρόγραμμα της εναλλακτικής συνειδησιακής ζωής μας. Η συνείδησή μας αλλάζει προγράμματα λειτουργίας, και επεξεργάζεται κάθε φορά τελείως διαφορετικά δεδομένα από διαφορετικά αρχεία.
Τα αρχεία του ενός προγράμματος, δεν υπάρχουν για το άλλο πρόγραμμα.
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίον, μέσα σε κάποια όνειρα, θυμόμαστε ολοκάθαρα πράγματα που δεν αποτελούν αναμνήσεις της ξυπνητής ζωής μας, αλλά μιας ονειρικής ζωής, μιας άλλης ζωής. Π.χ. θυμόμαστε ότι αυτό το μέρος που βλέπουμε το έχουμε επισκεφτεί ξανά στο παρελθόν, αλλά θυμόμαστε και παλαιότερες μνήμες που συνδέονται με αυτό, ενώ δεν έχουμε ποτέ επισκεφτεί ένα τέτοιο μέρος στην πραγματικότητα. Και, φυσικά, όταν ξυπνάμε, δεν μπορούμε να θυμηθούμε αυτές τις μνήμες.
Για ποιον λόγο αξιολογούμε τόσο χαμηλά –ή και καθόλου– τις ονειρικές μας εμπειρίες; Γιατί τις διαχωρίζουμε τόσο έντονα από τις «πραγματικές» μας εμπειρίες; Ο εγκέφαλος μας, πρωτότυπα, δεν το κάνει (όπως είπαμε, τις δέχεται ως αληθινά βιώματα και όταν ονειρευόμαστε λειτουργεί κανονικά όπως και στην εγρήγορση). Γιατί η καθημερινή αντίληψη, η προσοχή και η κρίση μας, τις απορρίπτει ή δεν τους δίνει ιδιαίτερη σημασία; Γιατί τις θεωρεί «ψέματα»;
Είναι ξεκάθαρο, κατά τη γνώμη μου, ότι εδώ υπάρχει μια κοινωνική ρύθμιση. Η χαμηλή αυτή αξιολόγηση είναι αποτέλεσμα της κοινωνίας στην οποία ζούμε.
Αν ζούσαμε σε μια διαφορετική κοινωνία, ίσως δεν θα διαχωρίζαμε σε αξία τις συμβατικές μας εμπειρίες από τις ονειρικές. Γι’ αυτό, έχουμε πολλά παραδείγματα, που το αποδεικνύουν. Και, πιστεύω ότι σχετίζονται με μια αντίληψη του κόσμου πιο αυθεντική, πιο ουσιαστική, πιο αληθινή.
Έχουμε το παράδειγμα των Senoi. Πρόκειται για μια φυλή της Μαλαισίας (στην οποία, τα σχετικά ζητήματα τα μελέτησε εξονυχιστικά ο Dr. Kilton Stewart το 1935). Η κοινωνία των Senoi αποδέχεται τα όνειρα ως αληθινές εμπειρίες, και τους επιτρέπει να αλληλεπιδράσουν με την καθημερινότητα των ανθρώπων της φυλής. Αν ένας Senoi π.χ. δει στο όνειρό του ότι ένας γείτονάς του ήρθε και τον χτύπησε ή τον πρόσβαλε, όταν ξυπνήσει, πηγαίνει στον συγκεκριμένο άνθρωπο και του ζητά τον λόγο για τον οποίο το έκανε αυτό, κι εκείνος πρέπει να απολογηθεί, ή να συζητήσουν για να καταλήξουν σε μια λύση της διένεξής τους. Ο φίλος πρέπει να επανορθώσει την αρνητική ονειρική του εικόνα, δηλαδή την αρνητική εντύπωση που έχει γι’ αυτόν ο εσωτερικός εαυτός εκείνου που είδε το όνειρο.
Η διαδικασία του προγεύματος σε μια οικογένεια των Senoi, είναι σαν ένα ονειρικό εργαστήριο: κάθε πρωί τα μέλη της οικογένειας –θυμούνται τα όνειρά τους– εξιστορούν τις ονειρικές τους εμπειρίες σαν να ήταν αληθινές, προσπαθούν να τις ερμηνεύσουν, να τις συνδέσουν με την καθημερινή ζωή. Στις κοινότητες, γίνονται συμβούλια, στα οποία καταθέτονται και συζητούνται τα όνειρα των παιδιών και των γεροντότερων (που θεωρούνται πιο σημαντικά για την κοινότητα), αναλύονται εξονυχιστικά και το συμβούλιο οδηγείται σε συμπεράσματα, συμβουλές, ανάλογες ρυθμίσεις της καθημερινότητας, κλπ.
Ένα άλλο παράδειγμα από τους Senoi: ένας νεαρός ονειρευτής δηλώνει ότι ονειρεύτηκε πως είδε μια τίγρη να επιτίθεται σε ένα συγκεκριμένο αγόρι στην άκρη του χωριού. Οι γεροντότεροι τον συμβουλεύουν να ενημερώσει εκείνο το αγόρι για το όνειρό του, να του περιγράψει με ακρίβεια το μέρος όπου έλαβε χώρα η επίθεση, ή, αν μπορεί, να τον πάει εκεί και να του δείξει ακριβώς τι έγινε, έτσι ώστε το αγόρι να βρίσκεται σε επιφυλακή για μια τέτοια επίθεση ή κάτι παρόμοιο. Συμβουλεύουν, επίσης, τον ονειρευτή ή και το αγόρι, σε επόμενα όνειρα να προσπαθήσει να σκοτώσει την τίγρη πριν να της δοθεί η ευκαιρία να επιτεθεί. Οι γονείς του αγοριού του ονείρου, λένε στο παιδί τους να δώσει ένα δώρο στον ονειρευτή και να τον θεωρεί ως έναν πολύ ιδιαίτερο φίλο.
Οι Senoi δίνουν μεγάλη σημασία, μεταξύ άλλων, στα όνειρα εκείνα στα οποία βιώνουμε μια πτώση (πέφτουμε, σκοντάφτουμε, γκρεμιζόμαστε από κάπου, κλπ). Όταν ένα παιδί αναφέρει ότι είχε μια πτώση στο όνειρό του, ο ενήλικος απαντά με ενθουσιασμό: «Αυτό είναι ένα υπέροχο όνειρο, ένα από τα καλύτερα όνειρα που μπορείς να έχεις. Πες μου, πού έπεσες, και τι ανακάλυψες εκεί;» Φυσικά, το παιδί απαντά, όπως θα απαντούσε και στη δική μας κοινωνία, ότι δεν του φάνηκε τόσο υπέροχο και ότι τρόμαξε τόσο πολύ ώστε ξύπνησε πριν πέσει κάπου. Αλλά ο ενήλικος απαντά:
«Αυτό ήταν μεγάλο λάθος. Κάθε τι που κάνεις σε ένα όνειρο έχει έναν σκοπό, πέρα από την κατανόησή σου καθώς κοιμάσαι. Πρέπει να χαλαρώσεις και να το διασκεδάσεις καθώς πέφτεις στο όνειρο. Το πέσιμο είναι ο γρηγορότερος τρόπος για να έρθεις σε επαφή με τις δυνάμεις του κόσμου των πνευμάτων, των δυνάμεων που σου ανοίγονται μέσα από τα όνειρά σου. Σύντομα, όταν θα πέσεις ξανά σε ένα όνειρο, θα θυμηθείς αυτά μου τα λόγια, και θα νιώσεις ότι πέφτοντας ταξιδεύεις προς την πηγή της δύναμης που προκάλεσε αυτή σου την πτώση. Τα πνεύματα της πτώσης σε αγαπούν.
Σε προσελκύουν έτσι στη χώρα τους, και δεν έχεις παρά να το αποδεχθείς, να χαλαρώσεις και να παραμείνεις κοιμισμένος ώσπου να τα αντιληφθείς. Όταν τα συναντήσεις, μπορεί να τρομάξεις από την φοβερή τους δύναμη, αλλά συνέχισε. Όταν νομίζεις ότι πεθαίνεις σ’ ένα όνειρο, απλώς δέχεσαι τις δυνάμεις του άλλου κόσμου, είναι η ίδια σου η πνευματική δύναμη που έχει στραφεί εναντίον σου, και που τώρα θέλει να γίνει ένα μαζί σου αν την αποδεχθείς»
Το καταπληκτικό είναι ότι, σε λίγο καιρό, με αυτές τις νουθεσίες και διδασκαλίες, το όνειρο που ξεκινά με τον τρόμο της πτώσης, αλλάζει και γίνεται όνειρο πτήσης, πλημμυρίζει από τη χαρά του πετάγματος. Αυτό συμβαίνει σε όλα τα μέλη της κοινωνίας των Senoi. Οτιδήποτε ξεκινά με φόβο, τρόμο ή άγχος, καταλήγει σε μια εσωτερική χαρά ή μια ηθελημένη δράση, σε απόλαυση και έλεγχο. Όλοι οι Senoi είναι άρτια εκπαιδευμένοι ονειρευτές. Ο φόβος της πτώσης, που νοείται ως τρόμος που προκαλείται από τους κατοίκους του ονειρικού κόσμου, μεταλλάσσεται σε επίδειξη καλής θέλησης προς αυτούς και σε επιθυμία για επικοινωνία, ενώ τα δυσάρεστα περιστατικά τελικά γίνονται δεκτά ως ευχάριστες περιπέτειες.
Οι Senoi πιστεύουν και διδάσκουν ότι ο ονειρευτής πρέπει πάντα να προχωρά μπροστά και να επιτίθεται στον κίνδυνο, να καλεί και τις ονειρικές εικόνες των φίλων του αν χρειαστεί, να πολεμά μόνος του ενάντια στον ονειρικό εχθρό μέχρις η βοήθεια να έλθει. Οι Senoi πιστεύουν ότι στους εφιάλτες οι αληθινοί φίλοι δεν θα επιτεθούν στον ονειρευτή και δεν θα αρνηθούν τη βοήθειά τους. Αν σε ένα όνειρο ένας καλός φίλος εμφανιστεί εχθρικά ή δεν είναι συνεργάσιμος, είναι μια οντότητα που απλώς φοράει τη μάσκα του καλού φίλου.
Αν ο ονειρευτής π.χ. επιτεθεί και σκοτώσει τον εχθρικό ονειρικό χαρακτήρα, το πνεύμα ή η ουσία αυτού του χαρακτήρα θα εμφανιστεί ως υπηρέτης ή σύμμαχος. Οι ονειρικοί χαρακτήρες είναι κακοί μόνο όσο ο ονειρευτής τους φοβάται και οπισθοχωρεί ή τρέχει μακριά απ’ αυτούς, και θα συνεχίσουν να είναι κακοί όσο ο ονειρευτής αρνείται να τους αποδεχθεί διαφορετικά. Και όλα τα περιστατικά πρέπει να καταλήγουν κάπου, να δίνουν εμπειρία και γνώση και αναφορές. Για παράδειγμα,
όταν κάποιος ονειρεύεται ότι πετάει, πρέπει να φτάσει κάπου, να συναντήσει τα όντα που ζουν εκεί, να ακούσει τη μουσική τους, να δει τα σχέδιά τους, τους χορούς τους, και να μάθει τη χρήσιμη γνώση τους.
Στο παιδί συμβουλεύουν ότι πρέπει να αρνηθεί να μείνει μαζί με τους κάτοικους του ονειρικού κόσμου, εκτός και αν του κάνουν κάποια προσφορά που να έχει κάποιο νόημα κοινωνικό και δημιουργικό, όπως αυτό ορίζεται από τις κοινωνικές συνθήκες στον ξυπνητό κόσμο. Έτσι, οδηγούν το παιδί σε μια ονειρική αναδιοργάνωση, που αποδεικνύεται δημιουργική και κοινωνικά χρήσιμη. Του διδάσκουν ότι κάθε ονειρική δύναμη και κάθε ονειρικός χαρακτήρας είναι αληθινός και σημαντικός, και στην ουσία του μόνιμος και όχι εφήμερος, ότι πρέπει να αναγνωριστεί, να αντιμετωπιστεί ανάλογα, να υποταχθεί, και να αναγκαστεί να κάνει μια προσφορά που να είναι κοινωνικά κατανοητή: η σοφία του σώματος που λειτουργεί στον ύπνο.
Ο Δον Χουάν, δίδασκε στον Κάρλος Καστανέντα, ότι
ο ονειρικός εαυτός μας είναι αδύναμος εξαιτίας του γεγονότος ότι ο συμβατικός καθημερινός εαυτός μας νιώθει ότι είναι πολύ σπουδαίος και μοναδικός κι ότι έχει γύρω του ξεκάθαρα και πανίσχυρα σύνορα που τον διαχωρίζουν από όλους τους άλλους.
Δίδασκε επίσης ότι, όταν σε παίρνει ο ύπνος, πρέπει να συνειδητοποιήσεις ότι αποκοιμιέσαι, πρέπει να προσπαθήσεις να διατηρήσεις τη συνείδησή σου πέρα από το φράγμα του ύπνου. «Πριν πας για ύπνο, πες
“Είμαι Ονειρευτής”. Πρέπει να δηλώσεις ξεκάθαρα την
πρόθεση σου. Μην σ’ ενδιαφέρει αν είσαι στ’ αλήθεια Ονειρευτής ή όχι, ο νους δεν θα καταλάβει την διαφορά. Δεν λες ψέματα στον εαυτό σου. Με την γραμμική σκέψη το θεωρούμε ψέμα. Δεν θα είναι κάτι καινούργιο, λέμε ψέματα στον εαυτό μας όλη την ώρα.
Σκόπευσε το όνειρο σαν να είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Μη φοβάσαι τίποτε, μη φοβάσαι ότι θα πάθεις κάτι ή ότι θα πεθάνεις. Θέλεις να προφυλάξεις τον εαυτό σου για να τον χαρίσεις στα γηρατειά; Τί σου έχουν κάνει; Γιατί δεν αφήνεις πίσω τις φοβίες σου; Πρέπει να είσαι Πολεμιστής. Αυτός ο κόσμος δεν είναι ο καλύτερος από όλους τους πιθανούς κόσμους. Κάτι μας κρατά πίσω και δεν μας αφήνει να “δούμε” την αληθινή μορφή των κόσμων. Με το Ονείρεμα ο Πολεμιστής γίνεται συνειδητός και ο κόσμος δεν είναι ποτέ ξανά ο ίδιος.
Είναι εκπληκτικό. Βλέπει τον Εισβολέα μέσα στα όνειρά του. Πρόκειται για
Ανιχνευτές από αδιανόητους κόσμους. Χρησιμοποιούν την συνειδητότητα σαν μια θάλασσα. Τα όνειρα μας είναι σαν νησιά γι’ αυτούς. Κι εμείς, σαν κι αυτούς, μπορούμε να πάμε όπου θέλουμε
αν έχουμε την ενέργεια που χρειάζεται. Αρκεί να ξεφορτωθούμε την αυτοεκτίμηση και την σπουδαιότητά μας. Αυτό θα μας δώσει επιτέλους όλη εκείνη τη δεσμευμένη ενέργεια που τη χρησιμοποιούμε γι’ αυτές τις ανοησίες. Δεν είσαι στ’ αλήθεια αυτός που είσαι, απελευθερώσου, αρνήσου την ταυτότητά σου, μη της δίνεις ενέργεια, δεν είσαι σπουδαίος.
Αφ’ ότου βρεις τον Εισβολέα μέσα στα όνειρα σου, μπορείς να σταματήσεις το όνειρο και να του ζητήσεις να σε πάει στο μέρος απ’ όπου ήρθε. Ο Εισβολέας είναι υποχρεωμένος να οδηγήσει την συνείδηση σου σε άλλους κόσμους. Θαυμάσιους κόσμους, ένα δίδυμο σύμπαν. Τότε, ο Ονειρευτής γίνεται Ανιχνευτής ο ίδιος. Το δεύτερο σύμπαν είναι ζωντανό, είναι ένας κόσμος συνειδητότητας.
«Η Μάχη των κόσμων, διαδραματίζεται σ’ αυτόν τον άλλον κόσμο, και θα εισέλθουμε κάποτε σ’ αυτό το σύμπαν είτε μάς αρέσει είτε όχι. Είναι αναπόφευκτο. Τί είναι ακριβώς αυτός ο πόλεμος που γίνεται στον άλλον κόσμο; Γιατί να περιμένεις να πεθάνεις για να μάθεις; Κάνε το τώρα όσο είσαι νέος και υγιής. Σταμάτα να μπλέκεσαι με την σπουδαιότητα του εαυτού σου. Όλο σκέφτεσαι εσένα και τα πράγματα που θέλεις, ώσπου να είσαι πολύ γέρος για να μπορείς να κάνεις οτιδήποτε άλλο. Ξύπνα! Αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή, σήμερα και όχι αύριο, και το Ονείρεμα είναι ο τρόπος διαφυγής. Ο Ονειρευτής, έχοντας εξοικονομήσει αρκετή ενέργεια θα νιώσει το τίναγμα της ζωής του όταν θα μπει στον άλλο κόσμο. Είναι αδιανόητο. Τί στ’ αλήθεια είμαστε; Να η πρώτη ανακάλυψη: Δεν είμαστε αυτό που μου δίδαξε ο πατέρας μου. Είμαστε κάτι Άλλο»
Υπάρχουν Επτά στάδια στο «Ονείρεμα», αλλά είναι δύσκολο να συζητηθούν εδώ με δυο λόγια. Το πρώτο είναι να συνειδητοποιήσεις την στιγμή που σε παίρνει ο ύπνος, ότι αποκοιμιέσαι. Μ’ αυτόν τον τρόπο θα παραμείνεις συνειδητός κατά την διάρκεια του ονείρου. Κι όταν θα είσαι στην ονειρική κατάσταση θα μπορείς να το κρατήσεις όσο δεν θα κοιτάς επίμονα τα πράγματα που βλέπεις, γιατί όλο αλλάζουν και σε παρασέρνουν. Όταν θα αρχίσεις να ξυπνάς μέσα στα όνειρά σου θα αρχίσεις να παίρνεις περισσότερη ενέργεια.
Θα νιώθεις πολύ πιο δυνατός την επόμενη μέρα. Το να έχεις συνείδηση στα όνειρα σου, αυτό είναι το πρώτο στάδιο. Αν δεν επιμένεις και έχεις ξεκάθαρα στημένη την πρόθεση σου, τότε η ενέργειά σου θα σε τραβήξει. Άσε το να συμβεί. Το επόμενο βήμα στο Ονείρεμα είναι το να ξυπνήσουμε από το όνειρο σε ένα άλλο όνειρο. Αφού θα έχεις εξοικονομήσει την ενέργεια σου, μπορείς να ξαπλώσεις μέσα στο όνειρο σου, στην ίδια θέση που συνήθως αποκοιμιέσαι στο κρεβάτι και να μπεις μέσα σε ένα άλλο όνειρο. Ένα όνειρο μέσα στο όνειρο. Δηλαδή, ονειρεύεσαι ότι κοιμάσαι και ότι ονειρεύεσαι ένα άλλο όνειρο.
Όταν θα εισέλθεις σε ένα όνειρο μέσα σ’ ένα όνειρο, θα μπεις σε μια κατάσταση που είναι αδιανόητη και αυτό θα ανατινάξει τον νου σου. Αυτό είναι το μυστικό των Δίδυμων Θέσεων. Το μυστικό των μυστικών είναι να το διεκδικήσεις. Το μόνο που χρειαζόμαστε είναι ενέργεια. Και είναι αλήθεια, δεν είναι θεωρία, είναι πρακτικότατο και μπορούμε να το κάνουμε όλοι, ανεξαιρέτως…
Ο Ονειρευτής κάνει άλματα σε αμέτρητα μήκη, γιατί θέλει να μάθει. Η μοίρα μου είναι να περιπλανιέμαι στην αιωνιότητα. Είμαστε ταξιδιώτες, το πεπρωμένο μας είναι το ταξίδι. Με το να δεχτεί την υπευθυνότητα της ελευθερίας της ζωής του, ο Ονειρευτής αποκτά μια εκπληκτική ώθηση. Μπορεί να δώσει ένα τέλος σ’ αυτόν τον εαυτό του και να κινηθεί σε ένα άλλο επίπεδο. Δεν χρειάζεται να σκύβεις το κεφάλι σου σε κανέναν. Η πραγματική επανάσταση είναι στον επόμενο κόσμο. Είναι εύκολο να ανακατευτείς σε κάποιο πολιτικό κίνημα διαμαρτυρίας, αλλά για ποιόν λόγο; Κάνε κάτι από την οπτική γωνία ενός ανθρώπου που πρόκειται να πεθάνει και που κανείς δεν νοιάζεται γι’ αυτό.
Τί σου έχουν κάνει; Τί κάνεις στον εαυτό σου και στο σώμα σου; Κοίτα πως ζεις. Τί σου έχουν κάνει; Κοίτα το πρόσωπό σου στον καθρέφτη. Εσύ ήσουν το παιδί που εξερευνούσε τη ζωή; Η φυσική μας κληρονομιά είναι να ζήσουμε και να πεθάνουμε σαν ηλίθιοι. Ήρθε η ώρα για επανάσταση!»
[153e] [10] Ἀποδεξαμένων δὲ πάντων τὸν Θαλῆν, ὁ Κλεόδωρος εἶπε, «τοιαῦτ᾽ ἐρωτᾶν καὶ ἀποκρίνεσθαι βασιλεῦσιν, ὦ Νειλόξενε, προσῆκόν ἐστιν· ὁ δὲ προπίνων τὴν θάλατταν Ἀμάσιδι βάρβαρος ἐδεῖτο τῆς Πιττακοῦ βραχυλογίας, ᾗ πρὸς Ἀλυάττην ἐχρήσατο προστάττοντά τι καὶ γράφοντα Λεσβίοις ὑπερήφανον, ἀποκρινάμενος οὐδὲν ἀλλ᾽ ἢ μόνον κελεύσας κρόμμυα καὶ θερμὸν ἄρτον ἐσθίειν.»
