Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου 2020

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἰφιγένεια ἡ ἐν Αὐλίδι (378-403)

ΑΓΑ. βούλομαί σ᾽ εἰπεῖν κακῶς εὖ, βραχέα, μὴ λίαν ἄνω
βλέφαρα πρὸς τἀναιδὲς ἀγαγών, ἀλλὰ σωφρονεστέρως,
380 ὡς ἀδελφὸν ὄντ᾽. ἀνὴρ γὰρ χρηστὸς αἰδεῖσθαι φιλεῖ.
εἰπέ μοι, τί δεινὰ φυσᾷς αἱματηρὸν ὄμμ᾽ ἔχων;
τίς ἀδικεῖ σε; τοῦ κέχρησαι; χρηστὰ λέκτρ᾽ ἐρᾷς λαβεῖν;
οὐκ ἔχοιμ᾽ ἄν σοι παρασχεῖν· ὧν γὰρ ἐκτήσω, κακῶς
ἦρχες. εἶτ᾽ ἐγὼ δίκην δῶ σῶν κακῶν, ὁ μὴ σφαλείς;
385 οὐ δάκνει σε τὸ φιλότιμον τοὐμόν, ἀλλ᾽ ἐν ἀγκάλαις
εὐπρεπῆ γυναῖκα χρῄζεις, τὸ λελογισμένον παρεὶς
καὶ τὸ καλόν, ἔχειν. πονηροῦ φωτὸς ἡδοναὶ κακαί.
εἰ δ᾽ ἐγώ, γνοὺς πρόσθεν οὐκ εὖ, μετετέθην εὐβουλίᾳ,
μαίνομαι; σὺ μᾶλλον, ὅστις ἀπολέσας κακὸν λέχος
390 ἀναλαβεῖν θέλεις, θεοῦ σοι τὴν τύχην διδόντος εὖ.
ὤμοσαν τὸν Τυνδάρειον ὅρκον οἱ κακόφρονες
φιλόγαμοι μνηστῆρες —ἡ δὲ γ᾽ Ἐλπίς, οἶμαι μέν, θεός,
κἀξέπραξεν αὐτὸ μᾶλλον ἢ σὺ καὶ τὸ σὸν σθένος—
οὓς λαβὼν στράτευε· ἕτοιμοι δ᾽ εἰσὶ μωρίᾳ φρενῶν.
394 οὐ γὰρ ἀσύνετον τὸ θεῖον, ἀλλ᾽ ἔχει συνιέναι
395 τοὺς κακῶς παγέντας ὅρκους καὶ κατηναγκασμένους.
τἀμὰ δ᾽ οὐκ ἀποκτενῶ ᾽γὼ τέκνα· κοὐ τὸ σὸν μὲν εὖ
παρὰ δίκην ἔσται κακίστης εὔνιδος τιμωρίᾳ,
ἐμὲ δὲ συντήξουσι νύκτες ἡμέραι τε δακρύοις,
ἄνομα δρῶντα κοὐ δίκαια παῖδας οὓς ἐγεινάμην.
400 ταῦτά σοι βραχέα λέλεκται καὶ σαφῆ καὶ ῥᾴδια·
εἰ δὲ μὴ βούλει φρονεῖν εὖ, τἄμ᾽ ἐγὼ θήσω καλῶς.
ΧΟ. οἵδ᾽ αὖ διάφοροι τῶν πάρος λελεγμένων
μύθων, καλῶς δ᾽ ἔχουσι, φείδεσθαι τέκνων.

***
ΑΓΑ. Θέλω να σε κατακρίνω σαν που πρέπει, σύντομα,
δίχως στην αδιαλλαξία να ψηλώσω τη ματιά,
380 με συγκράτηση, σαν που είσαι κι αδερφός· διαλλαχτικός
είν᾽ ο τίμιος άντρας. Πες μου· τί έχεις και φυσομανάς
και κοκκίνισε η θωριά σου; Ποιός σε πείραξε και τί
χρειάζεσαι; Ποθείς να πάρεις μια καλή γυναίκα; Εγώ
δεν μπορώ να σου τη δώσω· κυβερνούσες άσκημα
κείνη που είχες. Για τα λάθη τα δικά σου πρέπει εγώ
να πλερώσω, ενώ δε φταίω; Δε σε τσούζει η δόξα μου,
μόνο μιαν ωραία γυναίκα θέλεις να έχεις αγκαλιά
γνώση και τιμή αψηφώντας. Του κακού η χαρά είν᾽ αισχρή.
Κι αν μια πρώτη στραβή γνώμη φρόνιμα άλλαξα έπειτα,
τρελός είμαι; Εσύ! Που ταίρι πρόστυχο έχασες, και θες
390 πάλι να το πάρεις· κι όμως σ᾽ τα ᾽φερε δεξιά ο θεός.
Τον τυνδάρειο δώσανε όρκο, διψασμένοι για παντρειά,
οι κουτοί μνηστήρες —είναι θεά η Ελπίδα, λέω, κι αυτό
το έργο είναι δικό της κι όχι της δικής σου επιβολής—
πάρ᾽ τους και για μάχες σύρε· πρόθυμοι είναι απ᾽ αμυαλιά.
Δεν είναι το θείο ανόητο και να νιώσουμε βοηθά
όρκους που κακά ορκιστήκαν και δοθήκαν πιεστικά.
Τα παιδιά μου εγώ δε σφάζω· τί; να εκδικηθείς εσύ
για μιαν ελεεινή γυναίκα και να χαίρεσαι άδικα,
και να λιώνω εγώ στα δάκρυα μέρα νύχτα, που άνομα
τέτοιο κρίμα θα έχω κάμει στο παιδί μου, στο αίμα μου;
400 Σύντομα κι απλά σου τα είπα και ξεκάθαρα· αν εσύ
θέλεις τρέλες, τις δουλειές μου θα ρυθμίσω εγώ καλά.
ΚΟΡ. Αντίθετα είν᾽ αυτά στα πριν λεγμένα·
κι είναι σωστά: να σώζεις τα παιδιά σου.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, Η τέχνη του 4ου αιώνα π.Χ.: Η τέχνη της ελληνιστικής εποχής

 8.3.1. Η γλυπτική στην υπηρεσία των ηγεμόνων: Η «σαρκοφάγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου»

Οι ηγεμόνες της ελληνιστικής εποχής επιδίωκαν να προβάλλουν τη δύναμη και τον πλούτο τους, αλλά και τις μεταξύ τους σχέσεις και τις πολιτικές τους επιδιώξεις, με τη βοήθεια της τέχνης. Έργα που σχετίζονται με Μακεδόνες βασιλείς είναι το ψηφιδωτό του Μεγάλου Αλεξάνδρου και η τοιχογραφία του κυνηγιού στον τάφο Β της Μεγάλης Τούμπας της Βεργίνας, που εξετάσαμε σε προηγούμενο άρθρο. Ένα αντίστοιχο παράδειγμα στη γλυπτική είναι η «σαρκοφάγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου» από τη βασιλική νεκρόπολη της Σιδώνας, σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης, που οφείλει το όνομά της στις ανάγλυφες παραστάσεις της, όπου εμφανίζεται ο Μέγας Αλέξανδρος. 

Η σαρκοφάγος αυτή κατασκευάστηκε πιθανότατα κατά παραγγελία του τελευταίου βασιλιά της Σιδώνας, του Αβδαλωνύμου, τον οποίο είχε ανεβάσει στον θρόνο ο Μέγας Αλέξανδρος όταν κατέλαβε τη Φοινίκη μετά τη μάχη της Ισσού το 332 π.Χ. Δεν γνωρίζουμε ως πότε έζησε ο Αβδαλώνυμος, μπορούμε όμως να τοποθετήσουμε τον θάνατό του λίγο πριν από το 310 π.Χ. Επομένως η σαρκοφάγος πρέπει να κατασκευάστηκε στην προτελευταία δεκαετία του 4ου αιώνα π.Χ. (320-310 π.Χ.). Στις τέσσερις πλευρές και στα αετώματα υπάρχουν περίτεχνες ανάγλυφες παραστάσεις με σκηνές κυνηγιού και μαχών ανάμεσα σε Έλληνες και Ανατολίτες. 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι ζωφόροι των δύο μακρών πλευρών: Στη μία πλευρά βλέπουμε μια μάχη στην οποία γυμνοί Έλληνες πολεμιστές αντιμετωπίζουν Πέρσες· στην αριστερή άκρη εικονίζεται έφιππος ο Αλέξανδρος. Έχει υποστηριχθεί ότι είναι η μάχη της Ισσού. Η ζωφόρος της άλλης πλευράς δείχνει ένα βασιλικό κυνήγι, όπου συμμετέχουν Έλληνες και Ανατολίτες και το κύριο θήραμα είναι ένα μεγάλο λιοντάρι. Ο Αλέξανδρος εμφανίζεται και πάλι έφιππος, εδώ όμως τον συνοδεύει και ένας επίσης έφιππος Ανατολίτης, που πρέπει να είναι ο Αβδαλώνυμος. Οι δύο συνθέσεις είναι αρκετά τολμηρές, με μορφές που επικαλύπτονται εν μέρει (ιδίως στη σκηνή της μάχης) ή φαίνονται από πίσω. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η διατήρηση των χρωμάτων, που ήταν ακόμη πιο ζωντανά όταν ανακαλύφθηκε η σαρκοφάγος στο τέλος του 19ου αιώνα.

Ό,τι κι αν ζητάτε από τους άλλους, βρείτε το πρώτα μέσα σας

Μην ψάχνετε για φως. Αποκτήστε το δικό σας φως και οι άλλοι θα το δουν. Αν γνωρίζετε το μυστικό του μαγνήτη της καρδιάς, θα είστε σε θέση να αποκτήσετε αυτό που ψάχνετε πολύ πιο εύκολα.

Δώστε το οι ίδιοι στον εαυτό σας και ταυτόχρονα ρυθμίστε το μαγνήτη της καρδιάς σας με τα συναισθήματα που μελλοντικά θα μαγνητίσετε στη ζωή σας.

  • Αν επιθυμείτε να σας ανοίξει ο άλλος την καρδιά του… ανοίξτε του εσείς τη δική σας. Δεν μπορεί να κάνει κάτι που ούτε εσείς μπορείτε να κάνετε. Είναι ο καθρέφτης σας. Και ακόμα κι αν ο άλλος κάνει το πρώτο βήμα, δεν πρόκειται να το αντιληφθείτε αν δεν έχετε ανοίξει την καρδιά σας.
  • Αν επιθυμείτε να βελτιώσετε τη σχέση που έχετε με έναν άνθρωπο, βελτιώστε τη σχέση που έχετε με τον ίδιο σας τον εαυτό.
  • Αν επιθυμείτε να νιώσετε περισσότερη εμπιστοσύνη, εμπιστευθείτε περισσότερο τον ίδιο σας τον εαυτό.
  • Αν επιθυμείτε να αισθανθείτε περισσότερη αγάπη, αγαπήστε πιο πολύ τον εαυτό σας.
  • Αν ψάχνετε για ασφάλεια, προσφέρετε από μόνοι σας σιγουριά στον εαυτό σας.
  • Αν επιθυμείτε να σας συμπεριφέρονται καλύτερα, να συμπεριφέρεστε καλύτερα στον ίδιο σας τον εαυτό.
  • Αν επιθυμείτε να βιώσετε τον πλούτο, νιώστε πρώτα εσείς οι ίδιοι πλούσιοι και ολοκληρωμένοι. Δε χρειάζεστε χρήματα γι’ αυτό, αλλά τον ανάλογο προσανατολισμό της αντίληψης σας.
  • Αν ποθείτε νέες παρορμήσεις, ελευθερία και περιπέτεια, κάντε το από μόνοι σας. Ξεκινήστε από τα μικρά και μετά θα ακολουθήσουν και τα μεγαλύτερα.
  • Αν δε θέλετε να σας εξαπατούν, δείτε προσεχτικά μήπως κάπου εξαπατάτε εσείς οι ίδιοι τον εαυτό σας.
  • Αν θέλετε να σας σέβονται, σεβαστείτε τον ίδιο σας τον εαυτό.
  • Αν θέλετε να έχετε μεγαλύτερη ελευθερία αποφάσεων αλλά δεν τη λαμβάνετε, τότε αποφασίστε από μόνοι σας.

Ό,τι κι αν ψάχνετε: βρείτε το πρώτα μέσα σας. Και αν έχετε τη διάθεση, μετά το μεταδίδετε και στους άλλους. Στη συνέχεια θα γυρίσει πίσω σε σας γιατί δρα σαν το μαγνήτη σας.

Φθινοπωρινή Ισημερία

Όσοι ασχολούνται, έστω και πληροφοριακά (κι όχι σε ένα βαθύτερο θρησκειολογικό, θρησκευτικό, φιλοσοφικό επίπεδο), με την Αρχαία Ελλάδα, γνωρίζουν ότι τα Μικρά Μυστήρια της Περσεφόνης (τα Εν Άγραις) Τελούνταν την Εαρινή Ισημερία στον Ιλισό, στον Λόφο του Αρδηττού (στο σημερινό Παγκράτι). Δεν έχει απομείνει τίποτα από τον «ιστορικό χώρο». Τα Μικρά Μυστήρια σχετίζονταν με τις κατώτερες Ψυχικές Δραστηριότητες, την Νόηση, την Αίσθηση-Συναίσθηση, την Σωματική δραστηριότητα κι είχαν σκοπό όχι τον «έλεγχο» ή την «πειθαρχία» αυτών των «λειτουργιών, αλλά πολύ περισσότερο την κατανόηση του αληθινού χαρακτήρα αυτών των δραστηριοτήτων, που «οδηγούσε» φυσιολογικά στην υπέρβασή τους αφού δεν ανήκαν στην Αληθινή Ουσία της Ψυχής αλλά αποτελούσαν απλά εξωτερικές δραστηριότητες. Όποιος ήθελε να Βιώσει την Αληθινή Ουσία έπρεπε να πάει πιο Βαθιά στην Ύπαρξή του.

Η Μικρή Μύηση των Μικρών Μυστηρίων Ολοκληρώνεται στην Μεγάλη Μύηση των Ελευσινίων Μυστηρίων της Δήμητρας που Τελούνταν την Φθινοπωρινή Ισημερία, στην Ελευσίνα (όπου έχουν απομείνει μόνο κάποιες πέτρες στον «ιστορικό χώρο»). Στα Μεγάλα Μυστήρια ο Μύστης, ο Άνθρωπος, που είναι Ουσία, Ψυχή, Συνείδηση, ουσιαστικά ανυψώνεται πάνω από την ατομική δυαδική συνείδηση, το «εγώ» (του συνηθισμένου ανθρώπου), σε μια Αντικειμενική Κατάσταση Συνείδησης όπου έχει Επίγνωση της Ενότητας των Πάντων και όπου δεν υπάρχει «διάκριση» υποκειμένου-αντικειμένου.

Είναι η Αντικειμενική Μη-Δυαδική Συνείδηση όπου Βιώνεται η Αληθινή Ουσία της Ψυχής που Είναι Άπειρη, Άχρονη, Ελεύθερη. Αυτή η Κατάσταση ενώ αποτελεί την Ολοκλήρωση του γήινου ανθρώπου δεν είναι στην πραγματικότητα παρά μια Πρώτη Βίωση της Αληθινής Φύσης μας. Σε Αυτή την Κατάσταση η Ψυχή, η Συνείδηση, αφενός Βιώνει την Πραγματική Ουσία αλλά, ταυτόχρονα μπορεί να εκδηλώνεται στα κατώτερα υπαρξιακά πεδία, στην σκέψη, στην αίσθηση, στο σώμα και στον υλικό κόσμο. Είναι μια Πνευματική Κατάσταση Άχρονη, που Βιώνεται εν ζωή, είναι τα Ηλύσια Πεδία, και περιγράφεται και σε άλλες Παραδόσεις (είναι η Μυθική Σαμπάλα, το Μαγικό Βασίλειο του Πνεύματος των Βουδιστών, είναι το Βασίλειο των Ουρανών, των Χριστιανών Μυστικιστών).

Στην πραγματικότητα η Είσοδος στο Άχρονο Βασίλειο δεν είναι το Τέρμα αν και φαίνεται σαν Ολοκλήρωση της εξωτερικής εξέλιξης του ανθρώπου αλλά η Αρχή της Ανύψωσης στα Ανώτερα Θεϊκά Πεδία. Υπάρχει μια Ανώτερη Εσωτερική Μύηση που Οδηγεί στην Βίωση της Παγκόσμιας Συνείδησης, της Θείας Συνείδησης και μια Ύστατη Μύηση που Οδηγεί στην Απαρχή των Πάντων, πέρα από την Δημιουργία. Το Θείο Βασίλειο Επεκτείνεται «Πέρα» από Αυτά, αν και τα «Περιλαμβάνει» Όλα.

Έτσι ενώ στην Ελευσίνα τα Μεγάλα Μυστήρια αποτελούσαν την Ολοκλήρωση της Εξωτερικής Μύησης την Φθινοπωρινή Ισημερία, στους Ιερούς Δελφούς η Φθινοπωρινή Ισημερία σηματοδοτούσε την Απαρχή της Ανώτερης Εσωτερικής Μύησης. Τις μέρες που ακολουθούσαν την Φθινοπωρινή Ισημερία και μέχρι τον Δεκέμβριο οι Μύστες κι οι μύστες κι οι μυούμενοι «εργάζονταν» στις Εσωτερικές Καταστάσεις της Συνείδησης, όπου ο εξωτερικός κόσμος έπαυε να έχει σημασία και γινόταν «ανεπαίσθητος». Η Ψυχή, η Συνείδηση, Βιώνοντας την Δική της Ουσία (κι όχι «εξωτερικά» αντικείμενα) Αντιλαμβανόταν και Κατανοούσε την Ενότητα της Ουσίας, έβλεπε τα πάντα σαν περιεχόμενό της και δεν έβλεπε πλέον «εξωτερικά» αντικείμενα. Σε μια Τέτοια Κατάσταση αυτό που είναι Πραγματικό είναι η Ενότητα της Ουσίας κι όχι τα Παροδικά Φαινόμενα κι οι παροδικές καταστάσεις των όντων.

Στις Αρχές του Δεκέμβρη οι Ανώτεροι Μύστες «αποροφούνταν» στην Κατάσταση Πέρα από την Δημιουργία. Είναι η Εμπειρία της Παγκόσμιας Νύχτας, στους Κόλπους της Οποίας Γεννιέται Πάντα ο Φωτεινός Θεός της Δημιουργίας. Αυτή είναι η Ύστατη Μύηση και δεν ήταν πολλοί που την Βίωναν, Οι πιο πολλοί απλά «άκουγαν» τα Ιερά Μυστικά μέχρι να μπορέσουν να τα Βιώσουν οι «ίδιοι» (πέρα από το «εγώ», πέρα από την «Παγκόσμια Συνείδηση», στην Βάση των Πάντων, στο Βάθρο της Δημιουργίας).

Στις 22 του Δεκέμβρη είναι το Χειμερινό Ηλιοστάσιο, η Πιο Ιερή Στιγμή του Έτους όπου Τελούνταν η Πιο Μυστική Τελετή Όλων των Μυημένων.

Στην πραγματικότητα Οι Μύστες της Αρχαίας Ελλάδας, ακολουθώντας το Συμβολικό Ηλιακό Έτος, «επαναλάμβαναν» κάθε έτος την Δημιουργία, την Εξέλιξη του Ανθρώπου, την Ολοκλήρωσή του μέσα από τις Μυήσεις, μέχρι την Απορρόφησή του στο Θείο. Οι Ανώτεροι Μύστες που ήταν Εδραιωμένοι στην Αληθινή Φύση έκαναν «εικονικά» τον κύκλο για χάρη των μυστών και των μυούμενων ξεκινώντας από τα Μικρά Μυστήρια της Άνοιξης μέχρι τα Υπερβατικά Μυστήρια του Χειμώνα.

Όποιος θέλει πραγματικά να βρει την Αλήθεια, την Αλήθεια της Ύπαρξης, την Αλήθεια της Ζωής, πρέπει πραγματικά να βαδίσει την Αρχαία Ιερά Οδό που Οδηγεί στον Ναό του Αιωνίου Φωτός, στο ΕΡΕΒΟΚΤΟΝΟ ΦΩΣ.

Φιλοσοφία· η βάση των σύγχρονων επιστημών

Για τους περισσότερους ακαδημαϊκούς η φιλοσοφία είναι το συνονθύλευμα πέντε πεδίων μελέτης, της λογικής, της ηθικής, της αισθητικής, της πολιτικής και της μεταφυσικής. Για τον Καθηγητή Λιαντίνη, η φιλοσοφία είναι αυτό που ο Πλάτωνας έθεσε ως «ο στοχασμός του ανθρώπου πάνω στο φαινόμενο θάνατος» που δεν είναι άλλος από τον δικό του προσωπικό θάνατο.

Η επιστήμη της Φιλοσοφίας ασχολείται με κεντρικά θέματα που διέπουν τη ζωή μας και άπτονται του καλού και του κακού, του όμορφου και του άσχημου, της φθοράς και της αφθαρσίας. Θα έλεγε κανείς ότι αποτελεί τη βάση όλων των επιστημών, αφού κάθε επιστήμη ξεκινά με υποθέσεις, προσπαθεί να δώσει εξηγήσεις και αναζητά την αλήθεια μέσα από φιλοσοφικές ερμηνείες. Η επιστήμη βέβαια έχει χαρακτήρα περισσότερο περιγραφικό και αναζητά αποτελέσματα αμερόληπτα, οδηγώντας μας στη γνώση, ενώ η φιλοσοφία είναι πιο σύνθετη και αναζητά τη σχέση των πραγμάτων, αποφεύγοντας την απλή περιγραφή, αλλά εστιάζοντας στην ερμηνεία και τη συναρμολόγησή τους, οδηγώντας μας στη σοφία. Θα συμφωνήσουμε με τον W. Durant ότι «κάθε επιστήμη αρχίζει ως φιλοσοφία και καταλήγει ως τέχνη. Απορρέει από υποθέσεις και φτάνει σε επιτεύγματα», γι’ αυτό και είναι καλό να πάψουμε να την αμφισβητούμε και να μειώνουμε τη σημασία της.

Ο Πλάτωνας μπορεί να περιγράφει μια Ουτοπία στην «Πολιτεία» του, αλλά παράλληλα μας υπενθυμίζει ότι η αξία του ανθρώπου έγκειται στην ικανότητά του να φαντάζεται έναν κόσμο καλύτερο και να στοχεύει προς αυτόν. Ο Αριστοτέλης δίνει έμφαση στη Λογική και την ορθή σκέψη που εμπεριέχεται σε όλες τις επιστήμες. Στα «Ηθικά Νικομάχεια» η ηθική του λειτουργεί ως ένα καλό εγχειρίδιο απλής κι ευτυχισμένης ζωής. Ο Φράνσις Μπέικον καταφέρνει με την επαγωγική του μέθοδο να συνθέσει τις ιδέες προγενέστερων φιλοσόφων και να κινητοποιήσει τόσο τους μεταγενέστερους διανοούμενους όσο και τους απλούς ανθρώπους, πιστεύοντας ότι «τα πάντα είναι δυνατά για τον άνθρωπο που πρέπει να κηρύξει τον πόλεμο στα εμπόδια που ορθώνει η φύση στον θρίαμβό του». Ο Βολταίρος και ο Γαλλικός Διαφωτισμός μας διδάσκουν ότι οι άνθρωποι διαμορφώνουν και διαμορφώνονται από τους θεσμούς και ότι οι πρώτοι με κατάλληλη μόρφωση έχουν περιθώρια να αλλάξουν προοδευτικά, ενώ ο Καντ και ο Γερμανικός Ιδεαλισμός μας τονίζουν πως «ο εξωτερικός κόσμος γίνεται γνωστός σ’ εμάς μόνο ως αίσθηση».

Ο Σοπενχάουερ εστιάζει στις δυνάμεις των ενστίκτων, την αξία της τέχνης και της ομορφιάς, αλλά και στη βασική κινητήριο δύναμή μας, τη «Βούληση». Ο Χέρμπερτ Σπένσερ εμπλουτίζει την φιλοσοφία με δόσεις ρεαλισμού και με τις «Πρώτες Αρχές» γίνεται ευρύτερα γνωστός και φημισμένος στους κύκλους της εποχής του, αλλά και σ’ εμάς. Η ποίηση του Νίτσε και η κριτική του σε θεσμούς και ιδέες τον καθιστούν ως «ένα ορόσημο της σύγχρονης σκέψης και έναν από τους κορυφαίους εκπροσώπους της γερμανικής πρόζας». Τέλος, οι σύγχρονοι Ευρωπαίοι και Αμερικάνοι φιλόσοφοι, όπως ο Ανρί Μπερξόν και ο Γουίλιαμ Τζέιμς, εξελίσσουν την παρακαταθήκη που τους άφησαν οι προκάτοχοί τους και συμβάλλουν με τον δικό τους τρόπο στην κληρονομιά που αφήνει η φιλοσοφία στις άλλες επιστήμες. Η τελευταία φαίνεται να παρέχει τα βασικά υλικά, τις γνώσεις και τα δεδομένα, ενώ η πρώτη τα αξιολογεί και τα αξιοποιεί κατάλληλα, διοχετεύοντάς τα με τον καλύτερο τρόπο στη ζωή μας.

Είναι γεγονός ότι η φιλοσοφία έχει να επιδείξει πλήθος αξιόλογων θεωρητικών και εξίσου αξιόλογων ιδεών που περιλαμβάνουν μια ιδανική μέθοδο σκέψης, συμπεριφοράς, ομορφιάς, κοινωνικής οργάνωσης και «υπέρτατης πραγματικότητας», ωστόσο κάθε άνθρωπος είναι σε θέση να φιλοσοφήσει και τελικά να επιλέξει τον καλύτερο τρόπο για να ζήσει κι αυτό δεν προϋποθέτει κανενός είδους εξειδικευμένη γνώση. Ο Σόλωνας με την περίφημη φράση του «μηδένα προ του τέλους μακάριζε» συμβούλευσε τον Κροίσο να εστιάζει όχι μόνο στην πορεία του βίου ενός ανθρώπου, αλλά και στην κατάληξή του, ώστε ν’ αποφανθεί για την ευτυχία του. Βέβαια ένα είναι σίγουρο: η ζωή προηγείται του θανάτου και «πρέπει πρώτα να ζήσει κανείς πριν μπορέσει να φιλοσοφήσει».

Τι δε μας αφήνει να σπάσουμε τα δεσμά μας;

Τι δε μας αφήνει να σπάσουμε τα δεσμά μας; Τι είναι δεσμά και τι είναι λύτρωση από αυτά; Δεσμά είναι τα πρέπει. Είναι ό,τι μας καταπιέζει. Είναι ό,τι δεν αφήνει την επιθυμία ή ακόμη και τον εαυτό να αναδυθεί. Τι είναι αυτό λοιπόν; Αυτό δυστυχώς δεν είναι μόνο ένα, αλλά πολλά! Μπορεί να είναι ρόλοι, άμυνες, ανάγκες, φόβοι, διατήρηση μιας καλής εικόνας και πολλά άλλα.

Η εικόνα του καλού Σαμαρείτη και άλλοι ρόλοι

Τι θα πουν οι άλλοι για μας; Γιατί προσπαθούμε τόσο σθεναρά να διαφυλάξουμε την εικόνα του ''καλού Σαμαρείτη'' (καλό παιδί, καλή κόρη, καλός σύζυγος, καλός γείτονας, καλός άνθρωπος); Τι θα σήμαινε αν οι σημαντικοί άλλοι δεν έχουν καλή γνώμη για εμάς; Τι θα γινόταν αν λέγαμε όχι; Τι θα γινόταν αν πληγώναμε ή αν προδίδαμε κάποιον; Τι θα σήμαινε κάτι τέτοιο; Ποια ευαίσθητη χορδή μας αγγίζει;

Όταν μπορούμε να απαντήσουμε σε αντίστοιχες ερωτήσεις, συνήθως έχουμε φτάσει σ' αυτό το σημείο όπου καταλαβαίνουμε συνειδητά πια πως όλα είναι θέμα επιλογής. Καταλαβαίνουμε ότι δεν είμαστε θύματα, ήρωες και σωτήρες και ότι δεν χρειάζεται να εκπληρώνουμε κανένα ρόλο. Οι ρόλοι που υιοθετήσαμε καθώς και οι άμυνες που αναπτύξαμε σε διάφορες φάσεις της ζωής μας σίγουρα είχαν κάποια χρησιμότητα, αλλά μήπως ήρθε η ώρα να δούμε ότι ήταν απλά ρόλοι και άμυνες και ίσως δεν τις χρειαζόμαστε πια;

Τίμημα

Για καθετί που κερδίζουμε, υπάρχει κάτι που χάνουμε. Για κάθε τι που κάνουμε υπάρχει κάτι που δεν κάνουμε.

Για όλα υπάρχει ένα τίμημα. Δεν μπορούμε να έχουμε και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Ή ο σκύλος θα είναι νηστικός ή η πίτα φαγωμένη. Όταν το καταλάβουμε αυτό θα είμαστε ελεύθεροι. Ή θα έχουμε κάνει ένα βήμα προς την ελευθερία, γιατί ελευθερία σημαίνει επιλογή. Όταν μπορώ να επιλέγω, είμαι ελεύθερος.

Επιλογή ίσον Ελευθερία

Όταν συνειδητοποιήσω ότι έχω επιλογή σημαίνει ότι δεν είμαι εγκλωβισμένος, αντιλαμβάνομαι ότι δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Συμμετέχουμε στα πράγματα. Πράττουμε. Πράττουμε ακόμη και μη πράττοντας. Πράττουμε όταν επιτρέπουμε επειδή υπάρχουμε. Επειδή επιλέγουμε. Δεν είμαστε έρμαια ούτε βορά. Αυτό που μένει είναι να το συνειδητοποιήσουμε.

Επαφή με τις ανάγκες μας

Είναι φυσικά γνωστό ότι η συμπεριφορά μας υποκινείται και από ανάγκες. Ας πάρουμε για παράδειγμα την ανάγκη για επιβεβαίωση.

Γιατί χρειαζόμαστε κάποιον έξω από εμάς να μας πει ότι έχουμε δίκιο; Να μας πει ότι κάνουμε κάτι καλά; Εμείς δεν το ξέρουμε; Γιατί δεν μας αρκεί η δική μας γνώμη-γνώση;

Γιατί έχουμε την προσδοκία να έρθει κάποιος έξω από εμάς να μας ''σώσει'';

Πως όμως μπορούμε να τα κατακτήσουμε όλα αυτά; Πώς μπορούμε να μετατρέψουμε την στείρα γνώση σε κτήμα μας; Πώς μπορούμε να σπάσουμε τα δεσμά μας; Πώς μπορούμε να πετάξουμε από πάνω μας τα βάρη που φορτωθήκαμε για τον έναν ή τον άλλο λόγο; Δυστυχώς για όλους μας η απάντηση δεν είναι εύκολη.

Δεν υπάρχει η έτοιμη συνταγή που όλοι θέλουμε.

Η αλλαγή, η όποια αλλαγή και ιδαίτερα κατά το ταξίδι προς την αυτογνωσία, την επίγνωση, την γνώση, είναι για πολλούς από μας σοκαριστική, Λίγο οι φόβοι μας (για το άγνωστο, για τη μοναξιά, την απόρριψη), λίγο η συνήθεια, λίγο η άγνοια, μας αποτρέπουν από το να ξεβολευτούμε.

Γιατί θέλει και ξεβόλεμα η ελευθερία. Θέλει επιθυμία, θέλει κόπο και έχει πόνο. Όμως όπως είπαμε, για καθετί που κερδίζουμε υάρχει και κάτι που χάνουμε (τίμημα). Έτσι αν το δούμε αντίστροφα και για κάθε τίμημα υπάρχει ένα κέρδος. Αυτό που πληρώνουμε είναι για το μικρό κάθε φορά βηματάκι προς την ελευθερία, τον εαυτό μας ή τον όποιο προορισμό μας.
Ξεμαθαίνοντας και μαθαίνοντας

Τι μπορούμε να κάνουμε; Από που να ξεκινήσουμε;

Ένα καλό εφαλτήριο θα μπορούσε να είναι το να ορίσουμε εκ νέου τις λέξεις που είναι σημαντικές για την ευημερία μας.

Τι είναι η αγάπη; τι είναι εαυτός/ταυτότητα; Τι είναι ύπαρξη; Τι είναι προδοσία; Τι είναι συγχώρεση; Τι είναι ευθύνη; Τι είναι ανάληψη ευθύνης; Τι είναι ύπαρξη; Μοναξιά; Μοναχικότητα; Φιλία; Τι είναι αποδοχή; Τι σημαίνουν για μας όλα αυτά; Όχι ό,τι μας μάθανε! Όχι αυτό που λέει η κοινωνική επιταγή. Τι σημαίνουν όλα αυτά για τη Μαρία, τον Γιώργο, την Ελένη, τον Γιάννη;

Σας παραθέτω τον ταπεινό, προσωπικό μου ξελισσόμενο ορισμό για την ευτυχία μετά από το πολύχρονο και επίμονο δικό μου ταξίδι:

Ευτυχία είναι μια προσωπική εσωτερική μοναδική, ηδονική κατάσταση. Δεν έχει σχεδόν καμία σχέση με την πραγματικότητα. Δεν έχει σχεδόν καμία σχέση με τους σημαντικούς άλλους. Είναι το αποτέλεσμα που ακολουθεί το επίπονο πέρασμα από πολλά, πολλά, πολλά στάδια και έχει σαν επιστέγασμα την βαθιά και ουσιαστική πίστη στον εαυτό και τη συνειδητοποίηση ότι αυτό έχει ένα τίμημα.

Ανακαλύπτοντας τον πραγματικό μας εαυτό

Στη συνέχεια μπορούμε να αναρωτηθούμε και να αμφισβητήσουμε πράγματα. ''Τι σημαίνει για μένα;'' Είναι η ερώτηση κλειδί. Τι σημαίνει για μένα κάποια συμπεριφορά; Τι σημαίνει για μένα κάτι που μπόρεσα να κάνω; Τι σημαίνει για μένα κάτι που δεν μπόρεσα να κάνω; Τι σημαίνει για μένα κάτι που με ενόχλησε; Τι σημαίνει για μένα το να πω όχι; Τι σημαίνει για μένα να βάλω όρια; Τι σημαίνει για μένα μια αποτυχία/επιτυχία κτλ;

Πάμε έτσι σιγά σιγά, όλο και πιο πίσω και ανακαλύπτουμε τις πραγματικές δυσκολίες μας, τις ευαίσθητες χορδές μας, τα τραύματά μας... τον πραγματικό εαυτό μας.

Πολύ σημαντική, μάλλον καθοριστική θα έλεγα, σε όλα αυτά είναι η αποδοχή. Η αποδοχή του εαυτού. Με τα ελαττώματα και τα προτερήματά του. Αποδοχή και του κακού μας εαυτού. Γιατί όλοι έχουμε. Και υπάρχει κάποιος λόγος που υπάρχει.

Μπορεί να θέλουμε να τον κρύβουμε γιατί χαλάει την καλή μας εικόνα όπως είναι λογικό, την εικόνα που τόσο εμείς πασχίζουμε να διαφυλάξουμε και ίσως καλά κάνουμε. Δεν χρειάζεται να τον δείχνουμε, χρειάζεται όμως να τον δούμε. Είναι απαραίτητο αν θέλουμε να αισθανθούμε πληρότητα. Είναι δύσκολη και ακριβή η αποδοχή όμως αξίζει τον κόπο.

Albert Camus: Πρέπει να φανταστούμε τον Σίσυφο ευτυχισμένο

Όλη η βουβή χαρά του Σισύφου βρίσκεται εδώ. Η μοίρα του τού ανήκει. Ο βράχος του είναι δικός του.

Το ίδιο συμβαίνει με τον παράλογο άνθρωπο: όταν στοχάζεται μπροστά στο μαρτύριό του, όλα τα είδωλα σωπαίνουν.

Σ’ αυτό το σύμπαν, παραδομένο αίφνης στη σιωπή, υψώνονται οι χιλιάδες μικρές, έκθαμβες φωνές της γης. Ασυνείδητα και μυστικά καλέσματα, προσκλήσεις όλων των προσώπων, αποτελούν την απαραίτητη ανάποδη όψη του νομίσματος και το τίμημα της νίκης. Δεν υπάρχει ήλιος δίχως σκιά, και πρέπει να γνωρίσουμε τη νύχτα.

Ο παράλογος άνθρωπος λέει ναι και ο αγώνας του δεν θα ’χει τελειωμό. Αν υπάρχει μια προσωπική μοίρα, δεν υπάρχει κανένα ανώτερο πεπρωμένο, ή τουλάχιστον υπάρχει μόνο εκείνο που ο άνθρωπος κρίνει μοιραίο και αξιοκαταφρόνητο. Για όλα τ’ άλλα, ξέρει ότι είναι ο κύριος των ημερών.

Τούτη την κρίσιμη στιγμή που ο άνθρωπος κάνει τον απολογισμό της ζωής του, ο Σίσυφος, επιστρέφοντας προς το βράχο του, παρατηρεί αυτή την ασύνδετη σειρά των πράξεων που φτιάχνει το πεπρωμένο του, δημιουργημένο από τον ίδιο, συσπειρωμένο κάτω από το βλέμμα της μνήμης του και σφραγισμένο σε λίγο με το θάνατό του.

Έτσι, πεπεισμένος για την απόλυτα ανθρώπινη έλευση κάθε ανθρώπινου πράγματος, σαν τυφλός που λαχταρά το φως του και που γνωρίζει πως η νύχτα είναι ατέλειωτη, πορεύεται συνέχεια. Ο βράχος κυλάει πάντα.

Αφήνω τον Σίσυφο στους πρόποδες του βουνού! Πάντα ξαναβρίσκει κανείς το φορτίο του.

Αλλά ο Σίσυφος διδάσκει την ύψιστη πίστη που αρνείται τους θεούς και σηκώνει τους βράχους. Κι εκείνος επίσης κρίνει ότι όλα είναι καλά.

Τούτο το σύμπαν, αδέσποτο στο εξής, δεν του φαίνεται άγονο ούτε ασήμαντο. Κάθε κόκκος αυτής της πέτρας, κάθε ορυκτό θραύσμα αυτού του πλημμυρισμένου από νύχτα βουνού, σχηματίζει από μόνο του έναν κόσμο.

Ο αγώνας και μόνο προς την κορυφή αρκεί για να γεμίσει μιαν ανθρώπινη καρδιά.

Πρέπει να φανταστούμε τον Σίσυφο ευτυχισμένο.

Albert Camus, Ο μύθος του Σισύφου

Βαμπίρ ή θεοί; Αρχαίες θεότητες που λάτρευαν το αίμα

O Μύθος των Βαμπίρ είναι μία μάλλον σχετικά πρόσφατη δημιουργία της Ανθρώπινης Φαντασίας. Ο Αρχαίος κόσμος όμως, ή τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος του ήταν εξοικειωμένο με την κατανάλωση αίματος μέσα στα αρχαία τελετουργικά, μία πρακτική που εξελίχθηκε αρκετούς αιώνες πριν ανακαλυφθεί ο όρος «Βαμπίρ».

Η Τελετουργική κατάποση αίματος ίσως ακούγεται σαν μία πρακτική που σχετίζεται με τον Σατανισμό ή ως πράξη που θα πραγματοποιούσαν φανταστικοί χαρακτήρες σε Μυθιστορήματα ή ταινίες τρόμου. Όμως η διαδικασία ήταν μέρος κάποιων μυστηριωδών τελετουργικών που σχετίζονταν με αρκετούς Πολιτισμούς του Παρελθόντος. Το «Έθιμο» της κατάποσης αίματος ανέκαθεν είχε μία μαγική και μυστηριώδη σημασία. Χρησιμοποιούταν ως κομμάτι Βασκανίας, ως μία συμβολική σύνδεση των δυνάμεων της ζωής και του θάνατου, ως θρησκευτική πρακτική, και ως μία μορφή προσφοράς προς τους Θεούς.

Βαμπίρ: Το Αίμα του Νείλου

Σύμφωνα με αρκετά ιστορικά βιβλία, η Αρχαιότερη Θεότητα που κατανάλωνε αίμα ήταν πιθανότατα η Λίλιθ, μία θεότητα που περιγράφεται και ως ο πρώτος Δαίμονας και το θηλυκό πνεύμα που κατείχε τις σκοτεινότερες ιδιότητες του κόσμου. Όμως φαίνεται πως η «γενέτειρα» των Βαμπίρ τοποθετείται κοντά στον Νείλο. Μερικοί ειδικοί στην Αρχαία Αιγυπτιακή Μυθολογία πιστεύουν πως τα πρώτα Βαμπίρ ήταν οι Θεοί Όσιρις και ο Αδελφός του Σετ, για τους οποίους ο μύθος αναφέρει πως μεγάλωσαν σε μία οικογένεια που λάτρευε τις Σκοτεινές Τέχνες.

Όταν ο Όσιρις μεγάλωσε κατείχε γνώσεις και ικανότητες που του επέτρεπαν να διαθέτει δυνάμεις σαν αυτές που λέγεται πως έχουν τα Βαμπίρ. Οι προσφορές στον θεό σχετίζονται επίσης με την σάρκα και το αίμα. Οι επιγραφές αναφέρουν πως στον Θεό Όσιρις προσφέρονταν ως θυσία ακόμη και πτώματα. Όμως, τα αρχαία Αιγυπτιακά τελετουργικά εξακολουθούν να είναι γεμάτα μυστικά άρα παραμένει άγνωστη η αλήθεια σχετικά με τις λεπτομέρειες.

Η Περσική Λαογραφία μιλά επίσης για μερικά πνεύματα που κατανάλωναν αίμα. Η Διασημότερη από αυτά ήταν η Estries που ήταν Δαίμονας ικανή να αλλάζει μορφές. Πιστεύεται πως εμφανιζόταν ως μία πανέμορφη κοπέλα που αναζητούσε άντρες ούτως ώστε να τραφεί με το αίμα τους. Αν εκείνη τραυματιζόταν, μπορούσε να επουλωθεί αν εκείνος που της επιτέθηκε της πρόσφερε αλάτι και ψωμί. Η Estries είναι γνωστή επίσης και μέσα από Ιουδαϊκούς Μύθους.

Η Θεά της Μαγείας και της Νύχτας

Η Εκάτη είναι μία από τις πιό μυστηριώδεις θεότητες όλων των Πολιτισμών. Σχετιζόταν με την Αρχαία Μαγεία, την Νεκρομαντεία καθώς και τον κόσμο των πνευμάτων. Σύμφωνα με μερικούς Λόγιους, οι Ναοί στους οποίους λατρευόταν η Εκάτη θα μπορούσαν να είναι τόποι κατάποσης και κατανάλωσης αίματος.

Βέβαια τέτοιου τύπου πρακτικές ήταν απαγορευμένες στην Αρχαία Ελλάδα, όμως λέγεται πως αρκετοί Ναοί τελετουργούσαν μυστικά σε αρκετές περιπτώσεις. Φαίνεται έτσι πως οι Αρχαίοι λάτρεις της Εκάτης θεωρούσαν πως η κατάποση αίματος είχε μαγικές ιδιότητες και τους έφερνε ένα βήμα πιό κοντά στην Θεά της Νύχτας. Πιστεύεται επίσης πως η ίδια η Εκάτη συνήθιζε να καταναλώνει Αίμα κατά την διάρκεια των εκδηλώσεων προς τιμήν της. Η Κόρη της Έμπουσα ήταν ένα φάντασμα (ή ομάδα φαντασμάτων, στον πληθυντικό: `Εμπουσαι) που έστελνε η Εκάτη ως προάγγελο δυστυχιών, και με το όνομα του οποίου φόβιζαν οι μητέρες τα άτακτα παιδιά τους στην αρχαία Ελλάδα. Η Έμπουσα αναφέρεται από τον Αριστοφάνη (στην κωμωδία Βάτραχοι, όπου τρομάζει τον Διόνυσο και τον Ξανθία στο δρόμο προς τον Κάτω Κόσμο) και από άλλους κωμωδιογράφους. Πίστευαν για αυτή ότι μεταμορφωνόταν συχνά: παρουσιαζόταν ως αγελάδα, πτηνό, όμορφη γυναίκα, σκύλος, δέντρο, πέτρα και με πολλές άλλες μορφές. Το πρόσωπο της Έμπουσας έλαμπε σαν πύρινο και είχε είτε ένα μόνο πόδι, είτε ένα χάλκινο και ένα γαϊδουρινό. Επίσης έλεγαν για αυτή ότι τρεφόταν με ανθρώπινες σάρκες αλλά και Αίμα.

Άλλα γνωστά Βαμπίρ στην Ελληνική Μυθολογία ή Λαογραφία είναι οι Βουκόλακες της Σαντορίνης αλλά και η Λάμια που ήταν μία δαιμονική Γυναίκα που τρεφόταν με το αίμα των παιδιών. Τα Ελληνικά νεκρομαντικά τελετουργικά και οι Αρχαίοι μύθοι ίσως ενέπνευσαν τις μελλοντικές ιστορίες των Βαμπίρ στην Ρουμανία και την Βουλγαρία.

Άγρια Τελετουργικά στην Ασία

Οι Θρησκείες μερικών φυλών στο Νότιο μέρος της Ασίας σχετίζονταν επίσης με τελετουργικά Αίματος. Όμως οι ιδιότητες που απέδιδαν στα τελετουργικά θυσιών διέφεραν κατά πολύ από αυτά της Ευρώπης. Στην Ινδία, που ήταν υπό τον ζυγό των Περσών για αρκετούς Αιώνες, η σημαντικότερη θεότητα που συνδεόταν με Τελετουργία Αίματος ήταν η Κάλι, που αντιπροσωπεύει την αλλαγή, τον χρόνο, την καταστροφή αλλά και την προστασία.

Ο πιο γνωστός θρύλος σχετικά, είναι εκείνος που αναφέρει πως η Θεά Κάλι καταναλώνει την σάρκα του Δαίμονα Raktabija. Ο Δαίμονας και η Devi Druga είχαν διαμάχη, η γυναίκα έχανε και έτσι η Druga ζήτησε την βοήθεια της Θεάς Κάλι, που έφαγε τον Raktabija. Τα τελετουργικά αίματος ήταν δημοφιλή στην σέκτα που λάτρευε την θεά, και αυτά τα τελετουργικά ήταν γεμάτα μυστικά. Οι ιερείς που συνεχίζουν τα παραδοσιακά αυτά τυπικά στο όνομά της προσπαθούν ακόμη και σήμερα να προστατεύσουν τις λεπτομέρειες των τελετουργικών.

Υπήρχαν επίσης τελετουργικά κατάποσης αίματος στο παρελθόν των Προ-Κολομβιανών Φυλών αλλά και των φυλών της Σκανδιναβίας. Οι άνθρωποι που ζούσαν στην περιοχή που τώρα βρίσκεται το Αζερμπαιτζάν πίστευαν στο προβληματικό πνεύμα Hortdan. Για αιώνες οι Αζέροι πίστευαν πως ήταν ένα δαιμονικό πνεύμα που κατανάλωνε ανθρώπινο αίμα και ήταν ικανό να μεταμορφωθεί σε οποιαδήποτε μορφή ζώου.

Η Απαγορευμένη Ιστορία των Βαμπίρ

Στην Χριστιανική παράδοση όλες οι προαναφερόμενες Θεότητες και Δαίμονες έγιναν συνώνυμα του Διαβόλου. Με το πέρασμα του χρόνου εμφανίστηκαν και οι θρύλοι για τα Βαμπίρ. Αυτές οι ιστορίες προσέδιδαν μία κακή φήμη σε αρκετές από αυτές τις αρχαίες θεότητες. Για τους Χριστιανούς η κατάποση αίματος είναι μία πράξη απαγορευμένη. Όμως ένα Τελετουργικό σχετίζεται με την συμβολική κατανάλωση του αίματος του Χριστού. Κάτι τέτοιο καταδεικνύει πως τα τελετουργικά αίματος ήταν σημαντικά στις Προχριστιανικές αιρέσεις και οι Χριστιανοί πρόσθεσαν τις συμβολικές πτυχές τους στις σύγχρονες τελετές.

Σήμερα ο Θρύλος των Βαμπίρ αποκαλύπτει μία αφύσικη οπτική, όμως οι άνθρωποι ήταν εξοικειωμένοι με τις πρακτικές κατανάλωσης αίματος για τουλάχιστον 5000 χρόνια. Κάθε μέρος του κόσμου διαθέτει τα δικά του παραδείγματα, με θεότητες που έπιναν αίμα, ή Ιερείς που λάτρευαν Σκοτεινές Θεότητες προσφέροντάς τους το αίμα, ως φόρο τιμής και πίνοντάς το για να ενεργοποιήσουν τις μαγικές ιδιότητές των θεών…

Το σύνδρομο… ξερόλα: Ο κατά φαντασίαν παντογνώστης

Κατά τα φαινόμενα, ο ξερόλας είναι… Wikipedia, τα φαινόμενα όμως συχνά απατούν… και η υποτιθεμένη γνώση είναι μια ψευδαίσθηση.

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε γνωρίσει αυτόν τον τύπο ανθρώπου που, πριν προλάβεις να πεις κάτι, εκείνος γνωρίζει την απάντηση! Που, αν τολμήσεις και τον αμφισβητήσεις, θα γίνει πυρ και μανία! Είναι ο ίδιος άνθρωπος, που μπορεί και χρησιμοποιεί τα λόγια σου, με τη δικιά του πινελιά, ισχυρίζομενος ότι τα σκέφτηκε πρώτος και, φυσικά, τα λέει καλύτερα από σένα!

Οι αρχαίοι προγονοί μας ισχυρίζονταν ότι η ημιμάθεια είναι χειρότερη από την αμάθεια. Το φαινόμενο «παντογνώστης» απέχει από την πραγματικότητα. Η ημιμάθεια εχθρεύεται την γνώση, διότι περιορίζει τον άνθρωπο από το να εξελιχθεί, σε αντίθεση με την αμάθεια, η οποία κινητοποιεί τον άνθρωπο να προσπαθήσει να διευρύνει τις γνώσεις του…

Ο ξερόλας βασίζεται στην ημιμάθεια του…

Ο ξερόλας είναι το άτομο που πάντα έχει άποψη για όλα. Δεν έχει σημασία εάν δεν έχει την παραμικρή γνώση πάνω σε κάποιο αντικείμενο. Πάντα θα επιμένει με τρόπο επιβλητικό, μπας και πείσει τους άλλους ότι η άποψή του είναι η μόνη αλήθεια. Εξαιτίας του υπέρμετρου εγωισμού του και της ανικανότητας να παραδεχτεί ότι έχει ελλιπείς γνώσεις, καταλήγει να γίνεται στενόμυαλος, συνεπώς με το πέρασμα των χρονών να μαθαίνει λιγότερα…

Ο ξερόλας βασίζει τις γνώσεις του σε σκόρπιες επιφανειακές γνώσεις από εδώ και από εκεί… Απεχθάνεται να γνωρίζει πράγματα από την προσωπική-συστηματική μελέτη, γι’ αυτό και συνήθως οι γνώσεις που παινεύεται ότι κατέχει είναι υπερεκτιμημένες. Ορισμένες φορές επιλέγει να χρησιμοποιήσει λόγια και θεωρίες κάποιων άλλων, προκειμένου να διασφαλίσει την εγκυρότητα του λόγου του και να πρωταγωνιστήσει…

Υπάρχουν δύο διακριτοί τύποι ξερόλα: πρώτον, ο εξυπνάκιας της παρέας, που κατανοεί πλήρως ένα θέμα συζήτησης, ενώ έχει πλήρη άγνοια. Στο δεύτερο τύπο, ο εξυπνάκιας προσποιείται ότι γνωρίζει το θέμα της συζήτησης -για παράδειγμα, σε μια συζήτηση ανθρώπων που έχουν ζήσει χρόνια σε χώρα του εξωτερικού, ο ξερόλας της παρέας (ο οποίος δεν έχει επισκεφτεί ποτέ τη συγκεκριμένη χώρα) επιμένει ότι είναι ειδήμονας για τον τρόπο ζωής των κατοίκων της, επειδή… το άκουσε από τον αδελφό του ξαδέρφου του μπατζανάκη του και βγάζει συμπεράσματα. Δεν τον ενδιαφέρει να ερευνήσει για το αν αυτό που άκουσε είναι αληθινό η όχι…

Τι υποκινεί αυτή τη ναρκισσιστική σφοδρή επιθυμία για την αυτοκολακεία;

Σύμφωνα με την ψυχολογία, ένα πρόσωπο που ενεργεί ως ξερόλας, μπορεί να εμπεριέχει στο χαρακτήρα του, εκτός από αλαζονεία, στοιχεία ψυχοπαθολογίας, όπως μεγαλομανία και ναρκισσισμό.

Πίσω από τη μάσκα του ειδήμονα, ο ξερόλας κρύβει με έντεχνο τρόπο τη χαμηλή αυτοεκτίμησή του και την ανάγκη να πείσει πάνω από όλα, τον ίδιο του τον εαυτό για την δική του αξία. Οι προσπάθειες εντυπωσιασμού των άλλων αποτελούν μια επίδειξη για το πόσο έξυπνος, ενδιαφέρων, αστείος είναι, με απώτερο σκοπό την αποδοχή και την επιβεβαίωση των τρίτων. Ως συνέπεια, ο ξερόλας φροντίζει να επιλέγει να περιβάλλεται από εκείνον τον κοινωνικό περίγυρο, ο οποίος θα επιδείξει θαυμασμό και ευγνωμοσύνη που μοιράστηκε τις γνώσεις του.

Σύμπλεγμα Ανωτερότητας

Η επίδειξη γνώσεων ενός ξερόλα συνήθως γίνεται μέσω της αμφισβήτησης της άποψης κάποιου άλλου, τον οποίο κατά βάθος μπορεί και να θαυμάζει! Μέσα από την απαξίωση αυτών που θαυμάζει, τροφοδοτείται ο εγωισμός του. Πιο συγκεκριμένα, απαξιώνει οτιδήποτε δεν μπορεί να καταφέρει. Ο λεκτικός φθόνος φανερώνει την προσωπική του απογοήτευση, την οποία αρνείται να αποδεχτεί.

Η κόντρα που δημιουργεί ένας ξερόλας μπορεί να φτάσει ασυναίσθητα σε «bullying» λόγω απόρριψης. Μην αναρωτηθείτε το γιατί κάποιος του οποίου την ύπαρξη αγνοείτε, προσπαθεί να σας μειώσει, διότι κάποια πράγματα δεν ακολουθούν πάντα τη λογική…

Η περιέργεια για την πορεία των άλλων πηγάζει από την ανάγκη του ξερόλα να συγκρίνεται, προκειμένου να βγαίνει νικητής σε έναν αναίτιο ανταγωνισμό. Οποιοσδήποτε καταφέρνει κάτι σημαντικό, αποτελεί μέτρο σύγκρισης για τον ξερόλα, διότι φέρνει στην επιφάνεια το αίσθημα κατωτερότητας -κατά συνέπεια απειλεί την υπεροχή του.

Συμφωνία ή πόλεμος

Απεχθάνεται την αμφισβήτηση, την οποία αντιμετωπίζει ως εν δυνάμει απειλή (κλονίζει την εύθραυστη αυτοπεποίθηση) ότι θα αποκαλυφθεί πως… δεν είναι ο παντογνώστης!

Στα πλαίσια μιας συζήτησης, ο ξερόλας είναι ο πλέον κακός ακροατής, απορρίπτοντας οποιαδήποτε άποψη διαφέρει από τη δική του. Για εκείνον η συζήτηση αποτελεί μια μάχη -η έπαλξη της οποίας σηματοδοτείται από την αμφισβήτηση προς την άποψή του. Στο πλαίσιο της μάχης, ο ξερόλας θα απαιτήσει να πάρετε θέση, για να σας κατηγοριοποιήσει ως σύμμαχο ή αντίπαλο.

Η ανοσογνωσία της καθημερινότητας

Σύμφωνα με ψυχολογικές μελέτες, οι λιγότερο ικανοί άνθρωποι αξιολογούν τις ικανότητές τους υψηλότερα απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα και στερούνται τη μετα-γνώση να συνειδητοποιήσουν το λάθος τους, σε αντίθεση με τους πιο ικανούς, οι οποίοι δείχνουν πιο ταπεινή στάση σε επίπεδο αυτοαξιολόγησης, σύμφωνα με τη θεωρία της γνωστικής Dunning-Kruger Effect.

Η συγκεκριμένη θεωρία υποστηρίζει ότι οι ανίκανοι άνθρωποι συνήθως αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν και να αποδεχτούν τη δική τους έλλειψη δεξιοτήτων, την έκταση της ανεπάρκειάς τους, καθώς και να αναγνωρίσουν την ικανότητα σε άλλους ανθρώπους…

Πώς μπορεί κάποιος, ο οποίος είναι ανίκανος, να αναγνωρίσει την ανικανότητά του, σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, να βελτιωθεί; Σύμφωνα με την Επιστήμη του Applied Behavioral Analysis, ο άνθρωπος μαθαίνει από τη δοκιμή και τα λάθη. Όταν λοιπόν ο άνθρωπος αρνείται την παραδοχή ότι κάνει λάθος ή ότι στερείται κάποιων δεξιοτήτων, τότε δεν θα αναζητήσει με ευκολία σύντομα τη βελτίωση από ειδικό, παρά μόνο όταν εκτεθεί ανεπανόρθωτα…

Ένας από τους ουσιαστικούς παράγοντες που διατηρούν έναν άνθρωπο νέο είναι το να διαθέτει μυαλό δραστήριο

Υπάρχει πολλή σοφία στο κλασικό ρητό «νους υγιής εν σώματι υγιεί»: μας υπενθυμίζει ότι τόσο το μυαλό όσο και το σώμα είναι σημαντικά και η υγεία του ενός εξαρτάται από την υγεία του άλλου. Έχει ευρέως αποδειχτεί ότι ένας από τους ουσιαστικούς παράγοντες που διατηρούν έναν άνθρωπο νέο είναι και το να διαθέτει μυαλό δραστήριο, ευέλικτο και ικανό να συνεχίσει να μαθαίνει.

Το νεανικό μυαλό ωθεί τον άνθρωπο να αναζητήσει έναν υγιεινό τρόπο ζωής που θα καθυστερήσει
τη γήρανση.

Όπως η έλλειψη φυσικής άσκησης εξασθενεί το σώμα και επηρεάζει τη διάθεση, έτσι και η έλλειψη νοητικής άσκησης επηρεάζει αρνητικά τον άνθρωπο, αφού προκαλεί απώλεια νευρώνων και νευρωνικών συνάψεων και ως εκ τούτου τη μείωση της ικανότητας αντίδρασης.

Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντική η γυμναστική για τον εγκέφαλο.

Ένας πρωτοπόρος υπέρμαχος της νοητικής άσκησης είναι ο νευροεπιστήμονας Σλόμο Μπρέζνιτζ, ο οποίος υποστηρίζει πως ο εγκέφαλος έχει ανάγκη από πολλά ερεθίσματα για να διατηρείται σε φόρμα:

«Υπάρχει μια αντίφαση ανάμεσα σε αυτό που είναι καλό για τον άνθρωπο και σε εκείνο που του αρέσει να κάνει. Γιατί στους ανθρώπους, προπαντός στους ηλικιωμένους, τους αρέσει να κάνουν τα πράγματα όπως τα έκαναν πάντα. Το πρόβλημα είναι πως, όταν ο εγκέφαλος διεκπεραιώνει πολύ ισχυρές συνήθειες, δε χρειάζεται πια να σκεφτεί. Όλα γίνονται αυτόματα, με μεγάλη ταχύτητα και αποτελεσματικότητα, ακόμα και με τρόπο πιο επωφελή. Γιατί ο εγκέφαλος έχει την τάση να γαντζώνεται στις συνήθειες και ο μόνος τρόπος για να βγαίνει από αυτές είναι να έρχεται αντιμέτωπος με την καινούρια πληροφορία» διαβεβαίωνε ο Μπρέζνιτζ σε μια συνέντευξή του στην εκπομπή Ρέδες του Εδουάρ Πουνσέτ.

Έτσι, εισάγοντας καινούριες πληροφορίες, ο εγκέφαλος δημιουργεί νέες συνάψεις και αναζωογονείται. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό να εκτίθεται κανείς στην αλλαγή, ακόμα κι αν αυξάνει το επίπεδο άγχους του, βγαίνοντας από την περιοχή άνεσής του.

Τα αποτελέσματα της νοητικής εκγύμνασης είναι επιστημονικά αποδεδειγμένα. Ο Μπρέζνιτζ τα θεωρεί ευεργετικά σε διάφορα επίπεδα: «Αρχίζεις να γυμνάζεις το μυαλό και το κάνεις μέσω μιας ασχολίας με την οποία έρχεσαι αντιμέτωπος για πρώτη φορά. Και σου φαίνεται πολύ δύσκολη, αλλά καθώς τώρα τη μαθαίνεις, η εκγύμναση λειτουργεί. Και τη δεύτερη φορά αντιλαμβάνεσαι ότι σου βγαίνει πιο εύκολα, ποτέ πιο δύσκολα, γιατί την κάνεις κάθε φορά και καλύτερα. Ο αντίκτυπος που έχει στην ψυχική κατάσταση του ατόμου είναι αφάνταστος. Πρόκειται για μια μεταμόρφωση που δεν έχει να κάνει μόνο με τα αποτελέσματα που πετυχαίνει κανείς, αλλά και με την αντίληψη που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του».

Η προαναφερθείσα «νοητική εκγύμναση» του Μπρέζνιτζ μπορεί να ακούγεται κάπως περίπλοκη, όμως, απλώς αλληλοεπιδρώντας κοινωνικά με άλλα ενήλικα άτομα, για παράδειγμα μέσα από κάποιο παιχνίδι, αποφεύγουμε την κατάθλιψη στην οποία μπορεί να μας οδηγήσει η μοναξιά και μας προμηθεύει καινούρια ερεθίσματα.

Από τα είκοσι και μετά οι νευρώνες αρχίζουν να γερνούν, αλλά η διαδικασία αυτή επιβραδύνεται με την πνευματική εργασία, την περιέργεια και την όρεξη για μάθηση. Το να έρχεται κανείς αντιμέτωπος με νέες καταστάσεις, να μαθαίνει κάτι καινούριο κάθε μέρα, να παίζει και να αλληλοεπιδρά με άλλα πρόσωπα φαίνεται ότι είναι ζωτικής σημασίας για τη νοητική αντιγήρανση. Όσο θετικότερη είναι η στάση μας σε αυτό, τόσο μεγαλύτερα θα είναι τα οφέλη για το μυαλό μας.

Το μυαλό έχει αποφασιστική επιρροή πάνω στο σώμα, όπως και στην ταχύτητα γήρανσής του. Και γι’ αυτό οι περισσότεροι γιατροί συγκλίνουν στο ότι το μυστικό της νεότητας του σώματος βρίσκεται στη διατήρηση του μυαλού νεανικού και δραστήριου, όπως κάνουν οι αιωνόβιοι Ιάπωνες, και σε μια μαχητική στάση απέναντι στις δυσκολίες που μπορεί να συναντήσουμε στην πορεία της ζωής μας.

Μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Γεσίβα κατέληξε ότι οι μακρόβιοι άνθρωποι επιδεικνύουν δύο κοινές και καθοριστικές στάσεις ζωής: τον θετικισμό και μια υψηλή συναισθηματική εκφραστικότητα. Συνεπώς, όσοι δέχονται τις προκλήσεις κρατώντας καλή στάση και μπορούν να διαχειρίζονται τα συναισθήματα τους, έχουν κερδίσει κατά πολύ το πέρασμα στη μακροζωία.

Μια στωική στάση —η ηρεμία απέναντι στις δυσκολίες— επίσης ενισχύει την επιμήκυνση της νεότητας, μια και μειώνει τα επίπεδα άγχους και στρες και σταθεροποιεί τη διάθεση. Αυτό αντικατοπτρίζεται στο μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής που έχουν κάποιοι λαοί, οι οποίοι ακολουθούν έναν οργανωμένο και μετρημένο τρόπο ζωής.

Άλλη στάση ζωής εξαιρετικά αντιγηραντική είναι μακριά από τον ηδονισμό και την ικανοποίηση των καπρίτσιων και των παρορμήσεων της στιγμής.

Η υποχώρηση σε πειρασμούς, ιδιαίτερα σε διατροφικούς, οδηγεί σε κακή σίτιση η οποία εξασθενεί τον οργανισμό.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό των μακρόβιοι, πολύ διαδεδομένο μεταξύ τους, είναι η υγιεινή και μετρημένη διατροφή, όπως θα δούμε ξαναγυρνώντας στην Οκινάουα, καθώς και η αποφυγή των βλαβερών για τον οργανισμό ουσιών.

Τα άτομα που έχουν διατηρηθεί δραστήρια τόσο σωματικά όσο και πνευματικά κατά την ωριμότητά τους, φτάνουν συνήθως σε πιο ήπια και ευχάριστα γηρατειά, με τον οργανισμό τους καλύτερα προετοιμασμένο να παλέψει με τις αδιαθεσίες και τις ασθένειες.

Γι’ αυτό, όταν μιλάμε για αιωνόβιους ή υπεραιωνόβιους —για ανθρώπους 110 ετών ή και παραπάνω—, βλέπουμε συχνά ένα κοινό χαρακτηριστικό: άντρες και γυναίκες με μια ζωή γεμάτη, αλλά και σκληρή σε πολλές περιπτώσεις, που όμως ξέρουν να αντιμετωπίζουν με μια θετική στάση τα εμπόδια και να μην αφήνονται να νικηθούν από αυτά.

Ο Αλεξάντερ Ίμιτς, ο οποίος έφτασε να είναι ο γηραιότερος άντρας στον κόσμο σε ηλικία 111 ετών, πίστευε ξεκάθαρα πως είχε καλά γονίδια, αλλά και υπήρχαν και άλλα σημαντικά πράγματα για να ζήσει πολύ: «Το είδος ζωής που ζει χάνεις είναι το ίδιο ή και περισσότερο σημαντικό για τη μακροβιότητα» δήλωσε σε κάποια συνέντευξη μετά την εγγραφή του στο Βιβλίο Γκίνες 2014.

Ένα ποίημα για να ζούμε πολύ

Ο καθηγητής Ρομπέρτο Αμπάδιε Σοριάνο αφιέρωσε τα χρόνια του στη διδασκαλία παιδιών και στη σύνταξη των επίσημων αναγνωστικών της Ουρουγουάης. Στα 92 του, όταν ζούσε στο Σανατόριο Ιμπάσα στο Μοντεβιδέο, έγραψε ένα ποίημα που συνοψίζει τα μυστικά για τη μακροζωία.

Ο γιατρός Χόρχε δε Πάουλα, ο οποίος κούραρε τον καθηγητή κατά την εκεί παραμονή του, το δημοσιοποίησε λίγο καιρό μετά:
Οργανωμένη, υγιεινή ζωή
και πάντα μετρημένο το φαΐ
στα γιατρικά να μην το παρακάνεις
μ ’ όλα τα μέσα αυτό που θες να ψάχνεις
να μην ταράζεσαι για τίποτα
άσκηση και διασκέδαση μετά
ποτέ σου μη σε πιάσουνε για κάτι
περιορισμός λίγος, συναναστροφή
πολλή, και ασχολία διαρκή.

Μαθαίνοντας αυτό το ποίημα και εφαρμόζοντας το στον δικό μας τρόπο ζωής, μπορούμε να γίνουμε ένας από αυτούς τους μακρόβιους ανθρώπους που απολαμβάνουν μια ζωή πλήρη και μακροχρόνια.

Εκπαιδεύοντας τους γονείς

Η λογοτεχνία (όπως και η καθημερινή ζωή) βρίθει από ιστορίες ανθρώπων που μεταχειρίζονται τους άλλους με ανυπόφορο τρόπο, σαν να ήταν παιδιά τους. Άντρες, γυναίκες, σύζυγοι, φίλοι, αφεντικά, απλοί γείτονες ή προϊστάμενοι παρεξηγούν τον ρόλο τους και θεωρούν πως δικαιούνται να συμπεριφέρονται στον πλησίον τους όπως στο παιδί τους, με αποτέλεσμα, σχεδόν πάντα, ο παθών αλλάζει πεζοδρόμιο για ν’ αποφύγει τη συνάντηση. Στο βιβλίο του Εκπαιδεύοντας τους γονείς, ο ειδικός παιδαγωγός Άλεξ Τζ. Πάκερ προτείνει μία άσκηση που μοιάζει να σχεδιάστηκε για να εξηγήσει αυτήν την κατάσταση.

Φανταστείτε ότι ένα ζευγάρι φίλων σάς καλεί στο σπίτι του για φαγητό. Όμως, αντί για την αναμενόμενη συμπεριφορά, αρχίζουν να σας φέρονται σαν να ήσασταν παιδιά τους. Η Σουζάνα, η οικοδέσποινα, ανοίγει την πόρτα και το πρώτο πράγμα που λέει είναι:

«Τι γίνατε; Σας περιμέναμε πιο νωρίς. Είχαμε πει στις εννιά κι έχει πάει εννιά και μισή. Δε νομίζετε πως θα πρεπε να μας είχατε ενημερώσει ότι θ’ αργήσετε;»
Ε, να καθυστερήσαμε λέτε εσείς σαν να ζητάτε συγγνώμη.
Ωραία λέει η Σουζάνα «αλλά να μην ξανασυμβεί.» Καθώς σας συνοδεύει στην τραπεζαρία, η Σουζάνα πλησιάζει εσάς ή τη γυναίκα σας, σαν να θέλει να σας πει κάποιο μυστικό, και σας λέει στο αυτί: Δε σου φαίνεται πως αυτή η μπλούζα παραείναι φανταχτερή για την ηλικία σου; Στο λέω γιατί ο κόσμος σχολιά κατάλαβες; Μετά, αρχίζουν να λένε διάφορα…»
«Εγώ… αυτή… νόμιζα πως…»
«Άντε!» διακόπτει ο Μάριο, ο σύζυγος, «κοντεύει να παγώσει το φαγητό» και αμέσως μετά: «Ε! σιγά σιγά! Μην το παρακάνετε με τους μεζέδες, γιατί μετά δεν θα μπορείτε να φάτε το κρέας.»
Εάν αισθάνεστε να σας κάθεται στο λαιμό η τελευταία φέτα σαλάμι, η Σουζάνα ξαναρχίζει.Τρίβει τα χέρια της σαν ν’ απολαμβάνει τη στιγμή και λέει:
«Πείτε μας κάτι για σας.»
Εσείς κοιτάζεστε αμήχανα και μετά, προσπαθώντας να κρατήσετε τα προσχήματα, λέτε:
«Λοιπόν, σκεφτόμαστε να πάμε στην Πράγα».
«Στην Πράγα; Είστε τρελοί;» λέει η Σουζάνα. «Μ’ αυτό το κρύο, τέτοια εποχή; Άσε που εκεί κάνει κουμάντο η ρωσική Μαφία…».
«Βέβαια» υπερθεματίζει ο Μάριο, που δεν δείχνει όμως ευχαριστημένος. «Δεν νομίζετε ότι, συν τοις άλλοις, με δεδομένη την κατάσταση που ζούμε στη χώρα μας, κι αν λάβουμε υπόψη πόσα βγάζετε –που, για να πούμε την αλήθεια, δεν είναι και τίποτα σπουδαίο-, θα ήταν καλύτερα να φυλάξετε τα λεφτά σας σ’ ένα ασφαλές μέρος για μια ώρα ανάγκης, Εγώ έτσι λέω αλλά βέβαια, εσείς θα κάνετε του κεφαλιού σας. Στο κάτω κάτω, τη δική σας ζωή θα δυσκολέψετε».

Το πιθανότερο είναι ότι μετά από μια τέτοια βραδιά, θα το σκεφτείτε καλά πριν ξαναπάτε στο σπίτι του Μάριο και της Σουζάνας. Ή μήπως όχι;

Δεν είναι ανάγκη να θυμηθούμε πόσες φορές εμείς οι γονείς φερόμαστε έτσι στα παιδιά μας, και σαν να μην έφτανε αυτό, περιμένουμε να το εκτιμήσουν, να τους αρέσει και να μας χρωστάνε ευγνωμοσύνη.

Το μυστηριώδες προϊστορικό πλάσμα που εξαφανίστηκε πριν από 250 εκατ. χρόνια και το μεγάλο μυστικό του

Υπάρχουν ιστορικές στιγμές στη φύση που η εξέλιξη τα έχει κάνει όλα καλά, κι έτσι δεν υπάρχει χώρος για βελτίωση.

Και στην περίπτωση του τριλοβίτη, του ασπόνδυλου που είχε εξαπλωθεί στον βυθό της θάλασσας μεταξύ 520-250 εκατ. χρόνια πριν, είχαν γίνει πράγματι όλα σωστά.

Γιατί όπως μάθαμε προσφάτως, το μυστηριώδες αρθρόποδο όχι μόνο είχε μάτια, αλλά έμοιαζαν με τα μάτια της σημερινής μέλισσας. Υπογράφοντας έναν τεράστιο άθλο προσαρμογής προφανώς!

Όπως μας λένε στη μελέτη τους, που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Scientific Reports», οι ερευνητές έμειναν αποσβολωμένοι από το πόσο μοιάζουν τα μάτια του προϊστορικού ζώου με των σημερινών εντόμων και οστρακόδερμων.

Η ανακάλυψη αλλάζει όλα τα δεδομένα της παλαιοντολογίας, τοποθετώντας τα σύνθετα μάτια πολύ πιο πίσω στην εξελικτική ιστορία των ζώων.

Οι τριλοβίτες αποτελούν τα πολυπληθέστερα απολιθώματα που έχουμε βρει και ένα τέτοιο, που ανακαλύφθηκε το 1846 στην Τσεχία, εξέτασαν οι επιστήμονες, καθώς τα μάτια του παρέμεναν άθικτα. Και εντόπισαν εσωτερικές δομές που συναντάμε στα σύνθετα μάτια των σημερινών εντόμων.

Τα σύνθετα μάτια υποδεικνύουν πως οι τριλοβίτες ήταν ενεργοί και τη μέρα και έβλεπαν πολύ καλύτερα απ’ ό,τι υπέθεταν ως σήμερα οι επιστήμονες.

Τα σύνθετα μάτια λοιπόν, ένα από τα πέντε είδη οφθαλμών που συναντάμε στο βασίλειο των ζώων, δεν είναι καινούρια ιστορία των σύγχρονων εντόμων και οστρακοειδών. Αλλά αποτελούν σταθερά ήδη από τον Παλαιοζωικό Αιώνα (542-251 εκατ. χρόνια).

M. Heidegger: ο Σωκράτης και η φιλοσοφία της πράξης

Μάρτιν Χάιντεγκερ: 1889–1976

Ο Σωκράτης και το ανθρώπινο Dasein

§1 Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Στις παραδόσεις του στο Μάρμπουργκ (Marburg) –θερινό εξάμηνο 1926– ο Χάιντεγκερ εγκαινιάζει μια συνομιλία με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία: από τις στοχαστικές της πρωταρχές μέχρι και τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Αν και δεν στοχεύει σε κάποια συστηματική πραγμάτευση παρά μόνο περιορίζεται σε μια επισκόπηση προγραμματικού χαρακτήρα και στην ανάδειξη βασικών αρχών της ως άνω φιλοσοφίας, εν τούτοις μας γνωρίζει με μια βαθυστόχαστη ερμηνευτική πράξη, με δεδομένο και το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο επιστρατεύει όλη τη δυναμική της σκέψης του στην οριστική σύνταξη του μνημειώδους έργου του: Sein und Zeit [=Είναι και Χρόνος]. Κατά συνέπεια, όλες οι ερμηνευτικές απόπειρες κινούνται κάτω από τον αστερισμό αυτού του έργου. Έτσι, ο Χάιντεγκερ συνδέει την περιδιάβασή του στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας με το ιστορικό πνεύμα, κατά κάποιο τρόπο, της φιλοσοφικής κατανόησης του Είναι και Χρόνος. Ενδιαφέρεται να σκεφτεί ξανά και ξανά την κρίσιμη απαρχή της δυτικής φιλοσοφίας, δηλαδή την ελληνική φιλοσοφία, ως την αεί ζωτική διεργασία που εκκινεί από το ον για να ανακαλύψει το Είναι. Αυτό δεν είναι άσχετο και με το ότι ο Χάιντεγκερ, της περιόδου του Είναι και Χρόνος, ξεκινάει από το Dasein για να αναζητήσει το νόημα του Είναι. Οι εν λόγω παραδόσεις δημοσιεύτηκαν το 1993 στον τόμο 22 των απάντων του. Δίνουν βαρύτητα στο αρχαίο θεωρείν: στον λόγο, στην έννοια, στη σημασία· πράγμα που σημαίνει: Sein und Sinn (=Είναι και νόημα) . Με τούτο το νόημα του Είναι συνδέει ο Χάιντεγκερ και την ερμηνευτική προσέγγιση του Σωκράτη (GA22, 92).

§2 Ο «επικίνδυνος» φιλόσοφος

1. Ο Σωκράτης είναι η πιο γνωστή αλλά και η πιο «επικίνδυνη» προσωπικότητα της Πόλης της Αθήνας. Η πορεία της ζωής του συνδυάζει συνέπεια λόγου και πράξης, αποστροφή στο κυνήγι δημόσιων αξιωμάτων, κάτι δηλ. εντελώς αντίθετο από τη νοο-τροπία της σημερινής φασιστικής «αριστεράς», και εμμονή στην αναγκαιότητα υπεράσπισης της φιλοσοφικής του αποστολής και της αντίστοιχης στάσης ζωής. Είναι λοιπόν η πιο «επικίνδυνη» προσωπικότητα υπό το πνεύμα ότι υπερασπίζεται τη φιλοσοφική αλήθεια, όπως δείχνει και η απολογία του στο δικαστήριο, χωρίς να ορρωδεί προ ουδεμιάς καθεστηκυίας σύμβασης. Το γεγονός ακριβώς αυτό κλονίζει την αγοραία γνώμη της Πόλεως, την αμφισβητεί συθέμελα. Με σημερινούς όρους αποδομεί στη ρίζα του τον υγιή κοινό νου της μαζικής κουλτούρας, μαζί και όλους τους δοκησίσοφους θιασώτες της. Και επειδή η ζωή της Πόλεως συνδέεται με την πολιτική, υπό ένα ευρύτερο νόημα, ουσιαστικά αμφισβητεί τα πολιτικά θεμέλια της Πόλεως, όχι λιγότερο δε και τη μοχθηρία της τρέχουσας πολιτικής και των πολιτικών της εκπροσώπων, εκείνων δηλ. που, όπως μας λέει ο Πλάτων στον Θεαίτητο, μοιάζουν για τον φιλόσοφο σαν τους γιδοβοσκούς που αρμέγουν γάλα. Καλή ώρα σαν τους σύγχρονους γιδοβοσκούς της αγοραίας μικροπολιτικής, με προεξάρχοντες εκείνους του αδίστακτου και αιμοβόρου αριστερισμού.

2. Η βασική αρχή του Σωκρατικού σκέπτεσθαι έγκειται στο να μπορεί κανείς να κατανοεί και να γνωρίζει με σαφήνεια: να ξέρει τι κατανοεί και να έχει επίγνωση για ό,τι δεν καταλαβαίνει πραγματικά. Τότε και σήμερα και πάντα, αυτή η αρχή αποτελεί τον πιο λαμπρό φιλοσοφικό δυναμίτη στα θεμέλια των διαφόρων ημιμαθών σε όλες τις σφαίρες της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής, από την καθημερινή συναναστροφή ως την πολιτική και τη θεσμισμένη ρητορική, φιλολογική, φιλοσοφική ή ακαδημαϊκή ψευδο-κουλτούρα. Δυνάμει αυτής της αρχής, αντιπαρέθετε στην «παντογνωσία» και απερισκεψία του κοινού νου την άγνοια· όθεν, απέναντι στην ηχηρή φλυαρία του μαζικού περίκοσμου, την πλήρη αφιέρωση στη φιλοσοφική διερεύνηση του Πράγματος, στην αναζήτηση της αυθεντικής γνώσης πέραν κάθε επισφαλούς γνώμης· εν τέλει αναδείκνυε το ερώτημα: τι εστί; Δηλαδή τι είναι Κάτι και γιατί είναι ή μπορεί να είναι έτσι και όχι αλλέως. Είναι το ερώτημα για την ουσία και το ον (ό.π., 91).

§3 Η διαφάνεια της πράξης

1. Απέναντι στο τυφλό πράττειν, ο Σωκράτης προέκρινε συνεχώς την ανάγκη: το πράττειν συνολικά να διέπεται από διαφάνεια (ό.π.). Τούτο σημαίνει ότι πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το οὗ ἕνεκα (Worumwillen): η τελική αιτία και ο σκοπός· ταυτόχρονα όμως και εκείνο, μέσα στο οποίο πραγματοποιείται ο σκοπός. Έτσι φτάνει κανείς σε κατανόηση της δυνατότητας, της εκάστοτε δυνατότητας-για- Είναι (Seinkönnen). Ετούτη η δυνατότητα-για-Είναι έχει την αντιστοιχία της, για τον Χάιντεγκερ, στη σωκρατική έννοια της αρετής (ό.π.). Η αρετή είναι φρόνηση, δηλαδή Γνώση· και ακριβώς ως τέτοια Γνώση είναι παρούσα η δυνατότητα-για-Είναι και η κατανόηση. Το σωκρατικό Είναι, σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ, είναι θεμελιακά και ουσιαστικά συνυφασμένο με την προσπάθεια επίτευξης της ως άνω Γνώσης. Προς τούτο αφυπνίζει την κατανόηση για τούτη και ενεργοποιεί το ένστικτο.

2. Ενώ δεν χάραξε καμιά νέα κατεύθυνση στη φιλοσοφία ‒ούτε τον ενδιέφερε κάτι τέτοιο‒ και όλα τα άφησε, κατά τα φαινόμενα, όπως ήταν, ωστόσο ο Σωκράτης ταρακούνησε τα πάντα/τους πάντες συθέμελα: άνοιξε το δρόμο για μια νέα δυνατότητα και ως εκ τούτου για μια ριζοσπαστική απαίτηση σχετικά με τη Γνώση και τη θεμελίωσή της (ό.π., 92). Η φιλοσοφική πράξη του Σωκράτη αφορούσε την κατανόηση της Γνώσης και της πράξης γύρω από το Dasein μας. Να γιατί, ενώ η εν λόγω πράξη δεν ενδιαφερόταν να οδηγήσει σε επιστημονικά αποτελέσματα, εν τούτοις επέφερε μια επανάσταση στην επιστήμη, δηλαδή στην επιστημονική Γνώση. Γι’ αυτό, παρατηρεί στη συνέχεια ο Χάιντεγκερ, ήταν ο Σωκράτης που κατέστησε δυνατή την ύπαρξη του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Με τον Σωκράτη καταδείχτηκε μια για πάντα, μέσα στην ιστορία της Γνώσης και της έρευνας, η σημασία του μεθοδολογικού ορισμού, ήτοι προσδιορισμού (Bestimmung): η σωκρατική μέθοδος δεν συνδεόταν με κάποια τεχνική, αλλά με τη θεμελιακή θεώρηση των πραγμάτων και την εξ αυτής δυνατότητα σύλληψης και προσδι-ορισμού τους. Παρόμοια, η μαιευτική έδινε χώρο στη δυνατότητα της κατανόησης, την οποία (δυνατότητα) έφερνε ο καθένας μέσα του. Ήταν έτσι σε ευθεία αντίθεση με την κοινοποίηση γνώσεων (ό.π.)· επομένως και σε απόλυτη αντίθεση με τον σημερινό καταιγισμό της πληροφοριακής γνώσης ‒σε ευθεία αντίθεση με την παραγωγή αυθεντικής φιλοσοφικής γνώσης‒ που στα μορφωτικά μας ιδρύματα περνάει για περισσή γνώση.

ΠΛΑΤΩΝ: Πολιτεία (406c-408e)

[406c] Οἷον εἰκός, ἦν δ᾽ ἐγώ, τὸν μὴ εἰδότα ὅτι Ἀσκληπιὸς οὐκ ἀγνοίᾳ οὐδὲ ἀπειρίᾳ τούτου τοῦ εἴδους τῆς ἰατρικῆς τοῖς ἐκγόνοις οὐ κατέδειξεν αὐτό, ἀλλ᾽ εἰδὼς ὅτι πᾶσι τοῖς εὐνομουμένοις ἔργον τι ἑκάστῳ ἐν τῇ πόλει προστέτακται, ὃ ἀναγκαῖον ἐργάζεσθαι, καὶ οὐδενὶ σχολὴ διὰ βίου κάμνειν ἰατρευομένῳ. ὃ ἡμεῖς γελοίως ἐπὶ μὲν τῶν δημιουργῶν αἰσθανόμεθα, ἐπὶ δὲ τῶν πλουσίων τε καὶ εὐδαιμόνων δοκούντων εἶναι οὐκ αἰσθανόμεθα. Πῶς; ἔφη.
[406d] Τέκτων μέν, ἦν δ᾽ ἐγώ, κάμνων ἀξιοῖ παρὰ τοῦ ἰατροῦ φάρμακον πιὼν ἐξεμέσαι τὸ νόσημα, ἢ κάτω καθαρθεὶς ἢ καύσει ἢ τομῇ χρησάμενος ἀπηλλάχθαι· ἐὰν δέ τις αὐτῷ μακρὰν δίαιταν προστάττῃ, πιλίδιά τε περὶ τὴν κεφαλὴν περιτιθεὶς καὶ τὰ τούτοις ἑπόμενα, ταχὺ εἶπεν ὅτι οὐ σχολὴ κάμνειν οὐδὲ λυσιτελεῖ οὕτω ζῆν, νοσήματι τὸν νοῦν προσέχοντα, τῆς δὲ προκειμένης ἐργασίας ἀμελοῦντα. καὶ μετὰ ταῦτα χαίρειν [406e] εἰπὼν τῷ τοιούτῳ ἰατρῷ, εἰς τὴν εἰωθυῖαν δίαιταν ἐμβάς, ὑγιὴς γενόμενος ζῇ τὰ ἑαυτοῦ πράττων· ἐὰν δὲ μὴ ἱκανὸν ᾖ τὸ σῶμα ὑπενεγκεῖν, τελευτήσας πραγμάτων ἀπηλλάγη.
Καὶ τῷ τοιούτῳ μέν γ᾽, ἔφη, δοκεῖ πρέπειν οὕτω ἰατρικῇ χρῆσθαι.
[407a] Ἆρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὅτι ἦν τι αὐτῷ ἔργον, ὃ εἰ μὴ πράττοι, οὐκ ἐλυσιτέλει ζῆν;
Δῆλον, ἔφη.
Ὁ δὲ δὴ πλούσιος, ὥς φαμεν, οὐδὲν ἔχει τοιοῦτον ἔργον προκείμενον, οὗ ἀναγκαζομένῳ ἀπέχεσθαι ἀβίωτον.
Οὔκουν δὴ λέγεταί γε.
Φωκυλίδου γάρ, ἦν δ᾽ ἐγώ, οὐκ ἀκούεις πῶς φησι δεῖν, ὅταν τῳ ἤδη βίος ᾖ, ἀρετὴν ἀσκεῖν.
Οἶμαι δέ γε, ἔφη, καὶ πρότερον.
Μηδέν, εἶπον, περὶ τούτου αὐτῷ μαχώμεθα, ἀλλ᾽ ἡμᾶς αὐτοὺς διδάξωμεν πότερον μελετητέον τοῦτο τῷ πλουσίῳ [407b] καὶ ἀβίωτον τῷ μὴ μελετῶντι, ἢ νοσοτροφία τεκτονικῇ μὲν καὶ ταῖς ἄλλαις τέχναις ἐμπόδιον τῇ προσέξει τοῦ νοῦ, τὸ δὲ Φωκυλίδου παρακέλευμα οὐδὲν ἐμποδίζει.
Ναὶ μὰ τὸν Δία, ἦ δ᾽ ὅς. σχεδόν γέ τι πάντων μάλιστα ἥ γε περαιτέρω γυμναστικῆς ἡ περιττὴ αὕτη ἐπιμέλεια τοῦ σώματος· καὶ γὰρ πρὸς οἰκονομίας καὶ πρὸς στρατείας καὶ πρὸς ἑδραίους ἐν πόλει ἀρχὰς δύσκολος.
Τὸ δὲ δὴ μέγιστον, ὅτι καὶ πρὸς μαθήσεις ἁστινασοῦν καὶ [407c] ἐννοήσεις τε καὶ μελέτας πρὸς ἑαυτὸν χαλεπή, κεφαλῆς τινας ἀεὶ διατάσεις καὶ ἰλίγγους ὑποπτεύουσα καὶ αἰτιωμένη ἐκ φιλοσοφίας ἐγγίγνεσθαι, ὥστε, ὅπῃ ταύτῃ ἀρετὴ ἀσκεῖται καὶ δοκιμάζεται, πάντῃ ἐμπόδιος· κάμνειν γὰρ οἴεσθαι ποιεῖ ἀεὶ καὶ ὠδίνοντα μήποτε λήγειν περὶ τοῦ σώματος.
Εἰκός γε, ἔφη.
Οὐκοῦν ταῦτα γιγνώσκοντα φῶμεν καὶ Ἀσκληπιὸν τοὺς μὲν φύσει τε καὶ διαίτῃ ὑγιεινῶς ἔχοντας τὰ σώματα, [407d] νόσημα δέ τι ἀποκεκριμένον ἴσχοντας ἐν αὑτοῖς, τούτοις μὲν καὶ ταύτῃ τῇ ἕξει καταδεῖξαι ἰατρικήν, φαρμάκοις τε καὶ τομαῖς τὰ νοσήματα ἐκβάλλοντα αὐτῶν τὴν εἰωθυῖαν προστάττειν δίαιταν, ἵνα μὴ τὰ πολιτικὰ βλάπτοι, τὰ δ᾽ εἴσω διὰ παντὸς νενοσηκότα σώματα οὐκ ἐπιχειρεῖν διαίταις κατὰ σμικρὸν ἀπαντλοῦντα καὶ ἐπιχέοντα μακρὸν καὶ κακὸν βίον ἀνθρώπῳ ποιεῖν, καὶ ἔκγονα αὐτῶν, ὡς τὸ εἰκός, ἕτερα τοιαῦτα φυτεύειν, ἀλλὰ τὸν μὴ δυνάμενον ἐν τῇ καθεστηκυίᾳ [407e] περιόδῳ ζῆν μὴ οἴεσθαι δεῖν θεραπεύειν, ὡς οὔτε αὑτῷ οὔτε πόλει λυσιτελῆ;
Πολιτικόν, ἔφη, λέγεις Ἀσκληπιόν.
Δῆλον, ἦν δ᾽ ἐγώ· καὶ οἱ παῖδες αὐτοῦ, ὅτι τοιοῦτος ἦν, [408a] οὐχ ὁρᾷς ὡς καὶ ἐν Τροίᾳ ἀγαθοὶ πρὸς τὸν πόλεμον ἐφάνησαν, καὶ τῇ ἰατρικῇ, ὡς ἐγὼ λέγω, ἐχρῶντο; ἢ οὐ μέμνησαι ὅτι καὶ τῷ Μενέλεῳ ἐκ τοῦ τραύματος οὗ ὁ Πάνδαρος ἔβαλεν—
αἷμ᾽ ἐκμυζήσαντες ἐπ᾽ ἤπια φάρμακ᾽ ἔπασσον,
ὅτι δ᾽ ἐχρῆν μετὰ τοῦτο ἢ πιεῖν ἢ φαγεῖν οὐδὲν μᾶλλον ἢ τῷ Εὐρυπύλῳ προσέταττον, ὡς ἱκανῶν ὄντων τῶν φαρμάκων ἰάσασθαι ἄνδρας πρὸ τῶν τραυμάτων ὑγιεινούς τε καὶ [408b] κοσμίους ἐν διαίτῃ, κἂν εἰ τύχοιεν ἐν τῷ παραχρῆμα κυκεῶνα πιόντες, νοσώδη δὲ φύσει τε καὶ ἀκόλαστον οὔτε αὐτοῖς οὔτε τοῖς ἄλλοις ᾤοντο λυσιτελεῖν ζῆν, οὐδ᾽ ἐπὶ τούτοις τὴν τέχνην δεῖν εἶναι, οὐδὲ θεραπευτέον αὐτούς, οὐδ᾽ εἰ Μίδου πλουσιώτεροι εἶεν.
Πάνυ κομψούς, ἔφη, λέγεις Ἀσκληπιοῦ παῖδας.
Πρέπει, ἦν δ᾽ ἐγώ, καίτοι ἀπειθοῦντές γε ἡμῖν οἱ τραγῳδοποιοί τε καὶ Πίνδαρος Ἀπόλλωνος μέν φασιν Ἀσκληπιὸν εἶναι, ὑπὸ δὲ χρυσοῦ πεισθῆναι πλούσιον ἄνδρα θανάσιμον [408c] ἤδη ὄντα ἰάσασθαι, ὅθεν δὴ καὶ κεραυνωθῆναι αὐτόν. ἡμεῖς δὲ κατὰ τὰ προειρημένα οὐ πεισόμεθα αὐτοῖς ἀμφότερα, ἀλλ᾽ εἰ μὲν θεοῦ ἦν, οὐκ ἦν, φήσομεν, αἰσχροκερδής· εἰ δ᾽ αἰσχροκερδής, οὐκ ἦν θεοῦ.
Ὀρθότατα, ἦ δ᾽ ὅς, ταῦτά γε. ἀλλὰ περὶ τοῦδε τί λέγεις, ὦ Σώκρατες; ἆρ᾽ οὐκ ἀγαθοὺς δεῖ ἐν τῇ πόλει κεκτῆσθαι ἰατρούς; εἶεν δ᾽ ἄν που μάλιστα τοιοῦτοι ὅσοι [408d] πλείστους μὲν ὑγιεινούς, πλείστους δὲ νοσώδεις μετεχειρίσαντο, καὶ δικασταὶ αὖ ὡσαύτως οἱ παντοδαπαῖς φύσεσιν ὡμιληκότες.
Καὶ μάλα, εἶπον, ἀγαθοὺς λέγω. ἀλλ᾽ οἶσθα οὓς ἡγοῦμαι τοιούτους;
Ἂν εἴπῃς, ἔφη.
Ἀλλὰ πειράσομαι, ἦν δ᾽ ἐγώ· σὺ μέντοι οὐχ ὅμοιον πρᾶγμα τῷ αὐτῷ λόγῳ ἤρου.
Πῶς; ἔφη.
Ἰατροὶ μέν, εἶπον, δεινότατοι ἂν γένοιντο, εἰ ἐκ παίδων ἀρξάμενοι πρὸς τῷ μανθάνειν τὴν τέχνην ὡς πλείστοις τε καὶ πονηροτάτοις σώμασιν ὁμιλήσειαν καὶ αὐτοὶ πάσας [408e] νόσους κάμοιεν καὶ εἶεν μὴ πάνυ ὑγιεινοὶ φύσει. οὐ γὰρ οἶμαι σώματι σῶμα θεραπεύουσιν —οὐ γὰρ ἂν αὐτὰ ἐνεχώρει κακὰ εἶναί ποτε καὶ γενέσθαι— ἀλλὰ ψυχῇ σῶμα, ᾗ οὐκ ἐγχωρεῖ κακὴν γενομένην τε καὶ οὖσαν εὖ τι θεραπεύειν.
Ὀρθῶς, ἔφη.

***
[406c] Ναι, βέβαια, για έναν τουλάχιστο που δεν γνωρίζει πως ο Ασκληπιός όχι από άγνοια και αμάθεια δεν εδίδαξε τους απογόνους του αυτό το είδος της ιατρικής, μα επειδή ίσα ίσα ήξερε πως σ᾽ όλες τις καλοκυβερνημένες πολιτείες έχει οριστεί στον καθένα κι από μια εργασία, που είναι ανάγκη να την κάνει, και κανείς δεν έχει καιρό να είναι άρρωστος και να νοσηλεύεται σ᾽ όλη του τη ζωή· πράγμα που κι εμείς το θεωρούμε γελοίο, όταν πρόκειται για εργάτες ή τεχνίτες, δεν μας κάνει όμως εντύπωση για τους πλουσίους και κείνους που περνούν για ευτυχισμένοι.
Πώς;
[406d] Αν αρρωστήσει ένας ξυλουργός, θα ζητήσει αμέσως από το γιατρό να του δώσει κανένα καθαρτικό ή εμετικό για να βγάλει από πάνω του την αρρώστια, ή, αν είναι ανάγκη, θα καταφύγει και σε καυτηρίαση ή και σε εγχείρηση για να γλιτώνει μια ώρ᾽ αρχύτερα· αν όμως κανείς τον υποβάλει σε μακρά δίαιτα και τον διατάξει να τυλίξει το κεφάλι του μ᾽ επιδέσμους και τα παρόμοια, δεν θ᾽ αργήσει να του πει πως δεν έχει καιρό να είναι άρρωστος, ούτε τον ωφελεί να ζει έτσι και να παραμελεί την εργασία του, για να καταγίνεται με την αρρώστια του. Κι έπειτα θα στείλει [406e] στο καλό αυτού του είδους το γιατρό, θα ξαναγυρίσει στη συνηθισμένη του δίαιτα, θα γίνει καλά και θα ξαναπιάσει τη δουλειά του· ή αν επιτέλους το σώμα του δεν μπορέσει ν᾽ ανθέξει, πεθαίνει και γλιτώνει μια και καλή απ᾽ τα βάσανα.
Και, πραγματικώς, αυτό το είδος της ιατρικής μού φαίνεται πως ταιριάζει σ᾽ έναν τέτοιον άνθρωπο.
[407a] Γιατί βέβαια έχει μια κάποια εργασία αυτός, που, αν αναγκαστεί να την αφήσει, δεν θα τον ωφελούσε και να ζει.
Αυτό είναι.
Ενώ ο πλούσιος, όπως λέμε, δεν έχει καμιά τέτοια εργασία, που, αν αναγκαστεί να την αφήσει, να του είναι αβίωτη η ζωή του.
Έτσι πραγματικώς έχουν να πουν.
Γιατί δεν έχεις φαίνεται υπόψη σου και τον Φωκυλίδη που λέει πως πρέπει κανείς να καλλιεργεί την αρετή, αφού πια αποχτήσει αρκετά για να ζει.
Απεναντίας, εγώ νομίζω πως πρέπει και από πριν.
Ας μην ανοίξομε τώρα μαζί του συζητήσεις απάνω σ᾽ αυτό, μόνο ας κοιτάξομε να βρούμε μόνοι μας αν πρέπει ο πλούσιος να έχει δουλειά του την αρετή [407b] και χωρίς αυτό να του είναι αβίωτος ο βίος του, ή αν η παντοτινή φροντίδα και περιποίηση της αρρώστιας, που εμποδίζει τους ξυλουργούς και τους άλλους τεχνίτες να ᾽χουν το νου τους στη δουλειά τους, δεν εμποδίζει επίσης και τον πλούσιο ν᾽ ακολουθεί το παράγγελμα του Φωκυλίδη.
Τον εμποδίζει, ναι μά τον Δία, κι από κάθε άλλον μάλιστα περισσότερο, αυτή η υπερβολική φροντίδα του σώματος που περνά τα όρια της απλής γυμναστικής· γιατί τον κάνει ανίκανο και για τις ιδιωτικές του υποθέσεις και στις εκστρατείες και για όποιαν άλλη δημοσία αρχή μέσα στην πόλη.
Και το σπουδαιότερο, πως είναι ολωσδιόλου ασυμβίβαστη με κάθε μάθηση [407c] και σπουδή και με οποιαδήποτε συγκέντρωση του νου, γιατί κάνει τον άνθρωπο να φαντάζεται και να παραπονιέται πάντα για κεφαλαλγίες και ζαλάδες, που τις αποδίδει στη φιλοσοφία τάχα, ώστε να του παρουσιάζεται σαν εμπόδιο παντού όπου εξασκείται και δοκιμάζεται η αρετή· τον κάνει να νομίζει αιωνίως πως είναι άρρωστος, και να μην παύει ποτέ να γογγύζει για την κατάσταση της υγείας του.
Φυσικά.
Να μην παραδεχτούμε λοιπόν πως αυτής της γνώμης ήταν κι ο Ασκληπιός, και πως μονάχα για κείνους που από φύση ή από δίαιτα είχαν γερά σώματα, [407d] αν τους συνέβαινε να πάθουν καμιάν αρρώστια από άλλη αφορμή, γι᾽ αυτούς μόνο και γι᾽ αυτές τις κράσεις έδειξε την ιατρική και έβγαζε από πάνω τους την αρρώστια με φάρμακα και με εντομές, χωρίς να τους διατάζει άλλη δίαιτα από τη συνηθισμένη, για να μη βλάφτει τα συμφέροντα της πολιτείας; Ενώ για τα σώματα που ήταν για πάντα αρρωστημένα από μέσα δεν αναλάβαινε να παρατείνει τα βάσανά τους και τη ζωή τους με δίαιτες και με περιοδικές αφαιμάξεις και εγχύσεις, για να φέρουν στον κόσμο κι άλλα πλάσματα δυστυχισμένα, φυσικά σαν κι αυτά, αλλά ενόμιζε πως δεν ήταν ανάγκη να θεραπεύει ανθρώπους που από την κατασκευή τους [407e] δεν θα μπορούσαν να φτάσουν την ορισμένη περίοδο της ζωής, γιατί οι τέτοιοι δεν θα ήτανε ωφέλιμοι ούτε για τον εαυτό τους ούτε για την πολιτεία;
Πολιτικό βλέπω μας τον έκαμες τον Ασκληπιό.
Και ήταν βέβαιος τέτοιος· γιατί δεν βλέπεις πως και [408a] οι γιοι του, στην Τροία, όχι μόνο στον πόλεμο δείχτηκαν αντρείοι, μα και την ιατρική εφάρμοζαν με τον τρόπο που λέω εγώ; Δε θυμάσαι πως και από την πληγή που έκαμε ο Πάνδαρος του Μενελάου με το βέλος του, μόνο
το αίμα επιπιλίσανε κι έπειτα επασπαλίσαν
βοτάνια που μερώνουνε τον πόνο
και δεν του παράγγειλαν, όπως σε άλλη περίσταση και του Ευρυπύλου, τί να φάει ή τί να πιει κατόπιν, γιατί ήξεραν πως έφταναν αυτά τα απλά φάρμακα να γιατρέψουν ανθρώπους που πριν από το λαβωμό τους είχαν γερή κράση [408b] κι ήταν εγκρατείς στη δίαιτά τους κι ας έτυχε να πιούνε την ίδια εκείνη στιγμή τον κυκεώνα, ενώ για ανθρώπους ασθενικούς και παραδομένους στα πάθη τους επίστευαν πως δεν άξιζε, ούτε για τον εαυτό τους ούτε για τους άλλους, να ζουν, και πως δεν έπρεπε να είναι γι᾽ αυτούς η ιατρική, ούτε να τους θεραπεύει κανείς, κι ας ήταν πλουσιότεροι ακόμα κι από τον Μίδα.
Πάρα πολύ φίνους μας τους λες τους γιους του Ασκληπιού.
Κι έτσι ταιριάζει· αν και οι τραγικοί ποιηταί και ο Πίνδαρος δεν είναι, φαίνεται, της γνώμης μας· γιατί λένε πως ο Ασκληπιός, που ήτανε γιος του Απόλλωνα, επείσθηκε με χρήματα να γιατρέψει έναν πλούσιο άνθρωπο, που ήταν πια [408c] για να πεθάνει, και πως γι᾽ αυτό τάχα κεραυνώθηκε από τον Δία. Εμείς όμως, σύμφωνα μ᾽ όσα είπαμε πριν, δεν θα τους πιστέψομε και στα δυο· μα αν ήτανε γιος θεού, δεν θα παραδεχτούμε πως ήταν αισχροκερδής, κι αν πάλι ήταν αισχροκερδής, δε θα ᾽τανε γιος θεού.
Πολύ σωστά όλ᾽ αυτά, Σωκράτη· μα τί λες γι᾽ αυτό; δεν θα ᾽πρεπε άραγε να είχαμε στην πολιτεία μας καλούς γιατρούς; Και τέτοιοι θα γίνονται βέβαια εκείνοι που [408d] θα περνούσανε απ᾽ τα χέρια τους όσο μπορεί περισσότεροι άνθρωποι, είτε γερής είτε ασθενικής κράσεως, όπως πάλι και δικασταί, όταν θα είχαν να κάμουν με κάθε λογής χαρακτήρες.
Και πάρα πολύ μάλιστα καλούς λέγω πως χρειαζόμαστε· μα ξέρεις ποιούς θεωρώ τέτοιους;
Αν μου το πεις.
Θα δοκιμάσω· εσύ όμως στην ίδια την ερώτησή σου έβαλες μέσα κι άλλο όχι όμοιο πράγμα.
Πώς;
Γιατροί ικανότατοι μπορεί να γίνουν αν από την παιδική τους ηλικία, εκτός που θα σπουδάζουν την τέχνη τους, γνωρίσουν όσο μπορεί περισσότερα και ασθενικότερα σώματα, και πάθουν μάλιστα κι οι ίδιοι όλες [408e] τις αρρώστιες, και δεν είναι από φυσικού τους πάρα πολύ καλής υγείας. Γιατί δεν θεραπεύουν, νομίζω, οι γιατροί το σώμα με το σώμα (γιατί δεν θα ᾽πρεπε τότε ποτέ ή να είναι ή να γίνουν αρρωστιάρικα τα σώματά τους) αλλά με την ψυχή θεραπεύουν το σώμα· και η ψυχή ποτέ δεν θα μπορούσε να θεραπεύσει τίποτα καλά, αν ήταν ή αν γίνονταν η ίδια κακή.
Σωστά.