Σάββατο 14 Απριλίου 2018

ΑΙΣΩΠΟΣ - Μῦθοι (286.1-289.1)

286. ΙΠΠΟΣ ΚΑΙ ΟΝΟΣ [286.1] ἄνθρωπός τις εἶχεν ἵππον καὶ ὄνον. ὁδευόντων δὲ ἐν τῇ ὁδῷ εἶπεν ὁ ὄνος τῷ ἵππῳ· «ἆρον ἐκ τοῦ ἐμοῦ βάρους, εἰ θέλεις εἶναί με σῶν». ὁ δὲ οὐκ ἐπείσθη. ὁ δὲ ὄνος πεσὼν ἐκ τοῦ κόπου ἐτελεύτησεν. τοῦ δὲ δεσπότου πάντα ἐπιθέντος αὐτῷ καὶ αὐτὴν τὴν τοῦ ὄνου δορὰν θρηνῶν ὁ ἵππος ἐβόα· «οἴμοι τῷ παναθλίῳ. τί μοι συνέβη τῷ ταλαιπώρῳ; μὴ θελήσας γὰρ μικρὸν βάρος λαβεῖν ἰδοὺ ἅπαντα βαστάζω καὶ τὸ δέρμα».
ὁ μῦθος δηλοῖ, ὅτι τοῖς μικροῖς οἱ μεγάλοι συγκοινωνοῦντες ἀμφότεροι σωθήσονται ἐν τῷ βίῳ.

287. ΣΚΩΛΗΞ ΚΑΙ ΑΛΩΠΗΞ
[287.1] ὁ τῷ πηλῷ κρυπτόμενος σκώληξ εἰς γῆν ἐξελθὼν ἔλεγε πᾶσι τοῖς ζῴοις· «ἰατρός εἰμι φαρμάκων ἐπιστήμων, οἷός ἐστι ὁ τῶν θεῶν ἰατρὸς Παιών». «καὶ πῶς», εἶπεν ἀλώπηξ, «ἄλλους ἰώμενος σαυτὸν χωλὸν ὄντα οὐκ ἰάσω;»
ὁ μῦθος δηλοῖ, ὅτι, ἐὰν μὴ πρόχειρος ᾖ ἡ πεῖρα, πᾶς λόγος ἀργὸς ὑπάρχει.

288. ΚΟΡΑΞ ΝΟΣΩΝ
[288.1] κόραξ νοσῶν ἔφη τῇ μητρί· «μῆτερ, εὔχου τῷ θεῷ καὶ μὴ θρήνει». ἡ δ᾽ ὑπολαβοῦσα ἔφη· «τίς σε, ὦ τέκνον, τῶν θεῶν ἐλεήσει; τίνος γὰρ κρέας ὑπὸ σοῦ γε οὐκ ἐκλάπη;»
ὁ μῦθος δηλοῖ, ὅτι οἱ πολλοὺς ἐχθροὺς ἐν βίῳ ἔχοντες οὐδένα φίλον ἐν ἀνάγκῃ εὑρήσουσιν.

289. ΣΑΛΠΙΓΚΤΗΣ
[289.1] σαλπιγκτὴς στρατὸν ἐπισυνάγων καὶ κρατηθεὶς ὑπὸ τῶν πολεμίων ἐβόα· «μὴ κτείνετέ με, ὦ ἄνδρες, εἰκῇ καὶ μάτην. οὐδένα γὰρ ὑμῶν ἀπέκτεινα· πλὴν γὰρ τοῦ χαλκοῦ τούτου οὐδὲν ἄλλο κτῶμαι». οἱ δὲ πρὸς αὐτὸν ἔφασαν· «διὰ τοῦτο γὰρ μᾶλλον τεθνήξῃ, ὅτι σὺ μὴ δυνάμενος πολεμεῖν τοὺς πάντας πρὸς μάχην ἐγείρεις».
ὁ μῦθος δηλοῖ, ὅτι πλέον πταίουσιν οἱ τοὺς κακοὺς καὶ βαρεῖς δυνάστας ἐπεγείροντες εἰς τὸ κακοποιεῖν.

***
286. Το άλογο και ο γάιδαρος.
[286.1] Ήταν κάποιος άνθρωπος που είχε στην κατοχή του ένα άλογο και ένα γαϊδούρι. Καθώς λοιπόν πορεύονταν μια μέρα όλοι μαζί στο δρόμο, ο γάιδαρος παρακάλεσε τον σύντροφό του: «Αμάν αδελφέ, να χαρείς, σήκωσε πάνω σου λίγο από το δικό μου φορτίο, αλλιώς μά την αλήθεια δεν θα τα βγάλω πέρα». Όμως το άλογο δεν ήθελε ούτε να το ακούσει κάτι τέτοιο. Αποτέλεσμα: στο τέλος ο γάιδαρος σωριάστηκε κάτω και ψόφησε από την εξάντληση. Τότε το αφεντικό τα στοίβαξε όλα πάνω στο άλογο, ακόμη και το τομάρι του ψόφιου ζώου. Έτσι, που λέτε, απέμεινε το άλογο να θρηνεί και να κλαίγεται: «Αχ δυστυχία μου, συμφορά μου! Πώς την έπαθα έτσι ο άμοιρος εγώ! Γιατί δεν δέχτηκα τότε να επωμιστώ λιγουλάκι παραπανίσιο βάρος; Νά τώρα που αναγκάζομαι να τα βαστάξω όλα, φορτίο και τομάρι μαζί».
Το δίδαγμα του μύθου: Οι μεγαλουσιάνοι καλό είναι να συνεργάζονται με τους πιο παρακατιανούς. Έτσι θα προκόψουν και οι μεν και οι δε στη ζωή.

287. Το σκουλήκι και η αλεπού.
[287.1] Μια φορά ο σκούληκας, που μένει συνήθως χωμένος μέσα στη λάσπη, αναδύθηκε έξω στην επιφάνεια της γης και διαλαλούσε σε όλα τα ζώα: «Εδώ ο καλός γιατρός, εδώ ο ειδήμονας στα φαρμακευτικά — σας λέω, ούτε ο προσωπικός γιατρός των θεών, ο Παιώνας με το όνομα, δεν είναι τόσο ικανός». «Τί λες, βρε μπαρούφα», του πέταξε τότε η αλεπού. «Άμα μπορείς να κάνεις καλά τους άλλους, γιατί δεν κοίταξες να γιάνεις πρώτα-πρώτα τον εαυτό σου, έτσι σακατεμένος που είσαι;».
Το δίδαγμα του μύθου: Αν δεν υπάρχει διαθέσιμη δυνατότητα για δοκιμή στην πράξη, όσα και να πεις δεν είναι παρά ανούσιες φλυαρίες.

288. Το άρρωστο κοράκι.
[288.1] Κάποια μέρα ο κόρακας έπεσε άρρωστος. Παρακάλεσε λοιπόν τη μάνα του: «Μαμά, άντε πες καμιά προσευχή στον θεό και μην κλαψουρίζεις». Όμως εκείνη του αντιγύρισε με το δίκιο της: «Αχ παιδάκι μου, ποιός θεός θα βρεθεί να σε λυπηθεί εσένα; Αφού έχεις κλέψει κρέατα από ολωνών τους βωμούς, το ξέχασες;».
Το δίδαγμα του μύθου: Όποιος έχει πολλούς εχθρούς στη ζωή του δύσκολα θα βρει φίλο στην ανάγκη.

289. Ο σαλπιγκτής.
[289.1] Ήταν μια φορά ένας σαλπιγκτής στον στρατό, που έπαιζε το εγερτήριο για να μαζευτούν οι άντρες, όταν ξαφνικά αιχμαλωτίστηκε από τους εχθρούς. Άρχισε τότε τις φωνές και τα παρακάλια: «Αμάν, αδέλφια, μη με σκοτώσετε τζάμπα και αδίκως. Τί σας φταίω εγώ; Εγώ δεν σκότωσα ποτέ κανέναν σας. Το μόνο σιδερικό που έχω πάνω μου είναι τούτη εδώ η καραμούζα — άλλο όπλο δεν κουβαλάω». Όμως οι στρατιώτες τον έβαλαν στη θέση του: «Βρε, ακριβώς για αυτόν τον λόγο σού αξίζει να πεθάνεις χίλιες φορές. Να πολεμάς δεν σου βαστάει, ωστόσο ξέρεις να ξεσηκώνεις όλον τον κόσμο για μάχη».
Το δίδαγμα του μύθου: Όποιος παροτρύνει τους σκληρούς και αυταρχικούς τυράννους στις αδικοπραγίες τους είναι δυο φορές φταίχτης.

Επιβλαβείς προσωπικότητες: διακινητές ενοχής

Δυστυχώς, ο κόσμος είναι γεμάτος με ανθρώπους οι οποίοι είναι έτοιμοι και θέλουν να σας κάνουν να νιώσετε ένοχοι. Είτε είναι κάποιος φίλος, μέλος της οικογένειας ή συνάδελφος, πρέπει να μάθετε ν' αναγνωρίζετε όταν κάτι είναι δικό σας σφάλμα ή το άλλο άτομο προσπαθεί απλά να εκμεταλλευτεί την ενοχή σας.

Οι διακινητές ενοχής είναι παντού γύρω σας. Κάποιοι απ’ αυτούς είναι πολύ κοντά και είναι εύκολο να πέσετε στη δύναμή τους κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων περιόδων της ζωής σας.

Αυτοί είναι άνθρωποι που έχουν συνηθίσει – και έχουν ταλέντο – στο να προβάλουν μια βαθιά αίσθηση ενοχής στους άλλους με σκοπό την κυριαρχία τους. Κατ’ επέκταση, αυτό σας κάνει να πέσετε σε έναν αέναο κύκλο αρνητικών συναισθημάτων, όπου πιστεύετε πως ό,τι κάνετε είναι λάθος και πως δεν αξίζετε τίποτα.

Αυτό είναι χωρίς αμφιβολία ένας τύπος χειραγώγησης τόσο αιχμηρός όσο και καταστροφικός.

Αυτού του τύπου η δυναμική εξασκείται σε όλα τα επίπεδα. Μπορεί να συμβεί μέσα στην οικογένειά σας, μεταξύ ζευγαριών, ακόμα και στον χώρο εργασίας.

Είναι κάτι τόσο συχνό που είμαστε πρακτικά σίγουροι ότι όλοι γνωρίζουν τουλάχιστον έναν άνθρωπο ο οποίος εξασκεί αυτή την πρακτική. Είμαστε εξίσου σίγουροι ότι θα βρείτε χρήσιμο το να μάθετε πώς ν’ αναγνωρίζετε αυτή τη συμπεριφορά.

Ας ρίξουμε μια βαθύτερη ματιά στους διακινητές ενοχής.

Το επικίνδυνο παιχνίδι της ενοχής και οι πρωταγωνιστές τους


Ένα από τα πιο θανάσιμα «παιχνίδια» ισχύος που μπορείτε να κάνετε μεταξύ φίλων, οικογένειας ή στη δουλειά είναι αναμφίβολα η προβολή ενοχής.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να εκτελέσετε αυτά τα κόλπα. Παρ’ όλα αυτά, ο τρόπος με τον οποίο γίνεστε υπεύθυνοι για κάποια πράγματα και όχι κάποιοι άλλοι, βασίζεται πάντα στον τύπο των χειραγωγών – διακινητών ενοχής.

Δεν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το ίδιο παιχνίδι ισχύος στον σύντροφό σας, όπως θα κάνατε σε ένα μέλος της οικογενείας σας για παράδειγμα.

Ας ρίξουμε μια ματιά στους διάφορους τύπους διακινητών ενοχής.
 

1. Ο φιλάνθρωπος και στοργικός


«Σ’ το λέω επειδή σε αγαπάω και θέλω το καλύτερο για σένα – αυτό που κάνεις είναι λάθος για σένα και παραμελείς επίσης τα σημαντικότερα πρόσωπα που νοιάζονται για σένα.»

Ορίστε τι είναι λάθος μ’ αυτό:
  • Αυτός ο τύπος έκφρασης είναι ξεκάθαρο παράδειγμα συναισθηματικής χειραγώγησης.
  • Οι φράσεις αυτές ταπεινώνουν τον αποδέκτη και τον κατηγορούν για τη δυστυχία ή τη δυσφορία των άλλων γύρω του.
  • Τέτοια συμπεριφορά είναι πολύ συχνή σε οικογενειακό επίπεδο.
  • Άλλο παράδειγμα μπορεί να είναι: «Αν δεχθείς εκείνη τη δουλειά και μετακομίσεις, θα δυστυχήσεις και αυτό θα κάνει εμάς δυστυχισμένους. Δεν είναι σωστό για σένα.»
Στην περίπτωση αυτή, η ενοχή που προβάλλεται σε εσάς συνοδεύεται από τη στοργικότητα κάποιου σημαντικού για εσάς προσώπου. Επιπλέον, μόνο που έχετε στενούς δεσμούς με τέτοιου τύπου ανθρώπους, οι επιπτώσεις είναι δυνατότερες και βαθύτερες.

2. Εκείνοι οι οποίοι σας θεωρούν υπεύθυνους για όλα


Όταν ρίχνετε ένα πιάτο, είναι επειδή είστε αδιόρθωτοι ατζαμήδες. Αν κάψετε το φαγητό σας, είναι επειδή ονειροπολούσατε. Αν σκάσετε ένα λάστιχο, είναι επειδή δε θυμηθήκατε ποτέ να πείτε στον μηχανικό να τα ελέγξει.

Μπορεί να γνωρίζετε κάποιον που ακούγεται έτσι.

Υπάρχουν άνθρωποι με την ικανότητα να καθιστούν άλλους υπεύθυνους για όλα τα στραβά που τους συμβαίνουν.

Πρόκειται για μια αργή και προοδευτική μορφή καταστροφής η οποία πρέπει να αναγνωριστεί και να σταματήσει το συντομότερο δυνατό.

3. Εκείνοι οι οποίοι επιβεβαιώνουν την αυτοεκτίμησή τους μετατρέποντάς σας στην αδέξια μαριονέτα τους


«Είναι φανερό πως χωρίς εμένα κοντά σου δε μπορείς να κάνεις τίποτα – είδες πώς το κατέστρεψες μοναχά αγγίζοντάς το;» «Καταστρέφεις πάντα ό,τι κάνεις. Από εδώ και πέρα, θα το κάνω μόνος μου.»
  • Αυτό είναι τυπικό παράδειγμα μιας τοξικής σχέσης και ένα πολύ συγκεκριμένο είδος κυριαρχίας.
  • Το άτομο που ασκεί δύναμη προβάλει μια αβάσιμη ενοχή επάνω σας, με σκοπό να επιβεβαιωθεί εκείνος ή εκείνη ως άτομο.
  • Το κάνουν αυτό υποτιμώντας τις πράξεις σας, τις σκέψεις και την προσωπικότητά σας. Αν δεν προβάλλετε αντίσταση απέναντι σ’ αυτό, η πρόοδός τους είναι ασταμάτητη.
Θα σας κάνουν να πιστέψετε πως δεν είστε τίποτα και εκείνοι είναι τα πάντα.

4. Εκείνοι οι οποίοι δεν καταλαβαίνουν πώς να αναλάβουν την ευθύνη για τα δικά τους λάθη


Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι γνωρίζετε ήδη περισσότερα από ένα άτομο που είναι έτσι.

Κάνουν λάθη, δρουν απερίσκεπτα, δημιουργούν σοβαρά προβλήματα εξαιτίας της συμπεριφοράς τους… αλλά δεν είναι σε θέση ν’ αναλάβουν την ευθύνη των πράξεών τους.

 Το χειρότερο είναι, ότι αντί ν’ αναλάβουν την ευθύνη, είναι ειδικοί στο να την προβάλουν στους άλλους.

Πιθανόν να πουν, «Είναι δικό σου το λάθος επειδή δεν έπρεπε να με ακούσεις,» ή «Αυτό το έκανες εσύ επειδή είχες υπερβολική αυτοπεποίθηση.»

5. Εκείνοι οι οποίοι το κάνουν για το δικό σας καλό, για να σας «διδάξουν»


Η απόδοση ευθυνών στους άλλους είναι, για πολλούς, μία προσπάθεια να τους διδάξουν πώς ν’ αναλαμβάνουν την ευθύνη και να ωριμάζουν ως άνθρωποι.

Αυτό συμβαίνει συχνά στον επαγγελματικό κόσμο, για παράδειγμα:
  • Φανταστείτε ότι υπάρχει κάποιος προϊστάμενος ο οποίος σας θεωρεί υπεύθυνους για λάθη άλλων και «απαιτεί» να τα λύσετε εσείς.
  • Για να δικαιολογήσουν τις απαιτήσεις τους, σας υπενθυμίζουν ότι όλοι πρέπει να είναι υπεύθυνοι επειδή έτσι λειτουργούν τα πράγματα σε μια επιχείρηση.
  • Σκεφτείτε επίσης τους γονείς οι οποίοι αναγκάζουν το ένα παιδί να αναλάβει την ευθύνη για τα λάθη του άλλου. Συνήθως «φορτώνονται» την ευθύνη επειδή είναι μεγαλύτεροι, μικρότεροι, αγόρι ή κορίτσι.
Αυτή είναι η λάθος τακτική. Σε κάθε οικογένεια ή επαγγελματικό περιβάλλον, κάθε άτομο πρέπει να θεωρείται υπεύθυνο για τις δικές του ή της, πράξεις και ευθύνες.

Το να κατηγορείται κάποιος για σφάλματα ή απρόσεκτα λάθη άλλων τελικώς θα οδηγήσει σε άγχος και θα υπονομεύσει την αυτοεκτίμηση αυτού του προσώπου.

Ο κανόνας των 3Σ: στην οριοθέτηση της συμπεριφοράς των παιδιών

Γονέας: Σταμάτα να το κάνεις αυτό!
Παιδί: Γιατί να μην το κάνω;
Γονέας: Γιατί δεν πρέπει!
Παιδί: Και γιατί δεν πρέπει;
Γονέας: Γιατί δεν είναι σωστό!
Παιδί: Γιατί δεν είναι σωστό;
Γονέας: Λοιπόν αρκετά! Θα το κάνεις επειδή στο λέω εγώ!


Τα παιδιά ορισμένες φορές διαλέγουν τις πιο ακατάλληλες στιγμές για να κάνουν τους «σωκρατικούς» τους διαλόγους. Η παραπάνω συνομιλία είναι χαριτωμένη, αλλά αμφιβάλλω εάν αντιμετωπίζεται έτσι και από έναν γονέα, που συναγωνίζεται το χρόνο για να καταφέρει να επιτελέσει τις καθημερινές του υποχρεώσεις, αναγκασμένος παράλληλα να απαντάει στα ατελείωτα «γιατί» του παιδιού σε θέματα, που ο ίδιος θεωρεί αυτονόητα.

Βέβαια για το παιδί δεν είναι αυτονόητα.

Το παιδί θέλει να υπακούσει, αλλά θέλει επίσης να μάθει και το λόγο για τον οποίο του ζητείται να υπακούσει και μια ικανοποιητική εξήγηση άλλωστε αποτελεί ζωτικό στοιχείο στην όλη διαδικασία της αγωγής. Το σφάλμα του γονέα δεν υφίσταται, εάν το παραπάνω παράδειγμα ληφθεί ως μεμονωμένο περιστατικό, δηλαδή εάν για μία φορά παρέλειψε να δώσει εξήγηση, αλλά εάν αποτελεί συνηθισμένο πρότυπο στην μεταξύ τους αλληλεπίδραση, δηλαδή εάν δε δίνει στο παιδί εξηγήσεις «εκ συστήματος».

Η οριοθέτηση της συμπεριφοράς των παιδιών είναι ένα θέμα που δικαιολογημένα απασχολεί κάθε γονέα, αφού είναι μια διαδικασία που κρίνεται απαραίτητη για τη δημιουργία ευτυχισμένων και ολοκληρωμένων ανθρώπων. Τα όρια στην ουσία είναι οι κανόνες που θέτουμε στο παιδί, ώστε να το βοηθήσουμε να ασκηθεί στους περιορισμούς που προϋποθέτει η ζωή στην κοινωνία.

Στη σύγχρονη εποχή η πληροφόρηση για τις μεθόδους ανατροφής είναι ευκολότερη από ποτέ, αφού με ένα κλικ μπορεί πολύ εύκολα ο οποιοσδήποτε να αποκτήσει πρόσβαση σε ποικίλες πηγές ενημέρωσης. Το αποτέλεσμα βέβαια δεν είναι πάντα το επιθυμητό, αφού οι γονείς καταλήγουν να μπερδεύονται περισσότερο και να αμφιταλαντεύονται ανάμεσα σε αυτούς που υποστηρίζουν, ότι εάν είναι ανεκτικοί το παιδί θα γίνει ένας ισχυρογνώμων τύραννος και από την άλλη σε όσους θεωρούν ότι, εάν είναι υπερβολικά αυστηροί και τιμωρητικοί, το παιδί κινδυνεύει να γίνει ένα υποχωρητικό και άβουλο πλάσμα.

Πράγματι η αυταρχική κυριαρχία εκ μέρους των γονέων μπορεί να παράγει ένα πειθαρχημένο παιδί, αλλά θα εκμηδενίσει την ικανότητά του να παίρνει πρωτοβουλίες στη ζωή, χωρίς όμως να σημαίνει ότι η υπερβολική ανεκτικότητα είναι ιδανικότερη επιλογή. Όπως τις περισσότερες φορές, έτσι και στο παρόν ζήτημα συνιστάται το μέσο ανάμεσα στα δύο άκρα, μια χρυσή τομή, που θα συνδυάζει μια θερμή και στοργική πειθαρχία, θέτοντας όρια που υπακούουν στον κανόνα των 3Σ(σαφήνεια, συνέπεια, συνέχεια).

 

Ο κανόνας των 3Σ:


Σαφήνεια
Σίγουρα τα όρια είναι απαραίτητα σε ποικίλους τομείς της ζωής του παιδιού, ωστόσο ο ευσυνείδητος γονέας οφείλει να δώσει προτεραιότητα και να επιμείνει σε όσα θέματα κρίνει σημαντικότερα, αφήνοντας ορισμένους τομείς ελεύθερους, ώστε να μη νιώθει το παιδί ασφυκτικά.

Κάθε κανόνας οφείλει να είναι διατυπωμένος με σαφή τρόπο, χωρίς περιττές λεπτομέρειες που έτσι και αλλιώς είναι δύσκολο να θυμάται το παιδί και σε γλώσσα απλή και κατανοητή. Είναι σημαντικό μαζί με τον κανόνα να γνωστοποιούνται τόσο οι θετικές όσο και οι αρνητικές συνέπειες που ακολουθούν την υπακοή ή ενδεχόμενη παραβίασή του, ώστε να καθίσταται κατανοητό στο παιδί, ότι οποιαδήποτε αρνητική συνέπεια θα είναι αποτέλεσμα δικής του επιλογής και συμπεριφοράς.

Η γκρίνια και οι φωνές δεν έχουν καμία θέση στη διαδικασία της οριοθέτησης. Ο γονέας μιλώντας στο παιδί με θετική και ήρεμη φωνή, αλλά συγχρόνως, σταθερή και αποφασιστική, ανακοινώνει τους κανόνες και τις συνέπειες αυτών, μία το πολύ δύο φορές, αποφεύγοντας τις συνεχείς επαναλήψεις. Ένα τρικ που δεσμεύει τα παιδιά στην τήρηση των κανόνων, είναι η συγκέντρωση αυτών καθώς και των συνεπειών τους σε μορφή συμβολαίου, που θα είναι συμφωνημένο και υπογεγραμμένο από τις δύο πλευρές και τοποθετημένο σε σημείο του σπιτιού, που να έρχονται συνέχεια σε οπτική επαφή μαζί του.

Συνέπεια
Τα παιδιά είναι πολύ πιθανό να παραβιάσουν κάποιους από τους κανόνες, είτε μέχρι να μάθουν, είτε επειδή ορισμένες φορές δοκιμάζουν τα όρια που τους θέτουν οι γονείς, ώστε να εξετάσουν, εάν είναι συνεπείς σε αυτά που λένε. Οι γονείς οφείλουν να παραμένουν σταθεροί τόσο ως προς αυτό που υποστηρίζουν, όσο και ως προς τις προβλεπόμενες συνέπειες που ακολουθούν την παραβίαση του εκάστοτε κανόνα.

Επισημαίνεται, ότι πρέπει να γίνεται σαφή διάκριση ανάμεσα στην κακή συμπεριφορά, εξαιτίας της οποίας ακολουθεί η αρνητική συνέπεια και του ίδιου του παιδιού, με προτίμηση να χρησιμοποιούνται φράσεις όπως “ήταν λάθος η συμπεριφορά σου” και αποφυγή απόδοσης μόνιμων χαρακτηρισμών στην προσωπικότητα του παιδιού, όπως για παράδειγμα “είσαι κακό παιδί”, διότι υπάρχει κίνδυνος το παιδί εσωτερικεύοντας την ετικέτα, να συμπεριφέρεται όντως ως κακό παιδί, επιβεβαιώνοντας στην ουσία τη διατυπωμένη σκέψη των γονέων.

Συνέχεια
Τα όρια τέλος πρέπει να επαναπροσδιορίζονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του παιδιού, ακολουθώντας τη διαδρομή της ηλικίας και τις αλλαγές του κοινωνικού περιβάλλοντος. Δεν είναι δυνατόν για παράδειγμα, ένας κανόνας που ισχύει για ένα αγόρι επτά χρονών σχετικά με την έξοδό του εκτός σπιτιού, να παραμένει σταθερός μέχρι την ηλικία των δεκαεπτά, όπως είναι αδύνατο ένας κανόνας που ίσχυε πριν από τρεις δεκαετίες σε ένα χωριό, να ισχύει και στη σύγχρονη εποχή στο αστικό κέντρο. Αυτό βέβαια σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ερμηνευτεί ως ισοπέδωση αξιών και αρχών, είναι απαραίτητη όμως η συνεχής επαγρύπνηση των γονέων, ώστε να παρατηρούν τυχόν αλλαγές και να κρίνουν σε ποιους από τους τομείς της ζωής του παιδιού είναι σημαντική η οριοθέτηση.

Τα όρια προστατεύουν το παιδί από φυσικούς κινδύνους και το βοηθούν να βάλει σε μία τάξη τον περιβάλλοντα κόσμο για το τι επιτρέπεται και τι όχι.

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι εκλαμβάνονται και από το ίδιο το παιδί ως ένδειξη ενδιαφέροντος και αγάπης από μέρους των γονέων.  Βέβαια χρυσοί κανόνες για την ανατροφή των παιδιών δεν υπάρχουν. Το παιδί όμως που έχει στοργικούς γονείς και παιδαγωγείται μέσω της αγάπης, της προβολής σωστών προτύπων που μπορεί να μιμηθεί και της οριοθέτησης με δυνατότητα να μάθει μέσα από τα λάθη του για τις συνέπειες των πράξεών του τόσο πάνω στον εαυτό του όσο και στους άλλους, θα έχει ως αποτέλεσμα την εσωτερίκευση των κανόνων από μέρους του και την απόκτηση ενός ικανοποιητικού επίπεδου αυτοελέγχου, με πολλές προοπτικές να εξελιχτεί σε ένα άτομο κοινωνικό, δημιουργικό, αυτόνομο και με εμπιστοσύνη στον εαυτό του.

Οι δύο ερμηνευτικοί δρόμοι της γνώσης

Δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι υπάρχουν στη φύση μηχανές συγκρίσιμες με τις τελειότερες κατασκευές του ανθρώπου. Δεν μπορούμε, εκτός αν αρνηθούμε την ύπαρξη του ίδιου του φυσικού κόσμου, αν δεχτούμε πως ζούμε σε μια ψευδαίσθηση (γιατί υπάρχουν και αυτού του είδους οι θεωρίες).
 
Ας τολμήσουμε λοιπόν το επόμενο βήμα, να ρωτήσουμε: Από τι είναι κατασκευασμένες οι μηχανές αυτές; Πώς λειτουργούν; Πώς και πότε κατασκευάστηκαν; Και για ποιον σκοπό;
 
Υπάρχουν δύο θεωρήσεις μέσα από τις οποίες μπορούμε να αναζητήσουμε απαντήσεις. Μας είναι γνωστές.
 
Η μία δέχεται ότι ο άνθρωπος είναι προϊόν και μέρος του φυσικού κόσμου, ότι η γνώση του αποκτάται με τα μέσα που του παρέχει ο φυσικός κόσμος, ό,τι γνωρίζει και ό,τι μπορεί ποτέ να μάθει είναι και θα είναι μέρος του φυσικού κόσμου.
 
Η άλλη δέχεται ότι όλα περνούν μέσα από μια οντότητα που εξουσιάζει τον φυσικό κόσμο.
 
Θα ονομάσω την πρώτη «φυσική» θεώρηση και τη δεύτερη «μεταφυσική». Βρίσκω τους όρους αυτούς πιο απλούς και πιο άμεσους, λιγότερο παρεξηγήσιμους από τους όρους επιστημονική, εμπειρική ή θετική –που χρησιμοποιούνται συχνά για την πρώτη θεώρηση– και υπερφυσική, υπερβατική, πνευματική ή δογματική – που χρησιμοποιούνται για τη δεύτερη. Στο κεφάλαιο αυτό, θα χειριστώ τις δύο αυτές θεωρήσεις διαζευκτικά: δεν μπορεί να είναι και οι δύο σωστές, δεν είναι συμβατές η μία με την άλλη, δεν υπάρχουν ενδιάμεσες καταστάσεις.
 
Η θέση αυτή ίσως φανεί αυθαίρετη και ακραία, ή ακόμα –πράγμα πιο σοβαρό– λανθασμένη. Και όμως θα επιμείνω στο ότι υπάρχουν μόνο αυτές οι δύο θεωρήσεις για τον εξής λόγο: από τη στιγμή που θα δεχτούμε πως οι δύο θεωρήσεις δεν είναι ανεξάρτητες και αυτοδύναμες, αλλά συμπληρωματικές, συμβιβάσιμες ή αλληλεξαρτημένες, από τη στιγμή αυτή θα έχουμε υποτάξει τη φυσική θεώρηση στη μεταφυσική, θα την έχουμε κάνει μέρος της. Γιατί το αντίθετο, η υποταγή του μεταφυσικού στο φυσικό –ακόμα και η ισότητά τους– αποκλείεται από τον ίδιο τον ορισμό της μεταφυσικής θεώρησης.
 
Δεν μπορείς να παντρεύεις τον θεό με την ύλη και να απαιτείς συζυγική ισότητα. Αυτό σημαίνει πως η διατήρηση της άποψης ότι οι δύο θεωρήσεις είναι ανεξάρτητες και διαζευκτικές είναι απαραίτητη αν δεν θέλουμε να εγκαταλείψουμε τον σκοπό μας, που είναι να δούμε πόσο μακριά μπορεί να μας πάει η φυσική θεώρηση του κόσμου χωρίς την προσφυγή σε μεταφυσικές ερμηνείες.
 
Έχοντας κάνει αυτή τη διαπίστωση, ας ξαναγυρίσουμε στα ερωτήματα που θέσαμε και ας δούμε πρώτα πώς θα μπορούσαν να απαντηθούν μέσα από τη φυσική θεώρηση. Το «από τι είναι κατασκευασμένες οι μηχανές» δηλώνει πως ψάχνουμε για ηλεκτρόνια και πρωτόνια, για άτομα και μόρια, ότι αναζητούμε μια «υλιστική» ερμηνεία.
 
Το «πώς λειτουργούν» δηλώνει πως ψάχνουμε για φυσικοχημικές διεργασίες, για μηχανισμούς που απορρέουν από τις ιδιότητες της ύλης, ότι αναζητούμε μια «μηχανιστική» ερμηνεία.
 
Το «πώς και πότε κατασκευάστηκαν» δηλώνει ότι ψάχνουμε για μια διαδικασία που έγινε ή που άρχισε στο παρελθόν και συνεχίζεται στις μέρες μας, ότι αναζητούμε μια «ιστορική» ερμηνεία.
 
Ας σταθούμε εδώ πριν προχωρήσουμε στο τέταρτο ερώτημα, το «για ποιο σκοπό». Αφού η ύλη δεν μπορεί να νοηθεί έξω από τον χώρο και τον χρόνο, η υλιστική, η μηχανιστική και η ιστορική ερμηνεία του φυσικού κόσμου είναι έννοιες σύμφυτες, ένα και το αυτό, η διάκρισή τους υπάρχει μόνο στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Η φυσική ερμηνεία του κόσμου (και φυσικά εννοούμε του φυσικού κόσμου, αφού αυτός είναι ο μόνος κόσμος που κατά τον ορισμό μας υπόκειται στη φυσική θεώρηση), αλλιώς γνωστή ως φυσιοκρατία, δεν μπορεί παρά να είναι υλι­στική- μηχανιστική-ιστορική. Αυτό, κατά τη θέση μας, πρέπει να ισχύει από τα ηλεκτρόνια μέχρι τους γαλαξίες, από το γονίδια μέχρι τα οικοσυστήματα, από τις κοκορομαχίες μέχρι τους παγκόσμιους πολέμους, από τις κοινωνίες των μελισσών μέχρι τις κοινωνίες των εθνών – και ίσως των άστρων.
 
Πώς απαντά η φυσική ερμηνεία στο τέταρτο ερώτημα; Για ποιον σκοπό είναι κατασκευασμένη η νυχτερίδα να στέλνει, να δέχεται και να αναλύει υπερήχους; Η απάντηση «για να πιάνει έντομα» σίγουρα δεν πρόκειται να μας ικανοποιήσει, αφού στη συνέχεια θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε «γιατί είναι η νυχτερίδα κατασκευασμένη για να πιάνει έντομα;». Μπαίνουμε έτσι σε μια αλυσίδα ερωτημάτων. Ένας κρίκος της, που θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν τέρμα, είναι η απάντηση «ο σκοπός πίσω από τη μηχανή που ονομάζουμε νυχτερίδα είναι να δώσει άλλες νυχτερίδες, να αναπαραχθεί».
 
Πρόκειται για τέρμα στην αλυσίδα των ερωτημάτων μας ή για στάση; Πολλοί θα έλεγαν στάση, αφού στη συνέχεια θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε «ποιος είναι ο σκοπός της αναπαραγωγής;». Για τη βιολογία η ερώτηση αυτή είναι ό,τι είναι για τη φυσική η ερώτηση «ποιος είναι ο σκοπός της βαρύτητας;». Είναι φανερό ότι τέτοιες ερωτήσεις, που αναζητούν σκοπό στις πιο βασικές ιδιότητες του φυσικού κόσμου, οδηγούν στην απλή και πιο ειλικρινή ερώτηση «γιατί υπάρχει ο φυσικός κόσμος;», που είναι εξίσου απλά και ειλικρινά μια μεταφυσική ερώτηση.
 

Ερωτήσεις του τύπου «για ποιον σκοπό» είναι γνωστές ως τελεολογικές (τέλος = σκοπός). Το παραπάνω σκεπτικό μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως οι τελεολογικές ερωτήσεις οδηγούν απευθείας στη μεταφυσική θεώρηση του κόσμου και, επομένως, δεν έχουν θέση στη φυσική ερμηνεία του.
 
Η μόνη μη μεταφυσική απάντηση σε μια τελεολογική ερώτηση μπορεί να βγει μέσα από μια άλλη ερώτηση: «Γιατί έχουμε την τάση να κάνουμε τελεολογικές ερωτήσεις;». Γιατί στο παράδειγμα της νυχτερίδας δεν αρκεστήκαμε στις τρεις πρώτες ερωτήσεις; (από τι είναι κατασκευασμένη η μηχανή; πώς λειτουργεί; πού, πότε και πώς φτιάχτηκε;).
 
Η σύντομη απάντηση στο γιατί θέτουμε τελεολογικές ερωτήσεις, η απάντηση της φυσικής θεώρησης του κόσμου, είναι «από συνήθεια», μια συνήθεια που την οφείλουμε στη γενετική και την πολιτισμική μας κληρονομιά. Προς το τέλος του βιβλίου θα έχουμε όλη την πληροφόρηση που θα μας επιτρέψει να αναγνωρίσουμε αυτή τη συνήθεια σαν μια έμφυτη πλάνη. Όμως, προς το παρόν, η απάντηση μας φαίνεται απλοϊκή και αυθαίρετη, για μερικούς ίσως εξοργιστικά απλοϊκή και αυθαίρετη (μόνο που αν μπει στη μέση η οργή, καλύτερα να κλείσετε το άρθρο). Ακούω κιόλας το παράπονο ότι σπατάλησα μερικές σελίδες για να παρουσιάσω τη νυχτερίδα σαν μηχανή και τώρα σας καλώ να δεχτείτε ότι η μηχανή αυτή δεν έχει σκοπό.
 
Ξέρεις εσύ (ακούω την ερώτηση) καμιά μηχανή που δεν έχει φτιαχτεί για κάποιο σκοπό; Είναι μια ερώτηση που δίκαια απαιτεί μια απάντηση. Και η απάντηση αυτή, η απάντηση που θα επιχειρήσει να δώσει το βιβλίο, δεν μπορεί παρά να έχει τα στοιχεία της φυσικής θεώρησης, να είναι μια υλιστική-μηχανιστική-ιστορική ερμηνεία. Αλλιώς δεν θα είναι τίποτε παραπάνω από μια υπεκφυγή, μια αναγνώριση πως μπροστά στην αδυναμία μας να δώσουμε απάντηση στις έσχατες ερωτήσεις, τις βαφτίζουμε άτοπες και ανεδαφικές. Θα είναι, τέλος, μια ομολογία πως η φυσική θεώρηση είναι από μόνη της ανεπαρκής.
 
Και τότε θα είναι δικαιωμένοι όσοι θα προτιμούσαν να κλείσει εδώ το θέμα, ψιθυρίζοντας συγκαταβατικά πως καλά κάνει η φυσική θεώρηση και ξανοίγεται στις άγνωστες θάλασσες της αναζήτησης, αλλά ας κρατά πάντα μαζί της την πυξίδα του τελεολογικού προσανατολισμού για να μπορέσει τελικά να επιστρέψει στο λιμάνι και να δεθεί στέρεα στο μουράγιο της.

Χαρακτηριστικές συνήθειες και ενέργειες ενός ώριμου ατόμου

Όλες οι θεωρίες της ωριμότητας κάνουν νύξεις για τις χαρακτηριστικές συνήθειες και ενέργειες ενός ώριμου ατόμου. Παρ’ όλο που υπάρχουν μερικές διενέξεις μεταξύ των θεωρητικών, όπως για το σε τι πραγματικά συνίσταται η πλήρης ωριμότητα, υπάρχουν επίσης πολλά ουσιαστικά κοινά σημεία.

Υπάρχει γενική συμφωνία, ότι τα ώριμα πρόσωπα έχουν την αίσθηση της ταυτότητας, την αίσθηση του “Εγώ”, την αίσθηση του ποιοι είναι, ξεχωριστά από τους άλλους στη ζωή τους. Τα ξεχωριστά όμως αυτά πρόσωπα κατανοούν επίσης την ανάγκη και για τη σωματική και για την ψυχολογική οικειότητα – μια ανάγκη να σχετιστούν σ’ ένα βαθύ, μεστό νοήματος επίπεδο με άλλους.

Οι ώριμοι άνθρωποι έχουν ειλικρινή διάθεση να είναι παραγωγικοί και να προσφέρουν στους άλλους. Θέλουν να δημιουργούν και να μοιράζονται τα δημιουργήματα τους. Δέχονται τη ζωή και την εργασία τους με ικανοποίηση και χαρά. Ζουν τη ζωή σαν με τα λόγια του Ότο Ρανκ, “καλλιτέχνες” (όχι απαραίτητα σαν καλλιτέχνες που γράφουν ή ζωγραφίζουν, αλλά σαν καλλιτέχνες της ζωής). Αφιερώνουν το ταλέντο τους στις επιδιώξεις τους και τη φαντασία τους, στη δημιουργία της ζωής τους κάθε μέρα. Οι ώριμοι καλλιτέχνες της ζωής είναι αυθόρμητοι, ανεκτικοί, ευέλικτοι, δεκτικοί σε καινούργιες εμπειρίες, και αμφισβητούν την πραγματικότητα. Έχουν αρμονία με τις εξωτερικές επιδράσεις, αλλά είναι αυτόνομοι και απασχολημένοι με τη διαδικασία σύνθεσης της δικής τους ζωής. Θεωρούν την ύπαρξη μια σειρά επιλογών, τις οποίες πρέπει να αποφασίσουν, και για τις οποίες είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι. Ενδιαφέρονται, σέβονται και εκτιμούν τον κόσμο, την κοινωνία μέσα στην οποία ζουν και τους άλλους που βρίσκονται σ’ αυτήν, ακόμα και αν δεν συμφωνούν εντελώς με αυτούς. Πιστεύουν στις προσωπικές τους ανάγκες και δυνατότητες και αντιλαμβάνονται, ότι αυτές μπορεί να συγκρουσθούν πολλές φορές με των άλλων, αλλά αναγνωρίζουν ότι η σύγκρουση μπορεί ν’ αποτελέσει θετικό παράγοντα ανάπτυξης και αλλαγής.

Οι ώριμοι άνθρωποι έχουν μια βαθιά πνευματική αίσθηση ως προς τη σχέση τους με τη φύση και τους άλλους ανθρώπους και αναγνωρίζουν το διαρκές θαύμα της ζωής και του να ζουν. Κάνουν πλήρη χρήση των δυνατοτήτων τους, αποδέχονται τον εαυτό τους ως μέρος του μεγαλύτερου μυστηρίου της ζωής, και μοιράζονται την αγάπη, τη χαρά και τη γνώση τους μ’ έναν ανοιχτό, ανιδιοτελή, υπεύθυνο τρόπο.

Στην ουσία, λοιπόν, οι ολοκληρωμένοι, ώριμοι άνθρωποι αναπτύσσονται συνεχούς, γιατί αντιλαμβάνονται, ότι η ωριμότητα δεν είναι ένας στόχος, αλλά μια διαδικασία, ότι η ουσία της ωριμότητας βρίσκεται στις δημιουργικές και υπεύθυνες επιλογές. Έχουν μια ευέλικτη, όχι όμως συμβατική αίσθηση ταυτότητας, μια ανεκτική και ζωντανή αίσθηση του ποιοι είναι, τι μπορούν να γίνουν και πού βρίσκονται οι δυνάμεις τους.

Στον ώριμο άνθρωπο είναι θεμελιακή η ικανότητα να δημιουργήσει βαθιές, οικείες, γεμάτες νόημα σχέσεις που βασίζονται πάνω στην “ασυμβίβαστη εκτίμηση” της μοναδικότητας των άλλων. Είναι στοργικοί, ερωτικοί και ανταποκρίνονται σεξουαλικά. Είναι κοινωνικοί, έχουν φίλους και αίσθηση της κοινωνικότητας. Είναι παραγωγικοί και αφοσιωμένοι στην εργασία τους. Αποδέχονται την αλλαγή για τη βελτίωση του εαυτού τους και των άλλων, όπως επίσης και της κοινωνίας μέσα στην οποία ζουν. Είναι επινοητικοί, έχουν αυτοπεποίθηση, χιούμορ και άνεση μέσα στο περιβάλλον τους, με τον εαυτό τους και με τους άλλους.

ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΡΜΑΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ

Ο νους είναι έτσι "φτιαγμένος", δηλαδή έχει "εκπαιδευθεί" με τέτοιο τρόπο, ώστε να αντιλαμβάνεται, να συγκρίνει και να ερμηνεύει τη διαφορετικότητα των μορφών σ’ αυτόν τον κόσμο και είναι κομβικής σημασίας γεγονός, ότι εμείς κάνουμε το λάθος να τον χρησιμοποιούμε για να βρούμε τον αληθινό μας εαυτό, που δεν έχει ούτε μορφή, ούτε βάρος, ούτε υλική-οργανική υφή, αλλά στην ουσία είναι κάτι το τελείως διαφορετικό.

Τον αληθινό μας εαυτό δεν μπορούμε να τον δούμε γιατί υπερβαίνει όλες τις μορφές, όλες τις ονομασίες και όλους τους προσδιορισμούς που ορίζουν τον υλικό αυτόν κόσμο. Όταν πιστεύεις ότι είσαι μία μορφή, ένα αντικείμενο, ένα υλικό κατασκεύασμα, δηλαδή, με λίγα λόγια, όσο και να λες με τον νου σου ότι έχεις αντιληφθεί τον αληθινό σου εαυτό, δεν μπορείς να το πιστέψεις, και με την πρώτη ευκαιρία θα εμφανιστεί πάλι η αίσθηση της διαφορετικότητας και της χωριστότητας από τους άλλους και το σύνολο. Είναι σαν κάποιος να σου διηγείται κάτι που έχει ζήσει και εσύ να του λες ότι τον καταλαβαίνεις, ενώ στην πραγματικότητα δεν μπορείς να τον καταλάβεις πραγματικά, γιατί δεν μπορείς να νοιώσεις το βίωμά του, αλλά μόνο να αντιληφθείς την περιγραφή που σου κάνει και στην οποία μάλιστα θα δώσεις τη δική σου ερμηνεία.

Δυστυχώς, έχουμε δώσει σε αυτόν ακριβώς τον "εκπαιδευμένο" έτσι νου μας πολύ μεγάλη εξουσία και ατυχώς αποδίδουμε πολύ μεγάλη σημασία σε ότι πρεσβεύει, έχοντας την ψευδαίσθηση ότι κάποτε θα συνεργασθεί μαζί μας και ότι θα μας αφήσει ήσυχους, αλλά αυτό, προφανώς, δεν πρόκειται ποτέ να γίνει. Αν θέλουμε να βρούμε την ηρεμία μας και την ψυχική μας γαλήνη, πρέπει να είμαστε ο αληθινός μας εαυτός και όχι να περιμένουμε πότε θα ηρεμήσει ο νους μας και θα μας αφήσει ήσυχους.

Αν αυτός μάς τρομάζει με τις σκέψεις που συνθέτει διαρκώς, είναι καλό να δηλώνουμε εσωτερικά τη δύναμή μας και να εναντιωνόμαστε σ' αυτό που γίνεται, αλλά να παραδινόμαστε απλά και να αποδεχόμαστε τον νου έτσι όπως είναι και τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο φόβος θα εξαφανισθεί.

Και είναι προφανές ότι δεν γίνεται να ζούμε συνεχώς κάτω από την τυραννία του νου και πρέπει ο καθένας από εμάς να βρει μέσα του τη δύναμη για να σταματήσει να ζει με τον φόβο, όπως εξ' ίσου βέβαιο είναι ότι αν εμπλακούμε σε μάχη με τον νου θα τη χάσουμε.

Γι' αυτό δεν πρέπει να θεωρούμε ότι μπορούμε να κερδίσουμε εμπλεκόμενοι σε μία τέτοια μάχη, αλλά να κατανοήσουμε ότι η πραγματική μας δύναμη έγκειται στην υπέρβαση του νου, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι και από την άλλη, η δύναμη του νου έγκειται στο ότι μπορεί να κατοικήσει στη μνήμη μας. Οι σκέψεις έρχονται και παρέρχονται, αλλά μπορούν να μας επηρεάσουν αν τις ανακαλούμε, τις αναμασάμε και έτσι τις αφήνουμε να εγκατασταθούν στη μνήμη μας, δίνοντάς τους υπέρμετρη δύναμη με το να σκεφτόμαστε πράγματα που έχουν συμβεί στο παρελθόν.

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι όλη αυτή η δύναμη που φαίνεται να κατέχει ο νους μας, είναι στην ουσία δική μας, που απλά εμείς έχουμε παραχωρήσει στον νου και αυτός έτσι μας τυραννάει, εκμεταλευόμενος την ίδια τη δύναμή μας.

Γιατί το μεγάλο τέχνασμα του νου είναι να μας κάνει να νιώθουμε διαιρεμένοι, αφού εφαρμόζει το γνωστό από τους πολιτικούς δόγμα "διαίρει και βασίλευε". Μας διαιρεί και μας απομονώνει στην ατομικότητά μας και έτσι κυριαρχεί επάνω μας. Μπορούμε, όμως, να γίνουμε εμείς οι αδιαίρετοι παρατηρητές και να ξεφύγουμε από τον επιβλαβή εναγκαλισμό με τον νου, αφού επιγνώσουμε πολύ καλά όλα αυτά τα τεχνάσματα που χρησιμοποιεί με τόση μαεστρία ο νους.

Οι ηλεκτρικές ιδιότητες μιας διπλοστρωματικής κατασκευής γραφένιου μπορούν να ρυθμίζονται με τέντωμα και στρέψη

Στοιβάζοντας φύλλα πάχους ενός ατόμου, ερευνητές μπορούν να κατασκευάσουν υπέρλεπτα υλικά με προσαρμοσμένες ηλεκτρικές και οπτικές ιδιότητες. Οι ιδιότητες αυτές μπορούν να εξαρτώνται από το πώς είναι διευθετημένα τα φύλλα. Ένα ζεύγος φύλλων γραφένιου στοιβαγμένων ελαφρώς λοξά, για παράδειγμα, μπορεί να λειτουργήσει ως υπεραγωγός. Ωστόσο, κανένας δεν έχει ακόμη ψάξει για το τι συμβαίνει όταν ένα φύλλο τεντώνεται σε σχέση με το άλλο. Τώρα, ο Vincent Renard του Πανεπιστημίου της Γκρενόμπλ (Grenoble Alpes), στη Γαλλία, και οι συνεργάτες του έχουν κάνει αυτό ακριβώς. Βρήκαν ότι γραφένιο δυο στρωμάτων που κατασκευάζεται από φύλλα υπό ελαφρώς διαφορετικούς εφελκυσμούς (tensions), έχει δραματικά αλλαγμένες ηλεκτρικές ιδιότητες.

Ο Renard και οι συνεργάτες του δημιούργησαν τα διπλοστρώματα με την ανάπτυξη ενός φύλλου γραφένιου επάνω σε ένα άλλο. Η διαδικασία αυτή εισήγαγε φυσικά διαφορετικές τιμές εφελκυσμού και περιστροφής στα δυο φύλλα. Αποτέλεσμα: σε περιοδικές θέσεις κατά μήκος του διπλού στρώματος, τα φύλλα ευθυγραμμίστηκαν, με τα κυψελοειδή ατομικά τους μοτίβα να επικαλύπτονται τέλεια. Ενδιαμέσως, τα μοτίβα των φύλλων μετατοπίστηκαν κατά το ήμισυ ενός κελιού του κυψελοειδούς. Η ομάδα χρησιμοποίησε Μικροσκόπιο Σάρωσης Σήραγγας (STM) για να αναλύσει πώς συμπεριφέρονται τα ηλεκτρόνια στις ευθυγραμμισμένες και τις μη -ευθυγραμμισμένες περιοχές.

Μετρώντας μια περιοχή όπου τα κυψελοειδή ευθυγραμμίζονταν, η ομάδα παρατήρησε μεγάλες κορυφώσεις στους αριθμούς των διαθεσίμων ηλεκτρονιακών καταστάσεων, καθώς μείωνε τη διαφορά δυναμικού μεταξύ της μύτης του STM και του διπλού στρώματος στο μηδέν. Οι κορυφώσεις αυτές ήταν μικρότερες για τις μετρήσεις στις μη-ευθυγραμμισμένες περιοχές. Περιοχές με υψηλούς αριθμούς ηλεκτρονιακών καταστάσεων έχουν θύλακες παγιδευμένων ηλεκτρονίων, οι οποίοι μπορεί να οδηγήσουν σε υπεραγώγιμες ή μαγνητικές συμπεριφορές στο διπλόστρωμα.

Η ρύθμιση των ηλεκτρικών ιδιοτήτων του γραφένιου με τέντωμα και περιστροφή των φύλλων δεν έχει ακόμη δώσει ειδικά πλεονεκτήματα έναντι άλλων προσεγγίσεων, όμως η ομάδα λέει ότι η μέθοδός τους εφοδιάζει τους ερευνητές με ένα νέο δρόμο για να πετύχουν αυτό το στόχο.

Ο ήχος του μακρινού διαστήματος μπορεί να αποκαλύψει κρυφές μαύρες τρύπες

Το βαθύ διάστημα δεν είναι τόσο αθόρυβο όσο πιστεύαμε έως τώρα. Κάθε λίγα λεπτά ένα ζεύγος μαύρων οπών συγκρούεται και αυτές οι κατακλυσμιαίες συγκρούσεις απελευθερώνουν κυματισμούς στον ιστό του χωροχρόνου, γνωστοί ως κύματα βαρύτητας. Τώρα φυσικοί του αυστραλέζικου Πανεπιστημίου Monash έχουν αναπτύξει έναν τρόπο να ακούσουν τα γεγονότα αυτά. Τα κύματα βαρύτητας από συγχωνεύσεις μαύρων οπών αποτυπώνουν ένα χαρακτηριστικό ‘τσιριχτό’ ήχο στα δεδομένα που συλλέγονται από τους ανιχνευτές των βαρυτικών κυμάτων. Η νέα τεχνική αναμένεται να αποκαλύψει την παρουσία χιλιάδων κρυμμένων έως τώρα μαύρων τρυπών, ξεδιπλώνοντας έτσι τις κραυγές τους μέσα από μια φαινομενικά ήσυχη κατάσταση.
 
Πέρυσι, σε μια από τις μεγαλύτερες αστρονομικές ανακαλύψεις του 21ου αιώνα, οι ερευνητές στους ανιχνευτές βαρυτικών κυμάτων LIGO και Virgo υπολόγισαν τα κύματα βαρύτητας από ένα ζευγάρι άστρων νετρονίων. 
 
Οι ερευνητές Eric Thrane και Rory Smith από το Κέντρο για την ανακάλυψη βαρυτικών κυμάτων με τον υπερυπολογιστή OzGrav και το Πανεπιστήμιο Monash στην Μελβούρνη, συμμετείχαν στην ομάδα που συμμετείχε στην κορυφαία ανακάλυψη του περασμένου έτους, όπως και συμμετείχαν στην ομάδα που εντόπισε το πρώτο βαρυτικό κύμα το 2015, όταν ανακάλυψαν τους κυματισμούς στον ιστό του χρονοχώρου, που δημιουργήθηκαν από τη σύγκρουση δύο μαύρων οπών στο μακρινό Σύμπαν, επιβεβαιώνοντας τη γενική θεωρία της σχετικότητας του Albert Einstein από το 1915.
 
Μέχρι σήμερα, έχουν αναφερθεί έξι επιβεβαιωμένα γεγονότα βαρυτικών κυμάτων που ανακοινώθηκαν από τις συνεργασίες LIGO και VIRGO. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Thrane, περισσότερα από 100.000 συμβάντα βαρυτικών κυμάτων κάθε χρόνο είναι πολύ ασθενικά για να ανιχνευτούν καθαρά από τον LIGO και το VIRGO. Τα βαρυτικά κύματα από αυτές τις συγχωνεύσεις συνδυάζονται για να δημιουργήσουν ένα υπόβαθρο βαρυτικών κυμάτων. Ενώ τα μεμονωμένα γεγονότα που συμβάλλουν σε αυτό δεν μπορούν να αναλυθούν μεμονωμένα, οι ερευνητές έχουν επιδιώξει εδώ και χρόνια να ανιχνεύσουν αυτό το ήχο του κύματος βαρύτητας.
 
Σε μία δημοσίευση ορόσημο στο αμερικανικό περιοδικό, Physical Review X , οι δύο ερευνητές έχουν αναπτύξει ένα νέο, πιο ευαίσθητο τρόπο αναζήτησης του ηχητικού φόντου των βαρυτικών κυμάτων.
«Η μέτρηση του βαρυτικού κύματος θα μας επιτρέψει να μελετήσουμε πληθυσμούς μαύρων οπών σε τεράστιες αποστάσεις. Κάποτε η τεχνική μας θα μας επιτρέπει να δούμε τα κύματα βαρύτητας από το Big Bang, κρυμμένα πίσω από τα κύματα βαρύτητας από τις μαύρες τρύπες και τα αστέρια νετρονίων» λέει.
 
Οι ερευνητές αυτοί ανέπτυξαν προσομοιώσεις εξασθενημένων σημάτων από μαύρες τρύπες, συλλέγοντας μεγάλες ποσότητες δεδομένων μέχρι που ήταν πεπεισμένοι ότι – στα πλαίσια των προσομοιωμένων δεδομένων – υπήρχαν εξασθενημένές – ασαφείς αλλά καθαρές ενδείξεις συγχωνεύσεων μαύρων οπών . Ο Smith είναι αισιόδοξος ότι η μέθοδος θα φέρει ανιχνεύσεις όταν εφαρμοστεί σε πραγματικά δεδομένα. Σύμφωνα με τον Σμιθ, οι πρόσφατες βελτιώσεις στην ανάλυση δεδομένων θα επιτρέψουν την ανίχνευση δεκάδων περιπτώσεων που βρέθηκαν στις περασμένες δεκαετίες. Η νέα μέθοδος εκτιμάται ότι είναι χίλιες φορές πιο ευαίσθητη, γεγονός που πρέπει να φέρει στο προσκήνιο τον μακροπρόθεσμο στόχο.
 
Είναι όμως σημαντικό οι ερευνητές να έχουν πρόσβαση σε ένα νέο υπερυπολογιστή αξίας 4 εκατομμυρίων δολαρίων, ο οποίος εγκαινιάστηκε τον Μάρτιο του 2018 στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Swinburne στην Μελβούρνη. Ο υπολογιστής, που ονομάζεται OzSTAR, θα χρησιμοποιηθεί από τους επιστήμονες για να ψάξει για κύματα βαρύτητας μέσα στα δεδομένα του LIGO. Ο υπερυπολογιστής θα επιτρέψει στους ερευνητές του OzGrav να επιχειρήσουν τέτοιου είδους ανακαλύψεις ορόσημα για την επιστήμη., που είναι 125.000 φορές πιο ισχυρός από τον πρώτο υπερυπολογιστή που φτιάχτηκε το 1998.»
 
Ο υπολογιστής Ozstar διαφέρει από τους περισσότερους από τους περισσότερους από 13.000 υπολογιστές που χρησιμοποιεί η κοινότητα LIGO, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των CalTech και MIT. Το OzStar χρησιμοποιεί μονάδες επεξεργαστών GPU, αντί για πιο παραδοσιακές κεντρικές μονάδες επεξεργασίας (CPU). Για ορισμένες εφαρμογές, οι GPU είναι εκατοντάδες φορές γρηγορότερες.
 
«Με την αξιοποίηση της δύναμης των GPU, το OzStar έχει τη δυνατότητα να κάνει μεγάλες ανακαλύψεις στην αστρονομία βαρυτικών κυμάτων», δήλωσε ο Smith.

Mars Express V2.0: Αναβάθμιση από απόσταση 150 εκατομμυρίων χιλιομέτρων

Σε σημαντική αναβάθμιση στο Mars Express προβαίνει ο ESA από απόσταση 150 εκατομμυρίων χιλιομέτρων. Το διαστημόπλοιο βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Άρη εδώ και 15 χρόνια, έχοντας φτάσει εκεί τον Δεκέμβριο του 2003, και πρόκειται να συλλέγει επιστημονικά δεδομένα για πολλά χρόνια ακόμα, χάρη σε μια εγκατάσταση νέου λογισμικού που αναπτύχθηκε από τις ομάδες της αποστολής στον ESA. Το νέο αυτό λογισμικό έχει σκοπό να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της φθοράς κάποιων εξαρτημάτων που έχουν αρχίσει να φθείρονται μετά από τόσα χρόνια λειτουργίας. 
 
Οι αρχικός σχεδιασμός για το Mars Express ήταν να πραγματοποιήσει μια διετή αποστολή, αλλά συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι σήμερα, τραβώντας φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης της επιφάνειας, εντοπίζοντας ορυκτά που σχηματίζονται μόνο με παρουσία νερού και ίχνη μεθανίου και πραγματοποιώντας περάσματα από τον Φόβο, φεγγάρι του Άρη. 
 
Το διαστημόπλοιο είναι σε καλή κατάσταση γενικά, αλλά τα γυροσκόπιά του, τα οποία μετρούν πόσο περιστρέφεται στους τρεις άξονές του, έχουν πρόβλημα. Μαζί με τα δύο startrackers του σκάφους, καθορίζουν τον προσανατολισμό του σκάφους στο διάστημα- οπότε και πρόβλημα στα έξι γυροσκόπια θα δημιουργούσε δυσκολίες στην αποστολή. Ο προσανατολισμός του σκάφους είναι ιδιαίτερα σημαντικός ως προς τη στόχευση της κεραίας του προς την Γη, αλλά και των άλλων οργάνων του (όπως η κάμερα) προς τον Άρη.
 
Τα startrackers είναι απλές κάμερες οι οποίες φωτογραφίζουν εικόνες των άστρων στο φόντο, και, με λίγη «έξυπνη» επεξεργασία, χρησιμοποιούνται για την εξακρίβωση του προσανατολισμού του σκάφους στο διάστημα κάθε λίγα δευτερόλεπτα. Οι πληροφορίες από τα γυροσκόπια για την περιστροφή συμπληρώνουν τα δεδομένα από τις εικόνες, ενώ παίζουν σημαντικό ρόλο και όταν τα startrackers δεν βλέπουν τα άστρα.
 
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του προσωπικού του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, τέσσερα από τα έξι γυροσκόπια οδεύουν προς δυσλειτουργία, και το Mars Express δεν προοριζόταν ποτέ να πετά χωρίς αυτά, οπότε και προβλεπόταν ότι η αποστολή θα λάμβανε τέλος κάπου μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουνίου 2019. Ωστόσο, οι μηχανικοί ήξεραν από άλλες αποστολές (όπως η Rosetta και η ERS-2) πως ίσως ήταν δυνατή η συνέχισή της κυρίως με τα startrackers, με περιοδική μόνο χρήση των γυροσκοπίων.
 
Αυτό που έκαναν οι ομάδες του ΕΟΔ ήταν να ανοίξουν ξανά τον παλαιό (15ετίας) κώδικα του Mars Express, να ξαναγράψουν το λογισμικό, να το δοκιμάσουν και να το μεταδώσουν στο σκάφος. Ο κώδικας «ανέβηκε» σε μια περιοχή διαθέσιμης μνήμης την Κυριακή, ωστόσο, όπως και σε αναβαθμίσεις καθημερινών συσκευών, θα χρειαστεί επανεκκίνηση του σκάφους, η οποία είναι προγραμματισμένη για τις 16 Απριλίου. Αν όλα πάνε καλά, θα ακολουθήσουν δύο εβδομάδες δοκιμών για να διαπιστωθεί πως το διαστημόπλοιο λειτουργεί όπως πρέπει να λειτουργεί πριν συνεχίσει την αποστολή του.

Ο Αριστοτέλης και η φθορά σε αριστοκρατία και πολιτεία

Η αριστοκρατία είναι το πολίτευμα που την εξουσία την ασκούν οι άριστοι, δηλαδή οι καλύτεροι, οι πιο ικανοί.  Αυτή είναι η σημασία που δίνει ο Αριστοτέλης στον όρο κι όχι εκείνη του αριστοκράτη – ευγενή που αναδεικνύεται λόγω του πλούτου ή της καταγωγής. Όμως η αντίληψη της αριστοτελικής αξιοκρατίας, όσο κι αν στηρίζεται στο δίκαιο, δεν μπορεί παρά να πραγματωθεί ως αποκλεισμός των περισσότερων από την εξουσία. Από αυτή την άποψη είναι εύκολο να ταυτιστεί με την ολιγαρχία και κατ’ επέκταση να υφίσταται τους ίδιους κινδύνους μ’ αυτήν: «Στα αριστοκρατικά πολιτεύματα ένα σύνολο επαναστάσεων προκαλείται, επειδή λίγοι δικαιούνται πολιτικά αξιώματα, λόγος που αναφέρθηκε ήδη ότι μεταβάλλει τις ολιγαρχίες (καθώς και στα δύο πολιτεύματα οι άρχοντες είναι λίγοι, όχι όμως για τον ίδιο λόγο λίγοι). Γι’ αυτό μάλιστα δίνεται η εντύπωση ότι η αριστοκρατία είναι ολιγαρχία».
 
Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Αριστοτέλης παραθέτει την ολιγαρχία ως διαστρέβλωση της αριστοκρατίας. Τα δύο πολιτεύματα αποτελούν ζευγάρι για το λόγο ότι η εξουσία βρίσκεται στα χέρια των λίγων. Η στρέβλωση της ολιγαρχίας έγκειται στο γεγονός ότι οι λίγοι που άρχουν επιλέγονται με κριτήρια τον πλούτο ή την καταγωγή, παράγοντες που όχι μόνο δεν εγγυώνται τη σωστή διακυβέρνηση, αλλά διαμορφώνουν και το πλέγμα των συμφερόντων που καθορίζεται από τα κοινά συμφέροντα των οικονομικά ισχυρών. Η αριστοκρατία, ως πολίτευμα ορθό, εγγυάται την ορθή διακυβέρνηση, δηλαδή τη διακυβέρνηση που μεριμνά για την ευτυχία της πόλης ως σύνολο, αφού οι άξιοι δεν εκπροσωπούν κάποια συγκεκριμένη τάξη, ώστε να υπηρετήσουν συμφέροντα, και συγχρόνως είναι οι πλέον κατάλληλοι για να πάρουν τις σωστότερες αποφάσεις.
 
Όμως, τα πολιτεύματα που κατανέμουν τα αξιώματα σε λίγους είναι αδύνατο να μην επιφέρουν τη δυσαρέσκεια των πολλών, πολύ περισσότερο, όταν αυτοί νιώθουν το ίδιο αξιόλογοι με τους λίγους που μονοπωλούν την εξουσία: «Τέτοιες επαναστάσεις συμβαίνουν αναγκαστικά, όταν υπάρχει σημαντικός αριθμός ανθρώπων που εμφορούνται από την ιδέα ότι είναι ισάξιοι με τους άρχοντες». Και βέβαια, η αριστοκρατία προϋποθέτει τη δίκαιη επιλογή των λειτουργών της εξουσίας, δηλαδή τους πραγματικά άξιους, αφού και πάλι ξεκινούν επαναστάσεις «όταν παραγκωνίζονται από κατόχους υψηλότερων αξιωμάτων κάποιοι που είναι έξοχοι και καθόλου κατώτεροι από κανέναν σε αξία, περίπτωση του Λυσάνδρου» (αναφέρεται στο Σπαρτιάτη στρατηγό που έδωσε το τελικό χτύπημα στους Αθηναίους τερματίζοντας τον πελοποννησιακό πόλεμο), «ο οποίος παραγκωνίστηκε από τους βασιλείς». Η αξιοκρατία, ως ύψιστη δικαιοσύνη, είναι ο εγγυητής της πολιτειακής ομαλότητας δημιουργώντας το ιδανικό πολίτευμα που υπερασπίζει τα συμφέροντα ολόκληρης της πόλης κι όχι κάποιας συγκεκριμένης κοινωνικής τάξης. Το γεφύρωμα των οικονομικών άκρων, σε κάθε περίπτωση, θα συμβάλει θετικά στην ενότητα της πόλης: «Επιπλέον τέτοιες επαναστάσεις συμβαίνουν αναγκαστικά, και όταν άλλοι από τους πολίτες είναι πάμφτωχοι, ενώ άλλοι έχουν μεγάλη οικονομική άνεση».
 
Το πολίτευμα της πολιτείας, ως ορθή εκδοχή της δημοκρατίας (η δημοκρατία για τον Αριστοτέλη είναι διαστρέβλωση της πολιτείας), συνδυάζει στοιχεία ολιγαρχικά και δημοκρατικά εξαλείφοντας τόσο τις δημοκρατικές στρεβλώσεις (την εμφάνιση των δημαγωγών, την κατάλυση του νόμου, την κυριαρχία του όχλου), όσο και τις ολιγαρχικές (τη μετατροπή της διαχείρισης της εξουσίας σε μέσο εξυπηρέτησης συγκεκριμένων συμφερόντων, την ανάδειξη των πλουσίων σε κυρίαρχη τάξη, τον ολοκληρωτικό παραγκωνισμό των φτωχότερων στρωμάτων). Η πολιτεία είναι ο ιδανικός συνδυασμός των δύο πολιτευμάτων (ολιγαρχία – δημοκρατία), αφού δεν υποκύπτει στις επιθυμίες των πολλών καταλύοντας το νόμο (και κατά συνέπεια εξαφανίζει το δημαγωγό) ούτε αποβλέπει στα συμφέροντα των πλουσίων προκαλώντας την αγανάκτηση του λαού  (καθιστά δηλαδή τη διακυβέρνηση πεδίο των ικανών κι όχι των πλουσίων) και η φιλοσοφία που ακολουθεί στην άσκηση της εξουσίας βασίζεται στα συμφέροντα της πόλης ως σύνολο. Από την άποψη αυτή μοιάζει με την αριστοκρατία: «αυτά κυρίως επιχειρούν να συνδυάσουν και οι πολιτείες και οι περισσότερες αριστοκρατίες». Όμως, σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζεται μαζί της, αφού υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές: «Και σ’ αυτό πράγματι διαφέρουν οι αριστοκρατίες από τις αποκαλούμενες πολιτείες και γι’ αυτόν το λόγο οι πρώτες είναι λιγότερο ενώ οι δεύτερες περισσότερο σταθερές. Έτσι ονομάζονται αριστοκρατίες τα πολιτεύματα που κλίνουν προς την ολιγαρχία, και πολιτείες αυτά που κλίνουν προς το πλήθος, με συνέπεια τα τελευταία να είναι σταθερότερα από τα άλλα, με τη σκέψη ότι το περισσότερο είναι και ισχυρότερο και ευχαριστεί εκείνους που έχουν ισότητα μεταξύ τους, ενώ οι πλούσιοι, αν το πολίτευμα τους δώσει ανώτερες θέσεις, στρέφονται στην αδικία και στην πλεονεξία».
 
Το ότι και πάλι αναφερόμενος στην αριστοκρατία επικαλείται την πλεονεξία των πλουσίων (η αριστοκρατία δεν αφορά αποκλειστικά τους πλούσιους, αλλά τους άξιους ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης και καταγωγής) καταδεικνύει την πεποίθηση του Αριστοτέλη ότι η αξία των ανθρώπων οφείλει να προσμετρείται και περιουσιακά. Οφείλει δηλαδή ο άξιος να κατέχει και τα περισσότερα. Όμως, αυτό απέχει πολύ από την αντίληψη της εξυπηρέτησης των συμφερόντων, ως ταξικός συνασπισμός. Αυτό που μένει είναι το πάντα επίφοβο του πλούτου, που πρέπει πάση θυσία να μην μονοπωλεί τα αξιώματα, καθώς οι πλούσιοι που κατέχουν τις υψηλές θέσεις «στρέφονται στην αδικία και την πλεονεξία». Το ζήτημα της δικαιοσύνης τίθεται ως θεμέλιο της κοινωνικής συνοχής ή, αλλιώς, η απαξίωση της δικαιοσύνης είναι τα προεόρτια των ταραχών: «Πολύ συχνά καταλύονται οι πολιτείες και οι αριστοκρατίες, επειδή διαστρεβλώνεται το δίκαιο μέσα στο ίδιο το πολίτευμα».
 
Από τη στιγμή που η δικαιοσύνη είναι η προϋπόθεση της πολιτειακής ομαλότητας κι εφόσον η πολιτεία και η αριστοκρατία είναι τα ορθά πολιτεύματα, που συνδυάζουν σωστά τα στοιχεία των στρεβλών πολιτευμάτων της δημοκρατίας και της ολιγαρχίας, δε μένει παρά να διαπιστωθεί ότι η κατάλυση της πολιτείας και της αριστοκρατίας δεν είναι παρά η αλλοίωση που τις οδηγεί στη στρέβλωση και τις υποβιβάζει σε δημοκρατίες ή ολιγαρχίες: «Με άλλα λόγια η κατάλυση της πολιτείας αρχικά οφείλεται στον κακό συνδυασμό δημοκρατικών και ολιγαρχικών στοιχείων, ενώ της αριστοκρατίας στον κακό συνδυασμό και αυτών των δύο στοιχείων και της αρετής, κυρίως όμως στον κακό συνδυασμό των δύο στοιχείων, και εννοώ βέβαια τη δημοκρατία και την ολιγαρχία». Το ότι η αρετή αναφέρεται πρωτίστως στην αριστοκρατία δε σημαίνει ότι δεν αφορά την πολιτεία. Αυτό που τονίζεται είναι ότι η αριστοκρατία εστιάζει στην ανάδειξη του άξιου, που καθορίζεται από την αρετή, ενώ η πολιτεία στην ανάδειξη της μεσαίας τάξης, ως εξισορροπητικό ιδανικό ανάμεσα στα άκρα του πλούτου και της φτώχειας. Αυτό που ο Αριστοτέλης ονομάζει «κακό συνδυασμό δημοκρατικών και ολιγαρχικών στοιχείων» είναι η αποτυχία της επιβολής της πολιτείας και της αριστοκρατίας που βαθμιαία υποβιβάζονται στις στρεβλώσεις της δημοκρατίας και ολιγαρχίας: «Γενικά, προς όποιο μέρος από τα δύο κλίνει το πολίτευμα, προς αυτή την κατεύθυνση αλλάζει κιόλας, καθώς το κάθε μέρος από τα δύο προσπαθεί να αυξήσει τις δυνάμεις του, όπως για παράδειγμα η πολιτεία μεταβάλλεται σε δημοκρατία, η αριστοκρατία σε δημοκρατία (γιατί οι φτωχότεροι, με την ιδέα ότι αδικούνται, μεταστρέφουν το πολίτευμα στο αντίθετο), ενώ οι πολιτείες σε ολιγαρχία (διότι το μόνο σταθερό είναι η αξιοκρατική/αναλογική ισότητα και η ιδιοκτησία)».
 
Η ομολογία ότι τα πολιτεύματα της αριστοκρατίας και της πολιτείας, παρόλο που έχουν την τάση να μεταβάλλονται προς την κατεύθυνση που κλίνουν, τελικά μπορούν να μεταβληθούν και προς την αντίθετη πλευρά (η πολιτεία να γίνει ολιγαρχία και η αριστοκρατία δημοκρατία), καταδεικνύει ότι δεν υπάρχουν ατράνταχτες σταθερές μέσα στα πολιτεύματα κι ότι εν τέλει κανένα πολίτευμα δεν έχει αμιγή χαρακτήρα, αλλά όλα αποτελούν προσμείξεις που τα στρέφουν προς τη μία ή την άλλη πλευρά. Επί της ουσίας το εξονυχιστικό ξεκαθάρισμα που επιχειρεί ο Αριστοτέλης στον προσδιορισμό των πολιτευμάτων δεν αφορά την κατάδειξη της εφαρμογής τους στον ένα ή τον άλλο τόπο, αλλά το διαχωρισμό των επιμέρους χαρακτηριστικών (δημοκρατικών και ολιγαρχικών), που τις περισσότερες φορές συνυπάρχουν μέσα στη διακυβέρνηση ενός τόπου. Με άλλα λόγια ο τρόπος που καθορίζονται τα πολιτεύματα μέσα στις διάφορες πόλεις αφορά περισσότερο τη γενική χροιά που αφήνουν κι όχι το απόλυτο της καθαρότητάς τους, αφού σχεδόν πάντα άλλοι θεσμοί λειτουργούν δημοκρατικά κι άλλη ολιγαρχικά μέσα στο ίδιο πολίτευμα. Ο προσδιορισμός της πολιτείας και της αριστοκρατίας (με την αριστοτελική έννοια πάντα) είναι η κατάδειξη της μείξης που πλέον διεκδικεί χειροπιαστή πολιτειακή ταυτότητα. Αυτό που μένει για τη μελέτη οποιουδήποτε πολιτεύματος, ασχέτως με τον τρόπο που αυτοπροσδιορίζεται, είναι η αποσαφήνιση του τρόπου της λειτουργίας όλων των θεσμών, ώστε να φανερωθούν τα ολιγαρχικά και τα δημοκρατικά του στοιχεία.
 
Προκειμένου να καταδειχθεί η ρευστότητα των πολιτειακών μεταβολών ο Αριστοτέλης καταφεύγει σ’ ένα πολύ διαφωτιστικό παράδειγμα: «Το προαναφερόμενο συνέβη στους Θουρίους. Επειδή, δηλαδή, οι άρχοντες εκλέγονταν με βάση το υψηλότερο εισόδημα, βαθμιαία αυτό μειώθηκε και πλήθυναν τα αξιώματα, αλλά και γιατί οι επιφανείς πολίτες ιδιοποιήθηκαν ολόκληρη τη χώρα παράνομα (διότι το πολίτευμα είχε αποκτήσει περισσότερο ολιγαρχικό χαρακτήρα και μπορούσαν επομένως να ικανοποιούν την απληστία τους). Από την άλλη πάλι ο λαός, αφού απέκτησε πείρα στις πολεμικές επιχειρήσεις, επιβλήθηκε στους φρουρούς, ώσπου αναγκάσθηκαν όσοι κατείχαν κτήματα περισσότερα από τα νόμιμα να παραιτηθούν από αυτά».

Παρακολουθούμε την πορεία ενός πολιτεύματος που ξεκινά με ολιγαρχικά δεδομένα, αφού «οι άρχοντες εκλέγονταν με βάση το υψηλότερο εισόδημα» και ενώ δίνει την εντύπωση ότι προχωρά σ’ ένα δημοκρατικό άνοιγμα δίνοντας σε περισσότερους πρόσβαση στην εξουσία «βαθμιαία αυτό μειώθηκε και πλήθυναν τα αξιώματα», τελικά αποδεικνύεται ότι η μεγαλύτερη προσβασιμότητα στα αξιώματα προέκυψε ως εξισορροπητικός παράγοντας της σκληρής ολιγαρχίας που ιδιοποιήθηκε τον πλούτο της περιοχής και ήθελε να παγιωθεί και σε πολιτικό επίπεδο: «οι επιφανείς πολίτες ιδιοποιήθηκαν ολόκληρη τη χώρα παράνομα». Η αντίδραση του λαού, πέρα από δίκαιη, κρίνεται μάλλον αναπόφευκτη και τελικά βλέπουμε την πλουτοκρατία να παραιτείται από κάποιες παράλογες αξιώσεις δίνοντας χώρο σε μια δημοκρατική στροφή χωρίς όμως να μπορούμε να πούμε ότι το πολίτευμα έγινε δημοκρατικό.
 
Κι εδώ, πέρα από το προφανές της πολυπλοκότητας των πολιτειακών στοιχείων που συνυπάρχουν και αλληλοσυγκρούονται, γίνεται σαφές και πάλι το αδύνατο της προσέγγισης των πολιτευμάτων ως κάτι ανεξάρτητο από τη διαχείριση του πλούτου. Η ταξική πάλη είναι ο πιο βασικός παράγοντας διαμόρφωσης του πολιτεύματος και οι πολιτειακές μεταβολές δεν είναι τίποτε άλλο από τον καθρέφτη των ταξικών δυνάμεων που καταφέρνουν να υπερισχύσουν σε κάθε περίπτωση. Γι’ αυτό, το σταθερότερο πολίτευμα είναι εκείνο που αναδεικνύει τη μεσαία τάξη. Γιατί η μεσαία τάξη είναι αυτή που εξισορροπεί τις συγκρούσεις των άκρων. Εξάλλου, το εύρος της μεσαίας τάξης αποδεικνύει και το μέγεθος της ισοκατανομής του πλούτου, αφού η συρρίκνωσή της δεν είναι παρά η αύξηση των περιουσιακών άκρων. Θα λέγαμε ότι η κοινωνία που αποτελείται σε απόλυτο βαθμό από μεσαίους έχει εκμηδενίσει τις ταξικές αποστάσεις, αφού δε θα υπάρχουν ούτε φτωχοί ούτε πλούσιοι. Κι αυτός θα έπρεπε να είναι και ο στόχος της μεσαίας τάξης.
 
Και βέβαια, η ίδια η χαλάρωση της επίβλεψης των πολιτευμάτων μπορεί να επιφέρει πολιτειακές μεταβολές μέσω ανεπαίσθητων θεσμικών αλλαγών, που αρχικά φαίνονται ασήμαντες και στη συνέχεια αποδεικνύονται καθοριστικές: «Πολύ συχνά μάλιστα οι αριστοκρατίες μεταβάλλονται χωρίς να γίνεται αντιληπτό, γιατί σιγά σιγά χαλαρώνουν, κάτι που αποδόθηκε προηγουμένως σε όλα γενικά τα πολιτεύματα, επειδή οι μεταβολές οφείλονται ακόμη και σε ασήμαντες αλλαγές. Με άλλα λόγια, όταν καταργούν κάποιο θεσμό του πολιτεύματος, μετά έρχεται η σειρά να μεταβάλουν ευκολότερα κάποιον άλλο, λίγο σημαντικότερο θεσμό, ώσπου αλλάζουν όλο το πολιτικό σύστημα».
 
Κι εδώ ακριβώς κρύβεται το εύθραυστο όλων των πολιτευμάτων, που ανά πάσα στιγμή είναι έτοιμα να μεταβληθούν ακόμη και με τις (φαινομενικά) πιο επουσιώδεις θεσμικές αλλαγές. Οι διαχειριστές τις εξουσίας οφείλουν να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί σ’ αυτού του είδους τις παρεμβάσεις. Κι αν μιλάμε για δημοκρατίες, όπου ο κυρίαρχος είναι ο λαός, δεν υπάρχει τίποτε πιο αυτονόητο από την ακατάπαυστη λαϊκή επαγρύπνηση σχετικά με τις αποφάσεις αυτών που διαχειρίζονται την εξουσία στο όνομά του. Ο λαός που αδιαφορεί για τα πολιτικά τεκταινόμενα, που αντιλαμβάνεται την εξουσία μόνο ως πεδίο εξυπηρέτησης προσωπικών συμφερόντων και παραχωρεί τα αξιώματα με βάση ιδιωτικές υποσχέσεις είναι ιδιαίτερα επίφοβος να υποστεί τις συνέπειες μιας πολιτειακής μεταβολής (ενδεχομένως απροκάλυπτης, ενδεχομένως συγκαλυμμένης, σε κάθε περίπτωση φανερής), που κατά κανόνα θα ευνοεί τους εκάστοτε ισχυρούς Με δεδομένο ότι οι ολιγαρχίες παίζουν το παιχνίδι των πλουσίων, οι δημοκρατίες πρέπει να προασπίζουν τα συμφέροντα των φτωχών. Οι δημοκρατίες που υπερασπίζονται τα συμφέροντα των πλουσίων παραχωρώντας τους απροκάλυπτα το δημόσιο πλούτο είναι προφανές ότι έχουν χάσει την ταυτότητά τους.
 
Γι’ αυτό και τα πολιτεύματα δεν έχουν άλλη επιλογή απ’ το να δράσουν ανταγωνιστικά. Γιατί εκφράζουν την ταξική αντιπαράθεση που αναγκαστικά παίρνει πολιτικό περιεχόμενο. Η αριστοκρατία, ως ορθή εκδοχή της ολιγαρχίας, όσο κι αν λειτουργεί με βάση την αξία του καθενός κι όσο κι αν η αξία δεν μετριέται με τον πλούτο, τελικά προωθεί τους οικονομικά ισχυρούς στα αξιώματα, αφού, όταν όλα λειτουργούν αξιοκρατικά, οι πραγματικά άξιοι θα προκόψουν και οικονομικά – εκτός βέβαια αν δεν το επιδιώκουν. Στη Σπάρτη, όσο κι αν ο τρόπος ζωής δεν ευνοούσε την επίδειξη του πλούτου, τις μεγάλες περιουσίες τις κατείχαν λίγοι: «Ακόμη, καθώς όλα τα αριστοκρατικά πολιτεύματα είναι ολιγαρχικά, οι επιφανείς πολίτες συγκεντρώνουν μεγαλύτερη δύναμη, όπως στη Σπάρτη, όπου οι περιουσίες συγκεντρώνονται στα χέρια λίγων». Αντίθετα στην Αθήνα, μολονότι η οικονομική επιφάνεια και ο τρόπος ζωής έφεραν πολλές περιπτώσεις οικονομικής επίδειξης (ο Αλκιβιάδης είναι πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα) και μολονότι υπήρχαν σοβαρές ταξικές αποκλείσεις, το δημοκρατικό πολίτευμα, με όλη του την παθογένεια, μεριμνούσε για τους φτωχότερους παρέχοντας επιχορηγήσεις προκειμένου να ενισχύσει τη συμμετοχή τους στα κοινά.
 
Κι εδώ δε γίνεται λόγος για τη διαφορετικότητα της οικονομίας ανάμεσα στις δύο πόλεις. (Το θαλάσσιο εμπόριο και οι συνθήκες της αθηναϊκής συμμαχίας – ηγεμονίας, έδιναν σαφές οικονομικό προβάδισμα στην Αθήνα). Εδώ γίνεται λόγος για τον τρόπο που το πολίτευμα δίνει οικονομικές ευκαιρίες και βοήθειες επιθυμώντας να εξασφαλίσει την πολιτική συμμετοχή των πολλών. Από αυτή την άποψη δε θα μπορούσαν να μη λειτουργήσουν ανταγωνιστικά, αφού η υπεροχή ενός πολιτεύματος που βρίσκεται μακριά ή κοντά αποτελεί λόγο για να συμπαρασύρει και τα υπόλοιπα. Κι αυτά είναι τα πολιτικά αίτια της αθηνοσπαρτιατικής αντιπαράθεσης: «Όλα, λοιπόν, τα πολιτεύματα καταλύονται άλλοτε από ενδογενείς παράγοντες και άλλοτε από εξωγενείς, όταν δηλαδή υπάρχει αντίθετο πολίτευμα κοντά ή μακριά αλλά ισχυρό. Αυτό συνέβαινε τον καιρό της ακμής των Αθηναίων και των Σπαρτιατών. Οι Αθηναίοι προσπαθούσαν να καταλύσουν τις ολιγαρχίες παντού, ενώ οι Σπαρτιάτες τις δημοκρατίες».
 
Αριστοτέλης: Πολιτικά