Τρίτη 22 Μαρτίου 2016

Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ - Χαρακτῆρες (26) / Ὀλιγαρχίας

Ο ολιγαρχικός

Στο κεφάλαιο που παρατίθεται εδώ ο Θεόφραστος σκιαγραφεί τον τύπο του εμπαθούς και στενόμυαλου ολιγαρχικού. Ύστερα από τον ορισμό (βλ. Εισαγωγικό σημείωμα στο προηγούμενο Κείμενο) περιγράφεται ο ολιγαρχικός σε δύο σκηνές: στην εκκλησία του δήμου, όπου προφανώς συζητείται η εκλογή των δέκα επιμελητών για την πομπή των Μεγάλων Διονυσίων, και στον δρόμο. Και στις δύο περιπτώσεις ο ολιγαρχικός παρουσιάζεται κυρίως μέσα από στερεότυπες φράσεις που απηχούσαν πολιτικά συνθήματα. Η χρήση τους δίνει ζωντάνια στην περιγραφή, αλλά φανερώνει συγχρόνως τη στενότητα της αντίληψης του ολιγαρχικού. Το ίδιο δείχνουν και οι αστείες απαιτήσεις που προβάλλει, (όπως αυτή π.χ. να δοθεί απεριόριστη εξουσία στο σχετικά ασήμαντο αξίωμα των επιμελητών).

Χαρακτῆρες (26) / Ὀλιγαρχίας

[26.1] δόξειεν δ᾽ ἂν εἶναι ἡ ὀλιγαρχία φιλαρχία τις ἰσχύος καὶ κέρδους γλιχομένη, ὁ δὲ ὀλιγαρχικὸς τοιοῦτος, [26.2] οἷος τοῦ δήμου βουλευομένου, τίνας τῷ ἄρχοντι προσαιρήσονται τῆς πομπῆς τοὺς συνεπιμελησομένους, παρελθὼν ἀποφήνασθαι, ὡς δεῖ αὐτοκράτορας τούτους εἶναι, κἂν ἄλλοι προβάλλωνται δέκα, λέγειν «ἱκανὸς εἷς ἐστι, τοῦτον δὲ» ὅτι «δεῖ ἄνδρα εἶναι·» καὶ τῶν Ὁμήρου ἐπῶν τοῦτο ἓν μόνον κατέχειν, ὅτι «oὐκ ἀγαθὸν πολυκοιρανίη, εἷς κοίρανος ἔστω,» τῶν δὲ ἄλλων μηδὲν ἐπίστασθαι·
[26.3] ἀμέλει δὲ δεινὸς τοῖς τοιούτοις τῶν λόγων χρήσασθαι, ὅτι «δεῖ αὐτοὺς ἡμᾶς συνελθόντας περὶ τούτων βουλεύσασθαι καὶ ἐκ τοῦ ὄχλου καὶ τῆς ἀγορᾶς ἀπαλλαγῆναι, καὶ παύσασθαι ἀρχαῖς πλησιάζοντας καὶ ὑπὸ τούτων οὕτως ὑβριζομένους ἢ τιμωμένους,» ‹καὶ› ὅτι «ἢ τούτους δεῖ ἢ ἡμᾶς οἰκεῖν τὴν πόλιν.» [26.4] καὶ τὸ μέσον δὲ τῆς ἡμέρας ἐξιὼν καὶ τὸ ἱμάτιον ἀναβεβλημένος καὶ μέσην κουρὰν κεκαρμένος καὶ ἀκριβῶς ἀπωνυχισμένος σοβεῖν τοὺς τοιούτους λόγους τραγῳδῶν· [26.5] «διὰ τοὺς συκοφάντας οὐκ οἰκητόν ἐστιν ἐν τῇ πόλει,» καὶ ὡς «ἐν τοῖς δικαστηρίοις δεινὰ πάσχομεν ὑπὸ τῶν δεκαζομένων,» καὶ ὡς «θαυμάζω τῶν πρὸς τὰ κοινὰ προσιόντων τί βούλονται» καὶ ὡς «ἀχάριστόν ἐστι ‹τὸ πλῆθος καὶ ἀεὶ› τοῦ νέμοντος καὶ διδόντος,» καὶ ὡς αἰσχύνεται ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, ὅταν παρακάθηταί τις αὐτῷ λεπτὸς καὶ αὐχμῶν· [26.6] καὶ εἰπεῖν· «πότε παυσόμεθα ὑπὸ τῶν λειτουργιῶν καὶ τῶν τριηραρχιῶν ἀπολλύμενοι;» καὶ ὡς μισητὸν τὸ τῶν δημαγωγῶν γένος, τὸν Θησέα πρῶτον φήσας τῶν κακῶν τῇ πόλει γεγονέναι αἴτιον· τοῦτον γὰρ ἐκ δώδεκα πόλεων εἰς μίαν καταγαγόντα λῦσαι τᾶς βασιλείας· καὶ δίκαια αὐτὸν παθεῖν· πρῶτον γὰρ αὐτὸν ἀπολέσθαι ὑπ᾽ αὐτῶν·
{καὶ τοιαῦτα ἕτερα πρὸς τοὺς ξένους καὶ τῶν πολιτῶν τοὺς ὁμοτρόπους καὶ ταὐτὰ προαιρουμένους.}

***
[1] Η ολιγαρχία θα μπορούσε να θεωρηθεί είδος φιλαρχίας που επιθυμεί δύναμη και κέρδος. [2] Ιδού τι άνθρωπος είναι ο ολιγαρχικός· όταν ο δήμος διασκέπτεται προκειμένου να εκλέξει τους επιμελητές που θα συνεπικουρήσουν τον άρχοντα στη διοργάνωση της πομπής,1 ανέρχεται στο βήμα και υποστηρίζει ότι αυτοί πρέπει να έχουν απεριόριστη εξουσία. Αν άλλοι προτείνουν δέκα, λέει: «Ένας είναι αρκετός· απλώς, αυ­τός πρέπει να είναι άντρας». Από τους στίχους του Ομήρου ξέρει ένα μόνο: «Δεν είναι καλό οι πολλοί βασιλιάδες, ένας να είναι βασιλέας»,2 ενώ αγνοεί παντελώς όλους τους άλλους.
[3] Χωρίς αμφιβολία είναι ικανός να λέει πράγματα όπως: «Πρέπει να συνέλθουμε εμείς οι ίδιοι και να πάρουμε αποφάσεις για τα θέματα αυτά και να απαλλαγούμε από τον όχλο και την αγορά και να πάψουμε να διεκδικούμε αξιώματα και έτσι να εξευτελιζόμαστε ή να τιμώμαστε από αυτούς.» Και ακόμη: «Ή αυτοί πρέπει να μείνουν στην πόλη ή εμείς.»
[4] Βγαίνει από το σπίτι του το μεσημέρι με το ιμάτιο φορεμένο όπως πρέπει, με τα μαλλιά του κομμένα σε μέτριο μήκος, με τα νύχια του περιποιημένα, περπατάει αγέρωχα και λέει μελοδραματικά: [5] «Είναι αδύνατο να ζήσει κανείς στην πόλη εξαιτίας των συκοφαντών,» και «στα δικαστήρια δεινοπαθούμε από τους δωροδοκούμενους,» και «απορώ τι θέλουν αυτοί που ασχολούνται με τα κοινά,» και «το πλήθος είναι αχάριστο και πάντοτε άγεται και φέρεται από όποιον μοιράζει και χαρίζει» και ότι αισθάνεται ντροπή στην εκκλησία του δήμου, όταν κάθεται δίπλα του κάποιος καχεκτικός και ρυπαρός. [6] Και λέει ακόμα: «Πότε θα πάψουν να μας εξοντώνουν με τις λειτουργίες και τις τριηραρχίες;»3 και ότι είναι σιχαμένη η φάρα των δημαγωγών, προσθέτοντας ότι ο Θησέας υπήρξε ο πρώτος υπεύθυνος για τα δεινά της πόλης· γιατί αυτός συνένωσε τις δώδεκα πόλεις σε μία4 και κατέλυσε τη βασιλεία· γι᾽ αυτό και είχε την τύχη που του άξιζε, αφού αυτός ήταν ο πρώτος που εξόντωσαν.5
{Και λέει και άλλα παρόμοια στους ξένους και στους πολίτες που έχουν τον ίδιο χαρακτήρα και είναι ομοϊδεάτες του.}
------------------
1 Πιθανώς ο λόγος είναι όχι για την πομπή των Παναθηναίων, αλλά για την ετήσια πομπή στα Μεγάλα Διονύσια. Την ευθύνη την είχε ο άρχων επώνυμος, τον οποίο βοηθούσαν οι επιμελητές -η παρέμβαση του ολιγαρχικού γίνεται με αφορμή την επιλογή των επιμελητών.
2 Ιλιάδa Β 204.
3 Στην Αθήνα οι εύποροι πολίτες ήσαν υποχρεωμένοι να αναλαμβάνουν τις λεγόμενες λειτουργίες, όπως είναι η χορηγία (κάλυψη της δαπάνης για τη διδασκαλία δραματικού ή άλλου χορού), η γυμνασιαρχία (κάλυψη της δαπάνης για την προετοιμασία αθλητών) και η δαπανηρότατη τριηραρχία (κάλυψη της δαπάνης για τον εξοπλισμό ενός πολεμικού πλοίου, μιας τριήρους).
4 Είναι ο λεγόμενος συνοικισμός, η συνένωση των δώδεκα πόλεων της Αττικής σε μία ισχυρή, την Αθήνα.
5 Σύμφωνα με μια παράδοση ο Θησέας οστρακίστηκε.

Αποκτώντας Διάκριση

Παλαιότερα, όλη η παραπληροφόρηση που απλώνεται ραγδαία πλέον, ειδικά μέσω του διαδικτύου, με θύμωνε και με άγχωνε. Ήταν και αυτό ένα αναγκαίο στάδιο που αποκάλυψε πλευρές του εαυτού μου. Σήμερα, όλο αυτό το βρίσκω θετικό.

Χρέος μας είναι να παραμένουμε ερευνητές. Για κανένα λόγο δεν πρέπει να χαρίζουμε τη δύναμή μας σε κανέναν και σε τίποτα έξω από Εμάς. Η διάκριση πρέπει να καλλιεργηθεί, η ικανότητα του διαχωρισμού του αληθινού από το ψεύτικο, πρέπει να εξασκηθεί. Είναι το μόνο απαραίτητο.

Συμπεριφερόμαστε στους άλλους και σε ό,τι συναντάμε στον κόσμο μας, όπως συμπεριφερόμαστε και στον εαυτό μας. Σπάνια επιτρέπουμε τη διαδικασία της εξέλιξης, έχοντας μάθει πολύ καλά να είμαστε κριτές. Μπροστά σε ένα γεγονός, μια πραγματικότητα, βιαζόμαστε να κρίνουμε, να αποδεχτούμε ή να απορρίψουμε, για να αισθανόμαστε ασφαλείς στην άγνοιά μας. Ναι, η πρακτική είναι σημάδι άγνοιας!

Η συμφωνία ή η διαφωνία, μας κρατάει όλους σε μια στάσιμη κατάσταση ψεύτικης ενότητας, χωρίς να εντοπίζουμε το κενό που κρύβεται κάτω από αυτή τη φαινομενική ένωση. Χρειάζεται σε αυτή τη φάση που βρισκόμαστε ως ανθρωπότητα, να προχωρήσουμε σε άλλες, ανώτερες, πιο «άγνωστες» λειτουργίες, που θα μας βγάλουν από τα προσωπικά αλλά και τα συλλογικά μας αδιέξοδα.

Κατανοώ τις δυσκολίες, και αυτός είναι ο λόγος που συνεχίζω να εστιάζομαι σε αυτές, και όχι επιφανειακά στις άπειρες πληροφορίες που κυκλοφορούν. Η πληροφορία, όπως έχω γράψει πολλές φορές στο παρελθόν, είναι απλά πληροφορία. Εσύ, εγώ, εμείς είμαστε υπεύθυνοι για τον τρόπο που την περνάμε μέσα μας, τι κρατάμε, τι πετάμε και πώς στεκόμαστε απέναντί της. Τίποτα δεν μας απειλεί αν δεν επιτρέψουμε εμείς την ταύτιση του Εαυτού μας με αυτό.

Η διάκριση όμως – ένας όρος που κακομεταχειριζόμαστε, εξευτελίζουμε στο βωμό της επιφανειακής σκέψης μας – είναι αδύνατον να υπάρξει, ενόσω κρατιόμαστε από δομές ανεξερεύνητες μέσα μας. Πεποιθήσεις που δεν τολμάμε να αμφισβητήσουμε, ορισμούς που δεν τολμάμε να αλλάξουμε, συγκεκριμένες θεάσεις που φοβόμαστε να εγκαταλείψουμε.

Η διάκριση απαιτεί αγνότητα, μια συνειδητή αγνότητα και όχι την ασυνείδητη αγνότητα ενός παιδιού. Απαιτείται μια διάθεση συνεχούς μετατόπισης σε άγνωστα πεδία που δεν εξερευνήσαμε. Η αφοσίωση στην αλήθεια θέλει βαθιά εμπιστοσύνη στον Εαυτό μας, που διασφαλίζει τα θεμέλια της θαρραλέας πορείας προς το άγνωστο. Πώς λοιπόν μιλάμε για διάκριση, όταν οι περισσότεροι άνθρωποι εξακολουθούν να φοβούνται το άγνωστο, όταν κρατιούνται ασφυκτικά από τις δομημένες θεωρίες τους, όταν δεν ζητούν να μάθουν κανένα άλλο τρόπο σκέψης από τον συλλογικά αποδεκτό που βολεύει θύτες και θύματα παράλληλα;

Η διάκριση αφορά τη σύνθετη συμμετοχή νου - καρδιάς, αριστερού - δεξιού ημισφαιρίου του εγκεφάλου, θηλυκού - αρσενικού, ψυχής - πνεύματος, σε μια αρμονία αλληλοτροφοδότησης που η όλη εκπαίδευσή μας δεν μας διδάσκει σε κανένα στάδιο της φυσικής μας εξέλιξης. Οι λόγοι δεν μας ενδιαφέρουν (για να μην παραμένουμε κριτές). Μας ενδιαφέρει όμως το γιατί εμείς συντηρούμε τον εαυτό μας σε χαμηλότερα επίπεδα σκέψης, λειτουργίας και ύπαρξης.

Μπροστά στη «Νέα ημέρα» που έρχεται, τολμήστε να αναρωτηθείτε: Ποιον βολεύει η υποτιθέμενη «αλλαγή του χρόνου μας»; Πότε ακριβώς «αλλάζει ο χρόνος μας» αφού ανάλογα με το μέρος που βρίσκεσαι το ρολόι δείχνει και άλλη ώρα; Τι θα αλλάξει αύριο δηλαδή που δεν υπάρχει σήμερα; Γιατί εστιάζεσαι τόσο πολύ στο μέλλον με ευχές, υποτιθέμενη καλή διάθεση που ξεφουσκώνει σε δυο μέρες; Γιατί έχεις τόση ανάγκη να μοιάζεις, να μιμείσαι και να αναλώνεσαι;

Η οποιαδήποτε αλλαγή απαιτεί μια σύνθεση λειτουργιών που αν δεν υπάρχουν ΟΛΕΣ ταυτόχρονα, δεν μπορεί να υφίσταται αλλαγή. Η διάκριση όμως πρέπει να συντροφεύει το κάθε μας βήμα, την κάθε μας σκέψη και την κάθε ανταπόκρισή μας στη ζωή.

Σε ένα κόσμο που όλα φαίνεται να είναι ανάποδα…

Σε πείσμα όλων όσων βρίσκουν την επίκριση, ως την πιο εύκολη οδό, που κοιτάνε τους άλλους αφ’ ψηλού, χωρίς ουσιαστικά να συμβάλλουν σε τίποτα διαφορετικό από αυτό που κατακρίνουν…

Υπάρχουν άνθρωποι που δεν λογαριάζουν προσωπικό όφελος όταν καλούνται να βοηθήσουν κάποιο συνάνθρωπό τους.

Υπάρχουν άνθρωποι που πρόθυμα μοιράζονται ό,τι έχουν και δεν έχουν, με αυτούς που έχουν ανάγκη.

Υπάρχουν άνθρωποι που δέχονται τον συνάνθρωπό τους όπως είναι χωρίς να προσπαθούν να τον αλλάξουν για να τους βολεύει.

Υπάρχουν άνθρωποι που βλέπουν τον άνθρωπο πίσω και πέρα από τους ρόλους, χωρίς να αναλώνονται σε αχρείαστες αντιπαραθέσεις και παιχνίδια του εγώ.

Υπάρχουν άνθρωποι που βάζουν την καρδιά τους πάνω από τις απόψεις των άλλων για αυτούς και δεν υπολογίζουν τις προσπάθειες της κοινωνίας να τους κάνει απάνθρωπους.

Υπάρχουν άνθρωποι που διαθέτουν ψυχικές δυνάμεις πέραν του «φυσιολογικού» - κόντρα στους καιρούς και παρ’ όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.

Υπάρχουν άνθρωποι που λειτουργούν τη ζωή τους με συνέπεια, αλήθεια και αφοσίωση, βουβά, και χωρίς να έχουν την ανάγκη αναγνώρισης της κοινωνίας, για το δύσκολο έργο τους. .

Υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν χάσει την παιδικότητα, το γέλιο και τη χαρά τους, παρ’ όλες τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζουν.

Υπάρχουν άνθρωποι που γνωρίζουν πολύ καλά τη διαφορά ανάμεσα στο ουσιαστικό, το διαχρονικό, το ψεύτικο και το πρόσκαιρο.

Υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν άλλους ανθρώπους "οικογένεια" τους, επειδή μοιράζονται τη ζωή μαζί τους - πέρα από κοινωνικές συμβάσεις.

Υπάρχουν  άνθρωποι που έχουν καταλάβει το νόημα της ζωής και το λειτουργούν με συνέπεια και αφοσίωση, ταπεινά.

Υπάρχουν άνθρωποι που συγκινούνται με την αλήθεια, που χαίρονται με τα απλά και αληθινά, ό,τι και να τους συμβαίνει.

Υπάρχουν άνθρωποι που είναι πρόθυμοι να μάθουν, χωρίς να γίνονται αλαζονικοί όσα κι αν έχουν κατακτήσει.

Υπάρχουν άνθρωποι… και είναι μεγαλόψυχοι!!!

Διαχείριση συναισθημάτων

Πώς «διαχειρίζομαι» τα συναισθήματά μου; Είναι μια πολύ συνηθισμένη απορία μα και αντίληψη ζωής η «διαχείριση συναισθημάτων», παράγωγο της Ψυχολογίας και τις Ιατρικής κυρίως.

Όλοι περνάμε από αυτό το στάδιο της «διαχείρισης», προσπαθώντας να ελέγξουμε ουσιαστικά ή να μετατρέψουμε τα αρνητικά συναισθήματά μας σε θετικά. Αυτός είναι ο σκοπός της όλης προσπάθειας και όλων των μεθόδων που αναπτύσσονται, προς αυτόν τον σκοπό. Στόχος, η εσωτερική γαλήνη και αταραξία.

Λειτουργεί όμως; Επιτυγχάνεται ποτέ ο πολυπόθητος σκοπός του απόλυτου αυτό-έλεγχου και διαχείριση συναισθημάτων, όπως τον εννοούμε; Επιτυγχάνουμε την ειρήνη με τα συναισθήματα και τον εαυτό μας; Τολμάμε άραγε ν’ απομακρύνουμε την εστίαση της προσοχής μας ώστε να συνθέσουμε μεγαλύτερα κομμάτια γνώσης και πληροφοριών, ώστε να δούμε μια πιο διευρυμένη θέαση των πραγμάτων; Τολμούμε να δούμε με αθωότητα και αγνότητα τα ουσιαστικά ερωτήματα της ζωής μας;

Η αλήθεια είναι σχετικά απλή στην αρχική οπτική που τολμάμε… φοβόμαστε τα συναισθήματά μας! Γιατί διαφορετικά θα τα τοποθετούσαμε απέναντι, προσπαθώντας να τα αλλάξουμε; Γιατί να τα εκλογικεύουμε αντί να τα αναγνωρίζουμε και να τα αποδεχόμαστε ως έχουν;

Η πρώτη παρανόηση που κάνουμε αλλά δεν εξετάζουμε ξανά στη συνέχεια είναι να διαχωρίζουμε τα συναισθήματα σε θετικά και αρνητικά. Αν το δούμε από τη πλευρά της αυτογνωσίας, ΟΛΑ τα συναισθήματα, μηδενός εξαιρουμένου, έχουν κάτι να μας πουν για τον εαυτό μας, κρύβουν μηνύματα του νου μας που διαφορετικά δεν θα μπορούσαμε ν’ αντιληφθούμε. Δεν υπάρχει «καλό» και «κακό» συναίσθημα, κάτι που υπονοεί η κατάταξη «θετικά – αρνητικά». Ενόσω επιμένουμε να υιοθετούμε αυτή την άποψη, ότι τα αρνητικά συναισθήματα μας εμποδίζουν, μας αρρωσταίνουν, χαλάνε τις σχέσεις μας κ.λ.π., τόσο παραμένουμε σε εμπόλεμη κατάσταση με τον εαυτό μας και στην άγνοια ουσιαστικά.

Η δεύτερη παρανόηση είναι ότι τα συναισθήματα προκύπτουν από το εξωτερικό περιβάλλον, όπου βρίσκονται και οι αιτίες τους. Συνηθίζουμε να υποθέτουμε ότι «ο άλλος με θύμωσε» ή ότι «ο οποιοσδήποτε με κάνει χαρούμενη» κ.λ.π., κάτι που φυσικά δεν ισχύει. Ο άλλος, το περιβάλλον, οι καταστάσεις, τα περιστατικά είναι απλά οι αφορμές που πυροδοτούν το συναίσθημα. Όμως οι αιτίες είναι πάντα εσωτερικές και βρίσκονται στις σκέψεις που διατηρούμε και ενισχύουμε.

Μια τρίτη παρανόηση είναι ότι αλλάζοντας είτε τις (επιφανειακές) σκέψεις μας είτε τον τρόπο που εκδηλώνουμε τα συναισθήματά μας, αυτό θα μας απαλλάξει και από τις αρνητικές συνέπειές τους, θα μας προφυλάξει από συγκεκριμένες εμπειρίες και τελικά θα «διαμορφώσει» το συναίσθημά μας. Τίποτα από όλ’ αυτά δεν λειτουργεί φυσικά, γιατί οι αιτίες που προκαλούν τα διάφορα συναισθήματα (είτε θετικά είτε αρνητικά) βρίσκονται βαθιά στο υποσυνείδητο, είναι θαμμένες στο παρόν και όχι στο παρελθόν που τις ψάχνουμε και είναι αδύνατον να αναδυθούν μέσω κριτικής και της ήδη διαμορφωμένης αντίληψής μας. Αυτό μας φέρνει σε μια άλλη παρανόηση...

Η τέταρτη παρανόηση είναι ότι πρέπει να αλλάξουμε το συναίσθημά μας (ή να το διατηρήσουμε) μέσω αυτοκριτικής και φυσικά… κατ’ επέκταση, κριτικής των άλλων: "αυτό μου αρέσει, αυτό δεν μου αρέσει, αυτό το θέλω, αυτό δεν το θέλω" κ.ο.κ. Δεν ξέρω αν το έχετε προσέξει, αλλά καθημερινά κρίνουμε τους άλλους, την κοινωνία, τον εαυτό μας... βλέπετε τίποτα ν' αλλάζει ή τ' αρνητικά συναισθήματα να μετατρέπονται σε θετικά;

Μια άλλη ισχυρή παρανόηση είναι ότι τα "αρνητικά" συναισθήματα πρέπει οπωσδήποτε ν' αλλάξουν και να μετατραπούν σε θετικά. Είναι μια αφοριστική άποψη που αφαιρεί την έννοια της διάκρισης, αφαιρεί τη μοναδικότητα της στιγμής, αφαιρεί την έννοια της δικαιοσύνης και πολλά άλλα, τα οποία παραμορφώνονται κάτω απάο το πέπλο μιας ψεύτικης ηθικής.
 
Υπάρχουν κι άλλες παρανοήσεις φυσικά... ο καθένας έχει τις δικές του, κρυμμένες μέσα στις απόψεις του, τις πεποιθήσεις και τις πρωταρχικές του ανάγκες.Χρειάζεται πάντα μια προσωπική διερεύνηση, για να διαπιστώσει ο καθένας μας τι χρειάζεται να επανεξετάσει, διαλύνοντας τις αντιφάσεις και τις παρανοήσεις μέσα του.

Η προσπάθεια της «διαχείρισης των συναισθημάτων» ενισχύει, μέσω του εσωτερικού κριτή, τον εσωτερικό πόλεμο, που άλλοτε τον εκτοξεύουμε προς τους άλλους και άλλοτε τον γυρνάμε προς τον εαυτό μας. Η έννοια του παρατηρητή είναι πρακτικά ακόμα άγνωστη σε μεγάλο βαθμό ως λειτουργία καθημερινή, διαχρονική. Αλλά η παρατήρηση συμπεριλαμβάνει και την αποδοχή, που είναι το πρώτο βήμα της αυτογνωσίας και είναι απαραίτητη για να πορευόμαστε εν ειρήνη, με τον εαυτό μας και για να καταλαβαίνουμε – μέσα από εμάς – τους άλλους.

Πώς γίνεται αυτό; Χρειάζεται μια «διόρθωση» κάποιων εννοιών, που έχουν καταγραφεί μέσα μας λανθασμένα και άρα διαστρεβλώνουν αυτά που κατανοούμε, επικοινωνούμε και τελικά λειτουργούμε. Επίσης, χρειάζεται να μάθουμε πώς λειτουργεί η σκέψη, πώς αναδύονται τα συναισθήματα, τη σημασία του γραμμικού χρόνου και της γραμμικότητας της σκέψης μας, πώς λειτουργεί η φαντασία, πόσες άλλες δυνατότητες διαθέτουμε αλλά αγνοούμε περιορίζοντας τον εαυτό μας και τους άλλους... 

Η ενεργοποίηση του παρατηρητή μέσα μας χρειάζεται δουλειά. Δεν το έχουμε μάθει άρα χρειάζεται να επιλέξουμε να το κατακτήσουμε, μαθαίνοντας τη μοναδική λειτουργία που θα μας οδηγήσει σε πολλές άλλες και σε μια διευρυμένη αντίληψη ζωής, χωρίς σύνορα. Είναι δουλειά, είναι σαφώς έξοδος από τη ζώνη άνεσης του κριτή και τις ψεύτικης ασφάλειάς του και χρειάζεται πειθαρχία και αφοσίωση. Χρειάζεται απόλυτη ειλικρίνεια με τον Εαυτό μας καθώς εισχωρούμε βαθύτερα στο νου και στο Είναι μας, αντλώντας τη δική μας, μοναδική αλήθεια και ειρηνική συνύπαρξη με τον κόσμο μας.

Τα συναισθήματα αποτελούν το κλειδί που ξεκλειδώνει τον εσωτερικό μας κόσμο. Είναι ένας κόσμος μαγικός, γεμάτος γνώση και σοφία, εφόσον είμαστε πρόθυμοι να εγκαταλείψουμε τις απόψεις που έχουμε υιοθετήσει και να προσπαθούμε μάταια να αλλάξουμε τον εαυτό μας (ή τους άλλους).  

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΔΕ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ

Μπορεί να χρειαζόμαστε έναν αρνητικό άνθρωπο στη ζωή μας για να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε τις διαφορετικές μας ανάγκες ή τις διαφορετικές μας απόψεις με ένα θετικό τρόπο.

Να μάθουμε να μη φοβόμαστε την ειλικρίνεια και την αντιμετώπιση στη σχέση. Αρκετοί άνθρωποι φοβούνται την αντιμετώπιση, γιατί την έχουν ταυτίσει με τη σύγκρουση. Και φοβούνται τη σύγκρουση, επειδή φοβούνται ότι θα πληγωθούν, ότι θα χάσουν, ότι ο άλλος θα φύγει ή ότι οι ίδιοι θα χάσουν τον έλεγχό τους και θα κάνουν κάποιο κακό.

Χρειάζεται να μάθουμε την ειρηνική, με αγάπη αντιμετώπιση των διαφορετικών αναγκών και αντιλήψεων που πάντα θα υπάρχουν, τη στιγμή που δύο ή περισσότερα άτομα, με διαφορετικό παρελθόν, ζουν ή εργάζονται μαζί. Δεν υπάρχουν δύο άνθρωποι στον κόσμο με τους ίδιους προγραμματισμούς και ακριβώς τις ίδιες ανάγκες και πεποιθήσεις. Είναι φυσικό να υπάρχει αντίθεση μεταξύ προγραμματισμών και αναγκών των ανθρώπων.

Μέσα απ’ αυτήν την αντίθεση βρίσκεται η ευκαιρία της υπέρβασης του εγώ και της αγάπης χωρίς όρους. Γιατί το να αγαπώ κάποιον που ταυτίζεται ολοκληρωτικά με μένα και συμφωνούμε στα πάντα δεν είναι κατόρθωμα. Κατόρθωμα είναι να αγαπώ αυτόν που δε συμφωνεί μαζί μου, που δεν ταυτίζεται μαζί μου σε όλα τα πράγματα.

Υπάρχει μια αγγλική λέξη «assertive» που δεν υπάρχει αντίστοιχή της στα ελληνικά. Σημαίνει να επιμένω και να είμαι σταθερός σε κάτι χωρίς να είμαι ούτε επιθετικός, ούτε να προσβάλλω τον άλλον, αλλά ούτε και να υποχωρώ. Στην κοινωνία μας οι μισοί άνθρωποι έχουν μάθει να υποχωρούν και οι άλλοι μισοί να επιτίθενται.

Μία σωστή επικοινωνία θα ήταν: «Δε θέλω ούτε να πληγωθείς ούτε να στεναχωρηθείς, αλλά αυτό είναι πολύ σημαντικό για μένα και θέλω να βρούμε μια λύση. Θέλω και εσύ να είσαι ευτυχισμένος και να έχεις αυτό που χρειάζεσαι αφού είναι σημαντικό για σένα, αλλά και εγώ να έχω αυτό που είναι σημαντικό για μένα».

Αυτό δεν είναι ούτε υποχώρηση, ούτε επίθεση. Δε συγκρούομαι, αλλά αντιμετωπίζω. Υπάρχει μια μεγάλη διαφορά. Αντιμετωπίζω χωρίς σύγκρουση, χωρίς φόβο και χωρίς επίθεση. Χρειάζεται να μάθουμε να επικοινωνούμε ανοιχτά και ειλικρινά, με έναν τρόπο που δεν προσβάλλει τον άλλον.

Για έναν κόσμο που αλλάζει

Η ενασχόληση με τη Φιλοσοφία ανήκει στα πιο φυσικά πράγματα του ανθρώπου. Κατά μία έννοια, η ανάγκη για Φιλοσοφία συμβαδίζει με τις αντίστοιχες ανάγκες για τροφή, νερό και αέρα. Είναι, με άλλα λόγια, μία έμφυτη ικανότητα του είδους μας το «φιλοσοφεῖν».

Η ιστορική πορεία του ανθρώπου στον πλανήτη είναι σε μεγάλο βαθμό γνωστή. Άλλωστε, επιστήμες όπως η Αρχαιολογία και η Ιστορία προσανατολίζονται στην καλύτερη κατανόηση του παρελθόντος. Από τις μέχρι τώρα έρευνες, προκύπτει πως δεν υπήρξε ούτε ένα λεπτό, κατά το οποίο τα μέλη του είδους μας σταμάτησαν να νιώθουν θαυμασμό, δέος και απορία για τον κόσμο γύρω και μέσα τους. Αυτός ακριβώς ο συνδυασμός αποτελεί τη βάση της συστηματικής μελέτης και κατανόησης του κόσμου, το θεμέλιο της Φιλοσοφίας.

Πέρα από κάθε άλλη εποχή, σήμερα είναι που η Ανθρωπότητα τη χρειάζεται επειγόντως. Σήμερα, που η ασταμάτητη παραγωγή επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης καθιστά τον άνθρωπο ανίκανο να προλάβει τα ίδια του τα έργα. Το βάθος και το πλάτος των νέων πληροφοριών, οι οποίες έρχονται στο φως καθημερινά, τον οδηγούν σε μία άβυσσο. Μία άβυσσο, που αν και είναι γεμάτη με τους πιο ανεκτίμητους θησαυρούς, το είδος μας αδυνατεί να διαχειριστεί. Βρισκόμαστε, λοιπόν, και πάλι, μπροστά σε μία κατάσταση, η οποία γεννά μέσα μας τα ίδια αρχέγονα αισθήματα με εκείνα των πρώτων ανθρώπων, κάθε φορά που αντίκριζαν έναν κεραυνό να σχίζει τους ουρανούς ή την ανελέητη δύναμη μιας πυρκαγιάς να καταβροχθίζει αδηφάγα το δάσος. Αναπτύσσεται ξανά στα βάθη της ψυχής μας το δέος και ο θαυμασμός για το μεγαλείο αυτού του κόσμου, τον οποίον τώρα βλέπουμε κατάματα. Από πίσω, βέβαια, πάντα θα ακολουθεί η απορία. Απορία για το πώς, το πότε, το πόσο και το γιατί. Αβεβαιότητα για το πού είμαστε ικανοί να φθάσουμε και για το πώς θα πρέπει να διαχειριστούμε την πρωτόγνωρη για εμάς κατάσταση.

Αδιαμφισβήτητα, όσο ποτέ άλλοτε, η απάντηση των παραπάνω ερωτημάτων είναι μία λέξη, η Φιλοσοφία. Γιατί αυτή και μόνο αυτή θα μας εξοπλίσει με τα απαραίτητα εφόδια έτσι, ώστε να συστηματοποιήσουμε και να κατανοήσουμε την αξία της κατακτηθείσας γνώσης μας. Είναι αυτή που θα μας τοποθετήσει «έξω από τα πράγματα», για να διεισδύσουμε σε αυτά, στην ουσία τους. Θα είμαστε, με αυτόν τον τρόπο, σε θέση να αξιολογήσουμε ορθώς τη μέχρι τώρα πορεία μας, να εντοπίσουμε τις ασυνέπειες και τα σφάλματά μας και τελικά να χτίσουμε τον δρόμο προς την επιτυχία.

Η Φιλοσοφία, όμως, φέρνει στο προσκήνιο και έννοιες, τις οποίες είτε τις παραγκωνίζουμε είτε τις παρερμηνεύουμε είτε τις διαγράφουμε ολοκληρωτικά. Τέτοιες είναι η Ηθική, η Πολιτική, η Αρετή, η Ελευθερία, η Ευδαιμονία. Είναι, ίσως για τους περισσότερους, αυτονόητο το γεγονός, ότι μία κοινωνία αδυνατεί να σταθεί στα πόδια της βασιζόμενη αποκλειστικά στον τεχνολογικό της «πλούτο». Αποτελεί κίνηση αυτοαναίρεσης, ακόμη και «αυτοκτονίας», όταν ο «πλούτος» αυτός δε συνοδεύεται από ηθικά και πολιτικά ισχυρούς πολίτες. Γιατί αυτοί είναι που αναλαμβάνουν να διαχειριστούν την παραπάνω κληρονομιά. Ως εκ τούτου, κρίνεται απαραίτητος ο αναστοχασμός του εαυτού μας ως ηθικών και πολιτικών όντων. Είναι επιτακτική η ανάγκη να κατανοήσουμε και να ορίσουμε έννοιες όπως δικαίωμα, ισονομία, ισηγορία, δημοκρατία. Και αυτό είναι εφικτό μόνο με την απόκτηση Παιδείας και πολύ περισσότερο φιλοσοφικής.

Βρισκόμαστε, επομένως, στη δίνη μιας εποχής, η οποία θα χαρακτηριστεί από μεγάλες και ιστορικής βαρύτητας αλλαγές. Εάν αυτές οι μεταβολές θα οδηγήσουν στο καλό ή το κακό εξαρτάται από τον καθένα προσωπικά. Είναι στο χέρι του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά, εάν θα προτιμήσει να διαβεί αυτό το κατώφλι της ιστορίας με κλειστά τα μάτια, στο σκοτάδι ή θα χρησιμοποιήσει το φανάρι της Φιλοσοφίας, το οποίο δε σώζει, αλλά οδηγεί στο ΕΡΕΒΟΚΤΟΝΟ φως.

Στην αρχαία Ελλάδα έγραφαν με μεταλλική μελάνη

Μια νέα επιστημονική ανάλυση των παπύρων του Ηρακλείου (Ερκολάνο ή Ερκουλάνουμ) της Καμπανίας αποκαλύπτει ότι οι γραφείς εκείνης της εποχής -τέλος πρώτου αιώνα π.Χ. ή αρχές πρώτου αιώνα μ.Χ.- χρησιμοποιούσαν επίτηδες μελάνη που περιείχε μέταλλο και συγκεκριμένα μόλυβδο.

Η ανακάλυψη ανατρέπει τα έως τώρα δεδομένα, καθώς δείχνει ότι η χρήση της μεταλλικής μελάνης ήταν συνηθισμένη στον ελληνο-ρωμαϊκό κόσμο πολύ νωρίτερα από ό,τι πίστευαν οι επιστήμονες μέχρι σήμερα. Οι μελετητές των αρχαίων κειμένων θεωρούσαν ότι τα αρχαία ελληνικά και λατινικά κείμενα έως τον τέταρτο ή πέμπτο αιώνα μ.Χ. γράφονταν σε παπύρους κυρίως με οργανική μελάνη (με βάση τον άνθρακα).

Επίσης -πράγμα ακόμη πιο σημαντικό- η ανακάλυψη μπορεί να διευκολύνει τους επιστήμονες να διαβάσουν τα χειρόγραφα που ακόμη φυλάνε τα μυστικά τους, καθώς η μεταλλική μελάνη ανταποκρίνεται καλύτερα στις σύγχρονες τεχνικές απεικόνισης.

Οι πάπυροι του Ηρακλείου (Herculaneum scrolls), πολλοί εκ των οποίων αφορούν έργα ελλήνων φιλοσόφων, ανακαλύφθηκαν το 1752-54 σε αρχαιολογικές ανασκαφές στη λεγόμενη «βίλα των παπύρων» στο Ηράκλειο (Ερκολάνο) της Καμπανίας στην Ιταλία, κοντά στην Πομπηία (η βίλα καταστράφηκε μετά την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.). Μερικοί σήμερα φυλάσσονται στο Ινστιτούτο της Γαλλίας στο Παρίσι. Ουσιαστικά πρόκειται για την μοναδική αρχαία ελληνο-ρωμαϊκή βιβλιοθήκη που έχει διασωθεί.

Είναι επίσης οι πρώτοι πάπυροι με ελληνική γραφή που έχουν βρεθεί σε αρχαιολογικές ανασκαφές. Αρκετοί είναι αποτεφρωμένοι και πολλοί σε τόσο άσχημη και εύθραυστη κατάσταση, που έχει αποδειχθεί δύσκολο έως αδύνατο να ξετυλιχθούν και να διαβασθούν. Γι' αυτό πολλοί δεν έχουν ακόμη ανοιχθεί λόγω φόβου καταστροφής τους.

Οι ερευνητές από την Ιταλία και τη Γαλλία, με επικεφαλής τον Βίτο Μοτσέλα του Ινστιτούτου Μικροηλεκτρονικής & Μικροσυστημάτων του ιταλικού Εθνικού Συμβουλίου Ερευνών στη Νάπολη, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), χρησιμοποίησαν μη καταστρεπτικές σύγχρονες μεθόδους για να αναλύσουν χημικά και δομικά τη μετά βίας ορατή γραφή σε δύο αποσπάσματα παπύρων. Γι' αυτό το σκοπό, η μελέτη με ισχυρές ακτίνες-Χ (100 δισεκατομμύρια φορές πιο φωτεινές από ό,τι οι ακτίνες-Χ ενός νοσοκομείου) έγινε στο Ευρωπαϊκό Σύγχροτρο στη Γκρενόμπλ.

Η ανάλυση έφερε στο φως υψηλές συγκεντρώσεις μολύβδου στη μελάνη (έως 84 μικρογραμμάρια ανά τετραγωνικό εκατοστό), που παραπέμπουν σε σκόπιμη χρήση μεταλλικής μελάνης. Έτσι, η χρήση της τελευταίας στον ελληνο-ρωμαϊκό κόσμο τοποθετείται πλέον αρκετούς αιώνες νωρίτερα.

Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος περιγράφει λεπτομερώς την μελάνη με βάση τον άνθρακα που χρησιμοποιείτο στην εποχή του (23-79 μ.Χ) και η οποία λαμβανόταν από αιθάλη μετά το κάψιμο ξύλων σε φούρνο. Περιστασιακή χρήση μεταλλικής μελάνης νωρίτερα, τον 2ο αιώνα π.Χ., έχει αναφερθεί μόνο για τη γραφή μυστικών μηνυμάτων, ενώ έχει ανιχνευθεί και η χρήση μετάλλου σε έναν αρχαίο αιγυπτιακό πάπυρο.

Σύμφωνα με τα έως τώρα γνωστά, η μεταλλική μελάνη υιοθετήθηκε πιο συστηματικά στις περγαμηνές μετά το 420 μ.Χ. Στη συνέχεια και έως τον Μεσαίωνα, οι μεταλλικές μελάνες έγιναν πια το βασικό μέσο γραφής.

Επιστήμονες δημιούργησαν ζωή με βάση το πυρίτιο

Ερευνητές στις ΗΠΑ δημιούργησαν βακτήρια, τα οποία παράγουν υδρογονάνθρακες που περιέχουν και πυρίτιο. Πρόκειται για το πρώτο μικρό βήμα για τη δημιουργία μορφών ζωής, οι οποίες δεν θα βασίζονται στον άνθρακα αλλά στο πυρίτιο, μια προοπτική που ασφαλώς παραμένει ακόμη πολύ μακρινή. Αλλά, ο δρόμος μπορεί να άνοιξε πλέον.       
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τη Φράνσις Αρνολντ, καθηγήτρια της Σχολής Χημικών Μηχανικών του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνια (Caltech), έκαναν τη σχετική ανακοίνωση σε συνέδριο της Αμερικανικής Χημικής Εταιρείας, σύμφωνα με το περιοδικό "Science".
       
Η ζωή στη Γη βασίζεται στον άνθρακα και όλοι οι οργανισμοί δημιουργούν τα κύτταρά τους από μόρια με βάση τον άνθρακα. Επειδή τα άτομα του πυριτίου δημιουργούν χημικούς δεσμούς με άλλα άτομα με τρόπο παρόμοιο με αυτόν του άνθρακα, ορισμένοι επιστήμονες -και πολύ περισσότεροι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας- έχουν ρίξει την ιδέα ότι το πυρίτιο θα μπορούσε να αποτελέσει το θεμέλιο για μια τελείως διαφορετική βιοχημεία στον πλανήτη μας.
 
Προς το παρόν, παρόλο που το πυρίτιο είναι ευρέως διαδεδομένο και αποτελεί το 28% περίπου του φλοιού της Γης (έναντι μόνο 0,03% του άνθρακα), το εν λόγω χημικό στοιχείο απουσιάζει σχεδόν τελείως από τη χημεία της ζωής. Όμως στο μέλλον αυτό δεν αποκλείεται να αλλάξει.
 
Οι Αμερικανοί ερευνητές ανέπτυξαν ένα βακτηριακό ένζυμο που ενσωματώνει το πυρίτιο μέσα στους υδρογονάνθρακες. Αυτό το επίτευγμα θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία οργανισμών, οι οποίοι θα ενσωματώνουν το πυρίτιο στα κύτταρά τους, άρα θα έχουν μια εναλλακτική βιοχημεία.
 
Οι επιστήμονες ξεκίνησαν με ένα θερμόφιλο βακτήριο που αντέχει τις υψηλές θερμοκρασίες και το οποίο περιέχει ένα ένζυμο, το κυτόχρωμα c. Το τελευταίο, σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να προσθέσει πυρίτιο σε υδρογονάνθρακες. Η ομάδα της 'Αρνολντ κατάφερε να ενισχύσει εργαστηριακά αυτή τη λειτουργία στο συγκεκριμένο μικρόβιο, έτσι ώστε αυτό να παράγει υδρογονάνθρακες που περιέχουν πυρίτιο, με ρυθμό 2.000 φορές μεγαλύτερο σε σχέση με το φυσικό κυτόχρωμα c.
 
Προς το παρόν, αυτοί οι υδρογονάνθρακες που περιέχουν πυρίτιο και λέγονται οργανοσιλάνια, δεν έχουν κάποια χρησιμότητα ούτε στη βιομηχανία, ούτε στα ίδια τα βακτήρια που παράγουν αυτές τις χημικές ουσίες. Όμως, όταν η όλη διαδικασία εξελιχθεί, σύμφωνα με την 'Αρνολντ, τέτοια εξελιγμένα μκικρόβια μπορεί μελλοντικά να παράγουν πολύπλοκα υλικά με βάση το πυρίτιο. Κα στο βάθος διαφαίνεται ένα ακόμη μεγαλύτερο άλμα: η δημιουργία μορφών ζωής με βάση το πυρίτιο.

Γεωμετρία, Τοπολογία και Πεπρωμένο του Σύμπαντος

Όταν σκεφτόμαστε το σύμπαν στη γενική σχετικότητα (GR) πρέπει να απαντήσουμε σε τρεις πολύ διαφορετικές έννοιες: Ποιό είναι το σχήμα του σύμπαντος; Είναι το σύμπαν πεπερασμένο ή άπειρο; Θα διαστέλλεται το σύμπαν για πάντα ή θα συσταλεί αργότερα.

Όταν εφαρμόζουμε GR στη κοσμολογία, κάνουμε χρήση απλοποιητικών παραδοχών, που υποστηρίζονται από παρατηρήσεις, ότι υπάρχει ένας ορισμός του χρόνου τέτοιος ώστε σε μια σταθερή τιμή του χρόνου, το σύμπαν είναι χωρικά ομοιογενές (μοιάζει δηλαδή το ίδιο όπου κι αν είναι ο παρατηρητής) και ισοτροπικό (μοιάζει το ίδιο προς όλες τις κατευθύνσεις γύρω από ένα σημείο).

Στη συνέχεια μελετώντας την GR γράφουμε τις εξισώσεις του Αϊνστάιν με τις κατάλληλες πηγές (κανονική ύλη, σκοτεινή ύλη, ακτινοβολία, μια κοσμολογική σταθερά, κλπ.). Οι λύσεις για τις εξισώσεις αυτές είναι οι περίφημοι χωροχρόνοι Friedmann, Robertson-Walker, που περιγράφουν την διαστολή (ή συστολή) του σύμπαντος.

Η GR είναι πράγματι μία όμορφη γεωμετρική θεωρία που περιγράφει ένα καμπύλο χωρόχρονο. Αλλά στην πράξη, επιλύουμε διαφορικές εξισώσεις, με την επιφύλαξη (στην προκειμένη περίπτωση) ότι το σύμπαν μοιάζει όπως είναι σήμερα. Οι διαφορικές εξισώσεις περιγράφουν την τοπική συμπεριφορά του συστήματος και έτσι, στη Γενική Σχετικότητα, αυτές περιγράφουν την τοπική γεωμετρία στη γειτονιά ενός σημείου του χωροχρόνου.

Επειδή η ομοιογένεια και η ισοτροπία είναι αρκετά περιοριστικές υποθέσεις, υπάρχουν μόνο τρεις πιθανές απαντήσεις για την τοπική γεωμετρία του χώρου σε οποιοδήποτε σταθερό σημείο στο χρόνο – μπορεί να είναι χωρικά θετικά κυρτωμένη (σε τοπικό επίπεδο αυτό μοιάζει σαν μία 3-τρισδιάστατη σφαίρα), επίπεδη (σε τοπικό επίπεδο αυτό μοιάζει σαν μια 3-τρισδιάστατη εκδοχή μιας επίπεδης επιφάνειας) ή χωρικά αρνητικά κυρτωμένη (σε τοπικό επίπεδο μοιάζει σαν ένα 3-διαστάσεων υπερβολοειδές).

Μια ορισμένη κοσμολογική λύση στην GR μας δίνει μία από αυτές τις τρεις πιο πάνω απαντήσεις γύρω από ένα σημείο του χωροχρόνου, όμως λόγω της ομοιογένειας αυτή η λύση σε ένα σημείο είναι λύση σε κάθε σημείο στον χωροχρόνο. Αυτό εννοούμε όταν λέμε ότι η GR μας λέει για τη γεωμετρία – το σχήμα του σύμπαντος – όπως αυτή απεικονίζεται στο παρακάτω γράφημα της NASA.

 
Αυτό όμως εγείρει ένα πολύ διαφορετικό ζήτημα που συχνά συγχέεται με τα παραπάνω. Εάν η λύση μας μας λέει ότι το σύμπαν είναι τοπικά μία τρισδιάστατη σφαίρα (ή μια επίπεδη επιφάνεια, ή ένα υπερβολοειδές) γύρω από κάθε σημείο, τότε δεν σημαίνει ότι πρόκειται για μία τρισδιάστατη σφαίρα, ή ένα άπειρο επίπεδο τρισδιάστατο χώρο, ή ένα άπειρο υπερβολοειδές. Αυτό είναι πραγματικά ένα θέμα της τοπολογίας, που απαντά και στο ερώτημα αν το Σύμπαν είναι πεπερασμένο ή άπειρο.

Για να εξηγηθεί αυτό το σημείο, ας υποθέσουμε ότι έχουμε λύσει τις κοσμολογικές εξισώσεις της GR, και ανακαλύψαμε ότι σε κάθε σημείο του χωροχρόνου, το σύμπαν είναι τοπικά ένας επίπεδος 3-διάστατος χώρος. Αυτό που δηλαδή μας δείχνουν οι παρατηρήσεις ότι μοιάζει το σύμπαν μας. Μπορείτε όμως να σκεφτείτε πολλούς διαφορετικούς χώρους με αυτή ακριβώς την ίδια ιδιότητα. Ένα παράδειγμα είναι, φυσικά, ότι το σύμπαν είναι πράγματι ένας επίπεδος, άπειρος 3-διάστατος χώρος. Ένα δεύτερο παράδειγμα είναι ότι το σύμπαν μπορεί να είναι ένας 3 διαστάσεων τόρος, στον οποίο αν θέλατε να κρατήσετε σταθερό τον χρόνο και να κάνετε μια γραμμή από οποιοδήποτε σημείο κατά μήκος του x, y ή z-άξονα, θα κόβατε έναν κύκλο και θα φτάνατε πίσω ακριβώς από εκεί που ξεκίνησε. Αυτός είναι ένας χώρος πεπερασμένου όγκου, που συνδέεται με ένα πολύ συγκεκριμένο τρόπο, αλλά που είναι όμως επίπεδος παντού, όπως και το προηγούμενο παράδειγμα με το άπειρο. Σε δύο διαστάσεις, θα μπορούσε κανείς να τον απεικονίσει ως:

 
Φυσικά, θα μπορούσαμε να είχαμε φτιάξει μία ή δύο κατευθύνσεις σε κύκλους ή να φτιάξουμε τον χώρο σε ένα πεπερασμένο με περισσότερες από μία τρύπες, ή οποιαδήποτε άλλη δυνατότητα.

Αυτή είναι η ομορφιά της τοπολογίας, αλλά δεν είναι κάτι που μας το διευκρινίζει επιλύοντας απλώς τις εξισώσεις της Γενικής Σχετικότητας. Μάλλον πρόκειται για μια πρόσθετη πηγή για την εξεύρεση των λύσεων. Είναι, όμως, κάτι που μπορούμε να ελέγξουμε, πιο συγκεκριμένα μέσα από τις μετρήσεις της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου.

Εντελώς ανεξάρτητα από τις ερωτήσεις της τοπολογίας, η γεωμετρία μιας δεδομένης κοσμολογικής λύσης δημιουργεί ένα άλλο ζήτημα που συχνά συγχέεται με εκείνα της γεωμετρίας και της τοπολογίας. Ας υποθέσουμε ότι το σύμπαν περιέχει μόνο τις συμβατικές πηγές ύλης (κανονική ύλη, σκοτεινή ύλη και την ακτινοβολία), και ας υποθέσουμε ότι γνωρίζετε (ίσως να αναρωτηθούμε αν αυτό είναι πραγματικά δυνατόν) ότι αυτές είναι οι μόνες που θα περιείχε ποτέ. Τότε οι εξισώσεις εύκολα προβλέπουν ότι, σε περίπτωση σύμπαντος θετικής χωρικής κυρτότητας, ένα διαστελλόμενο σύμπαν θα φτάσει τελικά στο μέγιστο μέγεθος και μετά θα ακολουθήσει την αντίστροφη πορεία, της συστολής, προς μία Μεγάλη Σύνθλιψη, ενώ επίπεδα ή με αρνητική κυρτότητα σύμπαντα θα επεκτείνονταν για πάντα. Αυτές είναι οι προβλέψεις σχετικά με το πεπρωμένο του σύμπαντος, και συχνά οδηγούν στην ακόλουθη σύνδεση

 
Ωστόσο, όπως καταστήσαμε σαφές, υπάρχουν κάποιες υποθέσεις που πηγαίνουν στην σχέση μεταξύ της γεωμετρίας και της μοίρας του σύμπαντος, και παρόλο που αυτά μπορεί να φαίνονταν λογικά σε μία εποχή, ξέρουμε σήμερα ότι η επιταχυνόμενη διαστολή του σύμπαντος φαίνεται να υποδηλώνει την ύπαρξη ενός είδους σκοτεινής ενέργειας (μια κοσμολογική σταθερά, για παράδειγμα), που συμπεριφέρεται με έναν τρόπο αρκετά διαφορετικό από τις συμβατικές πηγές υλο-ενέργειας. Στην πραγματικότητα, γνωρίζουμε ότι για πηγές, όπως αυτή, όταν αρχίζει η επιτάχυνση, είναι εύκολα δυνατό για ένα σύμπαν με θετική καμπύλη, για παράδειγμα, να επεκτείνεται για πάντα. Πράγματι, στην περίπτωση της κοσμολογικής σταθεράς, αυτό ακριβώς συμβαίνει.

Έτσι, το σύμπαν μπορεί να είναι είτε θετικά είτε αρνητικά κυρτό, ή επίπεδο, και οι λύσεις μας στην GR αυτό μας λένε. Οι λύσεις μπορούν να είναι πεπερασμένες ή άπειρες, και να συνδέονται με ενδιαφέροντες τρόπους, αλλά η GR δεν θα μας πει γιατί συμβαίνει αυτό. Και το σύμπαν μπορεί να διαστέλλεται για πάντα ή να συσταλεί αργότερα, αλλά αυτό εξαρτάται από τις ακριβείς ιδιότητες της κοσμικής ενέργειας, και όχι μόνο από την γεωμετρία. Οι κοσμολογικοί χωροχρόνοι είναι μερικοί από τις πιο απλές λύσεις στην GR που γνωρίζουμε, και ακόμη αυτοί υιοθετούν όλα τα είδη των δυνητικών περιπλοκών, πέρα ​​από τις πιο προφανείς δυνατότητες.

Η γεωμετρία του διαστελλόμενου σύμπαντος

Μια σημαντική ερώτηση για την κοσμολογία σήμερα, είναι πόση μάζα περιέχεται στο Σύμπαν και ποιες οι επιπτώσεις της μάζας αυτής στην γεωμετρία και τον ρυθμό διαστολής του Σύμπαντος.

1. Πόση ύλη περιέχει το Σύμπαν;

Αν δεν υπήρχε καθόλου μάζα στο Σύμπαν, αυτό θα διαστελλόταν για πάντα, και η ταχύτητα με την οποία θα απομακρύνονταν μεταξύ τους τα αντικείμενα που θα βρίσκονταν σε ακινησία ως προς το διαστελλόμενο σύμπαν, δεν θα μεταβαλλόταν καθώς το Σύμπαν θα επεκτεινόταν.

Γνωρίζουμε φυσικά ότι το Σύμπαν δεν είναι άδειο αλλά γεμάτο με ύλη και η συνηθισμένη ύλη έλκει άλλη ύλη μέσω των δυνάμεων βαρύτητας, προκαλώντας έτσι επιβράδυνση στη διαστολή του σύμπαντος.

Αν η πυκνότητα του σύμπαντος υπερβαίνει κάποιο συγκεκριμένο όριο, γνωστό ως κρίσιμη πυκνότητα, αυτή η βαρυτική έλξη θα είναι αρκετά ισχυρή ώστε να σταματήσει τη διαστολή και στη συνέχεια να την αντιστρέψει κάνοντας το Σύμπαν να καταρρεύσει τελικά στη μεγάλη σύνθλιψη.

Από την άλλη πλευρά, αν η μέση πυκνότητα του σύμπαντος είναι μικρότερη από την κρίσιμη πυκνότητα, το σύμπαν θα διαστέλλεται για πάντα, και μάλιστα μετά από κάποιο σημείο η διαστολή προχωρεί σαν να ήταν το σύμπαν άδειο από ύλη.

Ένα "κρίσιμο σύμπαν", με μια κρίσιμη πυκνότητα ισορροπεί μεταξύ αυτών των δύο δυνατοτήτων.

2. Γιατί να έχουμε ένα σύμπαν με κρίσιμη πυκνότητα;

Για αρκετό χρόνο πιστεύαμε ότι η πυκνότητα του σύμπαντός μας συμφωνεί με την κρίσιμη πυκνότητα αρκετά καλά (με διαφορά μικρότερη από ένα παράγοντα ίσο με 10.) Αν και το σφάλμα αυτό στη συμφωνία φαίνεται μεγάλο, είναι αξιοσημείωτη η συμφωνία. Το να επιτευχθούν αρχικές συνθήκες τέτοιες ώστε η μέση πυκνότητα να παραμείνει πολύ κοντά στην κρίσιμη τιμή για έστω και απειροελάχιστο χρονικό διάστημα, είναι σα να προσπαθεί κάποιος να ισορροπήσει ένα μολύβι στη μύτη του.

Ένα σύμπαν που θα είχε αρχικά μια πυκνότητα ελαφρά μικρότερη από την κρίσιμη, κάνει την πυκνότητα αυτή ακόμη μικρότερη από την κρίσιμη και σύντομα δεν διαφέρει από ένα σχεδόν άδειο σύμπαν.

Παρόμοια, μια έστω και λίγο μεγαλύτερη πυκνότητα από την κρίσιμη κάνει το σύμπαν να βρεθεί τάχιστα στην κατάσταση της μεγάλης σύνθλιψης, χωρίς να μπορέσει να φτάσε την ηλικία που γνωρίζουμε ότι έχει το σύμπαν μας – κάπου 13,5 δισεκατομμύρια χρόνια.

Για να πετύχουμε ένα σύμπαν όμοιο με το δικό μας πρέπει οι αρχικές συνθήκες πυκνότητας να έχουν συντονιστεί τόσο τέλεια ώστε να συμφωνούν με την κρίσιμη πυκνότητα με μια ακρίβεια περίπου 1 προς 1060!

Για αρκετό διάστημα θεωρούσαμε απλούστερο και αισθητικά ευχάριστο να δεχόμαστε αξιωματικά ότι το σύμπαν μας έχει ακριβώς την κρίσιμη πυκνότητα. Οι εκδοχές της πληθωριστικής θεωρίας που αναπτύχθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1980 μας έδωσαν ένα μηχανισμό για να πάρουμε την κρίσιμη πυκνότητα για το σύμπαν σχεδόν με απεριόριστη ακρίβεια. Για πολλά χρόνια ένα ακριβώς κρίσιμο σύμπαν εθεωρείτο ως μια από τις σίγουρες προβλέψεις της πληθωριστικής θεωρίας.

3. Η γεωμετρία και η πυκνότητα του σύμπαντος

Στην Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του Einstein που διατυπώθηκε το 1915, η βαρύτητα προσεγγίζεται με όρους της γεωμετρίας παρά ως μια ακόμη δύναμη. Η ύλη καθορίζει πως θα καμπυλωθεί ο χωροχρόνος, και η καμπύλωση του χωροχρόνου καθορίζει πως θα κινηθούν τα σώματα.

Για την ειδική περίπτωση ενός Σύμπαντος το οποίο επεκτείνεται, που το θεωρούμε γεμάτο με ομοιόμορφη πυκνότητα ύλης, και αποτελεί μια καλή προσέγγιση για τη μεγάλη κλίμακα, η γενική σχετικότητα προβλέπει μια διασύνδεση μεταξύ της πυκνότητας του σύμπαντος (συγκριτικά πάντα με την κρίσιμη πυκνότητα) και της γεωμετρίας του.

Ένα σύμπαν με κρίσιμη πυκνότητα (σε κάποιο σταθερό κοσμικό χρόνο) έχει τη γνωστή Ευκλείδεια γεωμετρία, η οποία μας είναι πολύ γνωστή από την καθημερινή μας εμπειρία και από την κλασσική προοπτική που διδάσκεται στη ζωγραφική. Ένα σύμπαν όμως με πυκνότητα μικρότερη ή μεγαλύτερη από την κρίσιμη δεν έχει Ευκλείδεια γεωμετρία -έχει υπερβολική γεωμετρία αν η πυκνότητα είναι μικρότερη από την κρίσιμη και σφαιρική αν η πυκνότητα είναι μεγαλύτερη από την κρίσιμη.

Στις μικρές κλίμακες αυτές οι διαφορετικές γεωμετρίες μοιάζουν πολύ. Ένα μυρμήγκι στην επιφάνεια ενός μήλου θα αντιλαμβανόταν το άμεσο περιβάλλον του ως τελείως επίπεδο και θα δυσκολευόταν να διαπιστώσει ότι το μήλο είναι κυρτό. Παρόμοια αν η καμπυλότητα του Σύμπαντος γινόταν εμφανής μόνο σε κλίμακες αρκετών δισεκατομμυρίων ετών φωτός θα μπορούσαμε να καταλήξουμε στην απατηλή αίσθηση ότι το σύμπαν μας είναι επίπεδο και η γεωμετρία του Ευκλείδεια. Μόνο στις πολύ μεγάλες κλίμακες, – μεγαλύτερες από τη λεγόμενη κλίμακα καμπυλότητας – οι διαφορές μεταξύ των γεωμετριών θα έδιναν σημαντικά αποτελέσματα ώστε να παρατηρηθούν.

Τα τρία παρακάτω σχήματα δείχνουν τις διαφορές που εμφανίζονται κατά την παρατήρηση μακρινών αντικειμένων (προοπτική) στην υπερβολική, την Ευκλείδεια και τη σφαιρική γεωμετρία. Και στις τρεις περιπτώσεις ο χώρος διαιρείται σε όμοια κελιά των οποίων οι ακμές δείχνονται με ράβδους. Οι σφαίρες εντός των κελιών έχουν όμοιο μέγεθος και η αυξανόμενη απόστασή τους παριστάνεται με προοδευτικό χρωματισμό με κόκκινο χρώμα.

Στην Ευκλείδεια γεωμετρία ο χώρος διαιρείται σε κύβους, και κανείς αντιλαμβάνεται τη συνηθισμένη προοπτική: το φαινόμενο γωνιακό μέγεθος των αντικειμένων είναι αντιστρόφως ανάλογο με την απόστασή τους

Στην υπερβολική γεωμετρία ο χώρος γεμίζει μόνο αν υποδιαιρεθεί σε δωδεκάεδρα. Στον ευκλείδειο χώρο ένα τέτοιο γέμισμα είναι αδύνατο. Το μέγεθος των κελιών εδώ είναι της ίδιας τάξης με την κλίμακα καμπυλότητας. Αν και η προοπτική των κοντινών αντικειμένων στον υπερβολοειδή χώρο είναι αρκετά όμοια με αυτή του ευκλείδειου χώρου, το φαινόμενο γωνιακό μέγεθος των μακρινών αντικειμένων μειώνεται πολύ πιο γρήγορα, στην πραγματικότητα εκθετικά όπως φαίνεται και στην εικόνα.

Ο σφαιρικός χώρος που φαίνεται στην εικόνα, γεμίζει επίσης με κανονικά δωδεκάεδρα. Η γεωμετρία του σφαιρικού χώρου μοιάζει με την επιφάνεια της γης εκτός από το γεγονός ότι στην περίπτωσή μας θεωρούμε μια τρισδιάστατη σφαίρα αντί για μια δισδιάστατη. Η προοπτική στον σφαιρικό χώρο είναι ιδιόμορφη. Καθώς αυξάνεται η απόσταση, τα αντικείμενα πρώτα εμφανίζονται να μικραίνουν (όπως στον Ευκλείδειο χώρο), φτάνουν ένα ελάχιστο, και τελικά εμφανίζονται να μεγαλώνουν ξανά με την αύξηση της απόστασης. Η συμπεριφορά αυτή οφείλεται στην δυνατότητα της σφαιρικής γεωμετρίας να προκαλεί εστίαση των ακτίνων.

4. Ποιά γεωμετρία έχει το Σύμπαν μας;

Κατά τη δεκαετία του 1980 οι παρατηρήσεις ήταν αρκετά ατελείς και αυτό μας έκανε να νομίζουμε ότι το Σύμπαν είχε την κρίσιμη πυκνότητα. Οι πιο πρόσφατες όμως παρατηρήσεις μας είναι όλο και πιο δύσκολο να συμβιβαστούν με την κρίσιμη πυκνότητα.

Είναι γνωστό ότι εκτός από την ύλη που φωτοβολεί και αποτελεί τα άστρα, το σύμπαν περιέχει μια μεγάλη ποσότητα "σκοτεινής ύλης", ιδιαίτερα στην περιοχή που αποτελεί την άλω των γαλαξιών. Συμπεραίνουμε την παρουσία της από τη βαρυτική έλξη που ασκεί στην ύλη με την οποία γειτονεύει. Επειδή η σκοτεινή ύλη κατανέμεται χωρίς να σχηματίζει τα έντονα συμπυκνώματα που σχηματίζει η ορατή, φωτεινή ύλη, η φαινόμενη μέση πυκνότητα μοιάζει να αυξάνει όλο και περισσότερο καθώς κοιτάζουμε σε ολοένα και μεγαλύτερες κλίμακες. Για αρκετό χρόνο πιστεύαμε ότι ερευνώντας σε αρκετά μεγάλη κλίμακα θα αποκαλύπταμε κάποια κρίσιμη πυκνότητα της σκοτεινής ύλης.

Σήμερα φαίνεται ότι μια τέτοια ελπίδα δεν θα πραγματοποιηθεί. Σήμερα είναι δυνατόν να ερευνήσουμε τη μέση πυκνότητα του σύμπαντος σε κλίμακες αρκετά μεγάλες ώστε να αποτελούν ένα ικανοποιητικό δείγμα του σύμπαντος. Θεωρούμε την "αναλογία της συμπυκνωμένης ύλης βαρυονίων" σαν μια ισχυρή ένδειξη υπέρ ενός σύμπαντος με πυκνότητα μικρότερη από την κρίσιμη. Σμήνη πλούσια σε γαλαξίες, είναι τα μεγαλύτερα συστήματα του σύμπαντος που συγκρατούνται με βαρυτικές δυνάμεις. Αν και σπάνια, αυτά τα συστήματα είναι θαυμάσια εργαστήρια για να μελετήσουμε τη σύνθεση της ύλης που γεμίζει το σύμπαν.

Χρησιμοποιώντας πυρηνική φυσική βρίσκουμε την πυκνότητα του σύμπαντος σε βαρυόνια. Με την πυκνότητα της βαρυονικής ύλης γνωστή, μπορούμε να καθορίσουμε την ολική πυκνότητα μετρώντας την αναλογία των βαρυονίων.

Η βαρυονική μάζα ενός σμήνους μπορεί να βρεθεί προσθέτοντας τις μάζες των γαλαξιών που αποτελούν το σμήνος -τις οποίες πάλι συμπεραίνουμε από το φως τους – με τη μάζα του θερμού αερίου νέφους μεταξύ των γαλαξιών του σμήνους – την οποία βρίσκουμε από παρατηρήσεις ακτίνων Χ εκπεμπόμενες από το αέριο νέφος.

Η ολική μάζα μπορεί να βρεθεί με διάφορες μεθόδους. Οι κινήσεις των γαλαξιών του σμήνους, μας επιτρέπουν να καθορίσουμε το βάθος που έχει το "φρέαρ δυναμικού" της βαρύτητας και κατ’ επέκταση η συνολική μάζα που δημιουργεί αυτό το δυναμικό.

Παρατηρήσεις ακτίνων Χ μας επιτρέπουν να μετρήσουμε τη μάζα των διαγαλαξιακών αερίων, ενώ αξιοποιούμε και την εστιακή δυνατότητα της βαρύτητας του σμήνους, επί του φωτός αντικειμένων που βρίσκονται πίσω από το σμήνος. Αυτή η δράση του σμήνους ως βαρυτικού φακού προκαλεί παραμόρφωση των ειδώλων των αντικειμένων που βρίσκονται πίσω από το σμήνος. Η μέθοδος αυτή λοιπόν μας δίνει μια εντελώς ανεξάρτητη εκτίμηση για την συνολική μάζα.

Οι τεχνικές αυτές καθώς και άλλες ανεξάρτητες τεχνικές, υποδηλώνουν ένα Σύμπαν με πυκνότητα ίση περίπου με το 1/3 της κρίσιμης πυκνότητας. Αν και ένα Σύμπαν με πυκνότητα ίση με την κρίσιμη δεν μπορεί ακόμα να αποκλειστεί τελείως, η πιθανότητα να έχουμε την κρίσιμη πυκνότητα μοιάζει σήμερα μικρή.

5. Συμβιβάζοντας ένα Σύμπαν χαμηλής πυκνότητας με την πληθωριστική θεωρία.

Αν το Σύμπαν έχει πράγματι πυκνότητα κάτω της κρίσιμης, σημαίνει άραγε αυτό ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε την ιδέα του πληθωρισμού; Αν ένα επίπεδο σύμπαν είναι αυτό που προβλέπει η θεωρία του πληθωρισμού τότε θα πρέπει να εγκαταλείψουμε την ιδέα του πληθωρισμού.

Ωστόσο υπάρχει τρόπος να ξεφύγουμε από αυτό το δίλημμα. Ο πληθωρισμός μέσα σε μια μεμονωμένη φυσαλίδα μπορεί να δημιουργήσει ένα ομαλό σύμπαν με υπερβολική γεωμετρία, όπως ακριβώς απαιτείται για ένα σύμπαν με πυκνότητα μικρότερη της κρίσιμης.

Ο ανοιχτός πληθωρισμός σε μεμονωμένες φυσαλίδες, βασίστηκε στις ιδέες του S. Coleman, F. de Luccia και του J.R. Got στις αρχές της δεκαετίας του 1980, και αναπτύχθηκε παραπέρα στα μέσα της δεκαετίας του 1990 από τους M. Bucher, A.S. Goldhaber, και N. Turok και αργότερα από τους M. Sasaki, T. Tanaka, και K. Yamamoto.

Ο πληθωρισμός εξομαλύνει το σύμπαν καθώς παραδέχεται μια αρχική εποχή του όπου συνέβη πολύ γρήγορη επέκταση, κατά τη διάρκεια της οποίας εξαλείφθηκαν οποιεσδήποτε ανωμαλίες υπήρχαν πριν από τον πληθωρισμό. Στη συνηθισμένη θεωρία πληθωρισμού, όπως αναπτύχθηκε από τους Guth, Linde, Albrecht, και Steinhardt, αυτή η εξομάλυνση έκανε επίσης το Σύμπαν επίπεδο δημιουργώντας τελικά ένα σύμπαν με κρίσιμη πυκνότητα. Στο συνηθισμένο πληθωρισμό, ένα κρίσιμο σύμπαν θα μπορούσε κατ’ αρχή να αποφευχθεί αν ο πληθωρισμός ήταν μικρότερος, αλλά στην περίπτωση αυτή η εξομάλυνση σε πολύ μεγάλη κλίμακα θα παρέμενε ένα μυστήριο, που θα έκανε τη θεωρία του πληθωρισμού να χάσει αρκετή από την ελκυστικότητά της.

Η δημιουργία ενός ανοιχτού Σύμπαντος εντός μεμονωμένης φυσαλίδας. Η κάθετη διεύθυνση δείχνει τον χρόνο και οι οριζόντιες κατευθύνσεις είναι χωρικές κατευθύνσεις. Η τιμή του πεδίου inflaton είναι σταθερή στις διάφορες τομές και τα χρώματα δείχνουν την ψύξη του σύμπαντος καθώς κανείς περνάει στο εσωτερικό της φυσαλίδας. Η φυσαλίδα διαστέλλεται μέσα στον περιβάλλοντα χωροχρόνο ο οποίος διαστέλλεται πληθωριστικά παγιδευμένη μέσα στο ψευδο-κενό. Εμείς ζούμε στο εσωτερικό της φυσαλίδας

Στον ανοιχτό πληθωρισμό μεμονωμένης φυσαλίδας υπάρχουν δύο εποχές πληθωρισμού. Στον πληθωρισμό ο ρυθμός της διαστολής ελέγχεται από ένα βαθμωτό πεδίο, γνωστό ως πεδίο inflaton. Το πεδίο inflaton θέλει να βρεθεί στον πυθμένα του φρέατος δυναμικού κυλώντας στα τοιχώματα του φρέατος, και καθώς το πεδίο κατεβαίνει ο ρυθμός της επέκτασης του σύμπαντος ελαττώνεται, και προοδευτικά τερματίζεται η εποχή του πληθωρισμού. Στον ανοιχτό πληθωρισμό, το πεδίο inflaton, αρχικά παραμένει παγιδευμένο σε ένα τοπικό ελάχιστο του δυναμικού. Ενώ το πεδίο βρίσκεται σ’ αυτό το ελάχιστο, μια πρώτη εποχή πληθωριστικής διαστολής συμβαίνει, κατά τη διάρκεια της οποίας το σύμπαν εξομαλύνεται. Πράγματι κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής η συμμετρία του χωροχρόνου είναι τόσο μεγάλη ώστε καμιά ιδιαίτερη κατεύθυνση του χρόνου δεν προτιμάται από οποιαδήποτε άλλη. Βλέπε το παρακάτω σχήμα.
 
Σύμφωνα με την κλασσική φυσική, αν το πεδίο inflaton παγιδευτεί στο τοπικό ελάχιστο δεν μπορεί να διαφύγει ποτέ. Στην κβαντομηχανική όμως, επιτρέπεται το πεδίο να περάσει μέσα από το φράγμα δυναμικού με το φαινόμενο σήραγγας. Αυτό το φαινόμενο σήραγγας συμβαίνει μέσω της δημιουργίας φυσαλίδας, η οποία διαστέλλεται, όπως περίπου διαστέλλεται μια φυσαλίδα μέσα σ’ ένα δοχείο με νερό που βράζει.

Στη συνέχεια η φυσαλίδα διαστέλλεται με την ταχύτητα του φωτός. Δεν μπορεί να έχει καμιά άλλη ταχύτητα από την ταχύτητα του φωτός, γιατί αλλιώς θα έπρεπε να υπάρχει μια προτιμητέα κατεύθυνση του χρόνου. Οι επιφάνειες στο εσωτερικό της φυσαλίδας, επί των οποίων το βαθμωτό πεδίο έχει σταθερή τιμή έχουν μια χωρική γεωμετρία υπερβολοειδή, και αυτές είναι οι επιφάνειες τις οποίες εμείς που ζούμε εντός της φυσαλίδας αντιλαμβανόμαστε ως επιφάνειες με σταθερή τιμή του κοσμικού χρόνου. Καθώς κανείς περνάει μέσα στη φυσαλίδα, το εσωτερικό συνεχίζει να διαστέλλεται πληθωριστικά, δημιουργώντας ένα σύμπαν με τεράστια ακτίνα καμπυλότητας. Ακόμα, στο εσωτερικό της φυσαλίδας, η ενέργεια του πεδίου inflaton μετατρέπεται σε συνηθισμένη ύλη και ακτινοβολία, και το υπερβολοειδές σύμπαν συνεχίζει να διαστέλλεται και να ψύχεται.

6. Πως μπορούμε να ελέγξουμε τον ανοιχτό πληθωρισμό;

Η καλύτερη ελπίδα μας για να ελέγξουμε τον ανοιχτό πληθωρισμό είναι να μετρήσουμε τη γεωμετρία του σύμπαντος, πράγμα που μπορεί να γίνει με παρατήρηση των διακυμάνσεων της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας.

Η μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου αντιστοιχεί σε ακτινοβολία μέλανος σώματος θερμοκρασίας 3οΚ και είναι το απομεινάρι μιας εποχής περίπου 300.000 χρόνων μετά το Big Bang, όταν το σύμπαν είχε μέγεθος περίπου το ένα χιλιοστό του σημερινού. Εκείνη την εποχή τα ηλεκτρόνια, εξαιτίας της ψύξης του σύμπαντος ενώνονταν με τα πρωτόνια και άλλους πυρήνες και σχημάτιζαν ουδέτερα άτομα υδρογόνου και άλλων στοιχείων. Εξαιτίας του περάσματος από μια κατάσταση σχεδόν πλήρους ιονισμού σε μια κατάσταση ουδέτερου αερίου, το σύμπαν που μέχρι τότε ήταν αδιαφανές στην ακτινοβολία έγινε διαφανές. Οι ανομοιομορφίες στην ακτινοβολία υποβάθρου μας δίνουν ένα στιγμιότυπο των διακυμάνσεων εκείνης της περιόδου, οι οποίες αργότερα μεταβλήθηκαν σε γαλαξίες και στις άλλες δομές που παρατηρούμε σήμερα.

Ένα Σύμπαν από μαθηματικά

Τo Σύμπαν ίσως να μην είναι τίποτε άλλο πέρα από μαθηματικά, ή τουλάχιστον έτσι υποστηρίζει ο σουηδό-αμερικανός κοσμολόγος Μαξ Τέγκμαρκ στο νέο του βιβλίο: Μαθηματικό Σύμπαν, μία έρευνα για την υπέρτατη φύση της πραγματικότητας.

To Σύμπαν ίσως να μην είναι τίποτε άλλο πέρα από μαθηματικά, ή τουλάχιστον έτσι υποστηρίζει ο σουηδό-αμερικανός κοσμολόγος Μαξ Τέγκμαρκ στο νέο του βιβλίο: Μαθηματικό Σύμπαν, μία έρευνα για την υπέρτατη φύση της πραγματικότητας.

Ίσως κάποιοι πιστεύουν πως τα μαθηματικά δεν είναι παρά ένα εργαλείο για την περιγραφή της φύσης, όμως ο Τέγκμαρκ, καθηγητής στο πανεπιστήμιο ΜΙΤ των υιοθετεί τη θεώρηση πως τα μαθηματικά έχουν δική τους οντότητα και ζουν έξω από τα όρια του ανθρώπινου μυαλού.

Σύμφωνα με αυτόν, ο κόσμος είναι γεμάτος από μοτίβα τα οποία κρύβουν κάποια μαθηματική σχέση: από τις ελλειπτικές τροχιές των ουράνιων σωμάτων και τη συμπεριφορά των ατόμων, έως τα φαινόμενα της καθημερινής μας εμπειρίας, τα πάντα φαίνεται πως κυβερνώνται από συγκεκριμένους νόμους. Εάν δεν ήταν αφάνταστα πολύπλοκο, θα ήταν θεωρητικά δυνατό για έναν επιστήμονα να προβλέψει την έκβαση κάθε φυσικού φαινομένου, με τον ερευνητή να δίνει παραδείγματα όπου η θεωρία έχει προηγηθεί της παρατήρησης.

Mία διαταρχή του κενού…

Ακόμη και το ίδιο το Σύμπαν, σύμφωνα με τις επικρατέστερες νέες θεωρίες, φαίνεται πως ίσως να προέκυψε από το τίποτε, από μία διαταραχή του κενού. Η θεωρία του πληθωρισμού, την οποία ασπάζεται η πλειοψηφία των επιστημόνων, υποστηρίζει πως ένα πεδίο που ανέλαβε δράση αμέσως μετά τη δημιουργία του Σύμπαντος, ήταν αρκετό ώστε να το «φουσκώσει» εκθετικά κρατώντας την πυκνότητά του σταθερή, δημιουργώντας αυτό που παρατηρούμε σήμερα. Ένα από τα συμπεράσματα μιας τέτοιας θεωρίας, είναι πως τίποτε δεν εμποδίζει τη συνεχή δημιουργία άλλων συμπάντων, από παρόμοιες διαταραχές.

Η συγκλονιστική ιδιότητα του πληθωρισμού

Μία ακόμη συγκλονιστική ιδιότητα του πληθωρισμού είναι, σύμφωνα με τον Τέγκμαρκ, η ικανότητά του να δημιουργεί από ένα και μόνο άτομο έναν άπειρο χώρο γεμάτο γαλαξίες, χωρίς ουσιαστικά να επηρεάζει τον εξωτερικό χώρο που περιβάλλει το άτομο. Αυτή η θεώρηση επιτρέπει τη δημιουργία πολλαπλών συμπάντων σε όλα τα επίπεδα, και μέσα αλλά και έξω από το δικό μας, τα οποία όμως παραμένουν απρόσιτα σε εμάς.

Μέσα στο μαθηματικό Σύμπαν, βρίσκεται και ο ανθρώπινος νους, και ο Τέγκμαρκ υποστηρίζει πως θα έρθει κάποτε η μέρα που η συνείδηση θα περιγράφεται με εξισώσεις. Όπως η φυσική έχει στο παρελθόν συμβάλει ώστε να ενοποιηθούν ιδέες όπως ο χώρος και ο χρόνος, η ενέργεια και η μάζα, ή ο μαγνητισμός και ο ηλεκτρισμός, έτσι και στο μέλλον ο συνειδητός εαυτός θα είναι κομμάτι του σώματος, τη λειτουργία του οποίου μπορούμε να την περιγράψουμε στο επίπεδο μικρότερων σωματιδίων. Ακόμη και τότε πάντως, ο συγγραφέας υποστηρίζει πως η ανθρώπινη βούληση θα συνεχίζει να υφίσταται, δίνοντας στον άνθρωπο τη δυνατότητα να κατανοήσει και να βελτιώσει τον κόσμο του.