Τετάρτη 5 Ιουνίου 2019

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Λυσιστράτη (920-979)

Σχετική εικόνα920 ΜΥ. ἰδού, κατάκεισ᾽ ἁνύσας τι, κἀγὼ ᾽κδύομαι.
καίτοι, τὸ δεῖνα, ψίαθός ἐστ᾽ ἐξοιστέα.
ΚΙ. ποία ψίαθος; μή μοί γε. ΜΥ. νὴ τὴν Ἄρτεμιν,
αἰσχρὸν γὰρ ἐπὶ τόνου γε. ΚΙ. δός μοί νυν κύσαι.
ΜΥ. ἰδού. ΚΙ. παπαιάξ. ἧκέ νυν ταχέως πάνυ.
925 ΜΥ. ἰδοὺ ψίαθος. κατάκεισο, καὶ δὴ ᾽κδύομαι.
καίτοι, τὸ δεῖνα, προσκεφάλαιον οὐκ ἔχεις.
ΚΙ. ἀλλ᾽ οὐ δέομ᾽ οὐδὲν ἔγωγε. ΜΥ. νὴ Δί᾽ ἀλλ᾽ ἐγώ.
ΚΙ. ἀλλ᾽ ἦ τὸ πέος τόδ᾽ Ἡρακλῆς ξενίζεται;
ΜΥ. ἀνίστασ᾽, ἀναπήδησον. ἤδη πάντ᾽ ἔχω.
930 ΚΙ. ἅπαντα δῆτα. δεῦρό νυν, ὦ χρυσίον.
ΜΥ. τὸ στρόφιον ἤδη λύομαι. μέμνησό νυν·
μή μ᾽ ἐξαπατήσῃς τὰ περὶ τῶν διαλλαγῶν.
ΚΙ. νὴ Δί᾽ ἀπολοίμην. ΜΥ. ἀλλὰ σισύραν οὐκ ἔχεις.
ΚΙ. μὰ Δί᾽ οὐδὲ δέομαί γ᾽, ἀλλὰ βινεῖν βούλομαι.
935 ΜΥ. ἀμέλει, ποήσεις τοῦτο· ταχὺ γὰρ ἔρχομαι.
ΚΙ. ἅνθρωπος ἐπιτρίψει με διὰ τὰ στρώματα.
ΜΥ. ἔπαιρε σαυτόν. ΚΙ. ἀλλ᾽ ἐπῆρται τουτογί.
ΜΥ. βούλει μυρίσω σε; ΚΙ. μὰ τὸν Ἀπόλλω μή μέ γε.
ΜΥ. νὴ τὴν Ἀφροδίτην, ἤν τε βούλῃ γ᾽ ἤν τε μή.
940 ΚΙ. εἴθ᾽ ἐκχυθείη τὸ μύρον, ὦ Ζεῦ δέσποτα.
ΜΥ. πρότεινε δὴ τὴν χεῖρα κἀλείφου λαβών.
ΚΙ. οὐχ ἡδὺ τὸ μύρον μὰ τὸν Ἀπόλλω τουτογί,
εἰ μὴ διατριπτικόν γε κοὐκ ὄζον γάμων.
ΜΥ. τάλαιν᾽ ἐγώ, τὸ Ῥόδιον ἤνεγκον μύρον.
945 ΚΙ. ἀγαθόν· ἔα αὔτ᾽, ὦ δαιμονία. ΜΥ. ληρεῖς ἔχων.
ΚΙ. κάκιστ᾽ ἀπόλοιθ᾽ ὁ πρῶτος ἑψήσας μύρον.
ΜΥ. λαβὲ τόνδε τὸν ἀλάβαστον. ΚΙ. ἀλλ᾽ ἕτερον ἔχω.
ἀλλ᾽ ᾦζυρά, κατάκεισο καὶ μή μοι φέρε
μηδέν. ΜΥ. ποήσω ταῦτα νὴ τὴν Ἄρτεμιν.
950 ὑπολύομαι γοῦν. ἀλλ᾽ ὅπως, ὦ φίλτατε,
σπονδὰς ποεῖσθαι ψηφιεῖ. ΚΙ. βουλεύσομαι. —
ἀπολώλεκέν με κἀπιτέτριφεν ἡ γυνὴ
τά τ᾽ ἄλλα πάντα κἀποδείρασ᾽ οἴχεται.
οἴμοι τί πάθω; τίνα βινήσω,
955 τῆς καλλίστης πασῶν ψευσθεία;
πῶς ταυτηνὶ παιδοτροφήσω;
ποῦ Κυναλώπηξ;
μίσθωσόν μοι τὴν τίτθην.
Χ. ΓΕ. ἐν δεινῷ γ᾽, ὦ δύστηνε, κακῷ
960 τείρει ψυχὴν ἐξαπατηθείς.
κἄγωγ᾽ οἰκτίρω σ᾽. αἰαῖ.
ποῖος γὰρ ‹ἔτ᾽› ἂν νέφρος ἀντίσχοι,
ποία ψυχή, ποῖοι δ᾽ ὄρχεις,
ποία δ᾽ ὀσφύς, ποῖος δ᾽ ὄρρος
965 κατατεινόμενος
καὶ μὴ βινῶν τοὺς ὄρθρους;
ΚΙ. ὦ Ζεῦ, δεινῶν ἀντισπασμῶν.
Χ. ΓΕ. ταυτὶ μέντοι νυνί σ᾽ ἐπόησ᾽
ἡ παμβδελύρα καὶ παμμυσάρα.
970 ΚΙ. μὰ Δί᾽ ἀλλὰ φίλη καὶ παγγλυκέρα.
Χ. ΓΕ. ποία γλυκερά; μιαρὰ μιαρὰ δῆτ᾽, ὦ Ζεῦ.
εἴθ᾽ αὐτὴν ὥσπερ τοὺς θωμοὺς
μεγάλῳ τυφῷ καὶ πρηστῆρι
975 ξυστρέψας καὶ ξυγγογγύλας
οἴχοιο φέρων, εἶτα μεθείης,
ἡ δὲ φέροιτ᾽ αὖ πάλιν εἰς τὴν γῆν,
κᾆτ᾽ ἐξαίφνης
περὶ τὴν ψωλὴν περιβαίη.

***
ΜΥΡ. (Φέρνει ένα ράντσο)
920 Ξαπλώσου τώρα, ως να γδυθώ κι εγώ.
(Κάνει πως γδύνεται)
Ώχου λάθος. Δεν έφερα μια ψάθα.
ΚΙΝ. Τί ψάθα και ξεψάθα. Δε χρειάζεται.
ΜΥΡ. Μά την Άρτεμη, απάνου στα σκοινιά;
ΚΙΝ. Στάσου λίγο να σε φιλήσω.
ΜΥΡ. (Του δίνει το στόμα)
Νά σου!
(Ξαναφεύγει)
ΚΙΝ. Πωπωπώ. Ξαναφεύγεις; Γύρνα γρήγορα.
ΜΥΡ. (Ξαναγυρίζει με μία ψάθα)
Νά την η ψάθα. Πέσε, ως να γδυθώ.
Συφορά μας. Το μαξιλάρι ξέχασα.
ΚΙΝ. Δεν το θέλω. ΜΥΡ. Το θέλω εγώ.
(Ξαναφεύγει)
ΚΙΝ. (Κοιτάζεται) Μα τέτοιαν
όρεξη μάιδε ο Ηρακλής την έχει!
ΜΥΡ. (Φέρνει ένα μαξιλάρι)
Σήκω. Αναπήδα. Τώρα τα ᾽χουμε όλα.
930 ΚΙΝ. Όλα, χρυσούλι μου. Έλα τώρα. ΜΥΡ. Στάσου
να λύσω των βυζιών μου τη φασκιά.
Και μην ξεχνάς πως μου ᾽δωσες το λόγο σου
τον πόλεμο να πάψετε. ΚΙΝ. Να πέσει
η αστραπή να με κάψει. ΜΥΡ. Πάλι ξέχασα
να φέρω μια κουβέρτα. ΚΙΝ. Δεν τη θέλω.
Θέλω μονάχα κόλλημα κι αμέσως.
ΜΥΡ. Θα το ᾽χεις. Σ᾽ ένα δυο λεφτά γυρίζω.
(Φεύγει)
ΚΙΝ. Αχ. Με πρήξανε αυτά τα σήκω κι έλα σου.
ΜΥΡ. (Ξαναγυρίζει)
Γιά σήκω. ΚΙΝ. (Δείχνει) Δεν κοιτάς; Παρασηκώθηκα.
ΜΥΡ. Θες να σου βάλω λίγη μυρωδιά;
ΚΙΝ. Μά τον Απόλλωνα, όχι! ΜΥΡ. Θα σου βάλω,
θέλεις δε θέλεις, μά την Αφροδίτη!
940 ΚΙΝ. Αχ! Κάνε, Δία, να της χυθεί το μύρο.
ΜΥΡ. (Ξαναγυρίζει μ᾽ ένα βαζάκι)
Νά! Πάρε ν᾽ αλειφτείς! ΚΙΝ. Πωπώ! Τί βρόμα!
Αυτό δεν κάνει για έρωτα, μονάχα
για τριψίματ᾽ αρρώστων. ΜΥΡ. Ώχου! Πάλι
την έπαθα. Το μύρο είναι ροδίτικο.
ΚΙΝ. Καλό ᾽ναι. Φτάνει πια! Μην ξαναφύγεις!
ΜΥΡ. Χωρατεύεις; ΚΙΝ. Καταραμένος να ᾽ναι
που πρωτόβρε τα μύρα! ΜΥΡ. Πιάσε τούτο
το βαζάκι. ΚΙΝ. Άλλο κρατώ στα χέρια μου.
Πλάγιασε πια! Δε χρειάζεται άλλο τίποτα.
950 ΜΥΡ. Τώρ᾽ αμέσως! Να βγάλω τα παπούτσια μου.
Μα θα ψηφίσεις, φίλε, την ανακωχή.
ΚΙΝ. Θα την προτείνω στη Βουλή.
(Η Μυρρίνη έφυγε)
Μ᾽ αλάλιασε
τούτ᾽ η γυναίκα και με ξεχαρβάλωσε.
Μου ᾽βαλε τη φωτιά και γίνηκε άφαντη.
(Σε τόνο τραγικού θρήνου)
Τί να κάνω; Σε ποιάν
να ξεσπάσω; Με γέλασεν
η δικιά μου. Και πώς
να χορτάσω το βρέφος!
(Δείχνει)
Αχ! Ρουφιάνε, Αλεπόσκυλε,
βρες του μιαν παραμάνα!
ΧΟΡ. ΓΕΡ. Πώς βαστάς, κακομοίρη,
960 την απάτη, που σου ᾽καναν.
Σε λυπάμαι ο καημένος.
Ποιά νεφρά, ποιά ψυχούλα,
ποιά σακούλια, ποιά μέση
και ποιός κώλος θ᾽ αντέχανε!
Σε φούντωσαν και τώρα
τον αγέρα καβάλα.
ΚΙΝ. Ω θεοί μου, τί κάψα!
ΚΟΡ. ΓΕΡ. Ε! ρε πώς σε κατάντησε
τούτ᾽ η βρόμα κι η στρίγγλα!
ΚΙΝ. Όχι βρόμα, όχι στρίγγλα!
970 Γλυκύτατη, αγαπούλα!
ΚΟΡ. ΓΕΡ. Γλυκύτατη; Αγαπούλα;
Μωρέ βρόμα και στρίγγλα!
ΧΟΡ. ΓΕΡ. Να την σήκωνε ο Δίας
αψηλά, νέφος άχερα,
να την έφερνε βόλτες
να την έπαιζε σβούρα
με βοριά και σιφούνι
και κατόπι αφημένη
στο παλούκι να πέσει
να βρεθεί καρφωμένη.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΑΝΤΕΙΣ - ΜΕΛΑΜΠΟΔΑΣ

Καταγωγή - Μαντικές και άλλες ικανότητες


Ο Αμυθάων, λοιπόν, [γιος του Κρηθέα, που ίδρυσε την Ιωλκό, και της Τηρώς] εγκαταστάθηκε στην Πύλο και παντρεύτηκε την Ειδομένη, κόρη του Φέρητα, που του χάρισε δύο αγόρια, τον Βίαντα και τον Μελάμποδα· αυτός ο τελευταίος ζούσε στους αγρούς και μπροστά στο σπίτι του υπήρχε μια βαλανιδιά που πάνω της ήταν μια φιδοφωλιά· όταν οι υπηρέτες σκότωσαν τα φίδια, αυτός μάζεψε ξύλα κι έκαψε τα ερπετά, κράτησε όμως και έθρεψε τα φιδάκια. Όταν αυτά μεγάλωσαν, κάποια φορά, την ώρα που αυτός κοιμόταν, στάθηκαν στο πλάι πάνω από τους δυο του ώμους, και καθάριζαν τ' αυτιά του με τη γλώσσα τους. Αυτός πετάχτηκε πάνω και στάθηκε έντρομος, καθώς καταλάβαινε τις φωνές των πουλιών που πετούσαν από πάνω του, και μαθαίνοντας από αυτά τα μελλούμενα τα προέλεγε στους ανθρώπους. Απέκτησε μάλιστα και την ικανότητα να μαντεύει από τα σφάγια, κι όταν κάποτε συνάντησε τον Απόλλωνα στην περιοχή του Αλφειού, έγινε ύστερα άριστος μάντις. (Απολλόδωρος 1.97)
 
Και ενώ με τις ικανότητές του αυτές ο Μελάμποδας σχετίζεται με τον θεό της μαντικής Απόλλωνα, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο διέδωσε στους Έλληνες το όνομα του Διόνυσου και τον τρόπο της λατρείας του (Ηρ. 2.49.1-3)*.
 
Μελάμποδας, Φύλακος και Ίφικλος
 
Ο Βίας ήθελε την Πηρώ, κόρη του Νηλέα· αυτός, επειδή πολλοί ζητούσαν την κόρη του σε γάμο, είπε ότι θα τη δώσει σ' αυτόν που θα του φέρει τις αγελάδες του Ίφικλου. Αυτές βρίσκονταν στη Φυλάκη και τις φύλαγε ένα σκυλί τόσο καλά που ούτε άνθρωπος ούτε ζώο μπορούσε να τις πλησιάσει. Επειδή ο Βίας δεν μπορούσε να κλέψει μόνος του τις αγελάδες, παρακάλεσε τον αδελφό του να τον βοηθήσει. Ο Μελάμποδας του το υποσχέθηκε, προέβλεψε μάλιστα ότι θα πιαστεί την ώρα της κλοπής και ότι, αφού φυλακιστεί για ένα χρόνο, τότε μόνο θα πάρει τις αγελάδες. Έδωσε τον λόγο του και έφυγε για τη Φυλάκη [στη θεσσαλική Φθιώτιδα] και, όπως το είχε προβλέψει, πιάστηκε επ' αυτοφώρω και φυλακίστηκε. Κι ενώ υπολειπόταν λίγος ακόμη καιρός για να συμπληρωθεί ο χρόνος, άκουσε τα σκουλήκια, που ήταν κρυμμένα στη στέγη, ένα να ρωτά πόσο μέρος του δοκαριού έχει ήδη διαβρωθεί, άλλα να απαντούν ότι έμενε λίγο ακόμη. Αμέσως λοιπόν ζήτησε να τον μεταφέρουν σε άλλη φυλακή και λίγο μετά τη μεταφορά του έπεσε το οίκημα. Απόρησε ο Φύλακος και όταν έμαθε ότι ήταν άριστος μάντης, τον ελευθέρωσε και τον παρακάλεσε να του φανερώσει με ποιον τρόπο ο γιος του Ίφικλος θα μπορούσε να αποκτήσει παιδιά. Και αυτός το υποσχέθηκε με τον όρο να πάρει τις αγελάδες. Και αφού θυσίασε δύο ταύρους και τους έκοψε σε κομμάτια, κάλεσε τα μαντικά πουλιά. Όταν έφτασε ο γυπαετός, από αυτόν έμαθε ότι ο Φύλακος, όταν κάποτε ευνούχιζε κριάρια, άφησε δίπλα στον Ίφικλο το μαχαίρι που ήταν ακόμη ματωμένο, και καθώς το παιδί τρόμαξε και το 'βαλε στα πόδια, το έμπηξε στη συνέχεια στον κορμό της ιερής βαλανιδιάς, που η φλούδα της το αγκάλιασε και το σκέπασε. Έλεγε, λοιπόν, ο γύπας ότι, αν βρεθεί το μαχαίρι, ξύσουν τη σκουριά και τη δίνουν στον Ίφικλο για δέκα μέρες να την πίνει, θα γεννήσει γιο. Αφού έμαθε ο Μελάμποδας αυτά από τον γυπαετό, βρήκε το μαχαίρι, έξυσε τη σκουριά και την έδωσε στον Ίφικλο να την πίνει για δέκα μέρες· και εκείνος απέκτησε ένα γιο, τον Ποδάρκη. Και τις αγελάδες τις οδήγησε στην Πύλο, ύστερα πήρε την κόρη του Νηλέα και την έδωσε στον αδελφό του. Και για αρκετό καιρό κατοικούσε στη Μεσσήνη… (Απολλόδωρος 1.98-102)
 
Μελάμποδας και Προιτίδες
 
Ο Προίτος κάλεσε τον Μελάμποδα στην Τίρυνθα, για να γιατρέψει από την τρέλα τις τρεις κόρες του Ιφινόη, Λυσίππη και Ιφιάνασσα. Αυτές, είτε επειδή προσέβαλαν το Διόνυσο είτε επειδή είχαν προκαλέσει την οργή της Ήρας, είχαν χάσει τα λογικά τους και έτρεχαν στα βουνά δέσμιες της τρέλας. Ο Μελάμποδας, που γνώριζε τη λατρεία του Διόνυσου και ήταν ο πρώτος που ανακάτεψε το κρασί με νερό, προσφέρθηκε να τις γιατρέψει με αντάλλαγμα το ένα τρίτο του βασιλείου, όμως ο Προίτος θεώρησε υπερβολική την απαίτηση του μάντη. Όμως το κακό εξαπλώθηκε σε μεγάλο μέρος των Αργείων γυναικών, οι οποίες σκότωναν τα παιδιά τους, εγκατέλειπαν τις εστίες τους και έφευγαν τρελαμένες στα βουνά, όπου διαμέλιζαν ζώα και τα καταβρόχθιζαν ωμά. Μετά από νέα παράκληση του Προίτου ο Μελάμποδας δέχτηκε να διώξει το κακό, αλλά αυτή τη φορά ζήτησε τα δυο τρίτα του βασιλείου, το ένα για τον ίδιο και το άλλο για τον αδελφό του Βίαντα.
 
Συνοδευόμενος κι από άλλους άνδρες, ο Μελάμποδας κυνήγησε στη Σικυώνα τις Αργείες γυναίκες που προσπαθούσαν να διαφύγουν. Εκεί η Ιφινόη, μια από τις κόρες του Προίτου, εξαντλημένη έχασε τη ζωή της· η καταδίωξη συνεχίστηκε έπειτα προς την οροσειρά των Αροανίων. Εκεί τις βρήκε ο μάντης και τις οδήγησε στην τοποθεσία Λουσοί, όπου με εξαγνισμούς και μυστικές τελετές κατόρθωσε να τις γιατρέψει από την τρέλα. Στον Άνιγρο ποταμό της Πελοποννήσου, ΝΔ της Ολυμπίας, πέταξε ο Μελάμποδας τα αντικείμενα που χρησιμοποίησε για τον εξαγνισμό των θυγατέρων του Προίτου. Από τότε, από τα νερά του ποταμού αναδύεται μια άσχημη μυρωδιά**. Σύμφωνα με τη μαρτυρία ορισμένων συγγραφέων, η ίαση των Προιτίδων στους Λουσούς ήταν άμεση ενέργεια της Άρτεμης.
 
Μετά από αυτό, ο Προίτος πάντρεψε την Ιφιάνασσα με τον Μελάμποδα και τη Λυσίππη με τον αδελφό του μάντη, τον Βίαντα. Έτσι ανέβηκαν και οι δυο στους θρόνους που τους είχε υποσχεθεί ο Προίτος. (Απολλόδωρος 2.2.2 κ.ε.)***
 
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο Μελάμποδας είχε για σύζυγό του την Ιφιάνειρα, κόρη του βασιλιά του Άργους Μεγαπένθη.
 
Μελάμπους και Αλέα/Αθηνά
 
Στην Αλέα υπήρχε ναός της Αθηνάς, τον βωμό του οποίου έφτιαξε, σύμφωνα με την παράδοση, ο Μελάμποδας. Σ' αυτόν παριστάνονταν η Ρέα και η Νύμφη Οινόη να κρατούν τον Δία μωρό. Η τοπική θεότητα Αλέα, που εξομοιώθηκε μετά με τη θεά Αθηνά, φαίνεται ότι είχε θεραπευτικές ιδιότητες. Έτσι εξηγείται ίσως η σχέση της με τον Μελάμποδα και η παρουσία στον ναό της αγαλμάτων του Ασκληπιού και της Υγείας που είχε φιλοτεχνήσει ο Σκόπας.
-------------------------
*[2.49.1] Έτσι, μου φαίνεται ότι ο Μελάμπους του Αμυθάωνα δεν είχε άγνοια γι᾽ αυτή τη θυσία αλλά τη γνώριζε καλά. Γιατί ο Μελάμπους ήταν εκείνος που έμαθε στους Έλληνες το όνομα του Διόνυσου, τη θυσία και την πομπή του φαλλού· για την ακρίβεια, δεν εξέθεσε αυτός την υπόθεση στο σύνολό της, αλλά οι κατοπινότεροι διδάσκαλοι, που πρόσθεσαν περισσότερα· πάντως όμως, ο Μελάμπους ήταν εκείνος που δίδαξε την περιφορά του φαλλού προς τιμήν του Διόνυσου, και απ᾽ αυτόν έμαθαν οι Έλληνες να κάνουν τα όσα κάνουν.
[2.49.2] Σοφός άνθρωπος, καθώς υποστηρίζω ότι ήταν, ο Μελάμπους έγινε κύριος της μαντικής τέχνης, και από την Αίγυπτο έμαθε πολλά και διάφορα, μεταξύ τους και τα σχετικά με τον Διόνυσο και τα μετέδωσε στους Έλληνες με μικρές παραλλαγές· γιατί δεν παραδέχομαι ότι από απλή σύμπτωση μοιάζουν τα όσα γίνονται στην Αίγυπτο προς τιμήν του θεού με τα όσα κάνουν οι Έλληνες, αφού, αν ήταν έτσι, τα τελευταία αυτά θα έμοιαζαν με τις άλλες συνήθειες των Ελλήνων και δεν θα είχαν παρουσιαστεί τόσο πρόσφατα. [
2.49.3] Ούτε παραδέχομαι ότι οι Αιγύπτιοι πήραν από τους Έλληνες αυτό το έθιμο ή οποιοδήποτε άλλο. Αλλά έχω τη γνώμη ότι τα σχετικά με τον Διόνυσο ο Μελάμπους τα έμαθε κυρίως από τον Κάδμο τον Τύριο και από τους συντρόφους του που ήρθαν από τη Φοινίκη στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται Βοιωτία.
 
**Παυσανίας και Στράβων για τον ποταμό Άνιγρο
Το ρεύμα αυτού του ποταμού [του Άνιγρου] συχνά το σταματούν ισχυροί άνεμοι, γιατί κουβαλούν την άμμο από την ανοιχτή θάλασσα ενάντια στο ρεύμα του ποταμού και εμποδίζουν το νερό να τρέξει προς τα εμπρός. Όταν, λοιπόν, από τις δύο πλευρές μουσκέψει η άμμος από έξω από τη θάλασσα και από μέσα από το ποτάμι,τότε υπάρχει μεγάλος κίνδυνος και για τα ζώα και για τους ανθρώπους να βουλιάξουν. Ο Άνιγρος πηγάζει από το αρκαδικό βουνό Λάπιθο και ήδη από τις πηγές του το νερό δεν είναι ευώδες αλλά έχει φοβερή δυσοσμία. Και πριν να δεχθεί τα νερά του παραπόταμου Ακίδαντα, είναι φανερό ότι δεν τρέφει καθόλου ψάρια. Μετά τη συμβολή των δύο ποταμών τα ψάρια που με το νερό κατεβαίνουν στον Άνιγρο οι άνθρωποι δεν τα θεωρούν φαγώσιμα, αν όμως πιαστούν στα νερά του Ακίδαντα, θεωρούνται φαγώσιμα. Είμαι πεπεισμένος ότι η παράξενη οσμή του Άνιγρου οφείλεται στη σύσταση του εδάφους μέσα από το οποίο περνάει το νερό, ώσπου να βγει στις πηγές, όπως ακριβώς τα ποτάμια πέρα από την Ιωνία, οι αναθυμιάσεις των οποίων είναι ολέθριες για τους ανθρώπους. Μερικοί Έλληνες λένε ότι ο Χείρωνας ή ένας άλλος Κένταυρος, ο Πυλήνορας, τοξεύτηκε από τον Ηρακλή και πληγωμένος κατέφυγε σε αυτό το ποτάμι, όπου καθάρισε το τραύμα του. Το δηλητήριο της ύδρας έδωσε στον Άνιγρο αυτή την αποκρουστική οσμή. Άλλοι πάλι αποδίδουν αυτή την ιδιότητα του ποταμού στον Μελάμποδα, τον γιο του Αμυθάονα, που έριξε στο νερό τα καθάρσια που χρησιμοποίησε για τον καθαρμό των θυγατέρων του Προίτου. Υπάρχει στο Σαμικό ένα σπήλαιο, όχι μακριά από το ποτάμι, που ονομάζεται το σπήλαιο των Ανιγρίδων νυμφών. Όποιος μπει σε αυτό και υποφέρει από αλφισμό [αλμπινισμός ή λευκπάθεια] ή λεύκη, είθισται καταρχάς να εύχεται στις νύμφες και να υπόσχεται θυσία· μετά σκουπίζει τα άρρωστα μέλη του σώματος. Κολυμπώντας μέσα στο ποτάμι άφηνε την παλιά ακαθαρσία στο νερό και έβγαινε υγιής και χωρίς αποχρωματισμένες κηλίδες. (Παυσ. 5.5.7-11)
 
πρὸς γὰρ δὴ τῷ ἄντρῳ τῶν Ἀνιγριάδων νυμφῶν ἐστι πηγή, ὑφ᾽ ἧς ἕλειον καὶ τιφῶδες τὸ ὑποπῖπτον γίνεται χωρίον· ὑποδέχεται δὲ τὸ πλεῖστον τοῦ ὕδατος ὁ Ἄνιγρος βαθὺς καὶ ὕπτιος ὢν ὥστε λιμνάζειν· θινώδης δ᾽ ὢν ὁ τόπος ἐξ εἴκοσι σταδίων βαρεῖαν ὀσμὴν παρέχει καὶ τοὺς ἰχθῦς ἀβρώτους ποιεῖ. μυθεύουσι δ᾽ οἱ μὲν ἀπὸ τοῦ τῶν τετρωμένων Κενταύρων τινὰς ἐνταῦθ᾽ ἀπονίψασθαι τὸν ἐκ τῆς Ὕδρας ἰόν, οἱ δ᾽ ἀπὸ τοῦ Μελάμποδα τοῖς ὕδασι τούτοις καθαρσίοις χρήσασθαι πρὸς τὸν τῶν Προιτίδων καθαρμόν· ἀλφοὺς δὲ καὶ λεύκας καὶ λειχῆνας ἰᾶται τὸ ἐντεῦθεν λουτρόν. (Στρ., Γεωγρ. 8.3.19.15-25)
 
***Μελάμποδας και Προιτίδες
Και απέκτησε ο Ακρίσιος από την Ευρυδίκη, κόρη του Λακεδαίμονα, τη Δανάη, και ο Προίτος από τη Σθενέβοια τη Λυσίππη, την Ιφινόη και την Ιφιάνασσα. Όταν αυτές έφτασαν σε ηλικία γάμου, καταλήφθηκαν από μανία, ή επειδή δεν αποδέχονταν τις ιερουργίες του Διόνυσου, όπως λέει ο Ησίοδος, ή επειδή περιφρόνησαν το άγαλμα της Αθηνάς, όπως ισχυρίζεται ο Ακουσίλαος. Σε κατάσταση μανίας περιπλανιόνταν σε όλη την Αργεία· ύστερα, πέρασαν στην Αρκαδία και διέτρεχαν τις ερημιές κάνοντας κάθε δυνατή αδιαντροπιά. Ο Μελάμποδας, γιος του Αμυθάονα και της Ειδομένης, κόρης του Άβαντα, που ήταν μάντης και πρώτος είχε βρει τη θεραπεία με φάρμακα και καθαρμούς, υποσχέθηκε να θεραπεύσει τις κοπέλες, με τον όρο να πάρει το ένα τρίτο από το βασίλειο. Και καθώς ο Προίτος δεν έδινε την άδεια να τις θεραπεύσει με τόσο μεγάλη ανταμοιβή, τις κοπέλες τις παραπήρε η μανία και επιπλέον μετά από αυτές και τις υπόλοιπες γυναίκες· και αυτές δηλαδή εγκατέλειπαν τα σπίτια τους, σκότωναν τα ίδια τους τα παιδιά και σύχναζαν στις ερημιές. Και καθώς η συμφορά διογκωνόταν όλο και περισσότερο, ο Προίτος δέχτηκε τελικά να δώσει την ανταμοιβή που του είχε ζητηθεί. Αλλά ο Μελάμποδας υποσχόταν να τις θεραπεύσει, με τον όρο να πάρει το άλλο ένα τρίτο της γης ο αδελφός του Βίαντας. Και ο Προίτος, επειδή φοβήθηκε μήπως, όσο καθυστερούσε η θεραπεία, του ζητούσαν όλο και μεγαλύτερο κομμάτι από την επικράτειά του, του επέτρεψε να τις θεραπεύσει με αυτούς τους όρους. Τότε ο Μελάμποδας πήρε μαζί του τα πιο ρωμαλέα παλικάρια και με αλαλαγμούς και έξαλλους χορούς τις κυνήγησαν διώχνοντάς τες από τα βουνά στη Σικυώνα. Και την ώρα που τις κυνηγούσαν, η μεγαλύτερη κόρη του Προίτου, η Ιφινόη, πέθανε [από εξάντληση] οι άλλες δύο υποβλήθηκαν σε καθαρμούς και ήρθαν στα συγκαλά τους. Αυτές τις πάντρεψε ο Προίτος με τον Μελάμποδα και τον Βία, και λίγο μετά απέκτησε και ένα γιο, τον Μεγαπένθη.1 (Απολλόδωρος 2.2.2 κ.ε.)

Πάντα ανέτοιμοι στον έρωτα

Η ελπίδα θα ‘ναι για πάντα η μεγάλη ντόπα κι ο βασικός λόγος για τον οποίο χαρίζουμε ευκαιρίες, χωρίς πολλή σκέψη και με μπόλικο συναίσθημα.    

Οι ελπίδες, όπως κι οι ευκαιρίες, είναι σε έξαρση όσο είμαστε μικροί. Με τους πρώτους βράχους και τα πρώτα εμπόδια στον δρόμο μας, με τα πρώτα χρόνια της ωριμότητας, έρχεται κι η σωστή αξιολόγηση των καταστάσεων, το πιο καθαρό βλέμμα, η πιο καθαρή σκέψη κι, αναπόφευκτα, η στάθμη των ελπίδων και των ευκαιριών πέφτει.

Για να ‘ρθει εκείνη τη μαγική στιγμή ο έρωτας και να τα διαλύσει όλα.

Κι ώριμες σκέψεις, και στόχοι, κι ισορροπίες πάνε όλα κυριολεκτικά στον διάολο. Πολλές φορές πας κι εσύ μαζί τους.

Κι η τετράγωνη ορθολογιστική σου νοοτροπία κι εκείνα τα γελοία λόγια που ξεστόμιζες με σιγουριά κι απόλυτη υποτίμηση προς τον έρωτα και τους κάθε λογής ερωτευμένους. Κάτσε λούσου τα τώρα, που το ‘παιζες σοφός, ψύχραιμος και σίγουρος για τον εαυτό σου.

Η ελπίδα πάντα θα ντοπάρει τις ευκαιρίες, ο έρωτας πάντα θα σε βρίσκει απροετοίμαστο και θα σε μετατρέπει σε ένα τρυφερό, γελοίο, πλάσμα, κι όλα αυτά θα συνεχίσουν να συμβαίνουν όσο η Γη γυρίζει κι όσο εσύ ορκίζεσαι πως δε θα το ξανακάνεις.

Δεν αγαπιόμαστε γιατί δεν γνωρίζουμε πως

Τι είναι η αγάπη;

Η λέξη είναι τόσο πολύφορτωμένη και διεφθαρμένη που αποφεύγω να την χρησιμοποιώ.

Όλοι μιλάνε για αγάπη - κάθε περιοδικό και εφημερίδα και κάθε ιεραπόστολος μιλούν συνεχώς για αγάπη.

Αγαπώ την πατρίδα μου, αγαπώ κάποιο βιβλίο, αγαπώ το βουνό, αγαπώ την απόλαυση, αγαπώ την γυναίκα μου, αγαπώ το παιδί μου.

Είναι η αγάπη μια ιδέα;

Αν όντως είναι, τότε μπορεί να καλλιεργηθεί, θραφεί, να περιβληθεί με στοργή, να επιβληθεί, να αλλάξει κατά το δοκούν.

Επειδή δεν μπορούμε να λύσουμε αυτό το ανθρώπινο ζήτημα καταφεύγουμε σε αφαιρέσεις.

Η αγάπη μπορεί να είναι η υστάτη λύση σε όλες τις δυσκολίες του ανθρώπου, τα προβλήματα και τις επώδυνες προσπάθειες, οπότε πως θα βρούμε τι είναι η αγάπη;

Απλώς ορίζοντάς την;

Η θρησκεία την όρισε με τον ένα τρόπο, η κοινωνία με άλλο τρόπο και υπάρχουν ένα σορό αποκλίσεις και διαστρεβλώσεις.

Λατρεύουμε κάποιον, κοιμόμαστε με κάποιον, η ανταλλαγή συναισθημάτων, η συντροφικότητα - είναι αυτό που λέμε αγάπη;

Μπορεί η αγάπη να χωρισθεί στην ιερή και την ανίερη, την ανθρωπινή και την θεϊκή ή απλά υπάρχει μόνο μια αγάπη;

Είναι η αγάπη ένα πράγμα και όχι πολλά πράγματα;

Αν πούμε «σε αγαπώ» αυτό αποκλείει την αγάπη για κάποιον άλλον;

Είναι η αγάπη προσωπική ή μη προσωπική;

Ηθική ή ανήθικη;

Οικογενειακή ή μη οικογενειακή;

Αν αγαπάς την ανθρωπότητα αγαπάς και τον καθένα ξεχωριστά;

Είναι η αγάπη συναίσθημα;

Είναι η αγάπη αίσθημα;

Είναι η αγάπη απόλαυση και επιθυμία;

Όλες αυτές οι ερωτήσεις δείχνουν, έτσι δεν είναι, ότι έχουμε ιδέες για την αγάπη, ιδέες για το τι πρέπει να είναι και τι δεν πρέπει να είναι η αγάπη, έναν κανόνα η κώδικα που έχει δημιουργήσει η κοινωνία στην οποία ζούμε.

Τώρα πως θα βρω τι είναι αυτή η φλόγα που λέμε αγάπη;

Όχι πως να βρούμε έναν τρόπο να την εκφράσουμε διαφορετικά αλλά να βρούμε την σημασία της.

Πρώτα θα απορρίψω ό,τι έχουν πει η εκκλησία, η κοινωνία, οι φίλοι και οι γονείς μου, κάθε βιβλίο και άνθρωπος διότι θέλω να βρω μόνος μου τι είναι η αγάπη.

Εδώ είναι ένα τεράστιο πρόβλημα που εμπεριέχει όλη την ανθρωπότητα, υπάρχουν χιλιάδες τρόποι να την ορίσεις και εγώ έχω φυλακιστεί σε κάποιον τρόπο να την ορίζω.

Για αυτό τον λόγο δεν πρέπει να διώξω όλες τις τάσεις και τις προκαταλήψεις μου;

Είμαι μπερδεμένος, διαλυμένος από τις δικές μου επιθυμίες οπότε λέω στον εαυτό μου «πρώτα καθάρισε το δικό σου μπέρδεμα».

Ίσως να μπορέσουμε να δούμε τι είναι αγάπη καταλαβαίνοντας τι δεν είναι.

Το να ανήκεις σε κάποιον, το να σε φροντίζει κάποιος και να εξαρτάσαι από αυτόν - σε όλο αυτό πρέπει να υπάρχει πάντα άγχος, φόβος, ζήλεια, ενοχή, και όσο υπάρχει φόβος δεν μπορεί να υπάρξει αγάπη.

Ένα μυαλό γεμάτο πίκρες δεν μπορεί να καταλάβει τι είναι αγάπη, αισθηματικότητα και συναισθηματικότητα δεν έχουν καμιά σχέση με την αγάπη.

Έτσι, η αγάπη δεν έχει σχέση με την επιθυμία και την απόλαυση.

Η αγάπη δεν είναι προϊόν της σκέψης, η οποία με την σειράς της είναι προϊόν του παρελθόντος.

Η σκέψη δεν μπορεί να καλλιεργήσει την αγάπη.

Η αγάπη δεν περιορίζεται και δεσμεύεται από την ζήλεια, γιατί η ζήλεια είναι το παρελθόν.

Η αγάπη είναι το τώρα, το παρόν. Δεν είναι το «θα αγαπήσω» ούτε το «αγάπησα».

Όταν αγαπάς δεν πρόκειται να ακολουθήσεις κανέναν.

Η αγάπη δεν υπακούει.

Όταν αγαπάς δεν υπάρχει ούτε σεβασμός ούτε ασέβεια.

Δεν γνωρίζετε τι θα πει να αγαπάς αληθινά κάποιον;

Να αγαπάς χωρίς μίσος, χωρίς ζήλεια, χωρίς θυμό, χωρίς να θέλετε να επηρεάσετε το τι σκέφτεται ή τι κάνει ο άλλος, χωρίς να καταδικάζετε, χωρίς να συγκρίνετε;

Όταν υπάρχει αγάπη υπάρχει σύγκριση;

Όταν αγαπάτε κάποιον με όλη σας την καρδιά, με όλο σας τον νου, με όλο σας το σώμα, με όλη σας την ύπαρξη, υπάρχει σύγκριση;

Όταν αφήνεσαι ολοκληρωτικά στην αγάπη δεν υπάρχει ο άλλος.

Αλλά αν θέλετε ακόμα να βρείτε (τι είναι η αγάπη), θα δείτε ότι δεν είναι φόβος, εξάρτηση, ζήλεια, η κτητικότατα, η υπευθυνότητα και το χρέος, η αυτολύπηση, η αγωνία του να μην αγαπηθείς.

Λοιπόν, αφού τα διώξετε όλα αυτά, όχι με την βια, αλλά ξεπλένοντας τα όπως η βροχή ξεπλένει την σκόνη πολλών ημερών από ένα φύλλο, τότε ίσως βρείτε αυτό το περίεργο λουλούδι που ο άνθρωπος αναζητά τόσο πολύ.

Θα σας υπαγορεύσει κάποια εξουσία, κάποια μέθοδος, κάποιο σύστημα πως να αγαπάτε;

Αν κάποιος σας πει πως να αγαπάτε τότε αυτό δεν είναι αγάπη.

Γίνεται να πείτε "θα εξασκήσω την αγάπη. Θα κάτσω κάτω και θα το σκεφτώ μέρα με την ημέρα. Θα εξασκήσω τον εαυτό μου να είναι καλός και ευγενικός και θα τον πιέσω να δίνει προσοχή στους άλλους;"

Η αγάπη είναι κάτι νέο, φρέσκο, ζωντανό. Δεν έχει χτες ούτε και αύριο. Είναι πέρα από το μαρτύριο της σκέψης.

Μόνο το αθώο μυαλό μπορεί να καταλάβει τι είναι η αγάπη, και το αθώο μυαλό μπορεί να ζήσει σε έναν κόσμο που δεν είναι αθώος.

Το να βρεις αυτό το καταπληκτικό πράγμα που ο άνθρωπος αναζητά αιώνια μέσα από την θυσία, μέσω της λατρείας, μέσω των σχέσεων, μέσω του σεξ, μέσω κάθε μορφής απόλαυσης και πόνου, είναι δυνατό μόνο όταν η σκέψη κατανοήσει τον εαυτό της και να φτάσει στο τέλος της.

Τότε η αγάπη δεν έχει αντίθετο, τότε η αγάπη δεν έχει σύγκρουση.

Τι πράγμα είναι οι σχέσεις και πόσο εύκολα πέφτουμε στη συνήθεια κάποιας συγκεκριμένης σχέσης, θεωρούμε τα πράγματα δεδομένα, αποδεχόμαστε τις καταστάσεις και δεν είναι ανεκτή καμιά αλλαγή δε δεχόμαστε καμία κίνηση προς την αβεβαιότητα, ούτε για ένα λεπτό.

Όλα είναι τόσο καλά ρυθμισμένα, τόσο στέρεα φτιαγμένα, τόσο δεσμευμένα, που δεν υπάρχει καμία ελπίδα για λίγη φρεσκάδα, για μια καθαρή αναζωογονητική ανοιξιάτικη ανάσα.

Αυτά κι άλλα πολλά τα ονομάζουμε σχέσεις.

Αν παρατηρήσουμε από κοντά, οι σχέσεις είναι κάτι πολύ πιο λεπτό, κάτι πιο γοργό κι από την αστραπή, πιο αχανές κι από τη γη, γιατί οι σχέσεις είναι η ζωή.

Η ζωή μας είναι σύγκρουση. Θέλουμε να κάνουμε τις σχέσεις χοντροκομμένες, ωμές, εύκολες.

Έτσι χάνουν την ευωδιά τους, την ομορφιά τους.

Όλα τούτα συμβαίνουν γιατί δεν αγαπάμε, κι η αγάπη, φυσικά, είναι το σπουδαιότερο απ' όλα, γιατί μέσα σ' αυτή πρέπει να εγκαταλείψει κανείς ολοκληρωτικά τον εαυτό του. (το εγώ του)

Αυτή ακριβώς η ιδιότητα της φρεσκάδας, του καινούριου, είναι ουσιαστική, αλλιώς η ζωή γίνεται ρουτίνα, συνήθεια και η αγάπη δεν είναι συνήθεια, δεν είναι κάτι βαρετό.

Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν χάσει το αίσθημα της έκπληξης. Θεωρούν τα πάντα δεδομένα κι αυτή η αίσθηση της ασφάλειας καταστρέφει την ελευθερία και τις εκπλήξεις της αβεβαιότητας.

Yalom: Ο σεξουαλικός πόθος είναι, κατά βάθος, πόθος για ολοκληρωτική κυριαρχία πάνω στο πνεύμα και το σώμα του άλλου

-Ο σεξουαλικός πόθος είναι, κατά βάθος, πόθος για ολοκληρωτική κυριαρχία πάνω στο πνεύμα και το σώμα του άλλου.

-Δεν οφείλουμε να δημιουργήσουμε– δεν οφείλουμε να γίνουμε- πριν αναπαραχθούμε; Η ευθύνη μας στη ζωή είναι να δημιουργήσουμε το ανώτερο. Τίποτα δεν πρέπει να εμποδίσει την ανάπτυξη του ήρωα μέσα μας. Κι αν παρεμβάλλεται ο πόθος, τότε κι αυτός πρέπει να υπερπηδηθεί.

-Ο πόθος, ο ερεθισμός, η λαγνεία – αυτά μας υποδουλώνουν. Οι μάζες περνούν τη ζωή τους σαν γουρούνια που τρώνε μέσα στην ταΐστρα της ηδονής.

-Πρέπει να επιλέξετε ανάμεσα στην άνεση και στην αληθινή αναζήτηση!

-Συχνά νιώθω σαν η ζωή μου να άγγιζε πια το ψηλότερο σημείο της... έχω φτάσει στην κορυφή κι όταν κοιτάζω πέρα να δω τι υπάρχει μπροστά μου, βλέπω μόνο φθορά- μια κατάβαση... Όχι, όμως αυτό δεν είναι απόλυτα σωστό. Δεν με ανησυχεί η κατάβαση- αλλά η μη ανάβαση.

–Κανένας μας δεν άρχισε να επιλέγει εσκεμμένα στόχους , οι στόχοι απλώς υπήρχαν, ήταν φυσικά επακόλουθα της εποχής μου του κόσμου, της οικογένειάς μου...Δεν ήταν αρκετά στέρεα για να στηρίξουν μια ολόκληρη ζωή... Εσύ κι εγώ , όμως, έχουμε πολύ καλή όραση. Εσύ κοίταξες πολύ πέρα μέσα στη ζωή. Είδες πως ήταν το ίδιο μάταιο να εκπληρώνεις λανθασμένα στόχους, όσο και το να θέτεις νέους λανθασμένους στόχους. Το πολλαπλάσιο του μηδενός είναι πάντα μηδέν!

–Αν δεν γίνεις ο κύριος της πορείας της ζωής σου, σημαίνει ότι επιτρέπεις στην ύπαρξή σου να αποτελεί ατύχημα.

-ο χρόνος δεν διακόπτεται, ότι η βούληση δεν μπορεί να πάει προς τα πίσω. Μόνο οι προνομιούχοι κατορθώνουν να έχουν τέτοια ενόραση!

-Το γεγονός ότι η βούληση δεν μπορεί να γυρίσει πίσω, δεν σημαίνει ότι είναι αδύναμη! Επειδή, δόξα το Θεό, ο Θεός είναι νεκρός– αυτό δεν σημαίνει ότι η ύπαρξη δεν έχει σκοπό. Επειδή έρχεται ο θάνατος– αυτό δεν σημαίνει πως η ζωή δεν έχει αξία.

- ν΄ αποσχιστούμε από τους γονείς και την κουλτούρα μας προς αναζήτηση της τελειότητας.

-Έχω άραγε την ικανότητα να τον διδάξω να μετατρέψει το «έτσι συνέβη» σε «έτσι το θέλησα»;

-Ποτέ δεν κατάλαβε ότι το καθήκον του ήταν να τελειοποιήσει τη φύση, να ξεπεράσει τον εαυτό του, την κουλτούρα του, την οικογένεια, τον σαρκικό πόθο του, την ωμή κτηνώδη του φύση, να γίνει αυτός που είναι, να γίνει ό,τι είναι.

-Φυσικά υποφέρεις, αυτό είναι το κόστος της καθαρής όρασης. Φυσικά φοβάσαι να ζεις σημαίνει να βρίσκεσαι σε κίνδυνο. Πρέπει να σκληραγωγηθείς!

-Πρέπει ν΄ αντιμετωπίσεις τα σημαντικά υπαρξιακά θέματα επέμενε ο Νίτσε, και τότε η εμμονή σου με τη Βέρθα θα ξεθωριάσει.

-Ήταν πάρα πολύ ευχάριστο να ξεφυτρώνει όσα είχε μέσα του, να μοιράζεται τα χειρότερα μυστικά του, να έχει την αμέριστη προσοχή κάποιου που, κατά κανόνα, τον καταλαβαίνει, τον αποδεχόταν κι έμοιαζε ακόμα και να τον συγχωρεί.

-Όλη μου τη ζωή με προειδοποιούν γι΄ αυτά τα ρίσκα. Κι όμως ως τώρα δεν έχω απογοητευτεί ποτέ – ούτε μια φορά.

-«Όλοι οι σοβαρά σκεπτόμενοι άνθρωποι σκέφτονται την αυτοκτονία, παρατήρησε ο Νίτσε». «Είναι μια ανακουφιστική σκέψη που μας βοηθάει να περάσουμε τη νύχτα».

-«ένα ύψος απ΄ όπου η τραγωδία παύει να φαίνεται τραγική»

-Αυτές οι καημένες φαντασιώσεις δεν είναι μέρος μιας υπέρτατης πραγματικότητας. Όλα όσα βλέπουμε είναι σχετικά, όπως και όλα όσα γνωρίζουμε. Εμείς επινοούμε αυτά που βιώνουμε. Κι ότι επινοήσαμε, μπορούμε και να το καταστρέψουμε.

-Παρόλο που εμείς επινοούμε την πραγματικότητα, το μυαλό μας είναι φτιαγμένο έτσι που να μας το κρύβει.

-Παρουσιάζει τον εαυτό του ως καλό – δεν βλάπτει κανένα- εκτός απ΄ τον εαυτό του και την φύση! Φοβάται τόσο πολύ ότι κάποιος θα τον πληγώσει; Μήπως γι΄ αυτό δεν τολμάει να το λέει αρετή. Το αληθινό του όνομα είναι δειλία! Είναι πολιτισμένος, ευγενής, άνθρωπος με τρόπους. Έχει εξημερώσει την άγρια φύση του, έκανε το λύκο του σκυλάκι. Κι αυτό το λέει μέτρο. Το αληθινό του όνομα είναι δειλία!

-έχω ανάγκη την μαγεία, δεν μπορώ να ζω ασπρόμαυρα.

-με δελεάζει η απόδραση όχι απ΄ τον κίνδυνο αλλά απ΄την ασφάλεια. Ίσως έχω ζήσει με υπερβολική ασφάλεια!

-Άλλοι το ξέρω, ζηλεύουν αυτή τη ζωή – εμένα όμως με τρομάζει. Με τρομάζει η ομοιομορφία και η πρόβλεψιμότητά της. Με τρομάζει τόσο που μερικές φορές σκέφτομαι τη ζωή μου σαν καταδίκη σε θάνατο!

-Η μαγεία απαιτεί σκοτάδι και μυστήριο.

-Η ωραία γυναίκα έχει περισσότερη δύναμη αν την ποθούν κι άλλοι άντρες.

-Κι αφού οι εικόνες των ονείρων δεν πεθαίνουν, ήταν ένα μέρος όπου θα ήμουν αιώνιος!

-Η πολυπλοκότητα της διπλής ζωής, της μυστικής ζωής, δεν είναι του γούστου μου. Κι όμως τη λαχταράω. Η επιφανειακή αστική ζωή είναι θανάσιμα ανιαρή- παραείναι ορατή, βλέπεις πάρα πολύ καθαρά το τέλος και όλες τις πράξεις που οδηγούν στο τέλος. Ξέρω πως ακούγεται τρελό, αλλά η διπλή ζωή είναι μια επιπλέον ζωή. Υπόσχεται την προέκταση της ζωής μας. Ο Νίτσε συμφώνησε. «Νιώθεις ότι ο χρόνος καταβροχθίζει τις δυνατότητες της επιφανειακής ζωής, ενώ η κρυφή ζωή είναι αστείρευτη;»

-αντιπαθώ τους άλλους που μου κλέβουν την μοναχικότητά μου χωρίς να μου προσφέρουν αληθινή συντροφιά.

-Είναι επικίνδυνο να ζεις με ασφάλεια.

–Ερωτευόμαστε περισσότερο τον ίδιο τον πόθο από το αντικείμενό του.

-Θα ΄ρθει μια εποχή που οι άνθρωποι θα πάψουν να φοβούνται την γνώση, που δεν θα μεταμφιέζουν την αδυναμία σε «ηθικό νόμο», που θα βρουν το θάρρος να σπάσουν τα δεσμά του «πρέπει».

-η φλόγα της πίστης τροφοδοτείται αδιάκοπα από το φόβο του θανάτου, της λήθης και της έλλειψης νοήματος.

–Ο εραστής πρέπει να ακυρώσει τα μάτια του, να θυσιάσει την αλήθεια. Και, για μένα μια ζωή χωρίς αλήθεια είναι ένας ζωντανός θάνατος!

-Περισσότερο απ΄ όλα, νομίζω ότι μου λείπει η προσοχή του...Όσο περισσότερο ξεθωριάζει η εικόνα του τόσο παλεύω με το αίσθημα ότι οι δραστηριότητές μου και οι επιτυχίες μου είναι όλες εφήμερες ότι δεν έχουν πραγματική σημασία.

-πιο εύκολα αντιμετωπίζεις μια κακή φήμη παρά μια κακή συνείδηση.

-όλα τα κίνητρα και τα δικά μου και του Νίτσε γεννιούνται από μια και μόνη πηγή- το ένστικτο της απόδρασης από τη λήθη του θανάτου.

-...υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να αναζητάς την έγκριση ενός γονιού και στο να πασχίζεις να ανυψώσεις εκείνους που θα έρθουν στο μέλλον.

-«Να πεθαίνεις τη σωστή στιγμή!» «Ζήσε όταν ζεις! Ο θάνατος χάνει τη φρίκη του αν κάποιος πεθαίνει έχοντας εξαντλήσει την ζωή του!...Έζησες τη ζωή σου; Ή σε έζησε εκείνη; Την επέλεξες; Ή σε επέλεξε εκείνη; Την αγάπησες; Ή μετάνιωσες γι΄ αυτήν… Την κατανάλωσες; ...Όχι, δεν επέλεξα! Όχι, δεν επέλεξα! Όχι, δεν έζησα την ζωή που ήθελα! Έζησα την ζωή που μου ανατέθηκε. Ο πραγματικός μου εαυτός εγκλωβίστηκε μέσα στη ζωή μου«.

-Ναι η αιώνια επανάληψη σημαίνει ότι κάθε φορά που επιλέγεις μια πράξη θα την επιλέγεις αιώνια. Και ισχύει ίδιο για κάθε πράξη που δεν κάνεις, κάθε εμποδισμένη σκέψη, κάθε επιλογή που αποφεύγεις. Και όλη η αβίωτη ζωή θα μένει να φουσκώνει μέσα σου, αβίωτη για όλη την αιωνιότητα. Κι η αδιόρατη φωνή της συνείδησής σου θα σου διαμαρτύρεται αιώνια.

-Αυτή η στιγμή υπάρχει για πάντα κι εσύ, μονάχος σου, είσαι το μόνο σου ακροατήριο.

-Αυτό – απελευθέρωση σημαίνει ένα ιερό όχι, ακόμη και στο καθήκον...Η καλοσύνη σου, το καθήκον σου, η αφοσίωσή σου- αυτά είναι τα κάγκελα της φυλακής σου. Θα αφανιστείς από τέτοιες μικρές αρετές...Το καθήκον σου σαν γονιός δεν είναι να αναπαράγεις άλλον έναν εαυτό, άλλον έναν Γιόζεφ, αλλά κάτι υψηλότερο. Είναι να παραγάγεις ένα δημιουργό... Ο γάμος δεν θα ‘πρεπε να ΄ναι φυλακή αλλά περιβόλι όπου μπορεί να καλλιεργηθεί κάτι υψηλότερο. Ίσως ο μόνος τρόπος να σώσεις το γάμο σου είναι να τον εγκαταλείψεις...καλύτερα να σπάσεις το δεσμό του γάμου παρά να σε σπάσει εκείνος!

-Σήμερα κατάλαβα ότι ο καλύτερος δάσκαλος είναι αυτός που μαθαίνει από το μαθητή του.

-Ο αληθινός εχθρός ήταν πάντα, η μοίρα κι όχι η Ματίλντε. Ο αληθινός εχθρός ήταν το γέρασμα, ο θάνατος και ο φόβος μου για την ελευθερία.

-η σχέση του γάμου είναι ιδανική μόνο όταν δεν είναι απαραίτητη για την επιβίωση του κάθε συντρόφου.

-το κλειδί για να ζεις καλά, είναι πρώτα να βουληθείς αυτό που είναι απαραίτητο και μετά ν΄ αγαπήσεις αυτό που βουλήθηκες «αγάπα την μοίρα σου»

-να μετατρέπεις το «ήταν να γίνει έτσι» σε «έτσι το θέλησα»

-...ίσως η πιο σπουδαία ανακάλυψη ήταν ότι δεν είχα σχετιστεί με τη Βέρθα, αλλά αντίθετα, με όλες τις ιδιωτικές σημασίες που της είχα προσάψει– σημασίες που δεν είχαν καμία απολύτως σχέση μαζί της...Ίσως όλοι να είμαστε σύντροφοι στον πόνο, ανίκανοι να δούμε την αλήθεια του άλλου.

-οι επιστήμονες πρέπει να καταλάβουν πως και η ΑΛΗΘΕΙΑ είναι ψευδαίσθηση– αλλά μια ψευδαίσθηση που χωρίς αυτήν δεν μπορούμε να ζήσουμε.

-Είναι δύσκολο ν΄ αφήνεις να μιλάνε οι σκέψεις σου- έρχεσαι σε δύσκολη θέση!

-Η απομόνωση υπάρχει μόνο στην απομόνωση. Μόλις τη μοιραστείς εξατμίζεται.

-Θα μείνω πάντα μόνος, αλλά τί διαφορά, τί υπέροχη διαφορά, να επιλέγω τι κάνω. Amon fati-διάλεξε τη μοίρα σου, αγάπα τη μοίρα σου.
 
Irvin D. Yalom , Όταν έκλαψε ο Νίτσε

Το καλό και το κακό μέσα μας

Το ζήτημα του καλού και του κακού έχει προβληματίσει γενιές στοχαστών. Ωστόσο, δεν έχουμε ακόμα μια συγκεκριμένη απάντηση σε σχέση με αυτό. Είναι οι άνθρωποι θεμελιωδώς καλοί ή κακοί; Το κακό υπάρχει μέσα μας; Τι κάνει κάποιους ανθρώπους να συμπεριφέρονται με κακό τρόπο; Όλα αυτά τα ερωτήματα είναι σημαντικά γιατί μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τις κακοποιητικές συμπεριφορές που ενδεχομένως υπομένουμε από τους άλλους και να βρούμε μια διέξοδο σε αυτές τις καταστάσεις.

Κατά τη διάρκεια του διαφωτισμού αλλά και αργότερα, πολλοί στοχαστές προσπάθησαν να δώσουν μια εξήγηση, αφού οι δυσχερείς συνθήκες της εποχής (πόλεμοι, κοινωνικές ανισότητες κλπ.) ευνοούσαν τέτοιου είδους στοχασμούς. Ο Ελβετός φιλόσοφος Ζαν Ζακ Ρουσσώ (1712-1778), υποστήριξε πως ο άνθρωπος είναι έμφυτα καλός και ότι ο πολιτισμός είναι αυτός που τον διαφθείρει.

Από την άλλη, ο βιολόγος Τόμας Χάξλευ (1825-1895) ─ υποστηρικτής της θεωρίας της εξέλιξης, του Δαρβίνου ─ υποστήριξε το εντελώς αντίθετο, ότι δηλαδή οι άνθρωποι δεν είναι καλοί εκ φύσεως, αλλά πλήρως ανήθικοι ─ όμως ικανοί και για ηθική συμπεριφορά ─ και ότι ο πολιτισμός βοηθά στο να περιοριστούν οι κακές συμπεριφορές.

Σε θεωρητικό επίπεδο υπήρξαν αρκετές θεωρίες, όμως το μόνο ξεκάθαρο είναι ότι η ανθρωπότητα είναι ικανή για πράξεις απίστευτα καλές αλλά και απίστευτα κακές. Δολοφόνοι, κακοποιοί ή τύραννοι, είναι μερικά παραδείγματα αυτών. Από την άλλη πλευρά, καθημερινοί ήρωες, μας δείχνουν το καλό στον εαυτό μας. Άνθρωποι όπως η Ιρένα Σέντλερ ή ο Μαρτιν Λουθερ Κινγκ, αποτελούν παραδείγματα ανθρώπων που έβαλαν την προσωπική τους ευημερία στη άκρη για το κοινό καλό.

Όμως, αν κοιτάξουμε προσεκτικά, θα δούμε ότι όλοι ανεξαιρέτως και ανάλογα με τις περιστάσεις, είμαστε ικανοί για το καλό και για το κακό. Σίγουρα, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα γίνουμε δολοφόνοι ή άγιοι, αλλά στην καθημερινή μας ζωή, πιθανότατα θα έχουμε κάνει και καλά και κακά πράγματα.

Πιθανότατα όλοι έχουμε αδικήσει κάποιον, έχουμε κάνει φιλανθρωπίες, έχουμε κρατήσει την πόρτα ανοιχτή για τον άνθρωπο πίσω μας, έχουμε εξαπατήσει λίγο (ή πολύ), έχουμε πει ψέματα. Κοιτάζοντας πίσω, μπορούμε να δούμε ένα μείγμα σκοταδιού και φωτός που βάζει τους περισσότερους από μας κάπου στο φάσμα ανάμεσα στον άγιο και τον αμαρτωλό και μερικούς άλλους πιο κοντά στα άκρα.

Αλλά τι καθορίζει την ικανότητά μας να κάνουμε καλό ή κακό; Ας ρίξουμε μια ματιά στο καλό πρώτα. Ένα βασικό χαρακτηριστικό που μας δίνει τη δυνατότητα να ενεργούμε θετικά προς τους άλλους είναι η ενσυναίσθηση. Μέσα από την ενσυναίσθηση, μπορούμε να κατανοήσουμε τους άλλους ανθρώπους, να βιώσουμε τα συναισθήματά τους και τελικά να ταυτιστούμε.

Γνωρίζουμε ότι η ενσυναίσθηση έχει βιολογική βάση, αλλά επίσης γνωρίζουμε ότι κάποιοι άνθρωποι έχουν λιγότερη ενσυναίσθηση από κάποιους άλλους. Τα άτομα με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας (ψυχοπαθητική) που συχνά είναι επιρρεπή σε πράξεις που θα μπορούσαμε να κατατάξουμε ως ‘κακές’, συνήθως δείχνουν χαμηλά επίπεδα ενσυναίσθησης.

Άτομα με ανεπτυγμένη ενσυναίσθηση είναι πιο πιθανό να λειτουργήσουν με καλοσύνη. Εάν έχουμε ενσυναίσθηση, πιθανότατα θα κλίνουμε προς το καλό, αν και δεν είμαστε πάντα σε θέση να δείξουμε αυτό το χαρακτηριστικό. Για παράδειγμα, όταν είμαστε κουρασμένοι ή θυμωμένοι, είναι λιγότερο πιθανό να δείξουμε ενσυναίσθηση και είναι πιο πιθανό να δράσουμε χωρίς να σκεφτόμαστε τους άλλους.

Μια ενδιαφέρουσα θεώρηση στη συζήτηση για το αν οι άνθρωποι είναι εγγενώς καλοί ή κακοί προέρχεται από τη θετική ψυχολογία. Το πεδίο αυτό καταδεικνύει, μέσω πολλών διαφορετικών μελετών, ότι η ευγένεια, η ευγνωμοσύνη και η δράση που σχετίζεται με μια «θετική κοινωνική συμπεριφορά» συνδέονται με την καλύτερη υγεία και μακροζωία.

Αν αυτό ισχύει, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι το να είναι κάποιος καλός είναι πιο «φυσικό» από το να είναι κακός, γιατί επηρεάζεται θετικά σε ένα βιολογικό, ψυχολογικό και συναισθηματικό επίπεδο. Αυτό θα έδειχνε ότι θα ευδοκιμούσαμε αν αναλαμβάναμε μια θετική κοινωνική συμπεριφορά, αλλά παρόλα αυτά, ενδεχομένως να συνεχίζαμε να κάνουμε κακά πράγματα περιστασιακά, για προσωπικό μας όφελος.

Λαμβάνοντας υπόψη αυτό, μπορεί κανείς να σκεφτεί το κακό, ειδικά εκείνες τις πράξεις στην άκρη του φάσματος, ως ανωμαλία και όχι ως κάτι φυσιολογικό. Θα μπορούσε μάλιστα να εξομοιωθεί με μια ασθένεια ή μια παθολογία. Η έλλειψη ενσυναίσθησης δεν είναι φυσιολογική ─ η αντικοινωνική συμπεριφορά δεν είναι ευεργετική.

Αυτό θα έδειχνε ότι το να είσαι καλός ευθυγραμμίζεται περισσότερο με τη φύση μας, αλλά φυσικά, μας περιμένει πολλή δουλειά προτού το μάθουμε αυτό με βεβαιότητα. Ωστόσο, ακόμα κι αν είναι στη φύση μας να είμαστε καλοί, είναι πιθανό να κάνουμε κακά πράγματα από καιρό σε καιρό ανάλογα με τις περιστάσεις.

Το ζήτημα του καλού και του κακού απασχολεί την ανθρωπότητα από αρχαιοτάτων χρόνων. Πέρα από τις πολύ ακραίες περιπτώσεις, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι ικανοί τόσο για το καλό, όσο και για το κακό. Ίσως όμως το καλό μέσα μας να υπερτερεί του κακού, αφού η ανθρωπότητα συνεχίζει να υπάρχει.

Όρισε τώρα τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά για τον εαυτό σου

Όρισε τώρα τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά για τον εαυτό σου, που θα διατηρήσεις όταν είσαι μόνος αλλά και μαζί με άλλους ανθρώπους.

Και ως επί το πλείστον να τηρείς σιωπή ή να λες τα απολύτως αναγκαία και με λίγα λόγια. Σπανίως, μάλιστα, όταν απαιτείται να μιλήσεις, μίλα, αλλά όχι για κάτι τυχαίο, όχι για μονομαχίες ή ιπποδρομίες ή αθλητές ή φαγητά ή ποτά, θέματα που συζητούνται παντού, και κυρίως όχι για ανθρώπους ψέγοντας, επαινώντας ή συγκρίνοντας. Αν το μπορείς, οδήγησε με τα λόγια σου τα λόγια των συντρόφων σου ώστε να είναι πιο αρμόζοντα, αλλά, αν τύχει να βρεθείς μόνος ανάμεσα σε ξένους, να σωπάσεις.

Να μη γελάς πολύ ούτε για πολλά θέματα ούτε ασυγκράτητα.

Να μην ορκίζεσαι, καθόλου αν είναι δυνατόν, διαφορετικά όσο μπορείς.

Απόφευγε τα συμπόσια με ανθρώπους αδαείς. Κι αν κάποτε έρθει ο καιρός που θα χρειαστεί να το κάνεις, να εντείνεις την προσοχή σου μην τυχόν γίνεις κι εσύ αδαής. Γιατί να γνωρίζεις ότι, αν ο φίλος σου είναι βρομερός, κατ’ ανάγκη θα μολύνει και αυτόν τον οποίο συναναστρέφεται, ακόμα κι αν τύχει να είναι καθαρός.

Όσα αφορούν το σώμα να τα λαμβάνεις όσο χρειάζεται, όπως τροφές, ποτά, ενδύματα, σπίτι, υπηρέτες. Ό,τι αφορά τη δόξα ή την πολυτέλεια, να το ξεχάσεις τελείως…

Αν σου πουν ότι κάποιος σε κακολογεί, μην απολογηθείς για όσα λέει αλλά απάντησε ότι «αγνοούσε και τα άλλα μου ελαττώματα, γιατί αλλιώς δεν θα έλεγε μόνο αυτά».

Δεν είναι αναγκαίο να πολυπηγαίνεις στα θέατρα. Και, αν κάποτε είναι καιρός να το κάνεις, να δείξεις ότι υποστηρίζεις μόνο τον εαυτό σου και κανέναν άλλο, δηλαδή ότι θέλεις το αποτέλεσμα να είναι αυτό που πραγματικά είναι και να νικά μόνο ο νικητής. Κι έτσι δεν θα απογοητευτείς. Να απέχεις τελείως από το να φωνάζεις και να γελάς δυνατά εναντίον κάποιου ή να συγκινείσαι υπερβολικά. Και όταν φύγεις, να μη μιλάς πολύ για όσα έγιναν, παρά μόνο για όσα συμβάλλουν στη βελτίωσή σου- γιατί διαφορετικά ο κόσμος θα σκεφτεί ότι εντυπωσιάστηκες από το θέαμα.

Στις διαλέξεις που κάποιοι δίνουν να μην πηγαίνεις τυχαία και εύκολα και, όταν το κάνεις, να τηρείς σεμνότητα και ηρεμία και να μην ενοχλείς.

Όταν πρόκειται να συναντήσεις κάποιον, ειδικά κάποιον που θεωρείται σπουδαίος, αναρωτήσου τι θα έκανε ο Σωκράτης ή ο ‘Ζήνων στη συγκεκριμένη περίπτωση κι έτσι δεν θα δυσκολευτείς να διαχειριστείς την κατάσταση κατά τον αρμόζοντα τρόπο. Όταν επισκέπτεσαι κάποιον πολύ ισχυρό, να φαντάζεσαι ότι δεν θα τον βρεις μέσα στο σπίτι, ότι θα σε κλείσουν απ’ έξω, ότι θα σε αγνοήσει. Και αν παρ’ όλα αυτά πρέπει να πας, όταν βρεθείς εκεί, να αποδεχτείς όσα συμβαίνουν, να μην πεις ποτέ στον εαυτό σου ότι «δεν άξιζε τον κόπο». Γιατί αυτό δείχνει άνθρωπο ανόητο και με στρεβλή αντίληψη για τα εξωτερικά πράγματα.

Στις συνομιλίες απόφευγε να αναφέρεις υπερβολικά δικά σου κατορθώματα ή περιπέτειες. Μπορεί να σου είναι ευχάριστο να θυμάσαι τις περιπέτειες σου, αλλά για τους άλλους δεν είναι τόσο ευχάριστο να ακούν τι σου συνέβη.

Απόφευγε να προξενείς γέλιο, γιατί αυτή η συνήθεια είναι επικίνδυνη και εύκολα μπορείς να ολισθήσεις στη χυδαιότητα και να μειωθεί ο σεβασμός που έχουν οι άλλοι για το πρόσωπό σου. Επίσης, είναι επισφαλής και η αισχρολογία. Όταν λοιπόν συμβεί κάτι τέτοιο, αν έχεις την ευκαιρία, να επιπλήξεις εκείνον που επιδόθηκε σε αισχρολογία, διαφορετικά να δείξεις σιωπώντας και κοκκινίζοντας και με έκφραση σκυθρωπή ότι σε δυσαρέστησε ο λόγος του.

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ, Ο ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Σπάζοντας τη συμμετρία ισοτιμίας-χρόνου στο κβαντικό βασίλειο

Για πρώτη φορά, ερευνητές παρατήρησαν σπάσιμο σε ένα απλό κβαντικό σύστημα. Η παρατήρηση – και το πώς έγινε η παρατήρηση – έχει ενδεχόμενες επιπτώσεις για τη φυσική πέρα από την τυπική κατανόηση του πώς κβαντικά σωμάτια αλληλεπιδρούν για να παραχθεί ύλη και επιτρέπουν τον κόσμο να λειτουργεί όπως τον ξέρουμε. Οι ερευνητές δημοσίευσαν τα αποτελέσματα στο περιοδικό Science, της 31ης Μαΐου.

Με το όνομα συμμετρία ισοτιμίας-χρόνου  [parity-time (PT) symmetry], ο μαθηματικός όρος περιγράφει τις ιδιότητες ενός κβαντικού συστήματος – την εξέλιξη του χρόνου για ένα κβαντικό σωμάτιο, καθώς επίσης αν το σωμάτιο είναι άρτιο ή περιττό. Ανεξάρτητα αν το σωμάτιο κινείται προς τα εμπρός ή προς τα πίσω στο χρόνο, η κατάσταση περιττότητας ή αρτιότητας παραμένει η ίδια στο ισορροπημένο σύστημα. Όταν η ισοτιμία αλλάζει, η ισορροπία του συστήματος – η συμμετρία του συστήματος – σπάει.

Με σκοπό την καλύτερη κατανόηση των κβαντικών αλληλεπιδράσεων και την ανάπτυξη συσκευών επόμενης γενιάς, οι ερευνητές πρέπει να είναι ικανοί να ελέγξουν τη συμμετρία των συστημάτων. Εάν μπορούν να σπάσουν τη συμμετρία, θα μπορούν να διαχειριστούν την κατάσταση σπιν των κβαντικών σωματίων καθώς αλληλεπιδρούν, οδηγώντας σε ελεγχόμενα και προβλεπόμενα αποτελέσματα.

«Η εργασία μας είναι σχετική με αυτόν τον κβαντικό έλεγχο», ανέφεραν συντελεστές της μελέτης που χρησιμοποίησαν ως πλατφόρμα ένα κενό αζώτου κέντρο σε διαμάντι. Το άτομο αζώτου με ένα επιπλέον ηλεκτρόνιο, που περιβάλλεται από άτομα άνθρακα, δημιουργεί ένα τέλειο θάλαμο για την περαιτέρω διερεύνηση της συμμετρίας PT του ηλεκτρονίου. Το ηλεκτρόνιο είναι ένα σύστημα μονού σπιν, που σημαίνει ότι οι ερευνητές μπορούν να χειρίζονται το όλο σύστημα απλά αλλάζοντας την εξέλιξη της κατάστασης του σπιν του ηλεκτρονίου.

Μέσω αυτού που αποκαλούν μέθοδο διαστολής, οι ερευνητές εφάρμοσαν ένα μαγνητικό πεδίο στον άξονα του κενού αζώτου κέντρου, τραβώντας το ηλεκτρόνιο σε μια κατάσταση διεγερσιμότητας. Στη συνέχεια εφάρμοσαν ταλαντευόμενους μικροκυματικούς παλμούς, αλλάζοντας την ισοτιμία και την κατεύθυνση του χρόνου του συστήματος και προκαλώντας σπάσιμο και διάσπαση με το χρόνο.

«Λόγω της καθολικότητας της μεθόδου μας και της υψηλής δυνατότητας ελέγχου της πλατφόρμας μας, αυτή η εργασία ανοίγει δρόμους για την πειραματική μελέτη ορισμένων νέων φυσικών φαινομένων που σχετίζονται με την συμμετρία PT», αναφέρουν οι ερευνητές. «Η πληροφορία που εξάγεται από τέτοιες δυναμικές διευρύνει και βαθαίνει την κατανόησή μας για την κβαντική φυσική.

Η εργασία ανοίγει την πόρτα για τη μελέτη της εξωτικής φυσικής με μη κλασικά κβαντικά συστήματα».

Από την Τυπογραφία στον Homo Virtualis

'Ολα αλλάζουν εκ βάθρων. Οι υπολογιστικές μηχανές, που δεν θα είναι ψηφιακές αλλά κβαντικές· η εργασία, που δεν θα εκτελείται από κάποιο μόνιμο ή εποχικό προσωπικό αλλά μέσω πλειστηριασμού των αναγκαίων έργων· η λογική μας, που από καρτεσιανή θα γίνει «τρισδιάστατη» ολιστική· ο τρόπος που συναλλασσόμαστε (χωρίς τραπεζική ή κρατική διαμεσολάβηση)· ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο: μέσα από μεικτά περιβάλλοντα. Για τα ιλιγγιώδη τεχνολογικά άλματα που μας μεταφέρουν σε έναν εντελώς διαφορετικό αλλά καθόλου μακρινό κόσμο και για τον σημερινό Homo virtualis.
 
Αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μέσα από την λεγόμενη δυνητικότητα (virtuality). Την κατάσταση όπου ο άνθρωπος μπορεί να κατασκευάσει από την φαντασία του την πραγματικότητά του. Να γίνει το τέρας ή ο άγγελος των ονείρων του. Ο Homo virtualis είναι αυτός που ζει σε τρία επίπεδα, στην φυσική πραγματικότητα, στην virtual (δυνητική) και σε μια μεικτή, μαζί ψηφιακή και πραγματική. Μπορεί να επιλέγει όποια πραγματικότητα επιθυμεί ζώντας στους διαδικτυακούς κόσμους που κατασκευάζει και βγαίνοντας από αυτούς π.χ. για να τραφεί. Τεχνολογία και πραγματική ζωή γίνονται ένα. Θα περπατάμε δίπλα από την Ακρόπολη και με τα ειδικά γυαλιά θα βλέπουμε στην οθόνη όλες τις πληροφορίες για το μνημείο, θα βαδίζουμε στο Σύνταγμα και θα διαβάζουμε τα στοιχεία των προσώπων που περνούν από μπροστά μας, εφόσον αυτά είναι συνδεδεμένα στο νέο virtual facebook.
 
Το Facebook αγόρασε την Oculus, μια virtual reality εταιρεία που έχει κατασκευάσει τα γνωστά γυαλιά και έχει στα σκαριά το virtual facebook. Ολοι οι κοινωνικοί φραγμοί, ιδέες, παραδόσεις, αισθήσεις, που διαμεσολαβούσαν μεταξύ των ανθρώπων, υποχωρούν. Και αντιμετωπίζουμε χωρίς προφυλάξεις τις ψηφιακές οντότητες – τα νέα δίκτυα είναι φτιαγμένα και από υπολογιστικά συστήματα όχι μόνον ανθρώπους, που μπορούν να εμφανιστούν με διαφορετικά ονόματα, να υιοθετήσουν διαφορετικούς ρόλους, να αναπτύξουν μια διάχυτη ταυτότητα. Ολα αυτά έχουν μια τρομακτική επίπτωση στην αντίληψή μας για τον άλλο.
 
Η τεχνητή νοημοσύνη, η μεγιστοποιημένη νοημοσύνη, το blockchain, τα drones, το διαδίκτυο των πραγμάτων, η ρομποτική, η δυνητική πραγματικότητα, η τρισδιάστατη εκτύπωση, οι οκτώ νέες τεχνολογίες δεν φέρνουν απλά επανάσταση στον τρόπο που ζούμε, διαμορφώνουν έναν νέο άνθρωπο, με πλήθος δυνατότητες και διαφορετικό τρόπο σκέψης.
 
Yπάρχουν τεχνολογίες που “διαβάζουν” τις αλλαγές στην ίριδα, τους σπασμούς του προσώπου, την θερμοκρασία του δέρματος, και αποκαλύπτουν τα συναισθήματα που προκαλείς σε κάποιον όταν σε πρωτοσυναντήσει. Πέρα από τα βιογραφικά του στοιχεία στα οποία μπορείς να έχεις πρόσβαση, εφόσον εκείνος το επιτρέπει, λαμβάνεις και πληροφορίες που αφορούν την ίδια του την συγκρότηση, χωρίς ο ίδιος να το γνωρίζει.
 
Οι αντιφάσεις
 
Βιώνουμε νέες αντιφάσεις και συγκρούσεις. Η ηλεκτρονική επικοινωνία εξάπτει το ενδιαφέρον, ερεθίζει την φαντασία, πυροδοτεί αντιθετικά συναισθήματα, αντικατοπτρίζοντας κυνικές συμπεριφορές. Θυμώνεις στα κοινωνικά μέσα με κάποιον που δεν γνωρίζεις. Λόγω των πολλαπλών βαθμών ελευθερίας που σου παρέχει το μέσο, ο θυμός σου εκφράζεται με πρωτόγονη συμπεριφορά. Στον νέο ηλεκτρονικό κόσμο, η πόλωση της συναισθηματικής αντίφασης κάνει όλες τις διαφορές και τις συγκρούσεις να γίνονται αντιληπτές πιο έντονα, οδηγώντας σε ακραίες αντιδράσεις. Ο συναισθηματικά φορτισμένος λόγος, ο λυρισμός, εκφράζεται με τρομακτική βιαιότητα. Οπως έλεγε ο Γερμανός κοινωνιολόγος Καρλ Μανχάιμ, ο ρομαντισμός είναι τόσο επαναστατικός όσο και συντηρητικός.
 
Τα πράγματα πλέον εξελίσσονται μακριά και πέρα από την θέληση των κέντρων λήψης αποφάσεων, τα οποία αδυνατούν να οργανώσουν και να διοικήσουν τον κόσμο της επικοινωνίας, τον κόσμο χωρίς σύνορα που τα ίδια δημιούργησαν. Ταυτόχρονα, συγκεντρωτικός αλλά και με τάσεις (κινήματα) αποκέντρωσης είναι ένας κόσμος που ενώνει διά της απρόσκοπτης επικοινωνίας τούς ανθρώπους και με διχαστικές δυνάμεις του παρελθόντος, του μίσους, του ρατσισμού τούς χωρίζει.
 
Για τον Homo virtualis η ζωή στη μεικτή πραγματικότητα οδηγεί σε έναν νέο τρόπο κατανόησης του άλλου. Οι αντιφάσεις των συναισθημάτων, ο κυνισμός του τεχνο-ρομαντισμού, ο επαναπροσδιορισμός της εμπιστοσύνης με blockchain τεχνολογία είναι τάσεις ενός νέου “γενναίου” κόσμου.
 
Αντιφάσεις δημιουργούν και οι αλλαγές στην εργασία. Μέσα σε ένα ψηφιακό περιβάλλον που καταργεί τον τόπο (μπορείς να δουλεύεις από το σπίτι σου) και τον χρόνο (όχι με ωράριο, αλλά όποτε θέλεις), η εργασία επιμερίζεται σε έργα που ανατίθενται με ένα είδος πλειστηριασμού, μειοδοτικού διαγωνισμού σε όποιον πληροί τις προδιαγραφές και δεσμεύεται για το μικρότερο χρόνο παράδοσης στην πιο συμφέρουσα τιμή. Στο πλαίσιο της αναδυόμενης gig-economy μεταβάλλεται το περιεχόμενο της εργασίας, της απασχόλησης, της παραγωγής, της υπεραξίας, του πλούτου δεν υπάρχει συνδικαλιστικό κίνημα γιατί η εργασία από συλλογική γίνεται ατομική –στη βιομηχανία και στη γεωργία οι αυτοματισμοί θα μειώσουν το εργατικό δυναμικό σε μερικούς ελεγκτές–, όμως ο εργαζόμενος δεν αποξενώνεται από το προϊόν της δουλειάς του, που παραμένει στην “ιδιοκτησία” του.
 
Ο Κβαντικός υπολογιστής
 
Μια επανάσταση μεγαλύτερη από αυτήν των ηλεκτρονικών υπολογιστών ή του Διαδικτύου φέρνουν οι κβαντικοί υπολογιστές, που πραγματοποιούν υπολογισμούς σε τρομακτικές ταχύτητες και βρίσκουν λύσεις που δεν μπορούν να προσεγγίσουν οι κλασικοί υπολογιστές.
 
Λειτουργούν με βάση όχι το «κλασικό» δυαδικό σύστημα, την ψηφιακή λογική των bits, ή αλλιώς του 0 και του 1, αλλά των κβαντικών bits, που είναι ταυτόχρονα και 0 και 1. Δηλαδή αποτυπώνουν πάμπολλες εκδοχές πιθανοτήτων, προβλέποντας το ακριβέστερο αποτέλεσμα. «Για παράδειγμα, αν πετάξουμε ένα κέρμα, θα έρθει κορώνα ή γράμματα. Ομως μέχρι να προσγειωθεί στο χέρι μας, στη διαδικασία της κίνησής του, είναι μαζί και κορώνα και γράμματα. Ο κβαντικός υπολογιστής εκμεταλλεύεται την απροσδιοριστία που δημιουργούν οι άπειρες ταυτόχρονες εκδοχές, από τις οποίες θα αντλήσει την ισχυρότερη πιθανότητα.
 
Πώς θα επηρεάσει τη ζωή μας; Θα αλλάξει, μεταξύ άλλων, τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε τα κοινωνικά προβλήματα, π.χ. των ναρκωτικών: ολιστικά. Καμία απαγόρευση ή συμβουλή δεν αρκεί από μόνη της για να πείσει έναν έφηβο να μην κάνει χρήση του ανθρώπινου δικαιώματος της αυτοδιάθεσης. Χρειάζεται, πέρα από τους ηθικούς και κοινωνικούς περιορισμούς, καλύτερη εκπαίδευση και επιπλέον όλο εκείνο το πλέγμα εναλλακτικών λύσεων που παρέχουν οι επιστήμες, η ιστορία, η κοινωνική ανθρωπολογία, λαμβάνοντας υπόψη όλη του την προσωπική ζωή και εμπειρία. Χρειάζονται λύσεις που θα του προσφέρουν την ευχαρίστηση, την ένταση την οποία αποζητάει στις ουσίες και, παράλληλα, τα μέσα για να εκτιμήσει την αξία αυτών των λύσεων.
 
Ο κοινωνικός χαρακτήρας της τεχνολογίας blockchain
 
'Εχουμε ανάγκη από μια φιλοσοφική μηχανική, είχε πει ο Τιμ Μπέρνερς Λι, ο εφευρέτης του παγκόσμιου ιστού, ο οποίος διέθεσε δωρεάν την ανακάλυψή του και είδε το δώρο αυτό να εξελίσσεται σε μονοπώλια. Ο προγραμματιστής –πιστεύει ο Μπέρνερς Λι– θα πρέπει να δουλεύει όχι μόνος του, αλλά χέρι χέρι με έναν κοινωνικό επιστήμονα, διότι με τα προγράμματα που κατασκευάζει παρεμβαίνει στις συνειδήσεις και στις αντιλήψεις των ανθρώπων, χωρίς να αντιλαμβάνεται τα ηθικά διλήμματα που προκύπτουν από μια τέτοια ενέργεια. Μια (πρόσκαιρη) λύση στα προβλήματα που δημιουργούν αυτές οι διλημματικές, αντιφατικές, συγκρουσιακές καταστάσεις προσφέρουν τεχνολογίες όπως το blockchain.
 
Η διαφορά που υπάρχει μεταξύ του Διαδικτύου και του blockchain είναι ότι στο δεύτερο δεν χρειάζεται να εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλον, η διαφάνεια και η εμπιστοσύνη είναι μια δεδομένη κατάσταση. Πρόκειται για μια αποκεντρωμένη, διανεμόμενη και διαφανή τεχνολογία επικοινωνίας, που λειτουργεί χωρίς διαμεσολάβηση, χωρίς την παρεμβολή των τραπεζών, του κράτους, των θεσμών. Οι ίδιοι οι συμβαλλόμενοι ρυθμίζουν την μορφή της σχέσης τους. Δεν υπάρχει κεντρικός κόμβος λήψης αποφάσεων, όλη η πληροφορία, τα ημερολόγια των συναλλαγών του κάθε χρήστη βρίσκονται μέσα στο cloud του δικτύου και ο καθένας μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτά. Οι χρήστες εμφανίζονται με έναν αριθμό, όχι το όνομά τους, το περιεχόμενο της συναλλαγής μένει κρυφό, κοινοποιούνται μόνο ο τίτλος και το αποτέλεσμά της.
 
Το blockchain αλλάζει τον τρόπο οργάνωσης, το πώς σκεφτόμαστε την συναλλαγή, πώς αντιλαμβανόμαστε και αποθηκεύουμε το χρήμα. Σήμερα, τρισεκατομμύρια είναι αποθηκευμένα σε χαρτί, σε ομόλογα ή σε ηλεκτρονική μορφή και κινούνται με πολύ μεγάλη δυσκολία λόγω των ρυθμιστικών πλαισίων που υπάρχουν σε διάφορες χώρες. Οι προτεστάντες του 15ου και 16ου αι. κοιτάζονταν στα μάτια, έδιναν τα χέρια και έκλειναν το συμβόλαιο. Μέσα σε 200-300 χρόνια φτιάξαμε ένα γραφειοκρατικό “τέρας” που κοστολογεί πανάκριβα την συναλλαγή. Συχνά, το κόστος της γραφειοκρατίας είναι υψηλότερο από την αξία της δοσοληψίας. Φτάσαμε σε ένα σημείο πέρα από το οποίο δεν μπορούμε πλέον να προχωρήσουμε. Οι ελίτ του κόσμου δυσκολεύονται να κυβερνήσουν.
 
Το blockchain, κλείνει το χάσμα ανάμεσα στην ανάπτυξη της τεχνολογίας και στην ανάπτυξη της οργάνωσης, που αναδύεται συνήθως υπό συνθήκες κρίσης. Απελευθερώνει δυνάμεις καθώς δίνει την ευκαιρία στους χρήστες τραπεζικών προϊόντων για μια άμεση, μη διαμεσολαβούμενη συναλλαγή. Οι Ισραηλινοί, παλαιότερα, βγήκαν μέσα από μια δεκαετή κρίση με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και αργότερα του blockchain, που σήμερα έχει υιοθετηθεί συστηματικά από ΗΠΑ, Ιαπωνία, Μαλαισία, Καναδά, Κύπρο, αλλά και από Μάλτα, Ισπανία, Πορτογαλία.
 
Αυτόνομα δίκτυα
 
Πού εμφανίζεται το blockchain; Εμφανίζεται στο dark web. Εμείς βλέπουμε το 10% με 15% του Διαδικτύου. Το υπόλοιπο δεν το βλέπουμε, είναι το deep web (οι λογαριασμοί των τραπεζών, που μένουν μεταξύ των τραπεζών και ημών) και το dark web, ένα πλαίσιο περιορισμένης δημοσιότητας, το οποίο γνωρίζουν μόνο όσοι κινούνται εκεί.
 
Υπάρχουν αυτόνομα (dark) επικοινωνιακά δίκτυα στην Ελλάδα; Ναι, υπάρχουν δίκτυα που παράγουν τη δική τους ενέργεια, δεν παίρνουν ρεύμα από τη ΔΕΗ. Συνδέονται σε ένα τοπικό Διαδίκτυο, το οποίο ανεβαίνει σε μια πλατφόρμα blockchain, προσφέροντας τη δυνατότητα διασύνδεσης των δικτύων αυτών μεταξύ τους αλλά και με τα κεντρικά δίκτυα.
 
Για τον Homo Virtualis η ζωή στην μεικτή πραγματικότητα οδηγεί σε έναν νέο τρόπο κατανόησης του άλλου. Οι αντιφάσεις των συναισθημάτων, ο κυνισμός του τεχνο-ρομαντισμού, ο επαναπροσδιορισμός της εμπιστοσύνης με blockchain τεχνολογία, είναι τάσεις ενός νέου “γενναίου” κόσμου.
 
 «e-Manuzio: Από τα βιβλία του Aldo Pio Manuzio στις ψηφιακές εκδόσεις»
 Όταν ήμουν στη Βενετία το 2012 διάβασα πολλές ιστορικές μελέτες που μιλούσαν για την κρίση την οποία ξεκίνησε να υπομένει η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας στο τέλος του 15ου αιώνα. Είναι η εποχή που θα προβάλει στο προσκήνιο η Αμερική, και που η Βενετία θα αρχίσει να χάνει το προνομιακό της μερίδιο στην παγκόσμια αγορά, για να μην αναφερθούμε στην όξυνση του ανταγωνισμού της με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Νιώθοντας ασφυκτικά μέσα σε αυτή τη συγκυρία, ο Μανούτιος συνειδητοποίησε πως έπρεπε οπωσδήποτε να κάνει κάτι.
 
Προκειμένου, λοιπόν, να ανακαλύψει μιαν οδό διεξόδου από την κρίση, αποφασίζει σε ηλικία 42 ετών να στραφεί στην τυπογραφία (προηγουμένως ήταν δάσκαλος στη Φεράρα). Παρακινημένος από την ανάγκη να καθιερώσει ένα ριζικά καινούργιο παράδειγμα, θα ασχοληθεί με την τυπογραφία και τις εκδόσεις, και θα συμβάλει σε μια θεμελιώδη πολιτιστική αλλαγή – μια αλλαγή που μεταμόρφωσε όχι μόνο την Βενετία και την Ευρώπη, αλλά και ολόκληρο τον κόσμο. Φυσικά, δεν ανέλαβε μόνος του μια τόσο σημαντική αποστολή. Τον υποστήριξαν, τόσο υλικά όσο και με τις πνευματικές και τις καλλιτεχνικές τους δυνάμεις, ο Πιέτρο Μπέμπο (Pietro Bembo) και ο Τζορτζόνε (Giorgione).
 
Ποιος ακριβώς ήταν ο στόχος του Μανούτιου; Μα, να επιστρέψει στις ρίζες της αρχαίας ελληνικής και της λατινικής γραμματείας και να μεταδώσει παντού την δύναμη των πηγών του. Έχοντας παντρευτεί κόρη τυπογράφου, έριξε όλο το βάρος του στην τυπογραφία και στα ζητήματα των εκδόσεων. Πώς θα αντιγράφονταν τα κείμενα και πώς θα απαλείφονταν τα λάθη της αντιγραφής; Πώς θα συμμετείχαν στην γενική προσπάθεια οι λόγιοι που είχαν καταφύγει στην Ιταλία μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης;
 
Το οικονομικό κόστος ήταν τεράστιο ενώ την ίδια ώρα ο Μανούτιος συνδύαζε την αγάπη του για την τυπογραφική τέχνη (εκείνος συνέλαβε την αισθητική του ελληνικού γράμματος) με τις τεχνικές της δυνατότητες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο προχώρησε στην τυποποίηση της παραγωγής του βιβλίου, καθώς και στην δημιουργία και την έκδοση των πρώτων βιβλίων τσέπης. Ο Μανούτιος συγκρότησε μιαν ακαδημία αρχαιογνωστών για το τι και πώς θα εξέδιδαν οι εκδόσεις του, οι «Aldine», ορίζοντας, ήδη από το 1495, το επάγγελμα του τυπογράφου με την αλληλόδραση ανάμεσα στο χειρόγραφο, την τυπωμένη σελίδα και την ανάγνωση, που συνιστά τη βάση της παραγωγής νοήματος στις σύγχρονες, τις δικές μας κοινωνίες. Έτσι, μετά από δύο αιώνες, ήρθε το καινούργιο που με τόση επιμονή ζητούσε και το οποίο δεν ήταν άλλο από τον Διαφωτισμό.
 
Φτάνοντας στις ψηφιακές εκδόσεις των χρόνων μας, τι μπορούμε να πούμε για τον Μανούτιο; Το βιβλίο ήταν στον κόσμο του αντικείμενο ενώ σήμερα τείνει να γίνει κάτι που δεν πιάνεται, δεν αγγίζεται. Και όπως εκείνος κυοφόρησε με την τυπογραφία τον Διαφωτισμό, έτσι κι η δική μας εποχή είναι πιθανόν να βάλει τις βάσεις για μιαν εξίσου σπουδαία μεταβολή[…] επισημαίνει ο Δημοσθένης Αγραφιώτης αναφορικά με το βιβλίο του «e-Manuzio: Από τα βιβλία του Aldo Pio Manuzio στις ψηφιακές εκδόσεις».
 
ΝΕΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΓΝΩΣΗ
 
Στον πλατωνικό διάλογο «Φαίδρος» (274-275), γραμμένο τρεις και κάτι αιώνες μετά την εμφάνιση του ελληνικού αλφαβήτου ο Σωκράτης περιγράφει την αντίδραση του βασιλιά της Αιγύπτου Θαμού όταν ο ημίθεος Θευθ, εφευρέτης της αριθμητικής, της γεωμετρίας, της αστρονομίας, της πεττείας (ντάμα, τάβλι), της κυβείας (ζάρια), υπόσχεται να του αποκαλύψει και την τεχνολογία της γραφής. Σύμφωνα με τον Θευθ, η τεχνολογία αυτή θα έκανε τους Αιγυπτίους σοφότερους και “μνημονικότερους” επειδή, καθώς ισχυρίζεται, «μνήμης γάρ τε και σοφίας φάρμακον ηυρέθη»
 
Ο βασιλιάς Θαμού απαντά: «Ω τεχνικώτατε Θευθ, ο πατέρας ή εφευρέτης μιας τεχνικής δεν είναι πάντα ο καταλληλότερος να κρίνει τη χρησιμότητα των εφευρέσεών του για τους άλλους. Τώρα εσύ, ο πατέρας της γραφής, από πατρική φροντίδα και αγάπη αποδίδεις στην εφεύρεσή σου μια χρησιμότητα χωρίς αντίκρισμα. Η εφεύρεσή σου θα οδηγήσει αυτούς που θα την υιοθετήσουν στην αμνησία, σε μια μνημονική τεμπελιά (μνήμης αμελετησία), επειδή οι χρήστες της γραφής θα εμπιστεύονται πλέον ξένα, έξωθεν σημάδια (γραφές) και όχι εσωτερικές αναμνήσεις. Δυστυχώς, Θευθ, δεν βρήκες το φάρμακο της μνήμης αλλά μόνο της υπόμνησης».
 
Το «φάρμακο» του εφευρέτη Θευθ είναι «φαρμάκι» για τον βασιλιά Θαμού.
 
Κάτι ανάλογο συνέβη στο τέλος του 15ου αιώνα με το πέρασμα από το χειρόγραφο των ολίγων στην τυπογραφία, τη γραφή των πολλών, και στις βαθιές κοινωνικές αλλαγές που ακολούθησαν τους επόμενους αιώνες, οι οποίες τελικά διαμόρφωσαν τον σημερινό «κειμενικό» μας πολιτισμό.
 
Σήμερα, στην διαμόρφωση της νέας πολιτισμικής ταυτότητας συμβάλλουν, μεταξύ άλλων, η αντικατάσταση της γραμμικής δομής του τυπωμένου κειμένου, με υποσημειώσεις και ευρετήρια, από το ψηφιακό υπερ-κείμενο/με απεριόριστη επεκτασιμότητα μέσω της διαδικτύωσης. Το υπερ-κείμενο μπορεί να ορισθεί ως το «μη-γραμμικό (μη-αλληλοδιάδοχο) περιεχόμενο με δυνατότητα συνδυασμού κειμένου, εικόνας και ήχου, που περιλαμβάνει διακλαδώσεις δίνοντας ελεύθερες επιλογές στον χρήστη, ο οποίος το χειρίζεται σε διαδραστική οθόνη ή άλλο μέσο. Αυτό με την σειρά του οδηγεί σε ανατροπές,
 
α) την αμφισβήτηση του ρόλου κάθε είδους αυθεντίας, ιεραρχίας και διαμεσολάβησης στο κύκλωμα παραγωγής, διαχείρισης και διακίνησης της πληροφορίας,

β) την υπονόμευση της δύναμης των μέσων μαζικής επικοινωνίας κι ενημέρωσης εξ αιτίας της δυνατότητας άμεσης αδιαμεσολάβητης (δια)προσωπικής επικοινωνίας.
 
Τα παραπάνω χαρακτηριστικά σηματοδοτούν την μετάβαση σε μια νέα προφορικότητα και οδηγούν στην εμφάνιση νέων μορφών επικοινωνίας, κοινωνικής οργάνωσης και συλλογικότητας.
 
Η πρώτη περίοδος του Διαδικτύου, που διήρκεσε ως περίπου το 2000, είχε να αντιμετωπίσει αρνητικά σχόλια από τους υπέρμαχους της ελεγχόμενης, ιεραρχικής, πληροφορίας του συνοψίζονται με σχόλια όπως «όπου λαλούν πολλά κοκόρια αργεί να ξημερώσει» ή «όταν μιλούν όλοι, κανείς δεν ακούει». Παράλληλα οι επαγγελματίες «τεκμηριωτές» τόνιζαν τον κίνδυνο από τον κατακλυσμό «μη έγκυρης» (παρα)πληροφόρησης ως fake news, hoaxes κλπ. Ο αντίλογος στις κριτικές αυτές συνίστατο στην διαπίστωση ότι, εφόσον το μέσο επιτρέπει την κριτική επεξεργασία, αποσαφήνιση, συμπλήρωση, διαφοροποίηση, εκλέπτυνση της πληροφορίας, το σύστημα προοδευτικά θα τείνει σε μεγαλύτερη ακρίβεια και ποικιλομορφία.
 
Έτσι, αφού καταλάγιασε η συντηρητική αντίσταση αλλά και ο ενθουσιασμός των εν γένει νεωτεριστών, εμφανίστηκε στο Διαδίκτυο ένας σημαντικός όγκος χρήσιμης και αξιόπιστης πληροφορίας και γνώσης καθώς και νέες μορφές έκφρασης. Αυτό έγινε αφενός γιατί πολλοί από τους δημιουργούς γνώσης και πληροφορίας (επιστήμονες, ερευνητές, δημοσιογράφοι, συγγραφείς, καλλιτέχνες, ιδιώτες) εξοικειώθηκαν με το νέο μέσο, αφετέρου γιατί δημόσιοι οργανισμοί και μη κερδοσκοπικοί φορείς αποφάσισαν να ψηφιοποιήσουν τα αρχεία τους και να τα διαθέσουν ελεύθερα στους χρήστες του Διαδικτύου.
 
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο παγκόσμιος ιστός του Διαδικτύου διευκολύνει την πολυφωνία αναδεικνύοντας την πολυπλοκότητα της πραγματικότητας και εξασφαλίζει την απλή και απρόσκοπτη πρόσβαση και συμμετοχή σε ειδικούς οι οποίοι ως σήμερα απουσίαζαν από την συζήτηση. Πρόκειται για μια ανατρεπτική τεχνολογία που αποτρέπει την κατάκτηση και διατήρηση κυρίαρχης θέσης και επιβάλλει νέα ήθη που δεν ταιριάζουν σε αυτούς οι οποίοι επιδιώκουν την όποιας μορφής εξουσία και που βγάζουν ως fake news ή hoax ότι δεν ταιριάζει στην εξουσία τους.
 
Τελικά ο διαχωρισμός στους συμπαθούντες ή μη έχει ιδεολογικά και ψυχολογικά ερείσματα και βεβαίως συναρτάται και με την ικανότητα και βούληση του καθενός να μάθει και να αξιοποίσει ένα «νέο αλφάβητο». Πολλοί μιλούν απαξιωτικά για τον «ολοκληρωτισμό της απόλυτης διαφάνειας» στο Διαδίκτυο, αλλά γεγονός παραμένει ότι τα πιθανά λάθη (που δεν εγκρίνει η εξουσία) στα λήμματα της έντυπης Encyclopedia Βritannica επιβιώνουν τουλάχιστον ως την επόμενη έκδοση ενώ στην αγγλόφωνη διαδικτυακή Wikipedia του 1,5 εκατομμυρίου λημμάτων διορθώνονται μόλις επισημανθούν από τα κέντρα εξουσίας. Μανιπουλάρεται η γνώση δεν μπορεί να αφεθεί ελεύθερη και να επηρεάσει κρίσιμη μάζα … το Χαος καραδοκεί και είναι ανεξέλεγκτο.
 
Η απαρίθμηση μερικών χαρακτηριστικών των νέων τρόπων ανθρώπινης επικοινωνίας και πρόσβασης στην γνώση δεν αρκεί όμως για να προβλέψουμε τις επιπτώσεις τους στην αυριανή κοινωνία. Το πρόβλημα τελικά ανάγεται στο ότι, ενώ μπορούμε να μετρήσουμε πόσους σπόρους έχει ένα μήλο, δεν μπορούμε να μετρήσουμε πόσα μήλα περιέχει ο κάθε σπόρος.
 
Θα χρειαστεί μάλλον να περάσουν πολλές δεκαετίες μέχρις ότου ξεκαθαρίσει το τοπίο. Εν τω μεταξύ κάθε φύσης προφήτες υποδαυλίζουν φόβους για ένα σκοτεινό μέλλον. Οι φόβοι για τον «παγκόσμιο ιστό» όταν πρωτοεμφανίστηκε την τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα αφορούσαν, μεταξύ άλλων, την «σύγχυση» που προκαλούσε σε όποιον πιανόταν στο δίχτυ.
 
Το βέβαιο είναι ότι στο επίκεντρο του νέου περιβάλλοντος Τεχνητής Νοημοσύνης βρίσκεται ο καθένας από εμάς, δηλαδή εσύ-εγώ. Εμείς φέρουμε την ευθύνη των επιλογών, χωρίς διαμεσολαβητές και αυθεντίες, και εμείς μόνο είμαστε σε θέση να αξιοποιήσουμε ή να αγνοήσουμε, να εμπλουτίσουμε ή να ρυπάνουμε αυτό το ζωντανό περιβάλλον πληροφορίας, γνώσης, έκφρασης και εν τέλει πολιτισμού. Αλλά για να γίνει αυτό απαιτείται ΔΙΑΚΡΙΣΗ και ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΟΛΟΦΑΝΕΡΟΥ, όπως ακριβώς και στον μη τεχνολογικό κόσμο.

Αρχαία Ελληνική Γραμματεία: ΗΣΙΟΔΟΣ - Ἀσπὶς Ἡρακλέους (77-101)

ὅς ῥα τόθ᾽ ἡνίοχον προσέφη κρατερὸν Ἰόλαον·
«Ἥρως ὦ Ἰόλαε, βροτῶν πολὺ φίλτατε πάντων,
ἦ τι μέγ᾽ ἀθανάτους μάκαρας, τοὶ Ὄλυμπον ἔχουσιν,
80 ἤλιτεν Ἀμφιτρύων, ὅτ᾽ ἐυστέφανον ποτὶ Θήβην
ἦλθε λιπὼν Τίρυνθον, ἐυκτίμενον πτολίεθρον,
κτείνας Ἠλεκτρύωνα βοῶν ἕνεκ᾽ εὐρυμετώπων·
ἵκετο δ᾽ ἐς Κρείοντα καὶ Ἡνιόχην τανύπεπλον,
οἵ ῥά μιν ἠσπάζοντο καὶ ἄρματα πάντα παρεῖχον,
85 ἣ δίκη ἔσθ᾽ ἱκέτῃσι, τίον δ᾽ ἄρα κηρόθι μᾶλλον.
ζῶε δ᾽ ἀγαλλόμενος σὺν ἐυσφύρῳ Ἠλεκτρυώνῃ,
ᾗ ἀλόχῳ· τάχα δ᾽ ἄμμες ἐπιπλομένων ἐνιαυτῶν
γεινόμεθ᾽ οὔτε φυὴν ἐναλίγκιοι οὔτε νόημα,
σός τε πατὴρ καὶ ἐγώ· τοῦ μὲν φρένας ἐξέλετο Ζεύς,
90 ὃς προλιπὼν σφέτερόν τε δόμον σφετέρους τε τοκῆας
ᾤχετο τιμήσων ἀλιτήμενον Εὐρυσθῆα,
σχέτλιος· ἦ που πολλὰ μετεστοναχίζετ᾽ ὀπίσσω
ἣν ἄτην ὀχέων· ἣ δ᾽ οὐ παλινάγρετός ἐστιν.
αὐτὰρ ἐμοὶ δαίμων χαλεποὺς ἐπετέλλετ᾽ ἀέθλους.
95 ὦ φίλος, ἀλλὰ σὺ θᾶσσον ἔχ᾽ ἡνία φοινικόεντα
ἵππων ὠκυπόδων· μέγα δὲ φρεσὶ θάρσος ἀέξων
ἰθὺς ἔχειν θοὸν ἅρμα καὶ ὠκυπόδων σθένος ἵππων,
μηδὲν ὑποδδείσας κτύπον Ἄρεος ἀνδροφόνοιο,
ὃς νῦν κεκληγὼς περιμαίνεται ἱερὸν ἄλσος
100 Φοίβου Ἀπόλλωνος, ἑκατηβελέταο ἄνακτος·
ἦ μὴν καὶ κράτερός περ ἐὼν ἄαται πολέμοιο.»

***
Και στον ηνίοχο είπε ο Ηρακλής, τον κρατερό Ιόλαο:
«Ήρωα Ιόλαε, απ᾽ τους θνητούς ο πιο αγαπητός μου,
στ᾽ αλήθεια σφάλμα μέγα προς τους αθάνατους θεούς,
που τα Ολύμπια έχουν δώματα, ο Αμφιτρύων θα ᾽κανε,
80 όταν στη Θήβα που ωραία τη στεφανώνουν κάστρα ήρθε,
αφήνοντας την Τίρυνθα, καλοχτισμένη πόλη,
τότε που σκότωσε τον Ηλεκτρύωνα για τα βόδια που ᾽χουν το μέτωπο πλατύ.
Κι ήρθε στον Κρέοντα και τη μακρύπεπλη Ηνιόχη,
που τον καλοδεχτήκανε κι όλα τα αναγκαία τού προσφέρανε,
—αυτό είναι το σωστό με τους ικέτες— μες στην καρδιά τους περισσά τιμώντας τον.
Και ζούσε όλος χαρά μαζί με την ομορφαστράγαλη την κόρη τού Ηλεκτρύωνα,
τη σύζυγό του. Κι ευθύς, με του καιρού το πέρασμα,
γεννηθήκαμε κι εμείς, ο πατέρας ο δικός σου και εγώ,
ούτε στο νου μας ίδιοι, ούτε στην κορμοστασιά. Κι εκείνου τα μυαλά
90 τα πήρε ο Δίας κι άφησε πίσω του το σπίτι, τους γονιούς
κι έφυγε να τιμήσει τον ασεβή Ευρυσθέα,
ο δόλιος. Κι ύστερα βέβαια αναστέναζε πολλές φορές
το σφάλμα του υπομένοντας. Που να το πάρεις πίσω είναι αδύνατο.
Μα εμένα ο θεός μού όρισε άθλους σκληρούς.
Φίλε, πιάσε εσύ γοργά τα πορφυρά τα ηνία
των ταχύποδων αλόγων. Σήκωσε θάρρος μέγα στην καρδιά σου
και κράτα ευθύ το άρμα το γοργό και την ορμή των ίππων των ταχύποδων,
χωρίς να φοβηθείς το θόρυβο του αντροφόνου Άρη,
που τώρα κραυγάζει και μανιασμένος τριγυρνά στο ιερό το άλσος
100 του Φοίβου Απόλλωνα, του άνακτα που από μακριά τοξεύει.
Θα τον χορτάσει αυτός τον πόλεμο, στ᾽ αλήθεια, κι ας είναι κρατερός.»