Σάββατο 14 Σεπτεμβρίου 2013

Η λεηλασία και κατα­στροφή των ελληνικών αρχαιοτήτων

Σε αυτά τα προστάγματα της Αγίας γραφής, υπάκουσαν οι καταστροφείς  χριστιανοί, για να επιτελέσουν το ελεεινό έργο τους:

  • «Τους βωμούς αυτών καθελείτε και τας στήλας αυτών συντρίψετε και τα άλση αυτών εκκόψετε και τα γλυπτά των θεών αυτών κατακαύσετε εν πυρί.» («Έξοδος», λδ΄ 13.)
  • «Αλλά ούτω θέλετε κάμει προς αυτούς. Τους βωμούς αυτών θέλετε καταστρέψει, και τα αγάλματα αυτών θέλετε συντρίψει, και τα άλση αυτών θέλετε κατακόψει, και τα αγάλματα αυτών θέλετε καύσει εν πυρί.» («Δευτερονόμιον», ζ΄ 5.)
  • «Ξηρά βρωθήσεται υπό πυρός· και καυθήσεται εν τοις δάσεσι του δρυμού, και συγκαταφάγεται τα κύκλω των βουνών πάντα. Δια θυμόν οργής Κυρίου συγκέκαυται η γη όλη, και έσται ο λαός ως κατακεκαυμένος υπό πυρός.» («Ησαΐας», θ΄ 17-18.)
Και στις εντολές των ελεεινών χριστιανών αυτοκρατόρων: «Ες έδαφος φέρειν παν Ελληνικόν» Αρκάδιος

«Μετά τη ρωμαϊκή θεομηνία που σάρωσε τους ελληνικούς καλλιτεχνικούς θησαυρούς επέρχεται ο χριστιανικός τυφώνας, νέα συμ­φορά για τα ανεπανάληπτα δημιουργήματα του κλασσικού πολιτισμού. Πραγματικά, οι τρομακτικότεροι βανδαλισμοί κατά των αρχαίων ελληνικών μνημείων και έργων τέχνης θα διαπραχθούν μετά την επικράτηση του χριστιανισμού σε Ανατολή και Δύση.

Οι κατα­στροφές των κατακτητικών εκστρατειών και των πολεμικών συγκρούσεων από Πέρσες, Ρωμαίους, Φράγκους, Οθωμανούς είναι ασή­μαντες αν συγκριθούν με τον αφανισμό των καλλιτεχνικών θησαυρών στους πρώτους πέντε χριστιανικούς αιώνες. Πυρ και σίδηρος για τους αρχαίους ναούς και τα αγάλματα, για τα κλασσικά κείμενα και τις βιβλιοθήκες. Ήταν οι χειρότεροι βανδαλισμοί της ιστορίας.Η πολιτι­κή και η εκκλησιαστική εξουσία δεν στάθηκε ικανή να διαχωρίσει τη θρησκευτική πίστη από την πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία. Η απόρριψη της παλαιάς θρησκείας συνακολουθείται από τον διωγμό και τον όλεθρο του αρχαίου πολιτισμού. Με εντολή ή συνέργεια των ηγεμόνων του κράτους και της εκκλησίας, οι νεοπροσήλυτοι χριστιανοί συντρίβουν με σφύρες ή πυρπολούν έργα τέχνης, γκρεμίζουν μνημεία, ρίχνουν στο χυτήριο τα χρυσά και αργυρά καλλιτεχνήματα.

Οι αρχαίοι ναοί, όταν δεν κατεδαφίζονται ή δεν κατερειπώνονται με την αφαίρεση της στέγης, μετατρέπονται σε χριστιανικές εκκλη­σίες. Αλλά όχι όλες. Όπως είναι γνωστό, ο προορισμός του αρχαίου ελληνικού τεμένους δεν ήταν η συγκέντρωση πιστών στο εσωτερικό αλλά η εκπλήρωση ορισμένων θρησκευτικών τελετουργιών. Περιορισμένος ο χώρος δεν επαρκούσε για μεγάλη σύναξη, για λειτουργίες και κηρύγματα. Σε χριστιανικούς ναούς θα δια­μορφωθούν κυρίως οι βασιλικές, τα ορθογώνια ρωμαϊκά αρχιτεκτονήματα με τις εσωτερικές στοές και τα κλίτη.

Η επικράτηση του χριστιανισμού δεν έγινε παντού με ελεύθερο και ειρηνικό ενστερνισμό των νέων θρησκευτικών ιδεών αλλά και με βίαιη παρέμβαση της εξουσίας, με τρομοκρα­τία και ωμότητες, το ίδιο αποτρόπαιες με τις ρωμαϊκές κακουργίες εναντίον των χριστιανών.
Το πέρασμα από τη μια θρησκεία στην άλλη συνοδευόταν από αναστατώσεις και κρίσεις, κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές, ηθικές με θύματα τα μνημεία ενός περίλαμπρου πολιτι­σμού. Επιβάλλεται γι’αυτό μια σύντομη επισκό­πηση της μεγάλης Αλλαγής που σημειώθηκε στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες και μια περιγραφή του δραματικού σκηνικού.
 Η μελέτη των πηγών οδηγεί στη θλιβερή διαπίστωση ότι οι θησαυροί του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού που είχαν διασωθεί από τη ρωμαϊκή διαρπαγή αντιμετώπισαν το καταστροφικό χριστιανικό μένος σε Ανατολή και Δύση. Οι συμφορές που προκάλεσε το χριστια­νικό ιερατείο ξεπερνούσαν συχνά τα δεινά που επέφεραν οι βαρβαρικές επιδρομές. Χωρίς τον καταστροφικό ζήλο της νέας εξουσίας – πολι­τικής και εκκλησιαστικής – τα αριστουργήματα της αρχαίας τέχνης θα έλαμπαν ακόμα ακέραια – με τη φθορά που επιφέρουν ο χρόνος και τα φυσικά στοιχεία – και όλα τα έργα των αρχαίων διανοητών θα επιζούσαν, κτήμα της ανθρωπό­τητας.

Σε αντίθεση με τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, που όχι μόνο ανεχόταν τις ξένες λατρείες αλλά υιοθετούσε αλλόφυλες θεότητες – δεν υπήρχε άλλωστε ούτε δογματικό πλαίσιο ούτε εξουσία του ιερατείου – οι χριστιανοί αρχηγοί και ιερα­πόστολοι επέδειξαν πνεύμα φανατισμού και αδιαλλαξίας που οδηγούσε συχνά σε εξόντωση των αντιφρονούντων και εξαφάνιση των θρη­σκευτικών τους συμβόλων. 


Ακολουθούσαν την εβραϊκή παράδοση της ιδεολογικής μονοκρα­τορίας. Ο προφήτης Ηλίας, με θεϊκή εντολή, θανατώνει τους ιερείς του Βάαλ, θεού των Φοινίκων και των Χαναναίων. «Και είπεν Ηλιου προς τον λαόν* συλλάβετε τους προφήτας του Βάαλ, μηδείς σωθήτω εξ αυτών* και συνέλαβον αυτούς, και κατάγει αυτούς Ηλιου εις τον χεί-μαρρον Κισσών και έσφαξεν αυτούς εκεί». Οι Έλληνες όμως είχαν εντάξει τον Βάαλ στον δικό τους θρησκευτικό κύκλο ταυτίζοντας τον με τον Κρόνο και τον Δία.
Στους πρώτους τρεις αιώνες ο χριστιανισμός θα παραμείνει μειοψηφία στον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Το ρεύμα θα δυναμώσει όταν θα ανακη­ρύξει ο Κωνσταντίνος τον χριστιανισμό επίσημη θρησκεία του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους. Ωστόσο η νέα θρησκεία δεν διαδόθηκε με τον ίδιο ρυθμό σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και σε όλες τις περιοχές. Είχε θερμές απηχήσεις περισσότερο στους ελληνόφωνους πληθυ­σμούς παρά στους Λατίνους, περισσότερο στα αστικά κέντρα παρά στις αγροτικές περιοχές, περισσότερο στις κατώτερες και μεσαίες τάξεις παρά στις ισχυρές και προνομιούχες.

 
Οι κάτοικοι των αγροτικών περιοχών, πιστοί πάντοτε στις παραδόσεις, αντιστέκονται εμμέ­νοντας στην πατροπαράδοτη πίστη και ιδεο­λογία. Ακόμα και στον έκτο και έβδομο αιώνα η παλαιά λατρεία ήταν ακόμα ζωντανή στους αγροτικούς πληθυσμούς που θεωρούσαν τους αρχαίους θεούς προστάτες της παραγωγής, των κοπαδιών και της υγείας.
Η αγροτική μάζα ήταν αδρανής και παθητική με όλο που την απομυζούσαν η κρατική εξουσία και οι φεουδάρχες. Υποτασσόταν χωρίς αντίστα­ση στους δυνάστες της. Το 90% των αυτοκρα­τορικών πόρων επί ρωμαιοκρατίας προερχόταν από τους αγροτικούς φόρους, και τα πλούτη των ανώτερων τάξεων από την εκμετάλλευση των δουλοπάροικων στις γαιοκτησίες.
Σπανιότατες οι εξεγέρσεις πληθυσμών της υπαίθρου. Όταν στον Δ” αιώνα απαγορεύθηκε η αρχαία λατρεία και διατάχθηκε το κλείσιμο ή η κατεδάφιση των ναών και η καταστροφή των αγαλμάτων, σε ελάχιστες περιπτώσεις εκδηλώθηκε δυναμική αντίδραση στις επιδρομές κατά των ιερών. Η διείσδυση του χριστιανισμού στον αγροτικό κόσμο θα προχωρήσει με αργούς ρυθμούς και θα ολοκληρωθεί στον Ζ΄ αιώνα.

Επειδή δεν υπήρχαν στις αγροτικές περιο­χές συμπαγείς πληθυσμοί για να προβάλουν αντίσταση, οι χριστιανοί ιεραπόστολοι, με τις ένοπλες ακολουθίες τους, κατέστρεφαν κατά τις προσηλυτιστικές εκστρατείες όλα τα σύμβο­λα των αλλοθρήσκων. Κατακρήμνιζαν τα ιερά, εστίες λατρείας από γενιά σε γενιά, τρομοκρα­τούσαν τους γεωργούς, ερήμωναν την ύπαι­θρο, σκόρπιζαν την απόγνωση, προκαλούσαν κοινωνική αναστάτωση και οικονομική κρίση. Έπεφτε η παραγωγή, περιορίζονταν τα κρατικά έσοδα, στέρευε η κυριότερη πηγή φορολογίας.


Τις τραγικές συνέπειες των χριστιανικών επι­δρομών στις αγροτικές περιοχές καταγγέλλει ο Λιβάνιος στην περίφημη επιστολή προς τον Θεοδόσιο Α. Σαρώνουν τα πάντα σαν αφηνια­σμένοι χείμαρροι και ερημώνουν την ύπαιθρο. Οι ναοί, αυτοκράτορα μου, είναι κτίσματα των αγρών, η ψυχή τους. Αυτές οι αγριότητες αφανίζουν τους γεωργούς, τους εξαθλιώνουν καθώς χάνουν το θάρρος τους. Και το αποτέλε­σμα: ξεπέφτουν οι χωρικοί, χάνει το δημόσιο.
Οι τοπικές εκκλησιαστικές Αρχές στρέφο­νταν εναντίον των ανυπεράσπιστων καλλιερ­γητών και χάλκευαν ψευδείς κατηγορίες για τη δήμευση των αγρών τους. Από τη μια μεριά οι εργατικές μέλισσες, γράφει ο Λιβάνιος, κι από την άλλη οι κηφήνες. Επιχειρούν τον βίαιο προσηλυτισμό, εισορμούν στα χωριά και με το πρόσχημα του «σωφρονισμού» επιδίδονται σε ληστείες.
Αυτές οι βαρβαρότητες προκάλεσαν συσπει­ρώσεις και αντίσταση των γεωργικών πληθυ­σμών. Ανησυχώντας η εκκλησιαστική ηγεσία απευθύνεται στην αυτοκρατορική εξουσία και εισηγείται τον βίαιο προσηλυτισμό των αγρο­τών.
 
Ο Ιωάννης Χρυσόστομος καλεί τους γαι­οκτήμονες του Βυζαντίου να εκχριστιανίσουν τους δουλοπάροικους και κολήγους στα φέου­δα τους, να προσλάβουν ιερείς και να χτίσουν εκκλησίες. Ο διαβόητος Ιωάννης της Εφέσου (ΣΤ “αιωνα) καυχιέται ότι κατά την προσηλυτιστική του εκστρατεία – με την τρομοκρατία και τον κνούτο – βάφτισε 70.000 ειδωλολάτρες. Στη Δύση, ο πάπας Γρηγόριος, ο επιλεγόμενος Μέγας (Ε’αιωνα.), διαπίστωσε ότι στη Σαρδηνία οι χωρικοί δωροδοκούσαν, καταβάλλοντος ένα είδος φόρου, τον κυβερνήτη του νησιού, για να συνεχίζουν ανενόχλητοι την παραδοσιακή τους λατρεία.

Συχνά η πολιτική και εκκλησιαστική εξουσία εξαπέλυε άγριους διωγμούς κατά των πιστών της παλαιάς θρησκείας επιστρατεύοντας τη συκοφαντία. Επειδή απαγορεύονταν, με διά­ταγμα του Κωνσταντίνου, οι θυσίες στα ιερά με την απειλή δημεύσεως περιουσιών, πολλοί χρι­στιανοί, όπως γράφει ο Λιβάνιος, κατέφευγαν σε ψευδείς καταγγελίες για να ενοχοποιήσουν τους αγρότες. Μαζεύονταν οι γεωργοί για να διασκεδάσουν και έσφαζαν ένα αρνί ή ένα μοσχάρι. Αμέσως οι χριστιανοί τους κατηγο­ρούσαν ότι «έθυσαν», ότι έκαναν ειδωλολατρι­κή θυσία παραβιάζοντας τον αυτοκρατορικό νόμο. Αν μάλιστα τραγουδούσαν αντιμετώπιζαν τη βαρειά κατηγορία ότι ανέμελπαν ύμνους στους αρχαίους θεούς.


Τα οικονομικά συμφέροντα που διακυβεύο­νταν και οι αναπότρεπτες κοινωνικές αναταρα­χές έπαιζαν πρωταρχικό ρόλο στην αναμέτρηση των δύο θρησκειών και υποδαύλιζαν τους βαν­δαλισμούς. Αυτή την πλευρά των αντιθέσεων – τα οικονομικά συμφέροντα – αποκαλύπτει η εχθρότητα που αντιμετώπισε ο απόστολος Παύλος κατά την προσηλυτιστική του περιοδεία στη Μ. Ασία. Στην Εφεσο ξεσηκώθηκε μέγα πλήθος και εμπόδισε την είσοδο του στο θέατρο. Γιατί; Κάποιος Δημήτριος «αργυροκόπος» που διατηρούσε βιοτεχνία κατα­σκευής ομοιωμάτων του ναού της Αρτέμιδος και απασχολούσε μεγάλον αριθμό τεχνιτών, συγκέντρωσε τους εργαζόμενους και τους προειδοποίησε ότι κινδυνεύουν να μείνουν άνεργοι αν επικρατήσει ο χριστιανισμός.
 Το ιερό της Εφέσου θα σβήσει και θα δυστυχήσουμε. Η πόλη αναστατώθηκε. «Ακούσαντες δε και γενόμενοι πλήρεις θυμού έκραζον λέγοντες: Μεγάλη η Άρτεμις Εφέσου». Ξεσηκώθηκαν οι κάτοικοι «και επλήσθη η πόλις όλη συγχύσεως· ώρμησαν δε ομοθυμαδόν εις το θέατρον».
Ο Λιβάνιος, στην έκκληση του προς τον αυτο­κράτορα Θεοδόσιο για προστασία των αρχαίων μνημείων και έργων τέχνης από τις βαρβαρότη­τες των χριστιανών, υπενθυμίζει τους διωγμούς των αλλοθρήσκων ιερών από τον Κωνσταντίνο. Δεν περιορίσθηκε στις βεβηλώσεις και ανατρο­πές βωμών και στον εμπρησμό και το κλείσιμο των αρχαίων ιερών αλλά και μετέτρεψε ναούς σε πορνεία. Καταγγέλλει επίσης ότι ο διωγμός της παλαιάς θρησκείας είχε ταπεινά ελατήρια. Απέβλεπε δηλαδή στην αρπαγή της περιουσίας των αρχαίων ναών και διανομή της στους ευνο­ουμένους της εξουσίας.


Οι ιεράρχες και ιεραπόστολοι εμπνέονταν στο μένος τους κατά των αγαλμάτων και έργων τέχνης της παλαιάς θρησκείας από την ιδεολογία της εβραϊκής λατρείας που κατα­δίκαζε τα «είδωλα», τον ανθρωπομορφισμό, την αναπαράσταση μορφών σε άψυχη ύλη. «Επικατάρατος πας άνθρωπος ος ποιήσει γλυπτόν και χωνευτόν, βδέλυγμα Κυρίω έργον χει­ρών τεχνίτου». Παραμερίζοντας τη διδασκαλία της ευαγγελικής αγάπης, του ανθρωπισμού και της αλληλεγγύης, επικαλούνται την μήνιν του ιουδαϊκού θεού κατά των λατρευτικών αντι­κειμένων των άλλων θρησκειών, τις αρές των προφητών και τις αγριότητες των εγκόσμιων ηγεμόνων. «Και ελάλησε Κύριος»: Αφανίστε όλα τα αγάλματα από μέταλλο και λίθο. «Και εγένετο λόγος Κυρίου»: Να συντριβούν όλα τα γλυπτά της Σαμάρειας, να καταστραφούν οι εικόνες και τα αγάλματα. «Τάδε λέγει Κύριος. Καταθρυμμάτισε και λίχνισε τα επιχρυσωμένα και επάργυρα αγάλματα και πέταξε τα σαν κοπριά».


Και η φωνή του Ησαΐα: Tα αγάλματα να πελεκηθούν όπως τα δέντρα στο δάσος. Όλα τα αγάλματα στη φωτιά. Γιατί δεν είναι θεοί αλλά χειροποίητα αντικείμενα, ξύλα και πέτρες. «Λέγει Κύριος Σαβαώθ: Θα εξαφανίσω ακόμα και τα ονόματα των αγαλμάτων, για να σβήσουν ολότελα από τη μνήμη». Δεν θα καταστραφούν μόνο τα αγάλματα σας αλλά και οι θεοί σας. Ο βασιλιάς Ιωσίας αναλαμβάνει εκστρατεία αφα­νισμού των αλλόθρησκων λατρευτικών συμ­βόλων. Γκρεμίζει τους βωμούς, κόβει τα ιερά άλση, θερίζει και τσακίζει τα αγάλματα, καίει τα οστά των ιερέων στους βωμούς, κονιορτοποιεί τα γλυπτά. Ένας άλλος βασιλιάς, ο Ασά, γκρέμι­σε το λατρευτικό άγαλμα της Αστάρτης.


Οι ιεραπόστολοι των πρώτων χριστιανικών αιώνων καλλιεργούσαν το μίσος αλλά και τον τρόμο για την παλαιά θρησκεία και τα σύμ­βολα της. Διαβεβαίωναν τους πιστούς ότι τα αγάλματα των θεών έκρυβαν επικίνδυνους δαί­μονες. Ταύτιζαν μάλιστα την ειδωλολατρία με την κλασσική παιδεία. Με αποτέλεσμα πολλοί χριστιανοί να απορρίπτουν με αποστροφή τον προγονικό πολιτισμό, τα επιτεύγματα του ελλη­νικού πνεύματος και των τεχνών. Όποιος μελε­τούσε τα αρχαία κείμενα έπαιζε με τη φωτιά…
«  
Από­σπασμα από το βιβλίο του Κυριάκου Σιμόπουλου: «Η λεηλασία και κατα­στροφή των ελληνικών αρχαιοτήτων»

Πως «διαβάζουμε» το μυαλό του άλλου

Πως «διαβάζουμε» το μυαλό του άλλου
Ενσυναίσθηση: μια λέξη που λίγοι γνωρίζουμε, μια ικανότητα που όλοι διαθέτουμε και μας επιτρέπει να δημιουργούμε διαπροσωπικές σχέσεις. 

Βασίζεται σε νευρώνες οι οποίοι αναπτύχθηκαν πριν από 40.000 χρόνια οδηγώντας στο Μπιγκ Μπανγκ της ευφυΐας. 

Η Μαρία, 13 ετών, δεν μπορεί να εξηγήσει τι της συμβαίνει όταν βλέπει την ταινία Pretty Woman. Μπορεί όμως να καταλάβει πόσο ταπεινωμένη νιώθει η πρωταγωνίστρια. Η Τζούλια Ρόμπερτς, η οποία ενσαρκώνει τη γοητευτική πόρνη που αλλάζει ζωή όταν γνωρίζει τον «πρίγκιπά» της, πηγαίνει να ψωνίσει ρούχα σε μια πολυτελή μπουτίκ. 


Οι πωλήτριες την κοιτούν υποτιμητικά και αρνούνται να την εξυπηρετήσουν.

Γιατί το έφηβο κορίτσι ταυτίζεται με την πρωταγωνίστρια της ρομαντικής κωμωδίας; Η απάντηση βρίσκεται στους νευρώνες-καθρέφτες, μια ομάδα νευρικών κυττάρων που μας επιτρέπει να μπούμε στη θέση του άλλου και να αντιληφθούμε τα συναισθήματά του. 


Χάρη σε αυτό το σύστημα, έχουμε καταφέρει να αναπτύξουμε κοινωνική συμπεριφορά και να δομήσουμε τα θεμέλια του πολιτισμού μας. Έχει τόσο μεγάλη σημασία, που ο νευροψυχολόγος Βιλαγιανούρ Ραματσαντράν είπε ότι η ανακάλυψή του είναι για την ψυχολογία ό,τι ήταν η ανακάλυψη του DNA για τη βιολογία.

Η κοινωνική συμπεριφορά μας βασίζεται στην ικανότητά μας να φανταζόμαστε πώς μπορεί να νιώθει ή τι μπορεί να σκέφτεται ο άλλος. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικός εκ φύσεως. Έχουμε ανάγκη να συνάπτουμε σχέσεις με άλλους, προκειμένου να αναπτύξουμε σωστά την προσωπικότητά μας. 


Το μυστικό της επιτυχίας


Εδώ ακριβώς έγκειται η σημασία της εξέλιξης των νευρώνων-καθρεφτών. «Πιστεύω πως ο άνθρωπος, όταν λέει ότι δεν είναι ευτυχισμένος και δεν ξέρει το λόγο, είναι γιατί δεν έχει κοινωνικές επαφές», υποστηρίζει ο νευροβιολόγος Τζάκομο Ριτζολάτι από το Πανεπιστήμιο της Πάρμα. Η έρευνα που διεξήγαγε μαζί με τους Βιτόριο Γκαλέζε και Λεονάρντο Φογκάσι οδήγησε το 1996 στην ανακάλυψη του συγκεκριμένου νευρικού υποσυστήματος. 

Δηλαδή η δυσλειτουργία των εν λόγω νευρώνων μπορεί να οδηγήσει στη δυστυχία και την κοινωνική περιθωριοποίηση; 



Τότε είναι λογικό να συμπεράνουμε και το αντίστροφο: ότι αυτός ο εγκεφαλικός μηχανισμός λειτουργεί πολύ καλά στους κοινωνικά επιτυχημένους ανθρώπους. Με άλλα λόγια, το κλειδί για να πετύχουμε στη ζωή μας είναι να καταλαβαίνουμε σε μεγάλο βαθμό τους άλλους. Και για να το καταφέρουμε, είναι απαραίτητο να έχουμε αναπτυγμένη την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τις σκέψεις και τα κίνητρά τους.

Οι τυχεροί που έχουν μια επιτυχημένη κοινωνική ζωή έχουν τελειοποιήσει την ικανότητα να μπαίνουν στη θέση των άλλων ανθρώπων, επιβεβαιώνει ο Τιμ Σάντερς, στέλεχος του Yahoo και συγγραφέας του βιβλίου The likeability factor (Ο παράγοντας της γοητείας). Πιστεύει ότι «οι άνθρωποι που καταλαβαίνουν καλύτερα τους άλλους έχουν περισσότερες πιθανότητες να πετύχουν στη ζωή τους». 


Ο Σάντερς δεν αναφέρεται μόνο στην ενσυναίσθηση και τη φιλικότητα, αλλά και στο πώς μπορούμε να ανταποκριθούμε στις ανάγκες των άλλων. Και αυτή η ικανότητα εξαρτάται από τους νευρώνες-καθρέφτες. 

Αντιδράσεις... μαϊμού


Στις έρευνές τους ο Ριτζολάτι, ο Γκαλέζε και ο Φογκάσι τοποθέτησαν ηλεκτρόδια στον εγκέφαλο ενός μακάκου, για να μελετήσουν τη λειτουργία των νευρώνων που σχετίζονται με τον έλεγχο των κινήσεών του. 


Έτσι ανακάλυψαν ότι το ίδιο σύστημα νευρικών κυττάρων «πυροδοτούνταν» όχι μόνο όταν ο πίθηκος εκτελούσε συγκεκριμένες κινήσεις, αλλά και την ώρα που παρατηρούσε πώς τις εκτελούσαν οι άλλοι.

Όταν ο μακάκος έπαιρνε ένα φιστίκι, ενεργοποιούνταν οι νευρώνες-καθρέφτες. Μια μέρα κάποιος από τους ερευνητές πήρε μια χούφτα φιστίκια, και τότε συνέβη κάτι αναπάντεχο. Παρ’ όλο που το πειραματόζωο δεν είχε κάνει καμία κίνηση για να τα πιάσει, ενεργοποιήθηκαν οι ίδιοι νευρώνες. 


Εγκεφαλική «φωτογραφική μηχανή»


Οι τρεις ερευνητές υποψιάστηκαν ότι αυτός ο εγκεφαλικός μηχανισμός λειτουργούσε παρόμοια και στον άνθρωπο. Και πέτυχαν διάνα. 


Οι νευρώνες-καθρέφτες εντοπίζονται στην περιοχή F5 του προκινητικού εγκεφαλικού φλοιού, κοντά στην περιοχή του Μπροκά, η οποία συνδέεται με τις γλωσσικές δεξιότητες. Όπως συμβαίνει και στους μακάκους, το σύστημα των νευρώνων-καθρεφτών ενεργοποιείται όταν παρατηρούμε τις κινήσεις κάποιου άλλου ανθρώπου, όπως ακριβώς ενεργοποιείται και όταν τις εκτελούμε εμείς οι ίδιοι.

Η μελέτη μιας σπάνιας πάθησης, της ανοσογνωσίας (της αδυναμίας αναγνώρισης κάποιου προβλήματος υγείας που αντιμετωπίζουμε), ανέδειξε τη σημασία της ύπαρξης αυτών των νευρώνων στον άνθρωπο. Πολλοί ασθενείς που υπέστησαν αποπληξία στο δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου τους έπαθαν παράλυση στην αριστερή πλευρά του σώματός τους. 


Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι το 5% αυτών των ασθενών αρνούνται ότι έχουν παραλύσει, ενώ κάποιοι δεν έχουν καν την ικανότητα να αναγνωρίσουν την ύπαρξη παράλυσης σε άλλους ομοιοπαθούντες. Ορισμένοι νευρολόγοι πιστεύουν ότι η ανοσογνωσία ίσως οφείλεται σε δυσλειτουργία των νευρώνων-καθρεφτών.

Στα παραπάνω νευρικά κύτταρα οφείλεται η ικανότητά μας να μιμούμαστε. 

Μέσω αυτών, οι γονείς μεταδίδουν στα παιδιά τους στοιχεία της προσωπικότητάς τους. 

Όταν το παιδί παρατηρεί μια κίνηση ή μια χειρονομία που κάνει η μητέρα του, την κωδικοποιεί οπτικά στον εγκέφαλό του, για να μπορέσει να την επαναλάβει. 

Και όταν ένας θεατής παρακολουθεί τις κινήσεις του αγαπημένου του ηθοποιού, οι νευρώνες-καθρέφτες ενεργοποιούνται για να τις αποθηκεύσουν στη μνήμη του και να μπορέσει αργότερα να τις μιμηθεί. 

Αιτία αυτισμού


Η Μιρέλα Νταπρέτο από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας πιστεύει ότι η ανικανότητα να μιμηθεί κάποιος τις κινήσεις και τις πράξεις των άλλων ανθρώπων είναι μια από τις αιτίες του αυτισμού. Πρόκειται για μια δύσκολη πάθηση, η οποία μπλοκάρει την επικοινωνία και εμποδίζει τον αυτιστικό να ανταποκριθεί στα εξωτερικά ερεθίσματα.

Οι ερευνητές ανέλυσαν τα μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας δέκα αυτιστικών παιδιών και τα συνέκριναν με αυτά άλλων, υγιών παιδιών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η αδυναμία κοινωνικοποίησης των αυτιστικών έχει να κάνει με σοβαρές δυσλειτουργίες στους νευρώνες-καθρέφτες.

Η ανακάλυψη του συγκεκριμένου, εξαιρετικά περίπλοκου δικτύου νευρώνων άνοιξε το δρόμο για πολλές μελέτες. 


Στόχος των ειδικών, να διερευνήσουν τη λειτουργία του και την επίδρασή του στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η έρευνα του Πανεπιστημίου UCL στο Λονδίνο, η οποία καταδεικνύει τον πρωταγωνιστικό ρόλο των νευρώνων-καθρεφτών στις διαδικασίες της μάθησης. Όπως δείχνουν τα ευρήματα, από τη στιγμή που ο εγκέφαλος μαθαίνει μια κίνηση παρατηρώντας την, μπορεί να την αναπαραγάγει νοερά, χωρίς απαραίτητα να την εκτελέσει και με το σώμα του. 

Οι Βρετανοί επιστήμονες στο πλαίσιο της έρευνάς τους «επιστράτευσαν» μπαλαρίνες του Royal Ballet στο Λονδίνο, χορευτές καποέιρα (ενός βραζιλιάνικου πολεμικού χορού) και ανθρώπους που δεν μπορούσαν να εκτελέσουν ούτε ένα απλό χορευτικό βήμα. 


Οι εθελοντές και των τριών ομάδων παρακολούθησαν βίντεο με μπαλέτο ή καποέιρα, ενώ καταγραφόταν η εγκεφαλική δραστηριότητά τους μέσω μαγνητικής τομογραφίας (MRI). Οι εικόνες που κατέγραψε ο μαγνητικός τομογράφος έδειξαν έντονη δραστηριότητα στους νευρώνες-καθρέφτες των μπαλαρίνων. 

Οι νευρώνες-καθρέφτες των ανθρώπων που δεν ήξεραν να χορεύουν παρέμειναν σχεδόν αδρανείς. Μάλιστα, όταν μια μπαλαρίνα παρακολουθούσε στο βίντεο γνωστά βήματα, εκτελούσε νοερά τις κινήσεις.
 
Ανεκτικότητα ίσον υγιής αντίδραση

Η ενσυναίσθησή μας και η ικανότητα να δείχνουμε κατανόηση ευνοούν επίσης την ανταλλαγή απόψεων και ενδυναμώνει τις διαπροσωπικές σχέσεις. Αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν αποδειχτεί θεμελιώδη για την ανάπτυξη του πολιτισμού μας. 


Δείχνω ανοχή σημαίνει μπορώ να ακούσω τις απόψεις των άλλων με σεβασμό, ακόμη κι αν έρχονται σε σύγκρουση με τις δικές μου. Οι ισορροπημένοι άνθρωποι συνήθως είναι ανεκτικοί. Είναι ανοιχτοί σε καινούριες ιδέες και δεν προσπαθούν να επιβάλουν τις απόψεις τους. Περιορίζονται στη διαφωνία, όποτε το κρίνουν απαραίτητο.

Χάρη στους νευρώνες-καθρέφτες, λοιπόν, έχουμε εξελιχτεί σε κοινωνικά όντα, ικανά να σέβονται τους συνανθρώπους τους και να αλληλεπιδρούν συναισθηματικά.


 Οι ίδιοι νευρώνες μάς έχουν βοηθήσει επίσης να αναπτύξουμε μηχανισμούς μίμησης, γεγονός που εξηγεί την ξαφνική ανάπτυξη των νοητικών ικανοτήτων μας πριν από 40.000 χρόνια. 

Η «σπίθα» του εξελικτικού Μπιγκ Μπανγκ


Ο εγκέφαλός μας έφτασε στο σημερινό μέγεθός του πριν από 200.000 χρόνια. Γιατί, λοιπόν, εξελίχτηκε τόσο ξαφνικά μόλις πριν από 40.000 χρόνια, μετατρέποντάς μας τελικά σε ευφυή όντα; 


Κάποιοι επιστήμονες πιστεύουν ότι πριν από 200.000 χρόνια ήδη είχαμε τα νευρικά συστήματα που διαθέτουμε και σήμερα, μεταξύ αυτών και τους νευρώνες-καθρέφτες. Ωστόσο, απουσίαζαν ακόμη πολλές συνάψεις ανάμεσα σε νευρώνες.

Όταν, περίπου πριν από 40.000 χρόνια, αυτά τα συστήματα κατάφεραν να ανταλλάξουν πληροφορίες μεταξύ τους, ξέσπασε το «Μπιγκ Μπανγκ» της εξέλιξης, αυτό που προίκισε τους προγόνους μας με εξαιρετικές νοητικές ικανότητες. 


Από τότε, οι νέες εφευρέσεις και οι γλωσσικές επινοήσεις διαδόθηκαν και πολλαπλασιάστηκαν με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Κι αυτό χάρη στους περίφημους νευρώνες-καθρέφτες, που άνοιξαν το δρόμο για τη διαδικασία της μίμησης.

Αυτός ο εγκεφαλικός μηχανισμός εξηγεί ακόμη γιατί μπορούμε να μαντέψουμε με επιτυχία τις προθέσεις των άλλων. Οι νευρώνες-καθρέφτες μάς δίνουν τη δυνατότητα όχι μόνο να καταλάβουμε την εξωτερική συμπεριφορά του άλλου, αλλά και να αντιληφθούμε αυτό που σκέφτεται. 


Διαβάζουμε τη σκέψη


Συμπέρασμα που επιβεβαιώνεται και από έρευνα του Ινστιτούτου Νευροψυχιατρικής του UCLA (ΗΠΑ): τα αποτελέσματα έδειξαν για πρώτη φορά ότι οι νευρώνες-καθρέφτες μάς επιτρέπουν να αντιληφθούμε όχι μόνο τις πράξεις άλλων ανθρώπων αλλά και τα κίνητρα που κρύβονται πίσω από αυτές. Τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό; 


Ενδεχομένως ότι τελικά είμαστε εξπέρ στο να «διαβάζουμε» το μυαλό του άλλου.

Στο πείραμα του UCLA η εγκεφαλική δραστηριότητα των 33 ατόμων που συμμετείχαν καταγράφηκε μέσω μαγνητικής τομογραφίας. 


Οι εθελοντές παρακολούθησαν ένα βίντεο με τρία διαφορετικά ερεθίσματα. Η πρώτη σκηνή έδειχνε ένα χέρι να κρατά ένα φλιτζάνι, χωρίς να αποκαλύπτει το πλαίσιο στο οποίο εκτυλισσόταν αυτή η πράξη. 

Η δεύτερη αποκάλυπτε ότι μέσα στο φλιτζάνι υπήρχε τσάι. Η τρίτη παρουσίαζε το χέρι να κατευθύνει το φλιτζάνι προς το στόμα.

Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η δεύτερη και η τρίτη σκηνή (οι οποίες διαδραματίζονταν στο πλαίσιο ενός κατανοητού πλέον σεναρίου) αύξαναν τη ροή του αίματος στην περιοχή του εγκέφαλου όπου εδράζονται οι νευρώνες-καθρέφτες. 


Γεγονός που σημαίνει ότι η λειτουργία του συστήματος βελτιώνεται όταν οι κινήσεις που παρατηρούμε δεν είναι απομονωμένες αλλά εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο με σαφώς καθορισμένο νόημα. 

Όταν κάποιος εκτελεί μια πράξη, ο παρατηρητής όχι μόνο την αναπαράγει στον εγκέφαλό του αλλά είναι και ικανός να κατανοήσει τα κίνητρα που οδηγούν σε αυτήν. 
Όσοι έχουν ιδιαίτερα αναπτυγμένο το σύστημα των νευρώνων-καθρεφτών αποδεικνύονται πιο διορατικοί όταν καλούνται να βρουν λύση σε κάποιο πρόβλημα. 


Μπορούν επίσης να προβλέψουν με μεγαλύτερη ακρίβεια την εξέλιξη των γεγονότων, γεγονός που αποδεικνύει ότι έχουν την ικανότητα να προβλέψουν και τις αντιδράσεις των συνομιλητών τους.


Κίνηση: ο τόπος, ο χρόνος, το κενόν στον Αριστοτέλη


Ο Αριστοτέλης προβαίνει στην εξέταση της κίνησης (Φυσικά Γ1). Η κίνηση είναι συνεχές και το τελευταίο ορίζεται συχνά σαν αυτό που μπορεί να διαιρεθεί επ´άπειρον.

Γενικά, η κίνηση στην αριστοτελική φιλοσοφία είναι η πραγμάτωση του δυνάμει, χωρίς, όμως, να μπορούμε να την καταχωρήσουμε ούτε ως δυνατότητα ούτε ως ενέργεια. <<Σε κάθε στιγμή ενέργειας, η δυνατότητα καταργείται εντελώς και μετατρέπεται σε εντελέχεια.
Στην κίνηση η μεταβολή δεν ολοκληρώνεται προτού τελειώσει η κίνηση[...] πιο ελεύθερα, η κίνηση είναι ατελής ενέργεια και η ενέργεια τελειωμένη κίνηση.(W.D.Ross,Αριστοτέλης,σ.122)
Τα συμπεριληφθέντα σε μια μεταβολή στοιχεία είναι το κινούν, το κινούμενον, ο χρόνος καθώς και το αρχικό και το τελικό όριο, το εξ ου και το εις ο αντιστοίχως.(Φυσικά Ε1) Μετά από μια αλληλουχία επαγωγικών συλλογισμών,που σχετίζονται με την μελέτη της μεταβολής μεταξύ εναντίων ή μη, ο φιλόσοφος συμπεραίνει πως τρία είναι τα είδη της κίνησης: του ποιου, του ποσού και η κατά τόπον, η σπουδαιότερη από όλες καθότι εμπεριέχει τις υπόλοιπες.
Ο τόπος κατά τον Αριστοτέλη(Φυσικά Δ1) όντως υπάρχει κι αυτό τεκμηριώνεται ως εξής: ένα σώμα μπορεί να καταλάβει έναν συγκεκριμένο τόπο, τον οποίο, όμως, μπορεί να διεκδικήσει και να καταλάβει και ένα άλλο σώμα. Άρα, κατ´ανάγκην, ο τόπος πρέπει να είναι κάτι διαφορετικό από τα σώματα που τον καταλαμβάνουν.
Ο τόπος, θα πρέπει, ακόμα, να έχει κάποια δύναμη, γεγονός που υποδεικνύει η φυσική τάση ορισμένων σωμάτων να κινούνται προς ορισμένους τόπους κι εκεί να ηρεμούν.
Ο φιλόσοφος διακρίνει τον τόπο σε κοινόν,δηλαδή τον τόπο που ένα πράγμα μοιράζεται με άλλα και σε ίδιον, δηλαδή τον τόπο που καταλαμβάνει αποκλειστικά το συγκεκριμένο πράγμα και το εμπεριέχει άμεσα και μόνον αυτό.
Η συλλογιστική του Αριστοτέλη εξελίσσεται συμπεραίνοντας πως ο τόπος δεν είναι μορφή και ότι η ύλη δεν είναι τόπος, καθώς ο τόπος ενός πράγματος είναι διακριτός από το ίδιο το πράγμα. Έτσι διαπιστώνει πως τόπος είναι το πέρας του περιέχοντος σώματος(Φυσικά 212a5) για να φτάσει στον τελικό του ορισμό: τόπος είναι το του περιέχοντος πέρας ακίνητον πρώτον.
Από τις ασύλληπτα συνοχικές προκείμενες των συλλογισμών του καταλήγει στο εξής συνεπές πλην όμως ρηξικελευθο για την εποχή του συμπέρασμα: καθετί φυσικό στο σύμπαν είναι εν τόπω αλλά το σύμπαν δεν είναι εν τόπω.
Επιπλέον, ο Σταγειρίτης παρατηρεί ότι όσοι αναφέρονται στο κενό το ταυτίζουν με τον τόπο. Αφού αναιρεί αυτή την θέση αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει κενό χωρισμένο από τα σώματα(Φυσικά 214b12-216a26), ότι δεν υπάρχει κενό που να καταλαμβάνεται από σώματα (Φυσικά 216a26-b21) και ότι δεν υπάρχουν κενά διαστήματα μέσα στα σώματα(Φυσικά Δ9).
Προκειμένου για αυτή την απόδειξη, χρησιμοποιεί έννοιες όπως αυτή της βαρύτητας,της ταχύτητας της κίνησης,του μηδενός. Στο έργο του "Μετά τα Φυσικά" κάνει λόγο για αναλογία ανάμεσα στο κενό και στο άπειρο.
Έπειτα, ο Αριστοτέλης αναφέρεται και στον χρόνο σαν κάτι μη πραγματικό η αμυδρώς πραγματικό και επιδιώκει να μελετήσει τον χαρακτήρα του(Μετά τα Φυσικά Δ10).
Ο χρόνος προϋποθέτει την μεταβολή. Συμπλέκει το ύστερον,το πρότερων και το νυν με τον τόπο, την κίνηση και τον χρόνο ώστε φτάνει να διερωτάται τι σημαίνει να ειναι κάτι εν χρόνω. Ο χρόνος είναι ανεξάντλητος γιατί κάθε νυν είναι φύσει η αρχή ενός μέλλοντος και το τέλος ενός παρελθόντος(Μετά τα Φυσικά 222a29-b7).
Παρόμοια συλλογίστηκε και ο Ελύτης στον Μικρό Ναυτίλο του όταν έγραψε πως ένας "Αναχωρητής" για τους μισούς είναι, αναγκαστικά,για τους άλλους μισούς ένας "Ερχόμενος". Η μοιραία αναλογία είναι εντελεχής κι ερωτική.

Το βίντεο που συγκινεί προβληματίζει και παραδίδει μαθήματα ζωής


Η εταιρία τηλεπικοινωνιών της Ταϊλάνδης, TrueMove H, έδωσε στη δημοσιότητα ένα βίντεο στα πλαίσια της διαφημιστικής της καμπάνιας, που συγκινεί και παραδίδει μαθήματα συμπεριφοράς.

Στην αρχή των πλάνων, ένα μικρό αγόρι προσπαθώντας να σώσει την άρρωστη μητέρα του, αποφασίζει να κλέψει φάρμακα. Η ιδιοκτήτρια του φαρμακείου αντιλαμβάνεται την προσπάθεια του μικρού να διαφύγει με τα φάρμακα και τον πιάνει.
Στη συνέχεια, ένας άνδρας παρεμβαίνει και πληρώνει τα φάρμακα, ενώ δίνει στο παιδί και μια σακούλα με τρόφιμα.
Η ιστορία μας μεταφέρει τριάντα χρόνια μετά το πρώτο περιστατικό. Ο άνδρας που βοήθησε το μικρό παιδί νοσηλεύεται στο νοσοκομείο σε κρίσιμη κατάσταση. Το κόστος της περίθαλψης του είναι πολύ υψηλό και η οικογένεια του δεν μπορεί να το αντέξει. Τα 792,000 baht (25.000 δολάρια περίπου) είναι πάρα πολλά γι΄αυτούς.
Παρόλα αυτά, οι ιατρικές δαπάνες έχουν αποπληρωθεί από τον γιατρό, που δεν είναι άλλος από το μικρό παιδί - πρωταγωνιστή της ταινίας.
Το σημείωμα που αφήνει ο γιατρός στην κόρη του νοσηλευόμενου αναγράφει τα εξής: "Το κόστος αποπληρώθηκε με τρία παυσίπονα και μία μερίδα σούπας".
Το τελικό μήνυμα της διαφήμισης, απλό, περιεκτικό και ουσιαστικό:
"Το να προσφέρεις είναι η καλύτερη επικοινωνία".
Τρία λεπτά αρκούν για να παραδοθούν μαθήματα ανθρωπιάς.

Πού οφείλονται τα εφιαλτικά όνειρα;

Ενώ σε ορισμένους ανθρώπους οι εφιάλτες εμφανίζονται σπάνια, υπάρχουν άλλοι που υποφέρουν σε τέτοιο βαθμό ώστε να διαταράσσεται η ποιότητα του ύπνου τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ποια όμως είναι τα αίτια των εφιαλτικών ονείρων;
Όπως αποκαλύπτει μία νέα έρευνα της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας, τα όνειρα μπορούν να συσχετίζονται τόσο με τη ψυχική, όσο και με τη σωματική μας κατάσταση.
Σε γενικές γραμμές, το περιεχόμενο των εφιαλτικών ονείρων αφορά απειλητικές καταστάσεις για τον άνθρωπο (π.χ. ονειρεύεται ότι τον κυνηγούν ή τον απειλούν). Όταν αυτός ξυπνάει, είναι σε θέση να θυμηθεί ακόμα και λεπτομέρειες του ονείρου. Βρίσκεται σε εγρήγορση και νιώθει ανησυχία ή φόβο. Η ερμηνεία και η σημασία, που αποδίδεται στα εφιαλτικά όνειρα, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πολιτισμικό περιβάλλον. Ενώ στον δυτικό κόσμο τα όνειρα αυτά μπορεί ακόμα και να θεωρηθούν ενδείξεις μιας ψυχικής διαταραχής, σε άλλες κοινωνίες αποτελούν γνωρίσματα υπερφυσικών ή πνευματικών φαινομένων.
Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι, οι δημιουργικοί άνθρωποι (ιδίως όσοι ασχολούνται με καλλιτεχνικές δραστηριότητες) βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να υποφέρουν από εφιάλτες. Τα άτομα αυτά θεωρείται ότι έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη φαντασία και ευαισθησία ως προς κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Επίσης, οι εφιάλτες είναι δυνατό να οφείλονται στη λήψη ορισμένων φαρμακευτικών ή μη ουσιών.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα άλλης έρευνας, οι άνθρωποι που έχουν ή πρόκειται να εμφανίσουν συμπτώματα πυρετού, είναι πολύ πιο πιθανό να δουν έναν εφιάλτη κατά τη διάρκεια του ύπνου τους. Επίσης, οι άνθρωποι που πάσχουν από διαβήτη και κατά τη διάρκεια της νύχτας βιώσουν μία ραγδαία πτώση του ζαχάρου στο αίμα τους, ένα σύμπτωμα που ενδεχομένως να παρουσιάσουν είναι οι εφιάλτες, υποστηρίζουν οι επιστήμονες.
Βέβαια, το συνηθέστερο αίτιο ενός εφιάλτη είναι το άγχος. Τα όνειρα μπορούν να δείξουν εάν κανείς αντιμετωπίζει περισσότερο στρες από όσο νομίζει. Ορισμένες φορές, το άγχος μπορεί να εμφανιστεί σε μορφές ονείρων, όπως σαν καθυστέρηση μιας πτήσης ή ως ένα τεράστιο παλιρροιακό κύμα.
Οι εφιάλτες είναι δυνατό να αποδειχθούν ένα αρκετά επίμονο πρόβλημα για ορισμένους ανθρώπους. Γενικά, όσοι υποφέρουν από εφιάλτες για περισσότερο από τρεις μήνες είναι σκόπιμο να απευθύνονται στον ιατρό. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται ότι θα αποκαλυφθεί έγκαιρα μια υποκείμενη παθολογική κατάσταση (π.χ. αγχώδης διαταραχή, κατάθλιψη, σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο, ενδοκρινολογικές διαταραχές), η οποία πιθανώς να προκαλεί τους εφιάλτες.

Αρχαίες τριήρεις: Στα ίχνη του ξύλου τους...

Στα ίχνη του ξύλου από το οποίο κατασκευάζονταν οι αρχαίες τριήρεις πιστεύουν ότι βρίσκονται επιστήμονες από την Ελλάδα και τις ΗΠΑ που αναζητούν στα Πιέρια το “μακεδονικό έλατο και το πεύκο του Ολύμπου και των Πιερίων”, τη λεγόμενη και δασική πεύκη ή "λιάχα" κατά την τοπική ονομασία, που κατά τον μαθητή του Αριστοτέλη, Θεόφραστο, χρησιμοποιούνταν για την επίπονη διαδικασία της κατασκευής κουπιών και πλοίων.
Αποτυπώματα στο χώμα του συγκεκριμένου είδους ξύλου, που δεν έχει ρόζους και “ανάποδα νερά” αλλά επιδεικνύει μεγάλη αντοχή στο θαλασσινό νερό, εντοπίστηκαν στις αρχαιολογικές ανασκαφές που ξεκίνησαν το 2003 στη Μεθώνη της Πιερίας.
Το γεγονός αυτό, μετά τη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων των ευρημάτων σε επιστημονικό συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 2011, κινητοποίησε επιστήμονες από διαφορετικούς κλάδους από την Ελλάδα, το Λος Άντζελες των ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Ιρλανδία που έκτοτε συνεργάζονται με στόχο να εντοπίσουν ατόφια κομμάτια ξύλου από τον 8ο π.Χ. αιώνα, κατά τη συνέχιση των ανασκαφών στη Μεθώνη από το 2014. Αν κάτι τέτοιο συμβεί, όπως ελπίζουν, θα ακολουθήσουν διαδικασίες ταυτοποίησης του ξύλου με τα πεύκα και τα έλατα αυτού του είδους που ευδοκιμούν μόνο σε δύο περιοχές της Ελλάδας, στο δάσος της Ρητίνης στα Πιέρια και σε ένα μικρό τμήμα της Δράμας.
Ραδιοχρονολογήσεις, εργαστηριακές αναλύσεις αλλά και βοτανικές μελέτες θα μπορούσαν να ρίξουν φως στο αν η συγκεκριμένη βλάστηση υπήρξε στην ευρύτερη περιοχή της Μεθώνης στο διάστημα από τη νεολιθική εποχή (5.000 π.Χ) μέχρι το 354 π.Χ. οπότε ο Φίλιππος κατέστρεψε την πόλη για να την εγκαταστήσει σε άλλη τοποθεσία.
“Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη μια μεγάλη συνεργασία, η οποία ξεκίνησε στα τέλη του 2011 ανάμεσα στην 27η Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, που έχει έδρα στην Κατερίνη της Πιερίας, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το τμήμα αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια Λος Άντζελες” εξηγεί στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο πρόεδρος του Τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ιωάννης Τζιφόπουλος.
Ο ίδιος εξηγεί ότι από την αμερικανική πλευρά ιδιαίτερο ήταν το ενδιαφέρον του ελληνικής καταγωγής καθηγητή Τζων Παπαδόπουλου, ο οποίος επί πολλά χρόνια ηγείτο ανασκαφών στην Τορώνη της Χαλκιδικής, στην Ήπειρο αλλά και στην Αλβανία.
Η συνεργασία χρηματοδοτείται από όλους τους παραπάνω φορείς, ενώ σε αυτήν συμμετέχουν αρχαιολόγοι, ανθρακολόγοι, σχεδιαστές, συντηρητές, δασολόγοι και βοτανολόγοι, από τη Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, την Κατερίνη, το Λος Άντζελες, το Εδιμβούργο και την Οξφόρδη. Έχοντας ως δεδομένο ότι η αρχαία πόλη – λιμάνι της Μεθώνης ήταν κέντρο εμπορίας ξυλείας για τη ναυπήγηση ξύλων (τριήρεων και άλλων αρχαίων εμπορικών και πολεμικών πλοίων), αλλά και κουπιών από τα δάση της Πιερίας, η ομάδα των επιστημόνων επισκέφθηκε την περασμένη Κυριακή τα Πιέρια, αναζητώντας τα συγκεκριμένα είδη ξύλου που χρησιμοποιούνταν πριν από 2.500 χρόνια.
“Η Μεθώνη της Πιερίας ήταν αποικία των Ερετριέων και μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Οι Ερετριείς, που ήταν ένα είδος εμπόρων και εφοπλιστών της εποχής εκείνης με εξειδίκευση στη ναυπηγική και τη ναυσιπλοϊα γνώριζαν τους φυσικούς πόρους της ευρύτερης περιοχής και κυρίως την απαραίτητη και κατάλληλη ξυλεία για τη ναυπηγική. Αυτή την ξυλεία την έπαιρναν από τα δάση του Ολύμπου και των Πιερίων” σημειώνει ο κ. Τζιφόπουλος. Διευκρινίζει, επίσης, ότι τα έλατα και τα πεύκα του Παρνασσού και της Εύβοιας ήταν σχεδόν άχρηστα καθώς ήταν τραχιά με ρόζους και ανάποδα νερά και όπως έλεγαν οι μαραγκοί, σάπιζαν γρήγορα στη θάλασσα.
Πέρα από τα ευρήματα στη Μεθώνη, τους επιστήμονες “καθοδήγησε” η επιγραφή στήλης της ακρόπολης των Αθηνών που σώζεται σήμερα και εκτίθεται στο Μουσείο της Ακρόπολης. Σε αυτήν αναφέρεται ρητά η συμμαχία των Μεθωναίων εκ Πιερίας και των Αθηναίων, ενώ είναι γνωστό στους αρχαιολόγους ότι σε όλες τις συνθήκες που σύναπταν οι Αθηναίοι εκδήλωναν το ενδιαφέρον τους για την ξυλεία της Μακεδονίας. Άλλωστε, στα αρχαία κείμενα επισημαίνεται ο ρόλος του λιμανιού της Μεθώνης ως διαμετακομιστικού κέντρου στο Αιγαίο. Παράλληλα, σύμφωνα με κείμενα που έχουν διασωθεί, ο αρχαίος ρήτορας Αισχύνης δήλωνε με περηφάνια ότι διέθετε άδεια από τον μακεδόνα βασιλιά για τη μεταφορά ξυλείας στην Αθήνα.
Από τις πηγές και τις ανασκαφές γεννώνται πολλά ερωτήματα. Οι ανασκαφές που θα ξεκινήσουν και πάλι από του χρόνου στην αρχαία Μεθώνη (περιοχή Μεθώνης – Μακρύγιαλου) αναμένεται να ρίξουν 'φως' σε πολλά θέματα. Εκτός από την ξυλεία, από την οποία κατασκευάζονταν οι αρχαίες τριήρεις, στοιχεία αναζητούνται για τον χαρακτήρα της αρχαϊκής αγοράς που βρέθηκε σε πολύ καλή κατάσταση, το λιμάνι του οικισμού που δεν έχει εντοπιστεί ακόμη, τις μεταλλευτικές δραστηριότητες, τη δομή της τοπικής κοινωνίας και των φύλων που κατοίκησαν την περιοχή” σχολιάζει ο κ. Τζιφόπουλος.
Προσθέτει, μάλιστα, ότι όπως μαρτυρούν τα μέχρι τώρα ευρήματα του ανασκαφικού έργου με επικεφαλής τον αρχαιολόγο της 27ης Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Μάνθο Μπέσιο μπορεί να υπάρχουν ευρήματα που πραγματικά θα αλλάξουν τα δεδομένα για την περίοδο της αρχαίας Μεθώνης και Μακεδονίας, αλλά θα προσθέσουν στο πολιτισμικό κεφάλαιο της Πιερίας ώστε να αποτελέσει συγκριτικό πλεονέκτημα στην ανάπτυξή της.

Ο τελευταίος χρησμός της Πυθίας

Σύμφωνα με την ιστορία που διδάσκεται σήμερα, ο τελευταίος χρησμός που δόθηκε από το Μαντείο των Δελφών, διά στόματος Πυθίας, συνέβη το 362 μ.Χ. και αποδέκτης ήταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, ο οποίος όταν αποφάσισε να εκστρατεύσει κατά των Περσών έστειλε ανθρώπους να ρωτήσουν στο μαντείο των Δελφών αν θα έπρεπε να κάνει αυτή την εκστρατεία.
Ο χρησμός αυτός που σήμερα όλοι γνωρίζουμε, είναι ο εξής: «Είπατε τω βασιλεί, χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά, ουκέτι Φοίβος έχει καλύβαν, ου μαντίδα δάφνην, ου παγάν λαλεούσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ».
Δηλαδή: «Πείτε στον βασιλιά, πως έπεσε κατάχαμα το περίτεχνο οίκημα, κι ούτε ο Φοίβος Απόλλων έχει πια κατοικία, ούτε δάφνη μαντική, ούτε πηγή ομιλούσα, και το ομιλών νερό στέρεψε».
Ο χρησμός αυτός είναι ψευδέστατος από την πρώτη ως την τελευταία του λέξη και είναι ένα χριστιανικό εφεύρημα που επινοήθηκε, 700 χρόνια αργότερα από αυτόν τον υποτιθέμενο χρησμό, από τον Βυζαντινό χρονογράφο και μοναχό, Γεώργιο Κεδρηνό, ο οποίος έζησε προς το τέλος του 11ου και στις αρχές του 12ου αιώνα μ.Χ.

Υπάρχει ωστόσο και αυτή η εκδοχή: «Έστ' ήμαρ ότε Φοίβος πάλιν ελεύσεται καί ές αεί έσεται».

Δηλαδή: «Θα έρθει ημέρα που ο Φοίβος (Απόλλων) θα επιστρέψει και θα μείνει για πάντα».

 


Πόσο επικίνδυνοι είναι οι φούρνοι μικροκυμάτων;

Γενικά είναι αλήθεια ότι ένας φούρνος μικροκυμάτων μας διευκολύνει στην καθημερινότητά μας, έχουμε όμως σκεφτεί τις συνέπειές του; Τα μάτια είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στα μικροκύματα . Αυτό συμβαίνει γιατί σε αντίθεση με άλλες περιοχές του σώματος, δεν έχουν τα αιμοφόρα αγγεία για να διαλύσουν τη θερμότητα. Τρόφιμα που μαγειρεύονται ή ζεσταίνονται στα μικροκύματα μπορεί να γίνουν ιδιαίτερα επιβλαβή για κατανάλωση. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι χάνουν τα θρεπτικά συστατικά τους, με τη δημιουργία επιβλαβών ενώσεων τα μικροκύματα κάνουν τα τρόφιμα ανθυγιεινά καθώς παραμορφώνονται τα μόρια (των τροφίμων).
Βλαβερές συνέπειες των μικροκυμάτων:
  • Εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος
  • Μειωμένη αντίσταση σε βακτηριακές και ιογενείς λοιμώξεις
  • Καταρράκτης
  • Γενετικές ανωμαλίες
  • Καρκίνος
  • Άλλες σοβαρές ασθένειες
Περισσότερες βλαβερές συνέπειες του φούρνου μικροκυμάτων:
Τα επίπεδα της χοληστερόλης αυξάνονται με ταχύ ρυθμό
Η αιμοσφαιρίνη μειώνεται σημαντικά
Αύξηση του στρες (από την αύξηση των λευκοκυττάρων )
Μείωση αντισωμάτων
Προωθεί δυνητικά επικίνδυνα βακτήρια
Μείωση των λεμφοκυττάρων (λευκά αιμοσφαίρια)
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η απόκριση λευκοκυττάρων μπορεί να δείξει παθολογικά φαινόμενα όπως η δηλητηρίαση και οι κυτταρικές αλλοιώσεις.
Τι να προσέχετε
Κρατήστε μια απόσταση ασφαλείας από το φούρνο μικροκυμάτων όταν τον είναι σε λειτουργία
● Παιδιά και έγκυες θα πρέπει επίσης να κρατούν αποστάσεις ασφαλείας
● Τηρείτε πάντα τους κανόνες χρήσης που προτείνει ο κατασκευαστής