ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἡρακλῆς Μαινόμενος (1255-1310)

1255 ΗΡ. ἄκουε δή νυν, ὡς ἁμιλληθῶ λόγοις
πρὸς νουθετήσεις σάς· ἀναπτύξω δέ σοι
ἀβίωτον ἡμῖν νῦν τε καὶ πάροιθεν ὄν.
πρῶτον μὲν ἐκ τοῦδ᾽ ἐγενόμην, ὅστις κτανὼν
μητρὸς γεραιὸν πατέρα προστρόπαιος ὢν
1260 ἔγημε τὴν τεκοῦσαν Ἀλκμήνην ἐμέ.
ὅταν δὲ κρηπὶς μὴ καταβληθῆι γένους
ὀρθῶς, ἀνάγκη δυστυχεῖν τοὺς ἐκγόνους.
Ζεὺς δ᾽, ὅστις ὁ Ζεύς, πολέμιόν μ᾽ ἐγείνατο
Ἥραι (σὺ μέντοι μηδὲν ἀχθεσθῆις, γέρον·
1265 πατέρα γὰρ ἀντὶ Ζηνὸς ἡγοῦμαι σ᾽ ἐγώ),
ἔτ᾽ ἐν γάλακτί τ᾽ ὄντι γοργωποὺς ὄφεις
ἐπεισέφρησε σπαργάνοισι τοῖς ἐμοῖς
ἡ τοῦ Διὸς σύλλεκτρος, ὡς ὀλοίμεθα.
ἐπεὶ δὲ σαρκὸς περιβόλαι᾽ ἐκτησάμην
1270 ἡβῶντα, μόχθους οὓς ἔτλην τί δεῖ λέγειν;
ποίους ποτ᾽ ἢ λέοντας ἢ τρισωμάτους
Τυφῶνας ἢ Γίγαντας ἢ τετρασκελῆ
κενταυροπληθῆ πόλεμον οὐκ ἐξήνυσα;
τήν τ᾽ ἀμφίκρανον καὶ παλιμβλαστῆ κύνα
1275 ὕδραν φονεύσας μυρίων τ᾽ ἄλλων πόνων
διῆλθον ἀγέλας κἀς νεκροὺς ἀφικόμην,
Ἅιδου πυλωρὸν κύνα τρίκρανον ἐς φάος
ὅπως πορεύσαιμ᾽ ἐντολαῖς Εὐρυσθέως.
τὸν λοίσθιον δὲ τόνδ᾽ ἔτλην τάλας πόνον,
1280 παιδοκτονήσας δῶμα θριγκῶσαι κακοῖς.
ἥκω δ᾽ ἀνάγκης ἐς τόδ᾽· οὔτ᾽ ἐμαῖς φίλαις
Θήβαις ἐνοικεῖν ὅσιον· ἢν δὲ καὶ μένω,
ἐς ποῖον ἱερὸν ἢ πανήγυριν φίλων
εἶμ᾽; οὐ γὰρ ἄτας εὐπροσηγόρους ἔχω.
1285 ἀλλ᾽ Ἄργος ἔλθω; πῶς, ἐπεὶ φεύγω πάτραν;
φέρ᾽ ἀλλ᾽ ἐς ἄλλην δή τιν᾽ ὁρμήσω πόλιν;
κἄπειθ᾽ ὑποβλεπώμεθ᾽ ὡς ἐγνωσμένοι,
γλώσσης πικροῖς κέντροισι †κληιδουχούμενοι†·
Οὐχ οὗτος ὁ Διός, ὃς τέκν᾽ ἔκτεινέν ποτε
1290 δάμαρτά τ᾽; οὐ γῆς τῆσδ᾽ ἀποφθαρήσεται;
[κεκλημένωι δὲ φωτὶ μακαρίωι ποτὲ
αἱ μεταβολαὶ λυπηρόν· ὧι δ᾽ ἀεὶ κακῶς
ἔστ᾽, οὐδὲν ἀλγεῖ συγγενῶς δύστηνος ὤν.]
ἐς τοῦτο δ᾽ ἥξειν συμφορᾶς οἶμαί ποτε·
1295 φωνὴν γὰρ ἥσει χθὼν ἀπεννέπουσά με
μὴ θιγγάνειν γῆς καὶ θάλασσα μὴ περᾶν
πηγαί τε ποταμῶν, καὶ τὸν ἁρματήλατον
Ἰξίον᾽ ἐν δεσμοῖσιν ἐκμιμήσομαι.
[καὶ ταῦτ᾽ ἄριστα μηδέν᾽ Ἑλλήνων μ᾽ ὁρᾶν,
1300 ἐν οἷσιν εὐτυχοῦντες ἦμεν ὄλβιοι.]
τί δῆτά με ζῆν δεῖ; τί κέρδος ἕξομεν
βίον γ᾽ ἀχρεῖον ἀνόσιον κεκτημένοι;
χορευέτω δὴ Ζηνὸς ἡ κλεινὴ δάμαρ
†κρόουσ᾽ Ὀλυμπίου Ζηνὸς ἀρβύληι πόδα†.
1305 ἔπραξε γὰρ βούλησιν ἣν ἐβούλετο
ἄνδρ᾽ Ἑλλάδος τὸν πρῶτον αὐτοῖσιν βάθροις
ἄνω κάτω στρέψασα. τοιαύτηι θεῶι
τίς ἂν προσεύχοιθ᾽; ἣ γυναικὸς οὕνεκα
λέκτρων φθονοῦσα Ζηνὶ τοὺς εὐεργέτας
1310 Ἑλλάδος ἀπώλεσ᾽ οὐδὲν ὄντας αἰτίους.

***
ΗΡΑ. Άκουε λοιπόν, για να συνεριστώ με λόγια
τις συμβουλές σου, και καλά θα σου αποδείξω
ότι δεν ήταν ζωή αυτή πρώτα και τώρα.
Πρώτα γεννήθηκ᾽ απ᾽ αυτόν, που τον πατέρα
της μάνας μου σκοτώνοντας καταραμένος
1260 την Αλκμήνη επαντρεύτηκε, που εγέννησέ με.
Και της γενιάς όταν δεν μπει καλό θεμέλιο
ανάγκ᾽ είναι οι απόγονοι να δυστυχαίνουν.
Κι ο Δίας, ο Δίας είναι που εχθρό μ᾽ έχει γεννήσει
της Ήρας· (συ όμως μη λυπάσαι, γέροντά μου)·
γιατί νομίζω εσέ πατέρα αντίς τον Δία.
Κι ενώ ήμουνα βυζασταρούδι ακόμα, φίδια
γοργόματα μέσα έμπασε στα σπάργανά μου
για να με καταστρέψει του Διός η γυναίκα.
Κι όταν το σώμα μου έντυσα σ᾽ ελικιάς ρούχα,
1270 τα βάσανα που υπόφερα τί να τα λέγω;
Με τί λιοντάρια ή με τρισώματους Γηρυόνες
ή με Γιγάντους ή τετράποδων Κενταύρων
πλήθη δεν έβγαλα φριχτούς πολέμους πέρα;
Κι αφού την πολυκέφαλη σκύλα, την ύδρα,
που ξαναβλάσταινε θανάτωσα, κοπάδια
μύριων αγώνων πέρασα, στον Άδη επήγα
να φέρω τον τρισώματο τον φύλακά του
στο φως, καθώς παράγγειλέ μου ο Ευρυσθέας.
Και τελευταία το φονικόν έκαμα τούτο,
1280 στέγη παιδοχτονίας να βάλω στα δεινά μου.
Και στην ανάγκην έφτασα, που πια στη Θήβα
δεν μου επιτρέπει το θεϊκό δίκιο να μένω·
κι αν μένω, ωιμέ! σε ποιό ναόν ή γιορτή φίλων
να πάγω; είναι απροσμίλητες οι συμφορές μου.
Ή να πάω στο Άργος; πώς, αφού είμ᾽ εξορισμένος;
Κι ας πάω ν᾽ αράξω σε καμιά άλλη πολιτεία·
κι εκεί θα με στραβοκοιτάν, τι θα με ξέρουν
και θα με κλειούνε σε πικρά γλώσσας αγκάθια.
«δεν είναι αυτός ο γιος του Διός, που τη γυναίκα
1290 και τα παιδιά του σκότωσε; ας διωχτεί από δώθε!»
Και σε άνθρωπο που ειπώθηκεν ευτυχισμένος
κάθε αλλαγή είναι λυπηρή· μα εκείνος που είναι
πάντα άσκημα, δεν του πονεί κι αν πάθει τα όμοια.
Και θαρρώ πως σε συμφορά θα φτάσω τόση,
οπού θα βγάλ᾽ η γη φωνή εμποδίζοντάς με
να τηνε ᾽γγίζω, και το πέλαο, τα ποτάμια
να μην περνώ τα, κι έτσι τον τροχοδεμένο
θα μοιάσω Ιξίονα στα δεσμά που θα᾽ χω ολούθε.
Τότε καλύτερ᾽ απ᾽ τους Έλληνες κανέναν
1300 να μην κοιτάω, που πριν μαζί τους ευτυχούσα.
Λοιπόν, ποιά χρεία να ζω; και ποιό κέρδος θενά ᾽χω
έχοντας τέτοιαν άχρηστη ζωή κι ανόσια;
Τώρ᾽ ας χορεύει η ξακουστή του Διός γυναίκα,
με το παπούτσι τον θεϊκό Όλυμπο χτυπώντας·
γιατί έκαμε το θέλημα που ήθελε τόσο,
συθέμελα τον πρώτο άνδρα της Ελλάδας
γκρεμίζοντας· ποιός θα προσεύχονταν σε τέτοια
θεά, που για τον έρωτα μιανής γυναίκας,
1310 τον Δία ζηλεύοντας, κατέστρεψεν αθώους;

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, Η τέχνη της ώριμης κλασικής εποχής

5.2.2. Ο Παρθενώνας και ο γλυπτός του διάκοσμος

Κανένα οικοδόμημα ή άλλο έργο τέχνης δεν αποτυπώνει με τόση ενάργεια την εικόνα που ήθελαν να προβάλουν οι Αθηναίοι της εποχής του Περικλή για την πόλη τους όσο ο Παρθενώνας. Είπαμε ήδη ότι ο Παρθενώνας ήταν ένας μεγάλος ναός που χτίστηκε στη θέση ενός παλαιότερου, ο οποίος ήταν ακόμη υπό κατασκευή όταν τον κατέστρεψαν οι Πέρσες το 480 π.Χ.· ήταν δωρικού ρυθμού, όπως και ο ναός που αντικατέστησε, αλλά η κάτοψη και οι αναλογίες του ήταν διαφορετικές. Ο παλαιότερος ναός (τον οποίο οι αρχαιολόγοι ονομάζουν Προπαρθενώνα) είχε σχεδιαστεί με έξι κίονες στις στενές πλευρές (την ανατολική και τη δυτική) και δεκαέξι στις μακρές (τη βόρεια και τη νότια), ενώ ο Παρθενώνας έχει οκτώ και δεκαεπτά κίονες αντίστοιχα· οι διαστάσεις του στο επίπεδο του στυλοβάτη είναι 30,88 m x 69,50 m, ξεπερνούν δηλαδή εκείνες του προκατόχου του (23,53 m x 66,94 m). Η κύρια διαφορά του Παρθενώνα από τον προηγούμενο ναό είναι το αισθητά μεγαλύτερο πλάτος του, στοιχείο πρωτόγνωρο για δωρικό ναό, που δημιούργησε επιπλέον ένα σοβαρό τεχνικό πρόβλημα, καθώς επέβαλε την κατασκευή ενός πολύ ψηλού λίθινου θεμελίου στη νότια πλευρά, κοντά στο νότιο τείχος της Ακρόπολης, όπου ο φυσικός βράχος παρουσιάζει απότομη κλίση Η ιδιόμορφη κάτοψη υπαγορεύτηκε αναμφίβολα από την ανάγκη να δημιουργηθεί ένας πολύ ευρύχωρος σηκός, κατάλληλος να υποδεχτεί το επιβλητικό χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς, που ξέρουμε ότι κατασκευάστηκε ταυτόχρονα με τον ναό. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο Φειδίας, ο δημιουργός του αγάλματος, συνεργάστηκε στενά με τους αρχιτέκτονες του Παρθενώνα, τον Ικτίνο και τον Καλλικράτη, για τον σχεδιασμό του. Επιβεβαιώνεται έτσι έμμεσα η πληροφορία του Πλουτάρχου για τον σημαντικό ρόλο που έπαιξε ο Φειδίας στην ανέγερση των μνημείων της Ακρόπολης. Στο εσωτερικό του σηκού, που είχε είσοδο από τα ανατολικά, υπήρχε μια δίτονη (δηλαδή διώροφη) δωρική κιονοστοιχία σε σχήμα Π, η οποία περιέβαλε το άγαλμα της Αθηνάς. Η κιονοστοιχία λειτουργεί ως αρχιτεκτονικό πλαίσιο για το άγαλμα, διαρθρώνοντας κατάλληλα το ευρύχωρο εσωτερικό του ναού. Πίσω από τον σηκό υπήρχε ένας εξίσου πλατύς αλλά λιγότερο βαθύς χώρος (οπισθόδομος) με είσοδο από τη δυτική πλευρά, του οποίου η οροφή στηριζόταν σε τέσσερις ιωνικούς κίονες. Ένας αντίστοιχος οπισθόδομος υπήρχε ήδη στον Προπαρθενώνα. Ο χώρος αυτός ήταν ιδιαίτερα σημαντικός, γιατί εκεί φυλάσσονταν τα ιερά σκεύη, αλλά και η περιουσία της Αθηνάς, που δεν ήταν άλλη από το κρατικό ταμείο της Αθήνας, το κυριότερο έσοδο του οποίου ήταν τα χρήματα από τον φόρο που πλήρωναν οι σύμμαχοι μετά τη μεταφορά του ταμείου της συμμαχίας από τη Δήλο στην Αθήνα το 454 π.Χ. Η ονομασία Παρθενών (από το επίθετο της Αθηνάς Παρθένου), που αργότερα χρησιμοποιήθηκε για ολόκληρο το κτήριο, παραδίδεται αρχικά μόνο για τον χώρο πίσω από τον σηκό. Τη λειτουργία αυτή την επιβεβαιώνει η ενισχυμένη θύρα του χώρου και το γεγονός ότι μπροστά από την είσοδό του, ανάμεσα στις παραστάδες και τους κίονες του οπισθοδόμου, είχε τοποθετηθεί, όπως και στον πρόναο, ισχυρό κιγκλίδωμα. Ο Παρθενώνας ήταν επομένως από την αρχή όχι μόνο ιερό κτήριο αφιερωμένο στην Αθηνά, αλλά και θησαυροφυλάκιο της πόλης. Άλλωστε το ίδιο το άγαλμα της θεάς ήταν τμήμα της δημόσιας περιουσίας, αφού το χρυσάφι που είχε επάνω του μπορούσε να αφαιρεθεί και να χρησιμοποιηθεί σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

 

Η μελέτη της αρχιτεκτονικής του Παρθενώνα έδειξε με πόση επιμέλεια και ακρίβεια σχεδιάστηκε και πόσο υψηλή είναι η ποιότητα της κατασκευής του. Τα ενδιαφέροντα στοιχεία που προέκυψαν από τις λεπτομερείς μετρήσεις, όπως η ελαφρά κύρτωση του στυλοβάτη και η ανεπαίσθητη σύγκλιση των κιόνων, δείχνουν ότι οι αρχιτέκτονες υπολόγισαν προσεκτικά τις διορθώσεις που ήταν αναγκαίες, ώστε η οπτική εικόνα του κτηρίου να είναι απόλυτα αρμονική.

 

Το ίδιο σημαντικός με την αρχιτεκτονική είναι ο ασυνήθιστα πλούσιος γλυπτός διάκοσμος του Παρθενώνα, που με την εξαιρετική πολυμορφία του και την ποιότητά του φανερώνει την πρόθεση των Αθηναίων να αποτυπώσουν στο μνημείο αυτό τη λαμπρότερη δυνατή εικόνα της πόλης τους, ακολουθώντας, όπως μαθαίνουμε από τον Πλούταρχο, την πρόταση του Περικλή. Εκτός από τις συνθέσεις των δύο αετωμάτων, που αποτελούνται από ολόγλυφα αγάλματα υπερφυσικού μεγέθους, και τα ανάγλυφα που κοσμούν τις 92 συνολικά μετόπες στις τέσσερις πλευρές του κτηρίου επάνω από τις κιονοστοιχίες, υπάρχει και μία μοναδική για δωρικό ναό ανάγλυφη ζωφόρος ύψους 1,06 m και με συνολικό μήκος περίπου 160 m, η οποία περιτρέχει εξωτερικά τους τοίχους του σηκού, τον πρόναο και τον οπισθόδομο.

 

Έχουμε τη δυνατότητα να χρονολογήσουμε με μεγάλη ακρίβεια την πορεία των εργασιών για την ανέγερση του Παρθενώνα, γιατί στην Ακρόπολη βρέθηκαν επιγραφές, στις οποίες είναι χαραγμένοι οι οικονομικοί απολογισμοί των δεκαμελών επιτροπών που όριζε κάθε χρόνο η Εκκλησία του Δήμου για να παρακολουθούν την πορεία των έργων και να ελέγχουν τις δαπάνες. Έτσι μαθαίνουμε ότι οι εργασίες διήρκεσαν από το 447 ως το 432 π.Χ.· πληροφορούμαστε επίσης ότι το 442 είχαν ήδη στηθεί οι κίονες του πτερού και ο θριγκός, ότι ο ναός στεγάστηκε το 437, οπότε τοποθετήθηκε μέσα το άγαλμα της Αθηνάς, και ότι τα γλυπτά των αετωμάτων τοποθετήθηκαν το 432. Αυτό σημαίνει ότι οι μετόπες ήταν έτοιμες το 442, η ζωφόρος ολοκληρώθηκε πριν από το 437, ενώ τα γλυπτά των αετωμάτων, που δεν ήταν δομικά στοιχεία του ναού, κατασκευάστηκαν τελευταία. Το γεγονός ότι γνωρίζουμε πότε ακριβώς τοποθετήθηκαν στον ναό τα διάφορα τμήματα του γλυπτού διακόσμου μάς επιτρέπει να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη της τεχνοτροπίας: οι μετόπες, τα πρώτα γλυπτά που αποπερατώθηκαν, έχουν ακόμη στοιχεία του «αυστηρού ρυθμού», δείχνοντας μια προτίμηση στις λείες επιφάνειες και στα βαριά ρούχα που καλύπτουν το ανθρώπινο σώμα με τις πτυχώσεις τους· στη ζωφόρο το πλάσιμο των μορφών φαίνεται πιο μαλακό και τα υφάσματα λεπτότερα· τέλος στα αετώματα, που έγιναν τελευταία, η διαμόρφωση των σωμάτων διακρίνεται μέσα από τα πλούσια πτυχωμένα ενδύματα, που σε ορισμένα σημεία μοιάζουν να κολλούν σαν βρεγμένα επάνω στην επιδερμίδα. Αυτά είναι τα πρώτα δείγματα του λεγόμενου «πλούσιου ρυθμού» που θα επικρατήσει στην τελευταία τριακονταετία του 5ου αιώνα π.Χ.

 

Στα αετώματα και τις μετόπες εικονίζονται θέματα παρμένα από τη μυθολογία. Οι παραστάσεις των μετοπών κάθε πλευράς έχουν ενιαίο θέμα. Βλέπουμε έτσι σκηνές από τέσσερις πολύ γνωστές μυθικές μάχες: (1) στην ανατολική πλευρά τη Γιγαντομαχία, δηλαδή τη μάχη των θεών του Ολύμπου εναντίον των Γιγάντων· (2) στη βόρεια πλευρά την Ιλίου Πέρσιν, δηλαδή την άλωση της Τροίας· (3) στη δυτική πλευρά την αττική Αμαζονομαχία, με άλλα λόγια την προσπάθεια των Αμαζόνων να καταλάβουν την Ακρόπολη, την οποία απέκρουσαν με επιτυχία οι Αθηναίοι· (4) στη νότια πλευρά τη θεσσαλική Κενταυρομαχία, τη μάχη των Λαπιθών και των Κενταύρων στους γάμους του Πειρίθου με τη συμμετοχή του Θησέα, για την οποία μιλήσαμε με αφορμή το δυτικό αέτωμα του ναού του Δία στην Ολυμπία. Οι μάχες αυτές έχουν συμβολική σημασία, αφού δείχνουν τις δυνάμεις της έννομης τάξης (τους θεούς του Ολύμπου) και του ανθρώπινου πολιτισμού (τους Λαπίθες) να νικούν τις δυνάμεις του χάους (τους Γίγαντες) και της άγριας φύσης (τους Κενταύρους) και τους Έλληνες να νικούν τους βαρβάρους (τους Τρώες και τις Αμαζόνες). Το ανατολικό αέτωμα έδειχνε τη γέννηση της Αθηνάς από το κεφάλι του Δία. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Δίας είχε αφήσει έγκυο την κόρη του Ωκεανού Μήτιν (που το όνομά της σημαίνει "σύνεση")· επειδή όμως, σύμφωνα με έναν χρησμό της Γης, μετά την κόρη που είχε ήδη στην κοιλιά της θα γεννούσε έναν γιο που θα γινόταν κυρίαρχος του ουρανού, την κατάπιε. Όταν έφτασε ο χρόνος να γεννηθεί η κόρη, ο Ήφαιστος χτύπησε το κεφάλι του Δία με το τσεκούρι του και από μέσα βγήκε η Αθηνά οπλισμένη. Το δυτικό αέτωμα έδειχνε τη διαμάχη της Αθηνάς και του Ποσειδώνα για την κατοχή της Αττικής, την οποία είχε κερδίσει η Αθηνά, χαρίζοντας στους Αθηναίους μια ελιά, δώρο που θεώρησαν σημαντικότερο από την πηγή νερού που τους χάρισε ο Ποσειδώνας.

 

Η ανάγλυφη ζωφόρος δεν έχει μυθολογικό θέμα, αλλά αποτυπώνει με τρόπο συμβολικό τη μεγάλη πομπή που οργάνωναν οι Αθηναίοι στα Παναθήναια, τη σημαντικότερη γιορτή της Αθηνάς: ξεκινώντας από τον Κεραμεικό, ανέβαιναν στην Ακρόπολη για να προσφέρουν στη θεά μια πλούσια θυσία με πολυάριθμες αγελάδες και πρόβατα καθώς και έναν πολυτελή πέπλο με την παράσταση της Γιγαντομαχίας. Η απεικόνιση της πομπής των Παναθηναίων στη ζωφόρο του Παρθενώνα αρχίζει από τη νοτιοδυτική γωνία και, ακολουθώντας δύο παράλληλες πορείες, κατά μήκος της νότιας και της βόρειας πλευράς, καταλήγει στην ανατολική πλευρά, όπου βλέπουμε την τελετή παράδοσης του πέπλου. Στο μέσο της ανατολικής πλευράς, επάνω από την κύρια είσοδο του ναού, εικονίζονται καθιστοί (και επομένως μεγαλύτεροι από τους όρθιους θνητούς) οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου· κοντά σε αυτούς εικονίζονται όρθιοι οι επώνυμοι ήρωες των δέκα φυλών που δημιούργησε στο τέλος του 6ου αιώνα π.Χ. με την πολιτική του μεταρρύθμιση ο Κλεισθένης και βεβαίως η παράδοση του πέπλου. Η παράσταση της ζωφόρου συνδέει τον κόσμο των ανθρώπων με τον κόσμο των θεών και έχει θρησκευτικό και ταυτόχρονα πολιτικό περιεχόμενο. Ιδιαίτερη σημασία έχει η παρατήρηση του Luigi Beschi ότι τα δύο τμήματα της πομπής, είναι οργανωμένα με διαφορετικό τρόπο: στη νότια πλευρά οι συμμετέχοντες ομαδοποιούνται ανά δέκα, ενώ στη βόρεια ανά τέσσερις. Από τη διάταξη αυτή μπορούμε να συμπεράνουμε ότι στη βόρεια πλευρά αποτυπώνεται η πατροπαράδοτη διαίρεση σε τέσσερις φυλές, που ήταν κοινή για όλους τους Ίωνες, ενώ στη δεύτερη η αναδιοργάνωση της πόλης από τον Κλεισθένη, στα χρόνια μετά το 509 π.Χ., με τη δημιουργία δέκα νέων φυλών, η οποία αποτέλεσε τη βάση για την εδραίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Τα εικονιζόμενα πρόσωπα είναι ιερείς, άρχοντες, μουσικοί με αυλούς και κιθάρες, νέοι έφιπποι και επάνω σε άρματα, άλλοι που οδηγούν τα ζώα της θυσίας και κουβαλούν υδρίες με νερό, νεαρές γυναίκες κανηφόροι (που κουβαλούν καλάθια με τα απαραίτητα για τη θυσία) και αρρηφόροι (νεαρά κορίτσια καλών οικογενειών που υπηρετούσαν για ένα διάστημα την Αθηνά), γέροντες θαλλοφόροι (που κρατούν κλαδιά με φύλλα) και άλλοι πολίτες που η ιδιότητά τους δεν μπορεί να προσδιοριστεί με βεβαιότητα. Μπορούμε επομένως να πούμε ότι στη ζωφόρο του Παρθενώνα εμφανίζονται όλοι όσοι συμμετείχαν στην πομπή των Παναθηναίων.

 

Τα γλυπτά του Παρθενώνα δεν σώζονται δυστυχώς ακέραια, γιατί υπέστησαν, όπως και ο ίδιος ο ναός, διάφορες καταστροφές στη διάρκεια των αιώνων. Όταν οι χριστιανοί μετέτρεψαν τον ναό σε εκκλησία, τον 5ο ή τον 6ο αιώνα μ.Χ., απολάξευσαν τις ανάγλυφες παραστάσεις των μετοπών σε όλες τις πλευρές εκτός από τη νότια, η οποία βρισκόταν πολύ κοντά στο νότιο τείχος της Ακρόπολης και ήταν επομένως λιγότερο ορατή και προσιτή από τις άλλες τρεις. Μόνο η τελευταία προς τα δυτικά μετόπη της βόρειας πλευράς, που δείχνει την Αθηνά και την Ήρα, τις δύο θεές που στον Τρωικό Πόλεμο υποστήριζαν με θέρμη τους Έλληνες, να συνομιλούν, η πρώτη όρθια και η δεύτερη καθιστή, έμεινε ανέπαφη. Φαίνεται ότι οι χριστιανοί ερμήνευσαν την παράσταση ως απεικόνιση του Ευαγγελισμού. Οι αετωματικές συνθέσεις δεν ήταν εύκολο να καταστραφούν εξαιτίας του μεγέθους των αγαλμάτων και του μεγάλου ύψους στο οποίο βρίσκονταν. Παρ᾽ όλα αυτά αφανίστηκαν οι μορφές στο κέντρο του ανατολικού αετώματος, επειδή στο σημείο αυτό κατασκευάστηκε η απαραίτητη για την εκκλησία αψίδα του ιερού. Η ζωφόρος, που λόγω της θέσης της ψηλά στον τοίχο του σηκού και πολύ κοντά στον θριγκό δεν ήταν εύκολα ορατή, δεν απολαξεύτηκε.

 

Τη μεγαλύτερη όμως καταστροφή την υπέστη ο Παρθενώνας το 1687, κατά την πολιορκία της τουρκοκρατούμενης Αθήνας από τον Βενετσιάνο στρατηγό Francesco Morosini. Οι Τούρκοι είχαν αποθηκεύσει πυρίτιδα στο κτήριο, το οποίο είχε πλέον μετατραπεί σε τζαμί. Έτσι, όταν μια οβίδα από τα κανόνια των πολιορκητών έπεσε μέσα, η έκρηξη που ακολούθησε ανατίναξε όλο το κεντρικό τμήμα και έριξε στο έδαφος τις κεντρικές μορφές του δυτικού αετώματος που κομματιάστηκαν. Ευτυχώς το 1674, λίγα χρόνια πριν από την καταστροφή, όλος ο σωζόμενος γλυπτός διάκοσμος του Παρθενώνα είχε αποτυπωθεί σε σχέδια. Η εργασία αυτή έγινε κατά παραγγελία του μαρκησίου de Nointel, πρεσβευτή της Γαλλίας στην Υψηλή Πύλη, που ταξίδεψε στην Αττική και στα νησιά του Αιγαίου με σκοπό να δει από κοντά τις ελληνικές αρχαιότητες και να εμπλουτίσει τη συλλογή του με όσες μπορούσε να πάρει μαζί του. Ο μαρκήσιος de Nointel θαύμασε τα γλυπτά του Παρθενώνα και, καθώς δεν είχε τον τρόπο να τα αποσπάσει και να τα μεταφέρει, ζήτησε να σχεδιαστούν όλα με τη σειρά και με κάθε λεπτομέρεια. Στην ακολουθία του μαρκησίου υπήρχαν δύο ζωγράφοι ικανοί να εκτελέσουν αυτή την εργασία: ο Γάλλος Jacques Carrey και ένας Φλαμανδός, που δεν γνωρίζουμε το όνομά του και που πέθανε πριν από το τέλος της αποστολής. Δημιουργός των σχεδίων φαίνεται ότι είναι ο δεύτερος, αν και αυτή συχνά αποδίδονται στον Carrey. Τα σχέδια, που σήμερα φυλάσσονται στην Bibliothèque Nationale στο Παρίσι, προσφέρουν ανεκτίμητη βοήθεια για τη μελέτη και την αποκατάσταση του Παρθενώνα και του γλυπτού του διακόσμου, ο οποίος δεν έμεινε τελικά στη θέση του.

 

Στις αρχές του 19ου αιώνα ένας άλλος Ευρωπαίος διπλωμάτης, ο λόρδος Έλγιν, πρεσβευτής της Μεγάλης Βρετανίας στην Κωνσταντινούπολη, κατόρθωσε να πάρει από τον σουλτάνο την άδεια να αποσπάσει και να μεταφέρει στην πατρίδα του τα γλυπτά του Παρθενώνα και άλλα αρχαία έργα τέχνης από την Ακρόπολη. Τη δύσκολη και επικίνδυνη αυτή εργασία ανέλαβε ένα συνεργείο Ιταλών τεχνιτών, που κατόρθωσε να κατεβάσει από το κτήριο ένα μεγάλο μέρος, αλλά όχι το σύνολο του γλυπτού διακόσμου. Τα έργα μεταφέρθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία και βρίσκονται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο. Τμήματα από τα γλυπτά του Παρθενώνα υπάρχουν επιπλέον διάσπαρτα σε πολλά μουσεία σε όλο τον κόσμο. Παρά τις δυσκολίες που δημιουργεί η αποσπασματική διατήρηση και η διασπορά των έργων, οι μακροχρόνιες και συστηματικές έρευνες πολλών αρχαιολόγων έχουν οδηγήσει σε μια γενικά αποδεκτή αποκατάσταση του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα με σχετικά λίγες διαφωνίες, κυρίως σχετικά με τις κεντρικές μορφές του ανατολικού αετώματος που καταστράφηκαν νωρίς.

 

ΔΕΣ: ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Η Αληθινή Όραση, πέρα από την σκέψη

Πραγματικότητα (αν μπορεί να συλληφθεί και να περιγραφεί κατά προσέγγιση) είναι Άμεση Αντίληψη αυτού που είναι, αυτού που συμβαίνει, χωρίς παραμορφώσεις. Με αυτό το Νόημα η Πραγματικότητα Ταυτίζεται με το Αληθινό, με την Αλήθεια. Αν λοιπόν Πραγματικότητα είναι η Άμεση Ανόθευτη Επαφή με το «πραγματικό» κι αυτό είναι κάτι που ζούμε, που βιώνουμε, η Πραγματικότητα (με αυτό το Νόημα) είναι η Ίδια η Ζωή, Αυτό που Ζούμε, Εδώ, Τώρα. Το «Βάθος της Πραγματικότητας» Αποκαλύπτεται σταδιακά σε κάποιον που βιώνει την πραγματικότητα.

Όλα τα όντα λοιπόν που είναι εν ζωή βιώνουν την Πραγματικότητα, μια Άμεση Επαφή με το πραγματικό σαν Αρχικό Αντιληπτικό Βίωμα, σαν βάση της συνειδητής ζωής, σαν βασικό περιεχόμενο της επίγνωσης. Τα πράγματα λοιπόν είναι εξαιρετικά απλά όταν απλά ζούμε. Αλλά αυτό το Πρωταρχικό Βίωμα της επαφής με την πραγματικότητα δεν μένει καθαρό. Δεν ζούμε απλά. Δεν πορευόμαστε απλά με το Ρεύμα της Ζωής. Παρεμβαίνουμε βίαια στο Αληθινό Βίωμα της ζωής. Εσωτερικεύουμε («εννοούμε» η νοητικοποιούμε, δηλαδή μεταφέρουμε την «εμπειρία» στο αφηρημένο συμβολικό επίπεδο των εννοιών) την αρχική αντίληψη (που είναι πλήρης σύλληψη των πραγμάτων, εσωτερικών κι εξωτερικών) και φτιάχνουμε εσωτερικές αφηρημένες εικόνες-έννοιες των πραγμάτων, «σταθερές εικόνες» ζωντανών ρευστών πραγμάτων ή καταστάσεων. Νομίζουμε ότι «ακινητοποιώντας» τα ζωντανά πράγματα μπορούμε έτσι να τα «γνωρίζουμε» καλύτερα, να τα «ελέγχουμε» καλύτερα. Με αυτό τον τρόπο αντικαθιστούμε (στην σκέψη μας) όλα τα ζωντανά ρευστά πράγματα «με «σταθερές εικόνες-έννοιες» των πραγμάτων και αντί να ζούμε την ζωντανή πραγματικότητα απλά σκεφτόμαστε την ζωή και τρέχουμε πίσω από στόχους και φαντασιώσεις. Νομίζουμε ότι έτσι μπορούμε να διερευνούμε καλύτερα την πραγματικότητα, να διαχειριζόμαστε καλύτερα την ζωή και να βρίσκουμε απαντήσεις στα ερωτήματά μας. Είναι όμως έτσι;

Στην πραγματικότητα, αυτό πια πρέπει να είναι φανερό, η σκέψη δεν είναι άμεση επαφή με την πραγματικότητα αλλά μεταφορά σε ένα αφηρημένο συμβολικό εννοιολογικό επίπεδο-χώρο. Είναι μια κατασκευή. Είναι πραγματικό σαν «κατασκευή», σαν «λειτουργία» αλλά δεν είναι αληθινό σαν «περιεχόμενο. Μια κατασκευή, εκτός του ότι είναι μια απομίμηση, υπόκειται πάντα σε λάθη στην «κατασκευή», σε λάθος εκτιμήσεις, σε λάθος ερμηνείες των πραγμάτων. Έτσι αντί να ζούμε την ζωή προσεγγίζουμε την ζωή, τα πράγματα, μέσω της σκέψης, δηλαδή ενός παραμορφωτικού φίλτρου. Από εδώ πηγάζουν όλα τα προβλήματα.

Οι άνθρωποι πιστεύουν (κι αυτό τους το «λέει» η σκέψη) ότι η διανόηση, η σκέψη, είναι μια ανώτερη λειτουργία από την αυθόρμητη άμεση ανόθευτη αντίληψη επειδή ακριβώς είναι επεξεργασμένη από την νοημοσύνη μας, μια «βελτίωση» δηλαδή της αντίληψης. Είναι όμως έτσι; Στην πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Η Άμεση Ανόθευτη Όραση της Πραγματικότητας, αυτού που συμβαίνει πραγματικά, δεν είναι απλά πιο γνήσια, είναι και πιο πλήρης γιατί γίνεται με «ολόκληρη» την ύπαρξη. Αντίθετα η σκέψη, όσο ανεπτυγμένη ή πολύπλοκη κι αν είναι, δεν είναι παρά μια σχετική προοπτική και σαν «προοπτική» δίνει πάντα μια ψεύτικη εικόνα. Η σκέψη είναι ένα πολύτιμο εργαλείο (σαν μεταφορά της πραγματικότητας σε ένα αφηρημένο-συμβολικό-εννοιολογικό επίπεδο) αλλά δεν μπορεί να υποκαταστήσει την άμεση αντίληψη της ζωής, δεν μπορεί να υποκαταστήσει την αληθινή ζωή. Έτσι είναι καλύτερα να αφήνουμε τα πράγματα στην θέση τους και να μην παρεμβαίνουμε. Η Αγνότητα της Φύσης είναι πάντα πιο Όμορφη από την ομορφότερη δημιουργία του ανθρώπου.

Στην πραγματικότητα αν και η διανόηση, η σκέψη, στηρίζεται στην Άμεση Αντίληψη (την οποία αλλοιώνει) κι εμφανίζεται σαν μια ανώτερη και πιο εξελιγμένη λειτουργία δεν είναι παρά μια λειτουργία, ένα εργαλείο, που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν με άσχημο τρόπο. Η εγκατάλειψη της σκέψης για να μπορέσει να λειτουργήσει η Άμεση Όραση της Πραγματικότητας δεν είναι μια οπισθοδρόμηση στην εξέλιξη του ανθρώπου αλλά μια Εμβάθυνση της Άμεσης Όρασης σε ένα ανώτερο επίπεδο, αφού έχει προηγηθεί η απατηλή εμπειρία της σκέψης. Με αυτόν τον τρόπο το βιώνουμε. Έτσι η «κατάκτηση» της Άμεσης Όρασης σαν Ανύψωση της Συνείδησης πάνω από την σκέψη, στην εξέλιξη της ανθρώπινης συνειδητότητας, είναι το «ζητούμενο» για τον άνθρωπο, είναι μια κατάκτηση που ο άνθρωπος θα πραγματοποιήσει σαν είδος στο «μέλλον».

Και για να το εξηγήσουμε αυτό καλύτερα. Στην πραγματικότητα η Δυνατότητα της Άμεσης Όρασης της Πραγματικότητας υπάρχει εξαρχής με την γέννηση της ανθρώπινης συνειδητότητας εδώ και χιλιάδες χρόνια, σαν βάση για την περαιτέρω εξέλιξη και την οποιαδήποτε σωστή η λάθος «παρέμβαση» στην αντίληψη. Η Άμεση Όραση της Πραγματικότητας δεν Εκδηλώνεται ολοκληρωμένα από την αρχή της ανθρώπινης ιστορίας (τουλάχιστον των τελευταίων 50.000 χρόνων). Αποκαλύπτεται σιγά-σιγά καθώς η ανθρώπινη συνειδητότητα εμβαθύνει την επίγνωσή της. Από την αρχική εξωτερική αντίληψη με τις αισθήσεις ο άνθρωπος αρχίζει σιγά-σιγά να νοιώθει την «ψυχική πραγματικότητα». Στην συνέχεια αναπτύσσεται η διανόηση, σαν εσωτερικοποίηση (σε αφηρημένο-συμβολικό-εννοιολογικό επίπεδο) των «εμπειριών». Τέλος κατανοούμε ότι μόνο με την Άμεση Επαφή με την πραγματικότητα μπορούμε να βιώσουμε την Αλήθεια, να ζήσουμε αληθινά, Εδώ, Τώρα, σε Πραγματικό Χρόνο, δηλαδή στην Στιγμή που Ρέει Τώρα, που είναι η Αιωνιότητα (αφού ποτέ δεν «σταματά» κι είναι έξω από τον συμβατικό γραμμικό χρόνο της σκέψης). Κι Ακόμα πιο Βαθιά, πέρα κι από αυτή την Αντίληψη, Κατάσταση, μπορούμε να Νοιώσουμε το Αχανές Βάθος της Θείας Πραγματικότητας που Βρίσκεται πέρα από όλα, και την Ακινησία και την Κίνηση και την Αληθινή Ύπαρξη και το Φαινόμενο, Πέρα από Όλα, σαν το Απόλυτο Σταθερό Βάθρο των Πάντων, η Άκτιστη Πραγματικότητα (ονομάστε το όπως θέλετε).

Σήμερα η ανθρωπότητα βρίσκεται ακόμα στο ξεκίνημα της ιστορίας της και μόλις αναπτύσσεται η διανόηση (στο είδος). Θα χρειαστούν ίσως χιλιετηρίδες του συμβατικού γραμμικού χρόνου για να φτάσει ο άνθρωπος να ξεπεράσει το επίπεδο της διανόησης. Το βέβαιο είναι ότι εξελίσσεται προς αυτή την κατεύθυνση. Στοχαστείτε το λίγο. Στα 50.000 χρόνια της ουσιαστικής ανθρώπινης ιστορίας εμφανίστηκαν Άνθρωποι σαν τον Ορφέα, τον ΛάοΤσε, τους Δασκάλους των Ουπανισάδ, τον Βούδα, Κρισναμούρτι… Σε κάποιες χιλιετηρίδες τι Είδους Άνθρωποι θα έρθουν στην γη για να μας διαφωτίσουν; Το σίγουρο είναι ότι θα είμαστε πιο ώριμοι για να τους «ακούσουμε».

Καλύτερα αναμνήσεις παρά απωθημένα

Μια διαρκής αναζήτηση από τότε που με θυμάμαι. Ψάχνοντας διαρκώς, ξεχνάς το παρόν. Αναζητάς τόσο επίμονα όλα εκείνα που θα σου προσφέρουν ένα φανταχτερό μέλλον προσπερνώντας κάθε στιγμή που ζεις σήμερα. Ακούς συνεχώς στο κεφάλι σου, σαν να μην αποχωρίζεσαι ποτέ εκείνα τα ακουστικά, τη λούπα όσων ενδιαφέρονται για το μέλλον σου, τις σπουδές σου, την καριέρα σου, πόσα παιδιά θα κάνεις, αν θα μείνεις ανύπαντρος, καθώς και χιλιάδες άλλα που δεν τους αφορούν. Άθελά σου ενστερνίζεσαι κάθε άγχος τους και ενδόμυχα παλεύεις καθημερινά να τους ικανοποιήσεις. Κάνε ένα διάλειμμα απαντώντας σε κάποιες ερωτήσεις.

Είναι όλα αυτά τα δικά σου όνειρα; Τα είχες σκεφτεί έτσι πριν σε πείσουν πως αυτά πρέπει να κάνεις; Θες να σπουδάσεις ή απλώς επειδή δεν τα κατάφεραν οι δικοί σου τότε, οφείλεις να πραγματοποιήσεις το όνειρό τους; Είσαι έτοιμος να γίνεις ένας επιτυχημένος γιατρός ή δεν πρέπει να πάει χαμένο τα ιατρείο του πατέρα σου, αφού έχεις έτοιμη δουλειά; Εσύ που θέλεις να γίνεις ψυχολόγος και δε σ´αφήνουν, γιατί ο μπαμπάς έχει κτήματα και θέλει χέρια λέγοντάς σου πως δεν είναι για σένα τα πανεπιστήμια; Σήκωσε λίγο το ανάστημα σου ή τον εγωισμό σου που είναι χρήσιμος πολλές φορές, στάσου απέναντι στον εαυτό σου και γίνε ο πιο σκληρός κριτής. Πρόσεχε μονάχα να αντικρίσεις τα δικά σου όνειρα!

Ίσως σκέφτεσαι λίγο διαφορετικά, τώρα μα θυμήσου πόσα έχασες τόσο καιρό. Τότε που δεν πήγες διακοπές διότι έπρεπε να διαβάσεις για την εξεταστική, τότε που δεν ξενύχτησες σε εκείνη την ταράτσα με την παρέα επειδή δε σου επέτρεπαν να αργήσεις πολύ, τότε που δεν φίλησες εκείνο το κόλλημά σου, γιατί δεν ήταν για σένα, γιατί δεν είχατε μέλλον μαζί. Δεκάδες ακόμη παραδείγματα μπορώ να σκεφτώ, αλλά δε θα ‘χει καμία διαφορά, μιας και δεν τα έζησες.

Προς μεγάλη μου λύπη να σου τονίσω πως τα χρόνια κυλούν τόσο γρήγορα, ώσπου σταματάς για λίγο, κοιτάς πίσω και αναπολείς. Συμβουλή μου, φρόντισε να έχεις ατελείωτες αναμνήσεις παρά ένα παρελθόν γεμάτο απωθημένα. Το κλειδί στην επίτευξη αυτού δεν είναι κάποιο μαγικό ή μυστικό, αλλά το πιο απλό μα συνάμα σύνθετο που μπορείς να κάνεις. Να ζήσεις κάθε σου μέρα, ώρα, λεπτό στο έπακρο! Η αδυναμία πρόβλεψης του μέλλοντος μάς οδηγεί  μανιωδώς να προσπαθούμε να το γεμίσουμε με ό,τι πιστεύουν οι άλλοι καλύτερο. Μα εκείνο το μέλλον δε θα το φτάσουμε ποτέ. Όχι γιατί δε θα έχουμε προσπαθήσει αρκετά, μα όταν πλησιάσουμε, εκείνο το ιδανικό, θα έχει ήδη γίνει παρελθόν χωρίς να το αντιληφθούμε.

Φρόντισε να ζεις λίγο, να απολαμβάνεις κάθε σου μέρα, να φτιάξεις εκείνο το μέλλον για το οποίο παλεύεις, γιατί αλλιώς θα καταλήξεις θλιμμένος, γεμάτος απωθημένα, να επαναστατείς και να χορεύεις μέχρι το πρωί όταν τα χρόνια περάσουν. Ζήσε το παρόν όσο πιο έντονα μπορείς! Για όσο ακόμη είναι παρόν. Γέμισε τη ζωή σου με αναμνήσεις ώστε να μην σου φτάνει ο χρόνος να τις διηγείσαι. Κι αν ξεχάσεις κάνα-δυο, θα θυμάσαι πως κάθε λεπτό ήσουν χαρούμενος. Το μέλλον θα είναι αντάξιό σου, όταν γυρνώντας το κεφάλι χαμογελούν τα μάτια και η ψυχή σου!

Με ποιούς τρόπους μπορεί να καταστραφεί το Σύμπαν;

Μία μέρα το σύμπαν θα πεθάνει. Αλλά γιατί και Με ποιούς τρόπους μπορεί να καταστραφεί το Σύμπαν; Και θα παραμείνει το σύμπαν νεκρό για πάντα; Πώς το ξέρουμε αυτό;

Πρώτα από όλα το σύμπαν διαστέλλεται. Και όχι μόνο αυτό, ο ρυθμός διαστολής του αυξάνεται. Ποιος είναι ο λόγος; Η σκοτεινή ενέργεια..

Η σκοτεινή ενέργεια είναι ένα παράξενο φαινόμενο το οποίο οι επιστήμονες πιστεύουν ότι είναι διάχυτο στο σύμπαν. Μέχρι το 1998 πιστεύαμε ότι το σύμπαν λειτουργεί περίπου όπως μια μπάλα που πετάμε στον ουρανό. Η μπάλα κινείται προς τα επάνω, αλλά κάποια στιγμή θα πρέπει να έρθει πάλι κάτω. Αλλά η διαστολή του σύμπαντος στην πραγματικότητα επιταχύνεται. Αυτό είναι σαν να πετάς μια μπάλα στον αέρα και να την βλέπεις να φεύγει μακριά ολοένα και γρηγορότερα. Από πού έρχεται αυτή η επιτάχυνση; Δεν το ξέρουμε αλλά το ονομάζουμε «σκοτεινή ενέργεια». Ο Αϊνστάιν το σκέφτηκε αρχικά και μετά αποφάσισε ότι ήταν ανόητο. Τώρα οι αστροφυσικοί έχουν αποφασίσει ότι είναι εύλογο. Το πρόβλημα είναι ότι όλα αυτά είναι πολύ θεωρητικά και δεν γνωρίζουμε πραγματικά ποιες είναι οι ιδιότητες της σκοτεινής ενέργειας. Αλλά υπάρχουν πολλές θεωρίες που μας οδηγούν σε τρία σενάρια για το τέλος του σύμπαντος…

Πρώτο

Το Μεγάλο Σχίσμα: Από την γέννηση του το σύμπαν διαστέλλεται. Για άγνωστους λόγους καινούργιοι χώροι δημιουργούνται παντού ισότιμα. Ο χώρος μεταξύ των γαλαξιών διαστέλλεται, οπότε απομακρύνονται. Ο χώρος στο εσωτερικό των γαλαξιών επίσης διαστέλλεται, αλλά εδώ η βαρύτητα είναι αρκετά δυνατή ώστε να τους κρατήσει ενωμένους. Στο σενάριο του Μεγάλου Σχίσματος, η διαστολή επιταχύνεται σε ένα σημείο που το σύμπαν διαστέλλεται τόσο γρήγορα που η βαρύτητα δεν μπορεί να αντισταθμίσει πια αυτό το φαινόμενο. Το αποτέλεσμα είναι ένα Μεγάλο Σχίσμα. Αρχικά μόνο μεγάλες δομές όπως οι γαλαξίες ξεσκίζονται καθώς ο χώρος μεταξύ των μεμονωμένων αντικειμένων διαστέλλεται πολύ γρήγορα. Στην συνέχεια μεγάλα πράγματα όπως οι μαύρες τρύπες, αστέρια και πλανήτες πεθαίνουν. Η βαρύτητα τους δεν είναι αρκετά ισχυρή για να τα κρατήσει μαζί οπότε διαλύονται στα συστατικά τους. Στο τέλος το διάστημα θα διαστελλόταν πιο γρήγορα από την ταχύτητα του φωτός! Τα άτομα θα επηρεαζόντουσαν και θα διαλυόντουσαν. Όταν το σύμπαν διαστέλλεται γρηγορότερα από το φως κανένα σωματίδιο δεν μπορεί να αλληλοεπιδρά με οποιοδήποτε άλλο σωματίδιο. Το σύμπαν θα διαλυόταν σε αμέτρητα μοναχικά σωματίδια που δεν θα μπορούν να αγγίξουν τίποτε άλλο σε ένα παράξενο, αιώνιο Σύμπαν…

Δεύτερο

Θερμικό Θάνατος ή Μεγάλο Πάγωμα: Με λίγα λόγια η διαφορά του Μεγάλου Σχίσματος και του Θερμικού Θανάτου είναι ότι στο σενάριο του Θερμικού Θανάτου η ύλη παραμένει άθικτη και μετατρέπεται μετά από ένα εξαιρετικά μεγάλο αλλά πεπερασμένο χρονικό διάστημα σε ακτινοβολία καθώς το σύμπαν διαστέλλεται για πάντα. Αλλά πώς γίνεται αυτό: Ας μιλήσουμε λοιπόν για την εντροπία.

Κάθε σύστημα τείνει σε κατάσταση πλήρους εντροπίας όπως όταν έχουμε ένα latte macchiato. Αρχικά έχει διαφορετικές περιοχές αλλά με την πάροδο του χρόνου αυτές θα κρυώσουν και θα διασπαστούν μέχρι να ομογενοποιηθεί. Και το ίδιο ακριβώς ισχύει για το Σύμπαν. Έτσι όσο γίνεται ολοένα και μεγαλύτερο η ύλη σιγά-σιγά διασπάται και απλώνεται. Σε κάποιο σημείο μετά από πολλές γενιές αστεριών, όλα τα νέφη αερίων που είναι απαραίτητα για την δημιουργία αστεριών θα εξαντληθούν, έτσι θα σβήσει. Οι εναπομείναντες ήλιοι θα πεθάνουν. Οι μαύρες τρύπες σιγά-σιγά θα εκφυλιστούν και θα εξατμιστούν μετά από τρισεκατομμύρια χρόνια λόγω αυτού που είναι γνωστό ως ακτινοβολία Hawking. Μόλις αυτή η διαδικασία ολοκληρωθεί, μόνο ένα αραιό νέφος φωτονίων θα έχει απομείνει, μέχρι ακόμη και αυτό να διασπαστεί. Όλη η δραστηριότητα στο σύμπαν παύει αυτήν την στιγμή. Η εντροπία είναι στο μέγιστό της και το σύμπαν είναι νεκρό για πάντα. Εκτός… θεωρητικά μπορεί να είναι πιθανό μετά από ένα εξαιρετικά μεγάλο χρονικό διάστημα, να υπάρξει μία αυθόρμητη μείωση της εντροπίας ως αποτέλεσμα αυτού που λέγεται «κβαντικό φαινόμενο σήραγγας» και να οδηγήσει σε ένα νέο Big Bang..

Τρίτο

Μεγάλη Σύνθλιψη και Μεγάλη Αναπήδηση. Αυτό είναι το πιο αισιόδοξο σενάριο. Εάν υπάρχει λιγότερη σκοτεινή ενέργεια από ότι νομίζουμε ή μειώνεται με το χρόνο, η βαρύτητα θα είναι η κυρίαρχη δύναμη στο σύμπαν μια μέρα! Σε μερικά τρισεκατομμύρια χρόνια ο ρυθμός της διαστολής του σύμπαντος θα μειωθεί και θα σταματήσει. Μετά από αυτό αντιστρέφεται. Οι γαλαξίες θα πλησιάσουν μεταξύ τους και θα ενώνονται καθώς θα γίνεται ολοένα και μικρότερο. Καθώς ένα μικρότερο σύμπαν σημαίνει επίσης και ένα θερμότερο σύμπαν, οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν παντού μονομιάς! Εκατό χιλιάδες χρόνια πριν την Μεγάλη Σύνθλιψη η κοσμική ακτινοβολία θα είναι πιο θερμή από τις επιφάνειες πολλών αστεριών που σημαίνει πως θα ψήνονταν από έξω. Μερικά λεπτά πριν συμβεί η Μεγάλη Σύνθλιψη οι πυρήνες των ατόμων διασπώνται, πριν οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες κατασπαράξουν τα πάντα! Τέλος όλες οι μαύρες τρύπες θα ενώνονταν σε μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα που περιέχει ολόκληρη την μάζα του σύμπαντος, και την τελευταία στιγμή πριν την Μεγάλη Σύνθλιψη θα κατασπάραζε το σύμπαν, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας. Η θεωρία της Μεγάλης Αναπήδησης λέει πως αυτό έχει συμβεί πολλές φορές και πως το σύμπαν διέρχεται από έναν ατελείωτο κύκλο διαστολής και συστολής. Λοιπόν δεν θα ήταν ωραίο αυτό; Άρα τι τελικά θα συμβεί στο σύμπαν; Προς το παρόν ο Θερμικός Θάνατος φαίνεται πιο πιθανός αλλά κατά την ταπεινή μου άποψη αυτά τα πράγματα περί θανάτου για πάντα να είναι λανθασμένα, αλλά ότι το σύμπαν θα αρχίσει να γίνεται ξανά και ξανά…

FERNANDO PESSOA: Η μανία μου να δημιουργώ έναν κόσμο ψεύτικο με συνοδεύει ακόμα

Αυτό ήταν, και μόνο αυτό, το νόημα της ζωής μου.

Ποτέ δεν είχα άλλη πραγματική ενασχόληση πέρα από την εσωτερική μου ζωή.

Οι μεγαλύτερες συμφορές της ζωής μου σβήνουν όταν ανοίγοντας το παράθυρο μέσα μου μπορώ και τις ξεχνώ κοιτάζοντας την αδιάλειπτη κίνηση εντός μου. Ποτέ δεν θέλησα να είμαι τίποτα άλλο πέρα από ονειροπόλος.

Σε όποιον μου είπε να ζήσω δεν έδωσα ποτέ σημασία. Ανήκα ανέκαθεν σ’ αυτό που δεν είναι όπου είμαι και σ’ αυτό που ποτέ δεν μπόρεσα να είμαι.

Ό,τι δεν είναι δικό μου, όσο ταπεινό και να είναι, είχε πάντα ποίηση για μένα. Ποτέ δεν αγάπησα άλλο από το τίποτα. Ποτέ δεν επιθύμησα άλλο από αυτό που δεν μπορούσα να φανταστώ.

Από τη ζωή τίποτα άλλο δεν ζήτησα πέρα από το να περάσει από μέσα μου χωρίς να την αισθανθώ. Από την αγάπη το μόνο που ζήτησα ήταν να μείνει για πάντα ένα όνειρο μακρινό. Από τα εσωτερικά μου τοπία, όλα τους μη πραγματικά, αυτό που με είλκυε ήταν το μακρινό, και τα τοξωτά γεφύρια που έσβηναν, σχεδόν στην απόσταση των τοπίων των ονείρων μου, είχαν μια γλυκύτητα ονείρου σε σχέση με άλλα μέρη του τόπου -μια γλυκύτητα που μ’ έκανε να τ’ αγαπώ.

Η μανία μου να δημιουργώ έναν κόσμο ψεύτικο με συνοδεύει ακόμα, και μόνο με τον θάνατό μου θα μ’ εγκαταλείψει».

FERNANDO PESSOA, Το βιβλίο της ανησυχίας

Η φύση της απληστίας

Η κατανόηση και μόνο της φύσης της απληστίας είναι αρκετή. Δεν χρειάζεται να κάνετε τίποτα άλλο για να απαλλαγείτε από αυτήν. Η ίδια η κατανόηση θα ξεκαθαρίσει όλο αυτό το χάος.

Είστε πλήρεις εάν βρίσκεστε σε αρμονία με το σύμπαν. Αν δεν βρίσκεστε σε αρμονία με το σύμπαν, τότε είστε άδειοι, εντελώς άδειοι. Και από αυτό το κενό προέρχεται η απληστία – απληστία είναι να γεμίσουμε το κενό με χρήματα, με σπίτια, με έπιπλα, με φίλους, με εραστές με το οτιδήποτε, επειδή δεν μπορεί κανείς να ζήσει ως κενό. Είναι τρομακτικό, είναι ζωή-φάντασμα. Αν είστε άδειοι και δεν υπάρχει τίποτε μέσα σας, είναι αδύνατον να ζήσετε.

Για να αποκτήσετε την αίσθηση ότι έχετε πολλά μέσα σας, υπάρχουν μόνο δύο τρόποι. Μπορείτε να συντονιστείτε με το σύμπαν – τότε είστε γεμάτοι με το σύνολο, με όλα τα λουλούδια και όλα τα αστέρια. Είναι μέσα σας, όπως είναι και έξω από εσάς. Αυτό είναι πραγματική ολοκλήρωση. Αλλά αν δεν το κάνετε αυτό -όπως δεν το κάνουν εκατομμύρια άνθρωποι-, τότε ο ευκολότερος τρόπος είναι να γεμίσετε το κενό με σκουπίδια.

Κάποτε συγκατοικούσα με έναν άντρα. ‘Ήταν ένας πλούσιος άνθρωπος, είχε ένα όμορφο σπίτι, και με κάποιον τρόπο ενδιαφέρθηκε για τις ιδέες μου. Άκουσε μερικές διαλέξεις μου και με προσκάλεσε να μείνω μαζί του, λέγοντας: «Γιατί να ζεις μακριά, έξω από την πόλη; ’Έχω ένα όμορφο σπίτι στην πόλη, και είναι τόσο μεγάλο. Μπορείς να πάρεις το μισό. Δεν θα μου πληρώνεις ενοίκιο, απλώς θέλω την παρουσία σου στο σπίτι μου».

Εγώ ζούσα έξω από την πόλη, στα βουνά, αλλά ήταν δύσκολο να μετακινηθώ από εκεί στο πανεπιστήμιο, ενώ από το σπίτι του το πανεπιστήμιο ήταν πολύ κοντά. Η κατοικία είχε έναν όμορφο κήπο και βρισκόταν στην καλύτερη γειτονιά τη πόλης έτσι δέχτηκα την πρόσκλησή του. Αλλά όταν πήγα στο σπίτι, δεν μπορούσα να το πιστέψω. Ο άντρας αυτός είχε μαζέψει τόσα πολλά σκουπίδια, που δεν υπήρχε χώρος για τίποτε άλλο. Το σπίτι ήταν μεγάλο, αλλά η συλλογή του ήταν ακόμα μεγαλύτερη – μια συλλογή που ήταν εντελώς ηλίθια! Οτιδήποτε μπορούσε να βρει στην αγορά και να το αγοράσει, το αγόραζε. Τον ρώτησα: «Τι θα κάνεις με όλα αυτά τα πράγματα;».

Εκείνος είπε: «Κανείς δεν ξέρει, κάποια μέρα μπορεί κάποιος να τα χρειαστεί». «Ωστόσο», είπα, «πού υποτίθεται ότι θα μπορούσε να μείνει κάποιος σε αυτό το σπίτι;». Τόσα πολλά έπιπλα από τόσες διαφορετικές περιόδους… Όταν οι Ευρωπαίοι έφυγαν από την Ινδία, αναγκάστηκαν να πουλήσουν όλα τους τα πράγματα. Αυτός ο άνθρωπος ποτέ δεν είχε αρκετά αντικείμενα. Αγόραζε το οτιδήποτε, πράγματα που δεν χρειαζόταν. Είχε ακόμα και ένα αυτοκίνητο στο γκαράζ, που καθόταν εκεί άπραγο, αφού ήταν παλιό, σπασμένο. Τον ρώτησα: «Γιατί δεν το πετάς; Τουλάχιστον για να καθαρίσει το μέρος…».

Εκείνος μου είπε: «Δείχνει ωραίο στο γκαράζ». Όλα τα λάστιχα ήταν σκασμένα, δεν είχε νόημα αυτό που μου έλεγε. Για να μετακινηθεί, έπρεπε κάποιος να το σπρώξει. Απλώς καθόταν εκεί και σάπιζε. Είπε: «Το πήρα σε πολύ λογική τιμή. Ανήκε σε μια ηλικιωμένη γυναίκα που ήταν νοσοκόμα εδώ, και τώρα γύρισε στην Αγγλία».

Του είπα: «Αν σε ενδιέφερε να αγοράσεις ένα αυτοκίνητο, τότε τουλάχιστον θα έπρεπε να έχεις αγοράσει ένα αυτοκίνητο που κινείται!».

Ο άντρας είπε: «Δεν ενδιαφέρομαι να οδηγήσω αυτοκίνητο, το ποδήλατό μου είναι πολύ καλό». Το ποδήλατό του ήταν επίσης ένα θαύμα. Μπορούσες να καταλάβεις από ένα μίλι μακριά ότι ερχόταν το ποδήλατο, επειδή το ποδήλατο έκανε απίστευτο θόρυβο. Δεν είχε προφυλακτήρες, ούτε κάλυμμα προστασίας της αλυσίδας του. Πρέπει να ήταν το παλαιότερο ποδήλατο που φτιάχτηκε ποτέ. Δεν είχε καν κόρνα. Όταν του το επισήμανα, εκείνος είπε: «Δεν υπάρχει λόγος να έχει κόρνα. Κάνει τόσο πολύ θόρυβο, που σε απόσταση ενός χιλιομέτρου οι άνθρωποι έχουν φύγει από τη μέση. Και είναι καλό, γιατί δεν μπορεί να κλαπεί, επειδή κανείς άλλος δεν μπορεί να το καβαλήσει. Μου το έκλεψαν δύο φορές, και ο κλέφτης πιάστηκε αμέσως – επειδή κάνει τόσο πολύ θόρυβο, και όλοι ξέρουν ότι είναι το ποδήλατό μου. Μπορώ να το αφήσω οπουδήποτε. Πάω να δω μια ταινία και δεν το βάζω στο ειδικό σημείο στάθμευσης για τα ποδήλατα, γιατί θα πρέπει να πληρώσω. Μπορώ να το βάλω οπουδήποτε, και είναι πάντα εκεί όταν επιστρέφω. ‘Όλοι ξέρουν ότι είναι μεγάλο πρόβλημα, και γι’ αυτό είναι καλύτερα να μην ασχοληθούν μαζί του». Συμπλήρωσε: «Είναι ένα σπάνιο δείγμα».

Είχε κάθε λογής αντικείμενα στο σπίτι του… μέχρι και χαλασμένα ραδιόφωνα, γιατί μπορούσε να τα πάρει φτηνά. Τον ρώτησα: «Γιατί το αγόρασες αυτό;».

Είπε: «Η γυναίκα μου το έδωσε, μου το πρόσφερε ως δώρο, αλλά δεν μπορούσα να αρνηθώ ένα έργο τέχνης».

Του είπα: “Αν είναι να μείνω σε αυτό το σπίτι, ο χώρος μου πρέπει να είναι άδειος”. Ο άντρας έδειξε πρόθυμος να τα πάρει όλα στη δική του πλευρά. ’Ήδη το σπίτι ήταν τόσο γεμάτο, που δεν μπορούσες να περπατήσεις, αλλά τα πήρε όλα στον χώρο του. Είχε τόσα πολλά έπιπλα, ώστε κατέληξαν στοιβαγμένα πάνω σ’ έναν καναπέ, ο οποίος φυσικά δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Τον ρώτησα: «Γιατί;».

Είπε: «Δεν καταλαβαίνεις; – τα αγόρασα όλα σε τόσο καλή τιμή! Κάποια μέρα μπορεί να παντρευτώ και να κάνω παιδιά, μπορεί να τα χρειαστούν όλα αυτά τα πράγματα. Μην ανησυχείς, όλα θα χρησιμοποιηθούν κάποια στιγμή».

Ακόμα και στον δρόμο, αν έβρισκε κάτι που είχε πετάξει κάποιος, το μάζευε. Μια μέρα περπατούσε μαζί μου από τον κήπο προς το σπίτι και βρήκε μια λαβή ποδηλάτου. Τον ρώτησα: «Τι θα το κάνεις αυτό;».

Ο σπιτονοικοκύρης μου είπε: « Θα σου δείξω». Τον ακολούθησα στο μπάνιο, όπου είχε σε μία γωνία ένα ποδήλατο που ήταν σχεδόν ολοκληρωμένο – ελάχιστα εξαρτήματα έλειπαν. Είπε: «Όλα αυτά τα κομμάτια τα έχω μαζέψει από τον δρόμο και τα έχω συναρμολογήσει. Ελάχιστα πράγματα λείπουν. Δεν υπάρχει αλυσίδα, ούτε σέλα, αλλά θα τα βρω. Κάποιος Θα τα πετάξει κάπου κάποια μέρα. ‘Έχω μεγάλη ζωή μπροστά μου, πού είναι το κακό; Δείχνει πολύ ωραίο στο μπάνιο».

Απληστία απλώς σημαίνει ότι αισθάνεστε ένα βαθύ κενό και θέλετε να το γεμίσετε με οτιδήποτε μπορείτε – δεν έχει σημασία τι είναι αυτό. Μόλις το καταλάβετε, δεν υπάρχει λόγος να κάνετε τίποτα για την απληστία. Πρέπει να κάνετε κάτι για να έρθετε σε επαφή με το σύνολο, οπότε το εσωτερικό κενό εξαφανίζεται. Μαζί με το κενό, εξαφανίζεται και η απληστία.

Αυτό δεν σημαίνει ότι αρχίζετε να ζείτε γυμνοί. Απλώς σημαίνει ότι δεν ζείτε μόνο για να συλλέγετε πράγματα. Όποτε χρειάζεστε κάτι, μπορείτε να το έχετε. Αλλά υπάρχουν τρελοί σε όλο τον κόσμο που μαζεύουν πράγματα. Κάποιος μαζεύει χρήματα, αν και δεν τα χρησιμοποιεί ποτέ. Είναι παράξενο – ένα αντικείμενο πρέπει να χρησιμοποιείται. Εάν δεν χρησιμοποιείται, τότε δεν υπάρχει ανάγκη για αυτό.

Δεν βλέπω την απληστία ως επιθυμία – είναι κάποια υπαρξιακή αρρώστια. Δεν είστε σε αρμονία με το σύνολο. Και μόνο ένας συντονισμός με το σύνολο μπορεί να σας κάνει υγιείς και ιερούς.

Να είστε υπαρξιακοί.

Παραδοθείτε και προσεγγίστε περισσότερο την ύπαρξη στη σιωπή και την ειρήνη, στον διαλογισμό. Και μια μέρα θα δείτε ότι είστε τόσο γεμάτοι -υπερπλήρεις- και ξεχειλίζετε από χαρά, μακαριότητα, ευτυχία. ‘Έχετε τόσα πολλά που μπορείτε να δώσετε σε ολόκληρο τον κόσμο, και όμως δεν θα εξαντληθούν. Εκείνη την ημέρα, για πρώτη φορά, δεν θα αισθανθείτε καμία απληστία – για τα χρήματα, τα τρόφιμα, τα πράγματα, για οτιδήποτε. Θα ζήσετε, όχι με μια διαρκή απληστία που δεν θα μπορεί να ικανοποιηθεί, μια πληγή που δεν θα μπορεί να θεραπευτεί. Θα ζήσετε φυσιολογικά, και θα βρείτε όλα αυτά που χρειάζεστε.

Ξύπνα τον γίγαντα μέσα σου

Ξύπνα τον γίγαντα μέσα σου!

Βήμα 1ο:

Κάθε φορά που θέλεις ειλικρινά να πετύχεις μια αλλαγή στη ζωή σου, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις είναι να ανεβάσεις τα στάνταρντς. Το απολύτως σπουδαιότερο πράγμα είναι να αλλάξεις αυτό που απαιτείς από τον εαυτό σου.

Γράψε κάτω όλα τα πράγματα που δεν αποδέχεσαι πια στη ζωή σου, που δεν θα τα ανεχτείς.

Γράψε όλα τα πράγματα που θα ήθελες να γίνεις.

Η αλλαγή που θέλεις να κάνεις σε έναν οργανισμό, μια εταιρεία, μια χώρα, αρχίζει πρώτα από τον εαυτό σου.

Βήμα 2ο:

Άλλαξε τα πιστεύω που σε περιορίζουν. Εάν υψώσεις τα στάνταρντς αλλά δεν πιστεύεις ότι μπορείς να τα πετύχεις, έχεις ήδη σαμποτάρει τον εαυτό σου.

Αλλάζοντας τα συστήματα των πιστεύω μας είναι βασικό στο να κάνουμε οποιαδήποτε πραγματική και βιώσιμη αλλαγή στη ζωή μας.

Πρέπει να αναπτύξουμε μια αίσθηση βεβαιότητας ότι μπορούμε και θα επιτύχουμε τα καινούργια στάνταρντς, προτού το κάνουμε στην πραγματικότητα.

Χωρίς να αποκτήσεις τον έλεγχο των πιστεύω σου, μπορείς να υψώνεις τα στάνταρντς όσο θέλεις αλλά δεν θα έχεις ποτέ τη βεβαιότητα να τα υποστηρίξεις.

Βήμα 3ο:

Για να διατηρήσετε τη δέσμευσή σας χρειάζεστε την καλύτερη στρατηγική για να πετύχετε αποτελέσματα.

Ένα θέσεις ένα υψηλότερο στάνταρντ και κάνεις τον εαυτό σου να το πιστέψει, τότε βεβαίως μπορείς να καθορίσεις τη στρατηγική. Θα βρεις τρόπο.

Στη ζωή πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν τι να κάνουν, αλλά λίγοι κάνουν πράξη αυτό που γνωρίζουν. Το να γνωρίζεις δεν αρκεί. Πρέπει να αναλάβεις δράση.

1. Κυριαρχία επί των συναισθημάτων

Στην κυριολεξία το κάθε τι που κάνουμε είναι για ν' αλλάξουμε τον τρόπο που νιώθουμε.

Όμως, οι περισσότεροι έχουμε ελάχιστη ή μηδαμινή εκπαίδευση στο πώς θα το κάνουμε αποτελεσματικά.

Πάρα πολλοί από μας αφήνουμε τον εαυτό μας στο έλεος εξωτερικών γεγονότων, πάνω στα οποία μπορεί να μην έχουμε κανένα έλεγχο, αποτυγχάνοντας ν' αποκτήσουμε κυριαρχία πάνω στα συναισθήματά μας, τα οποία μπορούμε να ελέγξουμε.

2. Φυσική κυριαρχία

Πρέπει ν' αποκτήσουμε τον έλεγχο στη φυσική μας υγεία ούτως ώστε όχι μόνο να δείχνουμε καλά αλλά και να νιώθουμε καλά, και ακόμη να γνωρίζουμε ότι έχουμε τον έλεγχο της ζωής μας.

Ο Thomas Muffet, ένας γιατρός του 16ου αιώνα, είχε πει ότι "σκάβουμε το λάκκο μας με τα δόντια μας". Φορτώνουμε τα σώματά μας με τροφές υψηλών λιπαρών ή τροφές χωρίς διατροφική αξία, και τα δηλητηριάζουμε με τα τσιγάρα, το αλκοόλ, και τα φάρμακα, ενώ καθόμαστε παθητικά μπροστά στις τηλεοράσεις μας.

3. Κυριαρχία στις σχέσεις μας

Εκτός από τη συναισθηματική και τη σωματική κυριαρχία, το τρίτο σπουδαιότερο που πρέπει να μάθουμε είναι πώς ν' αποκτήσουμε τον έλεγχο στις σχέσεις μας, πρώτα στη σχέση με τον εαυτό μας, και κατόπιν στις ρομαντικές, οικογενειακές, επαγγελματικές και κοινωνικές σχέσεις.

Καθώς αποκτούμε κυριαρχία πάνω σ' αυτή τη σπουδαιότατη ικανότητα των ανθρωπίνων σχέσεων, θα μάθουμε πώς να επικοινωνούμε με τους συνανθρώπους μας σε βαθύτερο επίπεδο και θα ανταμειφθούμε με κάτι που όλοι θέλουμε να βιώσουμε: μία αίσθηση συνεισφοράς, της γνώσης ότι έχουμε κάνει τη διαφορά στη ζωή άλλων ανθρώπων.

4. Οικονομική κυριαρχία

Πρέπει να βάζουμε στόχους πιο πάνω από την απλή επιβίωση, όχι μόνο για το παρόν αλλά και όταν θα φτάσουμε στην τρίτη ηλικία.

Ωστόσο, η μεγάλη αυταπάτη του πολιτισμού μας είναι πως όταν αποκτήσουμε πλούτο θα απαλλαγούμε από το άγχος και την καθημερινή πίεση που νιώθουμε. Όμως αυτό είναι μια μεγάλη πλάνη διότι όσο περισσότερα χρήματα έχει κανείς τόσο περισσότερη πίεση νιώθει.

Το κλειδί δεν είναι η απλή επιδίωξη πλούτου αλλά η αλλαγή των πιστεύω και της νοοτροπίας για το χρήμα έτσι ώστε να το δούμε σαν μέσο συνεισφοράς κι όχι σαν το τέλος και το παν για την ευτυχία.

5. Κυριαρχία στο χρόνο

Πρέπει να χειριζόμαστε το χρόνο ως σύμμαχο και όχι ως εχθρό. Βραχυπρόθεσμες αξιολογήσεις μπορεί να οδηγήσουν σε μακροπρόθεσμο πόνο.

Πρέπει να ελέγχουμε την επιθυμία για άμεση ικανοποίηση και να επιτρέπουμε στις ιδέες, τις δημιουργίες, ακόμη και στο δυναμικό μας, το χρόνο που χρειάζεται για να φτάσουν σε πλήρη καρποφορία.

Σχεδιάζοντας τους χάρτες και τις στρατηγικές για την υλοποίηση μιας απόφασης, επιθυμώντας να αναλάβουμε μαζική δράση, αλλά και να έχουμε την υπομονή και την ελαστικότητα να τροποποιούμε τη στρατηγική μας όσο συχνά χρειάζεται, είναι τα μυστικά της επιτυχίας.

Πώς γεννιέται η αρνητική στάση ζωής

Υπάρχει μια γενική αντίληψη ότι οι πιέσεις του σύγχρονου τρόπου ζωής μας μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τη δημιουργία μιας γενικευμένης μορφής αρνητικότητας σε κάθε έναν από εμάς. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για το πώς μπορεί να προκύψει αυτή η αρνητικότητα και στη συνέχεια να ριζώσει στην προσωπικότητα του ατόμου.

Κάποιοι από εμάς μπορεί να έχουμε μεγαλώσει σε ένα αρνητικό οικογενειακό σύστημα. Δηλαδή γεννηθήκαμε σε μια οικογένεια όπου οι γονείς μας και ίσως και οι παππούδες μας ήταν απαισιόδοξοι, επικριτικοί ή αρνητικοί προς τη ζωή.

Οι στάσεις, οι πεποιθήσεις, τα συμπεράσματά τους για τη ζωή και η αρνητική συναισθηματική χροιά, εσωτερικεύθηκαν και σε μας μέσα από μια φυσική υποσυνείδητη διαδικασία που αποκαλείται καθρέφτισμα και μοντελοποίηση. Εμείς, ως παιδιά είμαστε σφουγγάρια που «απορροφούν» τους τρόπους ύπαρξης των φροντιστών μας, καθώς και τις πεποιθήσεις και τις στάσεις τους.

Μπορεί να πιστεύουμε ότι δρούμε με τη δική μας ελεύθερη βούληση όταν γινόμαστε ενήλικες αλλά στην πραγματικότητα παρατηρούμε ότι όσο μεγαλώνουμε γινόμαστε όλο και περισσότερο όπως και οι γονείς μας. Αν οι φροντιστές μας υπήρξαν αρνητικοί, διατρέχουμε σοβαρό κίνδυνο να γίνουμε και 'μεις αρνητικοί ή επικριτικοί ως συνέπεια.

Αυτό το αποτέλεσμα το παρατηρούμε στις οικογένειες, καθώς τα ίδια περιοριστικά αρνητικά συστήματα πεποιθήσεων διατηρούνται από γενιά σε γενιά, από τους παππούδες στους γονείς και στα παιδιά. Είναι μια αρνητική συναισθηματική πληγή που ταξιδεύει μέσα στα οικογενειακά συστήματα και γίνεται ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των μελών αυτής της οικογένειας.

Το περίεργο είναι ότι ένα ή δύο μέλη της οικογένειας δεν θα υποκύψουν στο να γίνουν αρνητικοί, παρά το ότι ζουν στο ίδιο περιβάλλον και συνθήκες όπως εκείνοι που υποκύπτουν σε αυτό το αρνητικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, μπορεί ασυνείδητα να προσελκύονται από σημαντικούς-για-τη-ζωή-τους ανθρώπους και επαγγελματικούς συνεργάτες που είναι αρνητικοί ή επικριτικοί και έτσι ξαναδημιουργούν ασυνείδητα ένα οικείο περιβάλλον διαβίωσης που μοιάζει με αυτό που μεγάλωσαν οι ίδιοι.

Αυτό το αποτέλεσμα έχει συστημική προέλευση, αν θεωρήσουμε την οικογένεια ως ένα σύστημα. Μερικά άτομα δεν έγιναν αρνητικά ή επικριτικά λόγω της συστημικής δυναμικής αλλά ίσως λόγω μιας πιο προσωπικής δυναμικής που είχαν με τους γονείς, τα αδέλφια ή άτομα εξουσίας όπως οι δάσκαλοι, όταν μεγάλωναν.

Σε αυτό το προσωπικό πλαίσιο, το παιδί παρενοχλήθηκε, δέχτηκε εκφοβισμό, αρνητική ή επικριτική προσοχή ή αισθάνθηκε την ανάγκη να τα πάει καλά και να είναι τέλειο αλλά είτε πήρε ως σχόλιο ότι απέτυχε είτε το ίδιο εσωτερίκευσε το συμπέρασμα ότι απέτυχε, ότι ήταν αντιπαθητικό, κακό, ελλιπές ή κάπως «ελαττωματικό».

Αν έχεις δεχτεί αδιαφορία, ταπείνωση, αποκλεισμό, παρενόχληση, βασανισμό, είναι αρκετά πιθανό αυτό να προκαλέσει ως αποτέλεσμα, μια αρνητική νοοτροπία αργότερα στη ζωή σου. Για παράδειγμα, αν είχαμε έναν αδερφό/αδερφή που ξεχώριζε σε ικανότητες ή ήταν το αγαπημένο παιδί των γονιών, αυτό σημαίνει ότι η δική μας προσωπική εμπειρία μπορεί να μας έκανε να πιστεύουμε ότι με κάποιο τρόπο υστερούσαμε σε σχέση με αυτόν/αυτήν και έτσι θα έχουμε την τάση να γίνουμε αρνητικοί ως προς τον εαυτό μας και τις προοπτικές της ζωής μας.

Ένας άλλος συνήθης λόγος για να γίνουμε αρνητικοί ή απαισιόδοξοι είναι οι επιλογές της ζωής που κάνουμε και οι συνέπειες που αυτές έχουν σε μας ως αποτέλεσμα.

Το είδος των επιλογών ζωής που κάνουμε μπορεί να είναι σε οποιαδήποτε διάσταση της ζωής μας αλλά όταν ως αποτέλεσμα, οι προσδοκίες μας δεν εκπληρώνονται ή θεωρούμε ότι αποτύχαμε ή υπάρχουν πραγματικά αρνητικά αποτελέσματα, όλα αυτά μπορεί να μας διαταράξουν και να αποκτήσουμε μια αρνητική κατάσταση ύπαρξης. Οι περισσότεροι από μας κάνουμε λάθη στη ζωή, που αργότερα μετανιώνουμε και όλα αυτά είναι μέρος της διαδικασίας μάθησης και εξέλιξης σε όλη τη ζωή μας.

Για πολλούς από μας, είτε ένα μεμονωμένο γεγονός ή ένα μοτίβο αρνητικών γεγονότων, μπορεί να μας συντρίψει, να σπάσει την εμπιστοσύνη μας ή να μας κάνει να νιώθουμε ότι είμαστε ευάλωτοι ή θύματα στη ζωή. Από τη θέση αυτή, μπορεί με την πάροδο του χρόνου να πέσουμε σε μια κατάσταση πικρίας, θλίψης, απογοήτευσης, θυμού, οργής ή αδυναμίας να αφήσουμε πίσω ό,τι έχει συμβεί και να προχωρήσουμε στη ζωή.

Σε αυτή την κατάσταση, πλέον δεν ζούμε πλήρως στην παρούσα στιγμή καθώς το μυαλό μας συνεχίζει να περιστρέφεται γύρω από τα άλυτα τραύματα, την ακόρεστη απογοήτευση, το θυμό προς τον εαυτό μας ή τους άλλους για ό,τι συνέβη και όποιες αρνητικές ή επικριτικές κρίσεις και νοοτροπίες προκύπτουν ως συνέπεια.

Μια ακόμη συνήθης αιτία για να γίνει κάποιος αρνητικός είναι να έχει πέσει πραγματικά θύμα κακοποίησης ή να έχει υποστεί τραύμα κάποιας μορφής. Η ψυχολογική βία, η σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική, συναισθηματική ή πνευματική κακοποίηση, έχουν όλα την τάση να αφήνουν αρνητικά αποτυπώματα.

Ό,τι συνέβη σε ένα άτομο μπορεί να τον καθηλώσει σε μια αρνητική, επικριτική, απαισιόδοξη ή θυματοποιημένη κατάσταση με την οποία παλεύει συνεχώς στην ενήλικη ζωή του.

Αν κάποιος διαπιστώσει ότι έχει καταλήξει σε μια τέτοια κατάσταση, είναι σημαντικό να ασχοληθεί πιο επισταμένα με την αρνητική του νοοτροπία, καθώς και με τις αιτίες και την προέλευση αυτής. Μέρος της διαδικασίας αποκατάστασης είναι να εκπαιδεύσουμε το μυαλό μας να είναι θετικό και χαρούμενο.

ΝΑ ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΕ, ΝΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΕΣΤΕ ΓΙΑ ΕΚΕΙΝΟ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΕΡΙΜΕΝΕΤΕ ΔΙΟΤΙ ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΚΡΥΒΟΝΤΑΙ ΣΕ ΚΟΙΝΗ ΘΕΑ - ΜΗΝ ''ΚΟΙΤΑΤΕ'' ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΕ

Μην αφήνεις να σε κατευθύνουν τα αστόχαστα μάτια, η ηχούσα ακοή και η γλώσσα. Να κρίνεις με την λογική." *ΣΚΕΨΟΥ-ΨΑΞΕ-ΚΡΙΝΕ-ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΕ* 

Ο σκοπός του κειμένου δεν είναι να τρομοκρατήσει κανέναν, ούτε να διασπείρει πανικό, αλλά για να αλλάξει τρόπο σκέψης στους αναγνώστες και να τους κάνει πιο παρατηρητικούς σε όλα όσα έρχονται σύντομα.

Ο άνθρωπος από την φύση του είναι μια οντότητα που του αρέσει να ερευνά τα πάντα και μέσα από την έρευνα να εξελίσσεται διαρκώς και αενάως προς την τελειοποίηση του.

Διακατέχεται από μια εσωτερική επιθυμία αναζήτησης, επί παντός επιστητού, που τον κρατά διαρκώς σε μία εγρήγορση, στο ταξίδι του προς την Ιθάκη. Το κυριότερο στοιχείο που πρέπει να έχουμε σαν άνθρωποι, ώστε να συλλέξουμε τις σωστές πληροφορίες από το «περιβάλλον» μας, που θα μας βοηθήσουν στην εξέλιξη μας, είναι η ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ.

Γι' αυτό τον λόγο θα κατατάξω την παρατήρηση σαν ένα είδος «ανώτερης αίσθησης», διότι τα δεδομένα που συγκεντρώνονται από τις πέντε αισθήσεις μας (και όχι μόνο), οδηγούνται στην «νοητική σφαίρα» της παρατήρησης, όπου γίνεται η επεξεργασία τους και καταλήγουμε σε ένα απαύγασμα συμπερασμάτων, ικανό να μας οδηγήσει σε νέες ατραπούς.

Φιλοσοφικά και πνευματικά, η έννοια της παρατήρησης δεν 'χει καμία σχέση με την έννοια της «όρασης», διότι η λέξη παρατήρηση σημαίνει ότι ορώ (τηρώ) παρά του σημείου, δηλαδή βρίσκομαι εκτός του σημείου – γεγονότος που παρατηρώ, άρα δεν συμμετέχω στο γεγονός που παρατηρώ, ούτε με αγγίξει συναισθηματικά, είμαι ατάραχος, άλυπος, αμέτοχος, είμαι αληθινός παρατηρητής (ΥΠΑΡΧΩ).

Αυτή είναι και η σημαντικότερη διάφορα της έννοιας «παρατηρώ» από την έννοια «κοιτάω» ή «βλέπω». Όσο πιο «καθαρή» είναι η παρατήρηση (χωρίς να αναμειγνύονται συναισθήματα και σκέψεις) τόσο μεγαλύτερο μέρος από την αλήθεια γίνεται ορατό. Ο (νοητικός) παρατηρητής γνωρίζει σε βάθος, ξέρει τι ¨πλησιάζει¨, ενώ αυτός που απλά βλέπει – κοιτάει με τα υλικά του μάτια, δεν μπορεί να αντιληφθεί τίποτα.

Στην εποχή που ζούμε, υπάρχουν πολλοί «μηχανισμοί» που μας αποσπούν την προσοχή ώστε να μην διακρίνουνε το αυτονόητο, να μην γίνουμε ποτέ παρατηρητές των γεγονότων που έρχονται, μας θέλουν άβουλα όντα για να κοιτάμε τις επιφανειακές μαριονέτες που κινούνται έντεχνα στο θέατρο που παραλόγου που βιώνουμε καθημερινά.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι «αρχή πάσης σοφίας εστί η παρατήρησις», άρα ας γίνουμε για λίγο παρατηρητές της καθημερινότητας μας τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και σε συλλογικό και σίγουρα θα παρατηρήσουμε τρομερά πράγματα να έρχονται από το μέλλον και να μας πλησιάσουν στο παρόν. Αν βρεθούμε στην ζούγκλα και δεν ξέρουμε προς τα που να πάμε, τότε αυτό που θα κάνουμε είναι να ανέβουμε σε ένα μια ψηλή κορυφή για να γίνουμε «παρατηρητές» του τοπίου.

Έτσι και τώρα θα πρέπει να βγούμε από τον γκρίζο (ψεύτικο) γραμμικό χρόνο και να ανέβουμε «ψηλότερα», για να μπορέσουμε να παρατηρήσουμε το πρόσφατο παρελθόν της εξέλιξης του ανθρώπου, το παρόν, και στο τέλος να διακρίνουμε που καταλήγει ο δρόμος του πολιτισμού που έχουμε (;) χαράξει.

Ας σταθούμε λοιπόν στην «κορυφή» και ας γυρίσουμε πίσω στον χρόνο, στην δεκαετία του 1950. Εκείνη την περίοδο ο άνθρωπος δεν είχε τη ανάγκη του σούπερ μάρκετ, του φαρμακείου, του ρεύματος, της τράπεζας και ήταν σχεδόν αυτόνομος σε όλους τους τομείς. Η αυτονομία του ανθρώπου εκείνη την περίοδο ήταν σοβαρό εμπόδιο για το σύστημα και την ολοκλήρωση του «μεγάλου σχεδίου» που αποσκοπούσε στον απόλυτο έλεγχο των μαζών.

Έτσι έθεσαν σε εφαρμογή το σχέδιο της «μεγάλης συγκομιδής», και πλασάροντας όμορφα επιχειρήματα – δολώματα ξεκίνησαν να συγκεντρώνουν τον κόσμο στις μητροπόλεις. Τότε ο κόσμος «τσίμπησε», εγκατέλειψε την αυτονομία του για ένα καλύτερο μέλλον (;) και άρχισε σε όλη την υφήλιο να εγκαταλείπει μαζικά την επαρχία και την ύπαιθρο, για να κατοικήσει στις μεγαλουπόλεις. Το νέο (σαθρό) μέλλον «υποσχόταν», καλυτέρευση και ασφάλεια στην ζωή των ανθρώπων μέσα από το πεντάπτυχο εκπαίδευση, υγειά, διατροφή, εργασία, τεχνολογία.

Όλοι θα είχαν ένα λαμπρό ένα μέλλον για να σπουδάσουν οι ίδιοι και τα παιδία τους.
Άμεση ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και φροντίδα.
Πρόσβαση σε όλα τα είδη των τροφίμων χωρίς πλέον αγροτικό κόπο.
Εργασία για όλους σε μεγάλες πολυεθνικές και εργοστάσια.
Παροχή τεχνολογίας για μια πιο άνετη ζωή, αμάξι, τηλεόραση, ψυγείο κτλ.

Από την δεκαετία του 1950 έως και σήμερα σε αυτούς του πέντε τομείς η ανθρωπότητα έχει κάνει τρομερά εξελικτικά άλματα, με τέτοια εκθετική πρόοδο, όση δεν έχει κάνει τα υπόλοιπα χιλιάδες χρόνια της ύπαρξης της. Θα έλεγε κανείς «συνομοσιολόγος» ότι κάποιοι μας δίνουν τεχνολογία στο χέρι, διότι φαντάζει αδύνατον να είναι ομαλή αυτή η εξέλιξη. Κύλησε που νερό στα αυλάκι και πέρασαν σχεδόν δυο γενιές, ¨βουτηγμένες¨ σε αυτήν την αλόγιστη υπερ-τεχνολογική ανάπτυξη, που ξεκίνησε από τις πλακέτες πυριτίου, την δίοδο και το τρανζίστορ και φτάσαμε στο I phone και στην αναζήτηση του σωματιδίου του θεού (ασχέτως αν το αναζητούμε για λογαριασμών ¨άλλων¨).

Αν θα κάνουμε ένα δυσδιάστατο σχεδιάγραμμα με δεδομένα την διάρκεια ζωής του ανθρώπου, την πρόσβαση στα αγαθά τρόφιμα, την πρόσβαση στη τεχνολογία, στην ιατρική περίθαλψη, σε συνάρτηση με τον χρόνο (τελευταίες δεκαετίες) τότε θα βλέπαμε ότι επικρατεί μια διαρκής τάση ανόδου στις ¨τιμές¨ των τεσσάρων δεδομένων, και συγκεκριμένα η άνοδος τους μετά την δεκαετία του 1990 είναι σχεδόν κατακόρυφη. Άρα σύμφωνα με την ¨θεωρία¨ της καθημερινότητα μας, πρέπει να έχουμε:

1) Αύξηση της διάρκειας του Μ.Ο. της ανθρώπινης ζωής καθώς και του βιοτικού του επιπέδου.
2) Άμεση πρόσβαση σε όλα τα είδη τα τροφίμων και υλικών Αγάθων ανά πάσα στιγμή.
3) Αναβαθμιστεί τρομερά στον τομέα της τεχνολογίας-επιστήμων σε σημείο που η ζωή μας είναι πολύ πιο άνετη με την βοήθεια της τεχνολογίας, έχουμε και περισσότερο ελεύθερο χρόνο για εμάς.
4) Μείωση ασθενειών & νόσων και πρόσβαση σε όλα τα φάρμακα και θεραπείες.

Ήδη ενώ διαβάζουμε αυτές τις γραμμές θα έπρεπε (λογικά) … «να ζούμε ευτυχισμένοι, μακριά από προβλήματα, έχοντας καθημερινά πολύ χρόνο για να αφιερώσουμε στον εαυτό μας».

Ας κάνουμε λοιπόν άλλο ένα γράφημα με άλλα τέσσερα δεδομένα, τις ψυχολογικές παθήσεις, τον καρκίνο & ανίατες ασθένειες, το άγχος & στρες, την βία & εγκληματικότητα, σε συνάρτηση με το ίδιο χρονικό διάστημα. Λογικά θα έπρεπε να μας βγάλει τα δεδομένα αυτά με μηδενικές τιμές ή με τάση να μηδενίσουν. Δηλαδή θα έπρεπε να μην υπάρχει τίποτα από όλα αυτά στην ζωή μας πλέον, με βάση την εξέλιξη του πολιτισμού μας!

ΓΙΑ ΝΑ ΔΟΥΜΕ ΟΜΩΣ ΕΙΝΑΙ ΕΤΣΙ;

Όπα, κάτι δεν πάει καλά… η καθημερινότητα μας είναι χαλιά, δεν είναι ζωή αυτή που κάνουμε και το αποδεικνύουμε ακόμη και με μαθηματικά.

Άρα κάτι χάσαμε την ώρα της παρατήρησης, κάτι δεν πάει καλά, πως είναι δυνατόν να «ανεβαίνουν» όλα τα θετικά χαρακτηριστικά της καθημερινότητας μας και εμείς αντί να είμαστε κάθε μέρα όλο και πιο ευτυχισμένοι, να βουλιάζουμε ολοένα στον βούρκο της ανυπαρξίας;

Πρέπει να «παρατηρήσουμε» τι συμβαίνει, να δούμε που χάθηκε το νόημα της παρατήρησης και επιτρέψαμε σε τόσο λανθασμένες πληροφορίες να γίνουν οι στυλοβάτες της ¨εξέλιξης¨ μας και καθοδηγήσουν το μέλλον μας. Συνεπώς, τα τόσα ¨καλά¨ που μας έδωσε το σύστημα, όχι μόνο δεν βοήθησαν να βελτιώσουμε τις συνθήκες διαβίωσης και το βιοτικό μας επίπεδο, αλλά μας κατακρήμνισε σε ένα βάραθρο τόσο βαθύ, που είναι τρομερά δύσκολο να υπάρξει επιστροφή.

ΜΑΣ ΚΟΡΟΪΔΕΨΑΝ…

Μας έδωσαν «τεχνολογική ταχύτητα» για να γίνονται όλα πιο γρήγορα και αντί για βελτιωθούν ο συνθήκες της ζωής μας και να έχουμε περισσότερο χρόνο για τον εαυτό μας, ο χρόνος σήμερα δεν μας φτάνει ούτε για να καλύψουμε τις βασικές μας ανάγκες.

Μας έδωσαν όλα τα αγαθά της φύσης έτοιμα σε συσκευασίες, αλλά ξεχάσαμε να καλλιεργούμε την γη και να σκυταλοδρομούμε τους θησαυρούς της (σπόρους) από γενεά σε γενεά.

Μας έδωσαν φάρμακα και θεραπείες για μερικές ασθένειες, αλλά μας δημιούργησαν άλλες ασθένειες πιο θανατηφόρες.

Μας ¨έκλεψαν¨ τα βότανα του Ιπποκράτη και μας τα αντικατέστησαν με εμβόλια, ψεκάσματα και χημικά.

Μας πήραν την ξεγνοιασιά που είχαμε στην ύπαιθρο και μας έδωσαν άγχος και στρες.

Μας έβαλαν να πουλήσουμε το βίο μας και την γη μας για να πάρουμε χρωματιστά χαρτιά δίχως αντίκρισμα.

Και τώρα…. δεν έχουμε γη, άρα ούτε ¨δικά μας¨ τρόφιμα, ενώ το νερό είναι δικό τους. Τα χρήματα (που είναι δικά μας ?) είναι εικονικά πέρα για πέρα.

ΕΚΕΙ ΧΑΣΑΜΕ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΑΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΕΣ, ΓΙΑΤΙ ΑΠΛΑ ¨ΚΟΙΤΟΥΣΑΜΕ¨ ΚΑΙ ΔΕΝ ¨ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΣΑΜΕ¨.

Είδατε όλοι το πρόσφατο παρελθόν μας και βιώνουμε το αυτονόητο παρόν μας, ας παρατηρήσουμε τώρα λίγο στο εγγύς μέλλον και ας επεκτείνουμε τις γραμμές των γραφημάτων λίγο ακόμη, κατά ελάχιστα έτη (ίσως και μήνες) και θα δούμε τι είναι αυτό που περιμένουμε να συμβεί στον πολιτισμό μας. Αυτοί που μας ελέγχουν μας οδήγησαν (κυρίως) εδώ και δεκαετίες σε έναν δρόμο που οδηγεί σε γκρεμό και μόνο όσοι έχουν ανέβει στην «κορυφή» μπορούν να παρατηρήσουν το χάσμα που βρίσκεται ακριβώς μπροστά μας.

Ένα χάσμα που εκδηλώνεται ήδη μέσα από βίαιες κοινωνικές αναταραχές, πόλεμους, γεωφυσικά φαινόμενα, με κατάληξη την οριστική οικονομική και πολιτική κατάρρευση των πάντων. Με λίγα λόγια έρχεται χάος, (στην Ελλάδα πιο σύντομα) διότι αυτό ήταν το σύνθημα στα πρωτόκολλα των σκοτεινών στοών της Γης …«Από χάος τάξη». Τώρα έρχεται το χάος και μετά οι ίδιοι θα επαναφέρουν την τάξη με (δήθεν) ¨αντάλλαγμα¨ τον απόλυτο έλεγχο.

Δεν θα υπάρξει ανάκαμψη πουθενά στην Γη, σε κανέναν τομέα γιατί πολύ απλά στα περισσότερα που βασιστήκαμε να επενδύσουμε σαν άνθρωποι ήταν ένα ελεγχόμενο ψέμα. Πλανάται οικτρά οποίος νομίσει ότι όλα είναι αποτέλεσμα μιας γενικευμένης κρίσης που σύντομα θα βελτιωθούν οι συνθήκες προς το καλύτερο. ΔΕΝ ΘΑ ΒΕΛΤΙΩΘΟΥΝ απλά θα συνεχίσουν να επιδίδονται μέχρι να φτάσουμε στην κρίσιμη καμπή της αλληλουχίας των γεγονότων. Διαβαίνοντας το όριο αυτής της καμπής, οι γραμμές των γραφημάτων θα ανέβουν κατακόρυφα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα που σημαίνει πρακτικά… ΧΑΟΣ εντός ορισμένου σύντομου χρονικού διαστήματος (απόλυτη επιτάχυνση γεγονότων). Μιλάμε για γεγονότα ντόμινο που δε να προλαβαίνουμε να τα αφομοιώσουμε από την επιτάχυνση που θα έχει πάρει η κατρακύλα μας (σε παγκόσμιο επίπεδο).

Ένας ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ αυτή την στιγμή άνετα θα μπορούσε να παρατηρήσει….

Την κεφαλή της παγκόσμιας οικονομικής πυραμίδας να καταρρέει (ΗΠΑ)
Την ακολουθία της άμεσης κατάρρευσης της ΚΙΝΑΣ
Την αποδόμηση του ευρώ από τις νότιες ευρωπαϊκές χώρες

Επίσης ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΜΕ:

Την συγκέντρωση των στρατευμάτων τους σε διάφορες περιοχές του πλανήτη για την επίλυση των δήθεν προβλημάτων τους, με κατοχή οπλών υπερ-προηγμένης τεχνολογίας.

Οι οικογένειες Ροκφέλερ και Ρότσιλθ έχουν χρηματοδοτήσει τους πρώτους 2 πόλεμους και το κάνουν ήδη τώρα και για τον τρίτο.

Η Βασιλική οικογένεια της Αγγλίας ελέγχει το 75% της παραγωγής σιτηρών, σόγιας και ρυζιού παγκοσμίως, ενώ οι οικονομικοί τους δολοφόνοι (βλέπε Τζ. Σόρος) αγοράζουν τις πήγες πόσιμου ύδατος και καλλιεργήσιμες εκτάσεις.

Κατασκευάζονται τερατώδη καταφύγια παντού, ενώ απαγορεύουν στους λαούς να αυτονομηθούν από τρόφιμα, καλλιέργειες, νερό και σπόρους.

Δεν θα σας πω περισσότερα, αλλά θα σας συμβουλέψω να ξεφύγετε από τα κομματικά, θρησκευτικά, οικονομικά κτλ. δρώμενα για λίγο και να ανεβείτε λίγο ¨ψηλά¨ για να παρατηρήσετε την καταιγίδα που έρχεται. Δεν θέλω να απογοητεύσω κανέναν αλλά ούτε και να ¨χαϊδέψω¨ την ψυχολογία κανενός για να μην τρομάξει. Για να αλλάξουν άρδην και άμεσα οι παρούσες συνθήκες θέλει ένα μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας, να επέμβει ταυτόχρονα και συνειδητά στον ορίζοντα των γεγονότων, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο.

Ελπίδα υπάρχει ακόμη, έστω και οριακά. Μπορεί να μην μπορούμε να αναστρέψουμε εύκολα το κλίμα, μπορούμε όμως να προστατευτούμε από αυτό. Όταν κάνουμε ένα σοβαρό λάθος, πολλές φορές ευχόμαστε να μπορούσαμε να γυρίσουμε τον χρόνο πίσω για να το διορθώσουμε. Το ίδιο πρέπει να κάνουμε τώρα, να γυρίσουμε πολλές δεκαετίες πίσω, όχι σε νοοτροπία ή χρονικά, αλλά σε τρόπο ζωής. Μπορεί να ακούγεται παράξενο αυτό, αλλά το σύστημα θα σε γυρίσει ούτως ή άλλως δεκάδες χρόνια πίσω, πολύ σύντομα, δια της βίας και ξαφνικά. Είτε γυρνάς ¨πίσω¨ έχοντας τον έλεγχο της αυτονομίας σου και εξοικειώνοντας την ψυχοσύνθεση σου (όσο προλαβαίνεις) ή σε γυρνάνε από τις πόλεις στα χώρια εντός ενός σαββατοκύριακου και μένεις με άδεια χέρια.

Δεν είναι εύκολο να απαγκιστρωθεί κανείς από τον σημερινό τρόπο ζωής, αλλά αν το καταφέρει σώθηκε. Άλλωστε ούτε αυτά που έρχονται θα είναι εύκολα. Ο άνθρωπος έχει τρομερή δύναμη και αλίμονο στους δυνάστες του, όταν θα μάθει τι άξια έχει ο ίδιος. Ας φροντίσουμε λοιπόν για τα καθημερινά μας που είναι ήδη αρκετά, ας πάψουμε να αγχωνόμαστε για το μέλλον μας αγνοώντας το παρόν, ας σταματήσουμε να ψυχορραγούμε για τα παιδία μας, έχουν και αυτά την προστασία τους και ας βγάλουμε την μέρα μας όσο πιο ανώδυνα γίνεται. Ας γίνει σκοπός & στόχος μας η επιστροφή μας στην φύση και για όλα τα υπόλοιπα υπάρχουν ουράνιες αόρατες δυνάμεις που θα μεριμνήσουν.

ΜΗΝ ΑΜΦΙΒΑΛΕΙΣ ΓΙΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΡΧΕΤΑΙ,
ΣΕ ΚΡΑΤΟΥΝ ΥΠΝΩΤΙΣΜΕΝΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ.

Γιατί οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν ότι η φάλαγγα του πεζικού ήταν αυτή που κέρδιζε τους πολέμους

Η αρχαία ελληνική δημοκρατία στις περίφημες πόλεις-κράτη, ήταν ένα πρωτοποριακό πολιτικό σύστημα που στηριζόταν κατά βάση στον μικρό και μεσαίο αγρότη, στον βιοτέχνη και στον τεχνίτη.

Αυτή η κοινωνική ραχοκοκαλιά εξέλεγε τους άρχοντες και τους στρατηγούς, διατύπωνε τη γνώμη της στην εκκλησία του δήμου και έπαιρνε μέρος στις ψηφοφορίες που αποφάσιζαν για τα μικρά και μεγάλα προβλήματα της πόλης. Με δυο λόγια, ο αγρότης και ο βιοτέχνης της πόλης είχε πολιτικά δικαιώματα, πράγμα ανήκουστο στις δεσποτικές αυτοκρατορίες της ανατολής.

Η επαναστατική διαφορά με τα υπόλοιπα πολιτικά καθεστώτα, ήταν ότι ο πολίτης αυτός ήταν μαζί και στρατιώτης. Στην αρχαία Ελλάδα πρωτοεμφανίστηκε ο θεσμός του στρατού εκ ελευθέρων πολιτών. Ο αγρότης δηλαδή, όταν εμφανιζόταν ένα πρόβλημα στην πόλη, έφευγε απ’ το χωράφι του, πήγαινε στη συνέλευση, αποφάσιζε αν και που θα εμπλακεί πολεμικά η πόλη του, εξέλεγε τους στρατηγούς του, έβαζε την πανοπλία του και έβγαινε ο ίδιος να πολεμήσει μαζί με τους συγγενείς και τους γείτονες του, σε εφαρμογή των ίδιων του των αποφάσεων.

 

Έτσι εφευρέθηκε και επεκτάθηκε η περίφημη φάλαγγα του ελληνικού πεζικού, που στάθηκε νικηφόρα απέναντι στους μεγαλύτερους μισθοφορικούς στρατούς της εποχής της. Η φάλαγγα δεν αποτελούνταν από επαγγελματίες και δεξιοτέχνες του πολέμου, οπότε στήριζε την αποτελεσματικότητα της στην ομαδικότητα και την συνοχή της.

Αυτό το πολιτικοστρατιωτικό σύστημα εξηγεί εν πολλοίς και την περιφρόνηση, την αντιπάθεια ή και την καχυποψία των αρχαίων Ελλήνων στο ιππικό. Ιππείς ήταν οι αριστοκράτες και οι πλούσιοι. Εφόσον κάθε πολίτης έπρεπε να αγοράζει και να συντηρεί με δικά του έξοδα τον οπλισμό του (από την ποιότητα του οποίου εξαρτιόταν και η επιβίωση του μέσα στη μάχη), η συντήρηση ενός πολεμικού αλόγου μαζί με τον εξοπλισμό του ιππέα ήταν έξοδο που μπορούσαν να αντέξουν λίγοι. Οι πλούσιοι και οι αριστοκράτες όμως, ήταν φύσει και θέσει εχθροί του δημοκρατικού συστήματος και δεν έχαναν ευκαιρία να υπονομεύουν ή να καταργούν τη συμμετοχή των φτωχών στη διακυβέρνηση της πόλης.

Έτσι, ολόκληρη η πολεμική κουλτούρα της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας μέχρι και τον Αλέξανδρο που χρειάστηκε ιππικό για να προχωρήσει στις αχανείς Ασιατικές πεδιάδες, ήταν προσαρμοσμένη στην υπεράσπιση της αξίας του πεζικού.

Εγγυητής της ασφάλειας της πόλης και του δημοκρατικού πολιτεύματος ήταν η συμμετοχική φάλαγγα του πεζικού με τους σκληροτράχηλους αγρότες και όχι το ύποπτο ιππικό των πλούσιων ραδιούργων. Επί τέσσερις αιώνες, η ελληνική στρατιωτική κουλτούρα δόξαζε τους πεζούς και στηλίτευε τους καβαλάρηδες.

Κατά τον Ξενοφώντα «οι πιο αδύναμοι στο σώμα και οι λιγότερο φιλόδοξοι ανέβαιναν στα άλογα», ενώ ο Λυσίας ξέσπασε σε επαίνους για τον αριστοκράτη Μαντίθεο, ο οποίος στη μάχη της Αλιάρτου προτίμησε να πολεμήσει ως οπλίτης παρά να υπηρετήσει «με ασφάλεια» ως ιππέας.

Το πολιτικά και στρατιωτικά ήθη όμως, δεν είναι ποτέ αποκομμένα από τις οικονομικές δυνατότητες ατόμων και ομάδων. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, ο μέσος Έλληνας αγρότης την κλασσική περίοδο κατείχε έναν κλήρο σαράντα στρεμμάτων. Με τις παραγωγικές δυνατότητες της εποχής εκείνης, η εκτροφή ενός καλού αλόγου χρειαζόταν είκοσι στρέμματα τον χρόνο.

Ήταν λοιπόν προτιμότερο τα σαράντα αυτά στρέμματα να τρέφουν μια πολυμελή αγροτική οικογένεια, παρά να συντηρούν δύο άλογα ενός πλούσιου, ο οποίος με την πρώτη ευκαιρία θα τα χρησιμοποιούσε για να ανατρέψει το πολίτευμα και να βγάλει τους φτωχούς απ’ το πολιτικό παιχνίδι.

Γι' αυτό η κλασσική Ελλάδα δεν είχε ποτέ αξιόλογο ιππικό. Ούτε ήταν τυχαίο που ο Θεσσαλικός κάμπος και οι Μακεδονικές πεδιάδες που προμήθευσαν με ιππικό τον Αλέξανδρο, είχαν πάντα αριστοκρατικό πολίτευμα, βασιλικούς θεσμούς και τεράστιες ιδιοκτησίες γης όπου κυριαρχούσε ένα είδος αρχαίας δουλοπαροικίας.

Όπου υπήρχαν πολλά άλογα και ευγενείς αλογατάρηδες που τα καβαλούσαν, υπήρχαν ελάχιστοι ή και καθόλου ελεύθεροι αγρότες. Τα ίδια συνέβαιναν και στο στόλο άλλωστε.

Όταν η Αθήνα κυριαρχούσε στο Αιγαίο με τα εκατοντάδες πλοία της, στα κουπιά κάθονταν μόνο ελεύθεροι πολίτες με πολιτικά δικαιώματα, όχι σκλάβοι. Έτσι μεγαλούργησε.

Η επική ηλιθιότητα της πίστεως

Ο Ιεχωβάς που από όλους τους θεούς που λάτρεψαν οι άνθρωποι, υπήρξε οπωσδήποτε ο πιο φθονερός, ματαιόδοξος, θηριώδης, άδικος, αιμοχαρής και τυραννικός, ο μεγαλύτερος εχθρός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ελευθερίας, έπλασε τον Αδάμ και την Εύα, άγνωστο γιατί, ίσως για να αποκτήσει καινούργιους σκλάβους.

Έθεσε γενναιόδωρα στην διάθεσή τους ολόκληρη την γη, με τους καρπούς της και τα ζώα της, και έθεσε έναν μονάχα φραγμό σε αυτήν την πλήρη απόλαυση: Τους απαγόρευσε ρητά να αγγίξουν τον καρπό του δένδρου της Επιστήμης. Ήθελε να παραμείνει ο άνθρωπος για πάντα κτηνώδες πλάσμα, στερημένο από κάθε αυτοσυνείδηση, αιώνια γονατισμένος μπροστά στον «ζωντανό» Θεό, πλάστη και αφέντη του. Να όμως που πρόβαλε ο Σατάν, ο αιώνιος εξεγερμένος, το πρώτο ατίθασο πνεύμα, ο απελευθερωτής των κόσμων! Κάνει τον άνθρωπο να ντραπεί για την ζωώδη άγνοια και δουλικότητά του και τον χειραφετεί, τον σημαδεύει με την σφραγίδα της ελευθερίας και της υπερηφάνειας, ωθώντας τον στην ανυπακοή και πείθοντάς τον να γευτεί τον απαγορευμένο καρπό.

Τα υπόλοιπα είναι γνωστά. Ο καλός Θεός, που όμως η μελλογνωσία του, μια από τις κλασικές θεϊκές ιδιότητες, θα ‘πρεπε κανονικά να τον είχε προειδοποιήσει για όλα όσα θα συνέβαιναν, παραδόθηκε σε μια τρομερή όσο και γελοία έκρηξη οργής: Καταράστηκε τον Σατάν, τον άνθρωπο και τον κόσμο που ο ίδιος υποτίθεται ότι δημιούργησε, βάζοντάς τα κατά κάποιον τρόπο με τον ίδιο του τον εαυτό, όπως τα θυμωμένα παιδιά. Και δεν αρκέστηκε να πλήξει τους προπάτορές μας, αλλά καταράστηκε όλες τις μέλλουσες γενεές, που φυσικά ήσαν αμέτοχες του όποιου εγκλήματος των προγόνων τους. Οι χριστιανοί θεολόγοι βρίσκουν αυτό το πράγμα πολύ σοφό και δίκαιο, επειδή ακριβώς είναι τερατώδες, άνομο και παράλογο.

Έπειτα ο Ιεχωβάς θυμήθηκε ότι δεν είναι μόνο θεός της εκδίκησης και της οργής, αλλά και θεός της αγάπης και, αφού βασάνισε μερικά δισεκατομμύρια φτωχά ανθρώπινα πλάσματα και τα καταδίκασε στην αιώνια κόλαση, λυπήθηκε τους υπόλοιπους και, για να τους σώσει, για να συμβιβάσει την αιώνια και θεία αγάπη του με την εξίσου αιώνια και θεία οργή του που τον έκανε πάντα να διψάει για θύματα και αίμα, έστειλε στον κόσμο σαν εξιλαστήριο θύμα τον μοναδικό γιο του, προορισμένο δήθεν να σκοτωθεί από τους ανθρώπους.

Αυτό είναι το εκπληκτικό μυστήριο της «Λύτρωσης» στο οποίο στηρίζονται όλες οι χριστιανικές δοξασίες. Και να ΄χε τουλάχιστον όντως λυτρώσει τον κόσμο αυτός ο θείος σωτήρας! Όμως όχι. Στον παράδεισο που υποσχέθηκε ο Χριστός είναι γνωστό και ρητά διατυπωμένο, ότι θα υπάρχουν ελάχιστοι εκλεκτοί. Οι υπόλοιποι, η τεράστια πλειονότητα των παρόντων και μελλουσών γενεών, είναι αιώνια καταδικασμένοι στο πυρ το εξώτερον.

Στο αναμεταξύ, για να μας παρηγορήσει ο πάντα δίκαιος και πανάγαθος Θεός, παραδίδει τον κόσμο στην διακυβέρνηση των Ναπολεόντων Γ, των Γουλιέλμων Α, των Φερδινάνδων της Αυστρίας και των Αλεξάνδρων πασών των Ρωσιών. Τέτοια είναι τα παραμύθια που σερβίρονται και τα τερατώδη δόγματα που διδάσκονται ακόμα και σήμερα στα σχολεία της Ευρώπης, με ρητή εντολή των κυβερνήσεων. Και αυτό ονομάζεται μόρφωση των λαών! Δεν είναι ολοφάνερο ότι όλες οι κυβερνήσεις δηλητηριάζουν συστηματικά και αποκτηνώνουν εσκεμμένα τις λαϊκές μάζες;

Αυτά τα ποταπά και εγκληματικά μέσα χρησιμοποιούν για να διαιωνίσουν την σκλαβιά των λαών, για να μπορούν πιο εύκολα να νέμονται τα προϊόντα του ιδρώτα τους. Τί βαρύτητα έχουν τα εγκλήματα όλων των δολοφόνων της υφηλίου μπροστά σε αυτό το συνεχές έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, που διαπράττεται καθημερινά και απροκάλυπτα σε όλη την έκταση του πολιτισμένου κόσμου από αυτούς που έχουν το θράσος να αυτοαποκαλούνται κηδεμόνες και πατέρες των λαών;

Και όμως, στο παραμύθι του προπατορικού αμαρτήματος, ο Θεός δικαίωσε τον Σατάν, αναγνώρισε ότι εκείνος δεν είχε εξαπατήσει τον Αδάμ και την Εύα όταν υποσχόταν την Επιστήμη και την Ελευθερία σαν ανταμοιβή για την πράξη ανυπακοής που τους ώθησε να διαπράξουν. Αμέσως μόλις έφαγαν τον απαγορευμένο καρπό, ο Θεός είπε στον εαυτό του, σύμφωνα τουλάχιστον με την Βίβλο: «Ιδού, έγινε ο Αδάμ όμοιος με εμάς ως προς την γνώση του καλού και του κακού. Και τώρα ας φροντίσουμε να μην απλώσει το χέρι του και πιάσει τον καρπό της ζωής και φάει και ζήσει αιωνίως».

Ας αφήσουμε τώρα το φανταστικό μέρος αυτού του παραμυθιού και ας εξετάσουμε το πραγματικό νόημά του, που άλλωστε είναι ολοφάνερο. Ο άνθρωπος χειραφετήθηκε, έπαψε να είναι ζώο και έγινε άνθρωπος, άρχισε την Ιστορία του και την ειδικά ανθρώπινη ανάπτυξή του με μια πράξη ανυπακοής και επιστήμης, δηλαδή με την ΕΞΕΓΕΡΣΗ και την ΣΚΕΨΗ…

Είναι ολοφάνερο ότι το τρομερό αυτό και ανεξήγητο μυστήριο του Ιεχωβά στηρίζεται στον παραλογισμό, επειδή ακριβώς μόνο το παράλογο δεν επιτρέπει να του δοθεί καμιά εξήγηση. Είναι ολοφάνερο ότι όποιος το χρειάζεται για να ζήσει και να ευτυχίσει, πρέπει να αποκηρύξει την λογική του και να επιστρέψει, αν το μπορεί, στην αφελή, τυφλή και ηλίθια πίστη. Πρέπει να επαναλάβει μαζί με τον Τερτυλλιανό και όλους τους πραγματικούς πιστούς τα λόγια που συνοψίζουν την πεμπτουσία της θεολογίας: «CREDO QUIA ABSURDUM!» (ΠΙΣΤΕΥΩ ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΛΟΓΟ!). Τότε σταματάει κάθε συζήτηση και απομένει η επική ηλιθιότητα της πίστης. Όμως αμέσως τίθεται ένα άλλο ερώτημα: Πώς μπορεί να γεννηθεί σε έναν έξυπνο και μορφωμένο άνθρωπο η ανάγκη να πιστέψει σε τέτοια πράγματα;…

ΔΕΣ: Είναι δυνατόν τόσος κόσμος να πιστεύει σε ένα ψέμα;

Από τον Heidegger στον Πλάτωνα

Μάρτιν Χάιντεγκερ: Η φιλοσοφία ομιλεί Ελληνικά

§1

     Ο Μ. Χάιντεγκερ (1889-1976), ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους της σύγχρονης εποχής, εξοπλίζει με μια τέτοια δυναμική τη φιλοσοφία, ώστε τούτη να ανοιχτεί στο μεγαλειώδες βάθος που της αναλογεί και στο δρόμο μιας ανυπέρβλητης ανα-τροπής των κανονιστικών αρχών της νεωτερικής, ήτοι μετανεωτερικής σκέψης. Μέσα από μια αδιάκοπη ανασκαφή στα κεφαλαιώδη κείμενα της φιλοσοφικής μας παράδοσης έφτασε να σκεφτεί εκ νέου το σύνολο της ιστορίας της δυτικής σκέψης, από τους Έλληνες έως και την εποχή μας, και να επαναθέσει εξ αρχής και εκ νέου σε διά-Λογο τα θεμέλια της εν λόγω παράδοσης με μια ριζοσπαστικότητα, που μετά τον Χέγκελ και τον Νίτσε κανείς δεν την αποτολμούσε πια. Τα καίρια ζητήματα της φιλοσοφίας, προ παντός το ερώτημα για το νόημα του Είναι, έγιναν το πλαίσιο, όπου ο φιλόσοφος αναλογίζεται, με σεισμογραφική ευαισθησία, τις μεγάλες ανησυχίες της εποχής μας: τη φυγή των θεών και την κρίση των παραδοσιακών αξιών, τον θρίαμβο της «τεχνο-επιστήμης» και την επίπονη αναζήτηση νέων συμβολικών περασμάτων, μια ολοένα και πιο περίπλοκη νεωτερικότητα και έναν ολοένα και πιο στοιχειώδη άνθρωπο. Και όλα τούτα για έναν φιλόσοφο και για μια φιλοσοφία, που φαντάζει άκρως αφαιρετική και δείχνει να είναι σε απόσταση από την τρέχουσα πραγματικότητα. Ο Χάιντεγκερ ανέλαβε να ανοίξει νέους δρόμους στη σύγχρονη σκέψη και να κατασκευάσει μια φιλοσοφική γλώσσα, που περιέχει τέτοιους ριζοσπαστικούς όρους και τέτοιες αντιστοίχως συνάφειες νοημάτων, ώστε να κονιορτοποιεί πλήρως τις θεμελιώδεις τάσεις της εποχής μας. Κάθε καλόπιστος μελετητής του Χάιντεγκερ δεν θα δυσκολευόταν να συγκρίνει τη ριζοσπαστικότητα της σκέψης του, μέσα στην ιστορία του φιλοσοφικού πολιτισμού, με εκείνη του Βαν Γκογκ (Van Gogh) στην περιοχή της ζωγραφικής: όπως αυτός-εδώ εξέφρασε στη βία των χρωμάτων την κρίση των παραδοσιακών εικόνων της τέχνης, έτσι και ο Χάιντεγκερ κατέδειξε την κρίση, στην οποία έχει περιέλθει η σύγχρονη φιλοσοφία, πειραματιζόμενος με νέους τρόπους σκέψης που μας επιτρέπουν να βρούμε διεξόδους από τα πολλαπλά αδιέξοδα. Αυτός ο πειραματισμός λογίζεται για τον ίδιο τον φιλόσοφο ως ερμηνεία που φέρνει βία.

§2

    Ανήκει λοιπόν στις εύλογες επιθυμίες του ανθρώπου να αναζητεί μέσα στις φιλοσοφικές ή γενικότερα στις πνευματικές του παραδόσεις βεβαιότητες που η καθημερινή βίωση δεν τις εγγυάται. Συμβαίνει μάλιστα τα ρείθρα του ιστορικού παρόντος να είναι γεμάτα από φρικτά ερειπωμένες υπάρξεις, που κατέρρευσαν μπροστά στη βίαιη εισβολή του ασήμαντου. Την ίδια στιγμή καταφθάνουν απροσδόκητα τα συνταρακτικά γεγονότα του κόσμου και μας προσκαλούν να βιώνουμε την καταιγίδα, να αποτολμούμε την επικίνδυνη αναμέτρηση με την αβεβαιότητα. Πόσο έτοιμος είναι ο σημερινός άνθρωπος να αποδεχτεί μια τέτοια προσ-κληση; Ο Σωκράτης πάντως, όπως δείχνει, ας πούμε, η πλατωνική Απολογία, αποδέχτηκε την προσ-κληση της εποχής του και την ανέγνωσε ως πρό-κληση για τον εαυτό του και για τους άλλους· δεν συμβιβάστηκε με την υπολογιστική οργάνωση της ζωής, γιατί πίστευε πως μια τέτοια οργάνωση θολώνει τόσο πολύ τον ορίζοντα του ανθρώπου, ώστε να καθηλώνει την ύπαρξή του σε μια ιδιοτελή συνάντηση υποκειμένου και αντικειμένου· σε μια συνάντηση δηλαδή, η οποία, όταν τίθεται ως αυτοσκοπός, μεταποιεί το υποκείμενο σε αντικείμενο, το πραγμοποιεί και το καθηλώνει στην τάξη του παρακμιακού μηδενιστή ή του άβουλου εκτελεστή. Κι όταν το ανθρώπινο άτομο ή το ανθρώπινο περιβάλλον υποκύπτει χωρίς όρους στο μηδενισμό, ένας γενικευμένος ανορθολογισμός συμβαίνει να καταλαμβάνει ηρωικά όλα τα πεδία της ζωής: τα ανθρώπινα σύνολα τότε δεν αντλούν από τον εαυτό τους τη λογική και τη δυναμική τους, δεν σχεδιάζουν μόνοι τους την κατευθυντήρια γραμμή τους παρά μόνο υλοποιούν ξένες μηχανεύσεις, χωρίς να γνωρίζουν από πού αυτές εκκινούν. Πόσοι από τους ηλιαστές δικαστές π.χ. ήξεραν τι ψήφιζαν στην περίπτωση του Σωκράτη και γιατί αποφάσιζαν την καταδίκη του; Ο ίδιος ο φιλόσοφος επίσης, εάν κινούνταν από εξωτερικά ή καθαρά ωφελιμιστικά κίνητρα, εάν δεν αυτοκαθόριζε τη λογική και τη δυναμική των πράξεών του, δεν θα άλλαζε στάση στο δικαστήριο, ανάλογα με τη δεσπόζουσα τάση, προκειμένου να σώσει το σαρκίο του; Δεν θα εθιζόταν στην ιδέα της παντί τρόπω αθωότητάς του, δεν θα παραδιδόταν ατιμωρητί στην ευτέλεια του συμβιβασμού με τις προκαταλήψεις των δικαστών και της κοινής γνώμης;

§3

     Αντί για όλα τούτα, αποφασίζει να υπερασπίσει στο δικαστήριο τον τρόπο ζωής του ως φιλοσόφου παρά να αντικρούσει συμβατικώς πειστικά τις επίσημες κατηγορίες. Λέει λοιπόν στους δικαστές ανάμεσα στα άλλα, όπως μας παραδίδει ο Πλάτων στην Απολογία Σωκράτους:

«Κάνετε λάθος…αν νομίζετε πως ένας άνδρας που αξίζει έστω και λίγο, θα έπρεπε να σπαταλά τον χρόνο του ζυγιάζοντας τις πιθανότητές του να ζήσει ή να πεθάνει. Μόνο ένα πράγμα πρέπει να σκέπτεται, όταν ενεργεί: αν ενεργεί δίκαια ή άδικα».

Γι’ αυτό και αποχαιρετώντας τους δικαστές αποτόλμησε τη μεγάλη αμφισβήτηση:

«Τώρα είναι ώρα να πηγαίνουμε, εγώ για να πεθάνω και σεις για να ζήσετε. Ποιος από μας πηγαίνει στο καλύτερο, κανένας δεν το ξέρει, παρά μόνο ο θεός».

Τι αμφισβητείται μέσα σε τούτες τις προτάσεις; Η βεβαιότητα της εμπειρικής μας ύπαρξης [=δικαστών, κατηγόρων, ποιητών, κοινής γνώμης κ.λπ.] και η εμμονή σε μια οριζόντια τακτοποίηση του βιωμένου κόσμου. Σε επίπεδο πολιτικής και κοινωνικής πράξης αμφισβητείται η ισχύουσα τάξη πραγμάτων, θεωρητικό έρεισμα της οποίας είναι η αναγωγή της γνώμης σε γνώση· μια αναγωγή που εισάγει την πλάνη στη θεσμική λειτουργία της δημοκρατίας και ενισχύει την εξωλογικότητα των αποφάσεων των οργάνων της. Εμμονή και αναγωγή τέτοιου είδους ταιριάζουν μάλλον στη Σοφιστική, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η οποία προκρίνει τον πειστικό, ακόμη και τον παραπειστικό, παρά τον αποδεικτικό λόγο· προωθεί ανάλογες μεθόδους διδασκαλίας και προσδίδει τέτοια αίγλη στο ρητορικό λόγο, ώστε να τον καθιστά αναντικατάστατο όπλο επιβολής ή επίδειξης δύναμης.

§4

     Ο σοφιστικός λόγος δεν είναι εξ ορισμού κακός: απηχεί συνήθως το νέο δημοκρατικό φρόνημα της πόλης και εν πολλοίς έχει διδακτικό και παιδαγωγικό χαρακτήρα· ενθαρρύνει το υποκείμενο να σκέφτεται και να ενεργεί με βάση συγκεκριμένα νέα πρότυπα. Τα πρότυπα αυτά αφήνουν πίσω τους τα παλαιά πρότυπα του αθλητικού ιδεώδους, της πολεμικής αρετής, των Μαραθωνομάχων και των Σαλαμινομάχων· ευθυγραμμίζονται με το νέο πολιτικό παιχνίδι της δημοκρατικής διακυβέρνησης, κατά το οποίο διαδραματίζεται ένας παρατεταμένος διάλογος για όλα τα πράγματα της πόλης. Όταν, κατά τον διάλογο αυτό, ο σοφιστικός λόγος χρησιμοποιείται για την κατασκευή της δημόσιας γνώμης, τότε δεν είναι εντελώς αθώος. Γίνεται εργαλείο άκρως υποκειμενικών κρίσεων με απουσία λογικού ειρμού και με κατάληξη την ακατάσχετη διασπορά γνωμών σε βάρος της αυθεντικής γνώσης.

Η διαδικασία παραγωγής γνωμών διαγράφει ορισμένη πορεία: η γνώμη μιας ομάδας, π.χ. ορισμένων σοφιστών, άλλων διανοουμένων, επαγγελματιών της πολιτικής κ.λπ., μεταπλάθεται, στο πλαίσιο του πολιτικού παιχνιδιού της Αθήνας, σε καθολική ή ανώνυμη γνώμη και αποκτά την αξία της δημόσιας ή κοινής γνώμης, με την έννοια ότι δεν είναι πλέον ιδιωτική, δεν ανήκει σε κάποιο πρόσωπο αλλά είναι κοινοποιημένη. Ως κοινοποιημένη, κηρύσσεται απρόσωπη από την κυρίαρχη πολιτική και κοινωνική τάση και μοιάζει να ταυτίζεται με τη γνώμη του λαού, ο οποίος στην πλειονότητά του δεν έχει την ανάλογη παιδεία [βλ. π.χ. τη σύνθεση των δικαστών του Σωκράτη] και αναπαράγει άκριτα, και όχι λιγότερο επικίνδυνα, οποιαδήποτε κατευθυνόμενη γνώμη ως δήθεν αληθινή γνώση. Έτσι συνέβη με τη δίκη και καταδίκη του Σωκράτη, με τη δίωξη του Πρωταγόρα και άλλων διανοητών ή άλλων δημόσιων προσώπων που έδρασαν στην Αθήνα.

§5

     Η δημόσια γνώμη αφορά τώρα τόσο τους πολιτικούς άρχοντες όσο και τους διανοούμενους που συμφύρονται με την πολιτική. Σχεδόν όλοι ενδιαφέρονται να κερδίσουν την κοινή γνώμη και ως δημόσιοι λειτουργοί να την καταστήσουν πηγή δικής τους επαλήθευσης. Από άποψη γενετικής αρχής, η γνώμη τοποθετείται ανάμεσα στη βεβαιότητα και την αμφισβήτηση και απαιτεί την επιτηδειότητα του δημόσιου άνδρα για να κατισχύει ως τέτοια πηγή. Εάν κανείς λοιπόν θέλει να γίνει στρατηγός ή πολιτικός άρχοντας, πρέπει να έχει με το μέρος του την κοινή γνώμη· για να το πετύχει αυτό, χρειάζεται να είναι καλός ρήτορας και να χειραγωγεί με το λόγο του το ανώνυμο πλήθος. Στην Αθήνα, η οποία αναδείχθηκε ως το πιο σημαντικό πολιτικό και πνευματικό κέντρο της Ελλάδας, η κοινή ή δημόσια γνώμη είχε καταστεί πλέον μια πολύ σοβαρή υπόθεση για να αφήνεται στη δικαιοδοσία των σοφιστών ή των πολιτικό-ρητόρων. Το πρόβλημα επομένως που τίθεται πολύ συγκεκριμένα από τον Σωκράτη και πιο συστηματικά από τον Πλάτωνα είναι: ποια ηθικά θεμέλια χρειάζεται η κοινή γνώμη της αθηναϊκής κοινωνίας, ώστε να μη χειραγωγείται άνευ όρων, και ποια αντιστοιχία μπορεί να αποκτήσει με τη γνώση; Προϋπόθεση για να ερευνηθούν αυτά τα ερωτήματα, αλλά και παρόμοια άλλα, είναι η αλλαγή του τρόπου σκέψης και του τρόπου ζωής. Έτσι εκείνο το είδος της φιλοσοφίας, που απασχόλησε κατά κόρο τον Σωκράτη και αποτέλεσε το έναυσμα για την ανάπτυξη της πλατωνικής φιλοσοφίας, καλείται να απαντήσει σε αιτήματα οργάνωσης της ζωής και της σκέψης των ανθρώπων με βάση την ηθική του λόγου. Τούτο σημαίνει, πώς ο Σωκράτης δείχνει έντονο ενδιαφέρον για την ηθική φιλοσοφία, ενώ ο Πλάτων για ένα είδος ηθικού ρεαλισμού, που συνδυάζει ηθική και αισθητική του λόγου. Στην πράξη πρόκειται για μια κατ’ εξοχήν στροφή της φιλοσοφίας στο Dasein του ανθρώπου· κάτι που απασχολεί για πρώτη φορά συστηματικά τον Χάιντεγκερ στο Είναι και Χρόνος, ανεξάρτητα αν ο Γερμανός φιλόσοφος θέλει να αποστασιοποιείται από τον Πλάτωνα. 

§6

     Η ελληνική φιλοσοφία τώρα αντικρίζει τον λόγο ως το μόνο δυνατό πεδίο παραγωγής γνώσης και όχι ως όργανο για δύναμη και επιδεξιότητα, δεν τον αντικρίζει δηλαδή ως εργαλειακό λόγο. Με άλλα λόγια, αυτά που ήθελε να σκέπτεται ο Σωκράτης και στη συνέχεια πιο ριζικά ο Πλάτων δεν εκπέμπουν απλώς διαφορές στην τακτική των συζητήσεων ή των προσεγγίσεων του αντικειμενικού κόσμου [π.χ. και οι σοφιστές διαλέγονται και αυτοί σκέφτονται] αλλά θέτουν την καθοριστική διαφορά: ο λόγος τίθεται ως διά-Λογος που ενώνει εσωτερικά άτομο και πολιτεία και διαφοροποιείται από τον εριστικό, τον ιδιοτελή λόγο που χωρίζει άτομο και πολιτεία. Ο ιδιοτελής ή εριστικός λόγος, κατά Πλάτωνα ο σοφιστικός λόγος, δεν μπορεί να εκφράσει όρους απαρχής, θεμελίωσης ή προοπτικής ως προς εκείνα που σκέφτηκαν προγενέστεροι διανοητές και ως προς ό,τι χρειάζεται ακόμα να σκεφθεί κανείς· ούτε επίσης τον λογικό τόπο, απ’ όπου εκκινεί ένα μεταβλητό υποκείμενο για να συνάψει σχέσεις νοήματος με ένα αντικείμενο. Αντίθετα, τείνει μόνο να εγκαθιδρύει, μέσω ενός απόλυτου αγνωστικισμού, το Εγώ ως σημείο αφηρημένης αυτο-αναφοράς, να το καθιστά ένα υποκείμενο που κατασκευάζει μέσα στη ροή του χρόνου διαβεβαιώσεις και το οποίο, μέσω αυτής της κατασκευής, ενεργοποιεί την απόκρυφη επιθυμία του να προβάλλει ή να επιβάλλει την ηγεμονία του. Από μια άποψη, τούτη η εγκαθίδρυση της υποκειμενικότητας ως μοχλού κίνησης της σκέψης και της άμεσης πραγματικότητας ενδυναμώνει την παρρησία του λόγου και φαίνεται να ακυρώνει την αξιωματική επιβολή ενός συστήματος σκέψης. Στην πράξη ωστόσο εξελίσσεται σε «έναν μονόχρωμο φορμαλισμό»[1] που παράγει τυπικούς σχηματισμούς λόγου ή επινοεί αυθαίρετα περιεχόμενα. Απουσιάζει από το υποκείμενο η διαμεσολάβησή του με το όχι ακόμα Είναι του, με αυτό δηλαδή που το ίδιο ακόμα δεν είναι· το μόνο που κατορθώνει ένα τέτοιο υποκείμενο είναι να λέγει την εξωτερική διάκριση του ενός περιεχομένου από το άλλο. Αυτό το λέγειν καταμαρτυρεί ο Πλάτων στους σοφιστές και από αυτό ξεκινά για να το αποκαταστήσει στην πιο εσωτερική του ενότητα: η φιλοσοφία είναι λόγος και για τον σοφιστή και για τον Πλάτωνα· για τον μεν πρώτο είναι εν πολλοίς ένας λόγος αιτιοκρατικός και φυσικαλιστικός, μια τυπικά λογική μέθοδος που επιχειρηματολογεί μόνο με και για εξωτερικά ή φυσικά δεδομένα· για τον δεύτερο όμως είναι ένας εσωτερικευμένος λόγος που λαμβάνει υπόψη τα εξωτερικά δεδομένα, για να αξιοποιήσει τη δική του ποιητικότητα και να εμβαθύνει στην ουσία του ανθρώπου.

§7

     Πολύ παραστατικά λέγει ο Σωκράτης στο Φαίδρο τι ακόμα δεν είναι και τι αναζητεί να είναι πέρα από τον διασκορπισμό του υποκειμένου σε περιεχομενικές διακρίσεις εξωτερικής υφής: προτού αρχίσει τη συζήτηση με τον Φαίδρο, ο πλατωνικός Σωκράτης παριστάνεται να φέρνει στο νου του το μυθολόγημα, κατά το οποίο ο Βορέας άρπαξε την ωραία παρθένα, Ωρείθυια· στην ερώτηση του Φαίδρου, αν πιστεύει στην αλήθεια αυτού του μυθολογήματος, ο Σωκράτης δίνει, κάπως σκωπτικά, μια σχετική εξήγηση σύμφωνα με την αιτιοκρατική ή φυσικαλιστική λογική των «πεφωτισμένων σοφών»: η Ωρείθυια έπαιζε με τη Φαρμακεία και τότε φύσηξε ο βοριάς και την έριξε κάτω από τα βράχια· αφού χάθηκε με τέτοιο θάνατο, επινοήθηκε ο λόγος ότι την άρπαξε ο Βορέας[2]. Εξαντλώντας κανείς, παρατηρεί ο Σωκράτης, τη νοηματική ισχύ του φιλοσοφικού λόγου μόνο επινοητικά για να εξηγεί, όπως κάνουν οι εν λόγω «σοφοί», τον ένα ή τον άλλο μύθο, χάνει τον καιρό του και μαζί τον δρόμο προς τον εαυτό του: 

«Εγώ όμως, Φαίδρε, φρονώ ότι τέτοιου είδους εξηγήσεις έχουν βέβαια τη χάρη τους, αλλά ταιριάζουν σε άνθρωπο πάρα πολύ ικανό, που καταπονείται πολύ και δεν αξίζει να τον καλοτυχίζει κανείς, όχι για άλλο τίποτε, παρά γιατί θα είναι αναγκασμένος, μετά από την εξήγηση της αρπαγής της Ωρειθυίας, να εξηγήσει και τη μορφή των Ιπποκενταύρων, και ύστερα εκείνη της Χίμαιρας· και μετά θα συρρεύσει πληθώρα από τέτοια πλάσματα, Γοργόνες και Πήγασοι, καθώς και πολλά άλλα ανεξήγητα, τερατόμορφα όντα με τις αλλοκοτιές τους. Αν λοιπόν κανείς, χωρίς να πιστεύει αυτά, προσπαθήσει να συνταιριάσει το καθένα ανάλογα με το πώς φαίνεται να έγινε, θα χάσει πολύ καιρό, αφού θα έχει ασχοληθεί με μια τόσο άξεστη γνώση. Εγώ όμως δεν έχω καθόλου χρόνο γι’ αυτά· και η αιτία, φίλε μου, είναι τούτη: δεν μπορώ ακόμα, καθώς λέει το Δελφικό ρητό, να γνωρίσω τον εαυτό μου· μου φαίνεται λοιπόν πως είναι γελοίο, ενώ εξακολουθώ να μην ξέρω τούτο, να εξετάζω ξένα πράγματα. Γι’ αυτό λοιπόν τα αφήνω αυτά όπως είναι, και τα δέχομαι όπως όλος ο κόσμος, και κάνω ό,τι έλεγα τώρα δα, νοιάζομαι όχι γι’ αυτά αλλά για τον εαυτό μου, για να δω δηλαδή μήπως είμαι κανένα θηρίο πιο μπερδεμένο και πιο μανιασμένο από τον Τυφώνα, ή κανένα πιο ήμερο και απλό ζώο, που από τη φύση του έχει μερίδιο σε κάποιο θεϊκό και λογικό κλήρο»[3].

§8

     Ο Πλάτων εδώ μας υποβάλλει τη διερώτηση, την ενύπαρκτη στο φιλοσοφικό λόγο: επινόηση ή εν-νόηση, εξήγηση ή κατανόηση· μια τέτοια διερώτηση, στο μέτρο που τίθεται στο κέντρο της συνομιλίας, αναδεικνύει την ποίηση αυτού που λέγεται και πράττεται: στην περίπτωση της επινόησης ή της απλής εξήγησης ο φιλοσοφικός λόγος διασπείρεται στο χώρο του ανώνυμου θρύλου, αποτεφρώνεται· εκφυλίζεται σε μυθοπλασία. Στη δεύτερη περίπτωση της εν-νόησης και της κατα-νόησης αποκαλύπτει κρυμμένα νοήματα και μη-νοήματα· μας ανοίγει τον δρόμο προς την άγνωστη γη, η οποία πρωτίστως βρίσκεται μέσα μας εγκατεσπαρμένη και επιστρωμένη από λεκτικές μορφές είτε ανύποπτης βεβαιότητας είτε εξουσιαστικά δομημένης γνώμης. Αυτές και άλλες παρόμοιες λεκτικές μορφές εξωτερικεύονται ως ισχνά διανοήματα επί μέρους ατόμων που δεν κατόρθωσαν να βρεθούν στην αλήθεια του εαυτού μέσα από την υποκειμενική τους αναζήτηση ή δεν έχουν τουλάχιστον αποφανθεί ικανοποιητικά για τη διαλογική προσέγγιση του εαυτού και του ετέρου. Ο φιλοσοφικός λόγος, όπως αρχίζει να συγκροτείται ήδη στους πρώιμους διαλόγους του Πλάτωνα και να αποκορυφώνεται στα ώριμα έργα του, ενδιαφέρεται να απαλλάξει τη σκέψη από τέτοια ισχνά διανοήματα, από λειτουργικές συναρτήσεις δοξοσοφίας, και να την στρέψει πρωτίστως προς έναν εσωτερικό διά-Λογο, που αποτελεί θεμελιακό όρο για κάθε είδους εξωτερική επικοινωνία. Αυτή ακριβώς η στροφή εκθρονίζει την τυποποιημένη λεκτική συναναστροφή, που πρότειναν οι σοφιστές, και ανοίγει δρόμους σε ερωτηματικές διαμεσολαβήσεις του υποκειμένου. Το υποκείμενο παραδίδεται τώρα στην πρόκληση της ερώτησης, η οποία αμφισβητεί την ομολογία πίστης στο άμεσα προφανές και αποδομεί την άμεση προσκόλληση στα πράγματα.

§9

     Όσο η ερώτηση αποδομεί την πεζή επαφή με τα πράγματα, τόσο πιο αποφασιστικά οδηγεί το ανθρώπινο άτομο σε διερώτηση: το ανθρώπινο άτομο, ας πούμε ο Σωκράτης, αντί να στέκεται προσαρμοσμένος σε έναν απολιθωμένο κόσμο, αντι-στέκεται στον εφησυχασμό του εαυτού μέσα στο άλλο, μέσα στο εμπράγματο, με το να διερωτάται ποιος είναι και τι είναι. Η διερώτηση προκύπτει ουσιαστικά ως η εσωτερική του εγρήγορση να κατανοήσει αυτό που εμφανίζεται και το οποίο διατρέχει το Είναι του. Όταν λοιπόν τελεί σε διερώτηση, αντικειμενικά τίθεται ο ίδιος υπό ερώτηση, δηλαδή εκ-τίθεται ερωτηματικά σε ό,τι δεν είναι: υπόκειται σε μια κατάσταση, η οποία τον απομακρύνει από τον εαυτό του, τον εγκαθιστά σε απόσταση απ’ αυτό που νομίζει ότι είναι, ήτοι από την ιδέα ή τη γνώμη του υποκειμένου, και από την απόσταση τούτη, συγχρόνως, τον ερωτά· τον καλεί να ανοίξει διάλογο με τον εαυτό του, να ανα-λογισθεί τι ακόμα δεν είναι και τι μπορεί να είναι. Στο πιο πάνω απόσπασμα του Πλάτωνα π.χ., ο Σωκράτης παρουσιάζεται να υλοποιεί σημείο προς σημείο την πράξη της διερώτησης και, ενόσω τελεί υπ’ αυτή την πράξη, να τίθεται υπό ερώτηση: α) διερωτάται με το να προβληματίζεται για τα διάφορα μυθολογήματα, τα οποία είναι εδραιωμένα στον κοινό νου ως αδιαμφισβήτητη γνώση που καθορίζει το συμπαντικό του Είναι. Πώς προβληματίζεται όμως; β) Με το να τίθεται υπό ερώτηση: παίρνει τη θέση αυτών που επινοούν εξηγήσεις για τα μυθολογήματα αυτά· ήτοι εκ-τίθεται σε αυτό που ο ίδιος δεν είναι, δηλαδή σε «πεφωτισμένο σοφό» ή σε κοινό νου, και ταυτίζεται με τον επινοητικό ή τον καθημερινό λόγο, που τον απομακρύνει από τον εαυτό του και συγχρόνως από την απόσταση αυτή τον κάνει να ανα-λογίζεται τι είναι· π.χ. τη στιγμή που δεν μπορεί να γνωρίσει τον εαυτό του, ξέρει άραγε αν είναι θηρίο ή άνθρωπος;
------------------------------
[1] Χέγκελ: Φαινομενολογία του πνεύματος Ι, σ. 136.

[2] Πλάτωνος Φαίδρος, εισαγωγή, 229c-d

[3] Πλάτωνος Φαίδρος, ό.π., 229 d-230a