Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία

0.1. Γενικές έννοιες

Απ᾽ ό,τι κάλλη έχει άνθρωπος, τα λόγια έχουν τη χάρη
να κάμουσι κάθε καρδιά παρηγοριά να πάρει
κι οπού κατέχει να μιλεί με γνώση και με τρόπο
κάνει και κλαίσι και γελούν τα μάτια των ανθρώπω.
Β. Κορνάρος, Ερωτόκριτος Α' 887-90[1]

Η Ελληνική γλώσσα, όπως και κάθε γλώσσα, δίνει σε όσους τη γνωρίζουν τη δυνατότητα να επικοινωνούν, δηλαδή να εκφράζουν τις σκέψεις και τα αισθήματά τους, να μεταδίδουν ο ένας στον άλλον πληροφορίες, να διηγούνται, να διατυπώνουν παρακλήσεις ή εντολές, να υποβάλλουν ερωτήματα κλπ.

Ο καθένας, για να επικοινωνήσει, διαλέγει και συνδυάζει τις λέξεις που αποδίδουν ό,τι έχει να πει και είτε τις εκφέρει προφορικά είτε τις καταγράφει. Και στις δύο περιπτώσεις αποτέλεσμα είναι ένας λόγος: λόγος προφορικός στην πρώτη περίπτωση, λόγος γραπτός στη δεύτερη.[2]

Οι άνθρωποι μιλούμε και γράφουμε συχνά, αλλά όχι πάντα με τον ίδιο τρόπο. Αλλιώς θα μιλήσει ή θα γράψει κανείς στους γονείς του, αλλιώς στους φίλους του, αλλιώς σε κάποιον άγνωστο, αλλιώς στον προϊστάμενό του, αλλιώς στο αγαπημένο πρόσωπο. Και πάλι, διαφορετική μορφή θα πάρει ο λόγος αν προορίζεται απλά και μόνο να μεταδώσει μια πληροφορία, διαφορετική μορφή αν είναι να εκφράσει φόβο, λαχτάρα, ή άλλο συναίσθημα, διαφορετική μορφή αν έχει σκοπό να διασκεδάσει, και πάλι διαφορετική αν προορίζεται για να διδάξει, να πείσει, ή και να γοητέψει τον ακροατή ή τον αναγνώστη. Έτσι, τα είδη του λόγου, ή καλύτερα οι τρόποι της ομιλίας και της γραφής είναι πολλοί, συνδυάζονται συχνά, και μόνο σε γενικές γραμμές μπορούμε να ορίσουμε κάποια κριτήρια και να ξεχωρίσουμε κατηγορίες.

Τα λόγια που ανταλλάσσουν οι άνθρωποι στην καθημερινή τους συναναστροφή είναι συνήθως απλά και αφρόντιστα. Συμβαίνει όμως αυτός που μιλά ή που γράφει να προσπαθήσει, συνειδητά ή ασυναίσθητα, να διαμορφώσει τον λόγο του με τρόπο που να κάνει καλή εντύπωση, να τον πιστέψουν, και γενικά να πετύχει αυτό που επιδιώκει. Στις περιπτώσεις αυτές ο λόγος του λέμε πως είναι ξεχωριστός, φροντισμένος.

Κατά κανόνα, αλλά υπάρχουν και εξαιρέσεις, ο γραπτός λόγος είναι πιο φροντισμένος από τον προφορικό, καθώς όλοι ξέρουμε ότι τα λόγια ακούγονται μια φορά και χάνονται, αλλά τα γραπτά μένουν.

Ιδιαίτερα φροντισμένος είναι συνήθως ο δημόσιος λόγος, τόσο ο προφορικός, όταν απευθύνεται σε μεγάλο ακροατήριο, όσο και ο γραπτός, όταν προορίζεται να πολλαπλασιαστεί με την τυπογραφία ή άλλο μέσο και να δημοσιευτεί.

Η πιο συνηθισμένη περίπτωση φροντισμένου λόγου είναι βέβαια ο έντεχνος λόγος, όπου ο ομιλητής ή ο συγγραφέας ακολουθεί σε γενικές γραμμές τους κανόνες της τέχνης του λόγου - άλλος συνειδητά, αν είναι μελετημένος, άλλος από φυσική κλίση. Και στις δύο περιπτώσεις ο λόγος τους, προφορικός ή γραπτός, εντάσσεται στη λογοτεχνία.

Στον έντεχνο λόγο ανήκουν ολοφάνερα ως λογοτεχνήματα όλα τα ποιητικά έργα, είτε προορίζονται να τραγουδηθούν ή να απαγγελθούν, είτε γράφτηκαν μόνο για να διαβάζονται. Τα ποιητικά έργα έχουν όλα ρυθμό, τα περισσότερα έχουν και μέτρο, δηλαδή χωρίζονται σε ρυθμικές ενότητες με προκαθορισμένη έκταση· τα τραγουδιστικά έχουν και μελωδία.

Έντεχνος δεν είναι βέβαια μόνο ο ποιητικός αλλά και ο πεζός λόγος, γραπτός και προφορικός. Η γιαγιά που διηγείται ένα παραμύθι, ο ρήτορας που αγωνίζεται να πείσει ή να συγκινήσει το πλήθος, ο μυθιστοριογράφος - όλοι, στο μέτρο που συνειδητά ή ασυναίσθητα αξιοποιούν τους τρόπους και τις δυνατότητες του έντεχνου λόγου, χαρακτηρίζονται λογοτέχνες και τα έργα τους ανήκουν στη λογοτεχνία.

Αξιοσημείωτη στην ιδιοτυπία της είναι η λαϊκή λογοτεχνία. Περιλαμβάνει έργα ποιητικά και πεζά (παροιμίες, μύθους, παραμύθια, δημοτικά τραγούδια κλπ.) που διαδίδονται προφορικά, από στόμα σε στόμα. Είναι όλα έργα ανώνυμα, από την άποψη ότι κανείς δεν ξέρει ποιος είχε κάποτε την έμπνευση και ποιος διατύπωσε πρώτος αυτό που όταν ακούστηκε άρεσε, υιοθετήθηκε και στη συνέχεια διαδόθηκε στους πολλούς. Χαρακτηριστικό των έργων της λαϊκής λογοτεχνίας είναι και ότι απαντούν σε πολλές παραλλαγές, καθώς καθένας νιώθει ελεύθερος να τα παρουσιάσει όπως προτιμά, αλλάζοντας ή απομακρύνοντας ό,τι δεν του αρέσει, ή και προσθέτοντας κάτι καινούργιο. Σε αυτή την αδιάκοπη προσαρμογή και βελτίωση οφείλουν τα λαϊκά έργα την υψηλή τους ποιότητα.

Αντικείμενο της γραμματολογίας είναι ο κάθε λόγος, προφορικός ή γραπτός, απλός ή φροντισμένος, έντεχνος ή άτεχνος. Επειδή όμως και τον προφορικό λόγο στο πέρασμα του χρόνου δε μπορεί κανείς να τον εξετάσει παρά μόνο στην καταγραμμένη του μορφή, η γραμματολογία λέμε ότι μελετά τα γράμματα μιας ορισμένης γλώσσας και εποχής. Διαφορετική από τη γραμματολογία, η ιστορία της λογοτεχνίας έχει αποκλειστικό αντικείμενο τον έντεχνο λόγο, τα λογοτεχνήματα μιας ορισμένης εποχής και γλώσσας.[3]
------------------------------
1. Το ίδιο έχει πει και ένας σοφιστής του 5ου π.Χ. αι., ο Γοργίας, στο Ἑλένης ἐγκώμιον 8: «Ο λόγος είναι μεγάλος δυνάστης, που με σώμα μικρό και φτενό πραγματώνει έργα θεοτικά· μπορεί, βλέπεις, και χαρά να δώσει και λύπη ν᾽ αποδιώξει, και τον φόβο να σταματήσει και τη συμπόνια ν᾽ αβγατίσει».

2. Ο διαχωρισμός του προφορικού από τον γραπτό λόγο δεν είναι πάντα εφικτός. Σε ποια κατηγορία να εντάξουμε π.χ. τα θεατρικά έργα; Σε ποιο είδος λόγου ανήκει μια διάλεξη, όταν ο ομιλητής διαβάζει από χειρόγραφο; Πώς να χαρακτηρίσουμε τα στενογραφημένα πρακτικά της Βουλής και τις απομαγνητοφωνημένες συζητήσεις των συνεδρίων;

3. Στη μελέτη της ελληνικής αρχαιότητας η γραμματολογία και η ιστορία της λογοτεχνίας τείνουν να ταυτιστούν, καθώς όλα σχεδόν τα κείμενα που μας σώζονται είναι φροντισμένα, και τα περισσότερα λογοτεχνικά.

Η Ελληνική Αρχαιότητα: Πόλεμος - Πολιτική - Πολιτισμός 7. Η ρωμαϊκή ηγεμονία

7.4. Το μίσος τους προς το ανθρώπινο γένος

Ο αυτοκράτορας Νέρων (54-68) ήταν θαυμαστής των ελληνικών τεχνών. Σε μια προσπάθεια να βελτιώσει τις σχέσεις των Ελλήνων με τη Ρώμη αλλά και να δοξαστεί ο ίδιος, επισκέφθηκε την Αχαΐα, την επαρχία που περιλάμβανε και την Αθήνα. Μια από τις σημαντικότερες εντολές του ήταν να διορυχθεί ο Ισθμός της Κορίνθου: πρώτος αυτός έσκαψε τη γη με αξίνα και μετέφερε στους ώμους του ένα κοφίνι με χώμα. Στη διάρκεια της παραμονής του πήρε μέρος σε όλους τους αγώνες. Για να το πετύχει, διέταξε να πραγματοποιηθούν την ίδια χρονιά ακόμη και αυτοί που τελούνταν σε διαφορετικά έτη και καθιέρωσε μουσικούς διαγωνισμούς στην Ολυμπία. Τραγούδησε επίσης σε παραστάσεις τραγωδίας. Σε πολλά μέρη εμφανίστηκε ως ηνίοχος. Σε όλες τις περιπτώσεις αναδείχθηκε νικητής. Αναχωρώντας, για να εκφράσει την ικανοποίησή του, απέδωσε σε όλη την επαρχία την ελευθερία της, αναγγέλλοντας ο ίδιος την ευεργεσία του στην εορτή των Ισθμίων. (Επρόκειτο ασφαλώς για μια συμβολική διακήρυξη, χωρίς πολιτικό περιεχόμενο.) Μόνο στα Ελευσίνια μυστήρια δεν τόλμησε να προσέλθει, καθώς αποκλείονταν οι ανθρωποκτόνοι και αυτός είχε δολοφονήσει, μεταξύ άλλων, τη μητέρα του. Ο Ρωμαίος ιστορικός Σουητώνιος, που κατέγραψε με βαθιά περιφρόνηση τις λεπτομέρειες, σημειώνει πάντως ότι ο αυτοκράτορας είχε και τους θαυμαστές του. Υπήρχαν άνθρωποι που μετά τον θάνατό του στόλιζαν τον τάφο του με λουλούδια για πολύ καιρό. Μολονότι οι συγκλητικοί τον απεχθάνονταν, ορισμένες επαρχίες κράτησαν από αυτόν μια καλή ανάμνηση. Ορισμένοι τον περίμεναν να ξαναζωντανέψει και να επιστρέψει.

Λίγο πριν πάρει την εξουσία ο Νέρων, είχε φτάσει στην Αθήνα ένας εξελληνισμένος Ιουδαίος που τον έλεγαν Παύλο. Σύμφωνα με τις Πράξεις των Αποστόλων, βρήκε την πόλη γεμάτη με αγάλματα θεών και την αγορά πρόθυμη για συζητήσεις. Έτσι, δεν παρέμεινε μόνο στη συναγωγή όπου συναθροίζονταν οι Ιουδαίοι, αλλά συνομίλησε με επικούρειους και στωικούς φιλοσόφους. Γρήγορα έγινε φανερό ότι μιλούσε για ξένα δαιμόνια, και αυτό προκάλεσε ενδιαφέρον. Οι Αθηναίοι έδιναν την εντύπωση ότι εκείνη την εποχή δεν είχαν καιρό για τίποτε άλλο όσο για συζητήσεις γύρω από καινούριες ιδέες. Σύμφωνα με την αφήγηση, ο Παύλος οδηγήθηκε στον Άρειο Πάγο και άρχισε να διδάσκει για έναν Θεό δημιουργό του κόσμου και για έναν Κριτή της οικουμένης.

Ο Παύλος είχε φτάσει στην Αθήνα από τη Μακεδονία, διασχίζοντας τη Μικρά Ασία και περνώντας από τους Φιλίππους, τη Θεσσαλονίκη και τη Βέροια, αλλά μόνο στην Κόρινθο φαίνεται ότι σημείωσε κάποια επιτυχία. Η πόλη είχε ανοικοδομηθεί μόλις εκατό χρόνια νωρίτερα, και η πλειονότητα των κατοίκων της είχαν έρθει από διάφορα άλλα μέρη. Πολλοί ήταν εξελληνισμένοι Ρωμαίοι. Στο Κατά Ιωάννην ευαγγέλιο ο Κριτής για τον οποίο μιλούσε ο Παύλος αποκαλείται ἄμπελος ἀληθινή και έτσι όλοι οι Έλληνες θα κατανοούσαν ότι επρόκειτο για έναν νέο Διόνυσο, μυστηριακό και απελευθερωτικό. Αλλά ο Παύλος προτίμησε να κηρύξει το ευαγγέλιο του Ιησού με λόγια που γνώριζε ότι θα ήταν σκάνδαλον για τους Ιουδαίους και μωρία για τους Έλληνες: επέμενε έτσι να διδάσκει για ἐσταυρωμένον Χριστόν, δηλαδή Μεσσία, ο οποίος πέθανε και αναστήθηκε από τους νεκρούς. Όταν το άκουσαν αυτό οι Αθηναίοι έφυγαν γρήγορα, οι περισσότεροι χλευάζοντας.

Οι χριστιανοί, όπως ονομάστηκαν αυτοί που αποδέχθηκαν τη διδασκαλία, δεν είχαν διάθεση να συγκρουστούν με τις αρχές, τοπικές ή ρωμαϊκές. Ήταν ωστόσο βέβαιοι ότι η επερχόμενη κρίση θα έθετε τέρμα όχι μόνο στην εξουσία των Ρωμαίων αλλά και στον κόσμο ολόκληρο. Ορισμένοι, όπως ο Ιωάννης που έγραψε την Αποκάλυψη, οραματίστηκαν τους βασιλείς της γης (προφανώς και τον Ρωμαίο αυτοκράτορα) να κλαίνε και να θρηνούν. Η αμαρτωλή Βαβυλώνα, δηλαδή η Ρώμη, θα χανόταν σύντομα, διότι οι έμποροί της ήταν μεγιστάνες της γης και διότι τα μάγια της είχαν πλανέψει όλα τα έθνη. Υπήρχε ωστόσο χρόνος για μεταμέλεια και σωτηρία.

Πολύ γρήγορα διαμορφώθηκαν μικρές ομάδες πιστών σε διάφορες πόλεις της αυτοκρατορίας. Μια από τις δυναμικότερες βρισκόταν στην ίδια τη Ρώμη, όπου συνέρρεαν όλα τα «φοβερά» και «επαίσχυντα» και γίνονταν του συρμού, όπως παρατηρεί ο Τάκιτος. Η χριστιανική κοινότητα περιλάμβανε μέλη της αυτοκρατορικής αυλής, δούλους και απελεύθερους του αυτοκράτορα, επίσης τεχνίτες και ανθρώπους από κάθε κοινωνική τάξη, πένητες και ευπόρους. Μόνο η υψηλή αριστοκρατία παρέμενε παντελώς ασυγκίνητη, όπως επίσης ασυγκίνητοι παρέμειναν και οι ταπεινοί δούλοι, που δεν έβλεπαν στη νέα θρησκεία μια απελευθερωτική δύναμη.

Οι μεγάλες μάζες του πληθυσμού ήταν συχνά εχθρικές προς τη νέα διδαχή. Ο χριστιανισμός δεν ήταν μια ακόμη λατρεία που μπορούσε να προστεθεί στο πολυθεϊστικό και ανεκτικό θρησκευτικό σύστημα της αυτοκρατορίας. Πρέσβευε έναν αδιάλλακτο μονοθεϊσμό και απέκλειε κάθε άλλη μορφή λατρείας. Με πείσμα και πάθος καταδίκαζε όλες σχεδόν τις θρησκευτικές παραδόσεις των λαών ως ειδωλολατρία και δεισιδαιμονία. Δεν επέτρεπε στους πιστούς να συμμετέχουν στις εορτές και τις καθιερωμένες θυσίες, να στεφανώνουν με άνθη τα αγάλματα των θεών ή να στεφανώνονται οι ίδιοι, όπως συνηθιζόταν.

Όταν το 64 ξέσπασε στη Ρώμη μια μεγάλη και καταστρεπτική πυρκαγιά, ο Νέρων, κατηγόρησε τους χριστιανούς. Όπως εξηγεί ο Τάκιτος, η κατηγορία έγινε εύκολα πιστευτή, επειδή οι χριστιανοί ήταν ήδη μισητοί για τις «αχρειότητές» τους. Πολλοί βασανίστηκαν και θανατώθηκαν, όχι απλώς για την πυρκαγιά, αλλά και για «το μίσος τους προς το ανθρώπινο γένος». Ο ιστορικός εννοούσε, προφανώς, το μίσος τους για τις κοινές δοξασίες των πολλών. Ως Ρωμαίος πολίτης, ο ίδιος ο Παύλος είχε οδηγηθεί στη Ρώμη για να δικαστεί, επειδή με τη διδασκαλία του δίχαζε τον ιουδαϊκό λαό και διατάρασσε την κοινωνική τάξη.

Το 66 ξέσπασε στην Ιουδαία μια τρομερή εξέγερση εναντίον των Ρωμαίων. Ο πόλεμος που ακολούθησε ήταν τόσο σφοδρός και διεξήχθη με τέτοιο πείσμα, ώστε χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια για να κατασταλεί, και άλλα τρία για να εξαλειφθεί τελείως. Ο στρατηγός Βεσπασιανός, που αργότερα έγινε αυτοκράτορας (69-79), κινητοποίησε 60.000 άνδρες, και ο γιος του Τίτος, που έγινε επίσης αυτοκράτορας (79-81), ακόμη περισσότερους. Ο Φλάβιος Ιώσηπος, που αφηγήθηκε στα ελληνικά την ιστορία του πολέμου όταν πια είχε καταστεί Ρωμαίος πολίτης, ισχυρίζεται, ασφαλώς με κάποια υπερβολή, ότι ο συνολικός αριθμός των αιχμαλώτων που πιάστηκαν σε όλη τη διάρκεια του πολέμου έφτασε τις 97.000 και όσων αφανίστηκαν, μόνο κατά την πολιορκία της Ιερουσαλήμ, το 1.100.000. Πολλοί από τους αιχμαλώτους στάλθηκαν στον Ισθμό για να εργαστούν στη διώρυγα.

Η συντριβή του παλαιστινιακού ιουδαϊσμού έδωσε νέα ορμή στις χριστιανικές κοινότητες. Στράφηκαν έτσι συστηματικότερα προς τον ελληνικό και τον ρωμαϊκό κόσμο. Οι περισσότεροι άλλωστε μιλούσαν ελληνικά και εργάζονταν για τη θεμελίωση μιας νέας θρησκείας.

Ο Δίων από την Προύσα, γνωστός ως Χρυσόστομος, Έλληνας ρήτορας και στοχαστής, πέρασε μεγάλο μέρος της πολυτάραχης ζωής του ταξιδεύοντας. Παρά τις καλές του σχέσεις με την αυτοκρατορική αυλή, δυσαρέστησε τον αυτοκράτορα Δομιτιανό και εξορίστηκε, όχι μόνο από την Ιταλία αλλά και από τον τόπο καταγωγής του, τη Βιθυνία. Περιπλανώμενος σε μέρη που δεν συνήθιζαν να πηγαίνουν οι μορφωμένοι άνδρες της εποχής του, διδάχτηκε από βαρβάρους και αγρότες. Έμαθε τον κόσμο καλά και ακόνισε την κριτική του σκέψη. Προβληματίστηκε πάνω στην κοινωνική τάξη και την κοινωνική ιεραρχία και αμφισβήτησε πολλές από τις πολιτισμικές αξίες που άλλοι θεωρούσαν δεδομένες. Η ριζοσπαστική του προδιάθεση τον οδήγησε σε στάσεις ζωής αρκετά ακραίες και κάποτε ανατρεπτικές. Ένα από τα ταξίδια του τον κατηύθυνε στο κέντρο της Ελλάδας, όπως του φάνηκε. Από τον τόπο όπου βρέθηκε είδε ολόκληρο τον κόσμο, όπως κοιτά κανείς μια πλούσια θέα μέσα από μικρό παράθυρο. Για να καταγράψει τις σκέψεις του συνέθεσε ένα μυθιστορηματικό δοκίμιο.

Με σκοπό να κατανοήσουν τον κόσμο, διάφοροι μορφωμένοι άνδρες επισκέπτονταν την Αθήνα, που παρέμενε για την Ελλάδα κέντρο γεωγραφικό και συνάμα μορφωτικό. Ανατρεπτικός καθώς ήταν, ο Δίων χαρακτήρισε κέντρο ένα ξεχασμένο νησί που δεν διέθετε φιλοσοφικές σχολές. Άλλωστε, στα Κοίλα της νότιας Εύβοιας, στα στενά του Καφηρέα, όπου τον έριξε η μοίρα, σπάνια μετέβαινε κάποιος οικειοθελώς. Ο Δίων έφτασε ως ναυαγός.

Τύχη αγαθή διασταύρωσε τα βήματά του με τα βήματα ενός κυνηγού. Στο σπίτι του βρήκε καταφύγιο, όσο χρειαζόταν για να συνέλθει. Ανηφορίζοντας με τον ξεναγό του από την παραλία στο ύψωμα, όπου βρίσκονταν οι καλύβες της φιλοξενίας, πρόλαβε να συζητήσει και να προβληματιστεί.

Τα ελληνικά νησιά είναι κάποτε ένας ολόκληρος κόσμος. Αποκομμένα από τις άλλες στεριές, αναπαράγουν σε μικρογραφία όλες τις βασικές παραγωγικές και κοινωνικές σχέσεις. Όπως στους άλλους τόπους όπου κατοικούσαν Έλληνες και Ρωμαίοι, στη νότια Εύβοια μια βαθιά διαχωριστική γραμμή ξεχώριζε τους κατοίκους της πόλης από τους κατοίκους των χωριών. Η πόλη ήταν το κέντρο της διοίκησης και του πολιτισμού. Εκεί συγκεντρώνονταν οι φόροι, γινόταν η απονομή της δικαιοσύνης και λαμβάνονταν οι σημαντικές αποφάσεις. Μια αξιοπρεπής πόλη προστατευόταν από γερό τείχος και πύργους. Μέσα στο τείχος ήταν συγκεντρωμένα πολλά και μεγάλα σπίτια. Καθώς ήταν συχνά παραλιακή, μια πόλη διέθετε λιμάνι για τα πλοία. Στην αγορά συγκεντρωνόταν το πλήθος για το καθημερινό εμπόριο και την ανταλλαγή πληροφοριών. Το θέατρο ήταν τόπος διασκέδασης αλλά και συνεδρίασης. Συναθροισμένοι εκεί οι πολίτες άκουγαν τους ρήτορες και ψήφιζαν για τα τοπικά ζητήματα που τους αφορούσαν. Οι περισσότεροι από αυτούς διέθεταν γη, άλλοι κοντά και άλλοι μακριά από την πόλη. Βασική τους μέριμνα ήταν η καλλιέργεια των κτημάτων και η εκτροφή ζώων. Αρκετοί ήταν τεχνίτες και έμποροι.

Το χωριό ήταν μια παραγωγική μονάδα. Τα σπίτια ήταν μικρά, το εμπόριο περιορισμένο. Από το χωριό όμως αγόραζε η πόλη τα βασικά είδη διατροφής. Μέρος των κερδών επέστρεφε στην πόλη με τη μορφή ενοικίων και φόρων. Χωριό και πόλη διατηρούσαν την επαφή τους κυρίως με την κυκλοφορία του χρήματος. Αυτό που τα χώριζε ήταν πρωτίστως ο πολιτισμός.

Ο κυνηγός που φιλοξένησε τον Δίωνα ήταν και αυτός ένα είδος ναυαγού, αλλά της στεριάς. Ο πατέρας του έβοσκε τα βόδια ενός πλούσιου γαιοκτήμονα. Όταν ο γαιοκτήμονας πέθανε και η περιουσία του δημεύτηκε -οι φήμες έλεγαν ότι τον ξέκανε ο αυτοκράτορας για να την ιδιοποιηθεί-, δύο οικογένειες εργατών βρέθηκαν απλήρωτοι και άνεργοι. Αντί να συνωστιστούν στην αφιλόξενη πόλη ή να εγκατασταθούν άκληροι στο χωριό, επέλεξαν να παραμείνουν με τα παιδιά τους στα βουνά και τους λόγγους, εκεί όπου άλλοτε φρόντιζαν τα ξένα κοπάδια. Έκτισαν καλύβες, καλλιέργησαν ένα μικρό κομμάτι γης και εξέθρεψαν λίγα δικά τους ζωντανά. Με την επιλογή τους εκείνη βρέθηκαν έξω από τις οργανωμένες κοινότητες: ξωμάχοι και ερημίτες.

Αλλά το χρήμα είναι μεγάλη κινητήρια δύναμη. Οι άνθρωποι της πόλης ανακάλυψαν την ύπαρξη των ερημιτών, αναζητώντας τους διαφεύγοντες φόρους. Δεν είχαν σκοπό να επιτρέψουν τη δωρεάν εκμετάλλευση δημόσιας γης. Για να υπερασπιστεί τη θέση του, ο κυνηγός αναγκάστηκε να εμφανιστεί στην πόλη ως υπόδικος. Η επίσκεψη ήταν απρόσμενη, βίαιη και διδακτική.

Ο κυνηγός βρέθηκε στην πόλη ως απόλυτα ξένος. Δεν ήξερε τίποτε από τείχη, δημόσια κτίρια, ψηλά σπίτια ή ανθρώπινο συνωστισμό. Δεν είχε ιδέα τι σημαίνει δίκη - μολονότι μπορούσε να υποπτευτεί τι σημαίνει καταδίκη. Δικαζόμενος, βίωσε την παρουσία του στο θέατρο της πόλης ως θέαμα. Βρισκόταν στο κέντρο της ορχήστρας, όπως ο ηθοποιός. Οι δικαστές τριγύρω του ωρύονταν ως ανικανοποίητοι θεατές που διψούσαν περισσότερο για αίμα παρά για απονομή δικαιοσύνης. Για καλή του τύχη, βρήκε πειστικούς προστάτες - ανάμεσά τους έναν άνθρωπο τον οποίο είχε άλλοτε περιθάλψει με καλοσύνη και ανιδιοτέλεια. Έτσι διέφυγε τον άμεσο κίνδυνο, ξέφυγε από τον πολιτισμό και επέστρεψε στις καλύβες του. Από τα πολλά που είχε μάθει, ένα συγκράτησε περισσότερο: προτιμούσε τη ζωή του ερημίτη. Ο πολιτισμός της πόλης δεν τον είχε κερδίσει.

Η αναχώρηση του Δίωνα ήταν τόσο βίαιη όσο και η άφιξή του. Ο κόσμος που τον ανέμενε παρέμενε περίπλοκος, απαιτητικός, μοχθηρός και υποκριτικός. Ο Δίων συλλογίστηκε τους γάμους στις πόλεις με τις προξενήτρες, τις έρευνες για την περιουσία και το γένος των μελλονύμφων, τις προίκες και τα έδνα, τις υποσχέσεις και τις απάτες, τα ομόλογα και τα συμφωνητικά, τις λοιδορίες και τις απέχθειες (ακόμη και την ώρα του γάμου).

Η ερωτική ζωή στις πόλεις ήταν, στην πραγματικότητα, πολύ χειρότερη. Ο Δίων συλλογίστηκε την πορνεία. Κανένας σοφός στην εποχή του δεν είχε βρει την ευκαιρία ή τη βούληση να ψέξει, όπως αυτός, όχι μόνο τον πορνοβοσκό αλλά και τον πελάτη του. Με λόγια απλά και κοφτά αυτός καυτηρίασε τους ανέραστους έρωτες, την αιχμαλωσία και το εμπόριο σωμάτων γυναικών και παιδιών, τα ρυπαρά οικήματα, την άσκοπη και άκαρπη συμπλοκή των σωμάτων που δεν οδηγεί στη γέννηση αλλά στη φθορά, την υποβολή ανθρώπων που αισχύνονται σε έργα αναίσχυντα, μόνο και μόνο για να ικανοποιηθούν οι λυσσασμένοι και οι ακόλαστοι. Επρόκειτο για ένα ακόμη σύμπτωμα της μαζικής υποδούλωσης απροστάτευτων αμάχων.

Ο Δίων αναπόλησε τη μικρή κοινότητα των κυνηγών. Τι καλά που θα ήταν αν ο πολιτισμός των πόλεων μπορούσε να διδαχτεί κάτι από αυτή την απλότητα και αγνότητα της ζωής στην απόμερη γωνιά ενός μισοξεχασμένου νησιού!

Ο Πλίνιος ο νεότερος ήταν διοικητής στην επαρχία της Βιθυνίας και του Πόντου, απεσταλμένος του αυτοκράτορα Τραϊανού (98-117). Γύρω στο 112 ανέλαβε να δικάσει χριστιανούς της επαρχίας του. Επειδή δεν γνώριζε τις μεθόδους και τα όρια που έπρεπε να τηρήσει στην ανάκριση ή την τιμωρία τους, απευθύνθηκε στον αυτοκράτορα. Αγνοούσε εάν όφειλε να καταδικάσει κάποιον μόνο για τη χριστιανική του ιδιότητα ή για εγκλήματα που ενδεχομένως είχε διαπράξει. Εκείνο που γνώριζε ήταν ότι πολλοί στην επαρχία του κατηγορούσαν τους χριστιανούς - κυκλοφορούσε μάλιστα ένα ανώνυμο φυλλάδιο με πολλά ονόματα. Από τις ανακρίσεις του είχε διαπιστώσει ότι δεν υπήρχε έγκλημα παρά μόνο κοινή θρησκευτική λατρεία μια συγκεκριμένη ημέρα (προφανώς Κυριακή), πριν από το χάραμα, όπου οι συναθροισμένοι έψελναν ύμνους στον Χριστό «σαν να ήταν θεός». Μετά χωρίζονταν και ξαναβρίσκονταν αργότερα για να φάνε μαζί ένα απλό και λιτό γεύμα. Στη θρησκευτική αυτή κοινότητα συμμετείχαν, όπως διαπίστωσε, άτομα κάθε ηλικίας, τάξης και φύλου, όχι μόνο στις πόλεις αλλά και στα χωριά. Από την άρνησή τους να πάρουν μέρος στις θυσίες, οι ναοί είχαν ερημώσει και οι εορτασμοί είχαν διακοπεί. Αλλά ο αποφασιστικός τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε την κατάσταση επανέφερε τη θρησκευτική τάξη.

Ο Τραϊανός απάντησε ότι δεν ήταν δυνατόν να επιβληθεί γενικός νόμος σε τέτοιου είδους θέματα. Τους χριστιανούς δεν έπρεπε να τους αναζητούν οι αρχές, αλλά να τους δικάζουν και να τους τιμωρούν μόνο εάν προσάγονταν από ιδιώτες σε δίκη και κρίνονταν ένοχοι. Επίσης τα ανώνυμα φυλλάδια δεν έπρεπε να γίνονται αποδεκτά. Η δικαιοσύνη απαιτούσε μόνο επώνυμες καταγγελίες. Οι αυτοκρατορικές αρχές είχαν αρχίσει να παίρνουν σοβαρά υπόψη τους τη νέα θρησκεία. Την έβλεπαν να αποκτά οπαδούς αλλά και να προκαλεί πολλές εχθρότητες. Δεν ήξεραν πώς ακριβώς έπρεπε να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, αντιλαμβάνονταν ωστόσο ότι δεν μπορούσαν πλέον να αδιαφορούν.

Ο αυτοκράτορας Αδριανός (117-138) ήταν μεγάλος φιλέλληνας, με φιλολογικές σπουδές στα λατινικά και τα ελληνικά. Είχε μάλιστα και τις προσωπικές του προτιμήσεις, εφόσον στη θέση του Ομήρου έβαζε τον ποιητή Αντίμαχο (τον οποίο πάντως ορισμένοι Αλεξανδρινοί γραμματικοί τοποθετούσαν δεύτερο μετά τον Όμηρο στην επική ποίηση). Όταν έφτασε στην Αθήνα, ο Αδριανός έγινε δεκτός στα μυστήρια. Σε άλλη του επίσκεψη διέταξε να ολοκληρωθεί ο ημιτελής ναός του Ολυμπίου Διός, στον οποίο τοποθέτησε και τον δικό του ανδριάντα. Προήδρευσε στον εορτασμό των Διονυσίων και έλαβε τον τίτλο του επώνυμου άρχοντα. Ευνόησε την Αθήνα με πολλούς τρόπους, εφόσον την προμήθευσε με σιτάρι και έθεσε όρια στη φορολογία που επιτρεπόταν να της επιβληθεί. Οι αναμνήσεις από τη ζωή του ήταν ακόμη ζωντανές όταν ένας Ρωμαίος αριστοκράτης από τη Βιθυνία με ελληνικές καταβολές, ο μεγάλος ιστορικός Δίων Κάσσιος, συνέταξε στα ελληνικά την ιστορία του.

Στην προσπάθειά του να εξουδετερώσει πλήρως τους Ιουδαίους, ο Αδριανός απαγόρευσε την περιτομή, μετονόμασε την Ιερουσαλήμ σε Αιλία Καπιτωλίνα και ανέγειρε στη θέση του πυρπολημένου Ναού ένα ιερό αφιερωμένο στον Δία. Προκάλεσε έτσι γύρω στο 132 μια νέα βίαιη εξέγερση, αυτή τη φορά όχι μόνο στην Ιουδαία αλλά και σε άλλες επαρχίες. Σε αυτή μάλιστα προσχώρησαν διάφορα άλλα έθνη που επιθυμούσαν να απαλλαγούν από τη ρωμαϊκή κυριαρχία. Για την καταστολή της χρειάστηκε να σφαγιαστούν 580.000 άνθρωποι, πέρα από όσους πέθαναν από την πείνα, τις αρρώστιες και τις πυρκαγιές. Οι Ιουδαίοι υποχρεώθηκαν να απομακρυνθούν τελείως από την κοιτίδα τους.

Ο Περεγρίνος καταγόταν από το Πάριο, ελληνική πόλη του Ελλησπόντου. Κατηγορήθηκε για πατροκτονία και εγκατέλειψε την πατρίδα του, αναζητώντας την τύχη του στην Παλαιστίνη. Εκεί προσχώρησε στον χριστιανισμό και αναδείχθηκε σε ηγετική μορφή. Όταν φυλακίστηκε, η κοινότητα του συμπαραστάθηκε με κάθε δυνατό μέσο. Μετά την αποφυλάκισή του, πάντως, δεν έδειξε τον σεβασμό που όφειλε στα χριστιανικά ήθη (ίσως έφαγε από τα απαγορευμένα εἰδωλόθυτα, τα κρέατα που θυσιάζονταν στους θεούς) και αποβλήθηκε από την κοινότητα. Σπούδασε στην Αίγυπτο και πήγε στη Ρώμη, όπου άρχισε να καταφέρεται εναντίον των αρχών και ιδιαιτέρως εναντίον του αυτοκράτορα Αντωνίνου του Ευσεβούς (138-161). Στο τέλος εκδιώχθηκε και κατέφυγε στην Ελλάδα, συνεχίζοντας τα αντιρωμαϊκά του κηρύγματα και προτρέποντας τους Έλληνες να ξεσηκωθούν. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες στράφηκε με πάθος εναντίον του Ηρώδη του Αττικού, που διέθετε τεράστιο κύρος, και κινδύνεψε από το οργισμένο πλήθος. Μεγαλύτερη επιτυχία σημείωσε στην Αθήνα, όπου απέκτησε αρκετούς μαθητές. Στους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες προανήγγειλε ότι θα πυρποληθεί για να απελευθερώσει την ανθρωπότητα από τον φόβο του θανάτου. Πράγματι, το 161 ρίχτηκε στην πυρά, κρατώντας δάδα και επικαλούμενος τους μητρώους και πατρώους δαίμονες να τον δεχτούν ευμενώς. Τα πλήθη παρατηρούσαν εκστατικά.

Η περίεργη και ακατανόητη αυτή διαδρομή αφήνει πολλά ερωτηματικά. Ούτε ο Λουκιανός, που αφηγήθηκε την ιστορία, κατάφερε να βγάλει πολύ νόημα. Θεώρησε ως κίνητρο τη φιλοχρηματία και τη ματαιοδοξία και ειρωνεύτηκε όλες τις πράξεις και τα λόγια του Περεγρίνου.

Αλλά ο Περεγρίνος ενδέχεται να αντιπροσωπεύει την εποχή του περισσότερο από όσο αφήνουν να διαφανεί οι επιθέσεις εναντίον του. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ευκολία με την οποία μετακινήθηκε μεταξύ ακραίων εκδοχών θρησκείας και φιλοσοφίας. Στην ασκητική προδιάθεσή του ο Περεγρίνος προσέδωσε και μια έντονα αντιρωμαΐκή διάσταση. Την εποχή εκείνη άλλωστε ξέσπασε στη ρωμαϊκή επαρχία της Αχαΐας μια εξέγερση εναντίον των Ρωμαίων, που σημαίνει ότι ο Περεγρίνος δεν βρισκόταν σε μεγάλη απόσταση από τα αισθήματα του ακροατηρίου του. Η εξέγερση πάντως εκείνη κατεστάλη εύκολα από τον Αντωνίνο.

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ

Η Φιλοσοφία του «Είναι»

Εδώ και εικοσιπέντε αιώνες, ο Πλάτωνας, θεμελίωσε την Φιλοσοφία του ΕΙΝΑΙ, φιλοσοφική σκέψη που κυριαρχεί μέχρι σήμερα στον δυτικό κόσμο. Στην πραγματικότητα ο Πλάτωνας εξάντλησε το θέμα κι όλοι εμείς οι υπόλοιποι, ακόμα κι αυτοί που τον αγνοούν, απλά κάνουμε σχόλια στην πλατωνική αντίληψη. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα το «τελείως είναι», δηλαδή το Αληθινό Είναι, (το Αγαθόν) είναι πέραν του «είναι», της ουσίας και των προσδιορισμών. Από Αυτό (όπως από τον ήλιο πηγάζει το φως) πηγάζει το Είναι, (η Ουσία), που είναι η πιο αφηρημένη και η πιο κενή (χωρίς προσδιορισμούς) αντίληψη που ταυτίζεται με την Απλή Ύπαρξη. Από την διαφοροποίηση του Είναι προκύπτουν με διάφορους προσδιορισμούς όλα τα είναι, όλα τα όντα. Από το Είναι προκύπτει με την Αυτοσυνείδηση η υποκειμενική αντίληψη (η ψυχή, με την έννοια της νοητής ύπαρξης) και οι αντικειμενικές καταστάσεις (ο κόσμος των όντων, των ιδεών). Ο νοητός κόσμος λοιπόν είναι διττός, νους (η πραγματική ουσία της ψυχής) και νοητό. Αυτά είναι της ίδιας ουσίας («είναι») αλλά διαφοροποιούνται στους προσδιορισμούς τους και στην λειτουργία τους. Κάθε «είναι"» (δηλαδή κάθε προσδιοριζόμενο) έχει μία διπλή έννοια: «είναι», (δηλαδή υπάρχει) και «είναι τι» (είναι κάτι, προσδιορισμός). Ο κόσμος των φαινομένων δεν είναι παρά μία αντανάκλαση του νοητού κόσμου, ένα είδωλο, ένα αντίγραφο, το οποίο δεν ανήκει στον χώρο του «είναι» αλλά του γίγνεσθαι (δηλαδή του στιγμιαίου «είναι» που διαφοροποιείται συνεχώς).

Λίγους αιώνες μετά ο Πλωτίνος, ο μεγαλύτερος σχολιαστής του Πλάτωνα θα περιγράψει με σαφήνεια τις τέσσερις σφαίρες του Είναι:

1. Το Ένα, το Αληθινό Είναι, η Πηγή του παντός.

2. Ο νους, η νοητική σφαίρα,

3. Η ψυχή (με την έννοια της ζωτικής αρχής),

4. Η ύλη.

Όπως για τον Πλάτωνα όλα ανήκουν στο Είναι (στο «τελείως είναι») που πρέπει να αντιληφθεί η ψυχή (ο νοητικός πυρήνας) εγκαταλείποντας τον κόσμο των φαινομένων και τον κόσμο των νοητών, έτσι και για τον Πλωτίνο όλα ανήκουν στο Ένα, που μπορεί να προσεγγίσει ο νους εγκαταλείποντας όλες τις εξωτερικές σφαίρες του Είναι, ακόμα και την αντίληψη μίας ξεχωριστής ύπαρξης, δηλαδή κάθε νοητική δραστηριότητα.

Πολλούς αιώνες μετά τον Πλάτωνα ο Χέγγελ αντιλήφθηκε ότι το «Είναι» ταυτίζεται με το Νοείν, αντιλήφθηκε δηλαδή ότι το «Είναι» δεν είναι κάποια ουσία αλλά δραστηριότητα, ενέργεια, λειτουργία. Από το «Είναι» με την δυναμική έννοια, το Νοείν, που ταυτίζεται με το Απόλυτο Μη-Είναι (κι όχι το μη-είναι σαν άρνηση του είναι), όταν διαφοροποιείται, αναδύεται ο κόσμος του Είναι (της ουσίας, του προσδιορισμού) κι από τη διαφοροποίηση του Είναι προκύπτει η νοητική σφαίρα της υποκειμενικής ύπαρξης και της αντικειμενικής κατάστασης. Όλα είναι νόηση. Η περαιτέρω αλλοτρίωση του πνεύματος (της συνείδησης) κι ο ταυτόχρονος εκφυλισμός των νοητών σε φαινόμενα οδηγεί στην σφαίρα της φύσης, του υλικού κόσμου. Η απόσπαση του πνεύματος από τον κόσμο των φαινομένων, η συγκέντρωσή του από τις σκόρπιες νοητικές δραστηριότητες στην Αληθινή Ύπαρξη, στο Αληθινό Είναι, μας βγάζει τελικά έξω από τις σφαίρες του Είναι, στο Απόλυτο Είναι, όπου το Νοείν αντιλαμβάνεται πλέον την Απεραντοσύνη και την Αιωνιότητα της Ύπαρξης.

Τον περασμένο αιώνα οι υπαρξιστές προσπάθησαν μέσα από την Δεδομένη Ύπαρξη (αυτό το «Είναι» που είμαστε κι αγνοούμε το Βάθος του) να ξεχωρίσουν το Πραγματικό Είναι από όλα τα νοητικά σκουπίδια, όλες τις αδιέξοδες νοητικές διαδικασίες και τις μάταιες δραστηριότητες. Το «Είναι» που στέκεται σαν Υπόβαθρο σε κάθε «σχετικό είναι» θα αποκαλυφθεί μόνο όταν εγκαταλειφθούν όλα αυτά που «δεν είναι». Τελικά το Αληθινό Είναι αποκαλύπτεται σαν Μη-Είναι, σαν έλλειψη οποιασδήποτε νοητικής διεργασίας και προσδιορισμού. Η Αληθινή Ύπαρξη είναι τελείως έξω από την σφαίρα της ύπαρξης όπως την αντιλαμβάνονται οι κοινοί άνθρωποι, έξω από την σφαίρα της εμπειρίας, του βιώματος.

Ακόμα και σήμερα η Αναζήτηση του Αληθινού Είναι, η Βίωση του Αληθινού Είναι, πέρα από τις όποιες σχετικές και τελικά άχρηστες και αδιάφορες δραστηριότητες, παραμένει το κύριο πρόβλημα της Αληθινής Φιλοσοφίας. Το «Είναι» σαν υποστήριγμα κάθε ύπαρξης (οποιουδήποτε είδους ύπαρξης) είναι πάντα Παρόν και πάντα Διαθέσιμο για να το Βιώσουμε. Η σπατάλη του χρόνου δεν αφορά το Άχρονο. Είτε το θέλουμε είτε όχι, μα σήμερα, μα σε δέκα χιλιάδες χρόνια, θα πρέπει να εγκαταλείψουμε όλες τις ανόητες δραστηριότητες για να αναδυθούμε στην Αληθινή Ύπαρξη.

Το Αντικειμενικό και η Αντίληψή μας

Όταν λέμε ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟ, ΑΝΤΙΚΕΜΕΝΙΚΗ ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ, (το ΕΙΝΑΙ, η ΥΠΑΡΞΗ), εννοούμε ότι η Συνείδηση σαν φαινόμενο έχει Μία Αντικειμενική Βάση, που είναι ανεξάρτητη από τις όποιες αντιλήψεις μας, που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Πως ξέρουμε ότι υπάρχει; Επειδή δεν δημιουργούμε εμείς την ύπαρξή μας, την συνείδησή μας. Μας δίνεται, είναι αντικειμενική, ανήκει στο Αντικειμενικό. Αυτό, η Ύπαρξη, το ΚΑΘΑΡΟ ΕΙΝΑΙ, Είναι το ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟ, που δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε με τις όποιες αντιλήψεις, με την σκέψη, την αίσθηση, την δραστηριότητα...

Δεν αναφερόμαστε στο άμεσα αντικειμενικό της αντίληψης, αυτό που συλλαμβάνουμε εμείς σαν αντικειμενικό, στο εξωτερικό, στο υλικό σύμπαν. Βεβαίως, όταν στρεφόμαστε προς το άμεσα αντικειμενικό, αυτό που εμφανίζεται άμεσα στην αντίληψή μας σαν αντικειμενικό, το εξωτερικό, το υλικό, μπορούμε να το αντιληφθούμε, να σχηματίσουμε έννοιες, να δομήσουμε γνώση. Αυτό όμως δεν είναι το ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟ, είναι η αντίληψή μας περί του Αντικειμενικού. Εδώ ο ορθολογισμός έχει την θέση του, εδώ υπάρχει "αντικειμενική" κατά το δυνατόν γνώση κι όλα αυτά είναι χρήσιμα για την πρακτική ζωή.

Αλλά εδώ μιλάμε για άλλο πράγμα, μιλάμε για την ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ, ΣΑΝ ΥΠΑΡΞΗΣ, σαν ΕΙΝΑΙ, σαν ΑΛΗΘΙΝΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΝΑΙ, που είναι κατ’ανάγκη ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΟ. Πρόκειται για τελείως διαφορετικό πράγμα. Τοποθετούμε την Συνείδηση στο ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟ, δεν βλέπουμε την Συνείδηση απλά σαν στοιχείο του παντός, του άμεσα αντικειμενικού, του εξωτερικού, του υλικού. Αυτό, το δεύτερο, είναι μόνο μία αντίληψη. Για να προσεγγίσουμε όμως το ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟ πρέπει να το κάνουμε με ένα πιο άμεσο τρόπο, χωρίς την μεσολάβηση της σκέψης ή άλλης ενέργειας. Πρέπει, στρεφόμενοι προς τον Εαυτό κι εγκαταλείποντας όλες τις δευτερεύουσες δραστηριότητες να βυθιστούμε άμεσα στο ΙΔΙΟΝ ΕΙΝΑΙ, που είναι το ΕΙΝΑΙ ΚΑΘΕΑΥΤΟ, το ΚΑΘΑΡΟ ΕΙΝΑΙ. Εδώ εισερχόμαστε στον χώρο της μεταφυσικής, της υπερβατικής εμπειρίας, της μυστικής ενόρασης, κλπ. Παραμένουμε όμως πάντα στον ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΒΙΩΜΑΤΟΣ...

Όταν η σκέψη από όλα αυτά συλλαμβάνει μία θεωρία και την κηρύσσει δημιουργείται μία θρησκευτική αντίληψη, μία φιλοσοφική θεώρηση. Αν χρησιμοποιηθεί για να μας περάσει πέρα από την θεωρία στο Βίωμα μπορεί να φανεί χρήσιμη. Όταν όμως από «μικρά πνεύματα» μένει στο επίπεδο της ανεφάρμοστης θεωρίας, ή χρησιμοποιείται για άλλους σκοπούς τότε είναι άχρηστη. Οι ιστορικές θρησκείες ξεκίνησαν σαν μέσα προς το Βίωμα, τελικά όμως κατέληξαν σαν ιστορικό βάρος για τον γνήσιο άνθρωπο που αναζητά την ΑΛΗΘΕΙΑ.

Και τελικά ζωή είναι η στιγμή που αντιλαμβανόμαστε πως οι πιο τρελές μας ιδέες τρέχουν για να μας συναντήσουν

Nα κρατήσουμε αποστάσεις από τους μικροαστούς, που συνηθίζουν να βαφτίζουν την αδιανόητη αδράνειά τους τελειομανία. «Αν δεν είχα το κακό χούι να τα εκτελώ όλα άψογα, ξέρεις τι θα είχα καταφέρει μέχρι τώρα;» μουρμουρίζουν.

Έπειτα βουλιάζουν ξανά στον καναπέ της απραγίας τους. Και από την ασφαλή τους θεσούλα, συνηθίζουν να αποδομούν με σπάνια μαεστρία τα επιτεύγματα των άλλων. Γιατί οι μικροαστοί κρυφά μισούν τις φυλακές που έχτισαν για την αφεντιά τους. Και προβάλλουν στους γύρω τους τις δικές τους σκιές, σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να απαλλαγούν από την φριχτή τυραννία των ανικανοποίητων επιθυμιών τους.

Ξεφυσούν συνεχώς οργισμένοι, αλλά την ίδια στιγμή κατηγορούν τον διπλανό τους ότι θυμώνει εύκολα. Προχωρούν σφιχταγκαλιασμένοι με τη μιζέρια τους, ωστόσο καταλήγουν στη γνωμάτευση πως κάτι πολύ άσχημο πρέπει να συμβαίνει στον γείτονα, τον συνάδερφο, τον φίλο ή ακόμη και τον σκύλο τους, αφού δεν τους βλέπουν και πολύ καλά τελευταία.

Στην ουσία, βέβαια, οι μικροαστοί τον εαυτό τους δεν βλέπουν πολύ καλά. Ή μάλλον καθόλου. Απλώς γιατί δεν τον αντέχουν. Και έτσι τρέχουν μακριά από όσες αλήθειες αρνούνται να αντικρίσουν κατάματα.

Την πραγματικότητα τη διαστρεβλώνουν. Την εξωραΐζουν. Την ντύνουν με τα πιο αστραφτερά ρούχα, μπας και καμουφλάρουν την ασχήμια της. Γιατί ένα πρόβλημα, όταν δεν αναγνωρίζεται ως τέτοιο, δεν υφίσταται. Αν, όμως, αναδυθεί στην επιφάνεια, τότε θα πρέπει να κάνουν κάτι για αυτό. Και βαριούνται τόσο πολύ… Και αισθάνονται τόσο αδύναμοι…

Εκείνη η γυναίκα που τρέχει από το πρωί ως το βράδυ για να τα βγάλει πέρα με τις υποχρεώσεις των παιδιών, ενώ ο σύζυγός της σφυρίζει αδιάφορα, προτιμά να πιστέψει πως έτσι λειτουργούν όλες οι οικογένειες παρά να αναλάβει την ευθύνη μιας γενναίας αλλαγής στάσης.

Και ο τύπος που μεγαλύτερη φιλοδοξία δεν έτρεφε ποτέ του από το να βολευτεί σε μια σταθερή και χωρίς σκοτούρες θεσούλα, δυσανασχετεί με την προαγωγή του παλιού συμφοιτητή του, αποφεύγοντας να σκεφτεί πως ο καθένας στο τέλος της ημέρας εισπράττει τη συγκομιδή των κόπων του.

Και τελικά με τους μικροαστούς δεν βρήκε ποτέ κανείς το δίκιο του. Γιατί το να εμπλέξουν τους υπόλοιπους στο δράμα τους συνιστά τον ύψιστο στόχο τους, την ένοχη απόλαυση της ανούσιας καθημερινότητάς τους, τον μηχανισμό άμυνας που επινόησαν, προκειμένου να αποσπούν την προσοχή τους από όσα τους συνθλίβουν.

Τους αφήνουμε, λοιπόν, οριστικά πίσω μας. Και επιλέγουμε τους ωραίους ανθρώπους, που τολμούν να βγουν από την πεπατημένη, μαθαίνοντάς μας, με τη γενναιότητά τους, πως η ασφάλεια που καταλήγει στη στασιμότητα οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στον ψυχικό θάνατο.

Περπατάμε δίπλα στους όμορφους τρελούς, που δεν κρατούν χώρο στην καρδιά τους για τις πικρίες και που καλά το ξέρουν πως η σοβαροφάνεια συνιστά το γκρίζο καταφύγιο όσων ουδέποτε κατάφεραν να αποκωδικοποιήσουν τη μαγεία της ζωής.

Στρέφουμε την ενέργειά μας στους αλλόκοτους τύπους, με τα λαμπερά μάτια και τα σπινθηροβόλα μυαλά, όσους δεν σωπαίνουν στην αδικία και δεν βολεύονται στη μετριότητα, εκείνους που αναζητούν ενθουσιώδεις συνοδοιπόρους στην εξερεύνηση των μυστηρίων της ύπαρξης και όχι δεύτερες φωνές στη συναυλία του ωχαδερφισμού και της μουρμούρας.

Ξετρυπώνουμε από τις πιο ευφάνταστες γωνιές του σύμπαντος αυτούς που, μετατουσιώνοντας τον πόνο τους σε δημιουργία, έγιναν σπουδαίοι θεραπευτές και σημαντικοί μεταρρυθμιστές όσων κάποτε τους συνέθλιψαν.

Προχωράμε πλάι στους αντισυμβατικούς, που καθόλου δεν τους εντυπωσιάζουν οι καλογυαλισμένες βιτρίνες, που προκαλούν με τις ερωτήσεις τους και κάνουν θόρυβο με τις αναζητήσεις τους, που ενοχλούν τους υπάκουους και ταρακουνούν το σύστημα.

Επιλέγουμε όσους τολμούν να είναι αυθεντικοί. Με κάθε κόστος. Εκείνους που δεν φοβούνται τις σκοτεινές αποχρώσεις της ψυχής και διατηρούν την αγκαλιά τους ανοιχτή στις πτήσεις αλλά και τις πτώσεις μας.

Καθόμαστε στο ίδιο τραπέζι με τους φανατικότερους θαυμαστές του ανθρώπινου ταλέντου και τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της προόδου, αυτούς που χειροκροτούν τα μικρά και μεγάλα μας κατορθώματα, ανάβοντας τη σπίθα των πιο ευφάνταστων οραμάτων μας.

Συναναστρεφόμαστε τους ελεύθερους, που δεν σέρνουν ως βαρίδια στην πλάτη τις προκαταλήψεις τους και δεν γυρεύουν δεκανίκια στην πορεία τους. Προχωράμε πλάι στους ακέραιους, που δεν περιμένουν να γυρίσουμε την πλάτη μας για να ξεστομίσουν δηλητηριώδη σχόλια εναντίον μας και που παθιάζονται τόσο με την πραγματικότητά τους, ώστε κανένα ενδιαφέρον δεν τρέφουν να ζητούν τα ρέστα σε άλλους για αυτή.

Γιατί θυμόμαστε ακόμη όσους κάποτε μας δίδαξαν πως η ζωή αντιστοιχεί σε κάτι πολύ περισσότερο από τη μικροαστική φούσκα της μετριότητας και του φθόνου. Ζωή, λοιπόν, είναι το κουράγιο να σηκωνόμαστε έπειτα από τις πιο τρανταχτές αποτυχίες μας, η διάθεσή μας να διατηρούμε τον ενθουσιασμό μας για τον ήλιο που ανατέλλει το χάραμα και για το λουλούδι που σκορπά τη μεθυστική μυρωδιά του στο μπαλκόνι μας.

Ζωή είναι οι άνθρωποι που γενναιόδωρα μας ενθάρρυναν να συναντήσουμε την ομορφότερη εκδοχή μας και οι παλιοί φίλοι, που συναντάμε ξανά, για να διαπιστώσουμε πως οι ψυχές πάντα βρίσκουν τον τρόπο να συνεχίζουν όσες ιστορίες ουδέποτε έκλεισαν.

Ζωή είναι και οι νέοι φίλοι, που εισέβαλλαν ξαφνικά στον κόσμο μας, όμως εμείς, για ένα περίεργο λόγο, νιώθουμε πως βρίσκονταν πάντα κάπου εκεί κοντά μας, καρτερώντας απλώς την κατάλληλη στιγμή να μας ανταμώσουν.

Ζωή είναι η πίστη στην ομορφιά, η καλή κουβέντα που λέμε στον άγνωστο και του φτιάχνουμε τη μέρα, το πείσμα μας να μην προδώσουμε τον εαυτό μας, η επιμονή μας να ξεγελάμε τον φόβο του θανάτου με τη δημιουργία.

Και τελικά ζωή είναι η στιγμή που αντιλαμβανόμαστε πως οι πιο τρελές μας ιδέες τρέχουν για να μας συναντήσουν, πως η αγάπη που εισπράξαμε δεν πήγε χαμένη και πως κάνουμε τον κόσμο μας λιγάκι καλύτερο, κάθε φορά που αγγίζουμε ουσιαστικά τις καρδιές των γύρω μας.

Η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης μέσω της παιδείας, σήμερα είναι πιο αναγκαία από ποτέ

Η σημερινή εκπαιδευτική πραγματικότητα – η ανάγκη ανάπτυξης της συναισθηματικής νοημοσύνης

Ο Howard Gardner υποστηρίζει ότι η ανθρώπινη ευφυΐα δεν έχει μία και μοναδική μορφή και αναγνωρίζει πολλές μορφές ανθρώπινης ευφυΐας όπως τη Γλωσσολογική ικανότητα, τη Λογική – Μαθηματική τη χωροταξική ικανότητα, την αισθησιοκινητική, τη μουσική, τη διαπροσωπική, την ενδοπροσωπική, τη νατουραλιστική.

Τα περισσότερα σχολικά συστήματα επιδιώκουν να αναπτύξουν τα δύο είδη νοημοσύνης (γλωσσολογική και λογική-μαθηματική). Οι μαθητές, σύμφωνα με την ορθολογιστική αντίληψη, αποκτούν όσο το δυνατόν περισσότερες γνώσεις-πληροφορίες. Η σχολική διδασκαλία και μάθηση περιορίζεται στην απόκτηση και επεξεργασία της πληροφορίας, στη στείρα γνώση και αγνοεί την αξία της βιωματικής μάθησης και των συναισθημάτων. Τα αναλυτικά προγράμματα του σημερινού εκπαιδευτικού συστήματος προετοιμάζουν τους μαθητές για την ένταξή τους στην αγορά, οδηγούν στην αύξηση του ατομικισμού, ενθαρρύνουν τον ανταγωνισμό, αντί για την επίτευξη της συνεργασίας και της αλληλεγγύης.

Από τις λειτουργίες της νοημοσύνης μεγαλύτερη σημασία δίνεται στην κατανόηση και τη μνήμη. Λιγότερο αναπτύσσονται η κριτική σκέψη, η δημιουργική σκέψη και η λειτουργία της αξιολόγησης, που είναι παραγωγικές λειτουργίες.

Τα συναισθήματα και οι σχέσεις παραμελούνται. Γι αυτό και η υψηλή σχολική επίδοση σημαίνει μεγαλύτερη εκτίμηση και αναγνώριση από γονείς, καθηγητές και συμμαθητές. Αντίθετα μια χαμηλή σχολική επίδοση προδιαθέτει δυσμενώς τους άλλους προς τον μαθητή. Οι βαθμοί όμως δεν μας πληροφορούν για τη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, για την οποία πρέπει να υπάρχει εξίσου ενδιαφέρον, αφού το ζητούμενο είναι ο ψυχικά υγιής άνθρωπος στον οποίο η νοητική ανάπτυξη βρίσκεται σε ισορροπία με την συναισθηματική ανάπτυξη. Επιπλέον το σχολείο δίνει βάρος στο ενδιαφέρον, στην προσπάθεια, στις ικανότητες του μαθητή στα συγκεκριμένα μαθήματα του Σχολείου. Δεν υποστηρίζει την έκφραση και άλλων ενδιαφερόντων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων που μπορεί να έχει ο μαθητής για άλλα αντικείμενα εκτός Σχολείου π.χ. διάφορες μορφές τέχνης, πρακτικές ικανότητες κ.τ.λ.

Η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι απολύτως αναγκαία, γιατί στις μέρες μας υπάρχει μια αυξανόμενη ανησυχία για την ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων. Μεγάλο ποσοστό των νέων (περίπου 1 στους 5) έχουν προβλήματα ψυχικής υγείας. Τα αγόρια έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν προβλήματα διαταραχής συμπεριφοράς και επιθετικότητας, ενώ τα κορίτσια πιθανότερο να έχουν προβλήματα κατάθλιψης και άγχους.

Η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης των μαθητών μπορεί να θεωρηθεί ως βασικό μέσο πρόληψης αυτών των προβλημάτων αλλά και ως μέσο αντιμετώπισής τους. Δίνει στους νέους την αίσθηση της αυτο-αποτελεσματικότητας, της υποστήριξης από την οικογένεια, το σχολείο και τους φίλους. Ενισχύει την ικανότητα της αποτελεσματικής επικοινωνίας, της ανάπτυξης στενών και ουσιαστικών σχέσεων, της ικανοποιητικής διαχείρισης ποικίλων συναισθημάτων, της σωστής επίλυσης προβλημάτων και συγκρούσεων. Ενισχύει την αυτοεκτίμηση, τη συμπάθεια και την ευαισθησία απέναντι στους άλλους, την ουσιαστική συμμετοχή στη σχολική διαδικασία.

Ιούλιος Καίσαρας: Ηγηθείτε μέσω της ισχύος, όχι του εξαναγκασμού

Υπάρχουν δύο τρόποι για να ηγηθεί κανείς ενός οργανισμού: μέσω της ισχύος ή του εξαναγκασμού.

Ο πρώτος οδηγεί τον ηγέτη συντομότερα στην επίτευξη των στόχων του – αλλά είναι πολύ δυσκολότερος. Γι’ αυτόν τον λόγο, πολλοί ηγέτες καταφεύγουν στον εξαναγκασμό.

Ισχύς είναι η ικανότητα να παρακινείτε τους άλλους να ενεργούν με τον τρόπο που θέλετε. Αγγίζετε την καρδιά και το μυαλό τους, και σας ακολουθούν επειδή το επιθυμούν. Πραγματική ισχύς σημαίνει ότι η ομάδα γίνεται προέκταση της βούλησής σας. Αυτός είναι ο τελικός στόχος κάθε ηγέτη και αυτό είχε πετύχει ο Καίσαρας.

Αντίθετα, εξαναγκασμός είναι η χρήση εξωτερικών απειλών ή πίεσης για να ωθήσετε τους άλλους να δράσουν. Η ηγεσία μέσω της άσκησης πίεσης έχει αμφίβολη αποτελεσματικότητα και δεν μπορεί να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα. Αν κάποιος συμμορφωθεί με μία συγκεκριμένη εντολή γιατί φοβάται ότι θα χάσει τη δουλειά του, τότε δεν τον καθοδηγείτε, αλλά τον εξαναγκάζετε. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι αυταρχισμός και είναι τόσο διαδεδομένος στον σύγχρονο επιχειρηματικό κόσμο όσο και στην αρχαιότητα. Δεν πρόκειται για πραγματική ηγεσία, αλλά αποτελεί την ευκολότερη λύση στην οποία καταφεύγουν οι περισσότεροι.

Το πιο συνηθισμένο πρότυπο ηγεσίας στην ιστορία ήταν με την άσκηση βίας. Καθώς προσπαθούμε να απελευθερωθούμε από την ιστορική πρωτοκαθεδρία της βίας και του εξαναγκασμού, προτείνω να στραφούμε στο παράδειγμα ενός από τους σπουδαιότερους ηγέτες που κατανοούσε τη λεπτή διάκριση μεταξύ ισχύος και βίας. Αν πάρουμε ως κριτήριο την ικανότητα να επικοινωνεί κανείς πραγματικά με τους άλλους, να τους δίνει βαθύ κίνητρο και να αποδεικνύει συνεχώς την υπεροχή της ισχύος επί του εξαναγκασμού και της βίας, τότε δεν υπάρχει καλύτερο πρότυπο ηγεσίας από τον Ιούλιο Καίσαρα. Ελάχιστοι πρωτοπόροι που ήταν τόσο μπροστά από την εποχή τους κατάφεραν να σπάσουν τα καλούπια και να ακολουθήσουν με τέτοια αποφασιστικότητα αυτόν τον αχαρτογράφητο δρόμο.

Ήταν 47 π.Χ. Ο Ιούλιος Καίσαρας στεκόταν μπροστά από τον στρατό του, τον ισχυρότερο που είχε συγκεντρώσει ποτέ η Ρώμη. Για δεκαπέντε χρόνια προήλαυναν σε όλη την Ευρώπη, πολεμώντας ενάντια στα γερμανικά φύλα, τους Γαλάτες, ακόμη και κόντρα σε ρωμαϊκά στρατεύματα που είχαν αποστατήσει. Είχαν διαβεί το Στενό της Μάγχης και είχαν γίνει οι πρώτοι Ρωμαίοι που είχαν δει το απόκοσμο και τρομακτικό νησί του Βορρά. Είχαν ακολουθήσει τον στρατηγό τους στις εσχατιές του κόσμου, είχαν κατατροπώσει κάθε εχθρό και είχαν αναμετρηθεί νικηφόρα με τον θάνατο. Τώρα είχαν επιστρέψει στην ιταλική χερσόνησο και είχαν στασιάσει.

Ήταν ώρα να καρπωθούν όσα τους είχε υποσχεθεί ο Καίσαρας: θα τους έδινε αναδρομικούς μισθούς και γη για να καλλιεργούν, θα τερμάτιζε τις συνεχείς εκστρατείες και δεν θα πολεμούσαν ξανά εναντίον Ρωμαίων. Αυτά ήταν τα κίνητρα που είχε χρησιμοποιήσει για να παρακινήσει τον στρατό του. Όμως οι κατακτήσεις δια- δέχονταν η μία την άλλη και η τήρηση των υποσχέσεων μεταφερόταν πάντα στην επόμενη νίκη. Δεν πήγαινε άλλο.

Αρχικά, ο στρατός αρνήθηκε να προχωρήσει. Ύστερα, η άρνηση έγινε δυσαρέσκεια και η αγανάκτησή του ξεχείλισε και μετατράπηκε σε οργή. Ο πιο φονικός στρατός του κόσμου στασίασε και άρχισε να μαίνεται, οργισμένος και ακέφαλος. Χιλιάδες στρατιώτες από την πιο επίλεκτη πολεμική μονάδα στην ιστορία εξεγέρθηκαν και αντί να πολεμούν αλλοεθνείς εχθρούς, στράφηκαν κατά των πολιτών τους οποίους είχαν ορκιστεί να προστατεύουν και κατά του αρχηγού τους.

Δεν ήταν κάτι που συνέβη από τη μια στιγμή στην άλλη· ο στρατός είχε δυσανασχετήσει με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, στο μεγαλύτερο διάστημα της ανταρσίας, ο Καίσαρας βρισκόταν μακριά από τον στρατό του, στην Αίγυπτο. Αρμένιζε στον Νείλο σε ταξίδι αναψυχής με τη γοητευτική βασίλισσα της Αιγύπτου, Κλεοπάτρα. Για όσο θα διαρκούσαν οι διακοπές του, που έγιναν σε τόσο ακατάλληλο χρόνο, ο Καίσαρας είχε αναθέσει τη διοίκηση των στρατευμάτων του, που είχαν στρατοπεδεύσει στην Ιταλία, στον στρατηγό του, Μάρκο Αντώνιο, που δεν είχε ούτε το χάρισμα ούτε τις ηγετικές ικανότητες του Καίσαρα. Δεν χρειάστηκε να περάσει πολύς καιρός μέχρι ο Μάρκος Αντώνιος να χάσει τον έλεγχο και, με δεδομένη την απουσία του Καίσαρα στην Αίγυπτο, να μην μπορέσει να αποτρέψει τελικά την πτώση του ηθικού του στρατού.

Μόλις ο Καίσαρας πληροφορήθηκε την κρισιμότητα της κατάστασης στην Ιταλία, επέστρεψε αμέσως για να αναμετρηθεί με τους στρατιώτες του. Χωρίς να σταματήσει για να συγκεντρώσει σωματοφυλακή ή να πάρει μέτρα για να διασφαλίσει την προσωπική του ασφάλεια, πέρασε σιωπηλά αλλά αποφασιστικά μπροστά από τα στρατεύματα και ανέβηκε στο βήμα. Αν ένιωσε ανησυχία που βρισκόταν σε αντιπαράθεση με τον ίδιο του τον στρατό δεν το έδειξε. Παρότι στεκόταν μπροστά σε χιλιάδες εκπαιδευμένους δολοφόνους που τις τελευταίες εβδομάδες είχαν λεηλατήσει τις γύρω περιοχές, παρέμεινε ψύχραιμος και σιωπηλός.

Στάθηκε εκεί μέχρι όλο το στράτευμα να σωπάσει από σεβασμό προς τον διοικητή του. Είχε ηρεμήσει τα πνεύματα προ- τού καν βγάλει μιλιά. Ο Καίσαρας είπε μόνο μία λέξη και έπειτα σιώπησε αφήνοντάς τη να αιωρείται. Στην αρχή, οι στρατιώτες σάστισαν. Θα απαντούσε στις διαμαρτυρίες τους με μία μόνο λέξη; Και, ύστερα, συνειδητοποίησαν τη βαρύτητά της:

«Πολίτες».

Ο Καίσαρας δεν επέλεξε να χρησιμοποιήσει βία φέρνοντας άλλα στρατεύματα για να καταπνίξει την ανταρσία. Δεν χρησιμοποίησε βία, ούτε απειλές για να ξαναπάρει τον έλεγχο. Όχι. Ο Καίσαρας χρησιμοποίησε την ισχύ του για να παρακινήσει τον στρατό του. Βρήκε τρόπο να αγγίξει τη συλλογική ψυχή τους και να τους υπενθυμίσει ότι δεν ήθελαν να χάσουν την εύνοιά του. Δεν τους είπε να σταματήσουν την ανταρσία, αλλά τους έδωσε τις απαραίτητες πληροφορίες για να τους επιτρέψει να επιλέξουν μόνοι τους μια πολύ πιο βιώσιμη και αυθεντική απόφαση.

Mε αυτή τη μία του λέξη, η εξέγερση σταμάτησε. Αλλά τι το μαγικό είχε; Πώς ένας ηγέτης μπορεί να έχει τόσο κύρος, τόση βαρύτητα, ώστε να μπορεί να κάμψει την αιμοσταγή αδιαλλαξία ενός ολόκληρου στρατού που τον πρόδωσε με τόσο μικρή προσπάθεια;

Θα διερευνήσουμε το μέγεθος της ηγετικής δύναμης του Καίσαρα παρακάτω, όμως αυτή η μικρή επισήμανση που μας έρχεται από δύο χιλιάδες και πλέον χρόνια πριν, παραπέμπει σε κάτι που συχνά παραβλέπεται στις ιστορικές αναδρομές. Παραβλέπουμε –με αντίστοιχο κόστος– τα μαθήματα ηγεσίας που μας προσφέρει η ιστορία. Ο Καίσαρας ήταν μια προσωπικότητα που άλλαξε την ιστορία. Ήταν, και παραμένει, κάποιος που εκτείνεται πέρα από τα όρια μιας ανθρώπινης ζωής. Όμως, χαμένα κάπου μέσα στις θρυλικές διηγήσεις γι’ αυτή την εκπληκτική προσωπικότητα βρίσκονται τα πολύ απτά και επίκαιρα μαθήματα που μπορεί να προσφέρει στους ηγέτες σήμερα. Τα διδάγματα επίγνωσης που μας προσφέρει ο Καίσαρας είναι σήμερα επίκαιρα σε πολλά επίπεδα. Η λαμπρή και ιδιοφυής ηγεσία του έχει ιδιαίτερη σημασία στις μέρες μας για οποιονδήποτε προσπαθεί να διοικήσει έναν οργανισμό ή μια ομάδα, ή να κάνει αλλαγές στο μάνατζμεντ.

Από πολλές απόψεις, ο Καίσαρας αποτελεί ένα πρώιμο παράδειγμα του αρχέτυπου του φωτισμένου και προοδευτικού ηγέτη της σύγχρονης εποχής. Ναι, ήταν αναμφίβολα προϊόν της εποχής του και η εποχή εκείνη αποτελεί αντανάκλαση εντελώς διαφορετικών αξιών και πρακτικών. Δεν μπορούμε να εκλάβουμε κάθε πράξη του Καίσαρα ως αυστηρό υπόδειγμα του πώς πρέπει να ηγούμαστε στον σύγχρονο κόσμο. Ωστόσο, ήταν τόσο μπροστά από την εποχή του, τόσο διαφορετικός και ευφυής, που το στιλ ηγεσίας του πλησίαζε στον σύγχρονο τρόπο ηγεσίας περισσότερο από οποιασδήποτε άλλης προσωπικότητας στην ιστορία.

Κάθε χρόνο, εκατομμύρια άνθρωποι μελετούν τη λίστα με τα τελευταία επιχειρηματικά best sellers αναζητώντας το επόμενο πρωτοποριακό βιβλίο ηγεσίας ή περιμένουν την επόμενη έκδοση του Harvard Business Review για να διαβάσουν τα τελευταία άρθρα κάποιας «πεφωτισμένης» αυθεντίας του μάνατζμεντ. Πολλές φορές, οι ιδέες που παρουσιάζουν αυτοί οι συγγραφείς είναι πολύ διορατικές, αλλά πολύ συχνά, προέρχονται από τις προσωπικές τους εμπειρίες, γι’ αυτό στερούνται ανάλυσης και αντικειμενικότητας.

Έτσι, η αναζήτηση για τις έγκυρες και πάγιες αρχές της ηγεσίας συνεχίζεται μέσα από προσωρινές τάσεις και παροδικές ιδέες.

Τα διδάγματα της Ιστορίας δεν πρέπει να αποτελούν αποκλειστική αρμοδιότητα των ιστορικών. Οι σύγχρονοι ηγέτες που προσπαθούν να βελτιώσουν την απόδοσή τους πρέπει να εξετάζουν κάθε πηγή γνώσης που μπορούν να βρουν, ακόμη και όταν αυτές είναι κάπως αντισυμβατικές. Άλλωστε, η ιστορία του πολιτισμού είναι, ουσιαστικά, η ιστορία της ηγεσίας. Μπορεί να είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον Καίσαρα να μπαίνει με αυτοπεποίθηση σε μια αίθουσα συσκέψεων ή να χαράσσει μια στρατηγική διαχείρισης ανθρώπινου κεφαλαίου, αλλά οι ενέργειες και οι ικανότητές του θα πρέπει να αποτελούν πρότυπο που θα μας καθοδηγεί σε τέτοια σύγχρονα εγχειρήματα.

Το όνομα του Καίσαρα καλύπτεται από ένα πέπλο μύθων και δοξασιών. Όλοι έχουμε ακούσει το όνομά του, αλλά τι ξέρουμε πραγματικά για εκείνον ως ηγέτη και ως άνθρωπο που έζησε σε αυτή τη γη όπως και εμείς;

Ο Καίσαρας ήταν ένας πρωτοπόρος ηγέτης. Έζησε σε μια βίαιη και ταραχώδη εποχή, και ανελίχθηκε στις τάξεις της ρωμαϊκής κοινωνίας γιατί κατείχε μοναδικές και έμφυτες ηγετικές ικανότητες. Αυτό που τον διαχώριζε από τους συγχρόνους του ήταν ότι κατανοούσε την πολύ σημαντική διάκριση μεταξύ ισχύος και βίας. Ενώ η ιστορία είναι γεμάτη με παραδείγματα ατόμων που κυβερνούσαν με σιδηρά πυγμή, ο Καίσαρας ακολούθησε διαφορετική κατεύθυνση, δίνοντας κίνητρο στους άλλους να τον ακολουθήσουν οικειοθελώς. Με αυτόν τον τρόπο, έβαλε τα θεμέλια της άσκησης εκείνου του είδους ηγεσίας που αναζητούμε στους σπουδαίους ηγέτες του σήμερα. Ανατρέχοντας στο παρελθόν για να μελετήσουμε τον Καίσαρα στην εποχή του, ανατρέχουμε στη γέννηση της σύγχρονης ηγεσίας.
Από μια άποψη, θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Ιούλιος Καίσαρας επινόησε τη σύγχρονη τέχνη της ηγεσίας.

Η ζωή του Καίσαρα είναι γεμάτη περιπέτειες, ίντριγκες, δραματικά γεγονότα, εντάσεις και λαγνεία. Όμοιός του δεν υπήρξε, ούτε θα υπάρξει ποτέ. Παρ’ όλα αυτά, ήταν κανονικός άνθρωπος, με σάρκα και οστά, και η ευφυΐα και το κύρος του συνοδεύονταν από ιδιοτροπίες και ελαττώματα.

Ήταν φιλόδοξος, φιλάρεσκος και, ενδεχομένως, είχε εμμονές. Η ενεργητικότητά του ήταν εκπληκτική και οι επιπτώσεις της γίνονται ακόμη αισθητές μετά από δύο χιλιάδες χρόνια. Λένε ότι μπορούσε να υπαγορεύει διαφορετικές επιστολές σε πολλούς γραφείς συγχρόνως. Η εικόνα του να υπαγορεύει ταυτόχρονα τέσσερις διαφορετικές επιστολές σε ισάριθμους γραφείς, μέσα στη σκηνή του και με μια θανάσιμη μάχη σε εξέλιξη, επιστολές που λόγω του υψηλού τους ύφους θεωρούνται πρότυπο λατινικής πεζογραφίας, μας αποκαλύπτει πολλά για τον χαρακτήρα του. Το μυαλό του ήταν επιμελώς οργανωμένο και στις μέρες μας θα λέγαμε πως είχε φωτογραφική μνήμη.

Ωστόσο, σε αντίθεση με πολλούς άλλους που είχαν δυνατή μνήμη, ο Καίσαρας δεν μνησικακούσε. Αντιθέτως, σε μια εποχή που όλοι έχαναν τα λογικά τους αν τους έθιγαν την τιμή και το κύρος τους, ο Καίσαρας είχε την ικανότητα να ξεχνά τις προσβολές. Μάλιστα, συχνά αξιοποιούσε την ικανότητα που είχε να ξεπερνά και να αντιπαρέρχεται τέτοιες προσβολές, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως ελεήμονα και επιεική ηγέτη, κερδίζοντας έτσι ισχύ και αφοσίωση. Ενώ, πολλές φορές, οι σύγχρονοί του εκμεταλλεύονταν τη θέση ή την εξουσία τους για να εξοντώσουν τους αντιπάλους τους, εκείνος τους κέρδιζε με τη γοητεία, τη συγχώρεση και τη μεγαλοψυχία του.

Ο Καίσαρας ήταν από εκείνα τα άτομα που διαπρέπουν σε όλα. Αναμφίβολα, στην αρχή της σταδιοδρομίας του εργάστηκε σκληρά για να καλλιεργήσει τις ικανότητές του, αλλά ξεκινούσε έχοντας ως βάση ένα εκπληκτικό ταλέντο. Μιλούσε με την ίδια άνεση κατ’ ιδίαν όσο και μπροστά σε τεράστια πλήθη. Ήταν άριστος χειριστής της γλώσσας και ήταν εξίσου προικισμένος στον προφορικό όσο και στον γραπτό λόγο. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, Ρωμαίος φυσιοδίφης και ιστορικός, ξεκινά την περιγραφή του για τον Καίσαρα λέγοντας «δεν θα αναφερθώ στο σφρίγος και τη σταθερότητα του χαρακτήρα του, ούτε στην ανυπέρβλητη ικανότητά του να κατανοεί τα πάντα, αλλά στη ζωντάνια του και την αστραπιαία ευστροφία του νου του».

Στο βιβλίο του Caesar: a Biography, ο ιστορικός Κρίστιαν Μάιερ πλέκει το εγκώμιο του Καίσαρα για την οξυδέρκειά του και την ικανότητα να αφομοιώνει νέες ιδέες και έννοιες με εκπληκτική ταχύτητα. Ο Καίσαρας ήταν προσαρμοστικός και ελισσόταν με εκπληκτική ευκολία, ανάλογα με τις περιστάσεις και τις κοινωνικές καταστάσεις. Και παρά τη σταθερότητα των πεποιθήσεών του, ο Μάιερ λέει «είχε μια φιλοπαίγμονα διάθεση, μια σχεδόν νεανική αφθονία δυνατοτήτων». Χρησιμοποιούσε το χιούμορ του με υπολογισμένο τρόπο για να εκτονώνει εντάσεις μέσα από το γέλιο, προτού ξεφύγουν.

Παρά την επιφανειακή του καλοσύνη, ο Καίσαρας έπαιρνε πάντα αυτό που ήθελε, χωρίς όμως να αδιαφορεί για τους στόχους και τις ανάγκες των γύρω του. Μάλιστα, είχε μία μοναδική ικανότητα να εναρμονίζει τους δικούς του στόχους με τις επιδιώξεις των άλλων και να δημιουργεί αμοιβαία ωφέλιμα σχέδια ή προτάσεις. Άλλωστε, ήξερε πως όσοι δεν έχουν χιούμορ κουράζουν τους γύρω τους και ότι όταν κάποιος παραείναι σοβαρός, οι άλλοι χάνουν το όποιο ενδιαφέρον τους να συνεργαστούν μαζί του. Ο συνάδελφος και ορκισμένος αντίπαλός του, Κάτων, δεν διδάχτηκε ποτέ αυτό το μάθημα και τα περισσότερα σύγχρονα βιβλία αναφέρονται σε αυτόν χρησιμοποιώντας λέξεις όπως «βαρύς» και «αγέλαστος». Ο Καίσαρας θεωρούσε ότι δεν του προσέφερε τίποτα το να είναι υπερβολικά σοβαρός, γι’ αυτό προσπαθούσε να δημιουργεί μια ελαφριά ατμόσφαιρα ως μια πρώτη γραμμή άμυνας.

Για τον Καίσαρα όλα ήταν εφικτά, ήταν απλώς θέμα θέλησης και αποφασιστικότητας. Με σύγχρονους όρους, θα λέγαμε πως είχε τσαγανό, την αποφασιστικότητα να ολοκληρώσει κάτι μόλις το έβαζε κατά νου.

Οι ιστορικοί συχνά γράφουν για τις αναιδείς του πράξεις. Για παράδειγμα, είχε δεσμό με αμέτρητες παντρεμένες γυναίκες, μεταξύ των οποίων και οι σύζυγοι βασικών πολιτικών του συμμάχων. Φυσικά κάτι τέτοιο ήταν λιγότερο σκανδαλώδες στην αρχαία Ρώμη απ’ ό,τι σήμερα, αλλά το πλήθος των ερωτικών του δεσμών είναι πράγματι αποκαλυπτικό.

Ο Καίσαρας ήταν αναμφίβολα φιλάρεσκος. Εκλεκτικός με την εμφάνισή του, αναζητούσε πάντοτε τρόπους να διευρύνει τα όρια του αποδεκτού σε θέματα ενδυματολογίας και παρουσιαστικού. Όταν ήταν νέος, σκανδάλιζε τους πιο ηλικιωμένους συντηρητικούς επιλέγοντας να μη σφίγγει τη ζώνη του όσο έπρεπε, πράγμα αδιανόητο για την εποχή. Όταν μεγάλωσε, έχασε τα μαλλιά του – κάτι που τον ενοχλούσε πολύ. Κάποιοι, μάλιστα, λένε ότι ήταν ο πρώτος που χτένισε τα μαλλιά από τα πλαϊνά μέρη του κεφαλιού του με τέτοιον τρόπο που να καλύπτουν τη φαλάκρα του.

Αν ζούσε στις μέρες μας, εύκολα θα μπορούσε να τον φανταστεί κανείς να βγαίνει με παρέα για ποτό και να συζητάει τα πάντα, από την πολιτική και τη μόδα, μέχρι τις επιστήμες και τα αθλητικά. Ήταν πολυμαθής, τον ενδιέφεραν τα πάντα, αλλά παρέμενε πάντα πολύ προσεγγίσιμος σε αυτούς που τον περιστοίχιζαν. Οι σύγχρονοί του τον έβρισκαν ακαταμάχητο. Υπήρξαν στιγμές στη σταδιοδρομία του, κατά τις οποίες οι αντίπαλοί του απέφευγαν να βρίσκονται υπό την παρουσία του, από φόβο μήπως δεν καταφέρουν να αντισταθούν στη γοητεία του και καταλήξουν να συμβιβαστούν μαζί του. Αν κάποιος έπαιρνε τον Καίσαρα από τον αρχαίο κόσμο και τον έριχνε στον δικό μας, είναι βέβαιο ότι θα επιβίωνε και θα πετύχαινε. Κατά πάσα πιθανότητα δεν θα του έπαιρνε πολύ χρόνο να ανελιχθεί στην ιεραρχία και να γίνει πρόεδρος ή μάνατζερ κάποιας μεγάλης εταιρείας.

Ο Καίσαρας γεννήθηκε σε μια εποχή κοινωνικής πολυπλοκότητας, τότε που η Ρώμη πραγματοποιούσε τη μετάβαση από ένα είδος πολιτεύματος σε άλλο. Μάλιστα, από πολλές απόψεις, αποτέλεσε τον καταλύτη αυτής της αλλαγής. Η σταδιοδρομία και η ζωή του δεν θα πάψουν ποτέ να μας συναρπάζουν και να μας προσφέρουν πολύτιμα διδάγματα. Για παράδειγμα, τα μαθήματα που μπορούμε να διδαχτούμε από αυτή τη μία λέξη του –πολίτες– είναι βαθιά και πολυεπίπεδα. Γιατί όμως ήταν τόσο αποτελεσματική; Ας το εξετάσουμε.

Το σεξ είναι ασπίδα

Το σεξ κάνει καλό στη σωματική και στην ψυχική μας υγεία! Αυτό επιβεβαιώνεται μέσα από τα αποτελέσματα πολλών ιατρικών μελετών, οι οποίες τονίζουν πόσο ευεργετική είναι η επίδραση της σεξουαλικής ζωής.

Πράγματι, όσον αφορά τη σωματική υγεία, έχει διαπιστωθεί ότι η σεξουαλική ζωή ενισχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα (το αμυντικό σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού), συμβάλλει στην καλύτερη καρδιακή λειτουργία, μπορεί να μας προφυλάξει από την εκδήλωση κάποιων μορφών καρκίνου και βοηθάει γενικότερα στην παράταση του χρόνου ζωής.

Σχετικά με το ανοσοποιητικό σύστημα, ο οργανισμός μας αποκτάει πιο δυνατή άμυνα απέναντι στις λοιμώξεις και είναι γρηγορότερη η επούλωση των τραυμάτων.

Επίσης, το σεξ ενισχύει την καλή καρδιακή λειτουργία. Η σεξουαλική επαφή μπορεί να θεωρηθεί σαν μια πολύ καλή αεροβική άσκηση που βοηθάει στην κυκλοφορία του αίματος και εξασκεί την καρδιά. Κατά το στάδιο της οργασμικής κορύφωσης μεγαλώνουν οι παλμοί της καρδιάς και ενισχύεται η λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα επιστημονικής μελέτης, οι άνδρες οι οποίοι έχουν ενεργή σεξουαλική ζωή, με συχνότητα ερωτικών επαφών δύο φορές την εβδομάδα, μειώνουν τις πιθανότητες να πάθουν έμφραγμα.

Ακόμη, πρέπει να θυμόμαστε ότι το σεξ είναι σα μια πολύ καλή μορφή σωματικής άσκησης που μας βοηθάει να διατηρήσουμε το σώμα μας λεπτό και σε καλή φυσική κατάσταση αφού καίμε αρκετές θερμίδες και λίπος.

Επιπλέον, καθοριστικό ρόλο στη θετική επίδραση της σεξουαλικής ζωής έχει και η ορμόνη ωκυτοκίνη, μια ουσία που εκκρίνει ο εγκέφαλός μας σε αυξημένη ποσότητα κατά τη διάρκεια του οργασμού. Η ωκυτοκίνη μεταφέρεται μέσα από την κυκλοφορία του αίματος στο σώμα μας.

Οι θετικές επιδράσεις της έχουν να κάνουν με τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος και της αρτηριακής πίεσης, με την επούλωση πληγών και τη μείωση του αισθήματος του πόνου.

Παράλληλα, πρόσφατες ιατρικές έρευνες υποστηρίζουν ότι οι διάφορες ορμόνες που απελευθερώνονται κατά τον οργασμό μπορεί να μας προφυλάξουν από κάποιες μορφές καρκίνου, όπως ο καρκίνος του προστάτη στους άνδρες και ο καρκίνος του μαστού στις γυναίκες.

Ακόμη, η σεξουαλική ζωή λειτουργεί θετικά στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου. Πράγματι, κατά το στάδιο του οργασμού εκκρίνονται ειδικές ουσίες, οι ενδορφίνες, οι οποίες μειώνουν σημαντικά την αίσθηση του πόνου.

Όσον αφορά τη θετική επίδραση του σεξ στην ψυχική μας υγεία, πολλές επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι με σεξουαλική ζωή είναι πιο ευδιάθετοι και αισιόδοξοι και έχουν μικρές πιθανότητες να εμφανίσουν ψυχικές ασθένειες.

Τα τελευταία χρόνια γίνονται όλο και περισσότερες μελέτες που διερευνούν τη δράση ειδικών χημικών ουσιών που εκκρίνονται κατά τη διάρκεια του σεξ και που επιδρούν θετικά στη διάθεση των ατόμων.

Παράλληλα, η ύπαρξη σεξουαλικής ζωής αποτελεί και έναν παράγοντα που δείχνει την ψυχοσεξουαλική ωρίμανση του ατόμου. Είναι επίσης άξιο αναφοράς ότι οι άνθρωποι που διατηρούν ενεργή τη σεξουαλική τους ζωή εμφανίζουν σημαντικά μικρότερο ποσοστό άγχους και κατάθλιψης, σε σύγκριση με εκείνους που δεν έχουν σεξουαλική ζωή.

Το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι τα άτομα αυτά είναι πιο ικανοποιημένα, ευδιάθετα και αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους.

Ακόμη η καλή σεξουαλική ζωή φαίνεται να ενισχύει τη συναισθηματική επικοινωνία και τη συντροφικότητα ενός ζευγαριού. Τα ζευγάρια που έχουν συχνές σεξουαλικές επαφές φαίνεται να είναι πιο ευτυχισμένα και ενισχύεται η επικοινωνία μεταξύ των συντρόφων.

Ο Στρατηγός Μιλτιάδης, Δολοπλοκίες, Δίκες Και Ο Θάνατος Του.

Η προέλευση του Μιλτιάδη/Πρόλογος

Η θριαμβευτική νίκη των Ελλήνων στον Μαραθώνα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον στρατηγό Μιλτιάδη. Ο Μιλτιάδης είχε βαριά κληρονομιά. Ο πατέρας του, ο Κίμων, υπήρξε τρις ολυμπιονίκης στο άρμα, ενώ ο θείος του, του οποίου το όνομα έφερε, ήταν ο ιδρυτής ενός ημιανεξάρτητου κρατιδίου, υπό αθηναϊκή κηδεμονία, στη Θρακική Χερσόνησο (σημερινή Διώρυγα της Καλλίπολης). Ο «θείος» Μιλτιάδης δεν απέκτησε ποτέ παιδιά και κληροδότησε τη γη του στον ανιψιό του.

Η προέλευση του Μιλτιάδη ήταν ενδεικτική για το ότι η παρουσία του θα προκαλούσε αναταραχές στην Αθήνα. Η γυναίκα του Μιλτιάδη ήταν ξένη και όχι Ελληνίδα (η οποία του απέφερε και δεύτερο γιο, τον Κίμωνα, το 510 π.Χ.). Το παρελθόν του και ο τίτλος του τυράννου σκίαζαν το πρόσωπό του, ακόμη και όταν θριαμβευτικά οδήγησε τους Έλληνες εναντίον των Περσών.

Το τέχνασμα του Μιλτιάδη

Περί το 526 μ.Χ. ο Μιλτιάδης αναχώρησε για τη Χερσόνησο, και όταν έφτασε εκεί δεν έβγαινε έξω από το σπίτι του, προσποιούμενος ότι πενθούσε για τον θάνατο του αδελφού του, Στησαγόρα. Όταν το έμαθαν οι Χερσονήσιοι, συγκεντρώθηκαν οι πιό δυνατοί από όλες τις πόλεις και πήγαν όλοι μαζί για να τον συλλυπηθούν. Τότε ο Μιλτιάδης τους συνέλαβε και τους φυλάκισε, ενδυνάμωσε την κυριαρχία του, και θωρακίστηκε με μια προσωπική φρουρά 500 ανδρών με τον ίδιο τρόπο που θωρακίζεται ένας τύραννος. Την ίδια εποχή παντρεύτηκε την Ηγησιπύλη, τη θυγατέρα ενός ηγεμόνα της Θράκης. Λίγο αργότερα όμως υποτάχθηκε στον Δαρείο, ο οποίος άπλωνε με γρήγορους ρυθμούς την κυριαρχία του στην Ευρώπη.

Ο Μιλτιάδης εναντίον των Σκυθών.

 
Ο Μιλτιάδης τότε έλαβε μέρος στην εκστρατεία του Δαρείου (513 π.Χ.) εναντίον των Σκυθών. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, διέταξε την καταστροφή της γέφυρας του Δούναβη προκειμένου να εμποδίσει τη φυγή του Δαρείου, δείχνοντας έτσι ήδη τα «αντιπερσικά» αισθήματά του. Πρόκειται για μια ιστορία όμως που δεν είναι καθόλου βέβαιη διότι ο Μιλτιάδης δεν κυνηγήθηκε ποτέ από τους Πέρσες. Είναι όμως γεγονός ότι, όταν ξέσπασε η επανάσταση των Ιωνικών πόλεων κατά των Περσών, το 499 π.Χ., ο Μιλτιάδης αποφάσισε να συμμαχήσει με τους στασιαστές και να συνάψει φιλικές σχέσεις με την Αθηναϊκή Δημοκρατία. Πιθανότατα κατά τη διάρκεια της επανάστασης ο Μιλτιάδης κατέλαβε τις νήσους Λήμνο και Ιμβρο, τις οποίες τελικά παρέδωσε στους Αθηναίους. Η Ιωνική Επανάσταση κατεπνίγη το 494 π.Χ. και έναν χρόνο μετά, όταν ο στόλος του Δαρείου ξεπρόβαλε στη Χερσόνησο, ο Μιλτιάδης φόρτωσε πέντε πλοία με την περιουσία του και κατέφθασε στην Αθήνα. Ένα από τα πλοία, με πλοίαρχο τον μεγαλύτερο γιο του Μιλτιάδη, τον Μητίοχο, αιχμαλωτίστηκε. Ο Μητίοχος μεταφέρθηκε στην Περσία, ως αιχμάλωτος πολέμου, αλλά ο Δαρείος τού φέρθηκε έντιμα και με σεβασμό και με τιμές, δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο την εκτίμησή του για τον Μιλτιάδη. Τελικά ο Μητίοχος έμεινε μόνιμα στην Περσία παντρεύτηκε ντόπια γυναίκα και δημιούργησε οικογένεια.

Η πρώτη δίκη του Μιλτιάδη στην Αθήνα

Ο Μιλτιάδης επέστρεψε από την Ιμβρο στην Αθήνα καθώς είχαν πια απομακρυνθεί οι Πεισιστρατίδες και κυβερνούσαν πλέον οι Αλκμεωνίδες. Αυτοί όμως τον παρέπεμψαν σε δίκη (οι υποψίες επικεντρώνονται στον Ξάνθιππο, πατέρα του Aλκμεωνίδη -από την πλευρά της μητέρας του- Περικλή, ο οποίος άλλωστε τον οδήγησε στην δεύτερη και τελική δίκη) κατηγορώντας τον ότι είχε κυβερνήσει τυρρανικά την θρακική χερσόνησο. Ο Μιλτιάδης επικαλούμενος τα όσα είχε υποφέρει η οικογένεια του από τους Πεισιστρατίδες και την εχθρότητα του προς τον Δαρείο, κατόρθωσε τελικά όχι μόνο να απαλλαγεί από τον δήμο, αλλά και να εκλεγεί από τον λαό σε στρατηγό, στην ουσία σε αδιαφιλονίκητο αρχιστράτηγο, καθώς οι στρατηγοί των Αθηναίων ήταν δέκα.

Η μάχη του Μαραθώνα.

Ο λόγος για τον οποίο επιλέχθηκε ο Μιλτιάδης ως ένας από τους δέκα στρατηγούς των δυνάμεων των Αθηναίων ανάμεσα σε 493 υποψηφίους ήταν ασφαλώς το ότι γνώριζε τον Δαρείο και τις κινήσεις των Περσών έχοντας στο παρελθόν πολεμήσει στο πλευρό τους. Ο Μιλτιάδης, μάλιστα, σε αντίθεση με τον Θεμιστοκλή δέκα χρόνια αργότερα στη Σαλαμίνα, επιθυμούσε συνεργασία με τη Σπάρτη, αντίληψη η οποία υποστηριζόταν από Αθηναίους γαιοκτήμονες καθώς και την αγροτική «μεσαία» τάξη. Τελικά, καλύτερη επιλογή όπως έδειξε άλλωστε και η Ιστορία, δεν υπήρχε.

Στον Μιλτιάδη οφείλεται η πρωτοβουλία να σταλεί στρατός στον Μαραθώνα και να γίνει οπωσδήποτε η μάχη, καθώς οι περισσότεροι στρατηγοί δίσταζαν λόγω της συντριπτικής πλειοψηφίας των Περσών υπο την ηγεσία του πρώην Αθηναίου τυράννου Ιππία.
Ηρόδοτος, ΒΙΒΛΙΟ ΣΤ’
.
Η μάχη του Μαραθώνα 491 π.Χ.

109 – 117 Διαφωνίιι Αθηναίων στρατηγών

109. Οι γνώμες των Αθηναίων στρατηγών διχάστηκαν η μια ομάδα εμπόδιζαν να δώσουν μάχη -για το λόγο ότι ήταν λίγοι για να συγκρουστούν με τα στρατεύματα των Μήδων-, ενώ η άλλη. κι ο Μιλτιάδης μαζί, παρακινούσαν. Έτσι διχασμένες λοιπόν που ήταν οι γνώμες και πήγαινε να νικηθεί η χειρότερη, τότε φεύγει ο Μιλτιάδης. Είχε δικαίωμα ψήφου κι ένας ενδέκατος, αυτός πού βγήκε με κλήρο να γίνει –πολέμαρχος* τωνΑθηναίων παλιά οι Αθηναίοι έδιναν ισότιμη ψήφο με τους στρατηγούς στον πολέμαρχο και πολέμαρχος τότε ήταν ο Καλλίμαχος από τις Αφιδνές. Σ’ αυτόν πήγε ο Μιλτιάδης και του είπε·

«Στην εξουσία σου είναι τώρα, Καλλίμαχε, ή να υποδουλώσεις την Αθήνα ή να την ελευθερώσεις και ν’ αφήσεις θύμηση για όσο χρόνο θα υπάρχουν άνθρωποι τέτοια που δεν άφησαν μήτε ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων. Γιατί τώρα, όπως βλέπεις, από τότε που υπάρχουν οι Αθηναίοι βρίσκονται στο μεγαλύτερο κίνδυνο. Και αν υποκύψουν στους Μήδους, είναι αποδειγμένο τι θα πάθουν, όταν θα πέσουν στα χέρια του Ιππία. Αν όμως αυτή η πόλη σωθεί, είναι ικανή να γίνει ή πρώτη ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις. Πώς λοιπόν μπορούν να γίνουν αυτά και πώς είναι δικό σου καθήκον ο λόγος γι’ αυτά τα πράγματα, αυτό έρχομαι τώρα να σου πω. Εμάς των στρατηγών που είμαστε δέκα οι γνώμες είναι μοιρασμένες σε δύο οι μισοί λένε να δώσουμε μάχη, οι άλλοι μισοί όχι. Αν λοιπόν δε δώσουμε μάχη, φοβούμαι μήπως πέσει μια μεγάλη διχογνωμία και ταράξει τα φρονήματα των Αθηναίων, ώστε να μηδίσουν, όμως αν δώσουμε μάχη, πριν εκκολαφθεί στο μυαλό των Αθηναίων κάποια νοσηρή σκέψη, και με το δεδομένο ότι οι Θεοί κρίνουν αδέκαστα, θα μπορέσουμε να νικήσουμε στη μάχη. Αυτά όλα λοιπόν πέφτουν σ’ εσένα « είναι στο χέρι σου· αν εσύ προσθέσεις την ψήφο σου στη δίκη μου, η πατρίδα θα μείνει ελεύθερη και θα έχεις πρώτη πόλη από τις πόλεις της Ελλάδας· αν όμως προτιμήσεις αυτούς που συμβουλεύουν ν αποφύγουμε τη μάχη, θα συμβούν τα αντίθετα από όσα ωφελήματα σου απαρίθμησα».

10. Αυτά λέγοντας ο Μιλτιάδης παίρνει με το μέρος του τον Καλλίμαχο· κι αφού προστέθηκε η ψήφος του πολέμαρχου, κέρδισε η γνώμη να δώσουν μάχη…

-----------------------
*πολέμαρχος: Η Αθήνα είχε εννέα άρχοντες των οποίων η θητεία διαρκούσε ένα έτος και στους οποίους είχαν κατανεμηθεί όλες οι εξουσίες της καταργηθείσας βασιλείας. Ο τρίτος ονομαζόταν πολέμαρχος και ήταν ο γενικός διοικητής των στρατιωτικών δυνάμεων της πόλεως. Στην περίοδο της μάχης στον Μαραθώνα ήταν ο Καλλίμαχος.
Το αποτέλεσμα είναι γνωστό…
.
Η νέα δίκη και ο θάνατος του Μιλτιάδη

Μετά τον θρίαμβο στη Μάχη του Μαραθώνα ο Μιλτιάδης θεωρήθηκε ήρωας της Αθήνας. Προκειμένου να εδραιώσει τη νίκη του, την άνοιξη του 489 π.Χ., με έναν στόλο 70 πλοίων, αποφάσισε να χτυπήσει τον στόλο των Περσών στο Αιγαίο και να τιμωρήσει τη Νάξο που τους είχε προσφέρει βοήθεια. Η νίκη ήρθε εύκολα και η Νάξος καταστράφηκε. Ο επόμενος στόχος, όμως, η Πάρος, πρόβαλε μεγάλη αντίσταση. Η πολιορκία διήρκεσε 26 ημέρες, χωρίς οι Αθηναίοι να μπορέσουν να πατήσουν το πόδι τους στο νησί. Μόνον ο Μιλτιάδης κατάφερε να μπει κρυφά στο Ιερό της Δήμητρας Θεσμοφόρου (στο Ιερό της Δήμητρας Θεσμοφόρου μόνο γυναίκες ήταν επιτρεπτό να εισέρχονται) για να ανοίξει η πόρτα και να μπουν στην Πάρο οι Αθηναίοι, πριν προλάβει όμως να κατευθυνθεί στο εσωτερικό του ναού, τον έλουσε κρύος ιδρώτας και έντρομος πήδηξε βιαστικά τον τοίχο για να γυρίσει πίσω στους Αθηναίους και κτύπησε άσχημα το πόδι του. (Ηρόδοτος, Ερατώ 134/136). Ο Μιλτιάδης μετά από αυτόν τον τραυματισμό στο πόδι αναγκάστηκε να λύσει την πολιορκία και να επιστρέψει στην Αθήνα άπραγος. Η ήττα του στην Πάρο κακοφάνηκε στους Αθηναίους, οι οποίοι έδειξαν να λησμονούν τη μεγάλη προσφορά του Μιλτιάδη στον Μαραθώνα. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι, οι Αλκμεωνίδες, βρήκαν την κατάλληλη ευκαιρία να ζητήσουν τη δίκη του Μιλτιάδη για την αποτυχία του στην Πάρο, δίκη που απαίτησε ο Ξάνθιππος, πατέρας του Περικλή, ενώπιον της Εκκλησίας του Δήμου.

Λίγες ημέρες αργότερα ο ήρωας του Μαραθώνα, με πρησμένο πόδι από το τραύμα το οποίο είχε μολυνθεί, οδηγήθηκε στο δικαστήριο. Οι Αθηναίοι τον εγκατέλειψαν στην τύχη του. Με μοναδικό υπερασπιστή τον αδελφό του Στησαγόρα ο Μιλτιάδης κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε να πληρώσει 50 τάλαντα. Ο Μιλτιάδης όμως πέθανε σχεδόν αμέσως στη φυλακή από γάγγραινα. Άγνωστο αν πλήρωσε την ασέβεια του να εισέλθει στο Ιερό της Δήμητρας Θεσμοφόρου -ο οποίος αφορούσε αποκλειστικά τις γυναίκες- κατ’ αυτό τον τρόπο.

Απόλλων το φως της συνείδησης

Πληροφορούμενος κανείς για τη λειτουργία και τη μακροβιότητα, την εμβέλεια και την ακτινοβολία, το κύρος και το εύρος αποδοχής των μαντείων, αντιλαμβάνεται πως τα κέντρα αυτά έφτασαν να συναπαρτίζουν ένα άτυπο δίκτυο ιερών τόπων, ένα χαλαρό (συγκρινόμενο με ό, τι μάθαμε να εννοούμε ως θρησκεία) σύνολο, το οποίο επέδρασε καταλυτικά στη διαμόρφωση της ευρύτερης, υπερτοπικής συνείδησης ενότητας, της κοινότητας ιδεών και ψυχικών στάσεων και τάσεων που έδιναν περιεχόμενο στον (καταπονημένο και τα μάλα δυσφημισμένο έκτοτε) όρο ελληνικότητα.

Από την άποψη αυτή - τόσο σημαντική όσο ακούγεται - θα ήταν δύσκολο θα μηδενίσει κάποιος, ακόμη και ο πιο δύσπιστος, τον ρόλο του μαντείου των Δελφών. Αυτός είναι ο κυριότερος από τους λόγους που το αφιέρωμα αυτό στέκεται εμφατικά στο αινιγματικό όσο και αποκαλυπτικό πρόσωπο του Απόλλωνα. H μορφή του, που μοιάζει να κατάγεται απ' το καθένα κι απ' όλα μαζί τα σημεία του λατρευτικού ορίζοντα, καταλαμβάνει θέση κεντρική στο μαντικο-μαγικο-θρησκευτικό σύμπαν των Ελλήνων.

ΑΠΟΛΛΩΝ

Η ΛΑΜΠΕΡΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΤΟΥ ΟΝΤΟΣ

Ατενίζοντας τον ναό του Φοίβου Απόλλωνος στους Δελφούς θα βρεθούμε μπροστά από τα γνωμικά που διακοσμούν την είσοδο του. «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ» κάτω αριστερά «ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ» κάτω δεξιά και το γράμμα Ε που έχει τοποθετηθεί τρείς φορές στην κορυφή του αετώματος, την πρώτη από ξύλο μετά χάλκινο και τέλος από χρυσό.

Ενώ κυριαρχεί η χρησμική ρήση « Ξένε να προσέρχεσαι με αγνότητα προς το ιερό ναό, και να πιείς από το παρθενικό νερό διότι για την αγαθή ψυχή λίγες σταγόνες του αρκούν, ενώ τον μιαρό άνθρωπο ολόκληρος ο ωκεανός δεν αρκεί για να τον καθάρει.»

Η Δελφική ιδέα είναι συνυφασμένη με την αναγέννηση του Ελληνικού Πολιτισμού που γαλουχήθηκε με τα ύψιστα ιδεώδη και ο Απολλώνειος Λόγος οδηγεί στην ανάταση ψυχής τον Έλληνα και τον κάθε άνθρωπο, αφού το Δελφικό όραμα στηρίζεται στην φιλοσοφική αντίληψη για τον ίδιο τον άνθρωπο, το σύμπαν, τον μακρόκοσμο και μικρόκοσμο, σε συνδυασμό με την Αρμονία. Η Δελφική αντίληψη της Αρμονίας στηρίζεται στις ενοποιητικές δυνάμεις που αυτή περικλείει, η συνισταμένη των οποίων αγγίζει τα όρια της πληρότητας, ενώ η σύνθεση συμπαντικού στερεώματος ανάγεται σε έναν ανυπέρβλητο αρμονικό διακανονισμό.

Στους Δελφούς λατρεύτηκε το ΦΩΣ και αναγνωρίστηκε η δύναμη της πνευματικής ενέργειας μέσα από τον Ολύμπιο θεό, τον ακτινοβόλο, τον αιώνιο Νομοθέτη, Θεματοφύλακα της Κοσμικής Τάξης και σύμβολο της πνευματικής διαύγειας, του αισθητού Κάλλους και της φυσικής Ρώμης με την αρμονική ψυχική ισορροπία και την καθαρτική του δύναμη.

Η ύπαρξη δύο ισομεγέθως αγαλμάτων, του Δία και του Ομήρου, έξω από το Ιερό του Φοίβου έχει μεγάλη συμβολική αξία. Μας δηλώνει και υπενθυμίζει την αρμονική-ισότιμη σχέση και συνύπαρξη του Θεϊκού Ανθρώπου με τον Γεωμέτρη του Σύμπαντος, τον κοσμικό Δημιουργό.

Ο Μύστης Όμηρος αποθανάτισε τις μεγάλες στιγμές για την ανθρωπότητα και μας διηγείται το κοσμοϊστορικό γεγονός , που είναι η γέννηση του Απόλλωνα. Επιτέλους ήρθε η ώρα να γεννηθεί το ΦΩΣ. Άστραψε ο νούς του ανθρώπου και φωτίστηκε η συνείδηση, φεγγοβόλησαν μέσα του τα πάντα, αντιλήφθηκε τον Ήλιο του μεσονυχτίου και διέλυσε το έρεβος της άγνοιας του.

Ήταν τόση η αγάπη των Ελλήνων για τον Απόλλωνα που δεν υπήρχε πόλη χωρίς το άγαλμα του. Η λατρεία τους ήταν θερμή όπως και το σύμβολό του ο Ήλιος για αυτόν τον νέο θεό που ταίριαζε στον εξελιγμένο Έλληνα.

Απόλλων ο θεός της συνείδησης! Ο γνωστικός αυτός ρυθμιστής των πράξεων του ανθρώπου, σε κάθε ζωή και ύπαρξη που θα αναζητήσει την αλήθεια και το νόημα της.

Όταν η υπερβολή και η έλλειψη γίνει μέτρο και Επίγνωση της Συνείδησης μέσα από το ξετύλιγμα της ζωής και της εμπειρίας τότε ο θεός ανεβαίνει στον Όλυμπο μαζί με την Αρμονία και τις Μούσες, με το τόξο του ακτίνα-βίος-βέλος των δώδεκα ηλιακών-ηλικιακών σταθμών…

Σύμφωνα με τον «Ομηρικό Ύμνο», ο Απόλλωνας ήταν μόνο τεσσάρων ημερών βρέφος, όταν όρμησε για το ταξίδι του προς τις πλαγιές του Παρνασσού, εκεί όπου βρισκόταν ο Πύθωνας και ρίχνει κατά του φριχτού αυτού τέρατος «ένα ακατανίκητο βέλος. Ο Δράκοντας Πύθων έθρεψε τον Τυφωέα, ένα τέρας αποκρουστικό και αηδές που η ίδια η Ήρα γέννησε όταν θύμωσε με τον Δία, και εκπροσωπεί όλη την βίαιη δύναμη και παράλογη που κρύβεται μέσα στον άνθρωπο. Το μεγαλείο της νίκης του Θεού του φωτός πάνω σε αυτό το δράκο, αποτελεί την νίκη του πνεύματος, την νίκη του φωτός πάνω στο σκοτάδι, την νίκη της Δικαιοσύνης πάνω στην αδικία. Είναι η νίκη της Ελευθερίας του Ανθρώπου πάνω στις δεισιδαιμονίες και τον δογματισμό.

Έφυγε ο Απόλλωνας για να εξαγνιστεί, στην κοιλάδα των Τεμπών και όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου της ποινής του, γύρισε στους Δελφούς, στεφανωμένος με δάφνη και κρατώντας ένα κλαδί της στο χέρι.

Η έλευση και κυριαρχία του Απόλλωνα, επιβίωσε σε εορταστικές αναπαραστάσεις, τα Σεπτήρια, τα Δελφίνια, τα Θαργήλεια, τα Θεοφάνεια που δήλωναν την έλευση του Απόλλωνα από τις Υπερβόρειες χώρες και ο ωδικός Κύκνος σηματοδοτεί τον ερχομό του. Η άφιξη του Απόλλωνα είναι συνυφασμένη με την Αναγέννηση της Ανοιξης και αποτελεί μία γιορτή γεμάτη από ΦΩΣ και έκδηλη ΑΡΜΟΝΙΑ.

Ο Όμηρος στην Οδύσσεια περιγράφει την χώρα του υπερβορρά «Εγγύς γαρ νυκτός τε και η ματός είσι κελευθοι» Είναι τριγυρισμένη από ψηλά βουνά και έχει πάντα γλυκό κλίμα, σαν μία αιώνια Άνοιξη που κανείς δεν έχει δικαίωμα να φτάσει εκτός από τον γιό του Δία , τον φωτεινό Απόλλωνα.

Τα Πύθια, είχαν αμιγώς πνευματική διάσταση, χάρη στην Μουσική και την ποίηση και ένα από τα πασίγνωστα αγάλματα που βρίσκεται στο Μουσείο των Δελφών, ο Ηνίοχος έχει σχέση με τους αγώνες αυτούς. Περιελάμβαναν μουσικούς διαγωνισμούς και γυμνικούς αγώνες. Τους πυθικούς αγώνες λέγεται ότι ίδρυσε και καθιέρωσε ο ίδιος ο θεός Απόλλων και ετελούντο αρχικά κάθε οχτώ χρόνια, ενώ αργότερα κάθε τέσσερα χρόνια. Στην τελική τους φάση τα Πύθια γίνονταν στο Στάδιο των Δελφών, λίγο πιο πάνω από το ιερό του Απόλλωνα. Το έπαθλο για κάθε νικητή ήταν ένα απλό στεφάνι δάφνης.

Στους Δελφούς ως πρώτος Πυθιονίκης αναφέρεται ο Χρυσόθεμις.

Δυστυχώς σταμάτησαν οριστικά το 394 μ.Χ. όταν ο βυζαντινός αυτοκράτορας Θεοδόσιος κατάργησε με διάταγμά του τους αθλητικούς αγώνες της αρχαιότητας.

Τα Σεπτήρια, που τελούνταν κάθε εννιά χρόνια τα θέσπισαν οι κάτοικοι των Δελφών για να γιορτάσουν την επιστροφή του ΦΟΙΒΟΥ. Αναπαράσταινε τις φάσεις του αγώνα του θεού κατά του Πύθωνα. Ο νικητήριος παιάνας αφηγείται τη κοσμογονική θεομαχία κατά του πύθωνα και αποτυπώνει την αγαλλίαση των πιστών για τη νίκη του.

Μια πομπή μ’ επικεφαλής ένα παιδί, βάδιζε προς το βορρά, στην κοιλάδα των Τεμπών, όπου και πρόσφεραν θυσία στο βωμό του θεού Απόλλωνα. Έκοβαν έπειτα όλα τα δάφνινα κλαδιά κι επέστρεφαν στους Δελφούς από την Ιερά Οδό, την Πυθιάδα Οδό, απ’ όπου ο Απόλλωνας είχε περάσει. Κι ονόμαζαν το δεύτερο μέρος της γιορτής των Σεπτηρίων «Δαφνηφόρια»

Στη Δήλο ο αρχαιότερος υμνωδός είναι ο Λύκειος. Υπάρχουν άσματα όπως είναι ο «Ύμνος στον Απόλλωνα τον Δήλειο», ο αρχαιότερος των σωζόμενων Ομηρικών Ύμνων.

Ο Φοίβος καθιερώθηκε και ως θεός της Μουσικής και ο Πλούταρχος στο «περί Μουσικής» (133) γράφει: «Ἡμεῖς δ’ οὐκ ἄνθρωπον τινα παρελάβομεν εὑρετὴν τῆς μουσικῆς ἀγαθῶν, ἀλλὰ τὸν πάσαις ταῖς ἀρεταῖς κεκοσμημένον θεὸν Ἀπόλλωνα»… Στη Δήλο ο αρχαιότερος υμνωδός είναι ο Λύκειος, και ο «Ύμνος στον Απόλλωνα τον Δήλειο» είναι ο αρχαιότερος των σωζόμενων Ομηρικών Ύμνων .

Ο Ομηρικός ύμνος θέλει το θεό της Μουσικής να κρατάει με χάρη στα χέρια τη φόρμιγγα και να ακροπατεί κιθαρίζοντας ανέμελα («Ἀπόλλων φόρμιγγ ἐν χείρεσσιν ἔχων χάριεν κιθάριζε καλὰ καὶ ὕψιβιβάς») και ο Πίνδαρος θεωρεί το θεό: «χορευτή, βασιλιά της χαράς, με πλατιά φαρέτρα» («ὀρχηστ’ ἀγλαΐας ἀνάσσων, εὐρυφάρετρ Ἄπολλον»)…

Ο Απόλλων ονομάζεται και «Μουσαγέτης», δηλαδή αρχηγός του χορού των Μουσών, που η μουσική τους παραλύει κάθε ωμή βία και φέρνει την αρμονία την έμπνευση και την ειρήνη . Διέμεναν μαζί με τον Απόλλωνα και ασχολούνταν με συνθέσεις ύμνων, χορεύοντας ασταμάτητα γύρω από το βωμό του, έψαλλαν με μελωδική αρμονία τα κατορθώματά του , τις ονόμαζαν δε και “Παρνασσίδες”.

«Απόλλωνας ονομάζεται η αναλλοίωτη ύπαρξη και η ροή του γίγνεσθαι,. Τον Απόλλωνα τον συνοδεύουν οι Μούσες και η Μνημοσύνη και τον Πλούτωνα, η Λήθη και η Σιωπή. (Πλούταρχος, Περί του Εί του εν Δελφοίς)».

Οι τρείς χάριτες ,κόρες του Δία και της Ευρυνόμης, με τα ονόματα Αγλαΐα, Ευφροσύνη και Θάλεια, κάθονται συνήθως δίπλα στον Απόλλωνα πολύ συχνά μαζί με τις Μούσες και δοξολογούν τον Δία. Ο Κολοσσιαίος Απόλλων, έργο των Τεκταίου και Αγγελίωνα κρατά με το ένα χέρι τόξο και με το άλλο έφερε τις τρείς Χάριτες.

Αγαπημένα ζώα συνδεδεμένα με τον Απόλλωνα είναι το Γεράκι και ο Κύκνος, ο Λύκος και το Δελφίνι.

Ιερά φυτά του η Δάφνη, ο Ηλίανθος,, η Μυρίκη, το Ηλιοτρόπιο και ο Υάκινθος

Ιερά σύμβολά του ο Τρίπους, η Κιθάρα, το τόξο με το βέλος και λατρευτικό χρώμα του το Χρυσό

Το επτά είναι ο ιερός αριθμός του γιατί γέννησή του ήταν την έβδομη του μήνα, γι΄αυτό και τα επίθετα Εβδομαίος, Εβδομαγής και κάθε εβδόμη μέρα ήταν ιερή. Οι Κύκνοι της Μαιονίας κατά τον Αλεξανδρινό ποιητή Καλλίμαχο έκαναν επτά φορές τον γύρο της Δήλου, άδοντας την γέννηση του, και επτά χορδές έβαλε στην λύρα του.

ΙΕΡΑ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ

Κοντά στο Ηρώο του Πτώου στο Καστράκι , στη θέση Περδικόβρυση, είχε κτισθεί ο ναός του Απόλλωνα και μαζί με αυτό λειτουργούσε και το μαντείο του θεού που χαρακτηριζόταν «αψευδές», δηλαδή, αλάθητο στους χρησμούς.

Το μαντείο αυτό, επειδή έδινε χρησμούς και σε μη Ελληνική γλώσσα, λεγόταν πολύφωνο. Ο Απόλλων στην περιοχή αυτή λεγόταν Πτώος και Ακραίφιος

Το κτιριακό συγκρότημα του ιερού του Πτώου Απόλλωνα περιελάμβανε: Το ναό του Απόλλωνα, το μαντικό σπήλαιο, το ναό της Προναίας Αθηνάς, ένα θέατρο, μια μεγάλη δεξαμενή αποθήκευσης νερού, λουτρά, οικοδομήματα για τους ιερείς, δημοσίους λειτουργούς και επισκέπτες και ένα θόλο. Από επιγραφές μαθαίνουμε ότι το μαντείο αποτελούσε πνευματικό κέντρο προστατευόμενο από την ομοσπονδία των Βοιωτικών Πόλεων «Το κοινό των Βοιωτών».

Τα Πτώϊα ήταν αγωνίσματα πνευματικού ενδιαφέροντος, που τελούνταν κάθε πέντε χρόνια. Υπήρχαν τα αθλήματα του Σαλπιστή, Κήρυκος, Ραψωδού, Ποιητή Επών, Αθλητή, και Κιθαρωδού.

Με την έλευση του χριστιανισμού το Μαντείο σίγησε το 177 και μαζί του διακόπηκαν και οι αγώνες αυτοί.

Στην Θήβα υπήρχε επίσης ένας ναός στον λόφο του Ισμηνίου και έχουν δρομολογηθεί ανασκαφές με έναρξη τον Ιούνιο 2011.

Στη νότια πλευρά της Ιεράς Οδού, στην περιοχή Δαφνί υπήρχε το ιερό του Απόλλωνα και ήταν μία από τις πιο σημαντικές στάσεις της Ελευσινιακής πομπής, όπως μας γνωστοποιεί ο Παυσανίας. Γι΄αυτό χρησίμευε και για την λατρεία προς τιμήν της Δήμητρας και της Περσεφόνης. Ο Απόλλων εδώ είχε την προσωνυμία «Δαφνηφόρος», σύμφωνα με μία επιγραφή σε μαρμάρινη έδρα-θρόνο στο αθηναϊκό θέατρο του Διονύσου, «Ιερέως Απόλλωνος Δαφνηφόρο» .

Ο ναός του Δαφνηφόρου Απόλλωνα που βρίσκεται στην Ερέτρια σαν πρώτος ναός χτίστηκε κατά την Γεωμετρική περίοδο και πρόκειται για εκατόμπεδο αψιδωτό, και είναι ο αρχαιότερος σύμφωνα με τον Όμηρο. Δίπλα του βρίσκεται το Δαφνηφορείο, που αποτελεί το αρχαιότερο αψιδωτό κτίσμα. Στο κέντρο του χώρου διατηρήθηκαν οι πήλινες βάσεις που κρατούσαν τους κορμούς της δάφνης και στήριζαν τη στέγη.

Στις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ., ένας άλλος ναός οικοδομήθηκε πάνω στον ήδη υπάρχοντα εκατόμπεδος αφιδωτός και αυτός . Ήταν ο μόνος ναός της Εύβοιας, μαζί με αυτόν της Αρτέμιδας στην Αυλίδα, που ήταν ιωνικής τεχνοτροπίας. Πάνω σε αυτόν ένας νέος ναός οικοδομήθηκε ξανά ο λαμπρότερος όλων. Ήταν ένας δωρικός περίπτερος ναός με 6 κίονες στην στενή πλευρά του και 14 στην μακριά του
Στον ναό του Δαφνηφόρου Απόλλωνα τελούνταν τα Δάφναια ή Δαφνηφόρια. Τελούνταν κάθε οχτώ χρόνια και γινόταν σε ανάμνηση του καθαρμού του Απόλλωνα μετά το φόνο του Πύθωνα. Κατά τη διάρκεια τους γίνονταν θυσίες με χορούς, ενώ τα παιδιά φόραγαν στεφάνια από δάφνη και τραγούδαγαν τα «δαφνηφορικά». Στα Δάφναια έπαιρναν μέρος προσκυνητές από όλη την Ελλάδα.

Σώζονται τμήματα της ανάγλυφης παράστασης που κοσμούσε το δυτικό αέτωμα, και εικονίζεται η Αμαζονομαχία, όπου κεντρική θέση είχε η Αθηνά, της οποίας σώζεται ο κορμός με το γοργόνειο στο στήθος και το σύμπλεγμα του Θησέα με την Αντιόπη.

Στην Μίλητο ο Απόλλωνας λατρευόταν με το όνομα Διδυμαίος. Λέγεται ότι κτίστηκε από τον Βράγχο ιδιαίτερα αγαπητό από τον θεό. . Αναφέρεται πρώτη φορά στον Ομηρικό ύμνο του Απόλλωνα, γεγονός που αποδεικνύει πως το μαντείο υπήρχε πριν τον 7ο αιώνα Π.Ε ως δεύτερος μεγαλύτερος ιερός χώρος στην αρχαία Ελλάδα μετά τους Δελφούς και ενισχύθηκε ακόμη με τις περιγραφές του Ηρόδοτου του Αλικαρνασσέα για τις ιωνικές πόλεις. Υπήρχαν ιερά αγάλματα ζώων, όπως ένα Λιοντάρι αφιερωμένο στον θεό Απόλλωνα.

Οι Πέρσες εκδίωξαν τους Βραγχίδες και έκαψαν τον ναό μεταφέροντας το χάλκινο άγαλμα του Απόλλωνα, έργο του Κάναχου του Σικυώνιου.

Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος απελευθέρωσε τις Ιωνικές πόλεις, οι Μιλήσιοι ξαναέκτισαν τον ναό, δίπτερο και εντυπωσιακά μεγάλων διαστάσεων ο δε Σέλευκος επανέφερε το μπρούτζινο άγαλμα του Απόλλωνα πίσω στο ιερό. Από τον 2ο αιώνα Π.Ε εορταζόταν τα Διδύμεια, μία πανελλήνια γιορτή. Το μαντείο συνέχισε να λειτουργεί μέχρι τα τέλη του 4ου αιώνα οπότε και τερματίστηκε η λειτουργία του από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο. Πολλά από τα αγάλματα του ναού βρίσκονται, που αλλού, στο Βρετανικό Μουσείο.

Στα παράλια της Μικράς Ασίας βρισκόταν το Μαντείο της Κλάρου, που το ίδρυσε η κόρη του Τειρεσία Μαντώ. Στην δε Λυκία υπήρχε το Μαντείο τα Πάταρα.

Στην Πελοπόννησο έχουμε το Μαντείο του Άργους και στο χωριό Αμύκλες, πάνω σε έναν λόφο δέσποζε κάποτε ο θρόνος του Απόλλωνα Αμυκλαίου, ένας περίτεχνος και περίλαμπρος ναός αρκετών χιλιάδων χρόνων μαζί με το 13 Μέτρων άγαλμα του θεού. Δεν πρόκειται για έναν ακόμη αρχαίο ναό, αλλά ίσως για το σημαντικότερο ιερό τόπο της αρχαίας Πελοποννήσου. Πρόκειται για ένα μνημείο μοναδικό στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, ήταν γεμάτος με μυθολογικές παραστάσεις που περιγράφονται λεπτομερώς από τον Παυσανία. Βρισκόταν ακριβώς επάνω από τον τάφο του Υακίνθου -τον οποίο λάτρευαν οι Σπαρτιάτες έχοντας χτίσει στο ίδιο σημείο παλαιότερα ένα ιερό.

Το σχεδιασμό του πραγματοποίησε ο Ίωανας Βαθυκλής, διάσημος αρχιτέκτονας από τη Μαγνησία της Μ. Ασίας.

Με την κυριαρχία του Χριστιανισμού όμως μαζί με το πολυετές κύμα βανδαλισμών και καταστροφής των αρχαίων ιερών καταστράφηκε και το Αμυκλαίο εξαφανίζοντας από προσώπου γης το θαύμα με το θρόνο του Απόλλωνα…

Ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες της Φιγάλειας είναι ένας από τους σπουδαιότερους και επιβλητικότερους της αρχαιότητας ,πάνω στα βουνά στα 1.130 μέτρα μεταξύ Ηλείας, Αρκαδίας και Μεσσηνίας.

Το μνημείο αυτό με την πανανθρώπινη σημασία είναι ένα από τα καλύτερα σωζόμενα της κλασικής αρχαιότητας περιλήφθηκε στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς ανεγέρθηκε το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ μετά από υπόδειξη των ιερέων του Απόλλωνα από τους Δελφούς αποδίδεται στον Ικτίνο. Τμήμα της ζωφόρου του ναού αποσπάστηκε το 1814 και εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο.

Η ζωφόρος που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Παιώνιος, δημιουργός της Νίκης αναπαριστά δύο θέματα: τη μάχη ανάμεσα στους Έλληνες, με αρχηγό τον Ηρακλή ο οποίος διακρίνεται από τη λεοντή του και τις Αμαζόνες και τη μάχη Λαπιθών και Κενταύρων. Οι γυναίκες των Λαπιθών απεικονίζονται να κρατούν σφιχτά τα μικρά παιδιά τους καθώς προσπαθούν να αντισταθούν.

Ο Παυσανίας, θαμπώθηκε από την ομορφιά του και τον κατέταξε δεύτερο μετά της Τεγέας σε κάλλος και αρμονία. Ο ναός ξεχωρίζει γιατί δεν εμφανίζει ανατολικομεσημβρινό προσανατολισμό αλλά είναι κατασκευασμένος με διεύθυνση από βορρά προς νότο.

Η πλαγιά που είναι χτισμένος ο ναός έχει διαμορφωθεί τεχνητά σε οριζόντιο επίπεδο και ο ναός τοποθετήθηκε κεντρικά πάνω σε αυτή η είσοδος του ναού είναι στην βόρεια πλευρά του με προσανατολισμό τους Δελφούς.

Μία πέτρινη “ειδική” βάση που πάνω σε αυτή τοποθετήθηκε ο ναός. Η βάση αυτή είναι ειδική, και μοναδική στον κόσμο, διότι λόγω της μελετημένης κλίσης της, επιτρέπει στον ναό να ολισθαίνει πάνω σε αυτή κατά 50.2 δευτερόλεπτα της μοίρας κάθε χρόνο με σκοπό να στοχεύει διαρκώς στον ίδιο αστρικό σημείο, που είναι ο Σείριος ακολουθώντας την μετάπτωση των ισημεριών. Ο δεύτερος ναός στην κορυφή του βουνού Κωτύλιο έπαιζε τον ρόλο του δείκτη. Δηλαδή αν κάποιος στεκόταν στην είσοδο του μεγάλου ναού σε πλήρη στοίχιση με τον μικρό ναό της κορυφής, τότε έβλεπε το σημείο 0 του βορρά! Μία τεράστια πυξίδα δηλαδή κατασκευασμένη από γρανίτη και μάρμαρο!

Αρχιτεκτονικά ο ναός συνδυάζει και τους τρεις βασικούς αρχιτεκτονικούς ρυθμούς και είναι το μοναδικό αρχαίο οικοδόμημα που παρατηρείται αυτό το φαινόμενο. Έτσι εξωτερικά είναι Δωρικού ρυθμού, στο εσωτερικό του είναι καθαρά Ιωνικού ρυθμού αλλά οι κίονες του κοσμούνται με Κορινθιακού ρυθμού κιονόκρανα.

ΛΥΚΕΙΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝ
ΣΘΕΝΟΣ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ

Το Λευκό Φώς είναι το Λύκειον Φώς του Απόλλωνα, από την λύκη του λυκαυγούς και του λυκό φωτός, προερχόμενο, απαιτεί προϋποθέσεις γνώσεων του πρωταρχικού απρόσωπου θείου Νόμου, που με μυστικό τρόπο μας παραδόθηκε διαμέσου της μυθολογίας μας . Αυτή η λαμπρή κληρονομιά μας που αποτελεί αρωγό στο μεγάλο έργο της Ηλιακής μετάλλαξης της ψυχής.

Το θείον δεν εκδηλώνεται στον θνητό δια της απευθείας επαφής, δεν πληγώνει, δεν τραυματίζει την ψυχή αλλά μόνο την θωπεύει δια των σημείων.

«Ο άναξ ο οποίος είναι ο κύριος του μαντείου των Δελφών, ούτε λέγει ούτε κρύπτει, αλλά σημαίνει»

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ

Ποία η σύνδεση του νοητού φωτός, της καθαρότητας της Νόησης του Απόλλωνα με την Δικαιοσύνη.

Το Μαντείο ήταν αρχικά αφιερωμένο στην Γαία και στην συνέχεια στην κόρη της την Θέμιδα, επόπτρια των θεσμών. Η παράδοση του Μαντείου από την θέμιδα στον Απόλλωνα μεταφέρει την αρμοδιότητα απονομής της Δικαιοσύνης στον νέο θεό. Έτσι ο Απόλλωνας αναλαμβάνει την εφαρμογή του Νόμου και της Δικαιοσύνης, αφού διδάσκεται του θεσμούς από την ίδια την Θέμιδα.

 
«Οὐρανόπαιδ᾽ ἁγνὴν καλέω Θέμιν εὐπατέρειαν, Γαίης τὸ βλάστημα, νέην καλυκώπιδα κούρην, ἣ πρώτη κατέδειξε βροτοῖς μαντήιον ἁγνὸν Δελφικῶι ἐν κευθμῶνι θεμιστεύουσα θεοῖσ<ι> Πυθίωι ἐν δαπέδωι, ὅθι Πύθων ἐμβασίλευεν· ἣ καὶ Φοῖβον ἄνακτα θεμιστοσύνας ἐδίδαξε·»

«Την κόρην του Ουρανού την αγνήν προσκαλώ, την θέμιν με τον καλόν πατέρα, το νέον βλαστάρι της Γης την κόρην πού έχει πρόσωπον σαν άνθος,
πού πρώτη έδειξε εις τους ανθρώπους το ιερόν μαντείον
εις τον κρυψώνα των Δελφών και απέδιδε το δίκαιον εις τους θεούς εις τον ναόν του Απόλλωνος, ότε έβασίλευεν εις τους Δελφούς αυτή πού και τον Φοίβον τον άνακτα εδίδαξε τα δίκαια»

ΟΡΦΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΘΕΜΙΔΑ

Επίσης ο Απόλλων μόλις γεννήθηκε η Θέμις του πρόσφερε νέκταρ και αμβροσία, που επικυρώνει την ύψιστη λειτουργία την οποία αναλαμβάνει. Έτσι ο Απόλλων καθίσταται κάτοχος της σφραγίδας, η οποία επικυρώνει την ισχύ του επί του παντός και αφετέρου την χρυσή Λύρα, ως Χρυσολύρης, δια των δονήσεων του ήχου απλώνεται στο νοήμον σύμπαν, επικράτεια του Διός την Νοόσφαιρα του παντός, γιατί ο Νους είναι ο Ους.

Ο Απόλλων κατέχει την Ουράνια Σφραγίδα διότι είναι το Νοητόν Σώμα του Σύμπαντος κόσμου και έχει το « πανδερκές φαεσίμβροτον όμμα»

«Ούνεκα παντός έχεις κόσμου σφρηγίδα τυπώτιν..’’ 

Ορφικός Ύμνος Απόλλωνα

Από τα Μνημεία και τους Ναούς του Απόλλωνα εκπέμπονται τα Φαεινά Σήματα που έχουν την δυνατότητα να θεραπεύσουν τον θνητό από τα τέρατα της ψυχής του, φωτίζοντας της τα πιο απόκρυφα σημεία της.

ΤΟ ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ είναι το ισχυρότερο Απολλώνιο όπλο, αλλά και φάρμακο για την ψυχή, το οποίο ο ήρωας οφείλει να κατακτήσει.

Τα βέλη του εκατηβελέτου Απόλλωνα αποκαθαίρουν για πάντα την ψυχή από την αταξία, δυσαρμονία, αρρυθμία, ασχήμια, της άνευ σχήματος όψης των πραγμάτων και των όντων και την αδικία, η οποία έτοιμη πια θα ανασύρει από την λήθη (Λητώ) τις Απολλώνιες Αποτυπώσεις.

Αποτυπώσεις είναι τα γιγάντια όπλα, τα ψυχικά μας αντισώματα, η Απολλώνιος Σφραγίδα, η οποία καθεύδει, κοιμάται στο Διονυσιακό Λίκνο της ψυχής. Τα ουράνια αυτά αποτυπώματα θα καταπολεμήσουν τους ιούς της μαζικοποίησης, ηλιθιοποίησης και εξαφάνισης κάθε ατομικότητας από το θνητό όν και θα απαλλάξει τον εγκέφαλο από κάθε μορφής πλύσης, η οποία έντεχνα και δόλια παρεισφρέει στο υποσυνείδητο μέσω απατηλών εικόνων.

Η κάθαρση θα επανδρώσει εκ των έσω την ψυχή με σθένος και ανδρεία ώστε να αντισταθεί σε όλον αυτόν τον ορυμαγδό, να συγκρατήσει την αυτοτέλεια της να παραμείνει στην ενσυνείδητο επιλογή των δικαίων αποφάσεων της.

Ο Απόλλων, δια του φωτισμού της διάνοιας, είναι ο κατ΄εξοχήν θεός, ο κατέχων το σκήπτρο του συμβολισμού. Σε αυτόν ανήκει το λεξιλόγιο, το προκύπτον από τα πιο ισχυρά σύμβολα, το ΤΟΞΟ και ΤΑ ΒΕΛΗ ΤΟΥ.

Η Ελληνική γλώσσα δια της Μυθολογίας αφιέρωσε στον θεό του Φωτός, το σύμ-βολον, το βάλλον δια τον βολών/βελών του τόξου την διάνοια, ενώ ταυτόχρονα την φωτίζει με αυτά. Και οι δύο επιδιώξεις, του φωτισμού, που χωρίς αυτό ο στόχος είναι δυσδιάκριτος και η αποτυχία αναπόφευκτος, και της επίτευξης του στόχου είναι της δικαιοδοσίας του θεού.

Η τοξευτική τέχνη αποτελείται από τέσσερις σύνθετους συλλογισμούς, τέσσερις ιδιότητες του Θεού Απόλλωνα και αναφέρονται από τον Σωκράτη στον διάλογο «ΚΡΑΤΥΛΟΣ» του Πλάτωνα, και είναι Η ΤΟΞΕΥΤΙΚΗ, Η ΜΟΥΣΙΚΗ, Η ΜΑΝΤΙΚΗ, Η ΙΑΤΡΙΚΗ.

Η πεμπτουσία της Απολλώνειας λατρείας που αποτελείται απο τρεις θεϊκές ιδιότητές του τη Μουσική, τη Μαντική και την Αυτοκριτική στοχεύει τον «εσωτερικό άνθρωπο» και οδηγούν και οι τρείς τους (μέσω «συν-κίνησης») στην Έμπνευση και την Έκσταση και την κάθαρση για να επιτευχθεί η Υπέρβαση

Ο Σωκράτης αναλύει τις Απολλώνιες ιδιότητες που συνοδεύουν την ψυχή του ικέτη με την κάθαρση, την εναρμόνιση, την πρόληψη και την υγεία.

ΚΑΘΑΡΣΗ—— ΔΙΑ ΤΗΣ ΤΟΞΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ——-ΔΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
ΠΡΟΓΝΩΣΗ——- ΔΙΑ ΤΗΣ ΜΑΝΤΙΚΗΣ.

Η Ιατρική, η τέταρτη ιδιότητα του θεού απαιτεί την άσκηση και των τριών πρώτων ενσυνείδητων ενεργειών και που συμβολίζονται αντίστοιχα με το ΤΟΞΟ, ΛΥΡΑ και τον ΤΡΙΠΟΔΑ. Το αποτέλεσμα είναι η Υγεία, φυσική συνέπεια αυτών των τριών. Αθέατος και άνευ συμβόλου η Υγεία δεσπόζει υπέροχος, και παρούσα.

Η ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ

ΤΟΞΟ

Σαν αντικείμενο στο υλικό πεδίο το τόξο όταν βάλλει δια των βελών του επιτυχώς τον στόχο τραυματίζει ή σκοτώνει. Ως σύμβολο, το ημερήσιο τόξο της διαδρομής του Ήλιου στον ουρανό, βάλλον δια των βελών του/ακτίνων του φωτίζει την Γή. Έτσι η νοητή εικόνα του τόξου μεταλλάσσεται σε Ιδέα και το τόξο από φονικό όπλο γίνεται το Φώς του Ζωοδότη Ήλιου, το σύμβολο του.

Σαν αρχέτυπο, το τόξο μετουσιώνεται, όταν ο υπερφορτισμένος από συν-κινήσεις νους το χρησιμοποιεί σαν όπλο εξόντωσης της άγνοιας/δοκησισοφίας.

ΛΥΡΑ

Σαν αντικείμενο είναι το επτάχορδο μουσικό όργανο που συνοδεύει τα έπη και τις ωδές.

Σαν σύμβολο, με τις επτά χορδές της αγγίζει το συναίσθημα και συγκινεί, συν-κινεί τους επτά ομοίους αιθερικούς χιτώνες του ανθρώπου. Παλμοδονεί στις ίδιες συχνότητες τον άνθρωπο με την μελωδία, την αρμονία και τον ρυθμό. Έχουμε λοιπόν την σύνδεση της αοράτου Μουσικής με τον ορατό άνθρωπο.
Σαν αρχέτυπο, οι μελωδίες της Λύρας, σχηματίζουν αόρατους κύκλους στον αέρα δια των επτά τόνων και με αυτά μεταδίδονται κυκλικώς. Πρώτος ο Πυθαγόρας τους ανακάλυψε με το μονόχορδο. Μεταλλασσόμενοι νοητικώς οι κύκλοι της Λύρας στο αιθερικό διάστημα, εντός του οποίου όλα κινούνται κυκλικά, συν-κινούνται , και ο Απόλλων συντονίζει τις επτά τροχιές των πλανητών με τους επτά χιτώνες των αφυπνισθέντων θνητών. Η Λύρα κινείται και στο ορατό δια των χορδών της και στο αόρατο δια του ήχου, και ο Απόλλων συντονίζει.

Τόξον και Λύρα και η χορδή συμμετέχει και στα δύο, χαρακτηρίζουσα δύο αντιθετικές έννοιες. Την έννοια του τόξου/πολέμου , με την έννοια της λύρας/αρμονίας/ζωή. Μία η χορδή του τόξου, στο νοητικό φορέα, επτά οι χορδές της λύρας, στο συναισθηματικό φορέα, εναρμονίζουν δια της φαντασίας τον ψυχονοητικό ορίζοντα του ανθρώπου.

Στον Χ-ωροχρόνο, οι 7 χορδές της λύρας έχουν αποκρύψει την ροή της ωδής, ενώ η μία χορδή του τόξου έχει φονεύσει την ορδή των σκέψεων.

Χ Ο Ρ Δ Η= Χ+ ΡΟΗ+ ΩΔΗ Χ Ο Ρ Δ Η= Χ+ ΟΡΔΗ

Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΤΡΙΠΟΔΟΣ

Ο Τρίποδας σαν σκεύος χρησιμοποιείτο σε πολλές εργασίες, κατεργασμένοι με πολλή τέχνη τηρούντο σαν κόσμημα στον οίκο και προσφέρετο σαν τιμητικό δώρο.

Σαν σύμβολο, αλλάζοντας επίπεδο από ένα απλό σκεύος σε ιερό Τρίποδα, αλληγορείται δια του σχήματος του ισόπλευρου τριγώνου, που έχει τις τρείς πλευρές και τις γωνίες ίσες. Η ισότης συμβολίζει την ίση σημασία που πρέπει να δίνουμε στα τρία σώματα/φορείς του ανθρώπινου όντος. Το Ενστικτώδες/Επιθυμητικό, το Συναισθηματικών/θυμοειδές, και το Νοητικόν/Λογιστικόν, σύμφωνα με την Πλατωνική ορολογία στον «Φαίδρο».

Παράλληλα ο τρίποδας ανάγει στις τρείς θείες ιδιότητες, ΤΟ ΚΑΛΛΟΣ, ΤΗΝ ΣΟΦΙΑ, και ΤΗΝ ΑΓΑΘΟΤΗΤΑ.

Σαν αρχέτυπο, ο ιερός Τρίποδας μετουσιώνεται, όταν εκπροσωπεί τον χρόνο. ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΠΑΡΟΝ , ΜΕΛΛΟΝ. Η συνολική θέαση της αιωνιότητας, προνόμιο του θεού Απόλλωνα, θεού του Νοητού Φωτός, επιτρέπει δια της καθολικής γνώσης εις τον αεί χρόνο την πρόβλεψη δια της αμφισημίας.
Ουδέν το προδιαγεγραμμένο. Τα πάντα εν τω γίγνεσθαι με την δυνατότητα της διπλής κατευθύνσεως, ΑΝΟΔΙΚΗΣ/ΚΑΘΟΔΙΚΗΣ, ΔΕΞΙΑΣ/ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ, ΘΕΤΙΚΗΣ/ΑΡΝΗΤΙΚΗΣ. Ανάλογα του εξελικτικού επιπέδου του όντος, το οποίο υπέβαλλε την ικεσία στον θεό, θα πραγματοποιηθεί δια της ελεύθερης βούλησης του και η επιλογή των αποφάσεων του. Το συγκινησιακό επίπεδο του ικέτου, ο οποίος παραλαμβάνει τον χρησμό, έχει μετατρέψει τον Ιερό Τρίποδα σε Μέγιστο των Αρχετύπων της ψυχής, εφόσον ο ίδιος ο θεός του εξασφαλίζει την ελεύθερη επιλογή δια τις αποφάσεις του βίου του. ΔΕΝ ΤΟΥ ΤΙΣ ΠΡΟΚΑΘΟΡΙΖΕΙ. Γι΄αυτό και ο θεός είναι αμφίσημος στις προβλέψεις του.

Ο Τρίποδας, δια της Μαντικής, αποσαφηνίζει ότι η πρόβλεψη προηγείται του αιτίου (Τόξο) και της θεραπείας (Λύρα), αφού ο ικέτης του Απόλλωνα γνωρίζει την χρήση των δύο αυτών συμβόλων του θεού. Με την συνειδητοποίηση του συνολικού χρόνου δια του μαντικού τρίποδα δεν θα ασθενήσει ποτέ στο μέλλον, αφού αναγνωρίζει εκ των προτέρων το αίτιον, το οποίον οδηγεί στο ορατό σύμπτωμα της ασθένειας. Οι κακές βλαβερές εν-τυπ-ώσεις εκδηλώνονται εξερχόμενες σαν εκ-τυπ-ώσεις πρώτον στην ψυχή και στην συνέχεια στο σώμα.

Ο ΠΥΘΙΟΣ Απόλλων, αυτός που φωτίζει σαν προβολέας την ανθρώπινη διάνοια , είναι αυτός που παρέχει την δυνατότητα της ανέλιξης της μαντικής τέχνης στους θνητούς που επέλεξαν σαν σκοπό της ζωής τους την πραγμάτωση της εντολής του, «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΌΝ».

ΠΥΘΙΟΣ το πρώτο χαρακτηριστικό του γνώρισμα, που μπορεί να επικαλεστεί ο θνητός. Έχει δύο ρίζες εκ του ΠΥΝΘΑΝΟΜΑΙ που σημαίνει μαθαίνω κάτι, πληροφορούμαι αφού ρωτήσω και η δεύτερη εκ του ΠΥΘΩ που σημαίνει επιφέρω την σήψη.

Ο Πύθιος Απόλλων εκ του ρήματος πυνθάνομαι φονεύει την δράκαινα ΠΥΘΩ, δηλ. φονεύει την σήψη/άγνοια με την τοξευτική τέχνη, όταν δίνει τις απαντήσεις στις απορίες των ικετών του προβαίνοντας στην κάθαρση της ψυχής τους.

Ο δράκων Πύθων τέκνο της Γαίας στην οποία ανήκε η δικαιοδοσία του μαντείου των Δελφών και εφρουρείτο από αυτόν. Στην συνέχεια μοιράστηκε με τον Ποσειδώνα, ακολούθως με την Θέμιδα, Φοίβη, Μούσες και κατέληξε με τους άνακτες εκ περιτροπής κατά την διάρκεια του Ηλιακού έτους τον Απόλλωνα και τον ετεροθαλή αδελφό του Διόνυσο. Η διαδοχή αυτή σημειολογεί και την πορεία του ανθρώπινου ψυχισμού, αφού η αρχή γίνεται με την Γαία /ένστικτα και τον Ποσειδώνα/συναισθήματα και καταλήγει με τους γιούς του Διός/Νου, τον Απόλλωνα/Γνώση/Μέτρο και τον Διόνυσο/απελευθερωτή των ψυχών/ ενθουσιασμός.

Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΜΑΝΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ

Πρώτον προμαντεύει το ενστικτώδες μέρος της ψυχής (ΓΑΙΑ). Είναι τα προμηνύματα της αρχέγονης μας φύσης, αφού δύσκολη η επιβίωση του ανθρώπινου είδους στην άγρια κατάσταση.

Στην συνέχεια τα ένστικτα αποδέχονται την συγκυριαρχία με το συναίσθημα (ΠΟΣΕΙΔΩΝ). Τότε εκδηλώνονται οι τάσεις φιλίας συμπάθειας αγάπης, μίσους, μέσα από την ανάγκη για επαφές και σχέσεις με τους άλλους. Έτσι προκύπτουν τα πρώτα άλογα συναισθήματα που προέρχονται από τη μείξη των εξωτερικών υποκειμενικών εντυπώσεων και το συμφέρον για την επιβίωση.

Προς όφελος τώρα των ομάδων που δημιουργούνται καθίστανται θεσμοί και νόμου που τελειοποιούνται σταδιακά με την Θέμιδα που με τον Δία αποκτούν τις ΩΡΕΣ, που ορίζουν την ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, αιτία της ΕΥΝΟΜΙΑΣ με έπαθλο της ΕΙΡΗΝΗ, και τις ΜΟΙΡΕΣ που τις στηρίζουν στο διηνεκές του χρόνου.

Ακολουθεί η προάγγελος του φωτισμού της διάνοιας μας, η Τιτανίς ΦΟΙΒΗ, κόρη της Γαίας και του Ουρανού, που αναλαμβάνει το μαντείο των Δελφών μαζί με τον Τιτάνα αδελφός της Κοίο, και που είναι οι γονείς της Αστερίας και της Λητούς.

Ο ΚΟΙΟΣ είναι ο ΟΙΚΟΣ της Νόησης μας που φωτίζεται από την σύζυγό του ΦΟΙΒΗ/ΦΩΣ, γιαγιά του Απόλλωνα που του παρέχει το όνομά της, ενώνοντας το γένος των Τιτάνων με το γένος των Ολυμπίων. Κοινή μήτρα/μητέρα όλων μας η ΓΑΙΑ.Το Μαντείο συνδέεται με τις Μούσες, επέρχεται δηλ. η ανύψωση της ψυχή στο Όρος Ελικών. Θυγατέρες της Τιτανιδος Μνημοσύνης οι εννέα Μούσες/Μυήσεις είναι οι σταδιακές αποκαλύψεις των δυνατοτήτων της ψυχής μας που θα καταστούν εν ενεργεία, δια της Μνημοσύνης/ ΕΝΘΥΜΗΣΗΣ Η ΕΝΘΕΟΣ ΜΥΗΣΙΣ. Οι ετεροθαλείς αδελφές του Μουσαγέτη Απόλλωνα καθοδηγούν την διάνοια μας προς την κατανόηση των θείων οραμάτων και εξασκούν την ψυχή μας στην ενορατική σύλληψη του Σύμπαντος και των προτύπων Ιδεών.

Κατά τον Ομηρικό Ύμνο, ήρθε το ΦΩΣ/ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ και σκότωσε το σκότος, αποκαθαίροντας την ψυχή από την δοκησισοφία, με όπλο ο Εκατηβελέτης το Τόξο του με τα εκατό βέλη.

Και ήρθε και ο Διόνυσος, ο θεός μέσα μας, ο ενθουσιασμός που μοιράζεται το εν τέταρτο του χρόνου, δηλ. τους τρείς Χειμερινούς μήνες την κυριαρχία του Ιερού χώρου των Δελφών, αφού γεννήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου, την πιο σκοτεινή νύχτα. Τέσσερις μέρες μετά έρχεται το Φως, και όπως μας γνωστοποιεί ο Όμηρος τέσσερις μέρες μετά την γέννησή του 7ην Θαργηλίωνος (21 Μαΐου), ο Απόλλων αποχωρεί από την Δήλο και φθάνει στους Δελφούς, όπου εξοντώνει την Δράκαινα. Το τέσσερα εκπροσωπεί την ΓΕΝΝΗΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΩΡΙΜΑΝΣΗ και ΑΦΟΜΟΙΩΣΗ, καθώς επίσης συμβολίζει και τα τέσσερα στοιχεία ΓΗ, ΥΔΩΡ, ΑΗΡ, ΠΥΡ, στον χώρο, τα οποία η ψυχή πρέπει να εξερευνήσει, γνωρίσει και κατανοήσει προτού προχωρήσει στην εξόντωση της εσωτερικής Δράκαινας. Η Πυθώ είναι συμβολική εικόνα της χρόνιας αοριστίας, αδράνειας, αδιαφορίας και άγνοιας, η οποία ενεδρεύει στην ψυχή μας, που αγνοεί την ύπαρξη των τεσσάρων στοιχείων αυτών καθώς και την ανάμειξή τους, και δεν είναι σε θέση, «καθεύδουσα γαρ» να εκφράσει ερωτήματα επί της ουσίας των όντων. Και χωρίς απορίες και ερωτήσεις δεν υπάρχουν και απαντήσεις και συνεπώς η άνοδος στα ΑΠΟΛΛΩΝΙΑ ΠΕΔΙΑ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ είναι ανέφικτος.

ΧΡΟΝΟΣ, Ο ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΩΝ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΗΜΕΡΩΝ ΚΑΙ ΧΩΡΟΣ, Ο ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΩΝ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ, ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ,ΦΕΡΟΥΝ ΤΗΝ ΑΔΙΑΣΠΑΣΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ, ΟΤΑΝ Η ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ ΨΥΧΗ ΕΞΟΝΤΩΣΕΙ ΤΟΥΣ ΦΟΒΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑΠΟΝΤΙΣΕΙ ΣΤΗΝ ΑΒΥΣΣΟ ΤΗΣ ΑΓΝΩΣΙΑΣ.

«Ο φίλος λοιπόν Απόλλων φαίνεται ότι τις απορίες της ζωής τις θεραπεύει και τις διαλύει, παρέχοντες χρησμούς προς εκείνους οι οποίοι τον συμβουλεύονται, τις απορίες όμως που αφορούν στο λογικό τις βάζει μέσα μας ο ίδιος και τις θέτει εμπρός στον εκ φύσεως ερευνητή της ψυχής, εμπνέοντας σε αυτόν διάθεση που οδηγεί στην αλήθεια, όπως αυτό είναι φανερό και σε άλλα πολλά, αλλά και στην καθιέρωση του ΕΙ. Διότι αυτό δηλ. το ΕΙ βέβαια δεν έγινε τυχαία ούτε με την εκτίναξη γραμμάτων μέσα από κληρωτίδα βρέθηκε σε πρώτη σειρά κοντά στον θεό, ώστε να λάβει την θέση ιερού αφιερώματος και θεάματος. Αντιθέτως, όσοι πρώτοι εξέτασαν την φύση του θεού το αποδέχθηκαν, όσοι πρώτοι εξέτασαν την φύση του θεού το αποδέχθηκαν αυτό, είτε επειδή ανεγνώρισαν σ΄αυτό ιδιαίτερη και έκτακτη δύναμη είτε επειδή το χρησιμοποίησαν ως σύμβολο προς κάτι άλλο άξιο μελέτης…» Πλούταρχος «Το περί του ΕΙ του εν Δελφοίς»

«ΕΙ ΕΝ» ΕΙΣΑΙ ΕΝΑ

Ήρθε ο καιρός για την Ελληνική συνειδητοποίηση ότι η αρχαία ψυχή ζει μέσα μας μαζί με όλα αυτά τα μεγάλα ιδεώδη. Ο Ανθρωπισμός υψώθηκε στο απόγειο της αναγνώρισής του με την ανύψωση της Δελφικής Ιδέας και την επικράτηση του ακτινοβόλου Απολλώνιου πνεύματος. Ο ανθρωπισμός ως μέγιστη ηθική αξία στοχεύει στη σύλληψη και κατανόηση που κατέχει η έννοια «Ανθρωπος» τόσο στην πνευματική του όσο και στην υλική του υπόσταση. Οι Έλληνες, σε αναζήτηση της θεϊκής τους υπόστασης μέσα από μία φιλοσοφική εμβάθυνση εισήλθαν στα άδυτα της Γνώσης και την αξιοποίησαν, την διαφύλαξαν και την ενσωμάτωσαν στους Μύθους τους.

Είθε οι αξίες του Ελληνικού πολιτισμού σαν αείζωες πηγές του πνευματικού φωτός να αναζωπυρωθούν και να φωτίσουν ξανά τον κόσμο, που τόσο το περιμένει και το εύχεται, να ζωντανέψει το όραμα του μεγάλου μας ποιητή Άγγελου Σικελιανού θεματοφύλακα των υψιπετών Δελφικών ιδεωδών και να γίνει ένα κάλεσμα για εξύψωση όλων των δυνάμεων του Ελληνισμού. ΝΑ ΣΤΟΧΑΣΤΟΥΜΕ ΔΕΛΦΙΚΑ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ!

ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΑΤΕΙΛΕΙ ΞΑΝΑ Ο ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ ΗΛΙΟΣ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΕΙ ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΤΗΣ ΝΟΗΜΑ Η ΖΩΗ ΜΑΣ!!!

«Η ΔΕΛΦΙΚΗ ΙΔΕΑ έχει δικαίωμα επιστροφής της σήμερα όσο ποτέ άλλοτε μέσα στον κόσμο, σαν απόρροια Κοσμικού προαιώνιου Λόγου, σαν εμπνεύστρια σκέψεων και πράξεων υπεράνω δογμάτων καιροσκοπικών θρησκειών και καθεστώτων. Η Ανθρώπινη Ψυχή ταλανίστηκε επί αιώνες μέσα σε μία πνευματική ένδεια, στο έρεβος της αμάθειας και του φόβου, δεσμεύτηκε οικτρά σε απολυταρχισμούς, δεισιδαιμονίες, παράλογους νόμους, απάνθρωπες και άδικες κοινωνίες.»

Ο τελευταίος χρησμός της Πυθίας: «ἔστ’ ἦμαρ ὅτε Φοίβος πάλιν ελεύσεται καὶ ες αεί ἔσσεται» Θα έρθει μέρα που ο Απόλλωνας θα επιστρέψει και θα μείνει για πάντα.

Για τον Απόλλωνα υπάρχουν γύρω στις 350 επικλήσεις, προσωνύμια και τοπικές λατρείες του, θεραπευτής, μάντις και ηλιακός θεός. Ας δούμε μερικά από αυτά.

Λύκειος, Αιγλήτης, δηλ. λάμπων, Με αυτό το επίθετο λατρευόταν στην Ανάφη, γιατί εκεί εμφανίστηκε με όλη του την αίγλη και έσωσε τους Αργοναύτες. Προς τιμήν του (Στράβων, Απολλώνιος ο Ρόδιος) διοργανώνονταν οι λαμπρές γιορτές Θευδαίσια και Θευξένια (Θεοξένια;).
Ξανθός, Ξανθοκάρηνος και Χρυσοκόμη, Δειγενέτης, αναγεννόμενος αδιάκοπα και Ακερσεκόμης, προσωνυμία αναφερόμενη στην πλούσια κόμη του, αυτός που τα μαλλιά του δεν κόπηκαν ποτέ, Εκηβόλος, αυτός που τα χαρακτηριστικά του πλήττουν από μακρυά. Ονομαζόταν και Νουμήνιος και κανόνιζε τους μήνες και την πορεία τους. Έτσι η αρχή κάθε μήνα ήταν αφιερωμένη στον θεό. Παιάν και Ιήιος, αφού θεωρείται θεραπευτής.

Αγήτωρ: Επίκληση πολεμικού χαρακτήρα (από επιγραφή της Λακωνικής).
Aγραίος: σημαίνει «κυνηγός». Υπήρχε ναός του στα Μέγαρα (Παυσανίας ).
Αγρευτής («κυνηγετικός»): Επειδή νίκησε τον Πύθωνα. «Και τον αγρευτάν Απόλλω » («Οιδίπους επί Κολωνώ»,1091).
Άγριος: Επίκληση των Ορφικών («Ορφικοί ύμνοι») ως προστάτη των αγρών και της φύσης. Λατρευόταν στην Αιτωλία.
Αγυιεύς («ο εποπτεύων δρόμους και λεωφόρους»). Κατά τον Παυσανία, με αυτή την ονομασία τιμούσαν το θεό σε Αχαρνές, Άργος και Αρκαδία (Τεγέα).
Ακέστωρ: Αναφέρεται στην ιδιότητα του θεού ως θεραπευτού και ιατρού.
Ακρίτας: Επίκληση στη Σπάρτη (Παυσανίας).
Ακτιακός: Από τον ναό του στο Άκτιον.
Αλαίος: Επίκληση στην Κάτω Ιταλία, όπου ο Φιλοκτήτης ίδρυσε ιερό «Απόλλωνος Αλαίου» («[εν ω και το τόξον απέθετο»).
Αλεξίκακος «αυτός που αποδιώχνει το κακό». Επίκληση του θεού στην Αθήνα.
Αμυκλαίος: Γνωστό επίθετο από τις Αμύκλες Λακωνίας (Θουκυδίδης Ε’ 18,9-23,5), όπου προς τιμήν του γιορτάζονταν με μεγαλοπρέπεια τα Υακίνθια.
Αφήτωρ: Ομηρικό επίθετο του θεού (Θ’ 404), είναι ο «τοξότης» από το «άφεσις των βελών»` υπάρχει και η ερμηνεία ως «χρησμοδότης».

Βοηδρόμιος («σύμμαχος στον πόλεμο»): Κατά τον Καλλίμαχο («Ύμνος Απόλλωνος», 69).

Γενέτωρ: Επίκληση στη Δήλο. Εκεί υπήρχε βωμός του που δεν επιτρεποταν θυσία ζώου, μόνο «πυρους και κριθας και πόπανα μόνα τίθεσθαι [επ’ αυτου ανευ πυρός».
Γορτύνιος: Επίκληση για τον «Πύθιο Απόλλωνα» όπως λατρευόταν στη Γόρτυνα.

Δάλος (δηλαδή «Δήλιος»): Ποιητικός τύπος του Πινδάρου («Ολυμπιόνικος» ΣΤ’, 100). Δήλιος: Ήδη από τον Όμηρο (Ζ, 162) αναφέρεται βωμός του θεού στη Δήλο («Αίας» 707, «Νεφέλες» 596, κ.λπ.). Η επίκλησή του “Δήλιος” σημαίνει όχι μόνον τον γεννηθέντα στη νήσο Δήλο, αλλά και τον Θεό που κάνει δήλα και ορατά τα πάντα, αλλά και τα πάντα ορά (“πανδερκές έχων φαεσίμβροτον όμμα” σύμφωνα με τον 34ο Ορφικό Ύμνο, δηλαδή ως ο θεός που η ματιά του φωτίζει τους θνητούς και παρατηρεί τα πάντα).
Δαφναίος Δάφνιος Δαφνηφόρος: Ιδιαίτερη επίκληση σε Αθήνα, Φλύα, Ερέτρια, Χαιρώνεια, κ.λπ.
Δαφνίτης: Επίκληση στις Συρακούσες (Ησύχιος).
Δελφίνιος: Γνωστή επίκληση ως προστάτη της θαλασσοπλοΐας. Σε πολλές παραθαλάσσιες πόλεις διοργανώνονταν γιορτές προς τιμήν του.
Δήραινος: Έτσι λατρευόταν στα Άβδηρα.
Διδυμαίος: Από την πόλη Δίδυμα στην Μίλητο όπου λατρευόταν με μεγαλοπρέπεια

Εκάεργος: Από τα πιο συνηθισμένα επίθετα που εμφανίζεται στην «Ιλιάδα» «αυτός που σπέρνει με τα βέλη του τον όλεθρο. Όπως επίσης και Εκατηβόλος και Εκατηβελέτης. Σημαίνει τον «μακρόθεν βάλλοντα» Εκηβόλος και Εκατηβόλος: Σημαίνει «αυτόν που προξενεί με τα βέλη του το θάνατο
Ελικώνιος: Επίθετο ως θεού των Ελικωνιάδων Μουσών
Εώος και Εώιος: Σημαίνει «θεός της αυγής»

Ζηνόφρων: Δηλαδή, «γνώστης των σκέψεων-θελήσεων του Δία»

Θαργήλιος: Επίκληση στην Αθήνα, όπου γινόταν ονομαστή γιορτή (την 7η Θαργηλιώνος
Θεάριος: Σημαίνει ίσως «θεός των χρησμών». Επίκληση σε Τροιζήνα, όπου υπήρχε και ιερό του (Παυσανίας).
Θεοξένιος: Επίκληση στην Αχαΐα, όπου και ιερό του (Παυσανίας, Ζ’ 27).

Ισμήνιος και Ισμηνίας: Επίκληση στη Θήβα προερχόμενη από το λαμπρό ιερό και μαντείο του θεού κοντα στον ποταμό Ισμηνό. Θυμίζουμε ότι σ’ αυτό το μαντείο είχε αφιερώσει χρυσό τρίποδα και ο Κροίσος.

Καθάρσιος: Επίθετο που απαντά στον Αισχύλο («Ευμενίδες'», 63).

Λεσχηνόριος: Επίκληση του θεού ως «προστάτη των λεσχών» (Αρποκρατίων).

Λευκάτας και Λευκάτιος: Επίκληση, από το ιερό του θεού στο ομώνυμο ακρωτήριο της Λευκάδας

Μαλεάτας: Επίκληση στην Επίδαυρο, όπου και το παλαιότερο ιερό του (Παυσανίας)
Μοιραγέτης: Επίκληση του θεού στους Δελφούς, ως «χρησμοδότη».
Μουσηγέτης ή Μουσαγέτης ή Μουσαγέτας: «αρχηγός των Μουσών» επίθετο από την εποχή του Πινδάρου.

Ορχηστής: επίθετο του Απόλλωνα, ως θεού της όρχησης: «ορχήστ’ αγλαϊας ανάσσων ευρυφάρετρ΄ Απολλον» (Πίνδαρος).

Πριάπειος: Επωνυμία του Απόλλωνα ως ποιμενικού θεού. Αναφέρεται ότι παρεχώρησε μια αγελάδα του στον Ίλο και εκεί όπου εκείνη στάθηκε, χτίστηκε το Ίλιο.

Χρυσάωρ: Επίκληση του θεού, είτε από το χρυσό του ξίφος είτε από τις χρυσές ακτίνες που εξέπεμπε (Απολλώνιος ο Ρόδιος 3, 1283).

Ο Πρόκλος έχει γράψει έναν ωραιότατο ύμνο προς τον Απόλλωνα. Ας τον διαβάσουμε δυνατά σήμερα που είναι η μέρα του η Κυριακή.

«Επάκουσόν μου, βασιλεύ του Νοερού Πυρός, ώ χρυσήμινε Τιτάν! Επάκουσόν, ταμία του φωτός, ώ Άναξ, ο κρατών την κλείδα της πηγής της Ζωής. Συ, ο οποίος εις τους κόσμους της Ύλης υψόθεν ποταμούς αρμονίας εκχύνεις! Επάκουσον Συ, ο κατέχων την μεσαίαν υπέρ τον αιθέρα έδραν, και τον καρδιαίον παμφαή του Κόσμου κύκλον, πάντα επλήρωσας της αγρύπνου προνοίας σου. Οι δε πλανήτες, έχοντες εζωσμένους τους αειθαλείς σου Πυρσούς, αιωνίως πέμπουσι, κατά τους ακαμάτους και άνευ λήξεως χορούς των, προς τους επιχθονίους, σταγόνας ζωογόνους και ραντίσματα. Υπό τους παλινοστούντας δίφρους σου, κατά τους θεσμούς και νόμους των Ωρών, η φύσις όλη ζωογονείται και αναθάλλει. Κατέπαυσε δε ο θόρυβος των αντιμαχομένων στοιχείων, Σου φανέντος εκ του αρρήτου πατρός. Ο άκαμπτος χορός των Μουσών, υποχωρεί προ Σου. Όταν Συ θέλης, μεταστρέφουσι προς άλλην κατεύθυνσιν της αναποφεύκτου τύχης το νήμα. Διότι είσαι παντοδύναμος και παντοκράτωρ… Σε υμνούσι ως τον πατέρα τον ξακουστόν του Διονύσου. Εις Σε τα βάθη τα πυκνότατα της ύλης σε επευφημούν ως τον ενθουσιώντα Άττιν, άλλο δι’ αοιδοί ως τον αβρόν Άδωνιν… Αλλά θεών πανάριστε, πυροστεφές, όλβιε δαίμον, εικών του παγγενέτου θεού, ψυχών αναγωγεύ, επάκουσόν μου και κάθηρόν με πάντοτε πάσης αμαρτάδος… άν τότε υπό την αναγωγόν σου καθοδήγησιν, την αποδιώκουσαν τα κακά, εις μεν την ψυχήν μου πρόσφερε φώς αγνόν και πολύολβον, απομακρύνων την αχλύν το σκότος το δηλητηριώδες και ολέθριον. Εις δε το σώμα μου δίδε την ισχύν και αγλαόδωρον υγείαν. Εισάγαγέ με εις την εύκλειαν και πιστός εις την προγονικήν παράδοσιν, ας φροντίζω δια τα δώρα των μουσών. Την δ’ αδιάσειστον ευδαιμονίαν, την πηγάζουσαν από της ερατεινής ευσεβείας, αν θέλης δός μοι, ώ Άναξ. Διότι δύνασαι πάντα να εκτελέσης ευκόλως, εφ’ όσον έχης την παντοκρατορίαν. Εάν δε δυστυχία τις υπό των αστεροδινήτων ατράκτων των μοιρών επέρχηται επ’ εμού, προφύλαξόν με ταύτης δια της μεγάλης σου ριπής.»