Πέμπτη 20 Δεκεμβρίου 2018

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Βάτραχοι (503-533)

ΘΕΡΑΠΑΙΝΑ
ὦ φίλταθ᾽ ἥκεις Ἡράκλεις; δεῦρ᾽ εἴσιθι.
ἡ γὰρ θεός σ᾽ ὡς ἐπύθεθ᾽ ἥκοντ᾽, εὐθέως
505 ἔπεττεν ἄρτους, ἧψε κατερικτῶν χύτρας
ἔτνους δύ᾽ ἢ τρεῖς, βοῦν ἀπηνθράκιζ᾽ ὅλον,
πλακοῦντας ὤπτα, κολλάβους. ἀλλ᾽ εἴσιθι.
ΞΑ. κάλλιστ᾽, ἐπαινῶ. ΘΕ. μὰ τὸν Ἀπόλλω οὐ μή σ᾽ ἐγὼ
περιόψομἀπελθόντ᾽, ἐπεί τοι καὶ κρέα
510 ἀνέβραττεν ὀρνίθεια, καὶ τραγήματα
ἔφρυγε, κᾦνον ἀνεκεράννυ γλυκύτατον.
ἀλλ᾽ εἴσιθ᾽ ἅμ᾽ ἐμοί. ΞΑ. πάνυ καλῶς. ΘΕ. ληρεῖς ἔχων·
οὐ γάρ σ᾽ ἀφήσω. καὶ γὰρ αὐλητρίς τέ σοι
ἤδη ᾽νδον ἔσθ᾽ ὡραιοτάτη κὠρχηστρίδες
515 ἕτεραι δύ᾽ ἢ τρεῖς— ΞΑ. πῶς λέγεις; ὀρχηστρίδες;
ΘΕ. ἡβυλλιῶσαι κἄρτι παρατετιλμέναι.
ἀλλ᾽ εἴσιθ᾽, ὡς ὁ μάγειρος ἤδη τὰ τεμάχη
ἔμελλ᾽ ἀφαιρεῖν χἠ τράπεζ᾽ εἰσῄρετο.
ΞΑ. ἴθι νυν, φράσον πρώτιστα ταῖς ὀρχηστρίσιν
520 ταῖς ἔνδον οὔσαις αὐτὸς ὅτι εἰσέρχομαι.
ὁ παῖς, ἀκολούθει δεῦρο τὰ σκεύη φέρων.
ΔΙ. ἐπίσχες, οὗτος. οὔ τί που σπουδὴν ποεῖ,
ὁτιή σε παίζων Ἡρακλέα ᾽νεσκεύασα;
οὐ μὴ φλυαρήσεις ἔχων, ὦ Ξανθία,
525 ἀλλ᾽ ἀράμενος οἴσεις πάλιν τὰ στρώματα.
ΞΑ. τί δ᾽ ἐστίν; οὔ τί πού μ᾽ ἀφελέσθαι διανοεῖ
ἅδωκας αὐτός; ΔΙ. οὐ τάχ᾽, ἀλλ᾽ ἤδη ποιῶ.
κατάθου τὸ δέρμα. ΞΑ. ταῦτ᾽ ἐγὼ μαρτύρομαι
καὶ τοῖς θεοῖσιν ἐπιτρέπω. ΔΙ. ποίοις θεοῖς;
530 τὸ δὲ προσδοκῆσαί σ᾽ οὐκ ἀνόητον καὶ κενὸν
ὡς δοῦλος ὢν καὶ θνητὸς Ἁλκμήνης ἔσει;
ΞΑ. ἀμέλει, καλῶς· ἔχ᾽ αὔτ᾽. ἴσως γάρ τοί ποτε
ἐμοῦ δεηθείης ἄν, εἰ θεὸς θέλοι.

***
Ανοίγει η πόρτα και βγαίνει μια παρακόρη της Περσεφόνης· αποτείνεται στον Ξανθία που τον παίρνει για τον Ηρακλή.

Η ΠΑΡΑΚΟΡΗ
Αγαπητέ Ηρακλή! Μας ήρθες; Έμπα.
Η θεά μας, μόλις τ᾽ άκουσε, ζυμώνει
ψωμιά, βάζει να βράσουν δυο τρεις χύτρες
όσπρια καλά κοπανισμένα, φάβα,
στη θράκα βόδι ολόκληρο, και φτιάνει
δίπλες και τηγανίτες. Έλα μέσα.

ΞΑΝ., δισταχτικά.

Ευχαριστώ. ΠΑΡ. Δε θα σ᾽ αφήσω, α όχι,
510 να φύγεις. Βράζει κότες, και σου φρύγει
στραγάλια, και γλυκό κρασί ετοιμάζει.
Έλα μαζί μου. ΞΑΝ. Ευχαριστώ. ΠΑΡ. Μπα! Αστείο.
Δε θα σ᾽ αφήσω. Μέσα είναι για σένα
και μια αυλητρίδα, μούρλια, και χορεύτρες
δυο ή τρεις… ΞΑΝ. Χορεύτρες είπες; ΠΑΡ. Ναι, μικρούλες,
φρεσκοαποτριχωμένες. Έλα μέσα.
Ο μάγερας τα ψάρια ετοιμαζόταν
να βγάλει απ᾽ τη φωτιά· τραπέζι στρώναν.
ΞΑΝ. Ωραία· πες στις χορεύτρες πρώτ᾽ απ᾽ όλα,
520 σ᾽ αυτές που λες, πως θά ᾽ρθω αμέσως ο ίδιος.

Στο Διόνυσο, και ενώ η παρακόρη ξαναμπαίνει στο σπίτι.

Έλα μαζί, μικρέ· και με το δέμα.
ΔΙΟ. Βρε συ, σταμάτα. Σ᾽ έντυσα στ᾽ αστεία
σαν Ηρακλή· για σοβαρό το πήρες;
Μην κάνεις το χαζό, μωρέ Ξανθία·
τα στρώματα στον ώμο, και περπάτα.
ΞΑΝ. Πώς; Τί; Σχεδιάζεις να μου πάρεις πίσω
πράμα που ο ίδιος μου ᾽δωσες; ΔΙΟ. Κι αμέσως.
Για φέρε τη λεοντή. ΞΑΝ. Μάρτυρες βάζω·
κριτές οι θεοί. ΔΙΟ. Ποιοί θεοί; Τι κουταμάρα,
530 εσύ, ο θνητός, ο δούλος, να πιστέψεις
πως γιος μπορείς να γίνεις της Αλκμήνης!
ΞΑΝ. Ωραία· να, παρ᾽ τα· μα, αν ο θεός θελήσει,
κάποτε την ανάγκη μου ίσως λάβεις.

Δίνει τη λεοντή και το ρόπαλο και ξαναπαίρνει τον μπόγο.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΙΖΟΝΕΣ ΘΕΟΙ - ΑΡΤΕΜΗ, Ιερά και Σύμβολα της θεάς

Ιερά της θεάς

Προς τιμή της θεάς οι Αθηναίοι έκτισαν μικρό ιωνικό τετράστυλο και αμφιπρόστυλο ναό (μέσα 5ου αι. π.Χ.) στη θέση Άγραι, στην ανατολική όχθη του Ιλισού, όπου λεγόταν ότι κυνήγησε για πρώτη φορά η θεά όταν ήλθε από τη Δήλο (Ξεν., Κύρου Ανάβασις 3.2.12, Αριστοτ., Αθηναίων Πολιτεία 58, Παυσ. 1.19.6)· γι' αυτό και η Άρτεμη επονομάστηκε Αγροτέρα (=κυνηγός). Σημαντικά ιερά της υπήρχαν στη Βραυρώνα, στο Μαρούσι (Άμαρούσιον), όπου λατρευόταν με το επίθετο Αμαρυσία, στη Μουνιχία (ταυτίζεται με τη σημερινή Καστέλα). Λατρευόταν μαζί με τον αδελφό της και τη μητέρα τους στον αρχαϊκό ναό του Απόλλωνα Ζωστήρα του αρχαίου δήμου των Αιξωνίδων Αλών (σήμερα στον Λαιμό της Βουλιαγμένης)· ο ναός, και η περιοχή, ονομάστηκαν έτσι, γιατί η Λητώ, νομίζοντας ότι είχε έρθει η ώρα της να γεννήσει και να τελειώσει το μαρτύριο των περιπλανήσεών της, έλυσε τη ζώνη της. Στην Ελευσίνα λατρευόταν ως Άρτεμη Προπυλαία.
 
Άλλα σημαντικά ιερά και ναοί της βρίσκονται στην Αμάρυνθο της Εύβοιας, όπου λατρευόταν ως Άρτεμη Αμαρυνθία, στη Σπάρτη (Άρτεμις Ορθία), στην Αυλίδα, θέση που συνδέεται με την παράδοση για τη θυσία της Ιφιγένειας από τον Αγαμέμνονα, καθώς και σε άλλες πόλεις της Βοιωτίας, στη Μεγαρίδα, την Κορινθία, τη Σικυώνα, την Αργολίδα, τη Μεσσηνία, την Ηλεία, την Αχαΐα, την Αρκαδία, τη Φωκίδα, τη Λοκρίδα, την Αιτωλία, τη Θεσσαλία, τη Σαλαμίνα, την Αίγινα, τη Νάξο, τη Δήλο, τη Λέσβο, τη Σάμο, την Ικαρία, τη Ρόδο, την Κρήτη, την Τρωάδα, τη Λυδία, την Καρία, τη Φρυγία, την Παμφυλία, την Ταυρίδα, το Βυζάντιο, τη Σικελία, την Καμπανία, το Λάτιο, τη Μασσαλία και την Ιβηρική χερσόνησο.
 
Ο σπουδαιότερος ναός της, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, είναι στην Έφεσο της Τευθρανίας. Στην Ικαρία το ιερό της ονομαζόταν Ταυροπόλιον. Με το επίθετο Κορυθαλία λατρευόταναπό τους Δωριείς στη Λακωνία και στην Κάτω Ιταλία, ενώ στο Σίπυλο της Μ. Ασίας λατρευόταν κάτω από τον ρυθμό του κόρδακα (=ὄρχησις τῆς ἀρχαίας κωμῳδίας), με κινήσεις απρεπείς και ανοίκειες.
 
Σύμβολα της θεάς
 
Αρκούδα, λιοντάρι, πάνθηρας, ελάφι, λαγός, όρτυγες, ελιά, στάχυ, διάφορα λουλούδια.
 
Απρίλης μήνας
 
Στα ημερολόγια των Μακεδόνων, της Σπάρτης και των Δελφών ο Απρίλιος μήνας λεγόταν Αρτεμίσιος και ήταν αφιερωμένος στη θεά. Στην Αθήνα ο δέκατος μήνας λεγόταν Μουνιχιών και κάθε 16 του μήνα, που συνέπιπτε με την 1η Απριλίου, γιορτάζονταν από Αθηναίους και Πειραιώτες τα Μουνίχια προς τιμή της Άρτεμης, ενώ υπήρχε και ναός ή ιερό της Μουνιχίας Άρτεμης στην περιοχή Μουνιχία, τον πιο ψηλό λόφο του Πειραιά (ταυτίζεται με τη σημερινή Καστέλα).

Στο Άγνωστο

Αν μπορούσα μόνο να ήξερα…!

Όλοι θα ήθελαν να μάθουν… Τρέχουν σε αστρολόγους, μέντιουμ και ό,τι άλλο. Καίγονται να ξέρουν!

Ποτέ δεν με ενδιέφερε. Ποτέ δεν κυνήγησα το μέλλον ή τη γνώση με αυτόν τον τρόπο.

Κοιτάζοντας πίσω τώρα… Αν ήξερα θα το ‘κανα; Θα περπατούσα αυτήν την πορεία; Θα είχε νόημα; Θα το πίστευα; Ποιες αοριστολογίες θα μπορούσαν να με εκτροχιάσουν από την τόσο πεισματική πορεία μου;

Μια πορεία απρόβλεπτη, ανηφορική μα και με πολλές υπέροχες βουνοκορφές, που τίποτα εκτός από τη βιωματική αίσθησή τους, δεν θα ήταν αρκετό.

Ευγνωμονώ….

Τις άπειρες φορές που έπεσα, ακόμα κι αν πίστευα ή φαινόταν πως δεν θα ξανασηκωνόμουνα.

Το πείσμα, την αυτό-πειθαρχία, την αφοσίωση στη δουλειά, που συχνά ξανάρχιζε από την αρχή.

Το σκοτάδι που έκρυβε απειλητικά το φως που λαχταρούσα να δω.

Τη δύναμη της ψυχής μου που άνοιγε σε καίριες στιγμές κάποιο παράθυρο για ν’ αναπνεύσω.

Το αλύγιστο πνεύμα μου που με οδηγούσε πάντα σαν τυφλή στην άβυσσο του νου μου.

Την πίστη μου που πετάει ελεύθερα και δε δεσμεύεται από το ψέμα.

Την αθωότητα που μου επιτρέπει να είμαι παιδί.

Τον έρωτα που με εμπνέει και με ολοκληρώνει.

Τη φιλία που οι αδελφές ψυχές μου ξέρουν πως είναι ανεκτίμητη.

Την ειλικρίνεια και τη φανέρωση, ακόμα κι όταν έμενα μόνη.

Το χρόνο που με έμαθε πως υπάρχω πέρα από αυτόν.

Και όλ’ αυτά, που συνεχίζουν να υπάρχουν, να καλλιεργούνται και να καθοδηγούν την πορεία μου... Μού χαρίζουν τα δώρα της επιμονής, της υπομονής, του θάρρους, που δεν μετριούνται με γήινους αριθμούς.

Σαν παιδί, μαθαίνω, ανοίγοντας νέους ορίζοντες.

Σαν έφηβος παθιάζομαι, ερωτεύομαι, πεισμώνω.

Σαν ενήλικας συνεχίζω να ζω, μια ζωή με νόημα, πάθος, δημιουργία, και απερίγραπτες στιγμές αλήθειας, μαγείας, έκστασης, ευτυχίας.

Οι ρόλοι δεν με ορίζουν μα λατρεύω να παίζω όσους επέλεξα συνειδητά, προσφέροντας με μεράκι, σοβαρότητα και αθωότητα ό,τι πιο αληθινό εντοπίζω μέσα μου. 

Και αύριο, είναι μια καινούργια μέρα…σε αρμονία και με πίστη στη ροή της ζωής, όπου/όπως κι αν βρίσκομαι!

Οι διαδρομές της αγάπης

Έχω υπάρξει στη ζωή μου ο πιο πιστός πολέμιος της "αγάπης" που συνήθως εκδηλώνεται, με ξύλινη, κενή, επαναλαμβανόμενη γλώσσα και τυπικές, επιφανειακές, εγωιστικές πρακτικές. Όμως, δεν έπαψα να πιστεύω ότι υπάρχει κι ας μην την εντόπιζα γύρω μου και μέσα μου, και αυτό έδωσε νόημα στο εσωτερικό μα και στο εξωτερικό ταξίδι της ζωής μου.

Αναζητώντας με πάθος την αλήθεια, τα βήματά μου αναπόφευκτα με οδηγούσαν στην αγάπη. Το εύρος, το νόημα, η αλήθεια μα και το περιεχόμενό της, δεν χωράνε σε λέξεις, σε κανένα κείμενο, σε κανένα βιβλίο.

Υπάρχει ασφάλεια στο να αναζητάς την αγάπη, να φλερτάρεις με την ιδέα της, να προσπαθείς να καταλάβεις το νόημά της. Δεν υπάρχει όμως καμία ασφάλεια να ζεις το μεγαλείο της, να περπατάς τους άγνωστους δρόμους της, να γνωρίζεις τα πιο κρυμμένα μυστικά της.

Σε αναγκάζει να στέκεσαι απέναντί της γυμνός, μετανοιωμένος, ταπεινός υπηρέτης της μεγαλόπρεπης, γαλήνιας δύναμης της αλήθειας της. Και τότε οι λέξεις παραμένουν ίδιες μα το νόημά τους αλλάζει, οι δονήσεις τους ηχούν στα πιο βαθιά μέρη της ύπαρξής σου, αγγίζοντας τον πυρήνα της ψυχής σου, ανασταίνοντας την καρδιά σου, δίνοντας φτερά στο πνεύμα σου.

Όμως οι διαδρομές της αγάπης είναι στρωμένες με αγκάθια και σκοτεινά μονοπάτια, που ο ίδιος ο νους έχει δημιουργήσει, με σκοπό να εξερευνήσει και να βιώσει τις άπειρες εκφράσεις της αφθονίας της. Μάθαμε να διστάζουμε, να αναζητάμε τα γνώριμα, ορατά μονοπάτια των οικείων, παρελθοντικών διαδρομών μας, για να μην τολμήσουμε το βασανιστικό πέρασμα στην αθανασία. Μα η αγάπη δεν έχει λογική, δεν ακολουθεί κανόνες ούτε συμβαδίζει με τις προσταγές του εγωικού νου.

Έρχεται πάντα απρόσκλητη, εκεί που νομίζεις ότι είχες κατακτήσει την "τάξη" και έναν ασφαλές δρόμο για να πορεύεσαι. Έρχεται για να σε σηκώσει στο μοναδικό πέταγμά της, για να πετάξεις ψηλά, εκεί όπου δεν έχεις πετάξει ποτέ ξανά, ενώ φοβάσαι κάθε στιγμή πως θα πέσεις και θα συντριβείς. Και έτσι θα σε τσακίσει, στις πιο βαθιές αβύσσους της πολυταξιδεμένης ψυχής σου. Σε προκαλεί και σε ανυψώνει, σε ταπεινώνει και σε πληγώνει, σε ανασταίνει και σε μεταμορφώνει.

Τα πάντα ζωντανεύουν στην αρένα του παιχνιδιού της. Όταν δειλιάζεις θα σου δίνει δύναμη, όταν την προδίδεις θα σε συνθλίβει. Όταν φοβάσαι θα γίνεται πίστη, όταν βασίζεσαι σε προσδοκίες θα σε εγκαταλείπει.

Και όλ’ αυτά γιατί ποτέ δεν μπορείς να την κατακτήσεις, να τη δεσμεύσεις και να πεις με αλαζονεία, «τώρα ξέρω, κατέχω!» Και πάντα εκεί θα γυρνάς. Ό,τι άλλο κι αν αναζητάς, ό,τι άλλο και αν κάνεις, πάντα η σπίθα της αγάπης που είναι στον πυρήνα της ύπαρξής σου, θα σε επιστρέφει, σε αυτόν τον έναν ακαταμάχητο πόθο: να καείς στη φλόγα της, να γίνεις ένα με τον άπειρο ωκεανό της.

Μέχρι που ο νους να καταλάβει, ότι όλα γίνονται και υπάρχουν για την αγάπη. Όλα! Τίποτα δεν έμεινε ποτέ απ’ έξω. Τίποτα δεν υπήρξε ποτέ ανεξάρτητο.

Μην την ψάχνεις όμως στα βιβλία, στις περιγραφές των άλλων, στις αναλύσεις του νου ή στα πρόσκαιρα αποκτήματά σου. Ψάξε μέσα στην αλήθεια σου και το ψέμα σου. Βρες την σε όλ’ αυτά που νομίζεις πως ξέρεις αλλά πρέπει να αφήσεις πίσω σου. Δεν διδάσκεται η αγάπη. Μόνο μπορείς να καθαρίσεις τα μάτια σου για να τη δεις, να ελευθερώσεις την καρδιά σου από το φόβο για να την αισθανθείς, να βγεις από την τυραννία του νου για να την αναγνωρίσεις. Μόνο μπορείς να τη βιώσεις, δημιουργώντας βήμα βήμα το πέρασμα, με την έκφραση της γυμνής, αγνής, μοναδικότητάς σου. Έτσι δίνεις νέο νόημα στις αισθήσεις σου, στον κόσμο σου, στη ζωή σου, σε ολόκληρη την ύπαρξή σου.

Δεν υπάρχει κάτι άλλο ουσιαστικά να κάνεις. Απλά το αναβάλλεις γιατί φοβάσαι, γιατί πίστεψες πως δεν υπάρχει. Αλλά η αγάπη είναι πάντα εδώ. Και σε καλεί… ονόμασέ την όπως θες, βρίσκεται ενωμένη και μεγαλόπρεπη, πίσω και πέρα απ' όλα τα αντίθετα.

Κάποιες φορές, ολόκληρη η ζωή σου εξαρτάται από μια παρανοϊκή κίνηση!

Κυνηγώντας το τέλειο χάνουμε το αυθόρμητο

«Η τέλεια σχέση!». Θα μπορούσε να ήταν ένας παραπλανητικός κι συνάμα αισιόδοξος τίτλος που προκαλεί τον αναγνώστη να πιστέψει πως η έννοια της τελειότητας κι η ανθρώπινη επαφή συνεργάζονται άψογα μεταξύ τους. Όταν επιζητούμε την τέλεια σχέση σημαίνει πως θέτουμε στον εαυτό μας και στο σύντροφό μας συγκεκριμένα πρότυπα συμπεριφοράς και στην περίπτωση που δεν τα επιτύχουμε, νιώθουμε απογοήτευση θεωρώντας πως η σχέση μας δεν έχει τη δομή που ονειρευόμαστε.

Επηρεασμένοι, ίσως, απ’ τα κοινωνικά στερεότυπα εντυπωσιαζόμαστε από φωτογραφίες ευτυχισμένων ζευγαριών που φαίνεται να έχουν λύσει όλα τους τα θέματα και να περνάνε τόσο καλά, λες και τίποτα δεν τους κλονίζει τη γαλήνη. Μήπως, όμως, «η τέλεια σχέση» είναι απλώς μια φράση που έχει εισχωρήσει στο μυαλό μας δηλώνοντας την τάση μας στο ανικανοποίητο και δείχνει πως έχουμε πολλές απαιτήσεις απ’ τον εαυτό μας κι απ’ το σύντροφό μας; Πόση ανασφάλεια, τελικά, μπορεί να καμουφλάρουμε σε δύο λέξεις; Και πόση ανακρίβεια μπορεί να κρύβει η ίδια η τελειότητα;

Αν συχνά αναφέρουμε πως έχουμε την τέλεια σχέση είναι γιατί όντως έχουμε βρει ισορροπίες επικοινωνίας με το σύντροφό μας ή απλώς παραβλέπουμε στοιχεία που μας ενοχλούν, αντικαθιστώντας τα με άλλα ωραιοποιημένα στοιχεία μόνο και μόνο για να δείχνουν –εξωτερικά τουλάχιστον– όλα άψογα;

Σε μια σχέση δυο διαφορετικοί χαρακτήρες, σε όσα θέματα κι αν συμφωνούν, θα έχουν σίγουρα διαφωνίες και κόντρες μεταξύ τους. Μα ακόμα κι αν διαφωνούμε μεταξύ μας δε σημαίνει πως δεν έχουμε την τέλεια σχέση. Δηλαδή η σχέση για να θεωρείται τέλεια δε χρειάζεται να βασίζεται σε χαρακτήρες αλάνθαστους κι όμοιους. Το καλύτερο είναι να είμαστε συνεργάσιμοι μεταξύ μας, να μπορούμε να τα βρίσκουμε εύκολα μετά από μια διαφωνία και στην ουσία να συμφωνούμε ότι διαφωνούμε, ενώ ν’ αποδεχόμαστε με ευθύτητα πως οι σχέσεις έχουν ευμετάβλητη πορεία κι εξέλιξη.

Κάνεις δεν μπορεί να μας εγγυηθεί πως μετά από μια έντονη μέρα θα είμαστε ευδιάθετοι και διαθέσιμοι για όλα. Φυσικά και μπορεί να νευριάσουμε με το σύντροφό μας, να τσακωθούμε ακόμα και για ασήμαντα πράγματα. Όλο και κάτι θα μας ξεφύγει που δε θέλουμε να πούμε, κάποιες μέρες μπορεί να μην έχουμε καθόλου όρεξη για σεξ, άλλες φορές δε θα θέλουμε να βγούμε βόλτα, ίσως να μην έχουμε ανάγκη να πιάσουμε κουβέντα κι απλώς να θέλουμε να μείνουμε μόνοι, να πάρουμε το χρόνο μας για να ισορροπήσουμε.

Όλες αυτές οι περιπτώσεις είναι παραδείγματα καθημερινότητας που δεν ορίζουν κατευθείαν τη σχέση μας ως προβληματική και δεν πρέπει να μας αποδιοργανώνουν, αλλά αντίθετα είναι ό,τι πιο φυσιολογικό να διακυμαίνονται οι διαθέσεις μας. Βέβαια, αν συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα αυτή η ατομική απομόνωση κι η απόσταση, καλό είναι να δώσουμε σημασία σ’ αυτό το κουδουνάκι που χτυπάει –για αρχή– τόσο απαλά κι ο καιρός θα δείξει αν όντως έχουμε απομακρυνθεί ως ζευγάρι.

Αν θέλουμε να διατηρήσουμε τη σχέση μας, καλύτερα να διαχειριστούμε την κατάσταση από νωρίς, αλλά σίγουρα δε χρειάζεται να προσποιούμαστε ότι δεν τρέχει κάτι, ούτε ν’ αγνοούμε τ’ αρχικά αυτά σημάδια πείθοντας τον εαυτό μας και τον περίγυρό μας πως είναι όλα τέλεια.

Η τελειότητα χρειάζεται μια διαρκή εγρήγορση για να τη διατηρήσουμε, όμως, κυνηγώντας το τέλειο χάνουμε το αυθόρμητο. Η ομορφιά βρίσκεται πάντα στην απλότητα. Κι όσο έχουμε αμοιβαία συναισθήματα με τον αγαπημένο μας, είμαστε έτσι κι αλλιώς τέλειοι ο ένας για τον άλλον. Πολλές φορές αντιστεκόμαστε να πιστέψουμε πως η καλύτερη λύση σε κάθε περίπτωση είναι πάντα η πιο απλή και συνήθως προσπαθούμε να περιπλέξουμε τα δεδομένα γιατί το νοητικό κομμάτι του μυαλού μας δεν έχει μάθει να ζει χωρίς προβλήματα.

Κάθε σχέση έχει τα πάνω και τα κάτω της. «Ακόμα και στα ουράνια οι άγγελοι δεν τραγουδούν όλοι την ώρα» είχε πει ο Osho. Κάπως έτσι και στη σχέση μπορεί να είμαστε στα ουράνια, αλλά να περνάμε και στιγμές σιωπής κι ηρεμίας. Έχουμε προσδιορίσει την ομορφιά της τελειότητας κάτω από συγκεκριμένα καλούπια και τη στριμώχνουμε μέσα σε προκαθορισμένα σχήματα κι αρχέτυπα. Ποιος θα ορίσει τελικά το τέλειο; Κι αυτός που θα καταφέρει να το ορίσει είναι τέλειος ο ίδιος;

Ας μην παιδευόμαστε θέλοντας ν’ αποδείξουμε με το ζόρι κάτι στους άλλους κι ούτε χρειάζεται ν’ αντεπεξέλθουμε σε κανένα εικονικό στοιχειό που μας εντυπωσιάζει και που, στην ουσία, δεν ταυτίζεται στο ρεαλιστικό πλαίσιο της καθημερινότητάς μας.

Το τέλειο είναι η πιο υπαρκτή μορφή παραδοχής της αγάπη μας προς το σύντροφό μας. Έχουμε την τέλεια σχέση όσο δεν προσπαθούμε να την προβλέψουμε και να τη σουλουπώσουμε να μοιάζει με κανένα προσποιητό πρότυπο. Είμαστε τέλειοι επειδή παίρνουμε μια σφιχτή αγκαλιά τον άνθρωπό μας κι όσο φροντίζουμε να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας ελεύθερα. Η αγάπη μας κάνει τέλειους. Κι είμαστε τέλειοι όσο αγαπάμε με την ψυχή μας.

Ας δεχτούμε τα σκαμπανεβάσματά μας κι ας επιτρέψουμε τα υγιή κενά που προκύπτουν στην καθημερινότητά μας να μας αποστασιοποιούν ελάχιστα, έτσι ώστε, ν’ αντιλαμβανόμαστε καλύτερα πόσο πολύ θέλουμε το σύντροφό μας -γιατί τέτοιου είδους κενά δείχνουν οικειότητα κι εμπιστοσύνη.

Ο γρίφος μιας καίριας επιλογής

Κατά την διάρκεια του βίου μας θα διανοιχθούν πάμπολλοι δρόμοι μπροστά μας που ο καθένας από αυτούς θα προσφέρει την δική του διαδρομή, τους δικούς του ρυθμούς, την δική του επίδραση και τα δικά του αποτελέσματα.

Είναι δεδομένο πως αν και οι επιλογές είναι ποικίλες, κάτι τέτοιο δεν πρέπει να μας θαμπώσει. Τα μονοπάτια σε αυτή την ζωή πάντοτε είναι υπέρογκα και τα περισσότερα από αυτά εύκολα μπορεί να τα διαβεί κανείς εύκολα και δίχως ιδιαίτερες δυσχέρειες.

Ακολουθώντας όμως μια τέτοια διαδρομή θα μας προσφερθούν όλα όσα επιζητούμε;

Το δίλημμα της επιλογής θα ανακύψει αρκετές φορές, κάποιες φορές σε ζητήματα μείζονος και άλλες σε ζητήματα ελάσσονος σημασίας, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν διαφοροποιεί τα δεδομένα της προβληματικής. Το όλο ζήτημα έγκειται στο ποια θα είναι η πιο ουσιαστική διαδρομή, καθώς και στο πως εμείς θα επωφεληθούμε αν ακολουθήσουμε τα χνάρια αυτής.

Θα μπορούσαμε κάλλιστα να παρομοιάσουμε την όλη μας περιγραφή με έναν μύθο από τα χρόνια του Ηρακλή, ο οποίος κάποτε σ’ ένα από τα πολλά του ταξίδια χάθηκε και βρέθηκε μπροστά σε ένα σταυροδρόμι.

Ο ένας δρόμος που ανοιγόταν μπροστά του ήταν αυτός της Τύχης-Κακίας και ο άλλος αυτός της Αρετής. Η απόφαση, βεβαίως, που έλαβε αυτός ο μυθικός ήρωας είναι γνωστή σε όλους μας. Με παρόμοιο τρόπο οφείλουμε να δρούμε κι εμείς, αν θέλουμε στο τέλος αυτής της διαδρομής να δικαιωθούμε, αλλά και να νιώθουμε ηθικοπνευματικά ανώτεροι με την λήψη της ορθότερης απόφασης.

Η λήψη της εκάστοτε απόφασης δεν είναι εύκολη υπόθεση, τουναντίον πρόκειται για μια δύσκολη, απαιτητική, ενώ για κάποιους άλλους συνιστά μια δυσβάσταχτη απόφαση. Απαιτείται ώριμο και ενσυνείδητο φρόνημα, καθώς και πνευματική ρωμαλεότητα. Και οι προαναφερθείσες αρετές κρίνονται απαραίτητες, διότι μόνο αυτές οδηγούν στην Ιθάκη και την Δουλτσινέα.

Η πρώτη διαδρομή του σταυροδρομιού κάνει αισθητή την παρουσία της με έναν εκκωφαντικό, σχεδόν εξωπραγματικό τρόπο. Η έλξη και η ισχύς της ασύγκριτη και «απροσπέλαστη», ενώ στην θέαση της θες να αφεθείς και να παραδοθείς, έχοντας προηγουμένως απαλλαχθεί από οποιαδήποτε αντίρρηση αφού η αφθονία του συνόλου τις κατακρεούργησε. Όπως η ομορφιά των ποταμών αλλοιώνεται όταν χάνονται στην απεραντοσύνη της θαλάσσης, έτσι και οι αρετές χάνονται απ’ τους αδύναμους και τους δειλούς στο κοίταγμα του πρώτου μονοπατιού. 

Απ’ την άλλη απλώνεται το δεύτερο μονοπάτι, ή αλλιώς η δεύτερη επιλογή. Στο πρώτο κοίταγμα του είναι απλό, λιτό, δίχως στολίδια και αρώματα, σχεδόν άνοστο. Είναι δρόμος ανηφορικός, κοπιαστικός και από πρώτη όψη σίγουρα αποκρουστικός. Βέβαια, στον τερματισμό της κοπιώδους αυτής διαδρομής αχνοφαίνεται ένα φως, μια μικρή αχτίδα η οποία δίνει ένα άλλο νόημα και μια άλλη χροιά σε αυτό το δυσπρόσιτο μονοπάτι. Ο τολμηρός και ο ηθικοπνευματικά πεπαιδευμένος και καλλιεργημένος θα αψηφήσει τον δρόμο της άνεσης και της ματαιοδοξίας και θα στρέψει το βλέμμα του στον ενάρετο δρόμο, που είναι ο δρόμος του καμάτου, της εργατικότητας και της ευτυχίας. Είναι γλυκύτατοι και άκρως εύγεστοι οι καρποί της πικρής διαδρομής, ποιος έχει όμως το θράσος της πάλης;

Ρεαλιστικά και προπάντων ορθολογιστικά, θα κληθούμε πολλές φορές στην ζωή μας να λάβουμε κρίσιμες αποφάσεις. Πάντοτε η λύση που θα προκρίνουμε πρέπει να είναι λύση ουσίας, που θα παρέχει διδαχές και δεν θα μας επαναπαύει στον κόσμο των πολυάριθμων ευκολιών και ανέσεων, σ’ έναν κόσμο κούφιο που αποκοιμίζει και δεν επαγρυπνεί.

Όποιος έχει καθ’ εαυτόν κάτι το αξιόλογο μπορεί ευκολότερα να τα βγάζει πέρα χωρίς τους ανθρώπους παρά μ’ αυτούς

«Δεν υπάρχει λωτός χωρίς μίσχο», λέγει μία ινδική παροιμία. Έτσι και η μοναχικότητα παρουσιάζει -μαζί με τα τόσα πλεονεκτήματα- και τα μικρά της επίσης μειονεκτήματα, τα μικρά της προβλήματα, τα όποια, όμως, συγκρινόμενα μ’ εκείνα της κοινωνικότητας, είναι ασήμαντα. Ως εκ τούτου, όποιος έχει καθ’ εαυτόν κάτι το αξιόλογο μπορεί ευκολότερα να τα βγάζει πέρα χωρίς τους ανθρώπους παρά μ’ αυτούς. Παρεμπιπτόντως, ανάμεσα σ’ εκείνα τα μειονεκτήματα της μοναχικότητας, υπάρχει κι ένα που δεν συνειδητοποιεί κανείς εύκολα όπως τα υπόλοιπα, και συγκεκριμένα το εξής: όπως, όταν παραμένουμε διαρκώς και παρατεταμένα μέσα στο σπίτι, το σώμα μας γίνεται τόσο ευαίσθητο σ’ εξωτερικές επιδράσεις που με κάθε δροσερό ρευματάκι αρρωσταίνει, έτσι και το πνεύμα μας, με τον διαρκώς αποτραβηγμένο και μοναχικό βίο, γίνεται τόσο ευαίσθητο που ανησυχούμε, θιγόμαστε ή πληγωνόμαστε από τα πλέον ασήμαντα συμβάντα, λόγια, μάλιστα και από μία απλή έκφραση του προσώπου· ενώ, αντίθετα, όποιος παραμένει διαρκώς στην οχλαγωγία δεν δίνει σημασία σε τέτοια πράγματα.

Σ’ εκείνον δε τον άνθρωπο, και ιδιαίτερα τον νεαρής ηλικίας, που δεν καταφέρνει να υπομείνει για πολύ την ερημιά της μοναξιάς, όσο συχνά και αν η δικαιολογημένη απέχθειά του για τους ανθρώπους τον έχει αναγκάσει να καταφύγει σ’ αυτήν, δίνω την συμβουλή να συνηθίσει να παίρνει μαζί του ένα μέρος της μοναξιάς του όποτε πρόκειται να βρεθεί με άλλους, να μάθει δηλ. να είναι σ’ έναν κάποιο βαθμό μόνος ακόμη και όταν βρίσκεται ανάμεσά τους. Τούτο σημαίνει πως δεν πρέπει να τους κοινοποιεί πάραυτα τις σκέψεις του ούτε να παίρνει τοις μετρητοίς τα όσα λέγουν, αλλά να ξέρει πως δεν πρέπει να περιμένει -τόσο από διανοητική όσο και από ηθική άποψη- και πάρα πολλά απ’ αυτούς κι έτσι ν’ αναπτύξει και να εδραιώσει μέσα του την αδιαφορία εκείνη για τις απόψεις τους που αποτελεί το ασφαλέστερο μέσο για να επιδεικνύει διαρκώς μία αξιέπαινη ανεκτικότητα. Τότε, παρότι ανάμεσα τους δεν θα βρίσκεται εντελώς μέσα στην κοινωνία τους, αλλά θα συμπεριφέρεται έναντι αυτής μάλλον κατά τρόπο αμιγώς αντικειμενικό- τούτο δε θα τον προστατεύει από την υπερβολική επαφή μαζί της κι επομένως και από κάθε αμαύρωση ή και πλήγωμα.

ARTHUR SCHOPENHAUER, ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

Χρειαζόμαστε πάντα αληθινές στενές σχέσεις με άλλα ώριμα πρόσωπα για τη διαρκή μας ανάπτυξη

Η απομόνωση είναι μια εκφοβιστική έννοια για τα περισσότερα άτομα. Έχουμε βαθειά ανάγκη για συντροφικότητα, για τη δημιουργία σχέσεων. Έχουμε μια ισχυρή φυσική τάση για αισθησιακή και σεξουαλική ικανοποίηση. Χρειαζόμαστε στοργή, βοήθεια, ενθάρρυνση και αγάπη.

Είμαστε λοιπόν αντιμέτωποι με την επιλογή, είτε να μπούμε σε στενή σχέση, πράγμα που απαιτεί ένα βαθμό παραίτησης και αναπροσαρμογής από τον αποκτηθέντα εαυτό, είτε να απομονωθούμε. Η τελευταία εκλογή είναι πολύ βαρειά και απειλητική. Οι περισσότεροι θα επιλέξουν τις στενές σχέσεις με οποιοδήποτε αντίτιμο -γιατί η εναλλακτική λύση είναι η μοναξιά.

Χρειαζόμαστε πάντα τους άλλους για τη διαρκή μας ανάπτυξη και επιβεβαίωση. Η αληθινή στενή σχέση είναι μια θετική ισχύς μόνον αν είναι ο συνδυασμός δυνάμεων και ενέργειας με άλλα ώριμα πρόσωπα για τη συνεχή ανάπτυξη και των δύο. Είναι μια σκόπιμη παραίτηση ορισμένων πλευρών του αυτόνομου εαυτού κάποιου, με την επιθυμία να πάρει περισσότερα. Μέσα, κύρια, από τη στενή σχέση, τη διαρκή συντροφικότητα μπορούμε να δούμε τον γνήσιο κόσμο ενός άλλου ανθρώπου και να έχουμε μια γνήσια αντανάκλαση του δικού μας. Για το λόγο αυτό είναι τόσο εύκολο να αγαπάμε περιστασιακούς φίλους και τόσο δύσκολο να αγαπάμε εραστές. Η επένδυσή μας σ’ ένα φίλο είναι πολύ λιγότερο αποκαλυπτική και απαιτητική από εκείνη σ’ ένα σύντροφο στη ζωή μας, και επίσης, μακροπρόθεσμα, πολύ λιγότερο αποδοτική στην ανταμοιβή της για την ανάπτυξη.

Διαφορετικοί βαθμοί οικειότητας μπορούν να βρεθούν σε μια ποικιλία σχέσεων στο ξεκίνημά τους, που ικανοποιούν διάφορες ανάγκες οικειότητας, από περιστασιακές κοινωνικές και σεξουαλικές σχέσεις μέχρι βαθειές και παρατεταμένες φιλίες και προσπάθειες δημιουργίας μιας μόνιμης ένωσης, όπως ο γάμος. Οι περιστασιακές σχέσεις και φιλίες μπορούν να δώσουν στο άτομο την ευκαιρία σύντομων κοινών εμπειριών και την ανταλλαγή πληροφοριών, συναισθημάτων και ιδεών που μπορούν ν’ αποτελέσουν τον αντίποδα των συναισθημάτων απομόνωσης και πλήξης. Μελέτες όμως έχουν δείξει ότι μόνον οι στενές σχέσεις που εκτείνονται πέραν της κοινωνικότητας και προσφέρουν τις προϋποθέσεις για παρατεταμένη συντροφικότητα, όπως η συμβίωση ή ο γάμος, μπορούν να μας δώσουν το πιο παραγωγικό αναπτυξιακό πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούμε να είμαστε ο εαυτός μας και να εκφραζόμαστε ελεύθερα σ’ ένα αξιόπιστο, ασφαλές, δεκτικό, ενθαρρυντικό και έμπιστο περιβάλλον. Μας δίνουν την πιο ζωτική προϋπόθεση για να ξεπεράσουμε τη μοναξιά, να αναλάβουμε και να εξερευνήσουμε την ανθρώπινη εμπειρία χωρίς φόβο και παραλογισμό.

Λέγεται συχνά ότι η καλύτερη ένδειξη της ωριμότητάς μας βρίσκεται στην ικανότητά μας να δημιουργούμε αναπτυσσόμενες, γεμάτες και διατηρούμενες σχέσεις. Όπως παρατηρεί ο Έριχ Φρομ, “Ο ώριμος άνθρωπος βρίσκει τον εαυτό του και τις ρίζες του μόνο σε δημιουργική σχέση με τον κόσμο και την αίσθηση της ενότητας με όλους τους ανθρώπους και τη φύση”.

Συνήθως ο μεγαλομανής είναι προϊόν κάποιας μεγάλης ταπείνωσης

Ο μεγαλομανής διαφέρει από το Νάρκισσο στο ότι η επιθυμία του είναι μάλλον να εξουσιάζει, παρά να γοητεύει, να τον φοβούνται παρά να τον αγαπούν. Στον τύπο αυτό ανήκουν πολλοί παράφρονες και οι περισσότεροι από τους μεγάλους άνδρες της Ιστορίας. Η θέληση της δύναμης, όπως και η ματαιοδοξία, είναι ένα στοιχείο που κατέχει σημαντική θέση στη φύση του ανθρώπου και πρέπει να το αντικρίζουμε σαν τέτοιο. Γίνεται βλαβερό και ολέθριο όταν ξεπερνάει τα λογικά όρια ή συνδεθεί με μια λαθεμένη αίσθηση της πραγματικότητας. Σ’ αυτή την περίπτωση, ο άνθρωπος είναι δυστυχισμένος ή γελοίος, αν δεν είναι και τα δυο μαζί. Ο ψυχοπαθής που πιστεύει ότι είναι αυτοκράτορας ή βασιλιάς, είναι με κάποια έννοια ευτυχισμένος. Αλλά η ευτυχία του δεν είναι από κείνες που θα μπορούσε κανείς να ζηλέψει. Ο Μέγας Αλέξανδρος δεν άνηκε ψυχολογικά στον ίδιο τύπο με τους ψυχοπαθείς, μόλο που κατείχε το ταλέντο να πραγματοποιήσει το όνειρο του ψυχοπαθούς. Ωστόσο, δεν μπόρεσε να ικανοποιήσει τις φιλοδοξίες του, που ο ορίζοντας τους όλο και πλάταινε στο βαθμό που τις πραγματοποιούσε. Όταν είδε πως είχε γίνει ο μεγαλύτερος καταχτητής της Ιστορίας, θέλησε να γίνει Θεός. Ήταν ευτυχισμένος;

Τα μεθύσια του, οι εκρήξεις του θυμού του, η αδιαφορία του απέναντι στις γυναίκες μας κάνουν να πιστέψουμε το αντίθετο. Δεν υπάρχει ολοκληρωτική ικανοποίηση όταν καλλιεργούμε ένα στοιχείο της ανθρώπινης φύσης σε βάρος όλων των άλλων, και δεν υπάρχει ολοκληρωτική ικανοποίηση όταν αντικρίζουμε τον κόσμο σαν μια πρώτη ύλη για τη δόξα του εγώ μας.

Συνήθως ο μεγαλομανής, είτε είναι ανώμαλος, είτε κατ’ όνομα ομαλός, είναι προϊόν κάποιας μεγάλης ταπείνωσης. Ο Ναπολέων, στα μαθητικά του χρόνια υπέφερε από σύμπλεγμα κατωτερότητας απέναντι στους συμμαθητές του, που ήταν πλούσιοι αριστοκράτες, ενώ εκείνος ήταν ένα φτωχόπαιδο που σπούδαζε με υποτροφία. Όταν επέτρεψε στους εμιγκρέδες να επαναπατριστούν είχε την ικανοποίηση να δει τους πρώην συμμαθητές του να υποκλίνονται μπροστά του. Τι ευτυχία! Ωστόσο, αυτό τον οδήγησε στην επιθυμία να χαρεί μια ανάλογη ικανοποίηση σε βάρος και αυτού του τσάρου και η κατάληξη ήταν το νησί της Αγίας Ελένης. Αφού κανένας άνθρωπος δεν ήταν παντοδύναμος, μια ζωή κυριαρχούμενη από τη δίψα της εξουσίας δεν μπορεί παρά να συναντήσει εμπόδια, αργά ή γρήγορα, που δε θα είναι σε θέση να τα υπερπηδήσει. Μόνο ένα είδος ψυχοπάθειας μπορεί να εμποδίσει τη συνείδηση να το καταλάβει αυτό. Αλλά και πάλι όταν ο μεγαλομανής είναι αρκετά ισχυρός δε θα διστάσει να στείλει στη φυλακή ή στο εκτελεστικό απόσπασμα εκείνους που θα τολμήσουν να του πουν την απλή αυτή αλήθεια. Οι καταπιέσεις στην πολιτική και στην ψυχαναλυτική έννοια, βαδίζουν έτσι πλάι-πλάι. Και όταν υπάρχει μια ψυχαναλυτική καταπίεση, με τη μία ή την άλλη μορφή, αληθινή ευτυχία είναι αδύνατο να υπάρχει. Η θέληση της δύναμης, όταν περιορίζεται σε λογικά όρια, μπορεί να συντελέσει πολύ στην ευτυχία ενός ανθρώπου. Αλλά όταν γίνει ο μοναδικός σκοπός της ζωής, οδηγεί στην ηθική, αν όχι στην υλική, καταστροφή.

BERTRAND RUSSELL, Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ

Έρευνα: Ο τρόπος που ανοιγοκλείνουμε τα βλέφαρά μας επηρεάζει τις κοινωνικές μας αλληλεπιδράσεις

Σύμφωνα με μια ασυνήθιστη και καινοτόμα πρόσφατη έρευνα, το βλεφάρισμα αποτελεί σημαντικό οπτικό στοιχείο που επηρεάζει τις καθημερινές μας συζητήσεις. Η διάρκειά του μπορεί να αλλάξει την πορεία ενός διαλόγου.

Κατά μέσο όρο, οι περισσότεροι άνθρωποι βλεφαρίζουν περισσότερες από 13.000 φορές την ημέρα. Έτσι καθιστά αυτή την ακούσια κίνηση την πιο συχνή του προσώπου μας· είναι επίσης από τις πιο γρήγορες που μπορεί να κάνει ο οργανισμός μας.

Η πρωταρχική λειτουργία του βλεφαρίσματος είναι η λίπανση του ματιού, αλλά τα 13.000 βλεφαρίσματα είναι παραπάνω από απαραίτητα για την επίτευξη αυτού του στόχου. Αυτό το συμπέρασμα υπονοεί πως αυτή η λειτουργία έχει παραπάνω από έναν ρόλο.

Είναι επίσης γνωστό πως οι άνθρωποι μπορούν να «διαβάσουν» πρόσωπα και να υποθέσουν ορισμένα στοιχεία, εξετάζοντας ακόμα και το σχήμα του στόματος ή των φρυδιών. Θα μπορούσε το βλεφάρισμα να παίζει επίσης έναν ρόλο; Πρόσφατα, ερευνητές από το Ινστιτούτο Max Planck ψυχογλωσσίας στην Ολλανδία ερεύνησαν αν το βλεφάρισμα κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης, μπορεί να παράγει κάποιο νόημα.

Ανοιγοκλείνοντας τα βλέφαρά μας επηρεάζουμε τις συζητήσεις μας

Η συζήτηση έχει πομπό και δέκτη. Όταν κάποιος μιλά, ο άλλος ανταποκρίνεται με νεύματα και μη λεκτικά στοιχεία επιβεβαίωσης, όπως «αχά» και «μμμ».

Οι άνθρωποι επίσης τείνουν να κοιτούν ο ένας τα μάτια του άλλου κατά τη διάρκεια ενός διαλόγου. Οι επιστήμονες, λοιπόν, πιστεύουν πως το βλεφάρισμα αποκαλύπτει ένα μήνυμα που το υποσυνείδητό μας μπορεί να διαβάσει και να καταλάβει. Τα ευρήματά τους δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό PLOS One.

Για το πείραμά τους, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν την εικονική πραγματικότητα. Οι συμμετέχοντες μιλούσαν σε ένα άβαταρ που ανταποκρινόταν σαν «εικονικός ακροατής». Το άβαταρ μπορούσε να κάνει ερωτήσεις όπως «Πώς ήταν το σαββατοκύριακό σου, τι έκανες;» – και ο συμμετέχων θα απαντούσε αντίστοιχα.

Το άβαταρ με τη σειρά του ανταποκρινόταν με νεύματα όπως και ένας άνθρωπος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ανοιγόκλεινε τα βλέφαρά του σύντομα, για 208 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Σε άλλες, διαρκούσε περισσότερο, 607 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Η διάρκεια βασιζόταν σε πραγματικές συζητήσεις και αντιδράσεις ανθρώπων.

Όταν ρωτήθηκαν, οι συμμετέχοντες δήλωσαν πως δεν αντιλήφθηκαν καμία διαφορά ανάμεσα στη διαφορετική διάρκεια, αλλά υποσυνείδητα, φαίνεται να το παρατήρησαν. Όταν η διάρκεια ήταν μεγαλύτερη, οι απαντήσεις των συμμετεχόντων ήταν συντομότερες κατά λίγα δευτερόλεπτα.

Αυτό αποδεικνύει πως το βλεφάρισμα παίζει έναν σημαντικό ρόλο στην πορεία μας συζήτησης. Οι ερευνητές πιστεύουν πως ανοιγοκλείνοντας τα βλέφαρά μας για περισσότερη ώρα δείχνουμε πως κατανοούμε και έτσι αποδεικνύει πως οι αντιδράσεις μας συγχρονίζονται με του δέκτη κατά τη διάρκεια μιας απλής ανθρώπινης αλληλεπίδρασης.

Σε άλλες έρευνες, οι επιστήμονες έχουν συμπεράνει πως ο μεγαλύτερος ρυθμός βλεφαρίσματος δείχνει έλλειψη προσοχής και πως οι άνθρωποι τείνουμε να βλεφαρίζουμε στο τέλος των προτάσεων και σε σημεία που πιστεύουμε πως ο ομιλητής έχει μάλλον τελειώσει αυτό που έλεγε.

Fake πλαστικά άτομα συμβάλλουν στη μελέτη και κατανόηση φυσικών διεργασιών ανοίγοντας δρόμο για σημαντικές εφαρμογές

Ο κόσμος μας οικοδομείται από άτομα και μόρια, όμως ακόμη και με τα πιο ισχυρά μικροσκόπια μπορούμε να δούμε μόνο στιγμιότυπα, ποτέ πώς κινούνται και πώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Για να μοντελοποιήσουν πώς συμπεριφέρονται τα άτομα, οι ερευνητές έχουν χρησιμοποιήσει πλαστικά σωματίδια σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας και η τελευταία παρτίδα συμπερασμάτων επιστρέφουν στη Γη με τον αστροναύτη της ESA, Alexander Gerst, με ένα διαστημικό όχημα Soyuz την Πέμπτη.

Τα πειράματα Plasma Kristall «αργομαγειρεύονται» από το 1998 με χρήση της ίδιας μεθόδου: ανακάτεμα ηλεκτρικά φορτισμένου αερίου σε κλειστό δοχείο με σωματίδια τόσο μικρά που θα μπορούσαν να περάσουν μέσα από φίλτρο καφέ. Διεξαγωγή του πειράματος σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητος για να κρατηθούν τα σωματίδια αιωρούμενα. Εφαρμογή ηλεκτρικού ρεύματος σε πλήρες πλάσματος σωλήνα-λυχνία για να κάνει τα σωματίδια να συμπεριφερθούν σαν άτομα και να διαμορφώσουν τρισδιάστατες κρυσταλλικές δομές.

Αυτή η «συνταγή» προέρχεται από μια Ευρωπαϊκο-Ρωσική συνεργασία που άρχισε να τρέχει τα πειράματα σε παραβολικές τροχιές, στη συνέχεια επιχείρησε παραπέρα στο διάστημα σε ρουκέτες που ακολουθήθηκαν από πειράματα στο διαστημικό σταθμό Mir, τα οποία συνεχίζονται στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό από το 2001. «Κάνοντας αυτή την έρευνα στη Γη δεν είναι δυνατές οι ατομικές αλληλεπιδράσεις των μοντέλων Plasma Kristall σε ευρεία κλίμακα, καθιστώντας την κίνησή τους αόρατη σε μας», εξηγεί ο Hubertus Thomas, επικεφαλής επιστήμονας του πειράματος στο Γερμανικό Κέντρο Αεροδιαστήματος, DLR (Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt e.V.).

Πρόσφατα, ένα πρόβλημα με τη βαλβίδα που ρυθμίζει τη ροή του αερίου προκάλεσε μια παύση 18 μηνών στο πείραμα. Η βαλβίδα αντικαταστάθηκε γεγονός που επέτρεψε το Plasma Kristall-4 (ή PK-4) να συνεχίσει τις λειτουργίες.

Το πλάσμα είναι ένα ηλεκτρικά φορτισμένο αέριο, κάπως σαν αστραπή, που σπάνια συμβαίνει στη Γη. Θεωρήθηκε ότι είναι η τέταρτη κατάσταση της ύλης, διακριτή από αέρια, υγρά και στερεά. Το πλάσμα για το πείραμα PK-4 δημιουργείται με αέριο νέον ή αργό σε σωλήνες που καθιστούν τα σωματίδια ηλεκτρικά φορτισμένα. Η πέμπτη διεξαγωγή του PK-4 έχει ήδη αρχίσει διεγείροντας τα σωματίδια με ηλεκτρικά πεδία, λέιζερ και αλλαγές στη θερμοκρασία για να τα κάνουν να κινηθούν μέσα στο πλάσμα. Αυτή η διαχείριση οδηγεί τα υποκατάστατα των ατόμων να αλληλεπιδρούν ισχυρά, οδηγώντας στην οργάνωση δομών κρυστάλλων πλάσματος. Τα πλαστικά σωματίδια στο PK-4 συνδέονται ή απωθούνται μεταξύ τους ακριβώς όπως κάνουν τα άτομα στη Γη στην κατάσταση ρευστού.

Με ρύθμιση της διαφοράς δυναμικού στο θάλαμο του πειράματος μπορούν να προσαρμόζονται οι αλληλεπιδράσεις και να παρακολουθείται κάθε σωματίδιο σαν σε αργή κίνηση. Χρησιμοποιώντας το PK-4, οι ερευνητές σε όλο τον κόσμο μπορούν να παρακολουθούν πώς ένα αντικείμενο τήκεται, πώς απλώνονται τα κύματα στα ρευστά και πώς τα ρεύματα αλλάζουν στο ατομικό επίπεδο. Τα τελευταία δεδομένα που επιστρέφουν στη Γη με τον Alexander Gerst καλύπτουν φάσεις μετάβασης, μικροσκοπικές κινήσεις και διατμητικές δυνάμεις. Οι τελευταίες αποτελούν μια καυτή περιοχή της θεμελιώδους φυσικής καθώς ορίζουν την πίεση του αέρα κατά μήκος ενός φτερού αεροσκάφους, για παράδειγμα.

Η έρευνα αυτή προσφέρει θεωρητική γνώση για μελλοντικούς επιστήμονες και μηχανικούς και οι συνέπειές της θα είναι εμφανείς στις μελλοντικές γενιές. Στο μεταξύ μια ομάδα επιστημόνων έχει ήδη χρησιμοποιήσει την τεχνογνωσία που κερδήθηκε από την ανάπτυξη του πειράματος, για να κατασκευάσει συσκευές πλάσματος που απολυμαίνουν πληγές σε θερμοκρασία δωματίου. Η επανάσταση αυτή στην υγειονομική φροντίδα έχει πολλές πρακτικές εφαρμογές, από την υγιεινή των τροφίμων μέχρι τη θεραπείας ασθενών του δέρματος, τον καθαρισμό του νερού και ακόμη την εξουδετέρωση άσχημων οσμών.

Τα μελλοντικά διαστημικά σκάφη μπορούν να χρησιμοποιούν τα πάλσαρ για να πλοηγηθούν εντελώς αυτόνομα

Οι ερευνητές αποδείχτηκαν πρόσφατα ότι ένα διαστημικό σκάφος μπορεί να χρησιμοποιεί τις στενές δέσμες ακτινοβολίας από τους παλμούς ενός πάλσαρ, σαν ένα πολύ ακριβές σύστημα πλοήγησης όπως είναι το GPS στη Γη.  Αν και είναι δυνατόν οι διαστημικές αποστολές να στέλνουν τα δεδομένα τους στη Γη, η διαδικασία δεν είναι καθόλου γρήγορη. Το Voyager 1, για παράδειγμα, χρειάζεται περίπου 19 ώρες για να στείλει ένα σήμα πίσω στη Γη, και αυτή η καθυστέρηση αυξάνεται καθώς το διαστημικό σκάφος απομακρύνεται.
 
Για τις πραγματικά μακροπρόθεσμες αποστολές στο βαθύ διάστημα, ο σημαντικός χρόνος που χρειάζεται για να στείλουμε ένα σήμα δεν μπορεί εύκολα να  μειωθεί. Το διαστημικό σκάφος θα πρέπει να προσαρμόσει τη δική του τροχιά χωρίς να βασίζεται στην πλοήγηση από το έδαφος.  Εκεί έρχονται να βοηθήσουν τα πάλσαρ.
 
Πριν λίγους μήνες μια ομάδα μηχανικών της NASA έδειξε ότι είναι δυνατή η αυτόνομη διαστημική πλοήγηση μέσω της χρήσης ακτίνων Χ, μιας ανακάλυψης που θα μπορούσε να αναθεωρήσει την προσέγγισή μας στα ταξίδια στο βαθύ διάστημα. Το σύστημα καθοδήγησης ακτίνων Χ δοκιμάστηκε επιτυχώς κατά τη διάρκεια του πειράματος Station Explorer for X-ray Timing and Navigation Technology (SEXTANT). Χρησιμοποιώντας πάλσαρ με περιοδικότητα λίγων χιλιοστών του δευτερολέπτου, το δοκιμαστικό σκάφος στηρίχθηκε σε ακτίνες Χ για να εντοπίσει τη θέση ενός διαστημικού αντικειμένου που κινείται με χιλιάδες μίλια την ώρα.
 
Παρόλο που το Σύστημα Πλοήγησης GPS μπορεί να εντοπίσει αντικείμενα που βρίσκονται στη Γη ή σε τροχιά κοντά στη Γη, η πλοήγηση με GPS δεν αποτελεί επιλογή για διαστημόπλοια μεγάλων αποστάσεων, επειδή το δορυφορικό δίκτυο της σε τροχιά γύρω από τη Γη χάνει γρήγορα το σήμα όταν το σκάφος ταξιδεύει μακριά από Γη. Προκειμένου να παρακολουθήσουν αυτόνομα τα διαστημικά οχήματα, οι ερευνητές χρειάστηκαν να βρουν ένα ισχυρό σήμα ικανό να διαδοθεί πολλά έτη φωτός μακριά. Για το λόγο αυτό, οι ερευνητές στράφηκαν στα πάλσαρ – τους ταχύτατους περιστρεφόμενους πυρήνες άστρων νετρονίων – επειδή είναι διαθέσιμοι σχεδόν παντού (ειδικά στο βαθύ διάστημα) και εκπέμπουν ισχυρά σήματα ακτίνων Χ.
 
Για να δοκιμάσουν την ακρίβεια και την ευκολία της πλοήγησης με ακτίνες Χ στο διάστημα, το πείραμα SEXTANT, που χρηματοδοτήθηκε από τη Διεύθυνση Αποστολών Διαστημικής Τεχνολογίας της NASA, συνεργάστηκε με το Neutron-star Interior Composition Explorer (NICER) της NASA, που βρίσκεται πάνω στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ISS.
 
«Με τη βοήθεια του διαστημικού σταθμού ως πλατφόρμα θα εκτελέσουμε αυτό το επιστημονικό πείραμα, που με τη σειρά του επιτρέπει την πλοήγηση με ακτίνες Χ», δήλωσε ο κύριος ερευνητής του NICER, Keith Gendreau του Goddard. «Η τεχνολογία θα βοηθήσει την ανθρωπότητα να πλοηγηθεί και να εξερευνήσει τον Γαλαξία».
 
Το NICER έχει μελετήσει διάφορες πτυχές των αστέρων νετρονίων στο ISS από τον Ιούνιο του 2017 και σήμερα χρησιμοποιεί τα 52 τηλεσκόπια ακτίνων Χ καθώς και τους ανιχνευτές πυριτίου για να μελετήσει την ακτινοβολία που εκπέμπουν τα πάλσαρ στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα. Η ακτινοβολία των πάλσαρ έρχεται σε μας ως μια στενή δέσμη φωτός που αναβοσβήνουν όταν περνούν κοντά μας, παρόμοια με τις λάμψεις φωτός που εκπέμπεται από ένα φάρο. Οι παλμοί τους είναι επίσης προβλέψιμοι στη φύση, επιτρέποντάς τους να χρησιμεύσουν ως εξαιρετικά σχολαστικοί παράγοντες χρονισμού, συγκρίσιμοι με τα σήματα ατομικού ρολογιού GPS. Στην πραγματικότητα, είναι τόσο προβλέψιμοι ώστε οι χρόνοι άφιξης για παλμούς ενός χιλιοστού του δευτερολέπτου μπορούν να προβλεφθούν χρόνια στο μέλλον, με μια χρονική ακρίβεια της τάξης μικροδευτερολέπτων.
 
Κατά τη διάρκεια του πειράματος SEXTANT, οι ερευνητές επέλεξαν πάλσαρ με παλμούς τεσσάρων χιλιοστών του δευτερολέπτου και τοποθέτησαν το NICER έτσι ώστε να μπορούν να ανιχνεύσουν τις ακτίνες Χ μέσα στις στενές δέσμες φωτός των στόχων. Για να αποκτήσει δεδομένα χρονισμού, το NICER συγκέντρωσε 78 μετρήσεις σε διάστημα δύο ημερών. Αυτά τροφοδότησαν έπειτα τους επίγειους αλγορίθμους του SEXTANT, δημιουργώντας έτσι μια λύση πλοήγησης που αποκάλυψε την τροχιακή θέση του NICER. Στη συνέχεια η λύση αυτή συγκρίθηκε με τη θέση του NICER που προέρχεται από από το GPS.
 
Αν και το NICER ταξιδεύει στο ISS με ταχύτητα άνω των 28.164 χιλιομέτρων την ώρα σε σχέση με τη Γη, η μελέτη στοχεύει να εντοπίσει την τοποθεσία του NICER σε ακτίνα 16 χιλιομέτρων. Η ομάδα πέρασε δύο εβδομάδες για να εντοπίσει το σκάφος με τέτοια ακρίβεια, αλλά ήταν σε θέση να ανιχνεύσει τη θέση του μέσα στη δεδομένη ακτίνα μετά από μόλις οκτώ ώρες. Η ακρίβεια της τοποθεσίας βελτιώθηκε από εκεί και πέρα, με ένα σημαντικό τμήμα των δεδομένων από το υπόλοιπο του πειράματος να βρίσκεται σε απόσταση 5 km από την πραγματική θέση του σκάφους. Παρόλο που τα 5 km ίσως δεν φαίνονται τόσο ακριβή, αρκεί αυτή η ακρίβεια για διαδρομές σε μεγάλες αποστάσεις λόγω της τεράστιας απόστασης μεταξύ αντικειμένων, τα οποία είναι συνήθως σε απόσταση εκατομμυρίων μιλίων.
 
Τώρα που οι ερευνητές έχουν αποδείξει ότι είναι δυνατή η πλοήγηση με ακτίνες Χ, η ομάδα θα αρχίσει να εργάζεται για την ενημέρωση και τη βελτίωση του λογισμικού, εν αναμονή ενός επιπλέον πειράματος αργότερα. Θα εργαστούν επίσης για τη μείωση του  μεγέθους των οργάνων, βελτιώνοντας την ευαισθησία. Ο στόχος είναι να καταστεί η τεχνολογία πλοήγησης ακτίνων Χ άμεσα διαθέσιμη για όλες τις αποστολές στο διάστημα, οι οποίες θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την αυτόνομη πλοήγηση χωρίς επίγεια επικοινωνία.
 
«Αυτή η επιτυχημένη επίδειξη καθιερώνει σταθερά τη βιωσιμότητα της ναυσιπλοΐας με ακτίνες-Χ από πάλσαρ ως μια νέα αυτόνομη ικανότητα πλοήγησης. Έχουμε δείξει ότι μια ώριμη έκδοση αυτής της τεχνολογίας θα μπορούσε να ενισχύσει την εξερεύνηση στο βαθύ διάστημα οπουδήποτε μέσα στο ηλιακό σύστημα και πέρα από εκεί», δήλωσε ο Mitchell. «Είναι μια φοβερή τεχνολογία.»

Ο Κρόνος χάνει σταδιακά τους χαρακτηριστικούς δακτυλίους του

Αργά αλλά σταθερά ο Κρόνος χάνει τους χαρακτηριστικούς του δακτυλίους, επιβεβαιώνει νέα έρευνα της NASA. Οι δακτύλιοι του ίσως έχουν λιγότερα από 100 εκατομμύρια χρόνια ζωής, γιατί έλκονται ολοένα πιο κοντά του εξαιτίας της ισχυρής βαρύτητάς του και του μαγνητικού του πεδίου.
 
300 εκατομμύρια χρόνια απομένουν για να απολαύσουμε τους δακτυλίους του Κρόνου

Οι πρώτες εκτιμήσεις για το φαινόμενο είχαν βασιστεί σε παρατηρήσεις των σκαφών Voyager 1 και 2 στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Τώρα οι νέες εκτιμήσεις είναι ότι η εξαφάνιση γίνεται με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι είχε αρχικά υποτεθεί και οι δακτύλιοι πέφτουν σταδιακά στον Κρόνο με τη μορφή μιας «βροχής» παγωμένων σωματιδίων.
 
«Εκτιμούμε ότι αυτή η ‘βροχή’ των δακτυλίων γίνεται με ρυθμό που θα μπορούσε να γεμίσει σε μισή ώρα μια πισίνα Ολυμπιακών διαστάσεων στον Κρόνο», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής James O’ Donoghue του Κέντρου Διαστημικών Πτήσεων Goddard της NASA, ο οποίος έκανε τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό διαστημικής επιστήμης “Icarus” (Ίκαρος).
 
«Αν ήταν μόνο αυτό», πρόσθεσε, «όλο το σύστημα των δακτυλίων θα έχει εξαφανιστεί σε 300 εκατομμύρια χρόνια, αλλά πρέπει να προστεθούν και τα υλικά των δακτυλίων που συνεχώς πέφτουν προς τον ισημερινό του Κρόνου, όπως ανίχνευσε το σκάφος Cassini, με αποτέλεσμα οι δακτύλιοι να έχουν ζωή μικρότερη από 100 εκατομμύρια χρόνια. Το διάστημα αυτό είναι σχετικά μικρό, σε σύγκριση με την άνω των τεσσάρων δισεκατομμυρίων ετών ηλικία του Κρόνου».
 
Εδώ και πολλά χρόνια οι επιστήμονες αναρωτιούνται αν ο Κρόνος γεννήθηκε με τους δακτυλίους του ή τους απέκτησε στην πορεία. Η νέα μελέτη ενισχύει το δεύτερο σενάριο, καθώς εκτιμά ότι είναι απίθανο να έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 100 εκατ. ετών.
 
«Είμαστε τυχεροί που ζούμε για να δούμε το σύστημα δακτυλίων του Κρόνου, το οποίο βρίσκεται κάπου στο μέσον της ζωής του. Δεν αποκλείεται ότι στο παρελθόν υπήρχαν επίσης γιγάντια συστήματα δακτυλίων στο Δία, στον Ουρανό και στον Ποσειδώνα, τα οποία όμως δεν έχουμε πια την ευκαιρία να δούμε» ανέφερε ο Ο’ Donoghue.
 
Οι δακτύλιοι του Κρόνου αποτελούνται κυρίως από κομμάτια πάγου, που έχουν μια μεγάλη ποικιλία μεγεθών, από μικροσκοπικούς κόκκους σκόνης ως βράχους διαμέτρου αρκετών μέτρων.

Η ανακάλυψη όμως εγείρει ερωτήματα σχετικά και με τυχόν προηγούμενους δακτυλίους σε άλλους πλανήτες.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Όμηρος και ιστορία - Η «πολύχρυσος Μυκήνη», Μνημεία στην ακρόπολη των Μυκηνών

Μέσα στην Ακρόπολη των Μυκηνών υπάρχουν το μυκηναϊκό ανάκτορο με το μέγαρο, ο Ταφικός Περίβολος Α, το λεγόμενο Θρησκευτικό Κέντρο, που είναι ένα σύμπλεγμα κτισμάτων λατρευτικής χρήσης, μια υπόγεια δεξαμενή που προμήθευε με νερό την ακρόπολη, καθώς και μια σειρά από κτίσματα που σχετίζονταν, προφανώς, με λειτουργίες του ανακτόρου, των αξιωματούχων του και της φρουράς της ακρόπολης

(α) Ο Ταφικός Περίβολος Α

Περνώντας από την Πύλη των Λεόντων το πρώτο μνημείο μέσα στην Ακρόπολη είναι ο «Ταφικός Περίβολος Α» (εικ. 4.48), ένα κυκλικό, περιφραγμένο νεκροταφείο στην ουσία, στο οποίο είναι θαμμένοι κάποιοι επιφανείς ηγεμόνες του μυκηναϊκού κόσμου που έζησαν γύρω στο 1600-1500 π.Χ. Αυτός ο «κύκλος» με τους νεκρούς αποτελούσε προέκταση του νεκροταφείου που βρισκόταν στα νότια της ακρόπολης των Μυκηνών. Η περίφραξή του διαμορφώθηκε από οριζόντιες και κάθετες λίθινες πλάκες, οι οποίες δημιουργούσαν δυο στεγασμένους δακτυλίους που κατέληγαν σε μια είσοδο, γεγονός που σημαίνει ότι ο χώρος αυτός ήταν επισκέψιμος κατά τα Μυκηναϊκά χρόνια. Αυτό το μνημειακού χαρακτήρα έργο κατασκευάστηκε όταν επεκτάθηκαν τα τείχη της ακρόπολης, τον 13ο αι. π.Χ., για να προστατευθεί και να τονιστεί το νεκροταφείο, υποδηλώνοντας, προφανώς, τη σημασία των προγόνων των κατοίκων της μυκηναϊκής ακρόπολης. Η γειτνίασή του με την Πύλη των Λεόντων, καθώς ουσιαστικά είναι ο πρώτος χώρος που θα συναντούσε κανείς μόλις έμπαινε στην ακρόπολη, ενισχύει τον ιδιαίτερο, συμβολικό χαρακτήρα του για την κοινωνία των Μυκηνών.
 
Ο κύκλος, διαμέτρου περίπου 28 μέτρων, περιέκλεισε έξι ορθογώνιους κάθετους λακκοειδείς -όπως ονομάζονται εξαιτίας του σχήματος και του τρόπου κατασκευής τους- τάφους. Η διαδικασία της ταφής ήταν η ακόλουθη: Όταν ολοκληρωνόταν η ταφή στον λάκκο που ανοιγόταν στο βάθος ενός ορύγματος που είχε δημιουργηθεί κάθετα στο έδαφος, σκέπαζαν τον τάφο με ξύλα που στερεώνονταν στους πλαϊνούς τοίχους του ορύγματος, τον έκλειναν με πηλό και άχυρα και γέμιζαν με χώμα το υπόλοιπο κάθετο όρυγμα ως την επιφάνεια του εδάφους. Στην κορυφή τοποθετούσαν ως σήμα της ταφής μια λίθινη στήλη με ανάγλυφες παραστάσεις που σχετίζονταν με τη ζωή, προφανώς, του νεκρού.
 
Μέσα σε αυτόν τον χώρο είχαν ταφεί, σύμφωνα με τις πολύ πρόσφατες έρευνες, 19 άτομα: εννέα άνδρες, οκτώ γυναίκες και δυο παιδιά, το ένα από τα οποία ήταν βρέφος (Dickinson κ.ά. 2012). Μόνο ένας τάφος είχε μία ταφή, ενώ οι υπόλοιποι από δύο μέχρι πέντε, ακολουθώντας τη συνήθεια των Μυκηναίων να επανέρχονται στον ίδιο τάφο και να θάβουν νέους νεκρούς, παραμερίζοντας τους σκελετούς μετά την αποσάθρωση των αποθανόντων. Ο μέσος όρος ζωής ήταν 25-35 χρόνια με μόνο έναν νεκρό να είναι μεγαλύτερος των 35 ετών. Ο μέσος όρος ύψους, εξάλλου, ήταν κοντά στο 1.60 μ.
 
Από τη μελέτη με σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους των σκελετών των τάφων προέκυψαν, επίσης, ενδιαφέροντα συμπεράσματα, όπως η αδυναμία απόδειξης της συγγενικής σχέσης των νεκρών μεταξύ τους, η καταπόνηση των οστών των ανδρών, που οφείλεται στην πιθανή ενασχόλησή τους με το κυνήγι και τον πόλεμο, η διαπίστωση πως αρκετά άτομα έπασχαν, όσο ζούσαν, από αναιμία, ή η μεγάλη πιθανότητα δύο από τις θαμμένες γυναίκες να ήταν ξένες που ίσως «εντάχθηκαν» στους Μυκηναίους μέσω των γάμων τους.
 
Τα κτερίσματα που συνόδευαν τους νεκρούς του περιβόλου Α, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας σήμερα, ήταν εντυπωσιακά. Το χρυσάφι -15 κιλά υπολογίστηκε- κυριαρχούσε: έξι προσωπίδες για τους νεκρούς, αλλά και ολόσωμη κάλυψη για τα βρέφη, κοσμήματα, σφραγιστικά δαχτυλίδια με παραστάσεις κυνηγιού ή μάχης στη σφενδόνη τους, περίτεχνα αγγεία από διάφορα υλικά, ειδικής χρήσης τελετουργικά σκεύη σε σχήμα ταύρου, διακοσμημένα όπλα, ήταν ανάμεσά τους. Ένας πλούτος που σίγουρα προσέδωσε δύναμη και κύρος στους πρώτους Μυκηναίους και τους βοήθησε να υπογραμμίσουν την επιβολή και την κυριαρχία τους, πρώτα στην ηπειρωτική Ελλάδα και κατόπιν στο υπόλοιπο Αιγαίο.

(β) Το ανάκτορο

Στην κορυφή του λόφου περιτριγυρισμένο με τα δικά του τείχη βρισκόταν το διοικητικό και οικονομικό κέντρο εξουσίας της Μυκηναϊκής Ακρόπολης, το ανάκτορο. Για τους υποστηρικτές της ιστορικότητας των ομηρικών επών εδώ ήταν η έδρα του Αγαμέμνονα, του αρχιστράτηγου των Αχαιών στον Τρωικό πόλεμο. Η διαρρύθμισή του ήταν χαρακτηριστική. Αμέσως μετά την Πύλη των Λεόντων ακολουθούσε μια αυλή και κατόπιν μια εντυπωσιακή επικλινής άνοδος, που συνδύαζε ράμπα και σκαλοπάτια. Η «μεγάλη αναβάθρα», όπως ονομάστηκε αυτή η ράμπα, ξεκινούσε την ανάβαση για το ανάκτορο. Ύστερα από αρκετές διακλαδώσεις οδηγούσε στην κορυφή του λόφου, όπου κατέληγε σ' ένα πρόπυλο με δυο κολόνες. Εκεί μια μεγάλη υπαίθρια αυλή, σχεδόν τετράγωνη (12 x 15μ. περίπου), με δάπεδο από ασβεστοκονίαμα χωρισμένο σε διακοσμημένα τετράγωνα, κλειστή από τις τρεις πλευρές της και ανοιχτή μόνο προς τα νότια, θα χρησίμευε για την παραμονή των επισκεπτών του ηγεμόνα, ο οποίος κατοικούσε στον κυρίως χώρο του ανακτόρου, το μέγαρο.
 
Το μέγαρο (23 x 11,50μ.) αποτελούνταν από τρία κύρια διαμερίσματα. Δυο ξύλινοι κίονες με λίθινες βάσεις, οι οποίες σώθηκαν, δημιουργούν μαζί με τις παραστάδες, στις οποίες καταλήγουν οι μακροί τοίχοι του πρώτου χώρου του μεγάρου, μια στοά στη δυτική του πλευρά, με την οποία επικοινωνεί με την αυλή. Αυτός ο χώρος ταυτίζεται συχνά με την «αίθουσα» των ομηρικών επών. Μια μονόφυλλη πόρτα οδηγούσε από την αίθουσα στον πρόδομο, στους τοίχους του οποίου υπήρχαν τοιχογραφίες, τμήματα των οποίων βρέθηκαν κατά την ανασκαφή του. Στο δάπεδο γυψόλιθοι πλαισίωναν τετράγωνα από γραπτό ασβεστοκονίαμα που δημιουργούσε γραμμική διακόσμηση σε χρώματα κόκκινα, κίτρινα και μαύρα. Στο κυρίως δωμάτιο, τον δόμο, και στο μέσο του υπήρχε, όπως και στο μέγαρο της Πύλου, μεγάλη πήλινη κυκλική εστία, την περίμετρο της οποίας σχημάτιζε ένας δακτύλιος από πωρόλιθο. Η εστία πλαισιωνόταν από τέσσερις ξύλινους κίονες οι οποίοι στήριζαν την οριζόντια στέγη του δόμου. Στο τμήμα πάνω από την εστία υπήρχε άνοιγμα, το οπαίον, από όπου έφευγε ο καπνός. Στον δόμο θα πρέπει να ήταν και ο «θρόνος» του βασιλιά και όχι στο μικρό δωμάτιο στα νότια που όπως πίστευαν παλαιότερα ήταν η «αίθουσα θρόνου».
 
Σε επαφή με το μέγαρο υπήρχε μια σειρά άλλων χώρων του ανακτόρου. Ανάμεσά τους, στα δυτικά, ένας μακρόστενος προθάλαμος όπου βρέθηκαν σπαράγματα τοιχογραφιών. Ένας δεύτερος χώρος αναγνωρίστηκε από τους οπαδούς της ιστορικότητας των μύθων ως το «λουτρό» όπου δολοφονήθηκε ο Αγαμέμνονας μετά την επιστροφή του από την Τροία. Ο ονομαζόμενος «Ξενώνας» στα νότια, από το προαύλιο του οποίου ξεκινά το «μεγάλο κλιμακοστάσιο», η μεγαλοπρεπέστερη πρόσβαση στο ανάκτορο, η οποία στέγαζε δυο πτέρυγες κλιμάκων με λίθινες και ξύλινες βαθμίδες, συμπληρώνει την εικόνα ενός τυπικού ανακτορικού συγκροτήματος. Μεγάλο μέρος του, στα ανατολικά, ο λεγόμενος «γυναικωνίτης» των μυκηναϊκών ανακτόρων, έχει καταστραφεί από μεταγενέστερες κατασκευές των ιστορικών χρόνων και από καταπτώσεις στον γειτονικό γκρεμό του Χάβου.
 
Μια «πομπική οδός» οδηγούσε από το ανάκτορο σε μια περιοχή χαμηλότερα, στο νοτιοδυτικό τμήμα της ακρόπολης, στα βορειοδυτικά του Ταφικού Κύκλου Α. Εκεί θεωρήθηκε ότι βρισκόταν, απλωμένο σε τρία επίπεδα, το «Θρησκευτικό Κέντρο των Μυκηνών». Ο χαρακτηρισμός οφείλεται στο γεγονός ότι στο συγκεκριμένο συγκρότημα κτιρίων εντοπίστηκαν ευρήματα που συνδέθηκαν από τους ερευνητές αρχαιολόγους με τελετουργικά δρώμενα και με τις θρησκευτικές ανησυχίες των αρχαίων Μυκηναίων. Η περιγραφή του είναι χαρακτηριστική.
 
Στο πρώτο επίπεδο, το «Ιερό Γάμμα», ένα δίχωρο κτίριο, περιείχε κατασκευές που ερμηνεύτηκαν ως «βωμός» και «τράπεζα θυσιών», ενώ πήλινα έδρανα θεωρήθηκαν ως μέρη όπου τοποθετούνταν λατρευτικά αντικείμενα. Ένας τρίτος μικρότερος χώρος, που επικοινωνούσε με τα δωμάτια του «Ιερού Γάμμα», ταυτίστηκε με τα μεταγενέστερα «άδυτα» των ναών όπου υπήρχαν τα λατρευτικά αγάλματα των θεών. Εκεί βρέθηκε το λεγόμενο «παλλάδιο», ζωγραφισμένο πλακίδιο με τρεις μορφές, η μεσαία από τις οποίες είναι καλυμμένη με οκτώσχημη ασπίδα, ένα από τα γνωστότερα «ιερά» αντικείμενα των Μυκηνών.
 
Η «Οικία των Ειδώλων» στο δεύτερο επίπεδο, ένα τρίχωρο κτίσμα, ονομάστηκε έτσι γιατί επικοινωνούσε με έναν αποθέτη, στο άκρο του οποίου εντοπίστηκαν θραύσματα μεγάλων και μικρών ανθρωπόμορφων πήλινων μυκηναϊκών ειδωλίων και πήλινα ομοιώματα φιδιών. Αυτά τα ευρήματα, που σήμερα εκτίθενται στο Μουσείο Μυκηνών συνδέθηκαν με κάποια χθόνια τελετουργία σχετική με τη ζωή και τον θάνατο, τον επάνω και τον κάτω κόσμο. Άλλα κτίσματα, όπως το «Εργαστήριο» και η «Οικία Τσούντα», την οποία ανέσκαψε ο αρχαιολόγος Χ. Τσούντας στις αρχές του αιώνα, φαίνεται πως επιτελούσαν βοηθητικές λειτουργίες, ήταν, δηλαδή, χώροι εργαστηρίων ή φύλαξης αντικειμένων για τα «ιερά».
 
Νοτιότερα της «οικίας Τσούντα» τοποθετείται η «Οικία του Αρχιερέως» όπου βρέθηκαν τοιχογραφίες που απεικονίζουν οκτώσχημες ασπίδες σε διάφορα μεγέθη. Εκεί εντοπίστηκε και η περίφημη «Μυκηναία», η τοιχογραφία που αποτέλεσε ένα από τα εμβλήματα των Μυκηνών και απεικονίζει μια γυναίκα που κρατά ένα περιδέραιο. Η τοιχογραφία είναι πολύ σημαντική για τη γνωριμία με τον μυκηναϊκό κόσμο, καθώς μπορεί ίσως κανείς να διακρίνει σε αυτήν, επιπλέον θρησκευτικών αντιλήψεων, στοιχεία της «μόδας» της εποχής που ακολουθούσαν οι ανώτερες τάξεις, τις γυναικείες προτιμήσεις δηλαδή για την ενδυμασία και την κόμμωση.
 
Στο τρίτο επίπεδο υπήρχε ένα κτίσμα με 5 δωμάτια, το «Κτίριο των Τοιχογραφιών», όπου οι ανασκαφές απέδωσαν σημαντικά κινητά και ακίνητα ευρήματα: βωμός, εστία, άδυτο, αλλά και σπαράγματα μιας τοιχογραφίας που βρέθηκε στο λεγόμενο «δωμάτιο με την τοιχογραφία». Στην τοιχογραφία απεικονίζεται ένα δωμάτιο με κίονες μέσα στο οποίο υπάρχουν δυο γυναικείες και δυο ανδρικές μορφές σε μια ενδιαφέρουσα διάταξη. Η μια γυναικεία μορφή κρατά ξίφος και η άλλη σκήπτρο ή λόγχη, ενώ οι ανδρικές αιωρούνται γυμνές ανάμεσά τους. Στο κάτω μέρος της τοιχογραφίας μια άλλη γυναικεία μορφή που συνοδεύεται ίσως από γρύπα, κρατάει στάχυα και βρίσκεται, επίσης, σε ένα δωμάτιο με κίονες. Η απόδοση θεϊκού χαρακτήρα, με την αναγνώριση μιας θεάς της γονιμότητας που φέρει στάχυα, ήταν σχεδόν αναπόφευκτη, γι' αυτή τη μορφή.
 
Στην ανατολική πλευρά της Ακροπόλεως εντοπίστηκαν κάποια κτίρια που παρότι στην αρχή θεωρήθηκαν αυτόνομα, πιθανολογήθηκε, τελικά. ότι αποτελούσαν μέρος της ανατολικής πτέρυγας του ανακτόρου. Δύο από αυτά ξεχωρίζουν για τα ευρήματά τους και την αρχιτεκτονική τους. Το «Εργαστήριο των Καλλιτεχνών» -ένα κτίριο που αποτελείται από μια υπαίθρια αυλή, διαδρόμους και δωμάτια, ενώ πρέπει να ήταν και διώροφο στην ανατολική του πλευρά, όπως δείχνουν τα ίχνη μιας σκάλας- ονομάστηκε έτσι εξαιτίας των κινητών ευρημάτων του που παραπέμπουν στους τεχνίτες ή καλλιτέχνες του ανακτόρου. Η «Οικία των Κιόνων», ενταγμένη στο ανάκτορο και κατοικία, ίσως, κάποιου αξιωματούχου, αποτελείται από μια υπαίθρια αυλή που περιτριγυρίζεται από μια στοά, οι βάσεις των κιόνων της οποίας σώζονται στη θέση τους, αλλά και από κλειστούς χώρους-δωμάτια. Πιθανολογείται ότι και αυτή πρέπει να ήταν διώροφη.

(γ) Η υπόγεια δεξαμενή

Στο τέλος του 13ου αι. π.Χ. η ακρόπολη επεκτάθηκε προς τα βορειοανατολικά. Μια υπόγεια δεξαμενή κατασκευασμένη στο τυπικό σχήμα της μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής, την υψικόρυφη καμάρα, εξασφάλιζε την προμήθεια νερού από μια πηγή έξω από την ακρόπολη. Η είσοδός της ήταν μέσα στην ακρόπολη, διαπερνούσε το βόρειο τείχος και κατέληγε μέσα από ένα σύστημα 99, τουλάχιστον, σκαλοπατιών σε μια δεξαμενή βάθους 5 μέτρων, όπου γινόταν η συλλογή του νερού της πηγής. Η ύπαρξη επιχρίσματος στα τοιχώματα και σε κάποια από τα τελευταία σκαλοπάτια δείχνει ότι υπήρχαν περίοδοι που το νερό ήταν άφθονο. Η δεξαμενή αυτή θεωρήθηκε ότι σχετίζεται με την εξασφάλιση πόσιμου νερού για τους κατοίκους της ακρόπολης σε περιόδους πολιορκίας ή πολέμου. Κάποια κατάλοιπα κτισμάτων που βρέθηκαν πολύ κοντά στη δεξαμενή εκλήφθηκαν ως ενδιαιτήματα των αξιωματούχων του ανακτόρου που ήταν επιφορτισμένοι με τη φροντίδα της.