Τρίτη 1 Ιανουαρίου 2019

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Βάτραχοι (860-894)

860 ΕΥ. ἕτοιμός εἰμ᾽ ἔγωγε, κοὐκ ἀναδύομαι,
δάκνειν, δάκνεσθαι πρότερος, εἰ τούτῳ δοκεῖ,
τἄπη, τὰ μέλη, τὰ νεῦρα τῆς τραγῳδίας,
καὶ νὴ Δία τὸν Πηλέα γε καὶ τὸν Αἴολον
καὶ τὸν Μελέαγρον κἄτι μάλα τὸν Τήλεφον.
865 ΔΙ. σὺ δὲ ‹δὴ› τί βουλεύει ποεῖν; λέγ᾽, Αἰσχύλε.
ΑΙ. ἐβουλόμην μὲν οὐκ ἐρίζειν ἐνθάδε·
οὐκ ἐξ ἴσου γάρ ἐστιν ἁγὼν νῷν. ΔΙ. τί δαί;
ΑΙ. ὅτι ἡ πόησις οὐχὶ συντέθνηκέ μοι,
τούτῳ δὲ συντέθνηκεν, ὥσθ᾽ ἕξει λέγειν.
870 ὅμως δ᾽ ἐπειδή σοι δοκεῖ, δρᾶν ταῦτα χρή.
ΔΙ. ἴθι νυν λιβανωτὸν δεῦρό τις καὶ πῦρ δότω,
ὅπως ἂν εὔξωμαι πρὸ τῶν σοφισμάτων
ἀγῶνα κρῖναι τόνδε μουσικώτατα·
ὑμεῖς δὲ ταῖς Μούσαις τι μέλος ὑπᾴσατε.

875 ΧΟ. ὦ Διὸς ἐννέα παρθένοι, ἁγναὶ
Μοῦσαι, λεπτολόγους ξυνετὰς φρένας αἳ καθορᾶτε
ἀνδρῶν γνωμοτύπων, ὅταν εἰς ἔριν ὀξυμερίμνοις
ἔλθωσι στρεβλοῖσι παλαίσμασιν ἀντιλογοῦντες,
ἔλθετ᾽ ἐποψόμεναι δύναμιν
880 δεινοτάτοιν στομάτοιν πορίσασθαι
ῥήματα καὶ παραπρίσματ᾽ ἐπῶν.
νῦν γὰρ ἀγὼν σοφίας ὁ μέγας χωρεῖ πρὸς ἔργον ἤδη.

885 ΔΙ. εὔχεσθε δὴ καὶ σφώ τι πρὶν τἄπη λέγειν.
ΑΙ. Δήμητερ ἡ θρέψασα τὴν ἐμὴν φρένα,
εἶναί με τῶν σῶν ἄξιον μυστηρίων.
ΔΙ. ἐπίθες λαβὼν δὴ καὶ σὺ λιβανωτόν. ΕΥ. καλῶς·
ἕτεροι γάρ εἰσιν οἷσιν εὔχομαι θεοῖς.
890 ΔΙ. ἴδιοί τινες σου, κόμμα καινόν; ΕΥ. καὶ μάλα.
ΔΙ. ἴθι δὴ προσεύχου τοῖσιν ἰδιώταις θεοῖς.
ΕΥ. αἰθήρ, ἐμὸν βόσκημα, καὶ γλώττης στρόφιγξ
καὶ ξύνεσι καὶ μυκτῆρες ὀσφραντήριοι,
ὀρθῶς μ᾽ ἐλέγχειν ὧν ἂν ἅπτωμαι λόγων.

***
860 ΕΥΡ. Έτοιμος είμ᾽ εγώ και δε δειλιάζω
να δώσω δαγκωνιές ή, αν θέλει τούτος,
να πρωτοπάρω, πάνω στους διαλόγους,
στις μελωδίες, στης τραγωδίας τα νεύρα,
και για Αίολο και Μελέαγρο και Πηλέα,
και για τον Τήλεφό μου πάνω απ᾽ όλα.
ΔΙΟ. Αισχύλε, εσύ τί σκέφτεσαι να κάμεις;
ΑΙΣ. Αγώνα εγώ δε θα ᾽θελα στον Άδη·
είναι άνισος για μας τους δυο. ΔΙΟ. Γιατί;
ΑΙΣ. Δεν πέθανε μαζί μου η ποίησή μου,
ενώ η δική του πέθανε μαζί του,
ώστε πολλά θα ᾽χει να λέει· ωστόσο,
870 αφού σου αρέσει, ανάγκη να το κάμω.
ΔΙΟ. Λοιπόν φωτιά ας μου φέρουν και λιβάνι,
για να δεηθώ, ο αγώνας πριν αρχίσει,
με σκέψη φωτισμένη να τον κρίνω.

Στο Χορό.

Εσείς τραγούδι πέστε για τις Μούσες.

ΧΟΡ. Ω εσείς, του Δία οι εννιά θυγατέρες, ω πάναγνες Μούσες,
που από ψηλά το λεπτό
κι έξυπνο βλέπετε πνεύμα ποιητών, σμιλευτών
αποφθεγμάτων, σε μάχη ο αντίλογος όταν τους ρίξει
και σε λοξούς βαθυστόχαστους γύρους,
Μούσες, ελάτε να δείτε με πόση
880 δύναμη βρίσκουν εκφράσεις και στίχων πριονίδια
στόματα που είναι κανείς να τα τρέμει.
Τώρα θ᾽ αρχίσει ο μεγάλος αγώνας της τέχνης.

ΔΙΟ. Πείτε κι εσείς μια ευχή πριν απ᾽ τους στίχους.
ΑΙΣ. Δήμητρα εσύ, που έχεις το νου μου θρέψει,
των μυστηρίων σου άξιος κάμε να είμαι.

ΔΙΟ., στον Ευριπίδη.

Ρίξε κι εσύ λιβάνι. ΕΥΡ. Ξέρεις, άλλους
εγώ θεούς καλώ στις προσευχές μου.
890 ΔΙΟ. Ιδιαίτερους και νιόκοπους; ΕΥΡ. Ναι, βέβαια.
ΔΙΟ. Ε, στους δικούς σου θεούς μια δέηση κάμε.
ΕΥΡ. Ω Αιθέρα εσύ, που ᾽σαι η τροφή μου, ω Γλώσσα
ροδάνι, κι ω Ξυπνάδα εσύ, κι ω Μύτη
οσφραντική, τους στίχους που θ᾽ αδράξω
βοηθήστε με γερά να ξετινάξω.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΑΓΙΣΣΕΣ ΚΑΙ ΜΑΓΟΙ, ΚΙΡΚΗ

ΚΙΡΚΗ: η Κίρκη- / δαιμονική θεά, ωραίες πλεξούδες, ανθρώπινη μιλιά- / αυταδελφή του Αιήτη, […] (κ 139-141)
 
Καταγωγή
 
Φρίξος δὲ ἦλθεν εἰς Κόλχους, ὧν Αἰήτης ἐβασίλευε παῖς Ἡλίου καὶ Περσηίδος, ἀδελφὸς δὲ Κίρκης καὶ Πασιφάης, ἣν Μίνως ἔγημεν.
 
Ο Φρίξος έφτασε στη χώρα των Κόλχων, όπου βασίλευε ο Αιήτης, ο γιος του Ήλιου και της Περσηίδας, αδελφός της Κίρκης και της Πασιφάης, που ο Μίνωας την έκανε γυναίκα του. (Απολλόδ. 1.83.1-1.83.4)
 
Τόπος διαμονής
 
Κάποτε φτάσαμε σ' ένα νησί, την Αία […]
ένα νησί στεφανωμένο από πελάγη ατέρμονα·
έτσι απλωμένο, μοιάζει χαμηλό
(κ 135, 195-196)
 
Η αρχαία παράδοση τοποθετεί το νησί της Κίρκης στο βουνό Κιρκαίον. Βρίσκεται στο νότιο Λάτιο ανάμεσα στη Ρώμη και τη Νάπολη, στον κόλπο της Γκαέτας. Είναι βουνό που μοιάζει με νησί, τριγυρισμένο καθώς είναι από θάλασσα και έλη» (Στράβων, Γεωγραφικά 5.3.6)
 
Το παλάτι της Κίρκης
 
Βρέθηκαν τότε, […] στης Κίρκης το παλάτι,
χτισμένο με πελεκητά λιθάρια, σε μέρος φυλαγμένο που να βλέπει ολόγυρα.
Τους συναπάντησαν εκεί λύκοι ορεσίβιοι, λιοντάρια,
που ήσαν γητεμένα από την ίδια, με τα φαρμακερά βοτάνια που τους έδινε.
(κ 210-213)
 
Οδυσσέας και Κίρκη 
 
Πρώτη παρέμβαση
1. Η Κίρκη μεταμορφώνει τους συντρόφους του Οδυσσέα
[…] κι η Κίρκη
τις θύρες άνοιξε τις λιόφωτες με βιάση, κι όπως βγήκε,
τους κάλεσε να μπουν […]
Κι ως τους συνέμπασε, τους έδωκε σκαμνιά, θρονιά να κάτσουν,
και σε κρασί απ' την Πράμνη ανάδευε μαζί τυρί ξυσμένο,
μέλι ξανθό και κριθαράλευρο, και μέσα εκεί τους ρίχνει
κακά βοτάνια, την πατρίδα τους για πάντα να ξεχάσουν.
Κι ως τους το κέρασε και το άδειασαν, σε μια στιγμή τους δίνει
με το ραβδί της, και τους έκλεισε στα χοιρομάντρια μέσα.
Χοίρου κορμί απόχτησαν όλοι τους, φωνή, κεφάλι, τρίχες,
μόνο που κράτησαν αθόλωτο το νου τους, ως και πρώτα.
Κι εκεί που μαντρισμένοι εμύρουνταν, η Κίρκη, για να φάνε,
έριξε κράνα, πρινοβέλανα μπροστά τους και βαλάνια,
τι άλλη θροφή οι χαμοκοιτάμενοι δε συνηθούνε χοίροι.
(κ 229-243)
 
2. Ο Ερμής προφυλάσσει με αντίδοτο τον Οδυσσέα
Να πάρε αυτό το καλοβότανο και κράτα το, στης Κίρκης
σα μπεις, να σκέπει το κεφάλι σου, κακηώρα να μη σε 'βρει.
Τις πονηριές της Κίρκης άκουσε μιαν άκρη ως άλλη τώρα:
Πιοτό θα σου ετοιμάσει, βάζοντας κακά βοτάνια μέσα,
μα κι έτσι εσένα δε θα πιάσουνε τα μάγια, δε θ' αφήσει
το καλοβότανο που σου 'δωκα᾿ να σου τα πω όμως όλα:
Μόλις η Κίρκη πάρει το μακρύ ραβδί της και σε κρούσει,
γοργά το κοφτερό ξεγύμνωσε σπαθί από το μερί σου
κι απά στην Κίρκη χίμα, ως να 'θελες να πάρεις τη ζωή της.
Κι αυτή θα φοβηθεί᾿ σαν έπειτα σου πει να κοιμηθείτε,
πια της θεάς εσύ τον έρωτα μην τον αρνιέσαι, αν θέλεις
να λευτερώσει τους συντρόφους σου και να γνοιαστεί και σένα.
Μα τον τρανό των τρισμακάριστων ν' αμώσει πες της όρκο,
πως δε θα βάλει πια άλλο τίποτε κακό για σε στο νου της,
να μη σου πάρει αντρεία και δύναμη, σα γυμνωθείς ομπρός της.»
Αυτά είπε ο Αργοφονιάς᾿ το βότανο μετά ανασπά απ' το χώμα,
κι όπως μου το 'δωκε, μου ξήγησε και ποια τα φυσικά του:
η ρίζα μελανιά, μα κάτασπρος ο ανθός του, σαν το γάλα·
μώλυ οι θεοί το λένε᾿ δύσκολο θνητός να το ανασπάσει
από τη γης, μονάχα αθάνατοι, τι αυτοί μπορούν τα πάντα.
Μετά για τον τρανό τον Όλυμπο κινούσε ο Ερμής να φύγει,
το δασωτό νησί διαβαίνοντας᾿ κι εγώ τραβώ στης Κίρκης […]
(κ 287-308)
 
3. Η αποτυχία της Κίρκης
Σε κούπα το πιοτό μου ετοίμασε να πιω μαλαματένια,
και το βοτάνι μέσα μου 'ριξε, κακά στο νου λογιώντας.
Και σα μου το 'δωκε και το άδειασα, χωρίς να με μαγέψει,
με κρούει με το ραβδί της κι έκραξε κι αυτά τα λόγια μου 'πε:
«Τράβα και συ με τους συντρόφους σου να κυλιστείς στη μάντρα!»
Είπε, κι εγώ απ' τη μέση σέρνοντας το κοφτερό σπαθί μου,
στην Κίρκη εχίμιξα, σα να 'θελα να πάρω τη ζωή της.
Κι αυτή ξεφώνισε, και τρέχοντας τα γόνατα μου πιάνει […]
(κ 316-323) 

Σύνοψη
✓ Πέτρινο το παλάτι της Κίρκης, ήμεροι λύκοι και λιοντάρια κατοικούν σε αυτό, η θεά τραγουδά, καθώς υφαίνει.
✓ Μεταμορφώνει χρησιμοποιώντας φαρμακερά βότανα σε ποτό, και μετά ραβδί.
✓ Συνέπεια της μεταμόρφωσης η απώλεια μνήμης, αλλά όχι της συνείδησης, και ο υποβιβασμός σε ένα παλαιότερο σύστημα διατροφής (βαλανιδοφάγοι) και οργάνωσης, καθώς εγκλείονται σε μαντρί [Οι Αρκάδες ονομάζονταν βαλανιδοφάγοι, γιατί θεωρούνταν πρωτόγονοι.]
✓ Η προστασία έρχεται πάλι από ένα φυτό, το μώλυ (φυτό με μαύρες ρίζες και άσπρα άνθη), αντίδοτο στα βότανα/φαρμάκια, το οποίο ξεριζώνεται με θεϊκή παρέμβαση, στη συγκεκριμένη περίπτωση του Ερμή. Ο Οδυσσέας πίνει το ποτό αλλά δεν μεταμορφώνεται, όταν η Κίρκη τον χτυπά με το ραβδί της.
✓ Ο προφυλαγμένος απειλεί τη μάγισσα. Ο Οδυσσέας το κάνει με σπαθί και τόξο, εκείνη, η θεά/μάγισσα, τον παρακαλά γονατιστή να τη λυπηθεί (αντιστροφή ρόλων).
✓ Η συμφιλίωση επέρχεται με την ειλικρινή ερωτική ένωση (η μάγισσα δεν θα απειλήσει τον γυμνό άνδρα).
✓ Η επαναφορά στην αρχική μορφή των μεταμορφωμένων γίνεται με τη χρήση αλοιφής, η οποία οδηγεί σε μια περιορισμένης έκτασης αναγέννηση (νεότεροι, ομορφότεροι, πιο μεγαλόσωμοι).
 
Μερικές σκέψεις και αρκετά ερωτήματα
 
Αποτελεί η μεταμόρφωση των συντρόφων του Οδυσσέα μια ακόμη τρομακτική ιστορία ενός ναυτικού που υπερβάλλει, καθώς αφηγείται τις περιπέτειές του στη θάλασσα; Είναι μια επινοημένη αφήγηση ενός ποιητή με μάγισσες, μαγικά φίλτρα και ραβδάκια; Στην απάντηση θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι ο Όμηρος συνέθεσε τα έπη του ανασυνθέτοντας παλαιότερες αφηγήσεις και αξιοποιώντας τη θρησκευτική παράδοση. Μήπως, λοιπόν, ο ποιητής δόμησε το αφήγημα αυτό σε μια πραγματικότητα;
 
Εκείνο που διαπιστώνουμε είναι ότι ο χοίρος συνιστά μέρος τελετουργικών πρακτικών. Αίμα γουρουνόπουλου χρησιμοποιούνταν ως μέσο καθαρμού για τον φονιά. Γουρουνόπουλα θυσιάζονταν, πολλές φορές σε περιπτώσεις όρκου. Αίμα γουρουνόπουλου έριχναν οι περιστίαρχοι στον χώρο της Εκκλησίας του Δήμου και του θεάτρου κατά την έναρξη της συνέλευσης ή των δραματικών αγώνων, κατ' απομίμηση του ραντίσματος των βωμών. Έτσι, οριοθετούνταν ο ιερός/θεατρικός/δραματικός χώρος από τον κοσμικό και ο πολιτικός από τον απλώς κοινωνικό.
 
Ομοιώματα βρέθηκαν στη Νέα Μάκρη, κοντά στον Μαραθώνα, και γενικότερα στην περιοχή των Βαλκανίων -εδώ με εμπιεσμένους κόκκους δημητριακών, κάτι που υποδεικνύει σχέση με τη γεωργία.
 
Στα Θεσμοφόρια, γιορτή από την εποχή του λίθου, αποκλειστικά γυναικεία και με αυστηρές τιμωρίες στους άνδρες παραβάτες της απαγόρευσης, χρησιμοποιούνταν ομοιώματα χοίρων. Στους κλασικούς χρόνους την πρώτη μέρα της γιορτής (την ἄνοδον ή κάθοδον) ρίχνονταν σε ρωγμές -κατακρημνίζονταν- γλυκά σε σχήμα των γυναικείων γεννητικών οργάνων, «αντικείμενα ανομολόγητα», σεξουαλικά και τροφικά, που τοποθετούνταν σε καλάθι, και γουρουνάκια, άλλο σύμβολο του γυναικείου αιδοίου. Εκεί παρέμεναν ένα χρόνο, μέχρι που οι ἀντλήτριαι ανέβαζαν τα κατάλοιπα των προσφορών, τα έκαιγαν και ανακάτευαν τη στάχτη τους με τους σπόρους που προορίζονταν για τη σπορά, προκειμένου να εξασφαλίσουν καλές εσοδείες.
 
Μήπως, λοιπόν, η ιστορία της μεταμόρφωσης των ανδρών του Οδυσσέα σε χοίρους συνιστά μια διαδικασία μύησης σε μυστήρια και τελετές; Μήπως λανθάνει λατρεία της Κίρκης με πιστούς που φορούσαν προσωπεία; Και θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι οι άνδρες στην αγγειοπλαστική δεν παρουσιάζονται μεταμορφωμένοι μόνο σε γουρούνια αλλά σε διάφορα ζώα. Μήπως, λοιπόν, η Κίρκη δεν ήταν μια μάγισσα αλλά μια παντοδύναμη θεά της φύσης, μια πότνια θηρῶν, με κυριαρχία σε όλα τα πλάσματα; Ας θυμηθούμε τους ενοίκους του παλατιού της, λιοντάρια και λύκοι ορεσίβιοι, όπως δίνεται από τον ποιητή. Εξάλλου, υπάρχει ένα «λάθος» σε αυτό το «παραμύθι», που και αυτό μας κάνει να σκεφτόμαστε ότι δεν πρόκειται για παραμύθι. Στα παραμύθια η μάγισσα πρώτα χαίρεται τον έρωτα του άνδρα και μετά τον μεταμορφώνει. Στην περίπτωση του ομηρικού μύθου της μεταμόρφωσης των ανδρών σε χοίρους δεν συμβαίνει αυτό· η Κίρκη μεταμορφώνει κατευθείαν τους άνδρες.
 
Δύο ακόμη στίχοι του ποιητή προκαλούν σκέψεις: Χοίρου κορμί απόχτησαν όλοι τους, φωνή, κεφάλι, τρίχες, / μόνο που κράτησαν αθόλωτο το νου τους, ως και πρώτα (κ 238-239). Μήπως, λοιπόν, οι μεταμορφωμένοι αλλά έλλογοι άνδρες του Οδυσσέα συνιστούσαν «θιάσους» λατρευτικούς της Κίρκης, αντίστοιχους του Διόνυσου; Μήπως επρόκειτο για λατρευτές ή ιερείς που τελούσαν τελετουργίες φορώντας προσωπεία; Είναι, εξάλλου, γνωστό ότι συστατικό στοιχείο της γιορτής ήταν η μάσκα, ζωόμορφη ή αποκρουστική και γελοία. Ταύροι, άρκτοι, πώλοι, μέλισσες ήταν λατρευτικές ομάδες που ονομάζονταν από το προσωπείο τους. Κένταυροι και Πάνες, Σιληνοί και Σάτυροι, πιθανώς ήταν πιστοί με μάσκες και συγκεκριμένη ενδυμασία. Συνήθης ήταν και η ορχήστρα των ζώων, μουσικοί, δηλαδή, με μάσκες ζώων, συχνά γαϊδάρου, χοίρου ή αγελάδας. Εξάλλου, σώζεται και μικρός βωμός με την Κίρκη και ένα άνδρα με κεφαλή χοίρου.
 
Δεύτερη παρέμβαση: Από την Αία στις Πύλες του Κάτω Κόσμου (Γιβραλτάρ)
 
Η Κίρκη συμβουλεύει τον Οδυσσέα πώς να έλθει σε επαφή με τους νεκρούς του Κάτω Κόσμου, μια και μόνο ο νεκρός μάντης Τειρεσίας μπορεί να του εξηγήσει γιατί ο Ποσειδώνας ήταν θυμωμένος μαζί του και με ποιον τρόπο θα μπορούσε να τον εξευμενίσει. Φυσικά, το τελετουργικό της θυσίας και της προσευχής γίνεται με συγκεκριμένο και με ακρίβεια οριοθετημένο τρόπο, ώστε η επαφή με τους νεκρούς να είναι αποτελεσματική και ασφαλής για τον ζωντανό Οδυσσέα και τους συντρόφους που θα παρίστανται.
 
Εκεί, λοιπόν, πολέμαρχε, κοντά κοντά περνώντας,
άνοιξε λάκκο ως μιαν οργιά το φάρδος και το μάκρος
και χύσε γύρω του χοές στους πεθαμένους όλους,
μέλι με γάλα στην αρχή, γλυκό κρασί κατόπι,
τρίτο νερό, και με λευκό πασπάλισέ τα αλεύρι.
[…]
Και στα σεβάσμια των νεκρών να δεηθείς τα πλήθη,
σφάξε κριάρι τότε εκεί και μαύρη προβατίνα,
γυρίζοντας στ' αφώτιστο σκοτάδι το λαιμό τους,
και στρέψε αλλού το πρόσωπο, στου ποταμού το ρέμα.
(κ 517-529)
 
Άπειρες τότε εκεί ψυχές των πεθαμένων θα 'ρθουν, […]
Και συ τραβώντας το σπαθί κάτσε και μην αφήνεις
τις άζωες κάρες των νεκρών στο αίμα να ζυγώσουν
καθόλου, πριν συμβουλευτείς το γερο-Τειρεσία.
Τότε σε λίγο θα φανεί, πολέμαρχε, ο προφήτης
κι ευτύς το δρόμο θα σου πει, του ταξιδιού το μάκρος,
και στην πατρίδα πώς θα πας τη θάλασσα περνώντας.
(κ 530-540)
 
Τρίτη παρέμβαση: Η Κίρκη κυρίαρχη των ανέμων
 
Η Κίρκη υπόσχεται στον Οδυσσέα κατάλληλες καιρικές συνθήκες, ώστε να φτάσει στην Ιθάκη:
 
Κι άνεμο θα στείλω πρίμο, πίσω να φτάσεις,
άβλαβος στη γη την πατρική σου.
(κ 400-401)
 
Αλλά και στο ταξίδι τους στη χώρα Κιμμερίων
 
Ξοπίσω από το γαλαζόπλωρο καράβι πρίμο αγέρι,
σταλμένο από την ωριοπλέξουδη, την ανθρωπολαλούσα
θεά, την άγρια Κίρκη, σύντροφος καλός μας προβοδούσε.
(λ 6-8)
 
Η θεά κράτησε την υπόσχεση που είχε δώσει στον Οδυσσέα ότι θα έχει άνεμο ευνοϊκό στο ταξίδι του προς το νησί του:
 
Κι αυτοί στο πλοίο ανέβηκαν, και κάθισαν στους πάγκους,
και τον αστραφτερό γιαλό με τα κουπιά βαρούσαν.
και πίσω απ΄ το μαυρόπλωρο καράβι στέλνει η Κίρκη
η φοβερή κι η ωριόμαλλη κι η ανθρωπολαλούσα,
πρίμο καλό και φιλικό που τα πανιά φουσκώναν.
και τ΄ άρμενα σα σιάξαμε, καθίσαμε, κι οδήγα
ο αγέρας το καράβι μας μαζί με τον ποδότη.
(μ 146-152)
 
Τέταρτη παρέμβαση: Συμβουλές της Κίρκης
 
Η Κίρκη έδωσε συμβουλές και οδηγίες στον Οδυσσέα για καλό κατευόδιο, κυρίως πώς να αποφύγει διάφορους κινδύνους και πώς να προφυλάξει τον εαυτό του και τους συντρόφους του.
 
Σειρήνες
Πρώτα, να φεύγω απ' τη φωνή τω φοβερώ Σειρήνων
κι από τ' ανθολιβάδια τους, παράγγειλέ μου η Κίρκη.
Κι εγώ μονάχος, είπε μου, ν' ακούσω τη φωνή τους
στου καταρτιού τη ρίζα εσείς δέστε με τώρα ολόρθο,
και καλοσφίξτε τω σκοινιών τις άκρες στο κατάρτι,
γερά κρατώντας με, κι εγώ σα λέω να με ξελύστε,
εσείς ακόμα πιο σφιχτά να δένετε τους κόμπους.
(μ 158-164)
 
Σκύλλα
Μα για της Σκύλλας το κακό τ' αγιάτρευτο, ούτε λόγο
δεν είπα, μήπως φοβηθούν κι αφήσουν τα κουπιά τους,
και στα βαθιά του καραβιού κατέβουν και κρυφτούνε·
και τότες δεν την ψήφησα της Κίρκης την ορμήνεια,
που μου έλεγε να μη φανώ με την αρματωσιά μου,
παρά στου πλοίου ανέβηκα την πλώρη αρματωμένος,
κρατώντας δυο στα χέρια μου θεόμακρα κοντάρια
τι κατακεί περίμενα πως θα πρωτόβγει η Σκύλλα,
του βράχου το φριχτό θεριό, που μου έφαγε τους φίλους.
(μ 223-231)
 
Το νησί του Ήλιου
[…] Κι ήρθε στο νου μου ο λόγος
του Τειρεσία, του τυφλού προφήτη από τη Θήβα,
μα και της Κίρκης, που πολύ μου σύσταιναν κι οι δυο τους
μακριά να φεύγω απ' το νησί του Ήλιου του φωτοδότη.
και τότες με βαριά καρδιά γυρνώ και λέω στους φίλους·
«Ακούστε αυτό που θα σας πω, πολύπαθοι συντρόφοι.
Να δείτε τι μου μάντεψαν ο Τειρεσίας στον Άδη
κι η θεά της Αίας, που σοβαρά μου σύστησαν κι οι δυο τους
μακριά να φεύγω απ' το νησί του φωτοδότη του Ήλιου,
τι φοβερή, λέει, συφορά μας περιμένει εκείθε
μόνε τραβάτε στ' ανοιχτά το μελανό καράβι.»
(μ 266-276)
 
Πέμπτη παρέμβαση: Διδαχή

Η Κίρκη δίδαξε στον Οδυσσέα πώς να δένει κόμπους ώστε να διαφυλάσσει τα πράγματά του. Την τεχνική αυτή εφάρμοσε, όταν ο Αλκίνοος και η Αρήτη τον εφοδίασαν με δώρα για το ταξίδι από το νησί των επιδέξιων ναυτικών Φαιάκων στο δικό του άγονο νησί:
 
πήρε και σφάλισε το σκέπασμα και με πιδέξιο κόμπο,
που του 'χε μάθει η Κίρκη κάποτε, μεμιάς το σφιχτοδένει.
(η 446-448)
 
Κίρκη και Αργοναύτες
Η Κίρκη εμπλέκεται και σε ένα επεισόδιο της Αργοναυτικής εκστρατείας και του έρωτα της ανεψιάς της Μήδειας με τον Ιάσονα. Όταν ο Ιάσονας άρπαξε το χρυσόμαλλο δέρας και έφυγε με τη Μήδεια, ο πατέρας της Αιήτης τους κατεδίωξε με ένα πλοίο, αλλά η Μήδεια έσφαξε τον Άψυρτο, αδελφό της ή ετεροθαλή αδελφό της, τον κομμάτιασε και πετούσε ένα-ένα τα κομμάτια στη θάλασσα, οπότε ο Αιήτης έχασε πολύ χρόνο για να περισυλλέξει τα κομμάτια του γιου του και οι Αργοναύτες διέφυγαν.
 
[…] καθώς [οι Αργοναύτες] ανέβαιναν τον Ηριδανό ποταμό, ο Δίας, οργισμένος για τον φόνο του Αψύρτου, έστειλε κατά πάνω τους φοβερή καταιγίδα που έβγαλε το πλοίο έξω από την πορεία του. Και καθώς έπλεαν κοντά στις Αψυρτίδες νήσους (Κοντά στις Ιλλυρικές ακτές), το πλοίο μίλησε και είπε ότι δεν θα πάψει η οργή του Δία παρά μόνο αν κατευθυνθούν προς την Αυσονία (Πρόκειται για την ιταλική χερσόνησο) και καθαρθούν για τον φόνο του Αψύρτου από την Κίρκη. Και αυτοί, πλέοντας, άφησαν πίσω τους τα έθνη των Λιγύων και των Κελτών, διέπλευσαν το Σαρδόνιο πέλαγος, πέρασαν την Τυρρηνία και έφθασαν στην Αιαίη, όπου προσέπεσαν ικέτες στην Κίρκη και εξαγνίστηκαν. (Απολλόδ. 1.134)
 
Κίρκη και Σκύλλα
Λέγεται ότι μεταμόρφωσε τη Σκύλλα στο αποκρουστικό τέρας της Οδύσσειας, για να την εκδικηθεί, επειδή ο Γλαύκος, που τον αγαπούσε πολύ, είχε αρνηθεί τον έρωτά της για χάρη της νεαρής κοπέλας. Η Κίρκη έριξε μαγικά βότανα στο νερό της πηγής, όπου λουζόταν το κορίτσι και αμέσως μεταμορφώθηκε, όμορφη στο επάνω μέρος, με έξι φοβερά σκυλιά στο σώμα της από τη μέση και κάτω.
 
Κι εκεί καθώς κοιτάζαμε, καταστροφή φοβώντας,
μου αρπάζει η Σκύλλα απ΄ το βαθύ καράβι έξι νομάτους,
στα χέρια και στη δύναμη τα πρώτα παλληκάρια.
Κι εγώ γυρίζοντας να δω τους άλλους στο καράβι,
τα χέρια και τα πόδια τους απάνωθε αγναντεύω,
που σηκωμένοι ανάερα χουγιάζανε με πόνο,
και με φωνάζανε στερνή φορά με τ΄ όνομά μου.
Κι όπως ψαράς μ' ένα μακρύ ραβδί απ' τον κάβο ρίχνει
στα μικρά ψάρια δόλωμα, και κέρατο τινάζει
καλού βοδιού στη θάλασσα, κι άμα πιαστεί το ψάρι
στη γης απάνω το πετάει κι εκείνο σπαρταρίζει,
κι αυτοί έτσι σπαρταρίζοντας στο βράχο κουβαλιόνταν,
και το θεριό τους έτρωγε, και ξεφωνίζαν όλοι,
σ΄ εμέ τα χέρια απλώνοντας στου χάρου τον αγώνα.
Άλλο πιο θλιβερό απ΄ αυτό τα μάτια μου δεν είδαν,
απ΄ όλα που δοκίμασα τις θάλασσες περνώντας.
(μ 244-259)
 
Άλλοτε πάλι λέγεται ότι ο Ποσειδώνας ήταν ερωτευμένος μαζί της και ότι η ζήλεια ώθησε την Αμφιτρίτη να ζητήσει από την Κίρκη να τη μεταμορφώσει. Ή ότι ο ίδιος ο Ποσειδώνας τη μεταμόρφωσε, γιατί αρνήθηκε τον έρωτά του εξαιτίας του Γλαύκου.
 
Τα παιδιά της Κίρκης
Στην Τηλεγονία ή Τηλεγόνεια, ένα πανάρχαιο έπος-συνέχεια της Οδύσσειας, το οποίο σώζεται μόνο σε περίληψη και αποδίνεται στον Ευγάμμονα ή Ευγάμ(μ)ωνα τον Κυρηναίο, ο Τηλέγονος υπήρξε καρπός της ένωσης της Κίρκης και του Οδυσσέα, ο οποίος έμεινε ένα χρόνο στο νησί της. Μάλιστα, δεν σχεδίαζε να φύγει· του το υπενθύμισαν οι σύντροφοί του.
 
Το παιδί ανατράφηκε στο νησί της μητέρας του, μεγάλωσε, έμαθε την ταυτότητά του και αναζήτησε τον πατέρα του στην Ιθάκη, όπου επιδόθηκε σε λαφυραγωγίες. Ο Οδυσσέας, υπερασπιζόμενος την περιουσία του, πληγώθηκε από το δόρυ του γιου του, εξοπλισμένο με ψαροκόκαλο σαλαχιού που τότε θεωρούνταν ότι προκαλούσε πληγές θανατηφόρες. Ο Τηλέγονος αναγνώρισε το θύμα του και μαζί με την Πηνελόπη και τον Τηλέμαχο μετέφεραν το νεκρό σώμα του Οδυσσέα στο νησί της Κίρκης. Εκεί ο Τηλέμαχος παντρεύτηκε την Κίρκη και ο Τηλέγονος την Πηνελόπη. Η Κίρκη τους έκανε αθάνατους και τους έστειλε στα Νησιά των Μακάρων.
 
Ένα ακόμη παιδί, μια κόρη, καρπός της σχέσης του ήρωα και της «μάγισσας», παραδίδεται στα Σχόλια του Τζέτζη στον Λυκόφρονα. Αυτή η κόρη, η Κασσιφόνη, λεγόταν ότι παντρεύτηκε τον ετεροθαλή αδελφό της Τηλέμαχο και ότι τον σκότωσε για να τον εκδικηθεί για τον θάνατο της μητέρας της, η οποία νωρίτερα είχε αναστήσει τον Οδυσσέα.
 
Επώνυμοι - ιδρυτές ήρωες
 
Διάφορες άλλες παραδόσεις συνδέουν τα παιδιά της Κίρκης και του Οδυσσέα ή τα εγγόνια τους με την ιταλική χερσόνησο.
 
Λέγεται ότι καρπός της ένωσής τους ήταν και ο Λατίνος, επώνυμος ήρωας των Λατίνων, ή και τρεις γιοι, ο Ρώμος, ο Αντείας, ο Αρδείας, επώνυμοι ήρωες των πόλεων Ρώμης, Αντίου, Αρδέας. Λέγεται ακόμη ότι από τον γάμο του γιου του Οδυσσέα και της Κίρκης Τηλέγονου με τη γυναίκα του Πηνελόπη προέκυψε ένας γιος, ο Ιταλός και ότι ο Τηλέγονος ίδρυσε το Τούσκουλο και ίσως την Πραινέστη.
 
Σύνοψη
Μάγισσα ή θεά η Κίρκη; Σύμφωνα με τα Σχόλια του Τζέτζη την Κίρκη σκοτώνει τελικά ο Τηλέμαχος. Ο θάνατός της την κάνει να εκπίπτει από την ιδιότητα της θεάς. Όμως, όλες οι υπόλοιπες πηγές θεωρούμε ότι την αναδεικνύουν σε μεγάλη θεά, γιατί:
 
✓ είναι κυρίαρχη του ζωικού βασιλείου (λιοντάρια, λύκοι, γουρούνια κτλ. στην υπηρεσία της)·
✓ είναι κυρίαρχη του φυτικού βασιλείου, καθώς γνωρίζει ιδιότητες φυτών, από τα οποία κατασκευάζει διάφορα παρασκευάσματα (την αλοιφή με την οποία «ξεμαγεύει» τους συντρόφους του Οδυσσέα)·
✓ είναι κυρίαρχη των φυσικών φαινομένων (χαρίζει ευνοϊκό καιρό στον Οδυσσέα)
✓ επηρεάζει τα ύδατα (βλ. τον μύθο της Σκύλλας)·
✓ γνωρίζει το μέλλον·
✓ φέρει σκήπτρο (το ραβδί με το οποίο χτυπά για να ενεργοποιήσει το δηλητήριο των φυτών και να προκαλέσει μεταμόρφωση)·
✓ έχει την ικανότητα να αναγεννά μερικώς, καθώς κάνει τους συντρόφους του Οδυσσέα νεότερους, ομορφότερους, πιο σωματώδεις, ή ολικώς, καθώς καθιστά θνητούς ανθρώπους αθάνατους (Πηνελόπη, Τηλέμαχος)·
✓ γνωρίζει πώς υπερβαίνονται τα όρια μεταξύ ζωντανών και νεκρών (η επαφή είναι από τους ζωντανούς προς τους νεκρούς, όχι αντίστροφα)·
✓ έχει μαντικές ικανότητες (ερμηνεύει όνειρα)·
✓ εξαγνίζει από φόνο, φροντίζοντας να προφυλάξει τον εαυτό της·
✓ Αποκτά παιδιά.
 
Και αν η κυριαρχία της στη φύση περιορίζεται από άλλους θεούς, τον Ερμή (δίνει το αντίδοτο φυτό στον Οδυσσέα) και τον Ποσειδώνα (προκαλεί τρικυμία και παύει τις ευνοϊκές καιρικές συνθήκες που όρισε η Κίρκη), αυτό είναι συνηθισμένο στον κόσμο των θεών -ο κάθε θεός έχει δικαιοδοσία σε συγκεκριμένα πεδία-, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να βρίσκεται στο ενδιάμεσο πανίσχυρων, αλλά πολλές φορές αντιφατικών μεταξύ τους βουλήσεων.
 
Μάγισσα, λοιπόν, ή πανίσχυρη θεά η Κίρκη;

Διατηρώντας την ταυτότητα…

Σ’ αυτή τη μεριά του κόσμου, στον Ελληνικό χώρο, είμαστε ακόμα τόσο ευκολόπιστοι, τόσο δέσμιοι των συνηθειών μας, του παρελθόντος, της ταυτότητάς μας.

Αποτελεί κίνδυνο κοινωνικό και προσωπικό να δείξεις ποιος πραγματικά είσαι, να ξεστρατίσεις, έστω και λίγο από το κοινωνικό κατεστημένο.

Πολλές οι «υποχρεώσεις», οι δεσμεύσεις, όλα όσα λειτουργούν τελείως διαφορετικά, αν τραβήξεις λίγο την κουρτίνα των παρασκηνίων.

Τραγική ειρωνεία. Διαφορετικές πραγματικότητες, με ισότιμη δύναμη, που δεν τολμούν οι άνθρωποι να διαταράξουν. Εις βάρος φυσικά του πραγματικού τους Εαυτού, της εξέλιξης, της ελευθερίας.

Μου θυμίζει καρναβάλι, όμως με «πραγματικές» μάσκες και ρόλους…

Είναι τόσο εμφανές πως είσαι δυστυχισμένος, πως η ζωή σου είναι μια ρουτίνα από την οποία προσπαθείς απλά να δραπετεύσεις, με κάθε ευκαιρία. Η απόδραση κρατάει λίγο και χρειάζεται να την οργανώσεις με προσεκτικές στρατηγικές που δεν καταλαβαίνεις πόση ενέργεια σού κλέβουν.

Οι περισσότερες συζητήσεις σου καταναλώνονται στο «διαφωνώ ή συμφωνώ» χωρίς ουσιαστική αμφισβήτηση των δεδομένων σου. Έτσι επιλέγεις τον κύκλο σου, τις ομάδες σου, την ασφάλεια και την συνέχεια της «άνεσης» σου, της «θαλπωρής» που σου προσφέρει η ψευδαίσθηση ότι ανήκεις κάπου.

Δεν διαταράσσονται επικίνδυνα τα νερά του φτιαχτού κόσμου σου. Μπορείς να κοιμάσαι και να ξυπνάς κάθε μέρα, γνωρίζοντας τη συνέχεια, βασιζόμενος στα προηγούμενα, και η ζωή κυλάει, χωρίς μεγάλες εκπλήξεις/επικίνδυνα περάσματα που θα σε ανάγκαζαν να αναθεωρήσεις, να δημιουργήσεις, να απαλλαγείς από πολλά ψέματα και άχρηστα που θεωρείς αναγκαία.

Και μόλις συναντάς αυτό που δεν περίμενες, αυτό που δεν σχεδίασες, είτε θετικό είτε αρνητικό, φοβάσαι, αμύνεσαι. Τσαλακώνεται για λίγο η μάσκα, μέχρι να την τακτοποιήσεις ξανά, για να μπορείς να κρυφτείς πίσω της. Για σένα, αυτός ο ενδιάμεσος χρόνος, η φανέρωση της αμηχανίας σου, της άγνοιας και του φόβου σου, δεν υπάρχει. Νομίζεις πως κανείς δεν σε βλέπει, όπως δεν βλέπεις κι εσύ τον Εαυτό σου.

Είναι αλήθεια πως οι πολλοί (όμοιοι σου) δεν θα πάρουν χαμπάρι. Κολυμπάνε στην ίδια «μολυσμένη» θάλασσα όπως κι εσύ. Οι μάσκες βλέπονται σαν μάσκες. Τα κριτήρια είναι εγωιστικά. Σε βλέπουν όμως όσοι έχουν τολμήσει να δουν τον Εαυτό τους…όλα όσα πιστεύεις πως κρύβονται...

Αυτοί, δεν θα σε κρίνουν, δεν θα σε απορρίψουν, ούτε θα σε αποδεχτούν. Δεν τους αφορά για να επικαλεστούν τα ένστικτα της επιβίωσής τους. Όμως, δεν θα ανήκουν στους κύκλους σου, δεν θα ακολουθήσουν προβλέψιμες οδούς, όπως θα ήθελες ή περιμένεις.

Θα τους απορρίψεις όμως εσύ. Και θα προσπαθήσεις να τους βρεις χίλια δυο αρνητικά για να δικαιολογήσεις τη συνέχεια σου….τη διατήρηση του κόσμου σου. Όλο αυτό που έχεις χτίσει γύρω σου και σε δεσμεύει, ενώ θέλεις να πιστεύεις πως είσαι ασφαλής (στη δυστυχία σου).

Άλλη μια μέρα πέρασε…άλλος ένας μήνας, άλλος ένας χρόνος. Μεγαλώνεις τα παιδιά σου όπως είσαι εσύ. Βασίζεσαι σ’ αυτά για να διατηρήσουν την κοινωνική αξία σου. Και απέχεις από επικίνδυνες συζητήσεις που θα απειλούσαν τη δομή του διαμορφωμένου νου σου, που δεν σού ανήκει… Το πλέον τραγικό είναι πως περιμένεις "κάτι να αλλάξει", κάτι, κάποιος να σε φωτίσει, να αναλάβει, κάποιοι να πάρουν την ευθύνη.

Ό,τι κι αν κάνεις....μη μένεις μόνος, μη μένεις στη σιωπή, μη σκέφτεσαι πολύ....η ταυτότητα μιλάει!

Οι μικρές ή μεγάλες βουτιές στο κοινωνικό κατεστημένο είναι προκλήσεις, ενώ ο χρόνος, η πραγματικότητα, η ατομικότητα, ο σκοπός, τα κίνητρα, οι εικόνες δεν είναι αυτές που φαίνονται και είναι συλλογικά αποδεκτά. Παρ' όλη τη δυσφορία, τη θλίψη, είναι πάντα αποκαλυπτικές και διεγείρουν (εκ νέου) την ευθύνη...

Διώξτε το κόμπλεξ κατωτερότητας που σας «κονταίνει» και σας απομακρύνει από τον στόχο σας

Τα πρώτα αισθήματα κατωτερότητας τα βιώνουμε στην αρχή της παιδικής ηλικίας. Το κόμπλεξ κατωτερότητας αντανακλά την αίσθηση ότι κάποιος είναι κατώτερος από τους άλλους. Η αίσθηση αυτή πηγάζει από πολλούς παράγοντες, βιολογικούς και κοινωνικούς – που επηρεάζουν τον χαρακτήρα του ατόμου και ειδικότερα την αυτοεκτίμησή του.

Όλοι -άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο- υποφέρουμε από ιδέες κατωτερότητας. Τα πρώτα αισθήματα κατωτερότητας τα βιώνουμε στην αρχή της παιδικής ηλικίας λόγω ανωριμότητας, εξάρτησης και σύγκρισης με τα αδέρφια ή ακόμα και τους ενήλικες.

Στην ενήλικη ζωή το κόμπλεξ κατωτερότητας πηγάζει κυρίως από αισθήματα ανεπάρκειας ή ανικανότητας να πετύχουμε τους στόχους μας, γεγονός που μας κάνει να παλινδρομούμε στα παιδικά μας βιώματα.

Σταματήστε για λίγο και σκεφτείτε…! Οι στόχοι που έχετε βάλει είναι πραγματικά αυτό που εσείς θέλετε να πετύχετε ή αυτό που έχουν ορίσει οι άλλοι για εσάς; Η πραγματικότητα είναι ότι η αίσθηση κατωτερότητας υπάρχει μόνο στο μυαλό σας και αν τη διαχειριστείτε σωστά, μπορείτε να τη διώξετε μακριά.

Επιλέξτε ποιους θα κρατήσετε στη ζωή σας
Απομακρύνετε από τον περίγυρό σας, όσους σας δημιουργούν αυτή την αρνητική αίσθηση προς τον εαυτό σας και προσπαθήστε να καταλάβετε τι είναι αυτό που τους κάνει να σας υποτιμούν. Μήπως έχουν κάποιο όφελος από το να νιώθετε εσείς αδύναμος;

Μη δίνετε σημασία στην κριτική που αφορά σε πράγματα που δεν μπορούν να αλλάξουν
Όλοι είμαστε ευάλωτοι σε κάποια σημεία, είτε αυτά έχουν να κάνουν με τη φυσική διάπλαση (ίσως και κάποια αναπηρία) ή με τον χαρακτήρα μας. Ενδόμυχα, αναζητάμε το τέλειο- σε σωματικό, κοινωνικό, επαγγελματικό, οικονομικό επίπεδο κλπ. Ειδικά, όταν συναντάμε κάποιο άτομο που θεωρούμε ότι τα ‘χει καταφέρει καλύτερα από εμάς, μπαίνουμε στη διαδικασία της σύγκρισης και αναζητούμε όλο και περισσότερο την τελειότητα. Κατά βάθος όμως, γνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε να την κατακτήσουμε, γιατί πολύ απλά η ανθρώπινη φύση δεν είναι κατασκευασμένη κατά αυτό τον τρόπο. Αντί λοιπόν να εστιάζετε στα αδύναμα σημεία σας, δώστε έμφαση στα δυνατά σας σημεία και χτίστε ένα ισχυρό σύστημα αξιών, το οποίο θα σας βοηθήσει να μην υπεραναλύετε όσα δεν μπορούν να αλλάξουν. Είστε τέλειοι όπως ακριβώς είστε!

Ακούστε την κριτική που θα οδηγήσει σε αυτοβελτίωση
Η ενδυνάμωση των αρνητικών σας σημείων είναι ο καλύτερος τρόπος για να απαλλαγείτε από το κόμπλεξ κατωτερότητας. Κατά συνέπεια, θα μειωθούν τα αρνητικά σχόλια που σας χαλάνε τη διάθεση. Γι’ αυτό, προσπαθήστε να αποφασίζετε αντικειμενικά, αν μια κριτική μπορεί να σας οδηγήσει , πράγματι, σε θετικά αποτελέσματα ή όχι.

Προστατέψετε τον εαυτό σας
Μην αφήνετε τους άλλους να σας προκαλούν αμφιβολίες για τον εαυτό σας και ενδοψυχικές συγκρούσεις. Μάθετε να αγνοείτε τα αρνητικά και πικρόχολα σχόλια και υιοθετήστε την άποψη ότι κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να εκφέρει την άποψή του, όπως και εσείς έχετε δικαίωμα να φιλτράρετε και να διώχνετε οποιαδήποτε άποψη έχει ως στόχο να δημιουργήσει αρνητικά συναισθήματα.

Συναναστραφείτε με άτομα που σας κάνουν να νιώθετε όμορφα
Τα άτομα που είναι ενθαρρυντικά και ασχολούνται με το «είναι» και όχι με το «φαίνεσθαι» έχουν πολύτιμη αξία. Μπορείτε να υιοθετήσετε δικές τους συμπεριφορές που ίσως θαυμάζετε και να επωφεληθείτε από τη σοφία τους. Έτσι, σταδιακά θα αυξήσετε την αυτοεκτίμησή σας και θα αναγνωρίσετε την αυταξία σας.

Αγαπήστε τον εαυτό σας
Φυσικά και πρέπει να εκτιμάμε, να φροντίζουμε και να επαινούμε τον εαυτό μας για τη μοναδικότητα του. Προσοχή όμως, μην περνάτε στο άλλο άκρο και φέρεστε ως αλαζόνας. Από την άλλη, η αυτοθυσία μας κάνει να νιώθουμε καλύτεροι άνθρωποι, όμως μη βάζετε τον εαυτό σας σε δεύτερη μοίρα.

Απαλλαγείτε από αισθήματα θυμού και πικρίας
Αυτά τα αρνητικά συναισθήματα σας ρουφάνε όλη τη θετική ενέργεια και μειώνουν την αυτοεκτίμηση σας. Αν ο θυμός σας είναι λογικός, λόγω συνθηκών, χρησιμοποιήστε την ενέργεια του προς όφελός σας. Αποφασίστε ότι εσείς έχετε τον έλεγχο του εαυτού σας και κανείς δεν μπορεί να σας επηρεάσει. Προχωρήστε μπροστά και θυμηθείτε την αξία σας. Διαφορετικά, ανακαλύψτε τη χιουμοριστική πλευρά του θέματος.

Το Παρελθόν

Αχ, αυτό το παρελθόν! Με πόσα έχει φορτωθεί!

«Μην κοιτάς το παρελθόν», σου λένε, «κοίτα μπροστά»!

Μα αν κοιτάς μπροστά, θα κοιτάς και πίσω. Είναι αναπόφευκτο. Είναι αναπόσπαστα μέρη του ενός!

Το πρόβλημα είναι ότι κοιτάς πίσω με πίκρα, μετανοιώνοντας, κατηγορώντας, τιμωρώντας το τώρα σου, χωρίς να μπορείς να διαφοροποιήσεις το μπροστά.

Αναπόσπαστα μέρη του ενός!

Μέσα σου υπάρχουν τα παρελθόντα και τα μέλλοντα που φαντάζεσαι, είτε έτσι είτε αλλιώς. Πολλά κομμάτια του εαυτού σου χωρίς ρυθμό, χωρίς αρμονία, χωρίς σύνθεση.

Κρύβεσαι, ενώ προσπαθείς να αλλάξεις, όμως χωρίς να διερωτάσαι από ποιον κρύβεσαι και ποιον προσπαθείς να αλλάξεις.

Ένας αγώνας επιβίωσης, μια ρηχή ζωή ανάμεσα σε απόψεις, πεποιθήσεις και κυνήγι, ενός θησαυρού που δεν αναγνωρίζεις την αξία ή την ουσία του.

Σταμάτα λίγο…

Πού πας;

Χρειάζεται να «βρεις» τον εαυτό σου ή να τον δημιουργήσεις;

Πρέπει να αποτραβηχτείς ή να εστιαστείς καλύτερα, πιο αληθινά;

Θέλεις να ερωτευτείς ή να επιβιώσεις;
Οι εραστές δεν επιβιώνουν. Ρουφάνε την κάθε τους πνοή μέχρι την τελευταία στιγμή.

Ανταγωνίζεσαι, αλλά ποιον και γιατί;

Ενοχοποιείς τα αισθήματα και τις αισθήσεις, μα η «φώτιση» ακόμα δεν έρχεται.

Ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον σου, αδυνατείς να ζήσεις το εδώ και τώρα, αν και το προφέρεις συχνά, όπου μπορείς.

Αλλά η Ζωή είναι μόνο εδώ, παντού, τώρα, πάντα… μέρη του ενός, αναπόσπαστα κομμάτια του Είναι σου.

Ένα θέμα που νομίζουμε πως κατέχουμε, έχοντας το φορτώσει με χιλιάδες ψευδαισθήσεις.

Ονειρική Μνήμη... το ονομάζουμε "εδώ και τώρα"

Το πιο δύσκολο πράγμα είναι να προσφέρεις την αρχαία σοφία σήμερα, χωρίς να τη γνωρίζεις ουσιαστικά και έχοντας προσθέσει σε αυτήν, τη γνώση του σήμερα. 

Για τον επιφανειακό, γραμμικό νου της σύγχρονης προσωπικότητας, αυτό μοιάζει ακατανόητο, αδύνατον, πλάνη του ατόμου, ύβρης, αντιφατικό και ό,τι άλλο μπορεί να σκεφτεί ο καθένας.

Βέβαια, όταν παπαγαλίζουμε ό,τι μας έδωσαν από την αρχαία σοφία ή όταν αναπαράγουμε απλά λόγια άλλων πιστεύοντας πως γεμίζοντας το νου μας με πληροφορία, έτσι γνωρίζουμε, δεν είναι δυνατόν να μεταπηδήσουμε στο πιο πάνω «θεώρημα», μη κατανοώντας το.

Όπως, το ίδιο βολικά ξεχνάμε πως «η γνώση είναι μέσα μας», θεωρώντας τον εαυτό μας διαχωρισμένο και γραμμικά τοποθετημένο στον προσωρινό χρόνο που ονομάζουμε «ζωή».

Περιμένοντας όμως η ζωή να λειτουργήσει όπως εμείς τη θυμόμαστε και έτσι την προβάλλουμε, είναι σα να περιμένουμε τα ποτάμια να γυρίσουν ανάποδα και να οδεύουν προς τα βουνά.

Έχουν νόημα όμως κάποια από αυτά που λέμε, κι ας μην κατανοούμε τις συνδέσεις.

- Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο δεν θα αναγνώριζε κανείς – πέρα από πολύ ελάχιστους – τον Χριστό αν εμφανιζόταν ξανά στη γη, με σύγχρονα χαρακτηριστικά, αντίστοιχα με την εποχή μας.

- Με τον ίδιο τρόπο θα καταδίκαζαν όλοι – ειδικά οι πιο «μορφωμένοι» - το Σωκράτη, αν προκαλούσε τα δεδομένα της σύγχρονης κοινωνίας, με αντίστοιχο «μοντέρνο» τρόπο.

- Με τον ίδιο τρόπο θα έκρυβε ο Πυθαγόρας τη γνώση από τους πολλούς αδαείς που έλκονται από τη δύναμη, το μυστήριο μα δεν κατανοούν πέρα από την επιφάνεια του Είναι τους.

- Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο θα αγνοούσαν οι άνθρωποι την Υπατία, αν περπατούσε ανάμεσά μας, υπηρετώντας την Αλήθεια που αναζητούσε με σύγχρονη γλώσσα, με διαφορετικά ενδύματα και επιλογές.

Γιατί χρειάζεται ταυτόχρονα ταπεινότητα και ακλόνητη σιγουριά για να καταφέρεις να βλέπεις καθαρά. Χρειάζεται βασικές έννοιες να έχουν κατανοηθεί, αφού πρώτα αναγνωριστεί η διαστρέβλωσή τους. Χρειάζεται ευθύνη να αναλάβει κανείς την ευθύνη της παραμόρφωσής του. Και είναι δουλειά...

Οι περισσότεροι αρκούνται στο να προσθέτουν πληροφορίες, στην ίδια διαστρεβλωμένη τους αντίληψη, μη θέλοντας να γκρεμίσουν ολιστικά, την προσωπικότητα που έχτισαν με τόσο μόχθο και την ζωή που ονειρεύονται να είναι αληθινή.

Πώς άλλωστε να αναγνωρίσουν πως «με τις καλύτερες προθέσεις» εξακολουθούν να υπηρετούν το ίδιο ακριβώς σύστημα που καταπολεμούν; Οξύμωρο, παράδοξο, όμως η Αλήθεια δεν εξαφανίζεται, απλά επειδή εμείς δεν θέλουμε πεισματικά να τη βλέπουμε.

Το σχεδόν ακατόρθωτο όμως παραμένει το ζητούμενο…
 
Γιατί όλα ξανάρχονται αλλαγμένα και αγνώριστα για να τα ανακαλύψεις ξανά.  Η επανάληψη όμως δεν υπάρχει και το μεγαλύτερο μέρος της όρασης πραγματικότητας παραμένει αόρατο. Η σπειρωειδής ύπαρξη δεν είναι ο τελικός σκοπός αλλά αυτός δεν αποκαλύπτεται μέσα στα όνειρα που φαντάζουν μοναδικά και πραγματικά.
 
Το παράδοξο είναι ότι η ζωή σου ΕΙΝΑΙ πραγματική, όσο κι αν θέλουν να σε πείσουν πως είναι ασήμαντη, ονειρική και ψεύτικη. Όμως, ποια αξία θα είχαν τα "θαύματα" σήμερα, ένας σωτήρας, ένας σοφός, αν αυτός συνέτεινε στη συνεχιζόμενη ύπνωσή σου; Ποιος πραγματικά άξιος ηγέτης του πνεύματος θα χώραγε στην ονειρική σου μνήμη γι' αυτόν;

Χιούμορ∙ το καλύτερο αφροδισιακό

Ο κάθε άνθρωπος έχει τα δικά του χαρίσματα, τα στοιχεία αυτά που τον κάνουν μοναδικό. Υπάρχουν, όμως, κάποια χαρακτηριστικά, που διαθέτουν ορισμένοι, που λειτουργούν κάπως σαν ερωτομαγνήτες. Μάλιστα το πιο ιδιαίτερο απ’ αυτά, που μπορεί και τους μετατρέψει αμέσως σε μοναδικούς εραστές, είναι η χιουμοριστική τους διάθεση κι οι ευφυείς ατάκες τους.    

Ποιος δε θα ‘θελε δίπλα του έναν άνθρωπο με χιούμορ, ικανό να τον κάνει να γελά συνεχώς; Ένας αστείος –μα σε καμία περίπτωση γελοίος– σύντροφος δεν έχει μόνο το ταλέντο στο να μας κάνει να μη βαριόμαστε τόσο εύκολα ή να μας χαλαρώνει έπειτα από μια δύσκολη καθημερινότητα, αλλά –το πιο σημαντικό– είναι και καλός εραστής. Άλλωστε, είναι γνωστό πως το χιούμορ είναι το καλύτερο αφροδισιακό κι ένας άνθρωπος ευφυής κι ακομπλεξάριστος έχει περισσότερες πιθανότητες να σου προσφέρει αξέχαστους οργασμούς.

Πολλές φορές, ακόμα και την ώρα της ερωτικής πράξης μπορεί να πει ή να κάνει κάτι, που θα σε κάνει να γελάσεις. Κι αυτό, αν το ‘χεις ζήσει, ξέρεις πως δεν είναι καθόλου ξενερωτικό, ίσα-ίσα, είναι δείγμα άνεσης, οικειότητας, αυτοπεποίθησης. Αυτό που πετυχαίνει εκείνη τη στιγμή είναι να διώξει την όποια αμηχανία που μπορεί να υπάρχει στην ατμόσφαιρα, ειδικά αν είστε λίγο καιρό μαζί, απελευθερώνοντάς σε από άμυνες, συντηρητισμούς και δεύτερες σκέψεις, που δε θα σας άφηναν να το απολαύσετε.

Ένας άνθρωπος ώριμος και συνειδητοποιημένος, κάποιος με αυτογνωσία, μπορεί να ‘χει μια πραγματικά καλύτερη αίσθηση του χιούμορ και να δημιουργεί τις δικές του ξεχωριστά όμορφες στιγμές. Αυτοσαρκάζεται και ξέρει πώς να χρησιμοποιεί την τσαλακωμένη γοητεία του για να σε σαγηνέψει. Ξέρει επίσης πώς να σε κάνει να αισθανθείς καλά, χωρίς να πέσει στην παγίδα των υπερβολικών κομπλιμέντων.

Το χιούμορ, βέβαια, είναι όπως –σχεδόν– όλα κάπως υποκειμενική υπόθεση, το θέμα είναι επομένως να ταιριάζουν όσα θεωρείτε αστεία, να γελάτε με τα ίδια πράγματα, να ‘χετε βρει ο ένας τους διακόπτες του άλλου. Διότι ένα κακό χιούμορ, ή μάλλον ένα ανύπαρκτο χιούμορ που ο άλλος θεωρεί πως είναι απολαυστικό, σίγουρα μόνο να ξενερώσει μπορεί και να απομακρύνει, να ‘χει δηλαδή ακριβώς τα αντίθετα (απ’ τα προσδοκώμενα) αποτελέσματα. Δε μιλάμε, βέβαια, ούτε για κρύα ανέκδοτα κι άλλες δήθεν αστείες τυποποιημένες ατάκες, και μάλιστα στις πιο ακατάλληλες στιγμές. Το όλο θέμα είναι πολύ πιο περίπλοκο, γι’ αυτό και σπάνιο αλλά κι άκρως ερωτικό.

Το χιούμορ είναι δείκτης ευφυΐας και δημιουργικότητας, ανάμεσα σε δύο ανθρώπους κάποτε δηλώνει και τη μεταξύ τους οικειότητα και την ύπαρξη ενός αποκλειστικά δικού τους κώδικα επικοινωνίας, με inside jokes κι ατάκες που καταλαβαίνουν μόνο αυτοί οι δύο, γι’ αυτό και θεωρείται –όχι άδικα– χαρακτηριστικό αφροδισιακό. Το γέλιο εκτονώνει την όποια ένταση και διώχνει (­έστω για λίγο) τις αρνητικές σκέψεις, γι’ αυτό είναι και τόσο πολύτιμοι όσοι μας κάνουν να γελάμε.

Μέσα στα χαρακτηριστικά ενός καλού εραστή, λοιπόν, πέρα απ’ τις καλές σεξουαλικές επιδόσεις, ίσως θα έπρεπε να αρχίσουμε να ψάχνουμε μια καλή επικοινωνία κι ένα σύντροφο εύστροφο, με χιούμορ, που θα μας κάνει να απολαμβάνουμε τις στιγμές μαζί του. Μια υγιής σχέση, με ηρεμία, χωρίς γκρίνιες, παράπονα κι εντάσεις, συντηρεί και μια καλή σεξουαλική ζωή κι αντιστρόφως. Έτσι, ο σύντροφός μας καταφέρνει να μας διασκεδάζει εντός κι εκτός κρεβατιού.

Ας μην ξεχνάμε ότι το γέλιο φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά, σαφώς και τους εραστές. Οι καβγάδες λύνονται άμεσα, τα μούτρα υποχωρούν με μια έξυπνη ατάκα κι ένα αυθόρμητο χαμόγελο. Δουλέψτε το χιούμορ σας κι αμέσως θα ανέβει κι η αυτοπεποίθησή σας, αυτομάτως κι οι κατακτήσεις σας -χωρίς πρακτικά αυτό να σημάνει ότι θα αρχίσετε τις φάρσες στα καλά καθούμενα.

Από μια υψηλή νόηση, μέχρι αυτή που πλησιάζει τη μωρία, οι διαβαθμίσεις είναι ατέλειωτες

Από μια υψηλή νόηση, μέχρι αυτή που πλησιάζει τη μωρία, οι διαβαθμίσεις είναι ατέλειωτες. Είναι κατ’ αρχήν και ο πνευματικός ορίζοντας του καθενός πολύ διαφορετικός, δηλαδή από αυτόν της απλής αντίληψης του παρόντος, που έχει ακόμα και το ζώο, σε αυτόν ο οποίος περιλαμβάνει την επόμενη ώρα ή ακόμα την επόμενη μέρα, την εβδομάδα, το έτος, τη ζωή, τους αιώνες, τις χιλιετίες, μέχρι αυτόν μιας συνείδησης η οποία σχεδόν διαρκώς έχει παρόντα τον, αν και θαμπά ανατέλλοντα, ορίζοντα του απείρου. Οι σκέψεις του καθενός σε κάθε περίπτωση παίρνουν τον χαρακτήρα που αναλογεί στον πνευματικό του ορίζοντα.

Ακόμα, εκείνη η διαφορά της ευφυΐας διαφαίνεται στην ταχύτητα της σκέψης τους, η οποία είναι σημαντική και τόσο διαφορετικά διαβαθμισμένη, όπως τα σημεία από το κέντρο μέχρι την εξωτερική γραμμή ενός περιστρεφόμενου δίσκου. Ο ορίζοντας των συμπερασμάτων και αιτιών μέχρι τον οποίο μπορεί να φτάσει η σκέψη του καθενός, φαίνεται να βρίσκεται σε μια ορισμένη σχέση με την ταχύτητα της σκέψης του· γιατί η μεγαλύτερη ένταση της δύναμης της σκέψης διαρκεί γενικώς μόνο ένα πολύ σύντομο διάστημα, και μόνο όσο διαρκεί, μια σκέψη μπορεί να προσπελαστεί στην πλήρη της ενότητα. Γι’ αυτό είναι σημαντικό το κατά πόσο η νόηση, σε ένα τόσο σύντομο διάστημα, μπορεί να την παρακολουθήσει, δηλαδή πόσο δρόμο μέσα σε αυτήν μπορεί να διανύσει.

Τέλος, η μεγάλη ατομική διαφορά της ευφυΐας, για την οποία μιλάμε, γίνεται φανερή κατά τον καλύτερο τρόπο στον βαθμό διαύγειας της αντίληψης, και συνεπώς στη σαφήνεια της όλης σκέψης. Στον έναν είναι ήδη αντίληψη ενός αντικειμένου ό,τι στον άλλον είναι η κάποια στροφή της προσοχής του προς αυτό- ο ένας έχει ήδη τελειώσει και έχει φτάσει στον σκοπό, όταν ο άλλος ακόμα βρίσκεται στην αρχή- αυτό που στον έναν είναι η λύση, στον άλλον είναι το πρόβλημα. Αυτό απορρέει από την ποιότητα της σκέψης και της γνώσης, που αναφέραμε ήδη προηγουμένως. Ό Τέλος, η μεγάλη ατομική διαφορά της ευφυΐας, για την οποία μιλάμε, γίνεται φανερή κατά τον καλύτερο τρόπο στον βαθμό διαύγειας της αντίληψης, και συνεπώς στη σαφήνεια της όλης σκέψης. Στον έναν είναι ήδη αντίληψη ενός αντικειμένου ό,τι στον άλλον είναι η κάποια στροφή της προσοχής του προς αυτό- ο ένας έχει ήδη τελειώσει και έχει φτάσει στον σκοπό, όταν ο άλλος ακόμα βρίσκεται στην αρχή- αυτό που στον έναν είναι η λύση, στον άλλον είναι το πρόβλημα. Αυτό απορρέει από την ποιότητα της σκέψης και της γνώσης, που αναφέραμε ήδη προηγουμένως. Όπως στα δωμάτια ο βαθμός φωτεινότητας είναι διαφορετικός, έτσι και στα κεφάλια.

Επομένως, σε σχέση με τη νόηση, η φύση είναι εξόχως αριστοκρατική. Οι διαφορές που έχει δημιουργήσει σε αυτήν είναι μεγαλύτερες από εκείνες που δημιουργούν η γέννηση, τα πλούτη, οι διαφορές των κοινωνικών ομάδων σε οποιαδήποτε χώρα- αλλά, όπως και σε άλλες αριστοκρατίες, έτσι και σε αυτή της φύσης αντιστοιχούν πολλές χιλιάδες αγροίκοι σε έναν ευγενή, πολλά εκατομμύρια σε έναν άρχοντα, και ο μεγάλος σωρός είναι απλός όχλος, συρφετός, λωποδύτες, στενόμυαλοι, ποταποί. Όμως ανάμεσα στη σειρά των διαφορών της φύσης και αυτής των κοινωνικών υπάρχει μια κραυγαλέα αντίθεση, για την εξισορρόπηση της οποίας θα πρέπει να ελπίσουμε σε μια χρυσή εποχή. Στο μεταξύ, και εκείνοι που βρίσκονται πολύ ψηλά στη σειρά της νόησης που επέβαλε η φύση, και οι άλλοι στην κοινωνική σειρά, έχουν κοινό το ότι συνήθως βρίσκονται σε ευγενή απομόνωση, την οποία υπονοεί ο Μπάιρον όταν λέει:

Τη μοναξιά των βασιλέων να νιώθω, όμως χωρίς την εξουσία που τους επιτρέπει να φέρουν το στέμμα. (Prophecy of Dante, κεφ. 1, στίχ.166)

Γιατί η νόηση είναι μια αρχή που διαφοροποιεί και διαχωρίζει- οι διάφορες διαβαθμίσεις της προσφέρουν στον καθένα πολύ περισσότερο διαφορετικές αντιλήψεις από ό,τι η απλή μόρφωση, με συνέπεια, κατά κάποιο τρόπο, καθένας να ζει σε έναν άλλο κόσμο, στον οποίο μόνο τους ομοίους του συναντά άμεσα, στους άλλους, όμως, μόνο από μακριά μπορεί να πει κάτι και να προσπαθήσει να τους γίνει κατανοητός. Μεγάλες διαφορές στον βαθμό και στην εξέλιξη της διανοητικής ικανότητας ανοίγουν από άνθρωπο σε άνθρωπο ένα μεγάλο χάσμα, το οποίο μόνο η καλοσύνη της καρδιάς μπορεί να γεφυρώσει, η οποία, αντίθετα προς τη διανοητική ικανότητα, είναι η ενοποιητική αρχή που ταυτίζει κάθε άλλον με τον ίδιο τον εαυτό του. Η ενότητα όμως παραμένει ηθική- δεν μπορεί να γίνει διανοητική. Ακόμα και με αρκετά παρόμοιο βαθμό μόρφωσης, η συζήτηση ανάμεσα σε ένα μεγάλο πνεύμα και ένα συνηθισμένο μυαλό μοιάζει με το συντροφικό ταξίδι ενός άνδρα που κάθεται σε ένα ζωηρό άλογο, με έναν πεζοπόρο. Το ταξίδι θα γίνει και για τους δύο σε λίγο οχληρό, και με τον χρόνο αδύνατο. Για μια μικρή διαδρομή βέβαια, μπορεί ο έφιππος να κατέβει από το άλογο για να βαδίσει με τον άλλον, αν και η ανυπομονησία του αλόγου του θα του δημιουργήσει προβλήματα.

ΑΡΘΟΥΡ ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ, Οι ατέλειες της νόησης και η μεγαλοφυΐα

Ποτέ δεν πρόκειται να φτάσετε ψηλότερα από όσο σκέφτεστε

Γίνετε ένας Θαυμάσιος Στοχαστής. Δεσμευτείτε να κάνετε κάθε σκέψη σας μία πανέμορφη πραγματικότητα. Αφιερωθείτε στο να βρίσκετε εντυπωσιακές έννοιες και ιδέες και σκέψεις που να είναι ξεκάθαρα αριστουργήματα.

Το έχετε ακούσει εκατοντάδες φορές με άλλους τόσους διαφορετικούς τρόπους: Γίνεστε αυτό που σκέφτεστε. Και οι σκέψεις που χρησιμοποιείτε μετατρέπονται σε αυτοεκπληρούμενες προφητείες. Να περιμένετε να σας συμβούν εξαιρετικά πράγματα και θα σας συμβούν. Το λένε οι εμψυχωτές. Το λένε οι δάσκαλοι. Το λένε οι σοφοί. Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί;

Νομίζω ότι τελικά κατανοώ γιατί είναι ακριβής αυτή η ιδέα. Δεν είναι κάποια μυστικιστική φιλοσοφία. Είναι απλή λογική. Ορίστε, λοιπόν: Οι ενέργειές σας κάθε μέρα δημιουργούν τα αποτελέσματα της ζωής σας. Κι αφού πριν από κάθε ενέργειά σας υπήρξε μια σκέψη (η σκέψη είναι πράγματι ο πρόγονος της απόδοσης), αυτά στα οποία επικεντρώνεστε καθοδηγούν την πραγματικότητά σας.

Ποτέ δεν πρόκειται να φτάσετε ψηλότερα από όσο σκέφτεστε!

Ως ανθρώπινο ον ποτέ δεν θα δράσετε με τρόπο σπουδαιότερο από τις σκέψεις σας. Αν έχετε σπουδαία όνειρα, η συμπεριφορά σας θα ακολουθήσει. Αν σκέφτεστε μικροπράγματα, θα κάνετε και μικροπράγματα.

Η έννοια αυτή εξαπλώνεται ορμητικά σε κάθε διάσταση της ζωής μας.

Αν σκέφτεστε ότι οι άνθρωποι είναι καλοί, οι μέρες σας θα περνούν ανοιχτόκαρδα. Και αυτή η συγκεκριμένη συμπεριφορά αληθινά δημιουργεί την πραγματικότητά σας, επειδή οι άνθρωποι κάνουν καλά πράγματα για τους καλούς ανθρώπους.

Αν σκέφτεστε ότι σας αξίζουν τα καλύτερα, οι ενέργειες σας θα αντανακλούν αυτή την εμπιστοσύνη. Οι καλύτερες ενέργειες θα οδηγήσουν τότε σε καλύτερα αποτελέσματα.

Αν περιμένετε ότι στη σταδιοδρομία σας ή στην κοινότητά σας θα φτάσετε σε επίπεδο παγκόσμιας κλάσης, τότε αυτός ο λαμπρός τρόπος σκέψης θα διαμορφώσει τον τρόπο που εργάζεστε καθώς και τον τρόπο που ζείτε. Και αυτή η εξαιρετική συμπεριφορά θα προκαλέσει εξαιρετικά αποτελέσματα.

Ελπίζω ότι μπόρεσα να διατυπώσω αυτή την ιδέα με σαφήνεια. Επειδή πιστεύω ότι είναι μια πολύ μεγάλη ιδέα που όμως την αγνοούμε. Οι σκέψεις σας πραγματικά διαμορφώνουν την πραγματικότητα. Η μόρφωσή σας διαμορφώνει τον κόσμο σας. Εκείνα στα οποία εστιάζετε θα επεκταθούν. Κι εκείνα με τα οποία ασχολείστε είναι αδιαμφισβήτητο ότι θα καθορίσουν τη μοίρα σας.

Κοινή Χρονολογία (χρονολόγηση)

Αποσαφήνιση του όρου  «Π.Κ.Ε.» και «Κ.Ε.»

Οι όροι Κοινή Χρονολογία (Κ.Χ.) Κοινή Εποχή (Κ.Ε.), Χριστιανική Εποχή (Χ.Ε.) ή Παρούσα Εποχή (Π.Ε.) αφορούν την περίοδο που ξεκινάει από το έτος 1 κι εντεύθεν. Xρησιμοποιούνται για το σύστημα υπολογισμού των ετών το οποίο είναι χρονολογικά ταυτόσημο με το σύστημα «έτος του Κυρίου» (Anno Domini, A.D.) στα λατινικά, με λιγότερο, όμως, θρησκευτικό χρωματισμό. Αντίστοιχα, στην ελληνική γραμματεία είναι το ισοδύναμο της «μετά Χριστόν» (μ.χ.) χρονικής περίοδου.

Για αναφορά σε χρονολογίες πριν από το έτος 1, το οποίο για τις χριστιανικές θρησκείες συμπίπτει με την εμφάνιση του Ιησού στη Γη, χρησιμοποιείται είτε η συντομογραφία π.Χ. (προ Χριστού), είτε κάποια θρησκευτικά ουδέτερη εναλλακτική, όπως οι συντομογραφίες Π.Κ.Χ. (Πριν από την Κοινή Χρονολογία), Π.Κ.Ε. (προ Κοινής Εποχής) ή Π.Κ.Π. (πριν από την Κοινή Περίοδο). Όσον αφορά χρονολογίες μετά το έτος 1, οι οποίες αναφέρονται συνήθως ως μ.χ. (μετά Χριστόν), χρησιμοποιούνται επίσης οι συντομεύσεις Κ.Χ. (της Κοινής Χρονολογίας), Κ.Ε. (Κοινής Εποχής) ή Κ.Π. (της Κοινής Περιόδου). Στα αγγλικά οι αντίστοιχοι όροι είναι B.C.E. ή BCE που σημαίνει “Before Common Era” και C.E. ή CE που σημαίνει “Common Era”. Για την συντομογραφία Π.Κ.Π./Κ.Π. βλέπε για παράδειγμα στην [Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, Ιακώβ Μπενμαγιόρ http://www.jmth.gr/web/thejews/pages/pages/historyGR.htm] του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης]

Αν και η «κοινή χρονολογία», ή αλλιώς «κοινή εποχή», ήταν όρος που χρησιμοποιήθηκε αρχικά από ορισμένους χριστιανούς σε μια χρονική περίοδο που ο χριστιανισμός ήταν η πιο ευρέως διαδεδομένη θρησκεία στη Δύση, αυτός ο όρος χρησιμοποιείται πλέον ως θρησκευτικά ουδέτερος εναλλακτικός όρος ο οποίος έχει τα αντίστοιχά του και σε άλλες γλώσσες. Για παράδειγμα, στην κινεζική γλώσσα χρησιμοποιείται μια μετάφραση αυτού του όρου, γκονγκ γιουάν (公元) για την χρονολογική καταγραφή. Ο όρος γίνεται όλο και περισσότερο αποδεκτός ως πολιτικά ορθός (politically correct) και θρησκευτικά ουδέτερος, για την αποδέσμευση της περιοδολόγησης και των χρονολογικών συστημάτων από τις θρησκειολογικές τους προεκτάσεις, προκειμένου να καθιερωθεί ένα παγκόσμιο σύστημα χρονολόγησης αποδεκτό από τις διαφορετικές θρησκείες του κόσμου.

Η χρονολογία και η καταγραφή της
Η ημερολογιακή πρακτική που έκανε αναγκαίο τον όρο “κοινή χρονολογία” είναι το σύστημα αρίθμησης των ετών, με εκκίνηση το έτος που υποτίθεται ότι γεννήθηκε ο υποτιθέμενος Χριστός. Ωστόσο η εκτίμηση εκείνη αποδείχτηκε ανακριβής, καθώς είναι πλέον γνωστό ότι ο Χριστός υποτίθεται ό,τι γεννήθηκε περίπου το 2 με 7 Π.Κ.Χ. Το ημερολογιακό σύστημα βάσει της γέννησης του Χριστού επινοήθηκε από τον μοναχό Διονύσιο τον Μικρό το έτος 525 κατόπιν εντολής του Πάπα Ιωάννη Α’ χρησιμοποιώντας τη λατινική συντομογραφία A.D. (στη λατινική, anno Domini, που σημαίνει στο έτος του Κυρίου [μας] το οποίο στην ελληνική γραμματεία αντιστοιχήθηκε με το “μ.χ.” μετά Χριστόν) για τον προσδιορισμό των ετών.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτοί οι όροι δεν χρησιμοποιήθηκαν ευρέως για αιώνες καθώς γύρω στον όγδοο αιώνα άρχισε η ευρύτερη χρήση τους. Ο πρώτος χρονικογράφος που χρησιμοποίησε τον όρο “A.D.” (μ.χ.) ήταν ένας αφρικανός ιστορικός του έβδομου αιώνα. Λίγο αργότερα, ο αγγλοσάξωνας ιστορικός και θεολόγος Βέδας έκανε χρήση του λατινικού όρου “ante incarnationis dominicae” (που σημαίνει “πριν την ενσάρκωση του Κυρίου”) η οποία αποτελεί αντίστοιχο αντίστοιχο του όρου B.C. (π.χ.) για να προσδιορίσει τα έτη που προηγούνται του πρώτου έτους αυτής της περιόδου, στο έργο του Εκκλησιαστική Ιστορία του Αγγλικού Λαού.

Ο όρος “κοινή χρονολογία/εποχή” αποτελεί έναν εναλλακτικό τρόπο αναφοράς σε αυτή την χρονική περίοδο. Σύμφωνα με αυτή την ονοματολογική σύμβαση, η Γαλλική επανάσταση έγινε το έτος 1789 και ο άνθρωπος πάτησε στο Φεγγάρι το έτος 1969. Όσοι χρησιμοποιούν την ονοματολογία της «κοινής χρονολογίας» θεωρούν ότι αυτές είναι χρονολογίες «της κοινής [μας] χρονολογίας».

Όταν χρησιμοποιείται ως αντικατάσταση της σήμανσης “π.Χ./μ.Χ” ο όρος «της κοινής [μας] χρονολογίας» συντομογραφείται ως «Κ.Χ.» και είναι το ακριβές αριθμητικό αντίστοιχο του «μ.Χ.» Αντίστοιχα, η περίοδος πριν από την κοινή μας χρονολογία καλείται «Π.Κ.Χ.» (πριν την Κοινή [μας] Χρονολογία) και είναι το ακριβές αντίστοιχο του «π.Χ.» Και στις δύο περιπτώσεις, η συντομογραφία τοποθετείται μετά το έτος, οπότε γράφουμε πως ο Αριστοτέλης γεννήθηκε το 384 Π.Κ.Χ. (ή 384 π.Χ.) και ότι η Ελληνική Επανάσταση ξεκίνησε το έτος 1821 Κ.Χ. (ή 1821 μ.Χ.).

Σε κάποιες (σπάνιες) περιπτώσεις, μπορεί κανείς να βρει τη συντομογραφία “e.v.” ή “EV” (Era Vulgaris) αντί του «Κ.Ε.» που σημαίνει «κοινή εποχή» στα λατινικά. Χαρακτηριστικά παραδείγματα θεολογικών έργων αναφοράς είναι το The Anchor Bible Dictionary (Doubleday, 1992) και η Encyclopedia of Christianity (Oxford University Press, 2005).

Οι πηγές προέλευσης
Σύμφωνα με τον Πίτερ Ντάνιελς (γλωσσολόγο εκπαιδευμένο στα πανεπιστήμια του Κορνέλ και του Σικάγο): Τα ΚΕ και ΠΚΕ άρχισαν να χρησιμοποιούνται τις τελευταίες δεκαετίες, πιθανώς αρχικά από τις μελέτες της Αρχαίας Εγγύς Ανατολής, όπου (α) υπάρχουν πολλοί Εβραίοι μελετητές και (β) η ονομασία των ετών βάσει μιας χριστιανικής εποχής είναι άσχετη. Είναι, πράγματι, θέμα ευαισθησίας.

Ωστόσο, ο όρος “κοινή εποχή” έχει προϊστορία. Σε βιβλίο του, ο Άγγλος επίσκοπος Χάμφρεϊ Πριντό (Humphrey Prideaux) έγραψε το 1716: «Η κοινή εποχή, με την οποία υπολογίζουμε τα χρόνια από την ενσάρκωσή του». Το 1835, στο βιβλίο του, “Ζωντανοί χρησμοί” (Living Oracles), ο Αλεξάντερ Κάμπελ έγραψε “η κοινή Εποχή, ή Anno Domini (το έτος του Κυρίου)· το τέταρτο έτος του Χριστού, το πρώτο εκ των οποίων δεν ήταν παρά οκτώ ημέρες.” Στο άρθρο της για την Χρονολόγηση, η Καθολική Εγκυκλοπαίδεια του 1908 χρησιμοποιεί την πρόταση: “Πρώτη ανάμεσα σε αυτές [τις χρονολογικές εποχές], είναι αυτή που έχει υιοθετηθεί τώρα από όλους τους πολιτισμένους λαούς και είναι γνωστή ως η Χριστιανική Κοινή εποχή, στης οποίας τον εικοστό αιώνα ζούμε τώρα”. Στα αγγλικά αποσπάσματα που παρατίθενται στην προηγούμενη παράγραφο, το πρωτότυπο έχει τη λέξη vulgar, που έχει φτάσει να σημαίνει “άκομψος”, “χυδαίος”, αλλά για λόγους που αναλύονται αμέσως μετά, μεταφράστηκε “κοινός”.

Ο όρος “κοινός” προέρχεται από το λατινικό vulgāris (από το vulgus, ο κοινός, συνηθισμένος κόσμος), που σημαίνει “σχετικός με τον κοινό κόσμο, καθημερινός, συνηθισμένος”, και δείχνει ότι το σύστημα χρησιμοποιούταν ευρέως, ακόμα και από ανθρώπους που δεν πίστευαν στην θεότητα του Ιησού.

Η πρώτη Εβραϊκή χρήση του όρου είναι στην επιγραφή μιας ταφόπλακας σε ένα Εβραϊκό νεκροταφείο, στο Πλύμουθ της Αγγλίας: Ενθάδε κείται η εντιμότητά του, ο Ιούδα, υιός της εντιμότητάς του, του Ιωσήφ, πρίγκηπας και τιμημένος ανάμεσα στους φιλανθρώπους, ο οποίος διέπραξε καλές πράξεις, πέθανε στην οικία του στην Πόλη του Μπαθ, Τρίτη, και θάφτηκε εδώ την Κυριακή, 19 του Σίβαν το έτος 5585. Εις μνήμη του Λάιον Ιωσήφ Εσκ (έμπορο από το Φάλμουθ της Κορνουάλη), που πέθανε στο Μπαθ τον Ιούνιο ΑΜ 5585/ VE 1825. Αγαπητός και αξιοσέβαστος.

Αυτή η επιγραφή, όπως οι περισσότερες, χρησιμοποιεί το Εβραϊκό ημερολόγιο (5585), αλλά στο τέλος του καθορίζει το αντίστοιχο στην κοινή χρονολόγηση του δοθέντος στο Εβραϊκό ημερολόγιο έτους, δηλαδή το 1825. Η συντομογραφία VE σημαίνει όπως καθορίστηκε παραπάνω Vulgar Era (“κοινή εποχή”), και πιθανώς χρησιμοποιήθηκε αντί του AD (λατινικό αντίστοχο του μΧ), για να αποφευχθούν Χριστιανικές επιπλοκές.

Σύγχρονοι Ιουδαίοι, Μουσουλμάνοι, Ρωμαιοκαθολικοί, Ορθόδοξοι, Μάρτυρες του Ιεχωβά, Μεννονίτες και άλλων αποχρώσεων συγγραφείς, λόγιοι, θεολόγοι και άλλοι προτιμούν αυτή την ουδέτερη χρονολογική σήμανση “Π.Κ.Χ./Κ.Χ.”, ή τον παρόμοιο όρο “Χριστιανική εποχή” (“C.E.”, ή “Χ.Ε.”). Πολλοί ακαδημαϊκοί στα πεδία της Ιστορίας, της θεολογίας, της αρχαιολογίας, της κοινωνιολογίας και της ανθρωπολογίας χρησιμοποιούν αυτό το σύστημα σήμανσης αρκετές δεκαετίες. Επί παραδείγματι, η Complete Jewish Bible αναφέρει στην Εισαγωγή της: «Οι συντομογραφίες “B.C.E.” [δηλ. Π.Κ.Χ.] και “C.E.” [δηλ. Κ.Χ.], που σημαίνουν “Πριν την Κοινή Χρονολογία” και “Κοινή Χρονολογία” αντίστοιχα, χρησιμοποιούνται από την Ιουδαϊκή κοινότητα αντί των “B.C.” [δηλ. π.Χ.] και “A.D.” [δηλ. μ.Χ.]». (Jewish New Testament Publications, 1998, σελ. xvii) Βλέπε επί παραδείγματι το άρθρο “Ο Βιβλικός Κανόνας” (Αγγλικά) του καθηγητή Θεολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Πέτρου Βασιλειάδη. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά χρησιμοποιούν στα έντυπά τους τις πρόσφατες δεκαετίες αποκλειστικά τη μορφή “Π.Κ.Χ./Κ.Χ.” και συνήθως εξηγούν σε υποσημείωση ότι αυτοί οι όροι σημαίνουν «πριν από την Κοινή μας Χρονολογία» και «της Κοινής μας Χρονολογίας» αντίστοιχα

Οι περισσότερο εμφανείς χρήσεις της σημειολογίας της Κοινής Χρονολογίας έκαναν την εμφάνισή τους πρόσφατα σε μεγάλα μουσεία στον αγγλόφωνο κόσμο: το καναδικό Βασιλικό Μουσείο του Οντάριο υιοθέτησε το σύστημα της Κοινής Χρονολογίας το 2002, το Ίδρυμα Σμιθσόνιαν κ.α. αν και ανεξάρτητα μουσεία δεν υποχρεούνται να την χρησιμοποιούν. Ακόμη, πολλοί συγγραφικοί οδηγοί τώρα προτιμούν ή επιβάλουν την χρήση της. Ορισμένοι από αυτούς, οι οποίοι αναφέρονται σε χριστιανικές εκκλησίες την καθιστούν υποχρεωτική: για παράδειγμα, αυτός του Επισκoπικού Αββαείου του Μαίρυλαντ.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η χρήση της σήμανσης ΠΚΧ/ΚΧ είναι αυξανόμενη στη βιβλιογραφία. Χρησιμοποιείται από το Συμβούλιο Κολεγίων (College Board) στα τεστ ιστορίας, όπως επίσης και σε εκδόσεις της National Geograpic Society και από το Αστεροσκοπείο των Η.Π.Α. Το History Channel χρησιμοποιεί επίσης αυτή την σήμανση σε κάποια από τα θέματά του.

Αντίθετες απόψεις
Η αλλαγή των ημερομηνιών από την π.Χ. ορολογία στην π.Κ.Χ. έχουν δημιουργήσει αντιδράσεις. Ίσως η πιο αξιοσημείωτη, όταν μια π.Χ. αλλάχθηκε σε π.Κ.Χ. ημερομηνία σε μια εξεταστική ερώτηση στην Νέα Νότια Ουαλία, προκάλεσε ερωτήματα και επιθετικές διαμαρτυρίες και στις δύο παρατάξεις του Κρατικού Κοινοβουλίου και την αποδοχή από τον Υπουργό Παιδείας ότι η αλλαγή δεν έπρεπε να έχει γίνει. Όταν η διδασκαλία του τι σήμαινε το σύστημα π.Χ./π.Κ.Χ. εισάχθηκε στην Αγγλική Εθνική Διδακτέα Ύλη το 2002, προέτρεψε την αποστολή γραμμάτων που εξέφραζαν αμηχανία στις εθνικές εφημερίδες.

Επιχειρήματα κατά της ανάδειξης της Κοινής Χρονολογίας περιλαμβάνουν:
*Οι π.Χ. και μ.Χ. χρονολογίες έχουν χρησιμοποιηθεί για τόσο πολύ χρονικό διάστημα, ώστε έχουν απαλλαχθεί κάπως από τις θρησκευτικές τους εννοιολογικές αποχρώσεις, επιμένουν οι φανατικοί χριστιανοί.
*Το νεότερο σύστημα π.Κ.Χ./Κ.Χ. δεν έχει χρησιμοποιηθεί αρκετά ευρέως ώστε να γίνει κοινά κατανοητό.
*Τα ονόματα για τους μήνες και τις ημέρες της εβδομάδας προέρχονται από τις ρωμαϊκές και νορβηγικές θρησκευτικές παραδόσεις, οπότε η ονομασία εποχών με βάση την χριστιανική παράδοση δεν θα έπρεπε να βλέπεται ως υποκειμενική.
*Υποβαθμίζει την σημασία της ανάδειξης του Χριστού σε κοινωνίες που έχουν μεγάλη χριστιανική παρουσία.

Η  ΛΟΓΙΚΗ αντιτίθενται στην διατήρηση του έτους 1 ως απαρχή της Κοινής Χρονολογίας, επειδή συντηρεί μια χριστοκεντρική παγκόσμια όψη ως εκδαπάνηση ενός θρησκευτικά ουδέτερου συστήματος χρονομέτρησης. Οι υποστηρικτές της σημειολογικής μορφής της Κοινής Χρονολογίας την προωθούν ως μια θρησκευτικά ουδέτερη μορφή, κατάλληλη για διαπολιτισμική χρήση.

Επιχειρήματα υπέρ της καθιέρωσης της Κοινής Χρονολογίας περιλαμβάνουν:
*Το ημερολόγιο που χρησιμοποιείται από την Δύση έχει γίνει ένα διεθνές πρότυπο. Θα πρέπει να είναι θρησκευτικά και πολιτισμικά ουδέτερο λαμβάνοντας υπόψη τις κουλτούρες που υποχρεώθηκαν να το χρησιμοποιούν από ανάγκη.
*Χρησιμοποιείται ήδη ευρέως από ακαδημαϊκές και επιστημονικές κοινότητες για πάνω από έναν αιώνα και δεν υπάρχει πλήρης έλλειψη εξοικείωσης με αυτό το σύστημα χρονολόγησης. Η παγκόσμια χρήση της χρονολόγησης των ετών σύμφωνα με τη χριστιανική θεολογία έχει την τάση να είναι πολιτισμικά διχαστική. Η χρονολόγηση των μηνών και των ημερών με βάση τους ρωμαϊκούς και σκανδιναβικούς θεούς, όμως, δεν πρέπει να αποτελεί λόγο ανησυχίας καθώς οι ρωμαϊκές και οι σκανδιναβικές θρησκείες είναι στην πραγματικότητα εξαφανισμένες.
*Προωθεί οικουμενικά πρότυπα. Στην αγγλική γλώσσα ο όρος C.E μπορεί επίσης να διαβαστεί και ως Christian Era (χριστιανική εποχή) αντί του Common Era (κοινή εποχή). Ανταποκρίνεται στο οξφορδιανό στυλ και χρησιμοποιείται στα OED και ODWR.

Καίρος ν’ αλλάξουν τα ΛΟΓΙΚΑ κι αυτονόητα

Η Χρονολογία γέννησης του Χριστού κατά τους Χρονικογράφους
[Χρήστος Βασιλειάδης /Θεολόγος Φιλόλογος]
Μέσα στο διάβα της ιστορίας και για τη μέτρηση περιορισμένου χρονικού διαστήματος είναι πασίγνωστο ότι ο άνθρωπος επινόησε και εχρησιμοποίησε σαν μονάδα μέτρησης του χρόνου το έτος, είτε αυτό είναι σεληνιακό, είτε ηλιακό. Για δε τη μέτρηση κάπως περισσοτέρων εκτετα­μένων χρονικών διαστημάτων, επινόησε τις λεγόμενες «Χρονολογικές εποχές», που τις μετρούσε με τους ονομαζόμενους «κύκλους ετών», που επίσης ο ίδιος επινόησε.

Αυτοί, λοιπόν, οι τελευταίοι δεν ήσαν τίποτε άλλον παρά μία επαναλαμβανό­μενη σειρά ετών, κατά την οποία, είτε εναρμονιζότα, όσον αυτό ήταν δυνατόν, το ηλιακό με το σεληνιακό έτος, είτε δια της περιοδικής επανάληψής τους επαναλαμβα­νόταν η σύμπτωση της ίδιας μέρας της βδομάδας με την ίδιαν ημερομηνίαν τού μήνα και την ίδια φάση της σελήνης, κάτι, εκτός των άλλων, χρήσιμο και για τις θρησκευτικές γιορτές.

Για τη λειτουργία όμως αυτών των «επο­χών» και των «κύκλων» χρειαζόταν να ορισθεί η αφετηρία των. Αλλά, βέβαια, η ίδια η Φύση δεν μας παρουσιάζει κανένα ιδιαίτερο γεγονός, προκειμένου αυτό να μας χρησιμεύσει σαν η αρχή τόσο μιας «Χρονολο­γικής εποχής», όσον και ενός «κύκλου ετών». Γι’ αυτό και ποτέ δεν πρέπει να μας διαφεύγει, ότι, κάθε τέτοια μέτρη­ση χρόνου είναι συμβατική, είναι δηλαδή ζή­τημα παραδοχής εκ των προτέρων και ανθρώ­πινης συμφωνίας και, άρα, κάτι το τελείως αυθαίρετο και υποκειμενικό. Περιττεύει, επομένως, να παρατηρήσουμε ότι ο άνθρωπος στην πορεία του κατασκεύασε πολλές και διάφο­ρες τέτοιες «Χρονολογικές εποχές», καθώς και πολλαπλούς «κύκλους ετών», που αμφό­τερα τα ερευνά η προαναφερθείσα νέα επι­στήμη της Χρονολογίας. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, θα αναφέρουμε μόνο μερικά σχετικά παραδείγματα:

Απ’ την αρχαιότητα, λοιπόν, μας είναι γνωστό ότι διάφοροι συγγραφείς, αστρονόμοι, ηγεμόνες ή ιερείς επέλεγαν ένα σημαντικό κατ’ αυτούς γεγονός και μ’ αυτό σαν αφετηρίαν άρχιζαν να μετρούν το χρόνο, χρονολογώντας τα μετέπειτα γεγονότα. Έτσι π.χ. απ’ τους αλεξανδρινούς συγγραφείς του γ’ π.κ.ε. αιώνα εισήχθη η χρονολόγηση κατά Ολυμπιάδες με αφετηρίαν την Ολυμπιάδα, στην οποίαν αναδείχτηκε ολυμπιονίκης ο Κόροιβος και η οποία αντιστοιχεί στο έτος 776 π.κ.ε. Οι αρχαίοι Έλληνες χρονολογούσαν επίσης «από Αλεξάνδρου» (323 π.κ.ε.) ή «από Σελευκιδών» (312 π.κ.ε.) Ο δε Κλαύδιος Πτολεμαίος (β’ αιώνας μ.κ.ε.), ο μεγάλος αυτός Έλληνας αστρονόμος της αρχαιότητας, χρονολογούσε «από της βασιλείας Ναβονοσάρου» (συγκεκριμένα από 26 Φλεβάρη του έτους 747 π.κ.ε. κατά το Ιουλιανόν ημερολόγιον) αφότου δηλαδή ανακηρύχθηκε αυτός βασιλιάς της Βαβυλώνας.

Οι Ρωμαίοι, έπειτα, ως αρχή χρονολόγησης τους είχαν καθιερώσει το έτος κτίσης της Ρώμης (Ab Urbe Condita. ή A.U.C.) που είχε λάβει τόπον το 753 π.κ.ε. ένας τρόπος χρονολόγησης, που, σημειωτέον, διατηρήθηκε μέχρι τον 6ο μ.κ.ε. αιώνα. Κατά δε τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες η πλειοψηφία χρονολογούσε από της «εποχής Διοκλητιανού», δηλαδή από τις 29 Αυγούστου του 284 μ.κ.ε. κατά το Ιουλιανόν ημερολόγιον, ημέραν ανακήρυξης του Διοκλητιανού σε Αυτοκράτορα. Μερικοί μάλιστα χριστιανοί χρονολογούσαν με αφετηρίαν το 19ον έτος της βασιλείας τού Διοκλητιανού. Αλλ’ επειδή ο τελευταίος αυτός απεδείχθη ένας από τους σκληρότερους διώκτες του Χριστιανισμού, άρχισε να εδραιώνεται στους Χριστιανούς η αντίληψη ότι κάποτε θα έπρεπε να σταματήσουν να τον αναφέρουν και να τον μνημονεύουν.

Η Γέννηση του Εβραίου Χριστού υπολογιζόμενη «από κτίσεως κόσμου»
Ιδιαίτερην σπουδαιότητα, λόγω της χριστιανικής μετεξέλιξής του έχει ο εβραϊκός τρόπος χρονολόγησης. Είναι δε εντυπωσιακός, διότι ισχυρίζεται ότι αρχίζει απ’ το ίδιον το έτος Δημιουργίας του κόσμου (Anno Mundi. ή Α.Μ.). Έτσι, μολονότι η Παλαιά Διαθήκη δεν δίνει χρονολογίες ή ημερομηνίες για τη Δημιουργία, η Ιερά Παράδοση των Εβραίων τοποθετεί τη Δημιουργία στις 7 Οκτώβρη του έτους 3761 π.κ.ε. (!!)

Και αφού μιλάμε για εβραϊκή παράδοση, ένας απ’ τους μάρτυρές της, το λεγόμενο βιβλίον των Ιωβηλαίων, έργον Ιουδαίου ιερέα του β’ π.κ.ε. αιώνα, χρονολογεί τα γεγονότα με αφετηρία τη Δημιουργία του κόσμου και οιονεί κατά ένα 50ετη κύκλον (Ιωβηλαίον): τοποθετεί συγκεκριμένα τη μεν παράδοση του Νόμου από το Θεόν στον Μωϋσή επί του όρους Σινά στον γ’ μήνα του έτους 2410, τη δε είσοδον των Εβραίων στη Γη της Επαγγελίας (τη Χαναάν) στο 50ον Ιωβηλαίον. Εφόσον δε σαν Ιωβηλαίον έτος στους Εβραίους ήταν και γιορταζόταν το κάθε 50ον έτος, το 50ον Ιωβηλαίον ήταν το κατ’ εξοχήν Ιωβηλαίον (50×50 = 2.500 έτη από κτίσεως κόσμου).

Μετά δύο περίπου αιώνες, ένας άλλος μάρτυρας της εβραϊκής Παράδοσης, ο ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος υπολόγιζε το χρόνο Δημιουργίας του κόσμου βάσει της Παλαιάς Διαθήκης και της εβραϊκής παράδοσης, για λόγους όμως απολογητικούς: Είχε, δηλαδή, σαν στόχο του δια της αρχαιότητας της Παλαιάς Διαθήκης και δια της χρονικής προτεραιότητας του Μωϋσή να αποδείξει τη θρησκευτικήν ανωτερότητα των Εβραίων σε σχέση με τους «μεταγενέστερους» και άρα «κατωτέρους» Έλληνες φιλόσοφους και ποιητές. Θα πρέπει πάντως να σημειώσουμεν ότι δεν ήσαν μόνον oι Εβραίοι, που χρησιμοποιούσαν αυτό το περί «αρχαιότητας» και άρα, «ανωτερότητας» θρησκευτικούς επιχείρημα των Εβραίων σε σχέση με τους Έλληνες σοφούς. Το ίδιον έκαναν πολλοί Χριστιανοί και μάλιστα Ελληνες.

Περιοριζόμαστε στο Θεόφιλον, επίσκοπον Αντιοχείας, ο οποίος στο γ’ βιβλίον του έργου του «Προς Αυτόλυκον» αναπτύσσει μία λεπτομερή χρονολόγηση της βιβλικής Ιστορίας, υπολογίζοντας ότι από τον Αδάμ μέχρι τον αυτοκράτορα Μάρκον Αυρήλιο διέρρευσαν 5695 έτη. Δεδομένου δε ότι, ως είναι γνωστό, ο Μάρκος Αυρήλιος πέθανε το έτος 180 μ.κ.ε. η Δημιουργία, κατά το Θεόφιλο, έγινε το 5515 π.κ.ε. αριθμός, που συνάμα αποτελεί την από κτίσεως κόσμου χρονολογία γέννησης του Χριστού, κατά το Θεόφιλο. Ο επίσκοπος αυτός έκανε τους υπολογισμούς του χωρίς καμίαν συνειδητή και ρητή αναφορά εις την χρονολογία του Χριστού, ούτε, επομένως, ειδικά εις τη γέννησή του, την οποίαν όμως εμείς, μελετώντας τους δικούς του υπολογισμούς, συμπεραίνομε. Αλλ’ ούτε και οδηγήθηκε ο Θεόφιλος σ’ αυτούς τους υπολογισμούς ελαυνόμενος από κάποια μυστικιστική ιδέα ή διάθεση, όπως έκαναν άλλοι, καθώς θα δούμε παρακάτω. Ο επίσκοπος Αντιόχειας απλώς προχώρησε εκτιμώντας προσωπικά και εξηγώντας κατά την κρίση του, όσα χρονολογικά δεδομένα του παρέσχε η μελέτη της Βίβλου.

Ο προαναφερθείς όμως αυτός απολογητικός σκοπός Ιουδαίων και Χριστιανών διανοούμενων, ήταν το ένα μόνον ελατήριο, που κινούσε τους αρχαίους Χρονολόγους και Χρονογράφους. Αλλ’ όπως ήδη υπαινιχτήκαμε, υπήρχε και άλλον αποδειχθέν παντοδύναμο κίνητρο σ’ αυτούς, καθώς προκύπτει από τα ακόλουθα: Ενωρίς ήδη επεκράτησαν σε αρχαίους χριστιανούς συγγραφείς κάποιες παράξενες αντιλήψεις και τουταυτό μυστικιστικές ιδέες, προερχόμενες απ’ το χώρον του Ιουδαϊσμού, και που συχνά είχαν αιρετικές προεκτάσεις και διαστάσεις. Δημιουργήθηκε, δηλαδή, συγκεκριμένα η πεποίθηση ότι η διάρκεια ύπαρξης και ζωής του κόσμου αντιστοιχεί στις εξ ημέρες της Δημιουργίας του. Αλλά, πως έφθαναν σ’ αυτό το συμπέρασμα;

Η Παλαιά Διαθήκη, για να δείξει την αιωνιότητα και το χρονικά απεριόριστο του Θεού, πράγματι λέγει ότι «χίλια έτη στα μάτια του Θεού είναι σαν μια μέρα», άρα και αντίστροφα, μια μέρα σαν χίλια έτη. Βασιζόμενοι, λοιπόν, σ’ αυτόν το λεκτικό και εκφραστικό τρόπον της Γραφής, και επειδή, κατ’ αυτήν, η Δημιουργία διάρκεσε μόνον εξ ημέρες, συμπέραιναν ότι, άρα, η διάρκεια του κόσμου θα είναι συνολικά (6 χ 1.000 = ) 6.000 έτη. Και συνέχιζαν: Με το τέλος των 6.000 ετών, όπως στη Δημιουργία η έβδομη μέρα ήταν ημέρα ανάπαυσης του Δημιουργού, έτσι και στην ζωή του κόσμου, θα επακολουθήσει η λεγόμενη σαββατική ανάπαυση της αιωνιότητας, ή η συντέλεια του κόσμου, δηλαδή, η δεύτερη παρουσία του Χριστού, ή η έναρξη της βασιλείας του Χριστού. Επρόκειτο, δηλαδή, για ύποπτες αντιλήψεις, που προέρχονταν από, αλλά και οδηγούσαν, σε ένα εβραϊκής καταγωγής κρυπτοχιλιασμόν. Το περίεργο δε είναι ότι τέτοιες αντιλήψεις κάνουν την εμφάνισή τους απ’ αυτά τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού και ότι τις συναντάμε ήδη στη λεγόμενη «Επιστολή Βαρνάβα», στον άγιο Ειρηναίο, στον Κλήμεντα Αλεξανδρέα και στον άγιο Ιππόλυτο.

Επί πλέον, δύο απ’ αυτούς, ο Κλήμης Αλεξανδρέας και ο Ιππόλυτος, είναι και οι πρώτοι, που διατυπώνουν την άποψη ότι η γέννηση του Χριστού πρέπει να τοποθετηθεί μέσα σ’ αυτήν την έκτη χιλιετία από κτίσεως κόσμου. Φαίνεται δε ότι οδηγήθηκαν σ’ αυτό το συμπέρασμα εκ της μελέτης της μακραίωνης Ιστορίας της ανθρωπότητας, όπως τη διηγείται η Βίβλος και την οποίαν ιστορία μας την παρουσιάζουν σαν μία μακράν προετοιμασία της ανθρωπότητας και μίαν εναγώνια αναμονή του Λυτρωτή. Και οι δύο αυτοί συγγραφείς προσδιορίζουν με διαφορετικό τρόπον ο ένας απ’ τον άλλον, όπως θα δούμε, τη χρονολογία της γέννησης του Χριστού.

Θα πρέπει στο σημείο αυτό να παρατηρήσουμε αμέσως ότι γενικότερα και εκτός κάποιων εξαιρέσεων, αυτή η χρονολογία της γέννησης του Χριστού αποκρυσταλλώθηκε ακριβώς εις το μέσον της έκτης χιλιετίας. Έτσι, το έτος 5.500 από κτίσεως κόσμου σημαίνει το χωρισμό ανάμεσα στο χρόνο υπόσχεσης και αναμονής του Μεσσία, απ’ τη μιαν και στο χρόνο της εκπλήρωσης και πραγματοποίησης της υπόσχεσης έλευσης του μεσσία Χριστού, απ’ την άλλην.

Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι στους Χρονολογικούς Πίνακες των δύο πρώτων μ.κ.ε. αιώνων συνήθως δεν γίνεται αναφορά στο πρόσωπον του Χριστού, ούτε ειδικότερα στη γέννησή του, είτε καθ’ αυτήν είτε και σαν αφετηρία μιας νέας περιόδου, διότι οι χρονολογήσεις αφορούσαν σφαιρικά στη βιβλικήν Ιστορία, δηλαδή στο σύνολό της. Μόνον αργότερα, στον Κλήμεντα και στους Χρονολογικούς Πίνακες τού Ιουλίου Αφρικανού και τού Ιππόλυτου συμπεριελήφθη και η Γέννηση τού Χριστού.

1) Κλήμης ο Αλεξανδρέας για τη χρονολογία γέννησης τού Χριστού
Ο Κλήμης ο Αλεξανδρέας (πέθανε ολίγον προ τού 215 μ.κ.ε.) πραγματεύεται για την αρχαία χρονολογία με την προοπτικήν, που προαναφέραμε. Παρουσιάζει την αρχαιότητα τού κόσμου και μας δίνει επίσης ορισμένες ενδείξεις περί της χρονολογίας γενικότερα του Χριστού. Βέβαια, το ενδιαφέρον του γι’ αυτήν του το προσήλκυσε η τότε έριδα περί του Πάσχα. Σχετικά λοιπόν με τη Χρονολογία γέννησης του Χριστού, κατά τον Κλήμεντα, μαθαίνομε απ’ το μεταγενέστερο βυζαντινό χρονογράφο Μαλάλαν, ο οποίος δυστυχώς δεν παραθέτει αυτούσιο το κείμενο τού Κλήμεντα, ότι ο Κλήμης την τοποθετούσε «τη έκτη ημέρα της χιλιάδος». Μολονότι δε η διατύπωση δεν είναι σαφής, όμως η έκφραση αυτή ανακλά την ίδια μυστικιστική ιδέαν περί της 6000ετούς διάρκειας τού κόσμου, σαν αντίστοιχης της εξαήμερης Δημιουργίας.

Πιο συγκεκριμένα όμως, εκείνο που θέλει να δηλώσει ο Μαλάλας μ’ αυτήν την πληροφορία, όπως δείχνουν τα συμφραζόμενά του, είναι το ίδιον το έτος 6000, στο οποίον ο ίδιος τοποθετεί την σταύρωση και ανάσταση του Χριστού. Είναι όμως περισσότερο από αμφίβολο να διακρίνουμε σ’ αυτόν τον υπολογισμό του Μαλάλα τη γνήσια σκέψη του Κλήμεντα, ο οποίος διετύπωσε την άποψή του στο σύγγραμμά του «Περί τού Πάσχα», το οποίον όμως δυστυχώς και χάθηκε για μας, ενώ για το Μαλάλα ήταν κάτι το προσιτό.

Η αρχαιότερη, πάντως, εκτός Καινής Διαθήκης, γνωστή μας μαρτυρία για το έτος (χρονολογίαν) και την ημέραν (ημερομηνίαν) της γέννησης του Χριστού ανάγεται στο 210 μ.κ.ε και προέρχεται απ’ αυτόν τον Κλήμεντα Αλεξανδρέα, ο οποίος, σ’ ένα άλλο έργον του, τους «Στρωματείς», για το μεν έτος γέννησης του Χριστού σημειώνει σαν και δικήν του γνώμη την εξής: «Εγεννήθη δε ο Κύριος ημών τω ογδόω και εικοστώ έτει, ότε πρώτον εκέλευσαν απογραφάς γενέσθαι επί Αυγούστου». Για δε την ημερομηνία της γέννησης, γράφει στην συνέχεια: «Εισί δε οι περιεργότερον τη Γενέσει τού Σωτήρος ημών ου μόνον το έτος, αλλά και την ημέραν προστιθέντες, ην φάσιν έτους κη’ Αυγούστου εν Πέμπτη Πα­χών και εικάδι» (20 Μαΐου), άποψη, που δεν φαίνεται να υιοθετεί ο Κλήμης, διότι την αναφέρει κάπως μειωτικά, απαξιωτικά και απορριπτικά («εισί δε οι περιεργότερον φασίν»). Στην συνέχεια ο ίδιος ο Κλήμης αναφέρει και κάποιους άλλους, οι οποίοι υποστήριζαν ως ημερομηνία Γέννησης του Χριστού τη 19ην,ή την 20ην Απρίλη («και μην τινές αυτών φασι Φαρμουθί γεγενήσθαι κδ’ και κε’»).

Εξ άλλου, και για να ολοκληρώσουμε τη θεώρησή μας για τον Κλήμεντα, παρατηρούμε και τα εξής:
Σ’ εκείνα τα χρονολογικά συστήματα, που τοποθετούν κατά τρόπο μυστικιστικό τη γέννηση του Χριστού, είτε, δηλαδή, στο 5.500, είτε στο 5501 από κτίσεως κόσμου, οι χρονολογίες αυτές δεν αποτελούν ούτε αρχήν κύκλου, ούτε συνάμα αρχήν αιώνα. Γεννιέται, λοιπόν, εύλογο το ερώτημα: Άραγε δεν υπήρξαν άλλα «συστήματα Χρονολογικών Εποχών», που να τοποθετούσαν τη γέννηση του Χριστού στην αρχήν κύκλου, που να ήταν αυτός συνάμα και αρχή αιώνα; Μια καταφατική απάντηση θα διαφώτιζε δύο περιπτώσεις «Χρονολογικών Εποχών», που εκ πρώτης όψης φαίνονται παράξενες: αυτήν τού Κλήμεντα Αλεξανδρέα, ο οποίος τοποθετεί τη γέννηση τού Χριστού στο 5590 από κτίσεως κόσμου και εκείνην τού Ευσέβιου, ο οποίος χρονολογεί το ίδιο γεγονός με το έτος 5199, επίσης από κτίσεως κόσμου.

Ο Κλήμης, επίσης, στο σύγγραμμα του «Στρωματείς» χρονολογεί τη γέννηση του Χριστού 194 έτη από το θάνατον του Κομμόδου και 5784 από κτίσεως κόσμου μέχρι αυτό το ίδιο γεγονός. Ο Grumel διορθώνει ένα ψηφίο του έτους αυτού, ώστε ο αριθμός από 5784 να διορθωθεί σε 5794, έτσι ώστε να μεσολαβήσουν από τη Δημιουργία του κόσμου μέχρι τη γέννηση του Χριστού 5.600 χρόνια (δηλαδή, = 5794 – 194). Αλλά, γιατί ο αριθμός 5600 αντί του γνωστού 5500;

Ασφαλώς γιατί ο αριθμός 5600 συνδυάζει δύο πλεονεκτήματα: Απ’ τη μιαν επειδή αναμφίβολα αντιστοιχεί στον κύκλο 8 ετών, του οποίου ο αριθμός αυτός είναι πολλαπλάσιο, και, δεύτερο, για το λόγο ότι αυτός είναι το πλησιέστερο στο μέσον της έκτης χιλιετίας επαιώνιο πολλαπλάσιό του. Έτσι, η γέννηση του Χριστού θα τοποθετείτο στο 5601 από κτίσεως κόσμου, που είναι ταυτόχρονα και αρχή αιώνα και αρχή κύκλου. Είναι η υπόθεση, που κάνει ο Grumel.

2) Ιούλιος Αφρικανός και η γέννηση τού Χριστού
Ο Σέξτος Ιούλιος Αφρικανός γεννήθηκε στην Aeliam Capitolinam, δηλαδή στην Ιερουσαλήμ, όπως αυτή ονομάστηκε από τους Ρωμαίους κατακτητές της Παλαιστίνης. Δεν είναι δε τυχαίο ότι, όσοι αυτήν ειδικά την περίοδο ασχολήθηκαν με την ιστορία και χρονολογία, προέρχονταν από την Παλαιστίνη, όπου προφανώς υπήρχε κάποια παράδοση, αλλά και ενδιαφέρον για την ιστορία της εκκλησίας και του Χριστού. Ο Αφρικανός με το έργο του, που, κατά τον Ευσέβιον, το ονόμασε «Χρονογραφίαι» αναδείχθηκε σε «πατέρα της χριστιανικής χρονογραφίας». Αλλ’ όπως διαμορφώθηκε αυτή απ’ τον Αφρικανό, αποτελεί προέκταση τού εβραϊκού χιλιασμού, κατά τον οποίον η ανθρώπινη Ιστορία θα ολοκληρωνόταν στο τέλος της έκτης χιλιετίας.

Εξ επόψεως, πάντως, χριστιανικής η χρονογραφία του ή, όπως αλλιώς ονομάζεται: η «Περιγραφή των χρόνων» από Δημιουργίας του Αδάμ και όχι ab origine mundi μέχρι υπατείας Γκράτου και Σέλευκου (221 μ.κ.ε.), είναι σημαντικότατη. Απ’ αυτήν σώζονται μόνο μερικά αποσπάσματα. Πρόκειται για παράλληλη ιστορία των βιβλικών γεγονότων με την ελληνική και ρωμαϊκή ιστορία από Αδάμ μέχρι το 221 μ.κ.ε.

Ο Αφρικανός υιοθετεί την προγενέστερη του χιλιαστική αντίληψη ότι ο κόσμος επρόκειτο να διαρκέσει 6.000 χρόνια, οπότε και θα εισέλθει στην τελική του φάση, που είναι η χιλιετής βασιλεία του Χριστού. Ως προς δε τη χρονολογία της ζωής τού Χριστού, ο Αφρικανός τοποθετούσε στο 5531 από κτίσεως κόσμου την «παρουσία και ανάστασι τού Χριστού», εννοώντας μ’ αυτά την σταύρωση και ανάσταση. Τη δε γέννηση έθετε εις το μέσον της έκτης χιλιετίας. Οι αντιλήψεις όμως του Αφρικανού απαιτούσαν τα μεν 5500 έτη να έχουν ήδη παρέλθει, η δε έλευση τού Χριστού να έλαβε τόπο όχι στο 5500, αλλά στις αρχές τού 5501. Μόνον έτσι πρέπει να αντιληφθεί κανείς την τοποθέτηση του Αφρικανού. Πράγματι, έτσι κατανόησε την άποψη τού Αφρικανού και ο Γεώργιος Σύγκελλος, ο οποίος μας διευκρινίζει ότι ο Ιούλιος Αφρικανός τοποθετούσε στον έτος 5500 όχι τη γέννηση, αλλά τη θεία ενσάρκωση, πράγμα – λέγει ο Σύγκελλος -σύμφωνο με την αποστολική παράδοση. Ο Σύγκελλος όμως ψέγει τον Αφρικανό μόνο για το ότι έπεσε έξω στους υπολογισμούς του για την Σταύρωση, που την τοποθετούσε στο 5531 από κτίσεως κόσμου.

Αλλά, θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι ο Γεώργιος Σύγκελλος εκτιμώντας τις χρονολογίες των προκατόχων του Χρονογράφων δεν βλέπει παρά μόνον τους αριθμούς των χρονολογιών, χωρίς να ασχοληθεί με την αληθινή ιστορική αντιστοιχία των, που μάλλον δε την εγνώριζε. Έτσι, π.χ. εγκωμιάζει τον Αφρικανό, επειδή θέτει την ενσάρκωση του Χριστού στο 5500, όπως δηλαδή κάνει και ο ίδιος και δεν συνειδητοποιεί ότι η μεν δική του χρονολογία, 5500, αντιστοιχεί στο έτος 8 της χρονολογίας μας, ενώ εκείνη του Αφρικανού αντιστοιχεί στο έτος -2.

Εξ άλλου, συγκρίνοντας γενικότερα τον Αφρικανό με τον Κλήμεντα, βλέπομε ότι στο ζήτημα της χρονολογίας ο πρώτος είναι πολύ πιο προχωρημένος απ’ το δεύτερον. Κι’ αυτό διότι ο Αφρικανός χρησιμοποίησε χρονολογικούς Πίνακες και δεδομένα χρονολογικά από τον Αλέξανδρον τον Πολυΐστορα, τον Κάστορα το Ρόδιον και το Μανέθωνα. Στην πραγματικότητα όμως απώτερος στόχος του ήταν να εντάξει την Ιστορία σε ένα χιλιαστικό σχήμα, σύμφωνα με το οποίον η συντέλεια των αιώνων θα ερχόταν στο τέλος της έκτης χιλιετίας. Για τον Αφρικανό, τα ιστορικά γεγονότα από μόνα τους δεν είχαν καθοριστικό ρόλο, ούτε είχαν ιδιαίτερη σημασία. Ό,τι προείχε στο σχέδιό του ήταν η χρονολογική ακολουθία και η διαδοχή των γεγονότων με αποκορύφωμα το τέλος της έκτης χιλιετίας.

3) Ιππόλυτος και χρονολογία γέννησης τού Χριστού
Την ίδιαν σχεδόν εποχή με τον Ιούλιο Αφρικανό και μετά μόλις μερικά χρόνια απ’ αυτόν, έχομε την συγγραφή τριών έργων, που μέχρι προ τίνος αποδίδονται ασυζητητί στον Ιππόλυτο. Οι τρεις αυτές ιστορικές πηγές είναι:
1) Το (Υπόμνημα) εις Δανιήλ, που χρονολογείται από το 203 – 204 μ.κ.ε.
2) Το «Χρονικό» τού Ιππόλυτου.
3) Ο «Πασχάλιος Πίνακας», εγχαραγμένος στο βάθρο ανακαλυφθέντος αγάλματος, που θεωρείται από πολλούς ότι παριστάνει τον Ιππόλυτο. Έτσι είχαν τα πράγματα, μέχρι που το 1947 πρώτος ο P. Nautin18 αμφισβήτησε σχεδόν απόλυτα στον Ιππόλυτο την πατρότητα του «Χρονικού», καθώς και του «Πασχάλιου Κανόνα». Ο Nautin συγκεκριμένα υποστήριξε ότι υπό το όνομα Ιππόλυτος πρέπει να δεχθούμε ότι κρύπτονται δύο διαφορετικοί συγγραφείς. Ο ένας, ονόματι Ιώσηπος, ο οποίος ήταν ρωμαίος πρεσβύτερος και έγινε αντιπάπας, τον οποίο είναι δυνατό να παριστά το ανακαλυφθέν άγαλμα και ο οποίος είναι ο συγγραφέας τού «Χρονικού», καθώς και των έργων, που αναφέρονται χαραγμένα στο βάθρον τού αγάλματος. Ο άλλος, ονόματι Ιππόλυτος, είναι, κατά το Nautin, ανατολίτης επίσκοπος και ο οποίος, μεταξύ άλλων, έγραψε το Υπόμνημα εις Δανιήλ.

Κατά της θεωρίας του Nautin αντεπεξήλθαν οι G. Bardy, J. Danielou, Μ. Richard, Β. Botte, Β. Capelle και St. Giet, για να περιοριστούμε στους πιο διάσημους, οι οποίοι ομιλούν για ένα και μόνον Ιππόλυτο, συγγραφέα όλων αυτών των έργων και αναίρεσαν την υπόθεση περί Ιώσηπου. Σ’ αυτούς ανταπάντησε ο Nautin επιμένοντας να υποστηρίζει τη θέση του εξ άλλου, ο J. Μ. Hansens υποστήριξε μίαν άλλη θέση, ότι δηλαδή ο Ιππόλυτος ήταν μεν ένας, ήταν και συγγραφέας όλων των έργων, που τού αποδίδονταν μέχρι το 1947, άλλ’ ήταν πρεσβύτερος αλεξανδρινός και μάλιστα μέλος της αίρεσης των Νοβατιανών.

Οι δε V. Loi και Μ. Simonetti, έπειτα, στο συνέδριο εν Ρώμη τού 1976 περί τού Ιππόλυτου, πρότειναν παρόμοια με τις άποψεις τού Nautin. Και αρνούνται μεν αυτοί την ύπαρξη του Ιώσηπου του Nautin, αλλά ομιλούν για δύο συνώνυμους Ιππόλυτους: ένα Ιππόλυτο, ρωμαίο πρεσβύτερο και μάρτυρα, που έγραψε το «Περί Πάσχα» και τον «Πασχάλιον Πίνακα», δεύτερο Ιππόλυτο, ανατολίτη επίσκοπο, συγγραφέα των (Υπομνημάτων) εις Δανιήλ. Μολονότι, λοιπόν, η επιστημονική έριδα συνεχίζεται μέχρι των ημερών μας, εμείς θα χρησιμοποιήσουμε τις αναφερθείσες τρείς ιστορικές πηγές, διότι κι’ αν υποθέσουμε ότι δεν προέρχονται από τη γραφίδα τού Ιππόλυτου, όμως είναι της ίδιας εποχής. Ούτως η άλλως, δηλαδή, δεν αίρεται η ιστορική τους αξία.

α) Το Υπόμνημα εις Δανιήλ και η Γέννηση τού Ιησού
Οι χρονολογίες τού «Ιππόλυτου» σε σχέση μ’ εκείνες των προκατόχων του βασίζονται σε έδαφος κατά πολύ στερεότερον. Στο Υπόμνημα εις Δανιήλ ο «Ιππόλυτος» μας πληροφορεί ότι ο Χριστός γεννήθηκε ολομεσίς της έκτης χιλιετίας από κτίσεως κόσμου. Ο ίδιος μάλιστα βρίσκει προς τούτο μίαν συμβολική ένδειξη στις διαστάσεις της Κιβωτού τού Νώε: Καθώς μας είναι γνωστόν από την Παλαιά Διαθήκη, αυτή είχε 300 πήχεις μήκος, 50 πλάτος και 30 ύφος. Αυτές, λοιπόν, οι πήχεις, κατά τον «Ιππόλυτο», αντιστοιχούν σε 5500 έτη από κτίσεως κόσμου, «χρόνο, κατά τον οποίον ο Σωτήρας δημιούργησε το δικόν του σώμα, το οποίον είναι κιβωτός χρυσωμένη με καθαρό χρυσάφι, έσωθεν μεν υπό τού Λόγου, έξωθεν δε υπό τού Αγίου Πνεύματος». Επομένως, από το χρονικό σημείο της γέννησης τού Χριστού, πρέπει να υπολογίσουμε 500 έτη ακόμη, για να ολοκληρωθούν τα 6.000 έτη, οπότε και θα επέλθει η συντέλεια τού κόσμου.

β) Ο «Πασχάλιος Πίνακας» στο βάθρο τού αγάλματος τού «Ιππόλυτου»
Ο συγγραφέας τού Πασχάλιου Πίνακα μας δίδει ρητώς την ημερομηνία Γέννησης τού Χριστού στη δεύτερη σειράν της πρώτης δεκαεξαετίας τού 112ετούς κύκλου του. Πρόκειται συγκεκριμένα για μίαν Τετάρτη, 2 τού Απρίλη. Αυτήν δε την ημέραν της εβδομάδας μ’ αυτήν την ημερομηνία την έχομε κατά το έτος 224 μ.κ.ε. Πρέπει, επομένως, να υπάρχει ανάμεσα σ’ αυτήν την ημερομηνία και σ’ εκείνην της γέννησης του Χριστού ή ένα μεσοδιάστημα 112 ετών, ή ένα πολλαπλάσιο των 112 ετών. Δεν είναι, λοιπόν, δυνατόν παρά να πρόκειται εδώ για το έτος 224 (112×2). Άρα, αυτή η διαφορά καταλήγει να τοποθετήσει τη γέννηση του Χριστού στο 5502. Δηλαδή αυτή θέτει το γεγονός της γέννησης στο έτος -2 της «Χρονολογικής Εποχής» τού «Ιππόλυτου». Αυτά κατά τον Πασχάλιο Πίνακα τού «Ιππόλυτου».

γ) «Χρονικό Ιππόλυτου» και χρονολογία γέννησης τού Χριστού
Ο «Ιππόλυτος» έγραψε τα πέντε βιβλία τού «Χρονικού» του πιθανότατα εμπνεόμενος από το έργον τού Αφρικανού καθώς και από το χρονολογικό τμήμα των «Στρωματέων» του Κλήμεντα του Αλεξανδρέα. Ευθύς όμως εξ αρχής πρέπει να σημειώσουμε ότι ο «Ιππόλυτος» συνέθεσε το σύγγραμμα του προκειμένου να δώσει απάντηση στις εσχατολογικές και χιλιαστικές προσδοκίες, τις οποίες διάφοροι σύγχρονοι του με αυτοσχέδιους χρονολογικούς υπολογισμούς προκαλούσαν τότε σε κάποιες χριστιανικές κοινότητες και τις ετάραζαν.

Κατά το «Χρονικό», λοιπόν, τού «Ιππόλυτου», το σύνολον των ετών από Δημιουργίας μέχρι της Εξόδου είναι 3811, στα οποία, προσθέτοντας τα 1688 έτη από της Εξόδου μέχρι τη γέννηση του Χριστού, έχομε το σύνολον 5499 (= 3811 + 1688) ετών. Αυτός είναι ο συνολικός αριθμός ετών, που διέρρευσαν από της Δημιουργίας μέχρι το προ της γέννησης του Χριστού έτος. Άρα και κατά το «Χρονικό» του «Ιππόλυτου» η ίδια η γέννηση του Χριστού φαίνεται να επισυνέβη το 5.500 από κτίσεως κόσμου. Αυτή, λοιπόν, είναι η «Χριστιανική Εποχή» τού «Ιππόλυτου», εάν βέβαια έχουμε ως αφετηρία ότι η πασχαλινή σελήνη κατά τη Δημιουργία έλαβε χώρα, κατά τον ίδιον «Ιππόλυτο», στις 29 Μάρτη, ημέραν Πέμπτη. Διερωτώμεθα πάντως: μας είναι δυνατό να υποθέσουμε και άλλον σύστημα υπολογισμού, που κι’ αυτό να τοποθετεί τη γέννηση του Χριστού στο έτος 5.500 από κτίσεως κόσμου;

Ο Grumel στο σημείο αυτό δίνει την εξής λύση: μειώνει κατά δύο έτη την παραδοσιακή ημερομηνία σταματώντας μας στο 7ο έτος της 7ης δεκαεξαετίας: η κατά «κύκλους», δηλαδή, επανάληψη μας οδηγεί, σ’ αυτήν την περίπτωση, στο έτος 324 της δικής μας χρονολογίας. Τούτο μας δίνει μία Χρονολογική Εποχή του «Ιππόλυτου» από κτίσεως κόσμου των 5501 ετών, όπου το έτος 1 της Διονυσιακής Εποχής αντιστοιχεί προς το έτος 5.502 της εποχής του «Ιππόλυτου». Επομένως, η Χριστιανική Εποχή του «Ιππόλυτου» μειώνεται επίσης κατά δύο έτη. Έτσι, φθάνομε στο έτος 5500, έτος που μας υποδεικνύει ο «Ιππόλυτος» και στο Υπόμνημα εις Δανιήλ.

Άρα, κατά τον «Ιππόλυτο», ο Χριστός γεννήθηκε μία 2 Απρίλη και πέθανε μίαν 25 Μάρτη. Επομένως, πέθανε το έτος 5530 της Χρονολογικής Εποχής του «Ιππόλυτου» που την υποθέσαμε και που είναι το έτος 31 της Χριστιανικής Εποχής τού «Ιππόλυτου», και το 29 της δικής μας χρονολογίας. Τέλος δε, κατά το «Χρονικό» του, η γέννηση τού Χριστού είναι το 5.500 αντί τού 5502 και η Χρονολογική Εποχή από κτίσεως κόσμου είναι το 5501 αντί τού 5503.

4) Ανατόλιος, επίσκοπος Λαοδικείας της Συρίας
Έζησε τον γ’ αιώνα και πέθανε περί το 282 μ.κ.ε. Γεννήθηκε στη Αλεξάνδρεια, όπου ίδρυσε μίαν αριστοτελίζουσα Φιλοσοφική Σχολή και πέτυχε να καταλάβει έδρα εις την Σύγκλητο. Κατά δε την πολιορκία τού αλεξανδρινού προαστίου, τού Βρούχιου, με την επανάσταση επί Έπαρχου Αιμιλιανού (262 μ.κ.ε.) επινόησε ένα στρατήτηγημα, για να ανακουφίσει τους συμπολίτες του Χριστιανούς. Αμέσως μετά χειροτονήθηκε υπό του Θεότεκνου, επίσκοπου Καισαρείας της Παλαιστίνης βοηθός επίσκοπος του. Αλλά ταξιδεύοντας το 268, για να λάβει μέρος στην σύνοδο της Αντιόχειας, προκειμένου να αντιμετωπισθεί ο αιρετικός Παύλος ο Σαμοσατέας, και διερχόμενος από τη Λαοδίκειαν της Συρίας, κρατήθηκε σχεδόν βίαια σαν επίσκοπος αυτής της πόλης από τους εκεί χριστιανούς, επειδή πρόσφατα είχε αποθάνει ο επίσκοπος τους Ευσέβιος.

Ο Ανατόλιος υπήρξε ανήρ υψηλότατης μόρφωσης με εξ ίσου μεγάλη φήμη και διασημότητα και εθεωρείτο κορυφή υπό τού Ευσέβιου και υπό τού άγιου Ιερώνυμου, δυστυχώς όμως τα συγγράμματα του δεν εσώθησα. Πάντως οι χρονολογικές και αστρονομικές του απόψεις επηρέασαν τις αποφάσεις ακόμη και της μεταγενέστερης του Α’ Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας. Σε δική του δε εισήγηση αποδίδεται και η κατόπιν επικρατήσασα βυζαντινή «Χρονολογική Εποχή» και ο αντίστοιχος «κύκλος ετών», που τελικά επιβλήθηκε.

Μεταξύ, λοιπόν, των έργων του περιλαμβανόταν και μία πραγματεία περί υπολογισμού της ημερομηνίας του εκάστοτε Πάσχα, βασισμένου στο 19ετή κύκλο, που είχε επινοηθεί από τον αρχαίο Αθήναιον αστρονόμο Μέτωνα, αλλά που αποτέλεσε αντικείμενο πρότασης και εισήγησης τού ίδιου τού Ανατόλιου στους σύγχρονους του. Ο Ιστορικός Ευσέβιος, μάλιστα, μας διασώζει ένα απόσπασμα απ’ αυτό το σύγγραμμα του επίσκοπου Λαοδίκειας. Μελετώντας τον υπό του Ανατόλιου εισαχθέντα 19ετή κύκλον, οδηγούμεθα και στη Χρονολογική Εποχή από κτίσεως κόσμου, δηλαδή στο 5788, που αντιστοιχεί στο έτος 287 της δικής μας χρονολογίας. Τέλος επισημαίνομε ότι ο κύκλος, που υιοθέτησε ο Ανατόλιος, δεν είχε θεμέλιο και βάση συμβατική, αλλ’ εβασίζετο εις το φυσικό φαινόμενο της Ισημερίας, ως δε έτος γέννησης του Χριστού εδέχετο το 5501 από κτίσεως κόσμου.

***
Όπως βλέπουμε ακόμη και η γέννηση του Χριστού είναι το ίδιο μυθολογική όπως και η ίδια η ύπαρξη του. Κάθε ερευνητής και μια ημερομηνία, κάθε ιστορικός και το δικό του μπαϊράκι. Δεν ξαφνιάζει όμως, έτσι γίνεται όταν τα ανθρώπινα ζώα θέλουν να επιβάλουν ψέματα και αρλούμπες ως «μοναδικές αλήθειες», ειδικά όταν αυτές τις Μεγάλες Αλήθειες τις εξέφρασαν απολύτως όλοι οι Μεγάλοι Έλληνες φιλόσοφοι. Μέχρι σήμερα τίποτε νεότερο δεν έχει προστεθεί στα λεγόμενα τους. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι η χρονολόγηση είναι απολύτως αυθαίρετη κι ανθρώπινη επινόηση !! γι’ αυτό εμείς στον Ερεβοκτόνο χρησιμοποιούμε την ΛΟΓΙΚΗ χρονολόγηση ως π.κ.ε. και μ.κ.ε. γνωρίζοντας ότι ακόμη κι αυτό είναι αυθαίρετο, χρειαζόμαστε όμως ένα μέτρο χρονολογικής γραφής για να μπορούμε να συνεννοηθούμε, επιλέγουμε να μην αναφερόμαστε σε θρησκευτικές και δη χριστιανικές μπούρδες!