Πέμπτη 1 Δεκεμβρίου 2016

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ (1448-1499)

Αποτέλεσμα εικόνας για ολυμποσ θρονοσ του διαΧΟ. νέα τάδε νεόθεν ἦλθέ μοι [στρ. α]
‹νέα› βαρύποτμα κακὰ παρ᾽ ἀλαοῦ ξένου,
1450 εἴ τι μοῖρα μὴ κιγχάνει.
ματᾶν γὰρ οὐδὲν ἀξίω-
μα δαιμόνων ἔχω φράσαι.
ὁρᾷ, ὁρᾷ πάντ᾽ ἀεὶ
χρόνος, †ἐπεὶ μὲν† ἕτερα,
1455 τὰ δὲ παρ᾽ ἦμαρ αὖθις αὔξων ἄνω.
ἔκτυπεν αἰθήρ, ὦ Ζεῦ.

ΟΙ. ὦ τέκνα τέκνα, πῶς ἄν, εἴ τις ἔντοπος,
τὸν πάντ᾽ ἄριστον δεῦρο Θησέα πόροι;
ΑΝ. πάτερ, τί δ᾽ ἐστὶ τἀξίωμ᾽ ἐφ᾽ ᾧ καλεῖς;
1460 ΟΙ. Διὸς πτερωτὸς ἥδε μ᾽ αὐτίκ᾽ ἄξεται
βροντὴ πρὸς Ἅιδην· ἀλλὰ πέμψαθ᾽ ὡς τάχος.

ΧΟ. ἴδε μάλα μέγας ἐρείπεται [αντ. α]
κτύπος ἄφατος ὅδε διόβολος· ἐς δ᾽ ἄκραν
1465 δεῖμ᾽ ὑπῆλθε κρατὸς φόβαν.
ἔπταξα θυμόν· οὐράνια
γὰρ ἀστραπὰ φλέγει πάλιν.
τί μὰν ἀφήσει βέλος;
δέδια τόδ᾽· οὐ γὰρ ἅλιον
1470 ἀφορμᾷ ποτ᾽, οὐδ᾽ ἄνευ ξυμφορᾶς.
ὦ μέγας αἰθήρ, ὦ Ζεῦ.

ΟΙ. ὦ παῖδες, ἥκει τῷδ᾽ ἐπ᾽ ἀνδρὶ θέσφατος
βίου τελευτή, κοὐκέτ᾽ ἔστ᾽ ἀποστροφή.
ΑΝ. πῶς οἶσθα; τῷ δὲ τοῦτο συμβαλὼν ἔχεις;
1475 ΟΙ. καλῶς κάτοιδ᾽· ἀλλ᾽ ὡς τάχιστά μοι μολὼν
ἄνακτα χώρας τῆσδέ τις πορευσάτω.

ΧΟ. ἔα ἔα, ἰδοὺ μάλ᾽ αὖ- [στρ. β]
θις ἀμφίσταται διαπρύσιος ὄτοβος.
1480 ἵλαος, ὦ δαίμων, ἵλαος, εἴ τι γᾷ
ματέρι τυγχάνεις ἀφεγγὲς φέρων.
ἐναισίου δὲ σοῦ τύχοι-
μι, μηδ᾽ ἄλαστον ἄνδρ᾽ ἰδὼν
ἀκερδῆ χάριν μετάσχοιμί πως.
1485 Ζεῦ ἄνα, σοὶ φωνῶ.

ΟΙ. ἆρ᾽ ἐγγὺς ἁνήρ; ἆρ᾽ ἔτ᾽ ἐμψύχου, τέκνα,
κιχήσεταί μου καὶ κατορθοῦντος φρένα;
ΑΝ. τί δ᾽ ἂν θέλοις τὸ πιστὸν ἐμφῦναι φρενί;
ΟΙ. ἀνθ᾽ ὧν ἔπασχον εὖ, τελεσφόρον χάριν
1490 δοῦναί σφιν ἥνπερ τυγχάνων ὑπεσχόμην.

ΧΟ. ἰὼ ἰώ, παῖ, βᾶθι βᾶθ᾽ [αντ. β]
†εἴτ᾽ ἄκραν ἐπὶ† γύαλον ἐναλίῳ
Ποσειδανίῳ θεῷ τυγχάνεις
1495 βούθυτον ἑστίαν ἁγίζων, ἱκοῦ.
ὁ γὰρ ξένος σε καὶ πόλι-
σμα καὶ φίλους ἐπαξιοῖ
δικαίαν χάριν παρασχεῖν παθών.
σπεῦσον, ἄισσ᾽, ὦναξ.

***
ΧΟ. Νέο το κακό, νέες οι συμφορές,βαριές με βρίσκουν πάλι, μ᾽ αυτόντον ξένο, τον αόμματο, εκτός και ανη μοίρα μάς προλάβει με το δικό της1450τέλος.Γιατί το ξέρω και το λέω·βουλή θεών καμιά δεν έμεινεποτέ ατέλεστη.Βλέπει τα πάντα ο χρόνος,βλέπει παντού με τ᾽ άγρυπνό του μάτι,κι άλλοτε αργά, κάποτε μες στην ίδια1455μέρα, φτάνουν τα έργα του στο τέρμα.Ο ουρανός βροντά, ω Δία.ΟΙ. Παιδιά, παιδιά μου, ποιός ντόπιος μπορείνα φέρει τον Θησέα εδώ, τον άριστό σας βασιλιά;ΑΝ. Όμως γιατί; τί θες και τον καλείς, πατέρα;1460ΟΙ. Του Δία η βροντή, αυτή με τα φτερά τηςστον Άδη θα με κατεβάσει. Γι᾽ αυτό στείλετεκάποιον γρήγορα.
ΧΟ. Άκου, του Δία ο κεραυνός,μέγας και τρομερός, τώραγκρεμίζεται με βρόντο.1465Ανατριχιάζει ο φόβος τις ρίζεςτων μαλλιών μου. Σφίχτηκε η ψυχή μου.Γιατί ουράνια η αστραπή φλέγεταιπάλι. Το αστροπελέκι πού θα πέσει;Μάταια ποτέ δεν πέφτει, χωρίς να φέρει1470κάποια συμφορά.Αιθέρα απέραντε, ω Δία.ΟΙ. Καλές μου θυγατέρες, εμένα που με βλέπετε,φτάνει το τέλος τώρα της ζωής μου, και δεν υπάρχειάλλος τρόπος να το αποτρέψει.ΑΝ. Και πώς το ξέρεις; από τί το συμπεραίνεις;1475ΟΙ. Καλά το ξέρω. Αλλά κάποιος να πάει να φέρειεδώ για χάρη μου τον βασιλιά της χώρας, το ταχύτερο.
ΧΟ. Έα, έα. Να ο τριγμός, μακρόσυρτος,με περιζώνει της βροντής.Έλεος, θε μου, έλεος. Να μη μου τύχει 1480ανταμοιβή ολέθρια, που αυτόν εδώ είδασημαδεμένο.1485Άκουσε, Δία, σ᾽ εσένα υψώνω την κραυγή μου.ΟΙ. Είναι κοντά ο βασιλιάς, παιδιά μου; Θα με προφτάσειζωντανό, όσο κρατούν τα λογικά μου;ΑΝ. Μα τί γυρεύεις; ποιό μυστικό θέλειςνα εμπιστευτείς στη μνήμη του;ΟΙ. Θέλω καλό ν᾽ ανταποδώσω τελεσφόρο για το καλό1490που μου έκανε, όπως το έχω υποσχεθεί.
ΧΟ. Ιώ, ιώ. Πρόφτασε, γιε μου, έλα.Ανίσως βρίσκεσαι κάπου αλλού,αν όχι στην άλλην άκρη της κοιλάδας, θυσίαπροσφέροντας στον Ποσειδώνα,τον θαλασσινό θεό, σφάζοντας βόδια1495στον βωμό του.Έλα, Θησέα, ο ξένος θέλει σ᾽ εσένα,στην πόλη και στους φίλους ν᾽ αντιπροσφέρειχάρη στη χάρη σου.Πρόφτασε, άνακτα, και μην αργείς.

ΣΟΦΙΣΤΙΚΗ - Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

1. ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
 
Το πέρασμα από την αρχαϊκή εποχή στην κλασική όπως λέγεται, στήνεται πάνω στη γέφυρα που μαστορεύουν ο εκχρηματισμός της οικονομίας και η ανάπτυξη του εμπορίου. Ο πρώτος είχε ως συνέπεια τη σώρευση κεφαλαίου με το κέρδος που προσπόριζε στους εμπόρους και τους παραγωγούς, η δεύτερη την πύκνωση της επικοινωνίας με άλλους λαούς, με ξένες χώρες. Μολονότι η διάρθρωση της οικονομίας δεν παρουσίασε καμιά σημαντική αλλαγή, εντάθηκε η εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και παράλληλα αυξήθηκε η εργατική δύναμη που εξασφάλιζαν οι δούλοι. Ωστόσο οι τελευταίοι δεν αυξάνονται γύρω από μια οικονομία, αλλά σε μεγάλες επιχειρήσεις όπως είναι τα μεταλλεία, στα λατομεία και τα εργαστήρια. Οι συνθήκες εργασίας χειροτέρευαν και μαζί με μια εντυπωσιακή τιμαριθμική άνοδο, επέδρασαν στην όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων. Μεγάλες περιουσίες δημιουργήθηκαν και αντίθετα πολλοί βρέθηκαν σε κατάσταση πενίας. Οι συνεχείς πόλεμοι, εμφύλιοι οι περισσότεροι ανάμεσα σε «πόλεις», συνεχείς πολιτειακές μεταβολές, απότοκοι μιας οικονομικής δυσπραγίας που υπόβοσκε παρά τη φαινομενική ευμάρεια, αλλά και των ξενικών επιρροών, εναλλαγές τυραννικών καθεστώτων προς δημοκρατικά, οξείς πολιτικοί ανταγωνισμοί, φανερώνουν, όταν τους αντιμετωπίζει κανείς με μια οφειλόμενη μακροϊστορική και μακροκοινωνιολογική προοπτική, μια ενότητα συναρθρωμένη από διαλεκτικά αντίνομα, αντιμέτωπα και συγκρουόμενα στοιχεία. Και η ενότητα αυτή πρώτ’ απ’ όλα και πάνω απ’ όλα αναδύει, μέσα στην αναταραχή των λεπτομερειών, μια ισόρροπη ολότητα, μια αρμονική συνύπαρξη.

Οι βασικές δομές της κοινωνίας και της οικονομίας, αλλά και της πολιτικής, δεν έχουν υποστεί καμιά ουσιαστική μετατροπή από την αρχαϊκή εποχή. Μόνο που τώρα, σε φάση ωρίμανσης του σταθερού, στην αστάθεια του γίγνεσθαι, γίνονται αντικείμενο μυχιότερου προβληματισμού. Μέχρι τώρα η προσοχή είχε στραφεί στον εξωτερικό κόσμο και αναζητήθηκε διασύνδεση των επιμέρους στοιχείων της φύσης με μια πρωταρχή καθολικής και γενικής ισχύος. Με την προκείμενη αρχή έγινε προσπάθεια να δομηθούν τα μερικά σε ένα γενικό και έτσι να συλληφθούν από τη συνείδηση. Μολοντούτο η εμμονή πάνω στο αντικείμενο, παραγνώριζε το υποκείμενο που το συλλαμβάνει. Γιατί ο κόσμος δεν είναι μόνο αντικείμενα δομημένα κατά μίαν αρχή, τα αντικείμενα υπάρχουν μόνο χάριν ενός υποκειμένου που τα δέχεται. Από τη μια μεριά έχουμε λοιπόν τον κόσμο των αντικειμένων που αντίκειται σ’ ένα υποκείμενο, και από την άλλη τα πολλά και ποικίλα υποκείμενα που δέχονται και μεταφέρουν στη συνείδησή τους ό,τι αντίκειται σ’ αυτά, μετουσιώνοντάς τα στη συνέχεια σε συνείδηση, συνειδητοποιώντας τα. Αν π αρχαϊκή περίοδος άφησε τον κόσμο των αντικειμένων να πληρώσει το συγκείμενο της προβληματικής της. τώρα η κλασική αντιμετωπίζει τον υποκειμενικό κόσμο και προσπαθεί να γεφυρώσει τις δυο σφαίρες. Έτσι, η γέφυρα που συνδέει την αρχαϊκή με την κλασική αρχαιότητα μετατρέπεται σε μια πλατιά λεωφόρο διπλής κυκλοφορίας.
 
Η στροφή προς τον υποκειμενικό κόσμο είναι ευκολονόητη. Όταν οι κοινωνικές διαφοροποιήσεις γίνονται εντονότερες, όταν η σταθερότητα παραμένει μια συνεχής αστάθεια, όταν τα πάντα κονιορτοποιούνται για να συντεθούν ή για να μη συντεθούν ποτέ, το ερώτημα μετατίθεται όχι στο τι είναι ο εξωτερικός κόσμος, αλλά ποιο είναι το υποκείμενο, ο ίδιος ο άνθρωπος, που είναι δέκτης αυτών των μεταβολών, τις οποίες, είναι φανερό πως ο ίδιος τις προκαλεί με τις πράξεις, τη συμπεριφορά του.
 
Όπου όμως υπάρχει έντονη κοινωνική διαφοροποίηση, αλλά και κινητικότητα στη διαφοροποίηση αυτή, η σύγκριση είναι αναπόφευκτη. Και όπως είπαμε τώρα υπάρχουν αυτές οι προϋποθέσεις. Στο εσωτερικό επίπεδο του ελληνικού κόσμου υπάρχει η ευκαιρία για σύγκριση ανάμεσα σε «πόλεις» και πολιτεύματα, κοινωνικές τάξεις και επαγγέλματα, ανάμεσα κυρίως σε ατομικές περιπτώσεις. Όχι μόνο γιατί εκεί είναι έτσι και εδώ αλλιώς, τότε ήταν έτσι και σήμερα διαφορετικά, αλλά και γιατί αυτός είναι έτσι και ο άλλος αλλιώς.
 
Η επικοινωνία που είπαμε με ξένες χώρες προκαλεί το έναυσμα για συγκρίσεις. Συγκρίνονται η γεωγραφική μορφολογία, οι κλιματολογικές συνθήκες, τα πολιτεύματα, η οικονομία, τα ήθη και τα έθιμα, οι θρησκείες, οι άνθρωποι οι ίδιοι. Και το αποτέλεσμα της σύγκρισης είναι απαισιόδοξο με τη σχετικότητα που προκαλεί: κάτι που ισχύει εδώ δεν ισχύει αλλού και κάτι που υπάρχει εκεί και θεωρείται καλό, εδώ δεν εφαρμόζεται γιατί κρίνεται ως κακό. Τι είναι λοιπόν καλό και τι κακό;
 
Η διμέτωπη λοιπόν σύγκριση γίνεται αιτία να αλλάξει πορεία η φιλοσοφική θεώρηση. Από την απόλυτη αλήθεια αναζητεί να ανεύρει τη σχετική, τόσο σχετική που έχει δύναμη παγκόσμιου κύρους. Αλλά μια παρόμοια σχετικοκρατία δεν σημαίνει τίποτε άλλο από την αναγωγή του ίδιου του ανθρώπου σε μέτρο κρίσης και σύγκρισης. Ο καθείς κατά το δικό του μέτρο, κατά το δικό του υποκείμενο. Τόσες οι αλήθειες, όσα τα υποκείμενα Εδώ δεν υπάρχει καν αντικείμενο, υπάρχουν φευγαλέες εντυπώσεις, αποτυπώματα και ίχνη που αφήνουν τα αντικείμενα στις αισθήσεις.
 
Από την άλλη πλευρά η σύγκριση οδηγεί το ανθρώπινο πνεύμα σε απτές κατευθύνσεις μέσα στο χρόνο και το χώρο. Έτσι αναπτύσσεται η Ιστοριογραφία και η Γεωγραφία από τους πρώτους «λογογράφους», όπως ο Εκαταίος ο Μιλήσιος, ο Ξάνθος ο Σαρδηνός, ο Ελλάνικος ο Μυτιληναίος, που συλλέγουν στοιχεία λαογραφικά, ανθρωπολογικά, κοινωνιολογικά Αυτοί οι πρόδρομοι του Ηρόδοτου προετοιμάζουν το έδαφος για την έλευση των σοφιστών. Και όπως συνέβη με τους πρώτους φιλοσόφους, έτσι και τώρα, η πλειονότητα δεν προέρχεται από τη Μητρόπολη του Ελληνικού κόσμου —ή ό,τι θεωρείται ως Μητρόπολη— αλλά από την περιφέρεια: όσοι αναφέραμε πιο πάνω κατάγονται από τη Μικρά Ασία, οι δυο μεγαλύτεροι σοφιστές ο Πρωταγόρας και ο Γοργίας, ο πρώτος από τα Άβδηρα της Θράκης και ο δεύτερος από την πόλη της Σικελίας Λεοντίνοι. Δεν είναι η μοίρα του Ελληνισμού να οργανώνεται η Μητρόπολή του στην περιφέρεια —και αυτό μέχρι τη σύγχρονη εποχή— όσο, πρακτικοί λόγοι που προκαλούν την αναδρομή στις υπερορίες περιοχές: αυτές έρχονται πιο εύκολα σε επαφή με το ξενικό βάρβαρο στοιχείο και οι εμπειρίες που αποκτούν είναι συνυφασμένες με συγκριτικές παρατηρήσεις.
 
Η Σοφιστική ξεκινά ακριβώς από αυτές τις εμπειρίες. Κατ’ επέκταση κινείται αντίστροφα απ’ ό,τι η πρώτη, η κοσμολογική φιλοσοφία Μολονότι η τελευταία δεν αποκλείει την εμπειρική παρατήρηση της φύσης, επειδή ο τελικός της σκοπός ήταν να καταλήξει σε μια πρωταρχή ερμηνευτική του κόσμου, στηριζόταν στη θεώρηση. Έτσι η μέθοδός της ήταν απαγωγική, υπάγοντας το μερικό στο γενικό, μια και αυτό ήταν το ζητούμενο. Αντίθετα η Σοφιστική ξεκινά από την εμπειρία, τη ζωντανή πραγματικότητα όπως φανερώνεται πολυδιασπασμένη. Από τις ψηφίδες αυτές της εμπειρίας τις ξέχωρες και ιδιαίτερες, προσπαθεί να συνθέσει το πολύπτυχο μωσαϊκό της γνώσης της· όσο πιο πλατύ είναι το φάσμα της, τόσο πιο πλούσιο είναι το συμπέρασμα Προσπαθεί πιο ειδικά, να μελετήσει όλες τις εκδηλώσεις του ανθρώπου και του περιβάλλοντος του, της κοινωνίας και της ζωής και απ’ την παρατήρηση αυτή να οδηγηθεί σε διατύπωση μιας θεωρίας αναφορικά προς τη δυνατότητα ή τη μη δυνατότητα της γνώσης, για τις αρχές και την εξέλιξη του πολιτισμού, για την προέλευση και τη δομή της γλώσσας, της τέχνης, του δίκαιου, των θεσμισμένων γενικά αξιών. Αλλά δεν παραμένει η Σοφιστική μόνο στο θεωρητικό επίπεδο, δεν την ικανοποιεί μόνο αυτό: προχωρεί και στη διατύπωση συμπερασμάτων που έχουν πρακτική και ηθική σκοπιμότητα, όπως είναι η στάση του ανθρώπου κατέναντι στην κοινωνία, η ίδια η εσωτερική συγκρότηση του ατόμου και της κοινωνίας. Μεθοδολογικά λοιπόν σημειώνεται μια ριζική μεταστροφή, όχι από το ολοτικό στο μερικό, αλλά από το μερικό στο καθολικά υπαρκτό, όχι από τη θεωρητική απαγωγή των πάντων από ιιια κινητήρια αργή, αλλά την κατά τρόπο εμπειρικό επαγωγή από τα πάντα οε συμπεράσματα. Η μέθοδος λοιπόν των Σοφιστών είναι η επαγωγική.
 
Αλλά υπάρχει και μια ακόμη διαφορά εξίσου σημαντική: οι σοφιστές διαφέρουν από τους αρχαϊκούς φιλοσόφους στο σκοπό. Για τους πρώτους η αναζήτηση της αλήθειας είναι αυτοσκοπός. Η γνώση είναι για τη γνώση, «ένεκεν της γνώσεως» αναλώνουν τη ζωή τους. Αντίθετα. για τον σοφιστή οι γνώσεις είναι χρήσιμες via την πράξη, η σοφιστική είναι η τέχνη με την οποία πετυχαίνεται η κυριαρχία στη ζωή και η εξουσία στην κοινωνία. Αυτό σημαίνει πιο απλά πως η σοφιστική έχει σαφή επαγγελματικό προσανατολισμό. Και ο σοφιστής παρέχει στους φοιτητές του, που τον αμείβουν γι’ αυτό καλά, γνώσεις τέτοιες ώστε μ’ αυτές να σταδιοδρομήσουν σαν άνθρωποι, σαν πολιτικοί Η διδασκαλία του είναι ωνητή και γι’ αυτό η παρακο­λούθησή της καταλήγει να έχει οικονομικά αποτελέσματα. Αποτελεί επένδυση που θα αποδώσει μακροπρόθεσμα στον κοινωνικό στίβο, στο στάδιο της πολιτικής όπου ο φοιτητής θα αποδυθεί σε αγώνα ζωής.
 
__ Ο αρχαϊκός φιλόσοφος και όταν ακόμη είχε μαθητές —που δεν ήταν δα και απαραίτητοι— προσπαθούσε να διαπλάσει φιλοσόφους σαν κι αυτόν, όχι επαγγελματίες πολιτικούς. Ίσως αναρωτηθεί κανείς για την οικονομική αποδοτικότητα της πολιτικής στους κλασικούς χρόνους. Για ορισμένους μπορεί αυτό να φανεί ως εξεζητημένη απλούστευση ή εκκεντρισμός. Ωστόσο, όπως θα καταδείξουμε πιο κάτω, η κλασική αρχαιότητα έχει άμεση σχέση προς την εποχή μας —και σε γενικές γραμμές προς όποια φάση έχει περάσει ο σημερινός πολιτισμός για να καταλήγει εκεί όπου κατέληξε—. Στην εκχρηματισμένη, λοιπόν, απόλυτα εποχή μας, εκείνο που προσδοκάται από την παιδεία είναι η επαγγελματική αποκατάσταση ώστε σε τελική ανάλυση η επιτυχία της παιδείας να εξαρτάται από την αποδοτικότητα σε αγαθά που εξασφαλίζει στους φοιτητές μελλοντικά και που αποτιμώνται συνήθως σε χρήμα. Η προκείμενη αντίληψη έχει κληρονομηθεί από τη σοφιστική σκοποθεσία, με τη διευκρίνιση πως το «χρήμα» εδώ πρέπει να εκληφθεί κάτω από μια ευθύτερη σημειολογική σκοπιά. Είναι το σημαίνον της κοινωνικής διάκρισης, της κατοχής υψηλού ατομικού καθεστώτος. Και αναμφίβολα εκείνο που επεδίωκαν οι μαθητές των σοφιστών όπως προείπαμε είναι να διαπρέψουν και να διακριθούν στα πολιτικά πράγματα. Παράλληλα όμως η πολίτική εξουσία δεν παύει ποτέ από του να παριστά οργανωμένα συμφέροντα που σαν τέτοια ήταν, είναι και θα είναι οικονομικά. Ιδού λοιπόν γιατί χρειάστηκε να έλθει ο Σωκράτης ώστε να διαλύσει την πλάνη των σοφιστών και να αποδώσει στον άνθρωπο το χαμένο ανθρωπισμό ή πιο ορθά να αποδώσει στην παιδεία την πραγματική της αποστολή: τη δημιουργία όχι καλών επαγγελματιών, αλλά. τη διάπλαση πρώτιστα σωστών ανθρώπων.
 
Η σοφιστική φανερώνεται, λοιπόν, στην Ιστορία ως εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Και κάθε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση δεν πρέπει να ξεχνάμε πως είναι αποτέλεσμα όχι τόσο των αλλαγών, όσο των αναγκών που επάγεται η οικονομική και πολιτική διάρθρωση της κοινωνίας. Μέχρι τους σοφιστές η νεολαία αποκτούσε από τους λεγόμενους γραμματιστές γνώσεις που περιορίζονταν στην ανάγνωση, τη γραφή και στην πρακτική αριθμητική. Λίγη ανάγνωση ποιητών, κυρίως των Ομηρικών επών και κάποια μουσική παιδεία ολοκλήρωναν τη μόρφωση των νέων. Αλλά τώρα, τα προβλήματα γίνονται πολυπλοκότερα. Η ενεργή ενασχόληση των πολιτών με την πολιτική. όπως επιβάλλει το δημοκρατικό πολίτευμα, απαιτεί ανθρώπους με πλατιά παιδεία. ικανούς να σκέπτονται με ευστροφία, να μιλάνε καλά και να ενεργούν σωστά στην επιδίωξη κάποιου συγκεκριμένου σκοπού. Τον άνθρωπο όμως της κλασικής αρχαιότητας δεν ικανοποιεί, όπως είδαμε, η ξερή θεωρητική γνώση, αλλά η γνώση που εναλλάσσεται με την πράξη. Γιατί ο τύπος που προβάλλει η εποχή είναι προπάντων εκείνος του ανθρώπου της δράσης, του πολιτικού.
 
Το περιεχόμενο της σοφιστικής διδασκαλίας αντλείται από τη δεξαμενή των γνώσεων που έχουν σωρεύσει οι αρχαϊκοί φιλόσοφοι, οι ποιητές, οι πρώτοι τελοσπάντων πανεπιστήμονες. Είναι μια εισαγωγή στα μαθηματικά, την αστρονομία, τη γραμματική, τη γλώσσα δηλαδή και τη χρησιμοποίησή της. Η εριστική και η ρητορική είναι οι δυο πλευρές μιας λαβίδας με την οποία συλλαμβάνει κανείς οπαδούς. Με την πρώτη μαθαίνει κανείς πώς να αρνείται τις φιλοσοφικές αντιλήψεις των άλλων, πώς να ασκεί αντιπολίτευση και με την άλλη πώς να πείθει για την ορθότητα των δικών του ισχυρισμών, της δικής του φιλοσοφικής τοποθέτησης. Η ρητορική ως τέχνη της πειθούς δεν αναφέρεται στην αλήθεια, στην αντικειμενικότητα, αλλά στην εμφάνιση του υποκειμενικού ως αντικειμενικού. Μετατρέποντας τον ήσσονα λόγο σε κρίσσονα παρασύρει το πλήθος, το κολακεύει, το ενθουσιάζει, του κεντρίζει τα πάθη του, το συγκινεί. Και όλα αυτά προκειμένου να το οδηγήσει στο λιμάνι εκείνο όπου ναυλοχούν τα καράβια του συμφέροντος και των επιθυμιών του ρήτορα που ρητορεύει. Πα ένα ρήτορα η αντιλογία προηγείται του λόγου. Πρώτα αντιλέγει και στη συνέχεια λέγει. Έτσι και οι σοφιστές δεν δίδαξαν μόνο τη λογική αλλά και την αντιλογική. Ενδιαφερόμενοι να καταστήσουν ικανούς τους φοιτητές τους όχι μόνο να πείθουν, αλλά και να παραπείθουν, φρόντισαν όχι μόνο να τους μορφώσουν, αλλά και να τους παραμορφώσουν. Χρησιμοποίησαν λοιπόν τις σωρευμένες γνώσεις «κατά τό δοκοῦν» ώστε να επιτύχουν το σκοπούμενο. Αυτό σημαίνει πως το σχετικό δεν υπάρχει μόνο στην αντίληψη του υποκειμένου, αλλά και στην εκδήλωση της αντίληψής του, δηλαδή στις απόψεις του. Τα δεδομένα της επιστήμης μπορούν να χρησιμοποιηθούν και έτσι και αλλιώς. Εφόσον οι εντυπώσεις προέχουν, κατά συνέπεια οι σοφιστές προσπαθούν με την τέχνη τους να εντυπωσιάσουν και να μάθουν και τους άλλους να εντυπωσιάζουν. Κατ’ αυτό τον τρόπο ο υποκειμενικός κόσμος του σοφιστικού ανθρώπου εκτείνεται και κατακτά τον υποκειμενικό κόσμο των άλλων.
 
Καθώς αναφέραμε πιο πάνω, η μη ύπαρξη απόλυτης, αλλά σχετικής αλήθειας, υποκειμενικής, καθιστά όλες τις εκδοχές πιθανές. Γιατί στον κόσμο των σοφιστών δεν κυριαρχεί μόνο το σχετικό αλλά και το «εἰκός» δηλαδή το πιθανό. Και το τελευταίο είναι εκείνο που εκφράζει τον κοινωνικό χώρο προς τον οποίο είναι στραμμένοι οι σοφιστές.
 
Η έρευνα της κοινωνίας κατατείνει σε πιθανές διαπιστώσεις σε νομοτέλειες και διακανονισμούς πιθανότητας και όχι βεβαιότητας. Ιδού λοιπόν γιατί οι σοφιστές από μια άλλη πλευρά είναι οι πρώτοι κοινωνιολόγοι, όπως τους εννοούμε σήμερα Αντίθετα απ’ ό,τι πιστεύεται, η διδασκαλία τους δεν είναι άρνηση της ζωής, είναι παραδοχή της. Δεν είναι απόρριψη της γνώσης, αλλά συνταιριασμός της προς τις εκάστοτε επικρατούσες συνθήκες. Ένα συνεχές δούλεμα και ξαναδούλεμα της εμπειρίας ώστε να έρχεται πάντα σε συνάφεια προς τη ζωντανή πραγματικότητα, προς τις απαιτήσεις της εποχής. Κατ’ αυτό τον τρόπο η γνώση ξεφεύγει από το δόκανο το οποίο της στήνει ο άκαμπτος σχολαστικισμός, και αποκτά μια ευκαμψία που της επιτρέπει να παρακολουθεί την πρόοδο της κοινωνίας και της Ιστορίας. Έτσι η γνώση αποκτά και κοινωνικότητα και ιστορικότητα, έτσι εξελίσσεται και η ίδια και δεν επαναλαμβάνεται ή δεν επαναπαύεται σε απολιθωμένους τύπους.
 
Εξάλλου και οι ίδιοι οι σοφιστές προβάλλονταν ως φορείς της προόδου και της διαφώτισης. Πλανόδιοι διδάσκαλοι, με εντυπωσιακή και επιμελημένη αμφίεση, περιόδευαν από πόλη σε πόλη διδάσκοντας τους νέους. Και οι τελευταίοι ενθουσιάζονταν από όσα άκουγαν απ’ αυτούς, τους θαύμαζαν και τους είχαν σαν ίνδαλμα. Τούτη η σαγήνη των σοφιστών προς τους νέους, μπορεί να εξηγηθεί σαν παραπλάνησή τους από τα φανταχτερά σχήματα λόγου, από χα συνθήματα και τις εικόνες που προσλάμβαναν ως παραστάσεις απ’ αυτούς. Αυτή όμως είναι μια πολύ αυστηρή και πολύ συντηρητική κρίση. Βέβαια ο νεανικός ενθουσιασμός συχνά είναι άλογος και αναβλύζει από τον συναισθηματικό κόσμο, η κρίση σ’ αυτή την ηλικία δεν έχει αναπτυχθεί όσο θα πρέπει. Μολαταύτα, πολλές φορές η διαίσθηση αναπληρώνει την κρίση. Και οι νέοι διαισθάνονται μάλλον παρά κατανοούν, αν όχι την ίδια την αλήθεια, τουλάχιστον το δρόμο που οδηγεί προς την αλήθεια.
 
Όπως έχουμε αναφέρει ήδη, οι σοφιστές στηρίχτηκαν στην υποκειμενικότητα που απορρέει από τις αισθήσεις. Και οι αισθήσεις όταν λειτουργούν, ορίζουν την επιθυμία η οποία πάλι κατευθύνει τις επιλογές, την ίδια την πραξιολογία του ανθρώπου. Η συνείδηση συλλέγει τις αισθήσεις από τα έξω και θα ενεργεί προς τα έξω πάλι ως αισθήσεις. Η αισθησιαρχία λοιπόν οδηγεί σε μια έκρηξη του συναισθηματικού κόσμου που κατατείνει στην ικανοποίηση της κάθε επιθυμίας των αισθήσεων. Το υποκειμενικό που υπάρχει στη σύλληψη του κόσμου μέσα στον οποίο βρίσκεται ο άνθρωπος, από τον άνθρωπο, θα υπάρχει και στην ενέργειά του κατέναντι του κόσμου, όπου ο ίδιος ενεργεί και πράττει. Μια παρόμοια όμως αντίληψη, οδηγεί κατ’ ευθείαν σ’ έναν ευδαιμονισμό όπου το ευχάριστο για τον καθένα χωριστά γίνεται πηδάλιο των ξέχωρων πράξεών του. Το πρακτέο λοιπόν, η πράξη θα πρέπει να έχει ευχάριστο αποτέλεσμα για εκείνον που πράττει.
 
Σύμφωνα προς τους σοφιστές η ηθικότητα δεν στηρίζεται σ’ έναν αντικειμενικό κανόνα, θεωρητικό. Γιατί όπως δεν υπάρχει απόλυτη θεωρία, έτσι δεν υπάρχει και τίποτε το αντικειμενικό και γιατί, εκείνο που προέχει για τη συνείδηση είναι οι αντιδράσεις σ’ αυτήν των αισθήσεων. Η ίδια έχει να επιλέγει ανάμεσα στην ευαρέσκεια που προκαλεί η ικανοποίηση της επιθυμίας και τη δυσαρέσκεια που προκαλεί η μη ικανοποίησή της. Ο άνθρωπος έτσι επανέρχεται σ’ έναν άλλου είδους δυϊσμό αυτή τη φορά: ευχάριστο-δυσάρεστο και δρομολογεί τη συμπεριφορά του ανάλογα προς αυτόν.
 
Μολοντούτο, δεν υπάρχει ηθικός άνθρωπος; Και αν υπάρχει μήπως είναι εκείνος, όπως είδαμε στις πρώτες σελίδες του παρόντος βιβλίου, που συμβιβάζεται προς τις προσδοκίες της κοινωνίας από τον ίδιο, που πράττει ό,τι η κοινωνία αναμένει απ’ αυτόν; Αυτή την κοινωνιολογική ηθική έχουν κατά βάση καλλιεργήσει οι σοφιστές. Ωστόσο είναι παραγνώριση της αλήθειας να ισχυριστούμε πως μια κοινωνιολογική ηθική δεν αναγνωρίζει αντικειμενικούς κανόνες για την ανθρώπινη συμπεριφορά. Με τη διαφορά, όπως είπαμε, πως αυτοί δεν εξάγονται από μια αρχή που βρίσκεται έξω από την κοινωνία, αλλά η πηγή τους είναι η ίδια η κοινωνική πραγματικότητα. Σ’ αυτό φαίνεται να προσανατολίζονται και οι σοφιστές, μολονότι οι γνώμες τους διχάζονται και είναι δύσκολο να διαγνώσει κανείς μίαν ομο­φωνία σ’ όλους, γύρω απ’ αυτό το θέμα. Αλλά και γιατί ό,τι έχει περισωθεί από τις απόψεις τους υπάρχει σε έργα που γράφτηκαν για να καταπολεμήσουν τις απόψεις τους. Μέχρι ποίου σημείου οι Πλατωνικοί διάλογοι, λογουχάρη, είναι αδιάσειστη και προπάντων αντικειμενική πηγή;
 
Μολαταύτα, το γεγονός και μόνο πως οι σοφιστές υπογράμμισαν τη σχετικότητα έτσι όπως επικρατεί στον κοινωνικό χώρο, διερεύνησαν τις πιθανότητες και επέμειναν στις εντυπώσεις που προκαλούν οι αισθήσεις μας, μπορεί να τους καταξιώσει ως επίσημους θεμελιωτές ενός κοινωνικού ρεαλισμού. Γιατί επιμένοντας στις εντυπώσεις, είναι προφανώς οι πρώτοι εμπρεσσιονιστές φιλόσοφοι. Και ο εμπρεσσιονισμός είναι έκφανση ενός προχωρημένου ρεαλισμού — αυτό μαρτυρεί η παρουσία του στην τέχνη και τη φιλοσοφία ενάμιση τώρα αιώνα. Γιατί, επιμένοντας πάνω σ’ ένα ρεαλιστικό θεμέλιο —που όπως θα δούμε στη συνέχεια είναι ο άνθρωπος— θέτει τις βάσεις για ένα θετικισμό. Όταν λοιπόν αναφερόμαστε στην Κοινωνιολογία ως «θετική» επιστήμη του «πιθανού», τότε διπλά ομολογούμε πίστη στη συμβολή των σοφιστών στη γέννησή της.
  1. Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ
Ο πιο ονομαστός από τους σοφιστές είναι ο Πρωταγόρας (490- 420 π.Χ.) που περιόδευσε πολλές ελληνικές πόλεις διδάσκοντας, αλλά παρέμεινε τον περισσότερο χρόνο στην Αθήνα. Εδώ γνωρίζεται με τον Περικλή και απ’ αυτόν λαμβάνει εντολή να γράψει το «πολίτευμα» της πανελλήνιας αποικίας Θούριοι στη Σικελία που ιδρύθηκε το 444 π.Χ. και που στον αποικισμό της έλαβε μέρος εκτός από τον ίδιο και ο Ηρόδοτος. Κατά χο τελευταίο έτος της ζωής του, γύρω στον καιρό της εκστρατείας στη Σικελία, κατηγορείται για αθεΐα με αφορμή ένα σύγγραμά του «περί Θεών» και βρίσκει το θάνατο ταξιδεύοντας για τη Σικελία.
 
Ο Πρωταγόρας ήταν πολυγραφότατος, αλλά εκτός από ελάχιστα αποσπάσματα δεν έχει περισωθεί τίποτε αξιόλογο. Έτσι, όπως παρατηρήσαμε και πιο πάνω, οι Πλατωνικοί διάλογοι είναι οι πιο σημαντικές πηγές για τη μελέτη του έργου και των απόψεων του (ιδιαίτερα ο ομώνυμος διάλογος όπως και ο «Θεαίτητος»),
 
Η μνημειακή φράση «πάντων χρημάτων μέτρόν ἐστιν ἄνθρωπος, τῶν μέν ὄντων ὡς ἔστιν, τῶν δέ οὐκ ὄντων ὡς οὐκ ἔστιν» με την οποία ως φαίνεται άρχιζε το έργο του «Ἀλήθεια ἤ Κοταβάλλοντες», αποτελεί μια ριζική επανάσταση στη μέχρι τότε θεώρηση του κόσμου και της ανθρωπότητας. Και για πρώτη φορά το κριτήριο για ό,τι ανθρώπινο και κοινωνικό, δεν είναι μια αόρατη ή ορατή αρχή, δεν είναι κάτι το θεϊκό, είναι ο ίδιος ο άνθρωπος.
 
Με την παραπάνω φράση του ο Πρωταγόρας αναδείχτηκε γεννήτορας του Homo-mensura, εφ’ όσον μ’ αυτήν ο άνθρωπος αναγορεύεται σε μέτρο κρίσης και σύγκρισης του οντολογικού και του μεταφυσικού πεδίου, δεδομένου ότι κατά λέξη η φράση αυτή λέγει: «ο άνθρωπος είναι το μέτρο για όλα τα πράγματα, για όσα υπάρχουν είναι μέτρο για το ότι υπάρχουν, και για όσα δεν υπάρχουν, είναι το μέτρο για το ότι δεν υπάρχουν».
 
Όταν όμως ο Πρωταγόρας αναφέρεται στον άνθρωπο δεν εννοεί γενικά και αφηρημένα τον άνθρωπο ως γένος, αλλά τον κάθε άνθρωπο. Κατ’ επέκταση έχουμε τόσα μέτρα όσα και σι άνθρωποι, δηλαδή το συγκεκριμένο μέτρο εδώ είναι το υποκειμενικό και μόνο κριτήριο. Αυτό σημαίνει αναίρεση της αντικειμενικής αλήθειας, ώστε το αντικείμενο της γνωσιοθεωρίας μεταφέρεται από το αντικείμενο στο υποκείμενο, δεδομένου ότι όταν ο Πρωταγόρας αναφέρεται σε «χρήματα» δηλαδή πράγματα, δεν εννοεί μόνο τα συγκεκριμένα, αλλά και τις αφηρημένες ιδιότητες και μάλιστα όχι τις ποιότητες που συλλαμβάνουν οι αισθήσεις μας, όπως είναι το κρύο και η ζέστη, το γλυκό και το πικρό, χο μακρύ και το κοντό, αλλά και έννοιες που παριστούν αξίες, όπως καλό-κακό, ωραίο-άσχημο, δίκαιο-άδικο, ιερό-ανίερο.
 
Μολαταύτα, ο άκρατος αυτός υποκειμενισμός δεν εκτείνεται δίχως φραγμούς. Τη δυνατότητα μεταστροφής και ιδιαίτερα της βελτίωσης του ανθρώπου ο φιλόσοφος τη βρίσκει στην αγωγή, δηλαδή στην παιδεία που παρέχει στην περίπτωση ο σοφιστής. Αυτός μοιάζει με τον κηπουρό ή το γιατρό που μπορούν να περιποιηθούν έναν κήπο ο πρώτος ή έναν ασθενή ο δεύτερος ώστε να βελτιώσουν την υπάρχουσα κατάσταση. Με μια επιτρεπτή γενίκευση μπορούμε να ισχυριστούμε πως ο Πρωταγόρας έχει διαγνώσει τη σπουδαιότητα της κοινωνιοποιητικής πρόβασης την οποία εμφαντικά τονίζει η σύγχρονη Ψυχο-κοινωνιολογία.
 
Το γεγονός αυτό ενισχύεσαι από τις απόψεις του ίδιου που αφορούν στη γέννηση του πολιτισμού και η οποία πλαισιώνει την ανθρωπολογία του. Η ρίζα λοιπόν του πολιτισμού εκτείνεται στη φύση την ίδια που φροντίζει να εφοδιάζει τα έμβια όντα με όργανα που τους επιτρέπουν να διατηρηθούν στη ζωή. Ο άνθρωπος δεν υπερέχει των ζώων σε σωματική δύναμη τόσο, όσο υπερέχει στο νου. Αλλά η άνοδός που πολιτιστικά δεν έγινε αμέσως, χρειάστηκε να διανύσει μεγάλη απόσταση μέσα στο χρόνο για να ξεχωρίσει από χα ζώα και να τελειοποιηθεί. Βαθμιαία λοιπόν ανακάλυψε ο άνθρωπος χα μέσα που χρειαζόταν για την εξωτερική του ασφάλεια: ένδυση, καταλύματα κ.λπ. Προπάντων όμως με την επικοινωνία του με τους άλλους ανθρώπους ανάπτυξε τη γλώσσα, τη θρησκεία και την πολιτεία. Ώστε κατ’ επέκταση του κοινωνικού, ο άνθρωπος είναι και πολιτικό ζώο. Ωστόσο σ’ αυτή την εξελικτική πορεία έχει συντελέσει χο λογικό του ανθρώπου που σαν κάτι θεϊκό τον διακρίνει οντολογικά από τα άλλα ζώα. Επειδή όμως ο άνθρωπος που, όπως είδαμε διαφέρει από το συνάνθρωπό του, είναι επόμενο και η αντίληψη της λογικής να διαφέρει και αυτή ώστε και οι διάφορες θεσμισμένες αξίες που αναφέραμε. να εμφανίζουν ποικιλία από λαό σε λαό, από τόπο σε τόπο. Γιατί δημιουργός του πολιτισμού είναι ο ίδιος ο άνθρωπος· κάθε πολιτισμικό έργο δεν είναι δοτό στον άνθρωπο, αλλά κατάκτημά του. Έτσι οι θεσμισμένες αυτές αξίες δεν προέρχονται από τη φύση, αλλά από την κοινωνία Το δίκαιο δεν είναι «φύσει» αλλά «νόμῳ». δηλαδή έχουμε εδώ αντιστροφή της αντίληψης για χο δίκαιο που είχαν διαμορφώσει οι αρχαϊκοί φιλόσοφοι. Όχι μόνο δεν υπάρχει φυσικό δίκαιο, χο μόνο που υπάρχει είναι το ισχύον, χο θετικό, αλλά χο ίδιο συμβαίνει και με άλλες εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής. Η θρησκεία δεν είναι «φύσει» αλλά «νόμῳ», όπως και η ηθική και κυρίως η γλώσσα. Και κάθε τι που είναι «νόμῳ» έχει σχετικότητα: είναι περιορισμένο τοπικά και χρονικά.
 
Από την άλλη πλευρά όμως ο Πρωταγόρας δέχεται την ύπαρξη του αισθήματος της ηθικότητας και της δικαιοσύνης (αιδώς και δίκη) τα οποία είναι προϋπόθεση της ύπαρξης κάθε ανθρώπινης κοινωνίας. Αλλά οπωσδήποτε δεν είναι θείο δώρο. Αμφότερες ενυπάρχουν στην εσωτερική δομή του ανθρώπου ως προσόντα σύμφυτα προς την οντολογική του κατάσταση, και ποικίλλουν σε ένταση και σε έκταση. Το ίδιο απορεί να πει κανείς και για τη θρησκεία. Ο Πρωταγόρας λαβαίνοντας μια κριτική στάση κατέναντι της, δίχως να αντιταχθεί σ’ αυτήν ή να περιφρονεί το θρησκευτικό συναίσθημα, πίστευε ότι αυτό είναι ένα θέμα εντελώς προσωπικό. Στο έργο του «περί θεών» υποστηρίζει ότι για τους θεούς «δεν γνωρίζουμε ούτε ότι υπάρχουν ούτε ότι δεν υπάρχουν ούτε πώς είναι φτιαγμένοι. Και τούτο γιατί πολλά μας εμποδίζουν να αποκτήσουμε μια γνώση γι’ αυτούς: το άδηλο των θεών και η βραχύτητα του ανθρώπινου βίου».
 
Για την ανάπτυξη του πολιτισμού, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται από το φιλόσοφο στη γλώσσα, είναι δεν χαρακτηριστικό ότι ο ίδιος θεωρείται ο πατέρας της γραμματικής. Η φροντίδα αυτή για τη λειτουργικότητα και τη δομή της γλώσσας είναι ενδιαφέρουσα, γιατί και σ’ αυτό το σημείο συμπορεύεται με πολλούς σύγχρονους κοινωνιολόγους που προσπαθούν μέσα από το θεσμισμένο προφορικό ή γραπτό λόγο να αναλύσουν ολόκληρο το κοινωνιακό συγκείμενο.
 
Θα πρέπει πάντως να εξαρθεί και το γεγονός ότι ο Πρωταγόρας είναι ο πρώτος φιλόσοφος που έχει διαγνώσει την πρόοδο του πολιτισμού, αντίθετα προς άλλους στοχαστές, όπως είναι για παράδειγμα ο Ησίοδος, τον οποίο συναντήσαμε πιο πάνω, που βλέπει μια κατάπτωση της πολιτιστικής παρουσίας του ανθρώπινου γένους, μια φθίνουσα πορεία μέσα στο χρόνο. Ως προς αυτό το σημείο ο Πρωταγόρας είναι κομιστής μιας αισιόδοξης άποψης, θέσης που συμβαδίζει προς το συνειδητό θετικισμό του.
 
Αλλά όσα έχουμε πει μέχρι τώρα για τον προεξάρχοντα των σοφιστών ζητούν κάποια δίπλευρη ολοκλήρωση: Η πρώτη είναι η παιδαγωγική του Πρωταγόρα και η δεύτερη ο δυϊσμός του. Σχετικά προς την Παιδαγωγική, πιστεύει πως το μάθημα χρειάζεται φυσική ιδιοφυία και άσκηση και πως η μάθηση πρέπει να αρχίζει από όταν κανείς είναι νέος. Παράλληλα όμως επιμένει σε μια κατά βάθος και όχι επιφανειακή μόρφωση, γιατί διαφορετικά αυτή μένει μετέωρη και χάνεται «δε ριζώνει στην ψυχή».
 
Τον κολασμό της παρεκτροπής —τόσο στην παιδαγωγική όσο και στη σφαίρα του ποινικού δικαίου— ο Πρωταγόρας αναγνωρίζει ως βελτιωτικό και σωφρονιστικό μέτρο και όχι ως ανταπόδοση —το ποινικό δίκαιο Λοιπόν δεν είναι εδώ «αντιπεπονθός» όπως στον Πυθαγόρα— Βλέπουμε λοιπόν πως και στο προκείμενο θέμα οι Πρωταγόρειες αντιλήψεις ομονοούν προς χο δόγμα της σύγχρονης Εγκληματολογίας και Σωφρονιστικής.
 
Αναφορικά τώρα προς τον δυϊσμό του Πρωταγόρα, αυτός εξάγεται εννοιολογικά από την αντιπαράθεση αντικρουόμενων και πάντα σχετικών απόψεων. Στο έργο του «Ἀντλογίαι» ξεκινούσε από την αρχή πως για καθετί υπάρχουν δυο αντίθετες απόψεις: ο λόγος και ο αντίλογος. Κατ’ επέκταση στη σκέψη του σοφιστή κυριαρχεί μια διαλεκτική. Ωστόσο αυτή είναι προπάντων εριστική δηλαδή στηρίζεται στη συνεχή αντιμαχία των αντιθέτων και κατάρριψη της μιας θέσης-λόγου από την άλλη αντίθεση-αντίλογο ή αντίστροφα.
  1. ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑ
Ο Πρωταγόρας είχε πολλούς και ονομαστούς μαθητές· εκείνοι όμως που είναι πιο γνωστοί είναι ο Πρόδικος από την Κέα, ο Ιππίας από την Ήλιδα και ο Αντιφών από την Αθήνα.
 
Ο Πρόδικος (450-370 π.Χ.) ήταν συνομήλικος με τον Σωκράτη. Και αναπτύσσει και αυτός όπως ο δάσκαλός του μια ανάλογη θεωρία για τη γένεση και ανάπτυξη του πολιτισμού. Σαν αφετηρία όρισε τη γεωργία και είναι φανερό πως θέλησε μ’ αυτό να τονίσει τη σημασία της ανθρώπινης εργασίας. Δεν είναι κατά βάση αντίθετος σε όποια αισιόδοξη αντιμετώπιση της ανθρωπότητας μέσα στην ιστορική της πορεία, γιατί παρ’ όλες τις μεμψιμοιρίες για τη ζωή, υπάρχει το αντίδοτο, είναι αυτό που προσφέρει ο παραδειγματισμός του Ηρακλέους —όπως συνέβαινε και με τον Ησίοδο—. Η επιλογή της Αρετής από την Κακία εδώ γίνεται κήρυγμα ηθικοπλαστικό και παρακινείται η νεολαία να νικά τις δυσκολίες της ζωής αποφεύγοντας τη μαλθακότητα και την υποταγή στα πάθη. Ακόμα συνιστά αδιαφορία για τα υλικά αγαθά και κυρίως τον πλούτο. Ο τελευταίος μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον καθένα είτε για καλό, είτε για κακό. Μάλιστα λέγεται πως ο Πρόδικος έγραψε και ένα «εγκώμιο της φτώχειας» του οποίου όμως αγνοούμε το περιεχόμενο.
 
Ενδιαφέρουσα είναι π κοινωνιολογική θεωρία του για την προέλευση της θρησκείας. Αρχικά. λέγει, οι άνθρωποι λάτρευαν σαν θεούς όσα τους έτρεφαν και τους ωφελούσαν, όπως φυτά, ποταμούς, λιβάδια, θάλασσες, ήλιο. Το στάδιο αυτό ανταποκρίνεται στο φετιχισμό και η διάγνωσή του έχει ιιια κάποια επιστημονική βάση. Σε δεύτερο στάδιο ο σοφιστής βλέπει τους ανθρώπους να θεοποιούν τους εφευρέτες των διαφόρων «τροφών» και «τεχνών», όπως λογουγάρη τον Ήφαιστο ή τη Δήμητρα, το Διόνυσο που εγκαινίασαν τη μεταλλουργία, γεωργία, καλλιέργεια αμπελιών. Η θεωρία του αυτή κρίθηκε επιλήψιμη και απολύθηκε από το Γυμνάσιο Λύκειο «ὡς οὐκ ἐπιτήδεια τοῖς νέοις διαλεγόμενος» δηλαδή επειδή έλεγε ανάρμοστα πράγματα στους νέους. Μεταξύ των «ανάρμοστων» αυτών πραγμάτων συγκαταλέγονταν και οι απόψεις του που θεωρούσαν περιττή την προσευχή.
 
Αντίθετα από τον Πρόδικο ο Ιππίας (π. 380 π.Χ.) .είχε μεγαλύτερη ακτινοβολία και κύρος. Αυτός ήταν στην κυριολεξία «κινητή εγκυκλοπαίδεια», πολυμαθής και παντογνώστης εντυπωσίαζε με τις γνώσεις του. Αξιοπρόσεκτη είναι η θέση που παίρνει για το δίκαιο. Κάνει ένα βήμα πίσω από τον Πρωταγόρα και δυο μπροστά γιατί επανέρχεται με το κατηγόρημα του «φυσικού δικαίου» αλλά λέγει πως «ἡγοῦμαι ἐγώ ἡμᾶς συγγενείς τε καί οἰκείους καί πολίτας ἅπαντας εἶναι φύσει οὐ νόμῳ τό γάρ ὅμοιον τῷ ὁμοίῳ φύσει συγγενές ἐστίν, ὁ δέ νόμος, τύραννος ὤν τῶν ἀνθρώπων, πολλά παρά τήν φύσιν βιάζεται». Το απόσπασμα αυτό από το διάλογο του Πλάτωνα «Πρωταγόρας» είναι σημαντικό. Απ’ αυτό προκύπτει πρώτα απ’ όλα ότι το θετικό δίκαιο, υπαγορεύει επιταγές, αντίθετα προς το φυσικό, ταλαιπωρεί τους ανθρώπους ώστε οι νόμοι της πολιτείας είναι οι πραγματικοί τους τύραννοι. Ακόμα επειδή φρονεί ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, προκύπτει το συμπέρασμα πως ο Ιππίας είχε προχωρήσει στην κατάργηση της διάκρισης Ελλήνων και βαρβάρων, ελεύθερων και δούλων, εφ’ όσον όλοι σι άνθρωποι είναι «συγγενείς».
 
Αλλά την έννοια του φυσικού δικαίου έχει αναπτύξει πιο πλατιά ο Αντιφών ο Αθηναίος που έζησε κοντά στον 5ο αιώνα π.Χ. στο έργο του «Ἀλήθεια» διατυπώνει τη θεωρία του «κοινωνικού συμβολαίου» θεωρώντας την πόλη ως αποτέλεσμα αυτής της σύμβασης ανάμεσα στους πολίτες της. Το έθιμο και τη συνήθεια, το έθος, τα βλέπει σαν «δεσμούς» φυσικούς, δοσμένους δηλαδή από τη φύση. Αυτά θεωρεί σαν φυσικό δίκαιο και αντιπαραθέτοντας προς αυτά το θετό λέγει «τά μέν τῶν νόμων ἐπίθετα, τά δέ τῆς φύσεως αναγκαία· καί τά μέν των νόμων ὁμολογηθέντα οὐ φύντ’ ἐστίν, τά δέ τῆς φύσεως φῦντα οὐχ ὁμολογηθέντα». Οι νόμοι λοιπόν είναι «θετοί», έχουν τεθεί παρά τη φύση. Εκείνο που προέχει είναι η εφαρμογή του φυσικού δικαίου γιατί εκφράζει την ευημερία του ανθρώπου, είναι προστάγματα της ίδιας της ζωής. Γι’ αυτό επιβάλλεται η συμμόρφωση σ’ αυτό το πηγαίο δίκαιο τόσο από την πολιτεία όσο και από τους ανθρώπους. Πάντως ο ίδιος συνιστά μπροστά σε μάρτυρες, προφανώς από σκοπιμότητα, να μην παραβιάζει κανείς τους κείμενους νόμους και τούτο για να μην έχει δυσάρεστες συνέπειες. Αυτή η λεπτομέρεια όμως δεν αναιρεί τη βασική του θέση κατά την οποία η τήρηση των άγραφων νόμων της φύσης, υπογραμμίζει στο άτομο την αυτονομία που σαν άνθρωπος έχει, ενώ η ετερονομία που επιφέρουν οι γραπτοί νόμοι την εξαφανίζει, δηλαδή η πολιτεία εδώ είναι ο καταλύτης της αυτονομίας του ατόμου καθιστώντας το άθυρμα στην πολιτικά θεσμισμένη εξουσία.
 
Σημαντική εξάλλου είναι και η θεωρία του για την ισότητα των ανθρώπων. Δίχως περιστροφές αρνείται τις κάθε είδους διακρίσεις, όπως σε αριστοκράτες κι άσημους, σε Έλληνες και βάρβαρους. Τις διακρίσεις αυτού του είδους τις χαρακτηρίζει ως βαρβαρότητα και προχωρεί πιο πέρα απ’ ό,τι ο Ιππίας, αγγίζοντας έναν κοσμοπολιτισμό και ένα διεθνισμό. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το επιχείρημα που προβάλλει για την κατάργηση των διακρίσεων: όλοι οι άνθρωποι, λέγει, είναι υποχρεωμένοι για να ζήσουν να εργαστούν το ίδιο. το ίδιο να κοπιάσουν.
 
Ο Αντιφών, μολονότι αντιμετωπίζει με απαισιοδοξία τη ζωή, αναγνωρίζει την παιδεία σαν το σημαντικότατο προσόν και σαν το μεγαλύτερο κακό την αναρχία και τη χαλιναγώγηση. Η αρετή βρίσκεται στην αυτοσυγκράτηση και στον αυτοέλεγχο. Η παιδεία πάλι εκλαμβάνεται στην ευρύτερη έννοιά της ως αγωγή και κοινωνικοποίηση, δεδομένου ότι επισημαίνεται η σπουδαιότητα του περιβάλλοντος και ο εθισμός.
  1. ΚΡΙΤΙΑΣ: ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Είναι δύσκολο να συμπεριλάβει κανείς τον Κριτία στην κατηγορία των σοφιστών. Εξάδελφος της μητέρας του Πλάτωνος, υπήρξε σφοδρός πολέμιος της δημοκρατίας στην Αθήνα. Το 404 π.Χ., μετά το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου, εξελέγη μέλος της επιτροπής των τριάκοντα που είναι γνωστοί ως Τριάκοντα Τύραννοι. Σκοτώθηκε το 403 στον εμφύλιο πόλεμο. Δεν δίδασκε όπως οι λοιποί σοφιστές, αλλά συμμετείχε σε συντροφιές φιλοσοφούντων, έτσι φέρεται να είναι παρών στη συγκέντρωση των σοφιστών. Ασχολήθηκε με το γράψιμο και υπό μια έννοια ήταν μάλλον μαθητής του Σωκράτη και κάποιων σοφιστών, παρά σοφιστής ο ίδιος. Στα έργα του συγκαταλέγονται τόσο πεζά όσο και έμμετρα κείμενα. Στα τελευταία περιλαμβάνονται πολιτικές ελεγείες και εξάμετροι επί λογοτεχνικών και πολιτικών θεμάτων. Ακόμη έχει γράψει τρεις τραγωδίες και ένα σατυρικό δράμα.
 
Ένα απόσπασμα στο σατυρικό δράμα «Σίσυφος», που οι φιλόλογοι αποδίδουν στον Κριτία, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον και απηχεί απόψεις των σοφιστών που αφορούν τη γενετική και τις σχέσεις του Δικαίου και θρησκείας (θεών). Το απόσπασμα αρχίζει με την αρχή του μύθου που βρίσκουμε και στον πλατωνικό διάλογο Πρωταγόρας, μύθου που ως φαίνεται ήταν ευρύτερα διαδεδομένος.
 
Ήταν κάποτε ένας καιρός που οι άνθρωποι ζούσαν σαν τα ζώα, δεν είχαν τάξη και ήταν υποδουλωμένοι στη βία. Ακολούθησε ένα δεύτερο στάδιο όπου οι άνθρωποι προκειμένου να βασιλεύει η δικαιοσύνη και να τεθεί υπό έλεγχο η ὕβρις, καθιέρωσαν νόμους που προέβλεπαν τιμωρίες στους παραβάτες. Οι νόμοι αυτοί κατόρθωσαν να ελέγξουν τις πράξεις που γίνονταν δημόσια, αλλά οι πράξεις βίας συνεχίζονταν στα κρυφά. Έτσι, ακολούθησε ένα τρίτο στάδιο: κάποιος που ήταν έξυπνος και σοφός επινόησε το φόβο των θεών για να εκφοβίσει όσους ήταν στα κρυφά κακοί, στις πράξεις στα λόγια και στις σκέψεις. Και αυτό γιατί οι θεοί, που κατοικούν ψηλά στον ουρανό, έχουν θεϊκές δυνάμεις που τους επιτρέπουν να πληροφορούνται τις παραβάσεις των νόμων και γενικά την κακή συμπεριφορά σε όχι αφορά την πράξη, χους λόγους και τη σκέψη. Οι θεοί είναι σε θέση να γνωρίζουν χο μύχιο εαυτό των ανθρώπων.
 
Η διδασκαλία του σοφού αυτού ανθρώπου, παρά χο όχι έκρυβε την αλήθεια με μια περιγραφή που ήταν ψευδής, υπήρξε εξαιρετικά χρήσιμη, εφ’ όσον το αποτέλεσμα ήταν, με τους νόμους να εξαλειφθεί χο έγκλημα και η παρεκκλίνουσα, γενικά συμπεριφορά να ελεγχθεί. Ο Κριτίας επεξηγεί, χο εννοεί με την «ψευδή περιγραφή». Το ψεύδος στην προκειμένη περίπτωση, διευκρινίζει, αφορά την ύπαρξη των θεών. Και συγκεκριμένα λέγει πως «έτσι για πρώτη φορά κάποιος, υποθέτω πως έπεισε χους θνητούς όχι υπάρχει γένος θεών». Η πρόταση αυτή είναι πιο σημαντική από την ανάλυση που επιχειρείται σε ό,τι αφορά την εμφάνιση του Δικαίου και τη σχέση του με τους θεούς (θρησκεία). Γιατί περισσότερο από την αθεΐα, οδηγείται από ένα εκκοσμικευμένο πνεύμα. Αποδεικνύει δηλαδή την ύπαρξη ενός οξύτατου πνεύματος αμφισβήτησης, αλλά και ορμής ερμηνείας των κοινωνικών φαινομένων, όχι με εξω-λογικές δυνάμεις. αλλά με τις δυνάμεις της ίδιας της κοινωνίας.
  1. Ο ΓΟΡΓΙΑΣ: ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΩΝ ΣΟΦΙΣΤΩΝ
Στη μακροβιότητα του ο Γοργίας (483-376 π.Χ.) έχει παρακολουθήσει τις εξελίξεις στον Ελλαδικό χώρο από τους Περσικούς πολέμους μέχρι την ανδρική ηλικία του Πλάτωνος. Φαίνεσαι πως ο ονομαστός αυτός σοφιστής είχε διαπρέψει ήδη επαγγελματικά όταν ήλθε να εγκατασταθεί στην Αθήνα και είχε αποκτήσει σημαντική περιουσία. Η διδασκαλία που ξεκινά από το γνωσιολογικό πρόβλημα: στο έργο του «περί τοῦ μή ὄντος ἤ περί φύσεως» ισχυρίζεσαι πως: «Ἕν μέν καί πρῶτον, ὅτι οὐδέν ἔστι, δεύτερον ὅτι εἴ ἔστιν ἀκατάληπτον ἀνθρώπῳ, τρίτον ὅτι εἴ καί καταληπτόν, ἀλλά τοι γε ἀνέξοιστον καί ἀνερμήνευτον τῷ πέλας» δηλαδή λέγει πως:
 
Πρώτο: Τίποτε δεν υπάρχει
Δεύτερο: Και να υπάρχει δεν μπορεί να γίνει σε μας γνωστό
Τρίτο: Και να γίνει γνωστό δεν μπορεί να διδαχτεί.
 
Ο Γοργίας είναι ο κατ’ εξοχήν εμπρεσσιονιστής στην πορεία των σοφιστών μια και την παραπάνω διαπίστωσή του χη θεμελιώνει με τη σκέψη πως οι αισθήσεις μας δεν μας επιτρέπουν να γνωρίσουμε όλη την ουσία της πραγματικότητας, δηλαδή μας είναι αδύνατο να συλλάβουμε μια αντικειμενική παράσταση του συνόλου του εξωτερικού μας κόσμου. Έτσι η γνωστική μας ικανότητα δεν είναι μόνο ελλιπής, αλλά ταυτόχρονα και πιθανή, εικός, ώστε μόνο σχετικές είναι οι αλήθειες που συλλαμβάνουμε στη συνείδησή uac και όχι απόλυτες.
 
Στις κοινωνικές του θέσεις είναι συνεπής προς την παραπάνω γνωσιολογική του διδασκαλία. Αμφισβητεί την έννοια της ενιαίας αρετής καθολικής ισχύος για όλους τους ανθρώπους και διακρίνει σχετικές αρετές ανάλογες δηλαδή προς τον κοινωνικό ρόλο που εκτελεί ο άνθρωπος. Έτσι, όπως υπάρχει η αρετή του ανδρός που είναι διαφορετική από την αρετή της γυναικός, υπάρχει και η αρετή του πρεσβύτερου στην ηλικία από την αρετή του παιδιού, του ελεύθερου από του δούλου.
 
Όπως και στους λοιπούς σοφιστές έτσι και στο Γοργία, ο πολιτισμός γίνεται αντικείμενο διαλογισμού. Πιστεύει στην πρόοδο του πολιτισμού που οφείλεται στις εφευρέσεις οι οποίες γίνονται βαθμιαία μέσα στην ιστορική προοπτική. Ωστόσο η εξέλιξη δεν είναι τίποτε άλλο από μια εκδήλωση της εξέλιξης της διανοητικής ενέργειας του ανθρώπου. Έτσι, ο σοφιστής προπορεύεται των θετικιστών του 19ου αιώνα ως προς αυτό το σημείο.[1] Η διαπίστωσή του εξάλλου αυτή, μπορεί να συνδυαστεί με την πεποίθησή του ότι η ρητορική είναι η ύψιστη τέχνη με την οποία ο άνθρωπος μπορεί να εξουσιάσει τους ανθρώπους κατευθύνοντάς τους όπου αυτός επιθυμεί. Μ’ άλλη έκφραση, τελεολογικά η διδασκαλία του Γοργία είναι πολιτική. Γιατί την μεν γνωσιολογία του υπάγει στην κοινωνιολογία και την κοινωνιολογία του υπάγει σε πολιτικούς στόχους. Αυτούς που πετυχαίνει η ρητορική. Γιατί αυτή πείθει «τοῖς λόγοις ἐν δικαστηρίῳ δικαστάς καί ἐν βουλευτηρίῳ βουλευτάς καί ἐν έκκλησία ἐκκλησιαστάς, καί ἄλλῳ ξυλλόγῳ παντί, ὅστις ἄν πολιτικός σύλλογος γίγνηται». Έτσι, η κοινωνική πρό6αση μπορεί να ελεγχθεί από την πολιτική, ή μάλλον η τελευταία είναι ικανή να μεταστρέψει το κοινωνικό γίγνεσθαι. Πα να επιτύχει κανείς στη ρητορική δεν πρέπει, κατά τον Γοργία, να έχει ηθικούς φραγμούς, γιατί ο κόσμος διέπεται από την αρχή της επικράτησης του ισχυροτέρου. Μολονότι ο ίδιος αναγνωρίζει τη διάκριση του αγαθού και του κακού, του δίκαιου και του άδικου, επειδή σκοποθετεί την κατάκτηση της εξουσίας για την οποία προετοιμάζει τους μαθητές του, νομιμοποιεί οποιαδήποτε απάτη.
 
Η ηθική απάτη εδώ είναι ταυτόσημη προς την αισθητική απάτη. Όπως ειδικά η τραγωδία, η ποίηση, αλλά και οι εικαστικές τέχνες προκαλούν μια παραίσθηση στο κοινό και πέρα απ’ αυτή με τη δύναμη της υποβολής εξαγνίζουν το άτομο, δηλαδή του επιφέρουν το αίσθημα της κάθαρσης, μια σωτήρια ψυχική κατάσταση, έτσι και η ρητορική προφανώς μπορεί να λειτουργήσει σαν αντιστοιχία ανάλογη, δηλαδή να έχει ηθικά άριστο αποτέλεσμα. Γιατί με τη ρητορική και να προκαλέσει παραισθήσεις μπορεί κανείς, και να υποβάλει. Το τελευταίο, προκειμένου περί του αισθητικού χώρου, ο Γοργίας ονομάζει ψυχαγωγία. Με την ίδια πάντα αναλογία δεν κωλυόμαστε από τη διδασκαλία του σοφιστή να ισχυριστούμε πως και η ρητορική οντικά έχει ψυχαγωγικό χαρακτήρα και όπως αυτή είναι πολιτική πράξη, την αξιολόγησή της από σκοπιάς ηθικής θα εξαρτά η ηθικό­τητα που επιφέρει η κάθαρση, δηλαδή το τελικό αποτέλεσμα. Μια παρόμοια αντίληψη που παραλληλίζει την αισθητική πρόβαση με την πολιτική, έξω από οποιεσδήποτε άλλες επιπτώσεις, στηρίζεται στο γνωστό αφορισμό πως ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.
 
Το δρόμο που χάραξε ο Γοργίας ακολούθησαν μαθητές του με διαφορετικές όμως κατευθύνσεις. Ο ίδιος ο σοφιστής δεν έπαυε να τρέφει και πολιτικές φιλοδοξίες που συνοψίζονταν στη συνένωση των Ελλήνων ώστε να προταχτούν σ’ ενιαία δύναμη κατέναντι των βαρβάρων της Ασίας. Η σκέψη αυτή ήταν η κινητήρια κατά πάσα πιθανότητα αιτία στη διαπίστωσή του ότι ο ισχυρότερος είναι εκείνος που επικρατεί. Ωστόσο, η ίδια αντίληψη οδηγεί σε διαφοροποιήσεις και σε αντεγκλήσεις γύρω από το ζήτημα του δικαίου. Είναι το δίκαιο το συμφέρον του δυνατότερου; Τό τοῦ κρίττονος συμφέρον; Ή μήπως το δίκαιο «φύσει» είναι αντίθετο σ’ αυτή την αρχή; Αυτό ακριβώς το ερώτημα διχάζει τους ακολούθους του Γοργία.
 
Ο Καλλικλής υποστηρίζει τη θεωρία για το δίκαιο του ισχυρότερου. Σύμφωνα μ’ αυτήν, έθιμο και νόμος. όταν καλλιεργούν την ιδέα της ισότητας και inc απόλυτης δικαιοσύνης, είναι έργο της πλειοψηφίας των αδύνατων ανθρώπων. Οι ιδέες αυτές είναι εφευρήματα, γιατί στη φύση δεν ισχύει παρά ο αδήριτος νόμος της υπεροχής του πιο δυνατού. Ο ισχυρός όταν αντιληφθεί την απάτη, θα κρημνίσει τα έντεχνα αντερείσματα κατά του φυσικού νόμου, και θα επιβάλει ανενδοίαστα τη βούλησή του, κυριεύοντας τους αδυνάτους. Αυτή την πλεονεξία της εξουσίας εκφράζει ένας άλλος μαθητής του Γοργία ο Μένων, ενώ ο Θρασύμαχος θα δικαιολογήσει την επικράτηση του ισχυρού με την κοινή πείρα: η ίδια η πραγματικότητα διδάσκει πως ο κόσμος δεν διοικείται από τη θεία βούληση, διαψεύδει τις φαντασιώσεις για ύπαρξη δικαιοσύνης, για θρίαμβο ορισμένων υπέρτερων αρχών. Η απαισιοδοξία του Θρασύμαχου λοιπόν, καταλήγει στο συμπέρασμα πως τον κόσμο κυβερνά η απόλυτη δύναμη, όχι η «θεία δικαιοσύνη» ή όποια άλλη ευγενική αντίληψη.
 
Ένας άλλος μαθητής του Γοργία, ο Πρόξενος, ζητεί ν’ αποκτήσει δύναμη και τιμή με δίκαια μέσα, γιατί αυτό είναι ηθικό και όχι γιατί είναι Φυσικό. Στη φύση βλέπουμε τον άδικο, και δόξες να αποκτά και τιμές. Ο ισχυρός προπορεύεται μολονότι δεν είναι πάντα δίκαιος. Παράλληλα και ο Κριτίας, ένας από τους τριάντα τυράννους, που ήταν και αυτός μαθητής του ίδιου σοφιστή, βλέπει στους νόμους, δηλαδή τη δικαιοσύνη, ένα απλό μέσο με το οποίο καταλαγιάζει η ζωώδης φύση του ανθρώπου, πράγμα που δεν το καταφέρνει τέλεια Έτσι, ισχυρίζεται, κάποιο πονηρό μυαλό σοφίστηκε τη θρησκεία και υπέταξε τους ανθρώπους με το φόβο, από πανίσχυρα, αόρατα όντα, που βλέπουν και τιμωρούν ως και το κακό που κάνει κανείς στα κρυφά. Όποιος όμως καταλάβει την απάτη, δεν ορωδεί μπροστά σε τίποτε.
 
Από την άλλη πλευρά διαμορφώνεται μια άλλη παράταξη. Ο Λυκόφρων μαθητής και αυτός του Γοργία, διδάσκει πως σι άνθρωποι έχουν την ίδια αξία, άσχετα από την καταγωγή τους και προτείνει την κατάργηση όλων των διακρίσεων και της υπεροχής των αριστοκρατών. Πιστεύει πως ο νόμος δεν είναι τίποτε άλλο από ένα «κοινωνικό συμβόλαιο» στο οποίο καθένας εγγυάται αμοιβαία το δίκαιο του άλλου. Την αντίληψη αυτή που είδαμε στον Αντιφώντα, συναντούμε και στον λεγόμενο Ανώνυμο του Ιάμβλιχου, όπως αποκαλούνται ορισμένα αποσπάσματα από σοφιστικό έργο του 5ου αιώνα π.Χ. Εδώ ο συγγραφέας δεν αναγνωρίζει αντίθεση φύσης και νόμου, παρά νόμος και έθος είναι χα αναγκαία συμπληρώματα που ολοκληρώνουν τον άνθρωπο. Έτσι πολεμά χη θεωρία για χο δίκαιο του ισχυρότερου. Ο τύπος του δυνατού που επιβάλλει την ανεξέλεγκτη βούλησή του, δεν είναι παρά πλάσμα, μια φαντασίωση. Και στην περίπτωση που θα εμφανιζόταν, θα κατέρρεε μπροστά στη συνένωση των πολιτών. Κατ’ επέκταση ο νόμος δεν είναι μόνο κοινωνικό συμβόλαιο, είναι ταυτόχρονα και έμπρακτη εκδήλωση αντίστασης κατέναντι της αυθαιρεσίας.
 
Παρόμοιες σκέψεις συναντούμε στους πρώτους λόγους του Δημοσθένη κατά του Αριστογείτονα που πιθανόν να ανάγονται σε χαμένο σοφιστικό έργο. Η αντίληψη εδώ περί κοινωνικού συμβολαίου έχει την ακόλουθη ιδιομορφία: η ανθρώπινη φύση, λέγει ο συγγραφέας αυτός, επιβάλλει όπως υπακούει στις γενικές διατάξεις του νόμου, γιατί σ’ αυτόν σαρκώνεσαι η κυριαρχία του νου.
 
Ριζοσπαστικότερες αντιλήψεις εκφράζει ο Αλκιδάμας που θεωρείσαι διάδοχος του Γοργία Ο Αριστοτέλης μας πληροφορεί πως αυτός έθεσε «τήν φιλοσοφίαν ἐπιτείχουσαν τῶν νόμων» και ακόμη πως υποστήριζε όχι «οὐδένα δοῦλον ἡ φύσις πεποίηκεν», μ’ άλλη έκφραση, ζητεί την κατάργηση της δουλείας, γιατί αυτή αντίκειται στη φύση.
 
Ο Φαλέας βαθαίνει ακόμη περισσότερο: ζητεί ισότητα παιδείας και ιδιοκτησίας. Φαίνεται μάλιστα πως έχει διατυπώσει ολόκληρο σύστημα· ως και το ζήτημα της προίκας ρυθμιζόταν κατά τρόπο που να μην αντιφάσκει προς χο αίσθημα της κοινωνικής δικαιοσύνης.
 
Ύστερα απ’ όλα αυτά που είπαμε, είναι πολύ δύσκολο να αποσιωπήσει κανείς τη μέγιστη συμβολή των σοφιστών στην ανάπτυξη της κοινωνικής και πολιτικής σκέψης μέσα στη ροή της ιστορίας. Μολαταύτα, η λόγια παράδοση στη συντηρητική της έκφραση, τηρεί μίαν ακραία επιφυλακτική στάση κατέναντι των σοφιστών, εχθρική μπορεί να πει κανείς. Αυτό είναι ευκολονόητο μια και όπως και να ’χει χο πράγμα η σοφιστική σκέψη πλοηγεί την πράξη προς την κοινωνία, εκεί όπου αναζητεί να βρει ερμηνεία και δικαίωση της ηθικότητας. Και από την αυτή άποψη είναι και’ εξοχή αστραφτερή η πολιτική σκέψη που θέλοντας και μη τροφοδοτεί δημοκρατικό φρόνημα Και η λόγια παράδοση σε γενικές γραμμές, δέχεται την αγκύλωση σε στατικά πολιτικά και κοινωνικά σχήματα, γίνεται θεραπαινίδα της συντήρησης και της αντίδρασης ταυτόχρονα. Άλλωστε δεν είναι υπεύθυνη μονάχα για τον υποβιβασμό της σοφιστικής σκέψης, αλλά και για τη στρέβλωση και. αυτής της φιλοσοφικής θεώρησης, όπως της διδασκαλίας του Πλάτωνα ή του Αριστοτέλη, περιχαρακώνοντάς τες σε πλαίσια με τείχη φανερού ή κρυφού σχολαστικισμού, με τον οποίο έντυνε κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές ιδιοτέλειες που εξυπηρετούσε.
-----------------
[1] Την ίδια άποψη για την ανάπτυξη του τεχνικού πολιτισμού με την εφεύρεση διαφόρων δεξιοτήτων (τέχναι) υποστηρίζουν και οι μαθητές του Γοργία, Πύλος, αλλά και ο Κριτίας.

Ο Καντ για την ιδιωτική εκπαίδευση και την αγωγή του ελεύθερου πολίτη

Σύμφωνα με τον Καντ, το μεγαλύτερο μειονέκτημα της ιδιωτικής αγωγής είναι ότι η εξουσία κατανέμεται μεταξύ των παιδαγωγών και των γονέων. Οι παιδαγωγοί είναι συνήθως έμμισθα πρόσωπα και το παιδί οφείλει «να συμμορφώνεται προς τα παραγγέλματα του παιδαγωγού αλλά και ν’ ακολουθεί τις ιδιοτροπίες των γονέων.» Στην ιδιωτική αγωγή είναι αναγκαίο οι γονείς να παραιτούνται από την άσκηση της εξουσίας τους, «υπέρ του παιδαγωγού.» Γενικότερα, ο Καντ θεωρεί ότι η δημόσια εκπαίδευση είναι καλύτερη από την «οικιακή», όχι μόνο ως προς τις ικανότητες που αποκτά ο μαθητής αλλά και «ως προς τον χαρακτήρα» που θα διαμορφώσει ως πολίτης· η οικιακή αγωγή, πολύ συχνά, «ουδόλως αποτρέπει τα οικογενειακά ελαττώματα, αλλ’ απεναντίας τα ευνοεί.» (παρ. 25)

Πόσον χρόνο χρειάζεται να διαρκεί η εκπαίδευση; «Μέχρι την εποχή κατά την οποία η «φύση» όρισε να διευθύνει μόνος ο άνθρωπος τον εαυτό του, μέχρι ν’ αναπτυχθεί το ένστικτο του φύλου, περίπου στα δεκαέξι χρόνια, όταν μπορεί ο ίδιος να γίνει πατέρας και «ν’ αναλάβει τη διατροφή άλλων.» Μετά τα 16 χρόνια, μπορούμε να μεταχειριζόμαστε «βοηθητικώς» την παιδεία και να επιβάλλουμε «μυστική πειθαρχία», όχι όμως και «κανονική εκπαίδευση.» (παρ. 26)

Κατά την πρώτη περίοδο της εκπαίδευσης, ο μαθητής οφείλει να επιδείξει «υποταγή και θετική υπακοή»· κατά τη δεύτερη, επιτρέπεται να χρησιμοποιήσει τη σκέψη και την ελευθερία του, ακολουθώντας όμως ορισμένους κανόνες. Στην πρώτη περίοδο έχουμε «μηχανική βία» και στη δεύτερη «ηθική». Ο μαθητής υποτάσσεται «θετικά» ή «αρνητικά»· στην πρώτη περίπτωση, το παιδί οφείλει να πράττει ό,τι του λένε, διότι κατέχει μόνο την «ικανότητα» της μίμησης και δεν μπορεί να κρίνει μόνο του (αφ’ εαυτού)· αν πράττει διαφορετικά, κινδυνεύει να τιμωρηθεί. Η αγωγή είναι «αρνητική», όταν το παιδί πρέπει να πράττει ότι θέλουν οι άλλοι, εάν θέλει να κάνουν κι αυτοί κάτι «ευχάριστο» γι’ αυτό – σε αυτή την περίπτωση, κινδυνεύει να μην επιτύχει «το ποθούμενο» αποτέλεσμα. Σε ολόκληρη την πρώτη περίοδο, αν και ο μαθητής είναι σε θέση να σκέφτεται, εξαρτάται ακόμη από τη διάθεσή του για παιχνίδι και διασκέδαση. (παρ. 28)

Η παιδεία καλείται να λύσει ακόμη ένα μεγάλο πρόβλημα: πώς μπορούμε να συμβιβάσουμε την υποταγή στο «κράτος του νόμου» με την «άσκηση της ελευθερίας»; Εφόσον ο περιορισμός της είναι λίγο πολύ αναγκαίος, πώς μπορεί να καλλιεργηθεί η ελευθερία σε συνθήκες περιορισμού; Ο μαθητής, γράφει ο Καντ, έχει καθήκον να συνηθίσει και «ν’ ανέχεται» τέτοιους περιορισμούς· χωρίς αυτό το σημαντικό στοιχείο, τα πάντα λειτουργούν εξωτερικά, ως «απλός μηχανισμός», και όποιος δεν εκπαιδευτεί δεν γνωρίζει να μεταχειρίζεται την ελευθερία του. «Δέον είναι», ο άνθρωπος να «αισθανθεί» την αναπότρεπτη και αναμενόμενη αντίσταση της κοινωνίας», προκειμένου να μάθει στην πράξη πόσο δύσκολο είναι να συντηρεί τον εαυτό του και να υπομένει τις στερήσεις· μόνον έτσι θα κατακτήσει την ανεξαρτησία με την προσωπική του αξία. (παρ. 29).

Για να πετύχουμε τα προηγούμενα, καλό είναι να έχουμε υπόψη μας τα εξής:

α) Οφείλουμε, από την πρώτη παιδική ηλικία, ν’ αφήνουμε το παιδί «ελεύθερο σε όλα», εκτός αν πρόκειται να βλάψει τον εαυτό του (λ.χ. όταν πιάσει ένα κοφτερό μαχαίρι) κι εφόσον οι πράξεις και οι ενέργειές του δεν έρχονται σε αντίθεση με την ελευθερία των άλλων (λ.χ. όταν κραυγάζει, όταν η χαρά του εκδηλώνεται θορυβωδώς ή παρενοχλεί τους άλλους).

β) Πρέπει να υποδείξουμε στο παιδί, ότι δεν μπορεί να πετύχει τον σκοπό του με τέτοια μέσα, παρεμβάλλοντας εμπόδια στην «εκπλήρωση του σκοπού των άλλων»: λ.χ. δεν θα το ευχαριστήσουμε, αν δεν κάνει εκείνο που θέλουμε, οφείλει να εκπαιδεύεται κλπ..

γ) Χρειάζεται να κάνουμε φανερό και ξεκάθαρο στο παιδί, ότι οι περιορισμοί που του επιβάλλονται χρησιμεύουν στο να μάθει να διαχειρίζεται την ελευθερία του, ώστε να μπορέσει στο τέλος να γίνει πραγματικά ελεύθερο, δηλαδή «να μην έχει πλέον ανάγκη τις φροντίδες των άλλων.» Αυτό το τελευταίο, η πραγματική ελευθερία κατά τον Καντ, έρχεται πολύ αργότερα, διότι τα παιδιά αργούν πολύ να κάνουν τη σκέψη, ότι στο μέλλον θα χρειαστεί να φροντίζουν τα ίδια για τη συντήρησή τους. Τα παιδιά «νομίζουν ότι θα είναι πάντοτε όπως στο σπίτι των γονιών τους, θα τρώνε και θα πίνουν χωρίς ν’ αναγκάζονται να φροντίσουν γι’ αυτό.»

Δίχως κατάλληλη διαπαιδαγώγηση, ιδίως οι μαθητές που έχουν γονείς ηγεμόνες ή πλούσιους, θα παραμείνουν παιδιά σε όλη τους τη ζωή, «όπως οι κάτοικοι της Οταϊτής». Ως προς αυτά, είναι «οφθαλμοφανώς προτιμητέα» η δημόσια εκπαίδευση, διότι τα παιδιά διδάσκονται από νωρίς «να μετρούν τις δυνάμεις τους» και να «γνωρίζουν τα όρια που διαγράφουν τα δικαιώματα των άλλων.»

Δύσκολο είναι ακόμη, να «προλάβει» η εκπαίδευση «την γνώση των γενετήσιων ζητημάτων, ώστε ν αποτρέψει πιθανά «ελαττώματα», πριν από τη είσοδο στην ηλικία της εφηβείας.» (παρ. 30).

Στη δημόσια εκπαίδευση, οι μαθητές δεν απολαμβάνουν ιδιαίτερα προνόμια, αφού αισθάνονται από παντού την «αντίσταση» στις (απεριόριστες) επιθυμίες τους· διακρίνονται μόνον όταν προοδεύουν «δια της εργασίας τους.» (παρ. 30). Η παιδεία τέτοιου είδους παρέχει και το «καλύτερο πρότυπο» του μελλοντικού πολίτη.

Εμμανουήλ Κάντιου, Περί Παιδαγωγικής

Κοινότητες Καρδιάς

Αποτέλεσμα εικόνας για Κοινότητες Καρδιάς Η κοινότητες που θέλουμε να φτιάξουμε τελικά, δεν είναι αυτές που εύκολα θυμάται/φαντάζεται ο νους μας από το παρελθόν.

Θα φτιάξουμε «κοινότητες» καρδιάς.

Θα σχηματίσουμε ιστούς αγάπης…πραγματικής αγάπης, απενεχοποιημένης, αγνής και φανερής.

Οι κοινότητες αυτές δεν θα έχουν χώρο ή καθορισμένο χρόνο.

Έχουμε δώσει υπερβολική σημαντικότητα στο φυσικό επίπεδο, αγνοώντας το πνευματικό.

Έχουμε παγιδευτεί συναισθηματικά, ακολουθώντας τυφλά της ανεκδήλωτες ανάγκες μας και τις υποσυνείδητες καταγραφές μας.

Έχουμε αντιστρέψει την αλήθεια και εξακολουθούμε να εμπιστευόμαστε έναν τρόπο σκέψης καταστροφικό, που μας προσφέρει μόνο δυστυχία.

Το σώμα, τα ένστικτα, η φύση, υπηρετούν το πνεύμα, μα εμείς βρισκόμαστε σε εμπόλεμη κατάσταση με όλα, και με τη ζωή μας.

Δεν αλλάζουμε τον κόσμο, ούτε τον εαυτό μας. Αλλάζουμε τον τρόπο σκέψης μας, γιατί αυτό μόνο μας φανερώνει μια άλλη θέαση, τον κόσμο που ήδη υπάρχει, πέρα από τη διαστρεβλωμένη ματιά μας.

Δημιουργούμε «κοινότητες» με κέντρα το ιερό της καρδιάς μας, απλώνοντας την πληρότητα και την αρμονία μας, σε όποιον αληθινά συνυπάρχει σε αυτό το ιερό, όπου κι αν βρίσκεται, όποιος κι αν είναι.

Τα έργα θα γίνουν, οι πράξεις πάντα ακλουθούν, η υλοποίηση είναι ζήτημα εκτέλεσης, της επιλογής που έχει ήδη κάνει η καρδιά.

Προσπαθώντας να ενώσουμε τις ζωές, τα σπίτια, τις γειτονιές, οτιδήποτε εξωτερικά φαίνεται να είναι αναγκαίο, είναι προσωρινό και αναλώνει αχρείαστη ενέργεια αν λείπει το κέντρο, που δεν έχει μοιραστεί, δεν έχει φανερωθεί.

Ξεκινώντας από τον εαυτό μας, τα δικά μας μυστικά, όλα όσα πετάμε στον κάδο του υποσυνειδήτου μας, μη θέλοντας να τα δούμε.

Δεν λειτουργεί τίποτα ανάποδα, δεν ενώνονται οι άνθρωποι με εξωτερικούς σκοπούς. Δεν φτιάχνονται σπίτια, οικογένειες με κρυμμένα κομμάτια, πλευρές του εαυτού μας, που ο χρόνος θεριεύει.

Αυτές τις κοινότητες δεν τις φτιάχνει ο νους. Τις φτιάχνει η Καρδιά. Και όταν είναι έτοιμη, θα τις ονομάσει αλλιώς, θα τις δημιουργήσει εκ νέου... Δημιουργούνται ήδη!

Ο φόβος της αυτογνωσίας

Αποτέλεσμα εικόνας για Ο φόβος της αυτογνωσίαςΠροστατεύουμε τον εαυτό μας και την ιδανική εικόνα του εαυτού μας

Από τη δική μας οπτική γωνία, η μεγαλύτερη ανακάλυψη του Freud είναι ότι η μεγάλη αιτία πολλών ψυχολογικών ασθενειών είναι ο φόβος να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του, τα συναισθήματα, τις παρορμήσεις, τις αναμνήσεις, τις ικανότητες, τις δυνατότητες, το πεπρωμένο του….

Γενικά, αυτού του είδους ο φόβος είναι αμυντικός, με την έννοια ότι είναι μια προστασία της αυτοεκτίμησης μας, της αγάπης και του σεβασμού που τρέφουμε για τον εαυτό μας. Τείνουμε να φοβόμαστε οποιαδήποτε γνώση θα μπορούσε να μας κάνει να απεχθανόμαστε τον εαυτό μας ή να μας κάνει να νιώθουμε κατώτεροι, αδύναμοι, ανάξιοι, κακοί, επονείδιστοι.

Προστατεύουμε τον εαυτό μας και την ιδανική εικόνα του εαυτού μας με την απώθηση και παρόμοιους αμυντικούς μηχανισμούς, οι οποίοι είναι κυρίως τεχνικές μέσω των οποίων αποφεύγουμε να συνειδητοποιήσουμε δυσάρεστες ή επικίνδυνες αλήθειες.

Και στην ψυχοθεραπεία, τις μανούβρες με τις οποίες εξακολουθούμε να αποφεύγουμε αυτή τη συνειδητοποίηση της οδυνηρής αλήθειας, τους τρόπους με τους οποίους πολεμάμε τις προσπάθειες του θεραπευτή να μας βοηθήσει να δούμε την αλήθεια, τους ονομάζουμε «αντίσταση». Όλες οι τεχνικές του θεραπευτή αποκαλύπτουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο την αλήθεια, ή είναι τρόποι για να δυναμώσει ο ασθενής έτσι ώστε να μπορεί να αντέξει την αλήθεια. («Το να είναι απόλυτα ειλικρινής με τον εαυτό του, είναι η σπουδαιότερη προσπάθεια που μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος» S. Freud).

Αλλά υπάρχει ένα άλλο είδος αλήθειας το οποίο τείνουμε να αποφεύγουμε. Όχι μόνο μένουμε προσκολλημένοι στην ψυχοπαθολογία μας, αλλά επίσης τείνουμε να αποφεύγουμε την προσωπική ανάπτυξη γιατί και αυτή, επίσης, μπορεί να επιφέρει ένα άλλο είδος φόβου, δέους, αισθημάτων αδυναμίας και ανεπάρκειας. Κι έτσι, χρησιμοποιούμε ένα άλλο είδος αντίστασης, μια άρνηση της καλύτερης πλευράς μας, των ταλέντων μας, των καλύτερων ενορμήσεών μας, των ανώτερων δυνατοτήτων μας, της δημιουργικότητας μας. Με δυο λόγια, αυτή είναι η μάχη με το δικό μας μεγαλείο, ο φόβος της ύβρεως.

Αυτό μας θυμίζει ότι ο μύθος μας του Αδάμ και της Εύας, με το επικίνδυνο δέντρο της Γνώσης που πρέπει κανείς να αγγίξει, έχει το αντίστοιχό του σε πολλές άλλες κουλτούρες, οι οποίες πιστεύουν επίσης ότι η ύψιστη γνώση είναι προνόμιο των θεών. Οι περισσότερες θρησκείες έχουν μια τάση αντί-νοησιαρχίας (μαζί με διάφορες άλλες τάσεις, φυσικά), κάποιο ίχνος προτίμησης για την πίστη και όχι τη γνώση, ή το αίσθημα ότι ορισμένες μορφές γνώσης είναι υπερβολικά επικίνδυνες για να ανακατεύονται οι άνθρωποι με αυτές και καλό είναι να απαγορευτούν ή να διαφυλαχτούν με τους λίγους εκλεκτούς.

Στις περισσότερες κουλτούρες, οι επαναστάτες εκείνοι που αψήφησαν τους θεούς αναζητώντας τα μυστικά τους, τιμωρούνταν αυστηρά, όπως ο Αδάμ και η Εύα, ο Προμηθέας και ο Οιδίποδας και έμειναν στην μνήμη των ανθρώπων σαν προειδοποιήσεις ότι δεν πρέπει να προσπαθούν να μοιάσουν στον Θεό.

Και, αν μου επιτρέπετε να το θέσω πολύ συνοπτικά, είναι ακριβώς αυτό το κομμάτι μας, που έχει κάτι το θεϊκό, για το οποίο έχουμε αντιφατικά συναισθήματα, το οποίο μας γοητεύει αλλά και μας φοβίζει, μας προσελκύει αλλά και μας κάνει να παίρνουμε αμυντική στάση. Αυτή είναι μια όψη του ανθρώπινου πεπρωμένου, ότι είμαστε ταυτόχρονα σκουλήκια και θεοί. Όλοι οι μεγάλοι δημιουργοί μας, οι άνθρωποι που πλησιάζουν περισσότερο στο Θείο, πιστοποιούν ότι χρειάζεται τρομερό κουράγιο στη μοναχική στιγμή της δημιουργίας, της επιβεβαίωσης ενός καινούριου πράγματος (που είναι αντιφατικό με το παλιό).

Αυτό είναι ένα είδος τόλμης, να βγαίνεις μπροστά, να ξεχωρίζεις από τους άλλους, να στέκεσαι ολομόναχος, μια πράξη περιφρόνησης, μια πρόκληση. Η στιγμή του φόβου είναι αρκετά κατανοητή αλλά πρέπει παρόλα αυτά να ξεπεραστεί αν πρόκειται να υπάρξει δημιουργία. Έτσι, το να ανακαλύψει κανείς στον εαυτό του ένα μεγάλο ταλέντο μπορεί αναμφίβολα να φέρει ευφορία αλλά φέρνει επίσης και ένα φόβο των κινδύνων, των ευθυνών και των καθηκόντων του να είσαι ηγέτης και του να είσαι μόνος σου.

Η υπευθυνότητα φαίνεται κάποτε βαρύ φορτίο και τότε προσπαθεί το άτομο να την αποφύγει όσο περισσότερο είναι δυνατό.

Πλέξε τα «θέλω» σου στα «πρέπει»

%cf%80%ce%bb%ce%ad%ce%be%ce%b5-%cf%84%ce%b1-%ce%b8%ce%ad%ce%bb%cf%89-%cf%83%ce%bf%cf%85-%cf%83%cf%84%ce%b1-%cf%80%cf%81%ce%ad%cf%80%ce%b5%ce%b9
Να πηγαίνεις πάντα εκεί που θέλεις και όχι εκεί που σε πάνε και κυρίως εκεί που πρέπει.

Μην κάνεις τα όνειρα σου ανεμοστρόβιλο, γιατί το μόνο που καταφέρνεις είναι να ζαλίζεσαι και να ξεχνάς ή να χάνεις την διαδρομή. Δεν είναι εύκολο; Το ξέρω, αλλά κι εσύ δεν είσαι για τα εύκολα. Εσύ είσαι για τα μεγάλα, τα σπουδαία, εκείνα τα όμορφα που τα σκέφτεσαι δειλά και δεν τολμάς να τα πραγματοποιήσεις.

Περίμενε υπομονετικά την καταιγίδα να ξεθυμάνει και όσο διαρκεί αυτό, εσύ χάραξε την πορεία σου να είσαι έτοιμος. Μην βλαστημάς, γιατί συμβαίνει. Γίνεται έτσι, για να σου δώσει το χρόνο να προετοιμαστείς. Κοίτα το τέρμα του ονείρου σου, φαντάσου την διαδρομή και πλέξε τα θέλω σου πάνω στα πρέπει. Μην βιαστείς να πεις δεν μπορώ. Μπορείς…

Σταμάτα να ακούς την φωνή μέσα σου και άκουσε εμένα. Σφίξε τις γροθιές σου και τόλμησε. Εξάλλου τι έχεις να χάσεις. Την μίζερη και ανιαρή ζωή σου; Αυτή για την οποία έχεις πέσει και δεν τολμάς να σηκωθείς; Φοβάσαι μην χαραμίσεις την ζωή σου με ανώφελη προσπάθεια; Μα δεν ξέρεις καν πόση είναι. Δεν είναι κρίμα να την χαραμίζεις γεμίζοντας την κλεψύδρα της αδράνειας; Δεν είναι πιο όμορφο να κάτσεις, να σχεδιάσεις την ζωή που θέλεις και ονειρεύεσαι από το να κλαις για το χθες;

Αν μπορούσες να το αλλάξεις κι εγώ μαζί σου θα ήμουνα. Μα δεν μπορείς. Σπάσε τις αλυσίδες που σε κρατάνε και ξεκίνα να σχεδιάζεις εκεί που θέλεις να πας. Βάλε λίγο κέφι λίγο τραγούδι και μπόλικη τρέλα και ζήτησε για την ζωή σου το ακατόρθωτο.

Κοίταξε το φεγγάρι! Είναι τόσο μακριά κι όμως εσύ το βλέπεις τόσο κοντά. Δεν νιώθεις πολλές φορές, πως αν τεντώσεις το χέρι σου θα το πιάσεις; Έτσι λοιπόν είναι και η ζωή σου αν το θελήσεις.

Γιατί φιλαράκι μέχρι τώρα ζεις την ζωή που θέλησες. Αν σ’ αρέσει πάω πάσο. Αν όμως όχι, αντέδρασε. Άλματα πρέπει να κάνεις για να κερδίσεις τον χρόνο που έχασες. Κοίτα την κλεψύδρα πόσο αδυσώπητα αδειάζει και τρέχα. Καλή πορεία φίλε μου και μην γυρίσεις ποτέ να κοιτάξεις πίσω….

Το DNA ΔΕΝ καθορίζει τη μοίρα μας!

Αποτέλεσμα εικόνας για Το DNA ΔΕΝ καθορίζει τη μοίρα μας!Άκρως ενδιαφέρουσα η εμφάνιση της μελέτης στο HARVARD GAZETTE με τίτλο DNA is not destiny.

 “Το DNA ΔΕΝ καθορίζει τη μοίρα μας”, τονίζει ο Sekar Jathiresan καθηγητής στην Ιατρική Σχολή τού Χάρβαρντ και διευθυντής στο Γενικο Νοσοκομείο Μασαχουσέτης, ύστερα από έρευνα κατά την οποία εξετάστηκαν 55.000 άνθρωποι για 20 χρόνια για να βρουν εάν η γονιδική προδιάθεση θα ρύθμιζε τη ζωή ή το θάνατό τους από καρδιά.

Τελικά βρέθηκε ότι το DNA το “βουλώνει” και δεν εκφράζονται τα άρρωστα γονίδια όταν υπάρχει υγιής τρόπος ζωής.

Φαντάσου να έβαζαν μέσα στο σακουλάκι των υπολογισμών τους την επίδραση των συγκινήσεων!

Εάν έβαζαν και τον παράγοντα θωράκιση, (που μπορεί να είναι μια χρόνια συστολή στην περιοχή τού στήθους), τότε μάλλον θα συμπέραναν ότι η θεωρία τού DNA (που μας αρρωσταίνει), είναι ένα ακόμα παραμύθι με πολύ χρήμα στην ουρά..."

Αν στα όσα περιγράφει η μελέτη του Χάρβαρντ προσθέσουμε και τις τοποθετήσεις του γερμανού βολόγου Stefan Lanka, πως το DNA αναπροσαρμόζεται με βάση τις πληροφορίες που λαμβάνει συνεχώς από το RNA... (και άρα από τον καθημερινό τρόπο ζωής), τότε ενισχύεται ακόμη περισσότερο η κατανόηση μας πως η "επίσημη επιστήμη" λανθάνει τα μάλα...και πως καιρός ήταν να αρχίσει να αποδεσμεύεται η ιατρική από τέτοιες αναχρονιστικές και εσφαλμένες θέσεις...

Έρευνα: Τα απίστευτα οφέλη του αυνανισμού στον οργανισμό

Αποτέλεσμα εικόνας για Τα απίστευτα οφέλη του αυνανισμούΟ αυνανισμός ή σεξουαλική αυτοϊκανοποίηση εξακολουθεί να αποτελεί ένα θέμα-ταμπού στο σεξ, παρά την σαφέστατη σεξουαλική απελευθέρωση των τελευταίων δεκαετιών.
 
Ίσως έχετε ακούσει τις φήμες που θέλουν ο αυνανισμός, αυτή η καθ' όλα φυσική πράξη, να είναι κάτι ανθυγιεινό που μπορεί να προκαλέσει ακόμη και τύφλωση και στειρότητα, αλλά η αλήθεια είναι πολύ μακριά από όλα αυτά.
 
Στο παρακάτω βίντεο που ετοίμασε η επιστημονική ομάδα του AsapSCIENCE, θα δείτε ότι υπάρχουν πολλά οφέλη από την πράξη της αυτοϊκανοποίησης, που εκτείνονται από τη μείωση των πόνων της περιόδους στις γυναίκες, μέχρι και την μείωση της πιθανότητας καρκίνου στα γεννητικά όργανα στους άντρες.
 
Οι περισσότεροι άνδρες και γυναίκες αυνανίζονται στη ζωή τους, με το 95% των ανδρών και το 72% των γυναικών να το παραδέχεται, σύμφωνα με το AsapSCIENCE. Αντίθετα με τα όσα πιστεύουν πολλοί, ο αυνανισμός δεν είναι μια πράξη που την κάνουν κυρίως τα άτομα που δεν έχουν κάποια ερωτική σχέση.
 
Το 70% των ανδρών και το 40% όλων των γυναικών που συμμετείχαν στην έρευνα του AsapSCIENCE παραδέχτηκαν ότι είχαν αυνανιστεί τουλάχιστον μία φορά τον μήνα που προηγήθηκε της έρευνας. Ο αυνανισμός μπορεί να ενισχύσει την υγεία των ανδρών και των γυναικών, ακόμη και να τους βοηθήσει να αποδώσουν καλύτερα στην... κρεβατοκάμαρα.
 
Για παράδειγμα, οι ενδορφίνες που απελευθερώνονται κατά τον οργασμό μπορεί να μειώσουν την αντίληψή μας για τον πόνο, ειδικά εκείνου που συνοδεύει την εμμηνόρροια στις γυναίκες. Με τη βοήθεια της ορμόνης προλακτίνης, η οποία συνδέεται με τον ύπνο, οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να αισθάνονται εξαντλημένες και να κοιμηθούν πιο καλά τη νύχτα.
 
Οι άνδρες μπορούν επίσης να επωφεληθούν από αυνανισμό, μειώνοντας την εμφάνιση κρυολογήματος ή ακόμα και την πιθανότητα εκδήλωσης καρκίνου του προστάτη. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι κάποια συστατικά του ανοσοποιητικού συστήματος ενεργοποιούνται κατά τη διάρκεια του αυνανισμού, αυξάνοντας τον αριθμό των λευκών αιμοσφαιρίων στην κυκλοφορία του αίματος. Επίσης, έρευνα έχει δείξει ότι η μείωση του καρκίνου του προστάτη συνδέεται με την συχνότητα εκσπερμάτισης.
 
Αυνανισμός μπορεί να κάνει περισσότερα από το να ενισχύσει την υγεία σας, μπορεί επίσης να σας δώσει μια... χείρα βοηθείας στην κρεβατοκάμαρα. Χαϊδεύοντας το πέος ή την κλειτορίδα σας μπορείτε να ενεργοποιήσετε το σύστημα με το οποίο οι μύες της πυέλου συσπώνται ή συσφίγγουν. Αυτό είναι βασικά μια καλή προπόνηση για τους μυς στα γεννητικά σας όργανα. Ο αυνανισμός μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση των επιπέδων μονοξειδίου του αζώτου (είναι γνωστό ότι μειώνεται με την ηλικία) στο αίμα σας κατά τη διάρκεια της ζωής σας.
 
 
Μαθήματα από εξειδικευμένο Σεξοθεραπευτή (sex coach) είναι το πρώτο βήμα για την τέλεια απόλαυση!
 

Δημιούργησαν ένα τεχνητό διαμάντι με πυρηνικά απόβλητα το οποίο είναι ικανό να παράγει ηλεκτρικό ρεύμα

diamond
Φυσικοί και χημικοί του Πανεπιστημίου του Bristol δημιούργησαν ένα τεχνητό διαμάντι το οποίο, όταν βρίσκεται σε ραδιενεργό πεδίο, είναι ικανό να παράγει ηλεκτρικό ρεύμα- μια τεχνολογία η οποία στην ουσία μπορεί να επιτρέψει την παραγωγή ηλεκτρισμού από πυρηνική μπαταρία η οποία χρησιμοποιεί πυρηνικά απόβλητα. Η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να λύσει κάποια από τα σημαντικότερα προβλήματα των πυρηνικών απόβλητων, της παραγωγής ενέργειας και της διάρκειας ζωής των μπαταριών.

Τα πυρηνικά απόβλητα μπορούν τώρα να μετατραπούν σε καθαρή πηγή ενέργειας μέσα από μια νέα μέθοδο που επιτρέπει το ραδιενεργό στοιχείο γραφίτη να παράξει ηλεκτρική ενέργεια μέσω των τεχνητών διαμαντιών.

Η πρωτοποριακή αυτή μέθοδος παρουσιάστηκε στην εκδήλωση «Ideas to change the world» του Cabot Institute την Παρασκευή 25 Νοεμβρίου. Εν αντιθέσεις με τις περισσότερες τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας, που χρησιμοποιούν ενέργεια για τη μετακίνηση ενός μαγνήτη μέσα από ένα συρμάτινο πηνίο για την παραγωγή ρεύματος, το τεχνητό διαμάντι μπορεί να παράγει ρεύμα απλά και μόνο μέσω της τοποθέτησής του κοντά σε μια ραδιενεργή πηγή.

Ο Tom Scott, καθηγητής Υλικών στο Interface Analysis Centre του πανεπιστημίου και μέλος του Cabot Institute είπε πως στην όλη διαδικασία δεν περιλαμβάνονται κινούμενα τμήματα, δεν υπάρχουν εκπομπές και δεν απαιτείται συντήρηση- πρόκειται απλά για άμεση παραγωγή ενέργειας. «Εγκιβωτίζοντας ραδιενεργό υλικό μέσα σε διαμάντια, μετατρέπουμε το μακροπρόθεσμο πρόβλημα των πυρηνικών αποβλήτων σε μια πυρηνική μπαταρία, για μακρόχρονη παραγωγή καθαρής ενέργειας».

Η ομάδα επέδειξε μια πρωτότυπη «μπαταρία διαμαντιού» χρησιμοποιώντας νικέλιο-63 ως πηγή ραδιενέργειας. Ωστόσο, πλέον εργάζονται πάνω στη βελτίωση των επιδόσεων μέσω αξιοποίησης του άνθρακα-14, μιας ραδιενεργής «εκδοχής» του άνθρακα, που παράγεται σε όγκους γραφίτη η οποίοι χρησιμοποιούνται σε πυρηνικές εγκαταστάσεις. Έρευνες πανεπιστημιακών στο Μπρίστολ έχουν δείξει πως ο ραδιενεργός άνθρακας-14 συγκεντρώνεται στην επιφάνεια αυτών των όγκων.

Ο άνθρακας-14 που εξάγεται από εκεί στη συνέχεια κλείνεται σε ένα διαμάντι, με αποτέλεσμα μια πυρηνική μπαταρία. Σημειώνεται πως η Μ. Βρετανία κατέχει περίπου 95.000 τόνους τούβλων γραφίτη, και η εξαγωγή του άνθρακα-14 τα καθιστά λιγότερο ραδιενεργά- με αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους και της δυσκολίας της αποθήκευσης των συγκεκριμένων πυρηνικών αποβλήτων.

Επίσης, το πλεονέκτημα του άνθρακα-14 είναι ότι εκπέμπει ραδιενεργή ακτινοβολία χαμηλής εμβέλειας, η οποία απορροφάται γρήγορα από στέρεα υλικά. Αυτό την καθιστά σαφώς επικίνδυνη για τον ανθρώπινο οργανισμό, αλλά ταυτόχρονα σημαίνει πως μπορεί να κατακρατάται με ασφάλεια μέσα στο διαμάντι, καθώς δεν μπορεί να διαφύγει.

Το διαμάντι, ως γνωστόν, είναι το σκληρότερο γνωστό υλικό, οπότε, όπως τονίζει ο Dr. Neil Fox, της Σχολής Χημείας του πανεπιστημίου, «κυριολεκτικά δεν υπάρχει τίποτα άλλο που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε, το οποίο να προσφέρει μεγαλύτερη προστασία».

Παρά τις (προς το παρόν) χαμηλές επιδόσεις τους, σε σχέση με τις σημερινές μπαταρίες, η διάρκεια ζωής αυτών των μπαταριών θα μπορούσε να φέρει επανάσταση όσον αφορά στην τροφοδοσία συσκευών για μεγάλο χρονικό διάστημα: Μια τέτοια μπαταρία που χρησιμοποιεί άνθρακα-14 θα χρειαζόταν 5.730 χρόνια για να φτάσει στο 50%- χρονικό διάστημα που αντιστοιχεί σχεδόν στην ύπαρξη του ίδιο του ανθρώπινου πολιτισμού.

Όπως τονίζει ο καθηγητής Scott, «οι προφανείς εφαρμογές θα ήταν σε ηλεκτρικές συσκευές χαμηλής ενέργειας, όπου απαιτούνται πηγές ενέργειας μακράς ζωής, όπως οι βηματοδότες, οι δορυφόροι, τα drones που πετούν σε μεγάλα ύψη ή ακόμα και τα διαστημόπλοια».

Επιστήμονες "είδαν" πώς τα φυτά παράγουν οξυγόνο

photosynthesisΜια διεθνής ομάδα επιστημόνων, μεταξύ των οποίων ένας Έλληνας, κατόρθωσε να παρακολουθήσει με περισσότερη λεπτομέρεια από κάθε άλλη φορά στο εσωτερικό των φυτών τη διαδικασία με την οποία κάνουν φωτοσύνθεση και παράγουν οξυγόνο. Τα φυτά χρησιμοποιούν το φως του ήλιου για να αποσπάσουν διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και να το μετατρέψουν σε βιομάζα. Παράλληλα, διασπώντας το νερό, παράγουν το οξυγόνο που αναπνέουμε. Μέχρι τώρα, η διαδικασία αυτή δεν είχε αποκαλύψει τα μοριακά μυστικά της πλήρως στους επιστήμονες.

«Ξεκλειδώνοντας» τα μυστικά της φωτοσύνθεσης, οι επιστήμονες ελπίζουν ότι θα κάνουν σημαντική πρόοδο στο πεδίο της τεχνητής φωτοσύνθεσης και της παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Οι ερευνητές από τις ΗΠΑ, τη Γερμανία, τη Βρετανία και τη Σουηδία, με επικεφαλής τον Γιούνκο Γιάνο του Εθνικού Εργαστηρίου Λόρενς Μπέρκλεϊ του αμερικανικού Υπουργείου Ενέργειας, χρησιμοποίησαν τον αμερικανικό επιταχυντή SLAC για να «δουν» τη φωτοσύνθεση επί το έργον. Στην ερευνητική ομάδα συμμετείχε ο Δημοσθένης Σοκαράς, απόφοιτος του ΕΜΠ (2010) και ερευνητής σήμερα του επιταχυντή SLAC του Πανεπιστημίου Στάνφορντ της Καλιφόρνια.

Η παρατήρηση -για πρώτη φορά σε συνθήκες θερμοκρασίας δωματίου και σε πραγματικό χρόνο- έγινε με απεικόνιση υψηλής ανάλυσης σε ατομική κλίμακα, χάρη στους πολύ γρήγορους παλμούς ακτίνων-Χ με τους οποίους «βομβαρδιζόταν» το φυτό από ένα ισχυρό λέιζερ. Κατάφεραν έτσι να παρακολουθήσουν βήμα-βήμα πώς ένα μόριο οξυγόνου παράγεται από δύο μόρια νερού.

Η παραγωγή του οξυγόνου γίνεται από ένα σύμπλεγμα πρωτεϊνών, το λεγόμενο «φωτοσύστημα ΙΙ», που χρησιμοποιεί την ενέργεια στο φως του ήλιου για να διασπάσει τα μόρια του νερού. Σχεδόν όλο το οξυγόνο στην ατμόσφαιρα της Γης παράγεται με αυτό τον τρόπο.

«Ξεκλειδώνοντας» τα μυστικά της φωτοσύνθεσης, οι επιστήμονες ελπίζουν ότι θα κάνουν σημαντική πρόοδο στο πεδίο της τεχνητής φωτοσύνθεσης και της παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Η φωτοσύνθεση είναι μια διαδικασία που ξεκίνησε στον πλανήτη μας πριν από περίπου τρία δισεκατομμύρια χρόνια, αρχικά από κυανοβακτήρια, όταν ακόμη δεν υπήρχαν φυτά.

Ένα σουπερνόβα μικρής μάζας μπορεί να προκάλεσε τη γέννηση του ηλιακού μας συστήματος

Διεθνής ομάδα ερευνητών διατύπωσε μια ενδιαφέρουσα θεωρία για τη δημιουργία του ηλιακού μας συστήματος. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία η γέννηση του Ήλιου και των πλανητών είναι προϊόντα της επίδρασης που είχε στην περιοχή μας ένα σουπερνόβα, μια αστρική έκρηξη. Τυχαίες μεταβολές στην πυκνότητα νεφελωμάτων αερίων και σκόνης δημιουργούν συμπυκνώσεις ύλης. Οι συμπυκνώσεις αυτές αναπτύσσονται σιγά σιγά και τελικά αρχίζουν να συμπιέζονται κάτω από την ίδια τους τη βαρύτητα. Δημιουργούνται έτσι σφαιρίδια (globules), δηλαδή μικρά, πυκνά, σφαιρικά και σκοτεινά νέφη που είναι τα πρώτα στάδια των πρωτοαστέρων.

Περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, ένα ‘διαταραγμένο’ νέφος αερίου και σκόνης τελικά σχημάτισε το ηλιακό μας σύστημα. Η επακόλουθη βαρυτική κατάρρευση σχημάτισε τον πρωτο-ήλιο με ένα ευρύτερο δίσκο όπου εκεί γεννήθηκαν οι πλανήτες. Αυτό το νέφος μπορεί να ήταν παρόμοιο με κάποια περιοχή σε αυτό το πολύ μεγαλύτερο συγκρότημα αερίου και σκόνης, περίπου, 4.500 έτη φωτός μακριά μας, στον αστερισμό του Κύκνου όπως παρατηρήθηκε από το τηλεσκόπιο της NASA Spitzer

Στην περιοχή που βρίσκεται τώρα το ηλιακό μας σύστημα βρισκόταν ένα νεφέλωμα αερίων και σκόνης. Πριν από περίπου 4.6 δισ. έτη κάτι «πείραξε» το νεφέλωμα, προκαλώντας το φαινόμενο της συμπύκνωσης ύλης από το οποίο προέκυψε ο πρωτοαστέρας (που εξελίχθηκε στον Ήλιο) γύρω από τον οποίο σχηματίστηκε ο δίσκος ύλης από τον οποίο προέκυψαν οι πλανήτες και τελικά το ηλιακό μας σύστημα.

Οι μετεωρίτες θεωρούνται μέρος των δομικών υλικών του ηλιακού μας συστήματος και είναι υλικά τα οποία δεν κατάφεραν να ενσωματωθούν σε κάποιο διαστημικό σώμα (πλανήτη, δορυφόρο κλπ). Οι ερευνητές μελέτησαν συνέκριναν τα ίχνη από πυρήνες στοιχείων που υπήρχαν σε αφθονία όταν το ηλιακό μας σύστημα βρισκόταν σε βρεφική ηλικία (π.χ πυρήνες βηρυλλίου) με αντίστοιχα στοιχεία από μετεωρίτες.

Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο Yong-Zhong Qian της Σχολής Φυσικής και Αστρονομίας του Πανεπιστημίου της Μινεσότα που θεωρείται αυθεντία στο τι συμβαίνει μετά από μια έκρηξη σουπερνόβα και τι χημικά στοιχεία δημιουργούνται από αυτή. Αφού μελέτησαν δεδομένα από μετεωρίτες οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι επίμαχοι πυρήνες από το βρεφικό ηλιακό σύστημα προέρχονταν από σουπερνόβα.

Οι ερευνητές σχεδίασαν στη συνέχεια μοντέλα και προσομοιώσεις που δείχνουν ότι αυτό που… πείραξε το νεφέλωμα που βρισκόταν στην περιοχή μας ήταν ένα σουπερνόβα.«Πρόκειται για τις ιατροδικαστικές αποδείξεις που χρειαζόμαστε για να εξηγήσουμε το πώς δημιουργήθηκε το ηλιακό μας σύστημα» αναφέρει ο Yong-Zhong Qian. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι το άστρο που εξερράγη είχε μάζα 12 φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου κάτι που αν ισχύει είναι επίσης πολύ ενδιαφέρον αφού πρόκειται για την μικρότερη σε μέγεθος κατηγορία άστρων που αυτοκαταστρέφονται σε εκρήξεις σουπερνόβα. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Communications».

Δημιουργήθηκε ένα διπλό ρολόι και μαζί ένα νέο ρεκόρ ατομικής σταθερότητας στον κόσμο

nistdebutsdu
Αμερικανοί επιστήμονες συνδύασαν δύο κορυφαία ατομικά ρολόγια σε ένα, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο το πιο σταθερό ρολόι στον κόσμο. Ως σταθερότητα εννοείται η ακρίβεια με την οποία η διάρκεια του «τικ» ταιριάζει με τη διάρκεια του «τακ» που ακολουθεί.

Όσο πιο σταθερό είναι ένα ρολόι, τόσο πιο ακριβείς είναι οι μετρήσεις που κάνει

Οι ερευνητές του Εθνικού Ινστιτούτου Προτύπων και Τεχνολογίας (NIST), του «θεματοφύλακα» του χρόνου στις ΗΠΑ, με επικεφαλής τον φυσικό Andrew Ludlow, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό φωτονικής «Nature Photonics», συνδύασαν δύο πειραματικά ρολόγια που βασίζονται σε άτομα του χημικού στοιχείου υττερβίου.

«Έχουμε εξαλειφθεί ένα κρίσιμο τύπο θορύβου κατά τη λειτουργία του ρολογιού, καθιστώντας ουσιαστικά το σήμα του ρολογιού ισχυρότερο», δήλωσε ο φυσικός του NIST Andrew Ludlow. «Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να καταλήξουμε σε ένα ρολόι με μία αστάθεια 1.5 μέρη σε τετράκις (1 ακολουθούμενο από 18 μηδενικά) σε μόλις μερικές χιλιάδες δευτερόλεπτα.»

Το παγκόσμιο ρεκόρ ακριβείας κατέχει ένα άλλο ατομικό ρολόι επίσης του NIST, που βασίζεται σε άτομα του χημικού στοιχείου στροντίου. Η ακρίβεια διαφέρει από τη σταθερότητα σε ένα ατομκό ρολόι, καθώς η πρώτη δείχνει πόσο πιστά το ρολόι συντονίζεται με τη φυσική συχνότητα με την οποία τα άτομά του ταλαντώνονται.

Τόσο τα ρολόγια υττερβίου όσο και τα ρολόγια στροντίου είναι ανώτερα από τα ατομικά ρολόγια καισίου που χρησιμοποιούνται σήμερα για την επίσημη μέτρηση του χρόνου. Το «τικ-τακ» των πρώτων μετριέται σε οπτικές συχνότητες, ενώ του δεύτερου σε συχνότητες μικροκυμάτων.

Η μεγάλη πρόκληση των επιστημόνων και των μηχανικών είναι να μειώσουν το μέγεθος και την πολυπλοκότητα των διαφόρων ατομικών ρολογιών, ώστε να γίνουν φορητά και να είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν εκτός εργαστηρίου. Τέτοια ρολόγια θα είχαν διάφορες πρακτικές εφαρμογές, π.χ. θα μπορούσαν να μεταφέρονται μέσα σε διαστημοσυσκευές για να κάνουν ελέγχους της γενικής θεωρίας της σχετικότητας του Αϊνστάιν ή μέσα σε δορυφόρους γεωδαισίας για μετρήσεις της επιφάνειας της Γης με τη βοήθεια της βαρύτητας.

Γιατί οι καμηλοπαρδάλεις μπλέκουν τους λαιμούς τους;

Οι καμηλοπαρδάλεις είναι τα ψηλότερα ζώα στον πλανήτη και είναι αρκετά ογκώδεις, αφού σε ύψος μπορεί να φτάσουν μέχρι και 5 μέτρα και σε βάρος τον έναν τόνο. Μία από τις πλέον χαρακτηριστικές «πόζες» στις οποίες τις φωτογραφίζουν κατά καιρούς είναι εκείνη που έχουν μπλεγμένους τους λαιμούς τους, με πολλούς να πιστεύουν πως πρόκειται για ένα τρυφερό ενσταντανέ ενός ζευγαριού.

Ωστόσο, η αλήθεια απέχει πάρα πολύ αφού πρόκειται για μια κίνηση που κάνουν μόνο τα αρσενικά καθώς θέλουν με αυτόν τρόπο να αποφασίσουν ποιος είναι το κυρίαρχο (alpha male). Οι καμηλοπαρδάλεις το κάνουν αυτό στην προσπάθειά τους να εντυπωσιάσουν το θηλυκό της αγέλης, προσπαθώντας ο ένας να κυριαρχήσει πάνω στον άλλον. Η συγκεκριμένη πρακτική, χαριτωμένη με πρώτη ματιά αλλά όπως αποδεικνύεται ιδιαιτέρως βάρβαρη, συνιστά έναν άτυπο «αγώνα» μεταξύ δύο αρσενικών και πολλές φορές καταλήγει μέχρι και σε σπασμένους λαιμούς και οστά των δύο ζώων.



Οι ήχοι δε που βγάζουν οι λαιμοί τους καθώς χτυπούν μεταξύ τους μπορεί να ακουστούν σε απόσταση μέχρι και 100 μέτρων μακριά. Τα ακόλουθα στιγμιότυπα τράβηξε ο Γερμανός φωτογράφος άγριας ζωής Ingo Arndt, όταν επισκέφθηκε το Masai Mara National Reserve στην Κένυα μαζί με τη σύζυγό του Silke.

Τι παθαίνουμε όταν κοιτάμε τον άλλον στα μάτια για 10 λεπτά;

Λένε ότι τα μάτια είναι τα παράθυρα της ψυχής, ότι συχνά «μιλάνε» πιο εύγλωττα από τις λέξεις και άλλα πολλά.

Ωστόσο ένας Βρετανός ψυχολόγος ο οποίος επιμελείται το ιστολόγιο της Βρετανικής Ένωσης Ψυχολόγων υποστηρίζει ότι το διαρκές κοίταγμα στα μάτια του άλλου μπορεί να έχει παρενέργειες παρόμοιες με αυτές από… ψυχότροπες ουσίες.

Ο Κρίστιαν Τζάρετ επικαλείται περσινή έρευνα σύμφωνα με την οποία οι συμμετέχοντες κοιτούσαν στα μάτια επί δέκα λεπτά ένα άλλο άτομο. Αμέσως μετά δήλωσαν στους ερευνητές ότι αισθάνονταν «παράξενα, σαν ο χρόνος να έχει επιβραδυνθεί» και ότι άκουγαν «ήχους, δυνατούς και χαμηλούς».

Ο Τζάρετ, ως ψυχολόγος, περιέγραψε την κατάσταση των υποκειμένων της έρευνας ως «ελαφρά αποσύνδεση με την πραγματικότητα». Με πιο απλούς όρους, οι άνθρωποι αυτοί είχαν παρόμοια συμπτώματα με αυτά που θα τους προκαλούσε ένα παραισθησιογόνο!

Τα αποτελέσματα της έρευνας ήταν ακόμα πιο ανησυχητικά: το 90% δήλωσε ότι «είδε» κάποια παραμόρφωση στο πρόσωπο του απέναντι ατόμου, το 75% ότι «είδε» κάποιο… τέρας (!), οι μισοί ότι καθρεφτίστηκαν στο απέναντι πρόσωπο και το 15% ότι το απέναντί τους άτομο μεταμορφώθηκε σε συγγενή τους!

Μάλιστα ο Τζάρετ υποστήριξε ότι παρόμοια αποτελέσματα είχε και πείραμα στο οποίο κάποιοι άνθρωποι καλούνταν να κοιτάξουν για αρκετή ώρα μια κουκίδα στον τοίχο…

Έρχεται ο “ιπτάμενος” φωτισμός με drones

Το πρόβλημα του φωτισμού των οδών είναι πολύ εκτεταμένο στην Ελλάδα. Ποιος θα περίμενε όμως ότι τα πολύ υποσχόμενα και διαρκώς ανερχόμενα γκάτζετ της εποχής μας, τα λεγόμενα drones (μη επανδρωμένες ιπτάμενες συσκευές) θα χρησιμοποιούνταν για τον φωτισμό δρόμων από αέρος, αντί για τα «συμβατικά» φώτα σε κολώνες! Κι όμως η πρόταση αυτή έχει ήδη πέσει στο τραπέζι καθώς ένα νέο project βρίσκεται σε εξέλιξη από τη βρετανική ασφαλιστική Direct Line.

Η συγκεκριμένη ιδέα, σύμφωνα με δημοσίευμα του New Atlas, έχει να κάνει με περιοχές οι οποίες είτε δεν είναι καλά, είτε καθόλου φωτισμένες, ως ένας τρόπος να νιώθουν αυτοί που ζουν ή διέρχονται από εκεί πιο ασφαλείς και να σωθούν ζωές. Το concept αυτό, όπως σημειώνεται, θα μπορούσε να παρομοιαστεί με ένα «Uber για τον φωτισμό δρόμων», με τους χρήστες της υπηρεσίας να είναι σε θέση να στέλνουν αίτημα για φωτισμό μέσω φορητής εφαρμογής, ώστε στην περιοχή τους να καταφθάνουν drones με φώτα.

Η Direct Line θεωρεί πως μια τέτοια υπηρεσία θα μπορούσε να ενδιαφέρει πολίτες που επιστρέφουν στο σπίτι από τη δουλειά τους στα σκοτεινά και σωστικά συνεργεία. Σύμφωνα με τους σχεδιασμούς της εταιρείας, ο χρήστης θα στέλνει αίτημα από το smartphone του, το οποίο θα προωθείται σε ένα κέντρο ελέγχου. Εκεί, ένας διαχειριστής θα αποστέλλει τα διαθέσιμα drones στο σημείο.

Τα drones αυτά θα είναι πλήρως αυτόνομα, και όταν καταφθάνουν στον προορισμό θα αναλαμβάνουν σχηματισμό μπροστά από τον χρήστη. Ένα drone- επικεφαλής θα επικοινωνεί με τη φορητή συσκευή του χρήστη και με τα δευτερεύοντα drones, κάτι που σημαίνει ότι, καθώς ο χρήστης κινείται, θα αλλάζουν συνέχεια θέση, φωτίζοντας τη διαδρομή του.



Όταν ο χρήστης δεν χρειάζεται πλέον τα φώτα, θα το υποδεικνύει μέσω της εφαρμογής, και τα drones θα επιστρέφουν στη βάση.

Όπως σημειώνεται στο δημοσίευμα του New Atlas ωστόσο, πρόκειται περισσότερο για μια «άσκηση branding» παρά για κάτι που προορίζεται για κανονική ανάπτυξη ως επιχειρηματικό project της Direct Line, καθώς ένα τέτοιο πρόγραμμα θα αντιμετώπιζε πρακτικά πολλά εμπόδια, όπως το ζήτημα της ασφαλούς πτήσης πάνω από δρόμους, σε κατοικημένες περιοχές και κοντά σε «τρίτους» που θα βρίσκονταν στην περιοχή. Επίσης, θα ετίθετο θέμα logistics.



Πάντως, η εταιρεία έχει καταστήσει open source την τεχνολογία που έχει αναπτύξει, ώστε ενδιαφερόμενοι να μπορούν να δουλέψουν πάνω της, ενώ επίσης έχει γίνει δοκιμή στην πόλη Πέντγουορθ στη Βρετανία, η οποία θεωρείται πως έχει έναν από τους πιο επικίνδυνους, μη φωτιζόμενους, δρόμους στη χώρα. Δοκιμές έγιναν επίσης στα γύρω Σάουθ Ντάουνς.

Χρησιμοποιήθηκαν δύο είδη drones, με ανθεκτικές ατράκτους από ίνες άνθρακα, ανοξείδωτου ατσαλιού και τιτανίου, που έφεραν ισχυρά φώτα, καθώς και δύο μπαταρίες lithium-polymer. Το ένα είναι το S650, σχεδιασμένο για να ακολουθεί πεζούς, με τέσσερις κινητήρες και μέγιστη ταχύτητα 55 χλμ/ ώρα, έναν προβολέα και εμβέλεια 2,4 χλμ (20-30 λεπτά πτήσης), και το άλλο το S900, που ακολουθεί οχήματα, με έξι κινητήρες, μέγιστη ταχύτητα 97 χλμ/ ώρα και τρεις προβολείς.