Κυριακή 24 Ιουνίου 2018

ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἑπτὰ ἐπὶ Θήβας (486-525)

ΑΓ. τέταρτος ἄλλος, γείτονας πύλας ἔχων
Ὄγκας Ἀθάνας, ξὺν βοῇ παρίσταται,
Ἱππομέδοντος σχῆμα καὶ μέγας τύπος·
ἅλω δὲ πολλήν, ἀσπίδος κύκλον λέγω,
490 ἔφριξα δινήσαντος· οὐκ ἄλλως ἐρῶ.
ὁ σηματουργὸς δ᾽ οὔ τις εὐτελὴς ἄρ᾽ ἦν
ὅστις τόδ᾽ ἔργον ὤπασεν πρὸς ἀσπίδι,
Τυφῶν᾽ ἱέντα πύρπνοον διὰ στόμα
λιγνὺν μέλαιναν, αἰόλην πυρὸς κάσιν·
495 ὄφεων δὲ πλεκτάναισι περίδρομον κύτος
προσηδάφισται κοιλογάστορος κύκλου.
αὐτὸς δ᾽ ἐπηλάλαξεν, ἔνθεος δ᾽ Ἄρει
βακχᾷ πρὸς ἀλκὴν θυιὰς ὥς, φόβον βλέπων.
τοιοῦδε φωτὸς πεῖραν εὖ φυλακτέον·
500 Φόβος γὰρ ἤδη πρὸς πύλαις κομπάζεται.
ΕΤ. πρῶτον μὲν Ὄγκα Παλλάς, ἥτ᾽ ἀγχίπτολις
πύλαισι γείτων, ἀνδρὸς ἐχθαίρουσ᾽ ὕβριν,
εἴρξει νεοσσῶν ὡς δράκοντα δύσχιμον·
Ὑπέρβιος δέ, κεδνὸς Οἴνοπος τόκος,
505 ἀνὴρ κατ᾽ ἄνδρα τοῦτον ᾑρέθη, θέλων
ἐξιστορῆσαι μοῖραν ἐν χρείᾳ τύχης,
οὔτ᾽ εἶδος οὔτε θυμὸν οὐδ᾽ ὅπλων σχέσιν
μωμητός· Ἑρμῆς δ᾽ εὐλόγως ξυνήγαγεν.
ἐχθρὸς γὰρ ἁνὴρ ἀνδρὶ τῷ ξυστήσεται,
510 ξυνοίσετον δὲ πολεμίους ἐπ᾽ ἀσπίδων
θεούς· ὁ μὲν γὰρ πύρπνοον Τυφῶν᾽ ἔχει,
Ὑπερβίῳ δὲ Ζεὺς πατὴρ ἐπ᾽ ἀσπίδος
σταδαῖος ἧσται, διὰ χερὸς βέλος φλέγων·
κοὔπω τις εἶδε Ζῆνά που νικώμενον.
515 [τοιάδε μέντοι προσφίλεια δαιμόνων.
πρὸς τῶν κρατούντων [δ᾽] ἐσμέν, οἱ δ᾽ ἡσσωμένων,
εἰ Ζεύς γε Τυφῶ καρτερώτερος μάχῃ.
εἰκὸς δὲ πράξειν ἄνδρας ὧδ᾽ ἀντιστάτας·
Ὑπερβίῳ τε πρὸς λόγον τοῦ σήματος
520 σωτὴρ γένοιτ᾽ ἂν Ζεὺς ἐπ᾽ ἀσπίδος τυχών.]
ΧΟ. πέποιθα ‹δὴ› τὸν Διὸς ἀντίτυπον ἔχοντ᾽ [ἀντ. β.]
ἄφιλον ἐν σάκει τοῦ χθονίου δέμας
δαίμονος, ἐχθρὸν εἴκασμα βροτοῖς τε καὶ
δαροβίοισι θεοῖσιν,
525 πρόσθε πυλᾶν κεφαλὰν ἰάψειν.

***
ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ
Τέταρτος άλλος, που τις διπλανές τις πύλες
πήρε της Όγκας Αθηνάς, με βοή σιμώνει
γίγαντας στο κορμί και στο παράστημά του,
490 ο Ιππομέδοντας, που όταν να γυρνάει τον είδα
στα χέρια αλώνι ολάκερο —τη στρογγυλή του
ασπίδα λέω— ανατρίχιασα και δεν τ᾽ αρνιούμαι.
Δε θα ᾽ταν βέβαια ένας κοινός αυτός τεχνίτης
που τέτοια απάνω της δουλειά τού έχει σκαλίσει:
έναν Τυφώνα, που απ᾽ το φλογοβόλο στόμα
βγάζει στριφνό καπνό, της φωτιάς μαύρο αδέρφι·
κι αρμαθιές φίδια στρώνουν γύρω το στεφάνι,
τον ανακουφωτό που περιζώνει δίσκο.
Κι ο ίδιος ρέκαζε αλαλά κι Άρη γιομάτος
λυσσάει για μάχη σα μαινάδα μ᾽ άγρια μάτια.
Πρέπει λοιπόν απ᾽ την ορμή τέτοιου ενός άντρα
καλά να φυλαχτούμε, γιατ᾽ οι κομπασμοί του
500 από τώρα σκορπούν το φόβο εμπρός στις πύλες.

ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Μα πρώτα η Όγκα η Αθηνά, που έξω απ᾽ τη Θήβα
κάθεται πλάι στην πύλη αυτή, εχθρεύοντάς του
την έπαρση, σαν άγριο φίδι απ᾽ τα πουλιά της
θεν᾽ αποδιώξει· κι έπειτα ο γενναίος Υπέρβιος
του Οίνοπου ο γιος διαλέχτηκε για νά ᾽βγει μπρος του,
που ξέρει το γραφτό της μοίρας ν᾽ αντικρίσει,
όταν θα τύχ᾽ η ανάγκη, και κανείς ψεγάδι
στη λεβεντιά και την αντρειά κι αρματωσιά του
δε θα του βρει· κι ορθά ο Ερμής τους έχει σμίξει·
εχθρός μ᾽ εχθρό θα ᾽ρθουν στα χέρια αυτός και κείνος
510 κι εχθρούς με τις ασπίδες των θεούς θα κρούξουν·
γιατ᾽ έχει ο ένας τον Τυφώνα, που απ᾽ το στόμα
βγάζει φωτιές· στου Υπέρβιου πάλι την ασπίδα
στητός ο Δίας τον κεραυνό κρατάει στα χέρια,
κι ο Δίας να νικηθεί, κανείς ποτέ δεν τό ειδε.
[Τέτοιους λοιπόν έχουν θεούς να τους φυλάγουν,
κι είμαστε με των νικητών εμείς το μέρος
κι εκείνοι με των νικημένων· αφού βέβαια
είναι πιο δυνατός απ᾽ τον Τυφώνα ο Δίας·
και το ίδιο, φυσικά, και με τους δυο θα τύχει,
και τον Υπέρβιο, σύμφωνα με το έμβλημά του,
520 θενα γλιτώσει ο Δίας, πὄχει στην ασπίδα.

ΧΟΡΟΣ
Πιστεύω εκείνος, πὄχει στην ασπίδα του
το γιο της Γης, τον άγριο αντίμαχο του Δία,
εικόνα στους θνητούς ανθρώπους μισητή
και στους θεούς που αιώνια ζουν στα ουράνια ύψη,
την κεφαλή του την κακή
στις πύλες μας μπροστά πως θα συντρίψει.

Τα παράδοξα της ζωής

Το παράδοξο της λογικής:
Η καρδιά έχει απόψεις, τις οποίες η λογική δεν αποδέχεται!

Το παράδοξο της όρασης:
Συνήθως τα ουσιώδη δεν τα βλέπεις με τα μάτια, τα βλέπεις με την καρδιά!

Το παράδοξο της βοήθειας:
Αν χρειαστείς την βοήθεια κάποιου, ζήτα από αυτόν που είναι απασχολημένος, γιατί αυτός που δεν κάνει τίποτα, θα σου πει ότι δεν έχει χρόνο!

Το παράδοξο της βιασύνης:
Αυτό που κάνεις βιαστικά, είναι πάντοτε λάθος!

Το παράδοξο της τεχνολογίας:
Ενώ μας φέρνει πιο κοντά σ’ αυτούς που είναι μακριά μας, μας απομακρύνει από αυτούς που είναι δίπλα μας!

Το παράδοξο της ταχύτητας
Δεν φτάνει πρώτος αυτός που πάει πιο γρήγορα, αλλά αυτός που ξέρει που πάει!

Το παράδοξο της ευτυχίας:
Όταν αντικειμενικά είμαστε καλύτερα από ποτέ, υποκειμενικά αισθανόμαστε ανικανοποίητοι!

Το παράδοξο της σοφίας:
Αυτός που ξέρει πολλά ακούει, αυτός που ξέρει λίγα μιλάει…,
αυτός που γνωρίζει πολλά ρωτάει, αυτός που γνωρίζει λίγα έχει γνώμη!

Το παράδοξο της γενναιοδωρίας:
Όσα περισσότερα δίνουμε, τόσα περισσότερα παίρνουμε!

Το παράδοξο της γνώσης:
Ο άνθρωπος ψάχνοντας για απαντήσεις, βρίσκει πάντα ερωτήσεις!

Το παράδοξο του χιούμορ:
Το αστείο είναι πολύ σοβαρή υπόθεση!

Το παράδοξο της σιωπής:
Η σιωπή πολλές φορές είναι πιο δυνατή από την κραυγή!

Το παράδοξο του πλούτου:
Πλούσιος δεν είναι αυτός που έχει τα περισσότερα, αλλά αυτός που χρειάζεται τα λιγότερα!

Το παράδοξο της αγάπης:
Σε κάνει να στενοχωριέσαι περισσότερο αυτός που σ’ αγαπάει πιο πολύ!

Το παράδοξο της ικανοποίησης:
Υποφέρουμε πολύ για τα λίγα που δεν έχουμε και χαιρόμαστε λίγο για τα πολλά που μας δόθηκαν.

Πολιτικοί και εθνικό συμφέρον

«Ημέας στασιάζειν χρεόν εστι εν τω άλλω καιρώ και δη και εν τώδε περί του οκότερος ημέων πλέω αγαθά την πατρίδα εργάσεται» Ηρόδοτος,VII, 79

          Οι τελευταίες κομματικές αντιπαραθέσεις αλλά και οι πολιτικές διαμάχες ανέδειξαν με ενάργεια τόσο την ποιότητα των πολιτικών επιχειρημάτων όσο και το πολιτικό ήθος των ταγών της εξουσίας. Κατεξοχήν, όμως, εκείνο που αναδείχτηκε – ιδιαίτερα για τη συμφωνία Ελλάδας και FYROM – ήταν το πώς αντιλαμβάνονται τα κόμματα και ιδιαίτερα οι φορείς αυτών (πολιτικοί αρχηγοί, βουλευτές…) τη θέση τους απέναντι στο εθνικό συμφέρον.

          Πολλοί θεωρούν πως οι πολιτικές διενέξεις συνιστούν υγιές στοιχείο της δημοκρατίας μας και αναδεικνύουν τη ζωτικότητα του πολιτικού μας συστήματος. Θα ήταν περίεργο να επικρατούσε μία απόλυτη ή σχετική ομοφωνία γύρω από ένα θέμα που ταλανίζει τη χώρα μας. Θα ήταν ανησυχητικό, επίσης, αν τα πολιτικά κόμματα και οι εκπρόσωποί τους επέλεγαν τον ίδιο τρόπο προάσπισης των εθνικών δικαίων. Η απουσία διαφωνιών και οι πολιτικές ταυτίσεις χαρακτηρίζουν τα ολοκληρωτικά καθεστώτα.

          Ωστόσο, η πολιτική πολυφωνία όταν δεν καταλήγει σε μια ελάχιστη σύγκλιση και αναλώνεται σε μία φλύαρη και άγονη ιδεολογική διαπάλη, τότε μοιραία διαβρώνει τους πυλώνες της δημοκρατίας και υπονομεύει το καλώς εννοούμενο εθνικό συμφέρον. Υπάρχει, δηλαδή, πάντα ο κίνδυνος πολιτικοί και πολίτες να διαποτιστούν από διχαστικά σύνδρομα με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η τόσο αναγκαία στις μέρες μας εθνική συνεννόηση και σύμπραξη. Μία συνεννόηση που μπορεί να συμβάλει θετικά τόσο στην άμβλυνση των εθνοκτόνων κομματικών «δογμάτων» όσο και στην ενίσχυση της ψυχικής ένωσης των πολιτών.

          Εξάλλου ο κομματικός ανταγωνισμός – αν δεν μπορεί να μετριαστεί – τουλάχιστον να γονιμοποιεί κατά δημιουργικό τρόπο τις ιδέες και τους τρόπους θετικής έκβασης των εθνικών θεμάτων. Οι προσωπικές φιλοδοξίες, οι ατομικές εχθρότητες και τα ιδιοτελή κίνητρα δεν πρέπει και δεν μπορούν να δηλητηριάζουν τον κοινό αγώνα για προώθηση των εθνικών δικαίων.

          Ο πρώτος διδάξας την υπερτέρηση του εθνικού συμφέροντος έναντι των προσωπικών ωφελημάτων είναι ο δίκαιος Αριστείδης που αν και «εόντα μεν εαυτώ ου φίλον, εχθρόν δε μάλιστα» έσπευσε να βοηθήσει τον Θεμιστοκλή για τη σωτηρία της Αθήνας. Θεώρησε, δηλαδή, πως οι προσωπικές και πολιτικές διενέξεις θα πρέπει να διακονούν όχι προσωπικές στρατηγικές αλλά το καλό της πατρίδας «εμείς πρέπει να μαλώνουμε και σε άλλες περιστάσεις και προ πάντων τώρα, ποιος θα κάνει μεγαλύτερο καλό στην πατρίδα».

          Το «οκότερος ημέων πλέω αγαθά την πατρίδα εργάσεται» προσδιόριζε το πολιτικό ήθος των μεγάλων ανδρών της αρχαίας Αθήνας. Ούτε και τότε εξέλιπαν οι πολιτικές υπερβολές και οι προσωπικές βλέψεις. Ο ίδιος ο Αριστείδης υπήρξε ένα από τα χαρακτηριστικότερα δείγματα θυματοποίησης μέσα από το σκληρό νόμο του οστρακισμού. Ωστόσο, όταν το επέβαλαν οι συνθήκες βρήκαν τρόπους συμφιλίωσης και συνεννόησης. Αποτέλεσμα οι νίκες των Αθηναίων σε πολλά επίπεδα (οικονομικό, πολιτιστικό…). Γιατί καμία πολιτεία, καμία πατρίδα δεν μπορεί να ευδοκιμήσει χωρίς το ανάλογο ήθος των πολιτικών αλλά και των πολιτών.

          Κι αυτό γιατί το ήθος των πολιτών (αλλά και των πολιτικών) βρίσκεται σε μία συναρτησιακή σχέση με το ήθος της πολιτείας. Ο ίδιος ο Αριστοτέλης θεωρούσε πως το ήθος των πολιτών και η ηθική διαπαιδαγώγησή τους αποτελεί το θερμοκήπιο μέσα στο οποίο επωάζεται και το ήθος της πολιτείας «Αεί δε το βέλτιον ήθος βελτίονος αίτιον πολιτείας».

          Βέβαια η σχέση Ηθικής και Πολιτικής αποτελεί διαχρονικό θέμα συζήτησης χωρίς ορατά σημεία σύγκλισης μεταξύ των μελετητών. Αν και κινούνται σε διαφορετικά πεδία – επίπεδα αλληλοδιαμορφώνονται και επηρεάζουν καταλυτικά την πολιτική σκέψη και συμπεριφορά των πολιτών. Ιδιαίτερα σε θέματα που υπερβαίνουν την καθημερινότητα των ατόμων η σύζευξη Ηθικής και Πολιτικής θεωρείται αναγκαία. Εάν στο δίπολο «Ηθική – Πολιτική» προσθέσουμε και τον ορθολογισμό, τότε μπορούμε να μιλάμε για την ανώτατη μορφή πολιτείας, όπου ο πολιτικός διάλογος θα διεξάγεται με άλλους όρους και θα είναι προσανατολισμένος στην υπεράσπιση του «λογικού» του «πραγματικού» και του «κοινού καλού».

          Όταν οι δημόσιες πολιτικές αντιπαραθέσεις ακολουθούν τους βασικούς όρους του πολιτικού διαλόγου, τότε και ο διάλογος ως διαδικασία προάγεται αλλά και το συμφέρον της πατρίδας υπηρετείται αποτελεσματικότερα. Τα συναισθήματα υποχωρούν, η προπαγάνδα αδυνατίζει και ισχυροποιείται το μέτρο και η λογική. Ο Πρωταγόρας όρισε το διάλογο ως «Το σωφρόνως δούναι και δέξασθαι λόγον».

          Κάθε φορά, λοιπόν που τα εθνικά θέματα τίθενται σε δημόσια συζήτηση και πιέζουν για λύση, δεν είναι υποχρεωτικό οι πολιτικοί να οδηγούνται σε λεκτικές υπερβολές ή σε προσβλητικούς χαρακτηρισμούς. Τα επίθετα «προδότες» και «πατριώτες» (ένας ανούσιος μανιχαϊσμός) πολλές φορές αποκαλύπτουν την ένδεια επιχειρημάτων αλλά το ήθος όλων εκείνων που τα εκφέρουν. Έτσι δίνουν επιχειρήματα στον «αντίπαλο» και καλλιεργούν το φανατισμό και τον εθνικισμό. Ο κίνδυνος δεν προέρχεται εξ ανάγκης πάντοτε από τον «απέναντι» αλλά πολλές φορές από τα δικά μας λάθη.

          «Μάλλον πεφόβημαι τας οικείας ημών αμαρτίας, ή τας των εναντίων διανοίας». (Φοβάμαι περισσότερο τα δικά μας λάθη, παρά τα σχέδια των αντιπάλων μας) Περικλής

          Η ιστορία δικαιώνει εκείνους τους πολιτικούς που θυσιάζοντας ενδεχομένως το πολιτικό τους μέλλον υπηρέτησαν με σθένος και διορατικότητα τα εθνικά δίκαια. Αντίθετα το παρόν «στεφανώνει» τους λαϊκιστές και όσους συνθηματολογούν. Γι αυτό στον πολιτικό διάλογο – στο όνομα της διατύπωσης της συμφερότερης λύσης για τα εθνικά θέματα – προέχει όχι η κριτική αυτή καθεαυτή αλλά η προβολή των θετικών αντιπροτάσεων. Οδηγός κάθε κριτικής ή κάθε πολιτικής πράξης θα πρέπει να είναι η προτροπή του Επίκτητου.

          «Εκάστου έργου σκόποι τα καθηγούμενα και τα ακόλουθα αυτού και ούτως έρχου επ΄ αυτό».

          Επομένως οι πολιτικές φιλονικίες και οι προσωπικές ύβρεις «ημέας στασιάζει…» μικρή σημασία έχουν, αν δεν συνοδεύονται από την αγαθή προαίρεση της διακονίας του συμφέροντος της πατρίδας «οκότερος ημέων πλέω αγαθά την πατρίδα εργάσεται».

          Συνιστά πολιτικό τυχοδιωτισμό να επενδύουν οι πολιτικοί στον άδολο πατριωτισμό των πολιτών και να διαχειρίζονται με δόλο και υστεροβουλία τις φοβίες και ανασφάλειές του. Υπάρχει ο κίνδυνος να διαμορφωθεί το ήθος ενός λαού πάνω στη βάση του φόβου, της αυτοϋποτίμησης ή της αυτοϋπερεκτίμησης. Εξάλλου οι πολιτικοί λειτουργούν και ως ηθικοποιητικοί παράγοντες του λαού.

          «Το της πόλεως ήθος ομοιούται τοις άρχουσι» Ισοκράτης

Πώς η ενοχή «μασκαρεύεται» σε αγάπη και καταστρέφει μια σχέση;

Η ενοχή είναι ένα συναίσθημα δεσμοφύλακας. Μέσα από την ψυχολογική τιμωρία του εαυτού μας, του δίνουμε το δικαίωμα να επαναλάβει το ίδιο λάθος αφού έχει εξιλεωθεί μέσα από το ψυχικό βασανιστήριο της ενοχής και έχει μεταβεί στην αθωότητα. Μέσα από αυτόν τον φαύλο κύκλο επαναλαμβάνει κανείς τις ίδιες συμπεριφορές. Οι ενοχές είναι από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο καθένας μέσα σ’ έναν γάμο.

Το παρελθόν της ανθρωπότητας και του γάμου είναι σε μεγάλο βαθμό στηριγμένο στις ενοχές. Έτσι, κάθε νέα γενιά είναι πιο φορτωμένη από την προηγούμενη. Οι πουριτανικές θρησκείες έχουν δηλητηριάσει τον αυθορμητισμό της ζωής με ενοχές καθώς έτσι χειρίζονται ευκολότερα τους ανθρώπους και τους μετατρέπουν σε σκλάβους των θεσμών. Πρόκειται για έναν μηχανισμό που στρέφει τους ανθρώπους ενάντια στον ίδιο τους τον εαυτό. Αν κάποιος είναι παντρεμένος και αισθανθεί συμπάθεια ή αν γοητευθεί από ένα άτομο του αντίθετου φύλου, θα νιώσει ενοχές, θα το εκλάβει ως αμαρτία. Η ζωή όμως έχει τον δικό της ρυθμό, τη δική της μελωδία. Οι ενοχές είναι ένα παιχνίδι του Εγώ, όπου το ένα μέρος του εαυτού στρέφεται εναντίον του άλλου, ακριβώς επειδή μόνον έτσι μπορεί να επιβιώσει το Εγώ – μέσα από τη σύγκρουση.

Το να ελευθερωθεί κανείς από τις ενοχές σημαίνει ότι θα απελευθερωθεί από το βάρος του παρελθόντος. Αυτό που θα μας απελευθερώσει είναι η συνειδητότητα – μόνο η συνειδητότητα θα μπορέσει να βάλει σε τάξη το Εγώ μας χωρίς να οδηγηθούμε σε μια ατελή ελευθερία, μια ελευθεριότητα.
AdTech Ad

Η συνείδηση δίνει τη λύση διότι, δίχως ενοχές, δε σε ενδιαφέρει ούτε να είσαι άγιος ούτε αμαρτωλός. Κερδίζεις το δικαίωμά να αφήσεις τον εαυτό σου να ζήσει φυσιολογικά, και να γίνει άνθρωπος όχι μέσα από την υποταγή και την πειθαρχία αλλά με το να αποδεχτεί ολοκληρωτικά την αταξία του.

Πολλές φορές, σ’ έναν γάμο η ενοχή λειτουργεί αντισταθμιστικά και κατευναστικά απέναντι σε μια αντίδραση έλλειψης σεβασμού του ορίου του συντρόφου μας: αν, για παράδειγμα, μια γυναίκα πετάξει στα σκουπίδια κάποιες παλιές αναμνηστικές φωτογραφίες του συζύγου της με έρωτες του παρελθόντος, που αποτελούν όμως μέρος της δικής του εξελικτικής πορείας σαν άτομο, θα το αντισταθμίσει ίσως με ένα ρομαντικό δείπνο κάτω από το φως αναμμένων κεριών και με γεμάτο ανταπόκριση σεξ. Το παιχνίδι του κατευνασμού και το μασκάρεμα της ενοχής σε αγάπη μπορεί να παιχτεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και για ένα πλήθος από αιτίες.

Σ’ έναν αυτόφωτο γάμο όμως, ο σύντροφος δε θα αισθανθεί ενοχές επειδή βγήκε για φαγητό με μια παλιά του φίλη. Ούτε θα κατευνάσει την ενοχή του προς τη σύζυγό του και την παραβίαση των ορίων του συμβατικού γάμου κάνοντάς της ένα ακριβό δώρο. Επίσης, αν αυτός το έκανε, η γυναίκα του θα έπρεπε να προβληματιστεί για το κατά πόσο ο ίδιος σέβεται την ελευθερία και το δικαίωμά του σε μια ανοιχτή συντροφικότητα που θα βοηθήσει και τους δύο στην ολοκλήρωση της ατομικότητάς τους.

Στο φλερτ να προκαλείς ερωτική επιθυμία όχι συμπάθεια

Σχετική εικόναΤο φλερτ αποτελεί την πιο ενδιαφέρουσα, αλλά παράλληλα και την πιο δύσκολη περίοδο μιας ερωτικής γνωριμίας. Ενδιαφέρουσα, γιατί υπάρχει έντονη επικοινωνία, ενθουσιασμός κι αγωνία και δύσκολη, γιατί μπορεί πολύ εύκολα να παρεξηγηθεί κάποιος και να παρερμηνεύσει τη συμπεριφορά και τα λεγόμενα του άλλου, μιας και δεν έχει πλήρη εικόνα για εκείνον.

Ο βασικός κανόνας του φλερτ είναι να δείχνουμε απ’ την αρχή την ερωτική επιθυμία μας για τον άλλο. Θα μου πείτε, μα για να φλερτάρουμε εννοείται ότι ποθούμε τον άλλο. Κάνουμε όμως ένα βασικό λάθος αρκετοί και δεν είναι άλλο απ’ τη βιασύνη. Βιαζόμαστε να δεθούμε με τον άλλο, να αισθανθούμε πράγματα, να περάσουμε στο επόμενο επίπεδο της γνωριμίας μας και ξεχνάμε ότι το πρώτο και κύριο στοιχείο μιας ερωτικής επαφής είναι η σωματική έλξη και η πρόκληση σεξουαλικής επιθυμίας.

Πρόκληση σεξουαλικής επιθυμίας δεν είναι να ποζάρω αισθησιακά μέχρι να ερεθίσω τον άλλο, ούτε να κυκλοφορώ με σέξι ενδυμασία και να επιδεικνύω το σώμα μου. Δεν είναι ούτε το σεξ απ’ την πρώτη βραδιά. Είναι να νιώθεις όμορφα με τον εαυτό σου, να αισθάνεσαι ποθητός και να προκαλείς τη σωματική επιθυμία στον άλλο μέσω της επικοινωνίας και της σωματικής επαφής.

Η γλώσσα του σώματος λέει πολλά και καλό είναι να χρησιμοποιούμε το σώμα μας για να διευκολύνουμε τον άλλο να καταλάβει τι θέλουμε. Όσο μεγαλύτερη άνεση έχουμε στις χειρονομίες, στα αγγίγματα, στο ακούμπισμα του ώμου, στα χάδια, στα γέλια, στο ψιθύρισμα στο αυτί, αλλά κι όση μεγαλύτερη οικειότητα υπάρχει, τόσο το καλύτερο.

Τα ερωτικά υπονοούμενα είναι απαραίτητα στοιχεία της επικοινωνίας κατά την περίοδο του φλερτ. Δεν εννοούμε τις φτηνές ατάκες που κυκλοφορούν και τις πλασάρουν πολλοί ως μότο τους για να ρίξουν κάποιον στο κρεβάτι εύκολα. Εννοούμε εκείνον τον κώδικα που αναπτύσσεται μεταξύ δυο ανθρώπων και μπορεί να τους διεγείρει εγκεφαλικά, τις συζητήσεις που μαγεύουν το μυαλό τους και τα ερωτικά μηνύματα που αντιλαμβάνονται μόνο οι ίδιοι.

Το βλέμμα παίζει κυρίαρχο ρόλο. Όταν κοιτάζεις τον άνθρωπο που σε ενδιαφέρει τον κοιτάς με πόθο κι η επιθυμία σου αποτυπώνεται στο κοίταγμά σου. Το άρωμά σου, η αύρα σου, το χαμόγελό σου, ακόμη και οι κινήσεις σου μπορούν να προκαλέσουν ερωτική έλξη.

Κι ερχόμαστε στο τι κάνουμε λάθος, γιατί η αλήθεια είναι ότι πέφτουμε πολύ εύκολα στην παγίδα, ειδικά αν είμαστε τρελά ενθουσιασμένοι και δε χρησιμοποιούμε καθόλου τακτική.

Πολλές φορές, η ανάγκη μας να δεσμευτούμε είναι τέτοια που ξεχνάμε να δώσουμε χρόνο στον άλλο να μας γνωρίσει. Περνάμε σε συζητήσεις και χαρακτηριστικά μας, που ο άλλος θα έπρεπε ν’ ασχοληθεί μ’ αυτά αργότερα. Του μαγειρεύουμε απ’ το πρώτο ραντεβού ή του αποκαλύπτουμε στοιχεία για την οικογένειά μας ή προσωπικά μας δεδομένα.

Θέλουμε να μας συμπαθήσει; Να γίνουμε φίλοι; Να κάνουμε παρέα; Να του δείξουμε ότι είμαστε καλά παιδιά; Όλα αυτά μετράνε σε κάθε ανθρώπινη σχέση, στην ερωτική όμως ή σε εκείνη που εμείς θέλουμε να γίνει ερωτική, οφείλουμε να είμαστε ξεκάθαροι με τον εαυτό μας και να εκφράζουμε με ειλικρίνεια και τόλμη την ερωτική μας επιθυμία.

Δε χρειάζεται να δείξουμε ότι είμαστε καλά παιδιά, ούτε νοικοκυρόπαιδα, ούτε ότι είμαστε εργατικοί, ούτε ότι έχουμε ευρύ, κοινωνικό κύκλο. Θα μας συμπαθήσει ο άλλος, θα μας εκτιμήσει, θα πει και μια καλή κουβέντα, αλλά ερωτικά δε θα μας δει.

Το σημαντικό κατά τη διάρκεια του φλερτ είναι το ερωτικό παιχνίδι. Να δημιουργούμε στον άλλο εικόνες, να του ξυπνάμε ένστικτα και να διεγείρουμε τη σκέψη και το σώμα του μέσω της επικοινωνίας. Το καλό παιδί που κρύβουμε μέσα μας, αν του αρέσουμε, θα το γνωρίσει εν καιρώ. Ο πόθος πρέπει να ξυπνήσει και τα υπόλοιπα θα ‘ρθουν!

Γι’ αυτό, λοιπόν, μη βιάζεστε να εμπλακείτε συναισθηματικά με κάποιον. Χαρείτε το παιχνίδι της αποπλάνησης, βάλτε όλη σας την τέχνη και τη σαγήνη για να κατακτήσετε το στόχο σας και μην ξεχνάτε ότι στο φλερτ είμαστε πάνω απ’ όλα εραστές.

Yuval Noah Harari – Μια σύντομη ιστορία του γκαζόν

Αν η ιστορία δεν ακολουθεί κάποιους συγκεκριμένους κανόνες κι αν δεν μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον της, τότε γιατί να τη μελετάμε; Συχνά φαίνεται ότι ο κύριος στόχος της επιστήμης είναι να προβλέπει το μέλλον - οι μετεωρολόγοι πρέπει να προλέγουν αν αύριο θα βρέχει ή θα έχει λιακάδα· οι οικονομολόγοι πρέπει να ξέρουν αν η υποτίμηση του νομίσματος θα αποτρέψει ή θα επιφέρει την οικονομική κρίση· οι καλοί γιατροί εκτιμούν αν για τη θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα θα είναι πιο αποτελεσματική η χημειοθεραπεία ή οι ακτινοβολίες.   

Με τον ίδιο τρόπο, περιμένουμε από τους ιστορικούς να εξετάζουν τις πράξεις των προγόνων μας ώστε να μπορούμε να επαναλάβουμε τις σοφές τους αποφάσεις και να αποφύγουμε τα λάθη τους. Όμως αυτό δεν γίνεται σχεδόν ποτέ, επειδή ακριβώς το παρόν είναι τόσο διαφορετικό από το παρελθόν. Είναι χάσιμο χρόνου να μελετάμε την τακτική του Αννίβα στον Β' Καρχηδονιακό Πόλεμο για να την αντιγράψουμε στον Γ' Παγκόσμιο. Αυτό που λειτουργούσε καλά στις μάχες του ιππικού δεν θα ωφελεί αναγκαστικά πολύ στον κυβερνοπόλεμο.

Ωστόσο, η επιστήμη δεν έχει να κάνει μόνο με την πρόβλεψη του μέλλοντος. Οι μελετητές σε όλα τα πεδία θέλουν συχνά να διευρύνουν τους ορίζοντές μας, ανοίγοντας έτσι μπροστά μας νέες και άγνωστες μελλοντικές προοπτικές. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την ιστορία. Μολονότι οι ιστορικοί κάνουν περιστασιακά προφητικές απόπειρες (χωρίς αξιοσημείωτη επιτυχία), η μελέτη της ιστορίας έχει κυρίως στόχο να μας επισημάνει δυνατότητες τις οποίες κανονικά δεν θα σκεφτόμασταν. Οι ιστορικοί δεν μελετούν το παρελθόν για να το επαναλάβουμε, αλλά για να απελευθερωθούμε απ’ αυτό.

Όλοι μας έχουμε γεννηθεί σε μια δεδομένη ιστορική πραγματικότητα, στην οποία επικρατούν συγκεκριμένες νόρμες και αξίες, καθώς και ένα μοναδικό οικονομικό και πολιτικό σύστημα. Θεωρούμε αυτή την πραγματικότητα δεδομένη, νομίζοντας πως είναι φυσική, αναπόφευκτη και αναλλοίωτη. Ξεχνάμε ότι ο κόσμος μας δημιουργήθηκε από μια συμπτωματική αλληλουχία γεγονότων και ότι η ιστορία δεν διαμορφώνεται μόνο από την τεχνολογία, την πολιτική και την κοινωνία, αλλά και από τις σκέψεις, τους φόβους και τα όνειρά μας. Το ψυχρό χέρι του παρελθόντος ξεπηδάει από τους τάφους των προγόνων μας, μας γραπώνει από το σβέρκο και στρέφει το βλέμμα μας προς ένα και μοναδικό μέλλον. Νιώθουμε αυτό το χέρι από τη στιγμή που γεννιόμαστε κι έτσι το θεωρούμε φυσικό και αναπόφευκτο κομμάτι του εαυτού μας. Γι’ αυτό σπάνια προσπαθούμε να απελευθερωθούμε απ’ αυτό και να οραματιστούμε ένα διαφορετικό μέλλον.

Η μελέτη της ιστορίας έχει στόχο να χαλαρώσει αυτή τη λαβή του παρελθόντος. Μας επιτρέπει να στρέψουμε το κεφάλι και σε άλλες κατευθύνσεις και να αρέσουμε να προσέχουμε δυνατότητες τις οποίες οι πρόγονοί μας δεν μπορούσαν να φανταστούν ή δεν ήθελαν να τις φανταστούμε εμείς. Παρατηρώντας τη συμπτωματική αλυσίδα των γεγονότων που μας οδήγησαν εδώ, συνειδητοποιούμε πώς σχηματίστηκαν οι ίδιες οι σκέψεις και τα όνειρά μας - και μπορούμε να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε και να ονειρευόμαστε διαφορετικά. Η μελέτη της ιστορίας δεν θα μας πει τι να επιλέξουμε, αλλά μας δίνει τουλάχιστον περισσότερες επιλογές.

Τα κινήματα που θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο συχνά ξεκινούν ξαναγράφοντας την ιστορία, επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους να φανταστούν εκ νέου το μέλλον. Όταν θέλεις να κατέβουν οι εργάτες σε γενική απεργία, οι γυναίκες να ανακτήσουν τον έλεγχο του σώματός τους ή οι καταπιεσμένες μειονότητες να διεκδικήσουν πολιτικά δικαιώματα, το πρώτο βήμα είναι να αφηγηθείς εκ νέου την ιστορία τους. Η νέα ιστορία θα εξηγεί ότι «η σημερινή μας κατάσταση δεν είναι ούτε φυσική ούτε αιώνια. Κάποτε τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Μια τυχαία σειρά γεγονότων δημιούργησε τον άδικο κόσμο που γνωρίζουμε σήμερα. Αν ενεργήσουμε σωστά, μπορούμε να αλλάξουμε αυτό τον κόσμο και να δημιουργήσουμε έναν καλύτερο». Γι’ αυτό οι μαρξιστές αφηγούνται την ιστορία του καπιταλισμού· οι φεμινίστριες μελετούν το σχηματισμό των πατριαρχικών κοινωνιών και οι Αφροαμερικανοί μνημονεύουν τη φρίκη του δουλεμπορίου. Ο στόχος δεν είναι να διαιωνίσουν το παρελθόν, αλλά -αντίθετα- να απελευθερωθούν από αυτό.

Ό,τι ισχύει για τις μεγάλες κοινωνικές επαναστάσεις ισχύει εξίσου και στο μικροεπίπεδο της καθημερινής ζωής. Ένα νεαρό ζευγάρι που χτίζει το καινούργιο του σπίτι μπορεί να ζητήσει από τον αρχιτέκτονα να βάλει ένα ωραίο γκαζόν στην μπροστινή αυλή. Γιατί γκαζόν; «Γιατί το γκαζόν είναι όμορφο», θα εξηγούσε το ζευγάρι. Γιατί όμως το βρίσκουν όμορφο; Υπάρχει πίσω του μια ιστορία.

Οι τροφοσυλλέκτες της Λίθινης Εποχής δεν καλλιεργούσαν γρασίδι στην είσοδο της σπηλιάς τους. Στην Ακρόπολη της Αθήνας, στο Καπιτώλιο της Ρώμης, στο Ναό της Ιερουσαλήμ ή στην Απαγορευμένη Πόλη του Πεκίνου δεν υπήρχε καμία πράσινη έκταση για να υποδέχεται τους επισκέπτες. Η ιδέα να καλλιεργείται γρασίδι στην είσοδο των ιδιωτικών κατοικιών και των δημόσιων κτιρίων γεννήθηκε στα κάστρα των Γάλλων και των Άγγλων αριστοκρατών στον ύστερο Μεσαίωνα. Στην πρώιμη νεωτερική εποχή, η συνήθεια αυτή ρίζωσε και έγινε έμβλημα των ευγενών.

Το καλοδιατηρημένο γκαζόν απαιτούσε έκταση και πολλή δουλειά, ιδίως την εποχή που δεν υπήρχαν ακόμα μηχανές του γκαζόν και αυτόματο πότισμα. Σε αντάλλαγμα, το γκαζόν δεν παράγει τίποτα αξίας. Δεν μπορείς ούτε να βοσκήσεις ζώα εκεί, γιατί θα το ποδοπατούσαν και θα το κατέστρεφαν. Οι φτωχοί χωρικοί δεν μπορούσαν να ξοδεύουν πολύτιμη γη και χρόνο για το γκαζόν. Επομένως, η περιποιημένη έκταση στην είσοδο του σατό ήταν ένα σύμβολο κοινωνικής θέσης που κανείς δεν μπορούσε να αντιγράψει. Δήλωνε ευθαρσώς σε κάθε περαστικό:

«Είμαι τόσο πλούσιος και ισχυρός κι έχω τόσα εκτάρια γης και δουλοπάροικους, που η τσέπη μου σηκώνει αυτή την πολυτέλεια».

Όσο μεγαλύτερο και πιο περιποιημένο ήταν το γκαζόν, τόσο ισχυρότερη η δυναστεία. Αν πήγαινες επίσκεψη σε κάποιο δούκα κι έβλεπες το γκαζόν του σε κακή κατάσταση, ήξερες ότι είχε προβλήματα. Το πολύτιμο γκαζόν ήταν συχνά το σκηνικό για σημαντικούς εορτασμούς και κοινωνικά γεγονότα κι όλο τον άλλο καιρό ήταν απαγορευμένος χώρος. Μέχρι σήμερα, σε αμέτρητα παλάτια, κυβερνητικά κτίρια και δημόσιους χώρους, μια αυστηρή επιγραφή προειδοποιεί «Μην πατάτε το πράσινο». Στο παλιό μου κολέγιο στην Οξφόρδη, όλο το προαύλιο αποτελούνταν από ένα μεγάλο, ελκυστικό γκαζόν, στο οποίο επιτρεπόταν να πατάμε και να καθόμαστε μόνο μία μέρα το χρόνο. Όλες τις υπόλοιπες μέρες, αλίμονο στον φτωχό φοιτητή που θα βεβήλωνε με το πόδι του το ιερό έδαφος.

Τα παλάτια των βασιλιάδων και τα κάστρα των βαρόνων μετέτρεψαν το γκαζόν σε σύμβολο εξουσίας. Όταν κατά την ύστερη νεωτερικότητα οι βασιλιάδες ανατράπηκαν και οι βαρόνοι καρατομήθηκαν, οι καινούργιοι πρόεδροι και πρωθυπουργοί κράτησαν το γκαζόν. Κοινοβούλια, ανώτατα δικαστήρια, προεδρικές κατοικίες και άλλα δημόσια κτίρια δήλωναν όλο και συχνότερα την εξουσία τους με σειρές από καταπράσινα χόρτα. Ταυτόχρονα, το γκαζόν κατέκτησε και τον κόσμο του αθλητισμού.

Για χιλιάδες χρόνια, οι άνθρωποι έπαιζαν σε κάθε είδους έδαφος, από τον πάγο μέχρι την έρημο. Ωστόσο, τους δύο τελευταίους αιώνες, τα πραγματικά σημαντικά παιχνίδια -όπως το ποδόσφαιρο και το τένις- παίζονται στο χορτάρι. Αρκεί βέβαια να έχεις τα χρήματα. Στις φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο, η μελλοντική γενιά του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου κλοτσάει αυτοσχέδιες μπάλες πάνω στην άμμο και το χώμα. Όμως στα εύπορα προάστια οι γιοι των πλουσίων διασκεδάζουν πάνω σε σχολαστικά περιποιημένο γκαζόν.

Έτσι οι άνθρωποι συνήθισαν να ταυτίζουν το γκαζόν με την πολιτική ισχύ, το κοινωνικό στάτους και τον οικονομικό πλούτο. Δεν είναι παράξενο που τον 19ο αιώνα η ανερχόμενη αστική τάξη υιοθέτησε με ενθουσιασμό το γκαζόν. Στην αρχή, μόνο οι τραπεζίτες, οι δικηγόροι και οι βιομήχανοι μπορούσαν να πληρώσουν για τέτοιες πολυτέλειες στην ιδιωτική τους κατοικία. Όταν όμως η Βιομηχανική Επανάσταση διεύρυνε τη μεσαία τάξη και δημιούργησε τη μηχανή ίου γκαζόν και το αυτόματο πότισμα, εκατομμύρια οικογένειες μπορούσαν να αποκτήσουν λίγο γρασίδι στο σπίτι τους. Στα αμερικανικά προάστια, το περιποιημένο γκαζόν από πολυτέλεια των πλουσίων μετατράπηκε σε είδος πρώτης ανάγκης της μεσαίας τάξης.

Τότε προστέθηκε κάτι καινούργιο στο προαστιακό τελετουργικό. Μετά την κυριακάτικη λειτουργία στην εκκλησία, πολλοί άνθρωποι κούρευαν με αφοσίωση το γκαζόν τους. Καθώς περπατούσες στο δρόμο, μπορούσες να εκτιμήσεις γρήγορα τον πλούτο και τη θέση κάθε οικογένειας κρίνοντας από το μέγεθος και την ποιότητα του γκαζόν στην μπροστινή αυλή. Το γρασίδι είναι σήμερα η πιο διαδεδομένη καλλιέργεια στις ΗΠΑ, μετά το καλαμπόκι και το σιτάρι, και η βιομηχανία του γκαζόν (φυτά, λίπασμα, χλοοκοπτικά, ποτιστικά, κηπουροί) έχει τζίρο δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο.

Το γκαζόν δεν παρέμεινε μια αποκλειστικά ευρωπαϊκή και αμερικανική τρέλα. Ακόμα και άνθρωποι που δεν έχουν επισκεφτεί ποτέ τους την κοιλάδα του Λίγηρα βλέπουν τους προέδρους των ΗΠΑ να βγάζουν λόγους στο γκαζόν του Λευκού Οίκου, σημαντικούς ποδοσφαιρικούς αγώνες να διεξάγονται σε καταπράσινα γήπεδα και τον Χόμερ Σίμπσον να τσακώνεται με τον Μπαρτ για το ποιος θα κουρέψει το γκαζόν. Άνθρωποι σε όλο τον κόσμο συνδέουν το γκαζόν με την εξουσία, το χρήμα και το κύρος.

Έτσι, το γκαζόν έχει επεκταθεί παντού και τώρα έχει βαλθεί να κατακτήσει ακόμα και την καρδιά του μουσουλμανικού κόσμου. Το πρόσφατα χτισμένο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης του Κατάρ είναι περιτριγυρισμένο από υπέροχο γκαζόν, που θυμίζει πολύ περισσότερο τις Βερσαλλίες του Λουδοβίκου ΙΔ' παρά τη Βαγδάτη του Χαρούν αλ Ρασίντ. Ο κήπος σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από μια αμερικανική εταιρία και τα πάνω από 100.000 τετραγωνικά μέτρα γρασίδι -στη μέση της αραβικής ερήμου- χρειάζονται ασύλληπτες ποσότητες νερού καθημερινά για να διατηρούνται πράσινα. Στο μεταξύ, στα προάστια της Ντόχα και του Ντου-μπάι, οικογένειες της μεσαίας τάξης καμαρώνουν για το γκαζόν τους. Αν δεν ήταν οι λευκές κελεμπίες και τα μαύρα χιτζάμπ, θα μπορούσε κανείς εύκολα να νομίζει ότι βρίσκεται στις Μεσοδυτικές πολιτείες κι όχι στη Μέση Ανατολή.

Τώρα που έχετε διαβάσει αυτή τη σύντομη ιστορία του γκαζόν, όταν αρχίσετε να σχεδιάζετε το σπίτι των ονείρων σας μπορεί να ξανασκεφτείτε αν θέλετε να έχει γκαζόν στη μπροστινή αυλή. Εξακολουθείτε βέβαια να μπορείτε να το κάνετε ελεύθερα. Αλλά είστε επίσης ελεύθεροι να αποτινάξετε το πολιτιστικό φορτίο που σας έχει κληροδοτηθεί από ευρωπαίους δούκες, μεγιστάνες καπιταλιστές και τους Σίμπσονς - και να φανταστείτε έναν γιαπωνέζικο πετρόκηπο ή κάποιο εντελώς νέο δημιούργημα.

Αυτός είναι ο καλύτερος λόγος να μαθαίνουμε ιστορία: όχι για να προβλέψουμε το μέλλον, αλλά για να απελευθερωθούμε από το παρελθόν και να μπορέσουμε να φανταστούμε εναλλακτικά πεπρωμένα. Φυσικά δεν πρόκειται για πλήρη ελευθερία -δεν μπορούμε να μη διαμορφωνόμαστε από το παρελθόν-, αλλά λίγη ελευθερία είναι καλύτερη από καθόλου.

Θα με πάρεις μια αγκαλιά;

Υπάρχουν φορές που το συναίσθημά μας είναι τόσο μεγάλο που γίνεται ανάγλυφο σε κάθε εκατοστό του κορμιού μας. Κι αυτό, γιατί εκείνη τη στιγμή μας ρωτάει κάτι που δεν θα μπορούσε να το κάνει με κανένα άλλον τρόπο. Θα με πάρεις μια αγκαλιά;

Ωστόσο, όσο κι αν μου το ζητά, συνήθως κλείνω τα αφτιά μου ωσάν αυτό που λέει να είναι το μεγαλύτερός μου φόβος. Ο θυμός και η θλίψη, όμως, δεν παύουν να έχουν την ίδια ανάγκη με την χαρά• να τα αποδεκτώ. Να τους δώσω φωνή και να τα μοιραστώ. Το βλέπουμε στη φύση, σε όλα τα ζώα που δημιουργούν οικογένειες.

Όταν ένας λύκος αλυχτάει από το παράπονο, αλυχτούν όλοι μαζί του και, μετά από λίγο, ο πόνος γίνεται διαχειρίσιμος γιατί τον έχει μοιραστεί. Όταν ένα λιοντάρι είναι θυμωμένο που επιτίθενται στη λεία του, το εμπεριέχει όλη η αγέλη και αυτομάτως ο θυμός γίνεται υπεράσπιση.

Το συναίσθημα, λοιπόν, μεταξύ άλλων, είναι ένα αίτημα που καλεί τον άλλον να ανταποκριθεί. Και είναι αυτό ακριβώς που φοβίζει. Το ότι πρέπει να σε συναισθανθώ, πρέπει να σε νιώσω, πρέπει να σε αντέξω – και αυτό είναι και το δύσκολο αφού, για να αντέξω τον πόνο σου, χρειάζεται πρώτα να έχω καταφέρει να αντέξω τον δικό μου. Εκείνος που δεν αντέχει τον θυμό μου, είναι γιατί κάποτε δεν άντεξαν και τον δικό του και αναγκάστηκε να τον εγκαταλείψει. Εκείνος που δεν αντέχει τη θλίψη μου, είναι γιατί κάποτε έκλαψε και δεν τον αγκάλιασε κανείς και από τότε τρέχει μακριά από τον πόνο. Και με έναν ίδιο τρόπο, απορρίπτει αυτό για το οποίο τον απέρριψαν και τον ίδιο.

Σε αυτό τον αυτοματισμό, η απάντηση είναι μία. Να καταλάβω ότι, κάθε φορά που εγκαταλείπω κάτι που αισθάνομαι, επαναλαμβάνω το ίδιο απορριπτικό μοτίβο που με έκανε να το αισθάνομαι. Κάθε φορά που γυρνάω την πλάτη στον πόνο μου, γίνομαι η ίδια πλάτη που μου γύρισαν και τότε και με πληγώνω ξανά, ακόμα κι αν στο μυαλό μου το εκλογικεύω.

Κι η διαδρομή προς αυτή την συνειδητοποίηση, έχει ένα μεγάλο βιωματικό κομμάτι μέσα. Το να αντιπαρατεθώ με το μην φοβάμαι να σχετιστώ με τον θυμό ή την θλίψη, ώστε να βρω τον εαυτό μου που βρίσκεται μέσα τους. Να μην φοβάμαι να σχετιστώ με αυτό που νιώθω γιατί υπάρχω μέσα του. Με κουβαλά, με περιέχει, με περιλαμβάνει. Γιατί, λοιπόν, να φοβάμαι να τα αγκαλιάσω με το να του δώσω φωνή, να το επικοινωνήσω, ξηλώνοντας την ενοχή από επάνω του.

Τί κι αν θυμώσω και το εκφράσω; Τί κι αν στενοχωρηθώ και κλάψω γοερά; Είναι εκεί η ανάγκη μου μικρότερη από όταν θέλω να μοιραστώ την χαρά; Δεν θέλω να με αγκαλιάσουν για αυτό που νιώθω και όχι για αυτό που θα έπρεπε να νιώθω; Δεν έχω ανάγκη να αισθανθώ ότι είμαι αποδεκτός ολόκληρος κι όχι μόνο αν ακρωτηριάζομαι; Δεν οφείλω, όπως με το σώμα μου, να χρησιμοποιώ όλα τα μέλη της ψυχής μου;

Αυτό, όμως, θα συμβεί μονάχα με το να φερθώ στο συναίσθημα μέσα μου με κατανόηση. Ακριβώς όπως όταν ήμασταν μικροί και, καθώς δεν μπορούσαμε να ακολουθήσουμε τον ρυθμό, χορεύαμε επάνω στα πόδια των γονιών μας. Με αυτή την ευγένεια. Με το να απαντήσω στο ερώτημα που μου απευθύνει: “θα με πάρεις μια αγκαλιά;” Με το να με πάρω μια αγκαλιά τόσο σφικτή που θα περάσει το θυμό την θλίψη, την απογοήτευση, την ματαίωση. Με το να με πάρω μια αγκαλιά τόσο σφικτή που θα την νιώσει μέχρι και το παιδί μέσα μου και θα αισθανθεί αρκετά ασφαλές να με ακολουθήσει στο ερεβοκτόνο φως.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Β' Ο ΕΠΟΝΟΜΑΖΟΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΩΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΤΟΝΟΣ (958 - 1025)

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Β' Ο ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΤΟΝΟΣ    ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Β' Ο ΜΑΚΕΔΩΝ

Ο Βασίλειος Β' (958 - 15 Δεκεμβρίου 1025), ο επονομαζόμενος Βουλγαροκτόνος, ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας της Μακεδονικής δυναστείας, ο οποίος βασίλεψε από τις 10 Ιανουαρίου 976 έως το θάνατό του στις 15 Δεκεμβρίου 1025, χαρίζοντας την τελευταία περίοδο πολιτικής ακμής στην αυτοκρατορία.

Το πρώτο μέρος της μακράς βασιλείας του χαρακτηρίστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο ενάντια σε πανίσχυρους στρατηγούς από την αριστοκρατία της Ανατολίας. Μετά την υποταγή τους, ο Βασίλειος επέβλεψε τη σταθεροποίηση και την επέκταση των ανατολικών συνόρων της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και, πάνω απ' όλα, την τελική και πλήρη υποταγή της Βουλγαρίας, τον κυριότερο ευρωπαϊκό εχθρό της αυτοκρατορίας. Γι' αυτό και ονομάστηκε από μεταγενέστερους συγγραφείς ως Βουλγαροκτόνος, με το οποίο είναι ευρύτερα γνωστός.

Κατά το θάνατό του, η αυτοκρατορία εκτεινόταν από τη Νότια Ιταλία μέχρι τον Καύκασο και από το Δούναβη μέχρι την Παλαιστίνη. Παρά τους σχεδόν συνεχείς πολέμους, ο Βασίλειος Β' έδειξε επίσης διοικητικές ικανότητες, μειώνοντας τη δύναμη των μεγάλων γαιοκτημόνων, που κυριαρχούσαν στη διοίκηση και στο στρατό, και γεμίζοντας τα θησαυροφυλάκια της αυτοκρατορίας.

Πολύ μεγάλης σημασίας ήταν η απόφαση του Βασιλείου να προσφέρει το χέρι της αδελφής του, Άννας, στον Βλαδίμηρο Α' του Κιέβου, σε αντάλλαγμα για τη στρατιωτική του υποστήριξη, γεγονός που οδήγησε στον εκχριστιανισμό των Ρως και την ενσωμάτωση της Ρωσίας στην πολιτιστική σφαίρα του Βυζαντίου.

Γέννηση και Παιδική Ηλικία

Ο Βασίλειος Β' γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 958 και ήταν γιος του αυτοκράτορα Ρωμανού Β' και της αυτοκράτειρας Θεοφανούς, η οποία ήταν Ελληνίδα, γεννημένη στη Λακωνία. Η πατρική του καταγωγή είναι άγνωστη καθώς στον υποτιθέμενο πρόγονό του, τον Βασίλειο Α', ιδρυτή της δυναστείας, αποδίδεται αρμενική, σλαβική ή ελληνική καταγωγή.

Επιπλέον, είναι πιθανό ότι ο βιολογικός πατέρας του Λέοντα ΣΤ' (προπάππου του Βασιλείου Β') ήταν ο Μιχαήλ Γ΄ και όχι ο Βασίλειος Α'. Η οικογένεια του Μιχαήλ Γ' ήταν Μικρασιάτες από τη Φρυγία και μιλούσαν ελληνικά. Το 960, όταν ο Βασίλειος ήταν δύο ετών, ο πατέρας του τον έκανε συναυτοκράτορα. Όμως το 963 ο πατέρας του πέθανε ενώ ο Βασίλειος ήταν μόλις 5 ετών.

Επειδή ο Βασίλειος και ο αδελφός του, ο μελλοντικός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Η' (βασίλεψε από το 1025 έως το 1028), ήταν πολύ μικροί για να βασιλέψουν, η μητέρα τους Θεοφανώ παντρεύτηκε έναν από τους κορυφαίους στρατηγούς του Ρωμανού, τον Νικηφόρο Β' Φωκά, ο οποίος στέφθηκε αυτοκράτορας το ίδιο έτος. Το 969 ο Νικηφόρος Φωκάς δολοφονήθηκε από τον ανηψιό του, Ιωάννη Τσιμισκή, ο οποίος έγινε αυτοκράτορας και βασίλεψε για 7 χρόνια.

Τέλος, όταν ο Ιωάννης Τσιμισκής πέθανε στις 10 Ιανουαρίου του 976, ο 18χρονος τότε Βασίλειος Β' ανέλαβε πλέον τα καθήκοντα του αυτοκράτορα.

Εξεγέρσεις στην Ασία και Συμμαχία με τους Ρως

Ο Βασίλειος ήταν γενναίος στρατιώτης και εξαιρετικός ιππέας και έμελλε να αποδείξει ότι ήταν ισχυρός ηγέτης και ικανός στρατηγός. Στην αρχή δεν έδειξε την πλήρη έκταση της ενέργειάς του. Στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του, η διοίκηση παρέμεινε στα χέρια του ευνούχου Βασίλειου Λεκαπηνού (νόθου γιου του αυτοκράτορα Ρωμανού Α'), προέδρου της Γερουσίας. Ο Λεκαπηνός ήταν ένας πανούργος και προικισμένος άνθρωπος, ο οποίος ήλπιζε ότι οι νέοι αυτοκράτορες θα ήταν μαριονέτες του. 

Ο Βασίλειος περίμενε και παρακολουθούσε χωρίς να παρεμβαίνει, μαθαίνοντας όμως τις λεπτομέρεις των διοικητικών επιχειρήσεων και εμβαθύνοντας στη στρατιωτική επιστήμη. Ακόμα και ο Νικηφόρος Φωκάς και ο Ιωάννης Τσιμισκής, που ήταν εξαιρετικοί στρατιωτικοί διοικητές, αποδείχθηκε ότι δεν ήταν τόσο καλοί στη διοίκηση του κράτους.

Προς το τέλος της βασιλείας του, ο Ιωάννης Τσιμισκής είχε προγραμματίσει καθυστερημένα να περιορίσει τη δύναμη των μεγάλων γαιοκτημόνων, και ο θάνατός του, ο οποίος ήρθε αμέσως μετά την ομιλία του εναντίον τους, δημιούργησε φήμες ότι ο Τσιμισκής δηλητηριάστηκε από τον Βασίλειο Λεκαπηνό, ο οποίος είχε αποκτήσει παράνομα τεράστια ακίνητη περιουσία και φοβόταν την έρευνα και την τιμωρία του.
 
Ως αποτέλεσμα των αποτυχιών των άμεσων προκατόχων του, ο Βασίλειος Β' βρέθηκε από την αρχή της βασιλείας του αντιμέτωπος μ' ένα σοβαρό πρόβλημα καθώς δύο μέλη της πλούσιας στρατιωτικής ελίτ της Μικράς Ασίας, ο Βάρδας Σκληρός (παλαιότερα στενός συνεργάτης του Ιωάννη Τσιμισκή) και ο Βάρδας Φωκάς, διέθεσαν αρκετούς πόρους για να προβούν σε ανοικτές εξεγέρσεις εναντίον της κεντρικής εξουσίας. 

Το κύριο κίνητρο των δύο ανδρών, οι οποίοι ήταν έμπειροι αλλά αλληλοσυγκρουόμενοι στρατηγοί, ήταν να αναρριχηθούν στον αυτοκρατορικό θρόνο και να εκμηδενίσουν το ρόλο και την επιρροή του Βασίλειου. Ο Βασίλειος, δείχνοντας την τάση για σκληρότητα που θα γίνει το σήμα κατατεθέν του, ανέλαβε να τους αντιμετωπίσει ο ίδιος και κατέστειλε τις εξεγέρσεις τόσο του Σκληρού (το 979) όσο και του Φωκά (το 989).
 
 
Αυτές οι εξεγέρσεις είχαν βαθιά επίδραση στις προοπτικές και τη μέθοδο διακυβέρνησης του Βασίλειου Β'. Ο ιστορικός Μιχαήλ Ψελλός περιγράφει τον ηττημένο Σκληρό να συμβουλεύει τον αυτοκράτορα να καθαιρεί τους κυβερνήτες που γίνονται υπερβολικά περήφανοι, να μην αφήνει στους στρατηγούς που είναι σε εκστρατείες να έχουν πολλούς πόρους, να τους εξαντλεί με άδικες ενέργειες για να είναι απασχολημένοι συνεχώς με υποθέσεις, να μην επιτρέπει την παρουσία γυναικών στα αυτοκρατορικά συμβούλια, να μην είναι προσβάσιμος σε κανέναν και να μοιράζεται με λίγους τα προσωπικά του σχέδια. 

Ο Βασίλειος φαίνεται πως έλαβε πολύ σοβαρά υπόψη του αυτή τη συμβουλή. Για να αντιμετωπίσει την τελευταία εξέγερση, ο Βασίλειος συμμάχησε με τον πρίγκιπα Βλαδίμηρο Α' του Κιέβου, ο οποίος το 988 είχε καταλάβει τη Χερσώνα, την κύρια αυτοκρατορική βάση στην Κριμαία. Ο Βλαδίμηρος προσφέρθηκε να αφήσει τη Χερσώνα και να ενισχύσει με 6.000 στρατιώτες τον Βασίλειο, ζητώντας ως αντάλλαγμα να παντρευτεί την αδελφή του Βασίλειου, Άννα.

Στην αρχή, ο Βασίλειος δίστασε καθώς οι Βυζαντινοί έβλεπαν όλα τα έθνη της Βόρειας Ευρώπης, είτε ήταν Φράγκοι είτε ήταν Σλάβοι, ως βάρβαρους, αλλά και η ίδια η Άννα δεν ήθελε να παντρευτεί έναν βάρβαρο ηγέτη. Ο Βλαδίμηρος είχε κάνει μακρόχρονη έρευνα σε διάφορες θρησκείες, στέλνοντας μάλιστα και αντιπροσώπους σε διάφορες χώρες. Ο γάμος δεν ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίο επέλεξε την ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία.

Όταν ο Βλαδίμηρος υποσχέθηκε να βαπτιστεί ο ίδιος χριστιανός και να προσηλυτίσει το λαό του στο χριστιανισμό, ο Βασίλειος συμφώνησε. Ο Βλαδίμηρος και η Άννα παντρεύτηκαν στην Κριμαία το 989. Η επιστράτευση των Ρως έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον τερματισμό της εξέγερσης και αποτέλεσαν τη βάση του Τάγματος των Βαράγγων. Έτσι κερδήθηκε η κρίσιμη μάχη της Αβύδου ενάντια στις δυνάμεις της οικογένειας Φωκά τον Απρίλιο του 989, ενώ στη συνέχεια συνθηκολόγησε ο Βάρδας Σκληρός.

Επιπλέον, ο γάμος του Βλαδίμηρου και της Άννας είχε σημαντικές μακροπρόθεσμες συνέπειες, σηματοδοτώντας την έναρξη της διαδικασίας με την οποία το Μέγα Δουκάτο της Μόσχας πολλούς αιώνες αργότερα θα αυτοανακηρυσσόταν "Η Τρίτη Ρώμη" και θα διεκδικούσε την πολιτική και πολιτιστική κληρονομιά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μετά τις εξεγέρσεις ακολούθησε η πτώση του Βασίλειου Λεκαπηνού.

Ο Λεκαπηνός κατηγορήθηκε ότι συνωμοτούσε με τους εξεγερθέντες και τιμωρήθηκε με εξορία και με δήμευση της τεράστιας περιουσίας του. Προσπαθώντας να προστατέψει τις χαμηλές και τις μεσαίες κοινωνικές τάξεις, ο Βασίλειος Β' έκανε αδίστακτο πόλεμο κατά του συστήματος της τεράστιας περιουσίας που αναπτύχθηκε στη Μικρά Ασία. Το 995, επιστρέφοντας με το στρατό του από την Ανατολή μέσω της Καππαδοκίας, έτυχε πλουσιοπάροχης φιλοξενίας από τον Ευστάθιο Μαλεϊνό, μέλος ισχυρής οικογένειας που είχε παρασταθεί στους Φωκάδες.

Αντί να τον ευχαριστήσει, τον μετέφερε αναγκαστικά στην Κωνσταντινούπολη και όταν πέθανε του δήμευσε την κτηματική περιουσία του. Το 996 νομοθέτησε την πιο απόλυτη απαγόρευση κατά της απόκτησης γαιών από τους ισχυρούς. Ακόμα και εάν κάποιος ισχυρός είχε κατοχή 40 ετών, και άσχετα των οποιωνδήποτε βελτιώσεων εκ μέρους του “δυνατού”, ο αδύνατος μπορούσε να επανακτήσει την περιουσία του, και μάλιστα χωρίς να επιστρέψει το αρχικό τίμημα.
 
                                                                                      Η ΡΩΜΑΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ 
 
 Εκστρατείες εναντίον των Αράβων

Έχοντας θέσει τέρμα στις εσωτερικές διαμάχες, ο Βασίλειος Β' έστρεψε την προσοχή του σε άλλους εχθρούς της αυτοκρατορίας. Οι βυζαντινοί εμφύλιοι πόλεμοι είχαν εξασθενήσει τη θέση της αυτοκρατορίας στα ανατολικά και οι κατακτήσεις του Νικηφόρου Φωκά και του Ιωάννη Τσιμισκή παρά λίγο να βρεθούν στα χέρια των Φατιμιδών. Μετά από δύο βαριές ήττες του δούκα της Αντιόχειας, Μιχαήλ Βούρτζη, το 992 και το 994, το Χαλέπι πολιορκήθηκε και η Αντιόχεια απειλήθηκε από το στρατό των Φατιμιδών. 

Το 995, ο Βασίλειος Β' μαζί με ένα στρατό 40.000 ανδρών (και με 80.000 μουλάρια) ξεκίνησε εκστρατεία κατά των Φατιμιδών, ανακουφίζοντας το Χαλέπι. Η ταχύτητα της αφίξεως του στρατού του Βασιλείου ήταν εντυπωσιακή για τα δεδομένα της εποχής. Σε δεκαπέντε μόλις μέρες ο στρατός του διέσχισε την απόσταση από τις χιονοσκέπαστες κορυφές της Μακεδονίας μέχρι τις ερήμους της Συρίας. Στη συνέχεια απέκτησε τον έλεγχο της πεδιάδας του Ορόντη και διεξάγοντας επιδρομές νοτιότερα, κατέλαβε όλες τις πόλεις από την Έμεσα μέχρι την Τρίπολη στο σημερινό Λίβανο.
 
Αν και δεν είχε αρκετές δυνάμεις για να μπει στην Παλαιστίνη και να ανακτήσει την Ιερουσαλήμ, ο Βασίλειος Β' κατάφερε να ενσωματώσει στην αυτοκρατορία το μεγαλύτερο μέρος της Συρίας. Κανένας αυτοκράτορας από την εποχή του Ηράκλειου δεν κατάφερε να κρατήσει αυτά τα εδάφη, τα οποία παρέμειναν μέρος της αυτοκρατορίας για τα επόμενα 75 χρόνια.

Η Κατάκτηση της Βουλγαρίας

Ο Βασίλειος Β' ήθελε να αποκαταστήσει την αυτοκρατορία στα εδάφη που είχαν χαθεί στο παρελθόν. Στις αρχές της δεύτερης χιλιετίας, αποφάσισε να αντιμετωπίσει τον μεγαλύτερο εχθρό του, τον Σαμουήλ της Βουλγαρίας. Η Βουλγαρία υποτάχθηκε εν μέρει στον Ιωάννη Τσιμισκή, αλλά μέρη της χώρας παρέμειναν εκτός του ελέγχου των Βυζαντινών.

Στα τέλη του 10ου αιώνα, οι κλυδωνισμοί στο εσωτερικό της Βυζαντινής αυτοκρατορίας ευνόησαν την ανάπτυξη του βουλγαρικού επεκτατισμού σε ολόκληρη τη χερσόνησο του Αίμου. Με ηγέτη τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι ίδρυσαν ανεξάρτητο κράτος εκτεινόμενοι προς Βορρά μέχρι το Δούναβη και προς Νότο μέχρι τη Θεσσαλία, ενώ οι ληστρικές επιδρομές που επιχειρούσαν ακόμη και μέχρι την Πελοπόννησο είχαν εξελιχθεί σε μάστιγα για την αυτοκρατορία.

Η βυζαντινή κυβέρνηση προσπάθησε να προκαλέσει διχόνοια στις τάξεις των Βουλγάρων επιτρέποντας κατ' αρχάς τη διαφυγή του αιχμάλωτου αυτοκράτορα της Βουλγαρίας, Μπορίς Β'. Μετά την αποτυχία του εγχειρήματος, και κατά τη διάρκεια μίας ανάπαυλας της διαμάχης του με την αριστοκρατία, ο Βασίλειος οδήγησε ένα στρατό 30.000 ανδρών στη Βουλγαρία και πολιόρκησε την πόλη Σρεντέρς (σημερινή Σόφια) το 986. 

Έχοντας απώλειες και ανησυχώντας για την αφοσίωση μερικών από τους κυβερνήτες του, ο Βασίλειος ήρε την πολιορκία και αποφάσισε να υποχωρήσει προς τη Θράκη. Όμως στις 17 Αυγούστου του 986, έπεσε σε ενέδρα και υπέστη σοβαρή ήττα στη Μάχη που έγινε στις Πύλες του Τραϊανού, γεγονός που σημάδεψε για όλη του τη ζωή την πολιτική του απέναντι στους Βούλγαρους.

Ο Βασίλειος διέφυγε με τη βοήθεια του Τάγματος των Βαράγγων και προσπάθησε να καλύψει τις απώλειές του στρέφοντας τον αδελφό του Σαμουήλ, Ααρών, εναντίον του. Ο Ααρών δελεάστηκε από την πρόταση του Βασίλειου να του προσφέρει την αδελφή του, Άννα, σε γάμο (η ίδια που δύο χρόνια αργότερα παντρεύτηκε τον Βλαδίμηρο του Κιέβου), αλλά οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν όταν ο Ααρών ανακάλυψε ότι η νύφη που του έστειλε ο Βασίλειος δεν ήταν η Άννα.

Το 987 ο Σαμουήλ εξουδετέρωσε τον Ααρών, ενώ ο Βασίλειος ήταν απασχολημένος πολεμώντας εναντίον του Σκληρού και του Φωκά στη Μικρά Ασία. Παρόλο που το 991 συνελήφθη ο αυτοκράτορας της Βουλγαρίας, Ρομάν, ο Βασίλειος Β' έχασε από τους Βούλγαρους τη Μοισία.

Το 992 ο Βασίλειος Β' υπέγραψε συνθήκη με τον δόγη της Βενετίας, Πιέτρο Ορσεόλο Β', σύμφωνα με την οποία η Βενετία θα πλήρωνε λιγότερους τελωνειακούς δασμούς στην Κωνσταντινούπολη σε αντάλλαγμα για τη συμφωνία της στη μεταφορά βυζαντινών στρατευμάτων στη νότια Ιταλία, σε περιόδους πολέμου.

Τα χρόνια που ο Βασίλειος ήταν απασχολημένος με τις εσωτερικές εξεγέρσεις και την ανάκτηση των ανατολικών συνόρων, ο Σαμουήλ επέκτεινε την κυριαρχία του από την Αδριατική θάλασσα μέχρι τον Εύξεινο Πόντο ανακτώντας τα περισσότερα εδάφη που είχε η Βουλγαρία πριν την εισβολή του Σβιατοσλάβ Α' του Κιέβου. Επίσης ήταν επικεφαλής καταστροφικών επιδρομών στην κεντρική Ελλάδα, που αποτελούσε μέρος της βυζαντινής επικράτειας. 

Όμως, το 996 ο Βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός επέτυχε συντριπτική νίκη ενάντια στο βουλγαρικό στρατό στη Μάχη του Σπερχειού. Ωστόσο ο Σαμουήλ και ο γιος του,Γαβριήλ Ρωμανός, κατάφεραν να διαφύγουν. Από το έτος 1000, ο Βασίλειος Β' ήταν ελεύθερος πλέον να επικεντρωθεί σε έναν πόλεμο κατά της Βουλγαρίας, έναν πόλεμο τον οποίο προσέγγισε με επιμονή και στρατηγική διορατικότητα. Εκείνη τη χρονιά, ο στρατηγός Νικηφόρος Ξιφίας κατέλαβε την πόλη Βέλικι Πρέσλαφ, παλιά πρωτεύουσα της Βουλγαρίας.

Το 1001 ο ίδιος ο Βασίλειος κατάφερε να ανακτήσει τον έλεγχο στις πόλεις Βοδενά, Βέροια και Σέρβια. Την επόμενη χρονιά, έχοντας ως βάση τη Φιλιππούπολη, κατέλαβε τη στρατιωτική οδό από τον δυτικό Αίμο έως το Δούναβη, περικόπτοντας έτσι την επικοινωνία μεταξύ της Μακεδονίας και της Μοισίας. Μετά από αυτή την επιτυχία, πολιόρκησε το Βιδίνιο (Βίντιν), το οποίο τελικά έπεσε μετά από παρατεταμένη αντίσταση.

Ο Σαμουήλ αντέδρασε στη βυζαντινή εκστρατεία με ένα τολμηρό χτύπημα. Ξεκίνησε μία μεγάλης κλίμακας επιδρομή στην καρδιά της βυζαντινής Θράκης, επιτιθέμενος στην Αδριανούπολη.
                                      ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΣΚΥΛΙΤΖΗ

Επιστρέφοντας στην έδρα του με τα λάφυρα, ο Σαμουήλ αναχαιτίστηκε κοντά στα Σκόπια από τον βυζαντινό στρατό που διοικούσε ο αυτοκράτορας. Οι δυνάμεις του Βασίλειου εισέβαλαν στο βουλγαρικό στρατόπεδο, νικώντας τους Βούλγαρους συντριπτικά και ανακτώντας τα λάφυρα της Αδριανούπολης. Τα Σκόπια παραδόθηκαν λίγο μετά τη μάχη και ο κυβερνήτης τους αντιμετωπίστηκε με ευγένεια από τον αυτοκράτορα. Το 1005, ο κυβερνήτης του Δυρραχίου παρέδωσε την πόλη του στους Βυζαντινούς. 

Η προσάρτηση του Δυρραχίου ολοκλήρωσε την απομόνωση του Σαμουήλ στα υψίπεδα της δυτικής Μακεδονίας. Ο Σαμουήλ εξαναγκάστηκε σε μία εξ ολοκλήρου αμυντική στάση ενισχύοντας τα περάσματα και τους δρόμους των εδαφών που βρίσκονταν ακόμα στην κατοχή του. Κατά τα επόμενα χρόνια, μειώθηκε η επιθετικότητα των Βυζαντινών και δεν σημειώθηκαν ιδιαίτερα σημαντικά γεγονότα, αν και το 1009 μία προσπάθεια αντεπίθεσης των Βούλγαρων αντιμετωπίστηκε επιτυχώς από τους Βυζαντινούς σε μία μάχη που διεξήχθη στα ανατολικά της Θεσσαλονίκης.

Το 1014, ο Βασίλειος ήταν έτοιμος να ξεκινήσει μία εκστρατεία με στόχο την εξάλειψη της αντίστασης των Βουλγάρων. Στις 29 Ιουλίου1014, ο Βασίλειος Β' και ο στρατηγός του, Νικηφόρος Ξιφίας, διέλυσαν το βουλγαρικό στρατό στη Μάχη του Κλειδίου στην οροσειρά Μπέλλες. Ο Σαμουήλ απέφυγε την αιχμαλωσία χάρη στην ανδρεία του γιου του, Γαβριήλ. Έχοντας συντρίψει τους Βούλγαρους, ο Βασίλειος Β' αιχμαλώτισε 15.000 άνδρες, τους οποίους και τύφλωσε αφήνοντας μόνο έναν μονόφθαλμο ανά 100 τυφλούς άνδρες για να μπορέσουν να επιστρέψουν στον Σαμουήλ. 

Ο Σαμουήλ αντίκρυσε συγκλονισμένος τον τυφλό στρατό του και δύο ημέρες αργότερα πέθανε μετά από καρδιακό επεισόδιο. Αν και η έκταση της κακομεταχείρισης των Βούλγαρων αιχμαλώτων μπορεί να έχει μεγαλοποιηθεί, το περιστατικό αυτό βοήθησε στο να δοθεί αργότερα στον Βασίλειο Β' η προσωνυμία "ο Βουλγαροκτόνος".

Η Βουλγαρία πολέμησε για άλλα τέσσερα χρόνια, καθώς η αντίστασή της αναζωπυρώθηκε από τη σκληρότητα του Βασίλειου Β'. Την άνοιξη του 1017 ο Βασίλειος Β' ξεκίνησε απ' τη Μοσυνούπολη εναντίον του οχυρού του Λογγά (βρίσκεται μεταξύ Σιδεροχωρίου και Τοιχιού Καστοριάς), το οποίο μετά από σκληρή πολιορκία παραδόθηκε στους Βυζαντινούς. 

Ο αυτοκράτορας κατέστρεψε εκ θεμελίων το βουλγάρικο οχυρό και μοίρασε τους στασιαστές κατοίκους του ως σκλάβους στους στρατιώτες του. Μετά την κατάληψη του Λογγά ο Βασίλειος κυρίευσε τη γειτονική Καστοριά, που την κατείχαν αρκετά χρόνια οι Βούλγαροι, και στη συνέχεια κατέλαβε την Οχρίδα υποτάσσοντας τελικά τους Βούλγαρους το 1018. 

Η υποταγή αυτή ήταν το αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης στρατιωτικής πίεσης και της επιτυχημένης διπλωματικής εκστρατείας που στόχευε στη διχόνοια και στην εξαγορά της βουλγαρικής ηγεσίας. Με τη νίκη επί των Βουλγάρων και τη μετέπειτα υποταγή των Σέρβων, εκπληρώθηκε ένας από τους στόχους του Βασίλειου Β', καθώς η αυτοκρατορία ανέκτησε τα σύνορά της στον Δούναβη για πρώτη φορά μετά από 400 χρόνια. 

Ο Βασίλειος γιόρτασε το γεγονός με ένα θρίαμβο στην Αθήνα, αφού πριν επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη συνέχισε την προέλασή του από τη Στρώμνιτσα έως το Μελένικο, εισέβαλε στη Πελαγονία και από τη πεδιάδα της Καρατζόβας έφθασε στη Θεσσαλονίκη (1015) και στη συνέχεια μέσω Λιβαδιάς έφτασε στην Αθήνα, όπου παρέμεινε αρκετό χρονικό διάστημα και προσκύνησε στην Παναγία την Αθηνιώτισσα (στον Παρθενώνα). Μετά πήγε στον Πειραιά, όπου ήταν συγκεντρωμένος ο στόλος του, επιβιβάστηκε στα καράβια και έπλευσε στην Κωνσταντινούπολη. 

Από τη “Χρυσή Πύλη” μπήκε θριαμβευτικά στην πρωτεύουσα, στεφανωμένος με χρυσό στεφάνι και όρθιος πάνω σε μεγαλόπρεπο άρμα. Ο Βασίλειος Β' έδειξε τις ικανότητές του στην πολιτική, δίνοντας στους πρώην ηγέτες των Βουλγάρων τίτλους, θέσεις στην επαρχιακή διοίκηση και σημαντικά πόστα στο στρατό. Στις δε βουλγαρικές επαρχίες χορήγησε πλήρη πολιτική και εκκλησιαστική αυτονομία. Μ' αυτό τον τρόπο προσπάθησε να απορροφήσει τη βουλγαρική ελίτ στη βυζαντινή κοινωνία.

Επίσης, η Βουλγαρία δεν είχε ανεπτυγμένη τη νομισματική οικονομία στον ίδιο βαθμό που υπήρχε στη Βυζαντινή αυτοκρατορία και ο Βασίλειος πήρε τη σοφή απόφαση να δεχθεί τις πληρωμές των φόρων σε είδος. Οι διάδοχοι του Βασίλειου άλλαξαν την πολιτική αυτή, γεγονός που δημιούργησε έντονη δυσαρέσκεια στη Βουλγαρία και οδήγησε αργότερα σε εξέγερση.

Εκστρατεία Κατά των Χαζάρων

Αν και η δύναμη του Χαζαρικού Χαγανάτου είχε καταλυθεί από τους  Ρως τη δεκαετία του 960, οι Βυζαντινοί δεν ήταν σε θέση να εκμεταλλευτούν πλήρως το κενό εξουσίας και να αποκαταστήσουν την κυριαρχία τους στην Κριμαία και σε άλλες περιοχές γύρω από τον Εύξεινο Πόντο.
Το 1016, βυζαντινά στρατεύματα επιτέθηκαν στην Κριμαία, μεγάλο μέρος της οποίας ήταν υπό τον έλεγχο των Χαζάρων που είχαν ως βάση το Κερτς. Ο Γεώργιος Κεδρηνός αναφέρει ότι ο αρχηγός των Χαζάρων συνελήφθη και το διάδοχο κράτος τους καταστράφηκε. Στη συνέχεια οι Βυζαντινοί κατέλαβαν τη νότια Κριμαία.
 
                                                    Χάρτης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το 1025, κατά το θάνατο του Βασιλείου Β'.   

Τα Τελευταία Χρόνια

Ο Βασίλειος Β' επέστρεψε θριαμβευτικά στην Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια επιτέθηκε ανατολικά προσαρτώντας εδάφη της σημερινής Γεωργίαςκαι Αρμενίας. Επίσης ενίσχυσε τα σύνορα σ' αυτές τις ορεινές περιοχές κατά τρόπο που θα μπορούσαν να αποδειχθούν αποτελεσματικά ενάντια στις επιδρομές των Σελτζούκων Τούρκων, εάν οι διάδοχοί του ήταν ικανοί.

Εν τω μεταξύ, άλλες βυζαντινές δυνάμεις νίκησαν τους Λογγοβάρδους και επανέκτησαν μεγάλο μέρος της νότιας Ιταλίας, της οποίας ο έλεγχος είχε χαθεί από τη Βυζαντινή αυτοκρατορία για πάνω από 150 χρόνια. Ο Βασίλειος Β' πέθανε σε ηλικία 67 ετών, στις 15 Δεκεμβρίου του 1025, έχοντας περάσει σχεδόν ολόκληρη τη ζωή του πολεμώντας. Τις τελευταίες μέρες σχεδίαζε μία στρατιωτική εκστρατεία για να ανακτήσει τη Σικελία.
 
Ο Βασίλειος Β' ήταν να ταφεί στην τελευταία διαθέσιμη σαρκοφάγο στη ροτόντα του Μέγα Κωνσταντίνου στο Ναό των Αγίων Αποστόλων. Ωστόσο ο ίδιος είχε ζητήσει από τον αδελφό του και διάδοχο Κωνσταντίνο Η' να ταφεί χωρίς πομπές και επισημότητες στο Ναό του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στην περιοχή Έβδομον, έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Το 1204, ο τάφος λεηλατήθηκε από τους σταυροφόρους της Δ' Σταυροφορίας. Η επιγραφή του τάφου είναι άγνωστης πατρότητας και χρονολογίας και είναι γνωστή μέσω χειρογράφων που σώθηκαν.

Στίχοι πιτάφιοι ες τν τάφον κυρο Βασιλείου το Βουλγαροκτόνου κα βασιλέως.

λλοι μν λλ τν πάλαι βασιλέων
ατος προαφώρισαν ες ταφν τόπους,
γ δ Βασίλειος, πορφύρας γόνος,
στημι τύμβον ν τόπ γς βδόμου
κα σαββατίζω τν μετρήτων πόνων
ος ν μάχαις στεργον, ος καρτέρουν•
ο γάρ τις εδεν ρεμον μν δόρυ,
φ’ ο βασιλες ορανν κέκληκέ με
ατοκράτορα γς, μέγαν βασιλέα•
λλ’ γρυπνν παντα τν ζως χρόνον
ώμης τ τέκνα τς Νέας ρυόμην
τ στρατεύων νδρικς πρς σπέραν,
τ πρς ατος τος ρους τος τς ω,
στν τρόπαια πανταχο γς μυρία•
κα μαρτυροσι τοτο Πέρσαι κα Σκύθαι,
σν ος βασγός, σμαήλ, ραψ, βηρ•
κα νν ρν, νθρωπε, τόνδε τν τάφον
εχας μείβου τς μς στρατηγίας.

Η Εμφάνιση και ο Χαρακτήρας του

Ο Βασίλειος Β' ήταν ένας γεροδεμένος άνδρας, ο οποίος, αν και με ανάστημα κάτω από το μέσο όρο, φαινόταν μεγαλοπρεπής πάνω στο άλογό του. Είχε γαλάζια μάτια και έντονα τοξωτά φρύδια. Επίσης είχε ελάχιστη γενειάδα αλλά τα μουστάκια του ήταν πλούσια και είχε τη συνήθεια να τα στριφογυρίζει ανάμεσα στα δάχτυλά του όταν σκεφτόταν κάτι ή ήταν πολύ θυμωμένος. Δεν ήταν ευφραδής ομιλιτής αλλά είχε πολύ δυνατό γέλιο. 

Ως ώριμος άνδρας είχε ασκητικές συνήθειες και δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τη μεγαλοπρέπεια και τις τελετές της αυτοκρατορικής αυλής, ενώ συνήθως ήταν ντυμένος με στρατιωτική στολή. Ήταν ικανότατος στην κρατική διοίκηση και αποτελεί μοναδική περίπτωση μεταξύ των στρατιωτικών αυτοκρατόρων που πεθαίνοντας άφησε γεμάτα τα ταμεία της αυτοκρατορίας. Ο Βασίλειος Β' περιφρονούσε τη λογοτεχνία και γενικότερα τον πολιτισμό. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του ήταν ενεργοί πολλοί ρήτορες και φιλόσοφοι.

Ο στρατός τον λάτρευε, καθώς ο αυτοκράτορας πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της βασιλείας του εκστρατεύοντας με τον στρατό αντί να στέλνει τις διαταγές του από το παλάτι, όπως έκαναν οι περισσότεροι προκάτοχοί του. Έζησε τη ζωή του απλού στρατιώτη, σε σημείο που έτρωγε το ίδιο φαγητό με τους στρατιώτες του. Επίσης έπαιρνε τα παιδιά των σκοτωμένων αξιωματικών υπό την προστασία του και τους πρόσφερε στέγη, τροφή και μόρφωση. Πολλά απ' αυτά έγιναν αργότερα στρατιώτες και αξιωματικοί και τον θεωρούσαν σαν πατέρα τους.

Ο Βασίλειος Β' ήταν δημοφιλής και στους αγρότες της χώρας. Η τάξη αυτή παρήγαγε το μεγαλύτερο μέρος των προμηθειών του στρατού και παρείχε τους περισσότερους στρατιώτες. Για να διασφαλίσει τη συνέχεια, ο Βασίλειος Β' εισήγαγε νόμους που προστάτευαν τη μικρή αγροτική ιδιοκτησία και μείωσε τους φόρους των αγροτών. 

Η βασιλεία του θεωρήθηκε ως περίοδος σχετικής ευημερίας παρά τους σχεδόν συνεχείς πολέμους. Απ' την άλλη μεριά, ο Βασίλειος αύξησε τους φόρους της αριστοκρατίας και της εκκλησίας και προσπάθησε να ελαττώσει την ισχύ και τον πλούτο τους. Αν και για ευνόητους λόγους δεν ήταν δημοφιλής στις τάξεις τους, κανένας απ' αυτούς δεν είχε τη δύναμη να αντιταχθεί αποτελεσματικά στον υποστηριζόμενο από το στρατό αυτοκράτορα.

Ο Βασίλειος Β' ποτέ δεν παντρεύτηκε, ούτε απέκτησε παιδιά. Όταν ήταν νέος φλέρταρε με τις γυναίκες, αλλά όταν έγινε αυτοκράτορας επέλεξε να αφοσιωθεί στα καθήκοντα του κράτους. Ο Μιχαήλ Ψελλός αποδίδει τη ριζική αλλαγή του Βασίλειου, από τον έκλυτο νέο στον ζοφερό αυτοκράτορα, στα γεγονότα των εξεγέρσεων του Βάρδα Σκληρού και του Βάρδα Φωκά. 

Ο ασκητισμός του Βασίλειου είχε ως αποτέλεσμα να αφήσει ως διάδοχο τον αδελφό του και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του, που αποδείχθηκαν αναποτελεσματικοί ως ηγέτες. Παρ' όλα αυτά, ακολούθησαν 50 χρόνια ευημερίας και πνευματικής ανάπτυξης χάρη στους πόρους του κράτους. 

Υπό τον Βασίλειο Β', η Βυζαντινή αυτοκρατορία είχε πιθανόν έναν πληθυσμό 18.000.000 κατοίκων και, χάρη στη συνετή του διαχείριση, το αυτοκρατορικό θησαυροφυλάκιο συσσώρευσε εκατομμύρια νομίσματα, τα σύνορα ήταν ασφαλή από εισβολείς και η Βυζαντινή αυτοκρατορία αναγνωρίστηκε απ' όλους ως το πιο εύπορο και καλά διοικούμενο βασίλειο του χριστιανικού κόσμου.

Στη Λογοτεχνία

Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, το ενδιαφέρον στην Ελλάδα για τον Βασίλειο Β' οδήγησε σε μία σειρά βιογραφιών και ιστορικών μυθιστορημάτων γι' αυτόν. Το 1911 εκδόθηκε το δεύτερο μυθιστόρημα της Πηνελόπης Δέλτα, με τίτλο "Στον Καιρό του Βουλγαροκτόνου". Η Πηνελόπη Δέλτα το εμπνεύστηκε μετά από αλληλογραφία που είχε με τον περίφημο βυζαντινολόγο Γκυστάβ-Λεόν Σλυμπερζέ.

Ο Ίων Δραγούμης, ο οποίος συμμετείχε ενεργά στον Μακεδονικό Αγώνα, το 1907 είχε εκδόσει το έργο "Μαρτύρων και Ηρώων Αίμα", όπου γράφει:

"... σε μία τάξη έκαναν ιστορία κι έτυχε ίσα ίσα η βασιλεία του Βουλγαροκτόνου. Ένα παιδί διηγούνταν πως ο βασιλέας, ύστερα από είκοσι χρόνια πόλεμο, καταπόνεσε το Σαμουήλ και τους Βουλγάρους και πως τύφλωσε δεκαπέντε χιλιάδες αιχμαλώτους, αφήνοντας σε κάθε εκατοντάδα από ένα μονόφθαλμο για να τους οδηγεί, και τέλος, πως βλέποντας την τόση καταστροφή, ο Σαμουήλ πέθανε από το κακό του. Ο Αλέξης τότε γύρισε και είπε στα παιδιά: 

Ο Βασίλειος αντί να τυφλώσει τόσους ανθρώπους, πράγμα βάρβαρο, καλύτερα θα έκανε να τους σκότωνε όλους. Έτσι και δε θα βασανίζονταν οι άνθρωποι αυτοί, τυφλωμένοι και ζωντανοί, και θα ήταν αμέσως δεκαπέντε χιλιάδες Βούλγαροι λιγότεροι στον κόσμο - πράγμα χρήσιμο".

Το 1964 εκδόθηκε το δημοφιλές ιστορικό μυθιστόρημα του Κώστα Κυριαζή "Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος". Γράφτηκε ως συνέχεια του προηγούμενου έργου του, "Θεοφανώ" (1963), και εστίαζε στη ζωή του αυτοκράτορα από την παιδική του ηλικία μέχρι το θάνατό του, μέσα από τα μάτια τριών φανταστικών αφηγητών. Εκδίδεται συνεχώς από το 1964.

ΠΕΡΙ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Β΄ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΟΣ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΖΟΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΩΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΤΟΝΟΥ    

Η εποχή του Βασιλείου Β΄ του Βουλγαροκτόνου καλύπτεται κατά κύριο λόγο από το έργο του Ιωάννη Σκυλίτζη ενός ανώτατου Ρωμιού υπαλλήλου που συνέγραψε προς τα τέλη του 11ου αιώνα μια χρονογραφία "Σύνοψις Ιστοριών" η οποία καλύπτει την εποχή από το 811 έως το 1057. Ιδιαίτερη σημασία έχει βέβαια το τμήμα που πραγματεύεται την εποχή του Βασιλείου του Β΄. Το μεγαλύτερο τμήμα της χρονογραφίας του Σκυλίτζη αντιγράφηκε αργότερα απ΄ τον Γεώργιο Κεδρηνό. Στην "Σύνοψη Ιστοριών" του ο Σκυλίτζης χρησιμοποίησε για την εποχή του Βασιλείου Β΄ τη χαμένη μονογραφία του Θεόδωρου Σεβαστείας.

                                                        Μικρογραφία από χειρόγραφο ψαλτήρι του 11ου αι. (Βενετία, Μαρκιανή Βιβλιοθήκη).

Μετά την εδραίωση της κυριαρχίας του στο εσωτερικό, ο Βασίλειος αφοσιώθηκε στον αγώνα εναντίον των εξωτερικών εχθρών της Ελληνικής αυτοκρατορίας. Για όλο το υπόλοιπο της ζωής του, δεν σταμάτησε να πολεμά σε διάφορα μέτωπα, αν και έγινε ευρύτερα γνωστός Για την συντριβή των Βουλγάρων. Όμως οι επιτυχίες του μεγάλου στρατηλάτη αυτοκράτορα δεν περιορίστηκαν μόνο στο μέτωπο αυτό, αλλά σχεδόν σε όλες τις εκστρατείες του κατάφερε να έχει θετικά αποτελέσματα.

Με υπομονή και επιμονή, Με θάρρος και προσωπικές θυσίες, περνώντας όλη την ζωή του στα στρατόπεδα σαν απλός στρατιώτης, πέτυχε να διαλύσει το ισχυρό βουλγαρικό εθνικό γίγνεσθαι και να ενισχύσει τις ελληνικές θέσεις σε όλη την γραμμή των συνόρων, στα ανατολικά και τα δυτικά. Στις αρχές του 991 επανήλθε στο μέτωπο της Βαλκανικής, αφού πέρασε από την Θεσσαλονίκη για να αποδώσει ευχαριστήρια στον μεγαλομάρτυρα Άγιο Δημήτριο.

Αποκατάστησε διπλωματικές επαφές με τούς άρχοντες της Κροατίας και της Σερβίας, ώστε να αποκλείσει από τα βόρεια τον Σαμουήλ. Η εκστρατεία αυτή του Βασιλείου διήρκεσε τέσσερα χρόνια. Ο Βασίλειος γνώριζε πώς ο στρατός των Βουλγάρων, ήταν ισχυρότερος από τον Ελληνικό γι'αυτό επισκέπτονταν ο ίδιος τα Ελληνικά φρούρια και οχυρά στην Βαλκανική, έδινε προσωπικά οδηγίες στους διοικητές τους, τούς εμψύχωνε και τούς κατεύθυνε ως προς το είδος του πολέμου πού έπρεπε να διαλέξουν απέναντι στούς αντιπάλους.
 
Αυτός ο πόλεμος βασιζόταν σε αιφνιδιαστικές επιθέσεις και αναδιπλώσεις στα οχυρά, σε συνεχείς παρενοχλήσεις των βουλγαρικών στρατευμάτων χωρίς να εκτίθενται σε σοβαρούς κινδύνους οι ίδιοι. Μέχρι το 995, ο Βασίλειος συνέχισε τον ανταρτοπόλεμο του μη δίνοντας στον Σαμουήλ την ευκαιρία να αντιπαρατεθούν σα ανοικτό πεδίο. Την χρονιά αυτή, ο αυτοκράτορας εκστράτευσε εναντίον της Συρίας, όπου ο διοικητής της Αντιόχειας είχε ηττηθεί από τους σουλτάνους της Αιγύπτου, τους Φατιμίδες και το Χαλεπών κινδύνευε να πέσει στα χέρια τους.

Η ταχύτητα της αφίξεως του στρατού του Βασιλείου ήταν τρομερή Για τα δεδομένα της εποχής. Σε δεκαπέντε μόλις μέρες ένας στρατός 40000 αντρών διέσχισε την απόσταση από τις χιονοσκέπαστες κορυφές της Μακεδονίας μέχρι τις ερήμους της Συρίας.

Αλλά ας αφήσουμε τον Schlumberger να μάς περιγράψει τις αντιδράσεις των Αιγυπτίων πού πολιορκούσαν το Χαλεπών της Συρίας. "Η της αφίξεως του βασιλέως φοβερά αγγελία βουτώ αιφνιδίως επισκήψαντος υπήρξε κεραυνός διά τον Αιγύπτιον στρατηγό. Βουτώ δε εταράχθη εκ της τρομεράς από Βορρά περιελθούσης αυτώ ειδήσεως αυτός ο πιστεύων ότι ωρών μόνον εσκέφθη πλέον, να φύγη.

Διότι κατέπληξεν αυτόν ο μέγας ούτος των Ρούμ αυτοκράτωρ, όστις διασχίσας εν καλπασμώ ως εκ θαύματος μετά του στρατού αυτού ολόκληρον την αυτοκρατορίαν του ευρίσκετο ήδη εν αποστάσει πορείας ολίγων μόνο ωρών και δή, ότεεπίστευεν ότι διετέλει ων εν μέση Βουλγαρία. Πιθανώς δέ εν τη καταπτοήσει επί τοις πρώτοις αγγέλμασι το πλήθος του Ελληνικού στρατού εμεγαλύνθη υπερμέτρως. Αυθωρείλύσας την πολιορκίαν της πόλεως, ης επί τοσούτους μήνας αντεποιείτο και δι'ην τοσούτους είχε θυσιάσει στρατιώτας".

Η παρουσία και μόνον του Έλληνα βασιλέα έτρεψε σε φυγή όλους τούς εχθρούς πού απειλούσαν τα νοτιοανατολικά σύνορα της Αυτοκρατορίας. Αφού όρισε διοικητή της Αντιόχειας τον Δαμιανόν Δαλασσηνόν, αντί του Μιχαήλ Βούρτζη, ο Βασίλειος επανήλθε στήν πρωτεύουσα. Ο Σαμουήλ όμως επωφελήθηκε και άρχισε να λεηλατεί την Μακεδονία. Κατέλαβε πάλι την Βέροια και πολιόρκησε την συμπρωτεύουσα Θεσσαλονίκη, όπου φόνευσε τον διοικητή τηςΓρηγόριο Ταρωνίτη και αιχμαλώτισε τον γιό του.

Αργότερα (997) κατέβηκε πιό νότια, μέχρι την Πελοπόννησο, προκαλώντας τρομερές καταστροφές και διαπράττοντας ανήκουστες βιαιοπραγίες. Σοβαρή αντίσταση βρήκε μόνο στο Γαλαξίδι, όπου οι κάτοικοι πολέμησαν Με μεγάλη ανδρεία και πρώτευσε κάποιος Γαλαξιδιώτης ονόματι Χαραλάμπης.

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ

Η μάχη του Σπερχειού είναι η μόνη σημαντική μάχη που πραγματοποιήθηκε στο σημερινό ελληνικό έδαφος κατά τη διάρκεια των 330 χρόνων που διήρκεσε η σύγκρουση των Ρωμαίων της Ελληνικής αυτοκρατορίας με τους Βούλγαρους.. Γύρω στα 1000μ.Χ το Ρωμέϊκο κράτος αδυνατούσε να προστατεύσει τις απομακρυσμένες από την Κωνσταντινούπολη περιοχές της επικράτειας του. Οι Βούλγαροι ξεχύθηκαν στην Ελληνική αυτοκρατορία καταστρέφοντας και λεηλατώντας τα πάντα στο πέρασμα τους.

Ο Σαμουήλ κατάφορτος κατόπιν από λάφυρα επέστρεφε στη γη όπου κατοικούσαν τα βουλγαρικά στίφη όταν το 997μ.Χ συναντήθηκε στην πεδιάδα του Σπερχειού, εκεί περίπου όπου περνά η σύγχρονη γέφυρα που ενώνει την Λαμία με την Υπάτη με τις Ρωμαϊκές δυνάμεις των Ελλήνων. Ο Σαμουήλ στρατοπέδευσε στην νότια πλευρά του Σπερχειού από την πλευρά της Υπάτης, ενώ ο στρατηγός του Βασίλειου Β’ του Βουλγαροκτόνου, Νικηφόρος Ουρανός στρατοπέδευσε στην βόρεια όχθη του ποταμού.


Οι Βούλγαροι κοιμήθηκαν ήσυχοι πιστεύοντας ότι το ποτάμι ήταν αδιάβατο. Ο Νικηφόρος όμως με το στράτευμα του, κατά τη διάρκεια της νύχτας κατάφερε να διαβεί τον ποταμό και να επιτεθεί στους ανύποπτους Βουλγάρους που υπέστησαν ολοκληρωτική καταστροφή. Ο Σαμουήλ και ο γιος του προσποιήθηκαν τους νεκρούς οπότε μέσω του σημερινούΑργυροχωρίου και της Υπάτης ανέβηκαν στην Οίτη και από εκεί μέσω των Αιτωλικών βουνών και της Πϊνδου φτάσανε στην Ήπειρο και από εκεί στην έδρα τους την Αχρίδα.

O Σαμουήλ γρήγορα κατάφερε να αναδιοργανώσει τον στρατό του και να αρχίσει μία σειρά επιθέσεων σε διάφορα φρούρια και πόλεις της δυτικής Βαλκανικής. Το 998, κατέλαβε το Δυρράχιο και την Διόκλεια. Ο Βασίλειος κατελάμβανε φρούρια και κλεισούρες στήν ανατολική Μακεδονία. Ο γιός του Ταρωνίτη, Ασώτιος, εγλύτωσε την ζωή του, χάρις την αγάπη της κόρης του Σαμουήλ, η οποία έπεισε τον πατέρα της να τούς παντρέψει.

Πράγματι παντρέυτηκαν και εγκαταστάθηκαν οι δύο νέοι στο Δυρράχιο (αρχαία Επίδαμνος). Στήνπρώτη ευκαιρία δραπέτευσαν και έφτασαν στήν Βασιλεύουσα όπου πληροφόρησαν τον Βασίλειο Για την πρόθεση του άρχοντα του Δυρραχίου, Χρυσηλίου, να παραδώσει την πόλη στον αυτοκράτορα. Ο Βασίλειος απέστειλε τον Ευστάθιο Δαφνομήλη, ο οποίος παρέλαβε το μεγάλο λιμάνι. Αυτό ήταν ένα μεγάλο πλήγμα Για τον Σαμουήλ, ο οποίος έβλεπε την «αυτοκρατορία» του να κλονίζεται.

Όμως ο Ελληνας αυτοκράτορας δεν μπόρεσε να τον αντιμετωπίσει όπως θά ήθελε, γιατί αναγκάστηκε το 999 να εκστρατεύσει και πάλι στήν Συρία, όπου οι Αιγύπτιοι είχαν γίνει ξανά απειλητικοί.

ΤΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Στήν Απάμεια της Συρίας ο Δαμιανός Δαλασσηνός είχε σκοτωθεί μαζί με έξι χιλιάδες στρατιώτες. Το θέαμα των νεκρών Ρωμιών κλόνισε τον Βασίλειο ο οποίος διέταξε την ταφή τους και έκτισε εκκλησία για να τιμήσει την μνήμη τους. Στίς 28 Οκτωβρίου 999, οι Έλληνες πολιόρκησαν και κατέλαβαν την Καισάρεια της Συρίας και αργότερα την Εμεσα και την Ηλιούπολη τις οποίες και ισοπέδωσαν.

Αφού απέτυχε ο Βασίλειος να καταλάβει την Τρίπολη , εγκατέλειψε την πολιορκία και την 1η Ιανουαρίου 1000, έφτασε στήνΑντιόχεια όπου γιόρτασε την έλευση του νέου έτους. Αφού ενίσχυσε τις βυζαντινές θέσεις, ο βασιλέας των Ελλήνων στράφηκε βόρεια προς την Αρμενία και τη Γεωργία (Ιβηρία), οι οποίες πιεζόμενες από διάφορες τουρκμενικές και σελτζουκικές φυλές ζήτησαν την βοήθεια του.

Από τα κράτη αυτά, ο Βασίλειος απέσπασε κάποια σημαντικά συνοριακά εδάφη, ο ηγεμόνας της Ιβηρίας, Δαυΐδ παραχώρησε το βασίλειο του οικιοθελώς στον Βασίλειο, ενώ ο αυτοκράτορας σύνηψε συμφωνία με τούς πρίγκηπες του Ανί και του Βασπουραχάν πώς μετά τον θάνατο τους τα βασίλεια τους θα περιέρχονταν στή Ρωμέϊκη εξουσία. 

Πράγματι, το Βασπουραχάν έγινε μέρος της Ελληνικής επικράτειας το 1021, ενώ το Ανί ακολούθησε το 1045. Θά παραμείνουν στή Ρωμέϊκη εξουσία μέχρι την καταστροφική μάχη του Μαντζικέρτ (Μαναζκέρδης) το 1071, μετά την οποία θα περιέλθουν στα χέρια των Σελτζούκων. Επιστρέφοντας ο Βασίλειος από την πετυχημένη εκστρατεία του στην Γεωργία και Αρμενία, σταμάτησε στήν Καππαδοκία, στο Θέμα του Χαρσιανού, όπου τον υποδέχτηκε ο πολύ πλούσιος άρχοντας, ονόματι Ευστάθιος Μαλεϊνός.

Η τόσο πλούσια φιλοξενία και γεμάτη χλιδή περιποίηση του Μαλεϊνού προβλημάτισε τον Βασιλέα, ο οποίος δεν είχε ξεχάσει τις συμβουλές του γέροντα Σκληρού. Εξανάγκασε λοιπόν τον πλούσιο άρχοντα να τον συνοδεύση στήν Βασιλεύουσα όπου παρέμεινε εκεί μέχρι το τέλος της ζωής του.

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΞΑΝΑ

Ο διακανονισμός των ζητημάτων πού αφορούσαν την Αρμενία, την Γεωργία και την Συρία, γύρω στα 1000, επέτρεψε στον αυτοκράτορα της Ρωμιοσύνης να στρέψει απερίσπαστος την προσοχή του στην αντιμετώπιση του Σαμουήλ. Με μεθοδικές κινήσεις, και με μακροπρόθεσμο σχεδιασμό ξεκίνησε μία εκστρατεία που διήρκεσε 14 ολόκληρα χρόνια, χειμώνα και καλοκαίρι, μην δίνοντας στον αντίπαλο την ευκαιρία να αναπνεύσει ούτε στιγμή, περικυκλώνοντας τον και χτυπώντας τον στα αδύνατα σημεία του, μέχρι την ολοκληρωτική συντριβή του και την τελική του παράδοση.

Τον Μάρτιο του 1001 Με τον Πρωτοσπαθάριο Νικηφόρο Ξιφία και τον Πατρίκιο Θεοδωροκάνο,στράφηκε στίς δυτικές επαρχίες του βουλγαρικού εδάφους και κατέλαβε την Πρεθσλαύα. Στρεφόμενος νότια, κατέλαβε την Βέροια, την Καστοριά και τα Σέρβια. Τα Σέρβια ήταν πανίσχυρο κάστρο και την άμυνα είχε αναλάβει ο προδότης Νικολιτζάς, ο οποίος ήταν πιστός στον Σαμουήλ και τον είχε βοηθήσει να καταλάβει την Λάρισα. Υστερα από εικοσαήμερη πολιορκία, έπεσαν τα Σέρβια, και Βασίλειος χάρισε την ζωή του προδότη.

Ο Νικολιτζάς έμελλε όμως να δραπετεύσει και να τρέξει να επανασυνδεθεί με τον στρατό του Σαμουήλ. Η Θεσσαλία όμως, είχε απαλλαχτεί από τον βουλγαρικό κίνδυνο και ο Ελληνικός στρατός φαινόταν ότι είχε ξεπεράσει σε αξία και ισχύ τον Βουλγαρικό. Τα Βοδενά, η σημερινή Έδεσσα, περιήλθε ξανά στούς Έλληνες, ύστερα από πολιορκία πού κράτησε πολλές εβδομάδες, στο έτος 1002. Η ιαχή "Βασίλειε σύ νικάς", αντηχούσε πλέον σε ολόκληρη την Μακεδονία.

Αφού κατέλυσε τον χειμώνα στην Θεσσαλονίκη, τον Μάϊο κατέλαβε το Δορύστολο ή Σιλιστρίακαι ύστερα από πολυήμερη πολιορκία το Βιδύνιο, στον Δούναβη ποταμό. Ο Σαμουήλ όμως ήταν άξιος και πείσμωνας αντίπαλος. Σε μία προσπάθεια αντιπερισπασμού, την ημέρα τής Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου επιτέθηκε στην Αδριανού Πόλη, την λεηλάτησε και αιχμαλώτισε το σύνολο του πληθυσμού της..

Ο Βασίλειος αναγκάστηκε να κινηθεί νότια. Το 1004 συναντώνται οι δύο στρατοί έξω από τουςΣκούμπους, στις δύο όχθες του ποταμού Αξιού. Επαναλήφθηκε το ίδιο σκηνικό του Σπερχειού ποταμού. Οι Βούλγαροι πιο ανοργάνωτοι, θεώρησαν τούς εαυτούς τους ασφαλείς λόγω του πλημμυρισμένου ποταμού. Ο Βασίλειος όμως είχε δώσει εντολή να βρεθεί πόρος διαβατός. ,ένας στρατιώτης ονόματι Αλέξιος κατόρθωσε να βρει πέρασμα, και κατά την διάρκεια της νύκτας, ο Ελληνικός στρατός πέρασε κρυφά το πλημμυρισμένο ποτάμι, και έπεσε ως κεραυνός στο εχθρικό στρατόπεδο.

Οι Βούλγαροι υπέστησαν δεινή ήττα, και υποχώρησαν. Ήταν η σειρά του Έλληνα Βασιλιά να μπείστή σκηνή του Σαμουήλ και να καθίσει στον θρόνο του, μετά την ήττα του 986. Το μόνο πού τον στεναχώρησε ήταν ο θάνατος του παλικαριού πού είχε ψάξει και είχε βρει το πέρασμα. ΟιΣκούμποι η πρωτεύουσα της αρχαίας Δαρδανίας, παραδόθηκαν χωρίς αντίσταση.

Κάθε χρόνο ο Βασίλειος επανερχόταν στην Μακεδονία πιέζοντας αφόρητα τον Σαμουήλ, έχοντας ως σκοπό του την τελειωτική νίκη. Η μάχη που σημάδεψε την αρχή του τέλους έγινε στις 29 Ιουλίου του 1014, στα στενά του Κλειδίου (αναφερώμασται παρακάτω λεπτομερέστερα),μεταξύ των Σερρών και του Μελενίκου. Ο Σαμουήλ είχε καταλάβει τα στενά εμποδίζοντας την διάβαση των ρωμιών, χρησιμοποιώντας ολόκληρο τον όγκο των στρατευμάτων του στήν επιχείρηση αυτή.

Η πρώτη μέρα της μάχης ήταν νικηφόρα για τα εχθρικά στρατεύματα. Ο Νικηφόρος Ξιφίας όμως, ένας ακόμη ικανότατος στρατηγός του αυτοκράτορα, κατά την διάρκεια της νύκτας, βρήκε κάποιο πέρασμα και βρέθηκε αναπάντεχα στίς πλάτες του Σαμουήλ. Η καταστροφή του βουλγαρικού στρατού ήταν ολοκληρωτική. Ο τσάρος των βουλγάρων διέφυγε με άτακτη υποχώρηση, αλλά ο μεγαλύτερος όγκος των βουλγάρων στρατιωτών συνελήφθη αιχμάλωτος.

Θέλοντας να τελειώσειμιά για πάντα με τούς εχθρούς του, ο Βασίλειος έδωσε τότε μία τρομερή και για τα σημερινά δεδομένα απάνθρωπη διαταγή. Αποφάσισε να τυφλωθούν και οι 15.000 αιχμάλωτοι, αφήνοντας σε κάθε εκατοντάδα ένα μονόφθαλμο, ο οποίος θά οδηγούσε στον Σαμουήλ τούς τυφλούς του στρατιώτες. Στήν Πρίλαπο, όπου είχε καταφύγει ο Σαμουήλ, αντίκρισε το τρομερό θέαμα των τυφλών στρατιωτών του και σύμφωνα με τούς Κεδρηνό και Σκυλίτζη, μετά από δύο μέρες ο τσάρος των βουλγάρων πέθανε από την λύπη του.

Ο Ελληνας βασιλιάς δικαιώθηκε Με την ενέργειά του αυτή και απαλλάχτηκε από τον άνθρωπο πού είχε απειλήσει την ακεραιότητα του κράτους του. Πολλοί κατακρίνουν την ενέργεια του αυτοκράτορα.
Δεν πρέπει όμως να λησμονούμε ότι οι Βούλγαροι πλησίασαν να καταστρέψουν ολοσχερώς τον Μεσαιωνικό Ελληνισμό και έπρεπε αυτή η απειλή να εκλείψει διά παντός. Εάν οι Παλαιολόγοι είχαν αντιμετωπίσει με τον ίδιο τρόπο τούς Οθωμανούς, σίγουρα η κατάσταση της χώρας μας θα ήταν διαφορετική σήμερα.


ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ

Οι Βούλγαροι όμως συνέχισαν πεισματικά τον πόλεμο. Λίγο μετά την μάχη του Κλειδίου αποδεκάτισαν, στην κοιλάδα της Στρουμνίτζας, απόσπασμα του ελληνικού στρατού μαζί με τον στρατηγό Θεοφύλακτο Βοτανειάτη. 

Τον Σαμουήλ διαδέχθηκε ο γιός του Γαβριήλ, ο οποίος προσπάθησε να συνθηκολογήσει με τον αυτοκράτορα, αλλά δολοφονήθηκε από τον εξάδελφο του Βλαδισλάβο, το 1016. Ο τελευταίος άρχισε ειρηνευτικές συνομιλίες, με κύριο στόχο του να αναδιοργανώσει τα κατάλοιπα του βουλγαρικού στρατού. Όμως ο ακαταπόνητος Βασίλειος δεν πίστεψε τις ψεύτικες υποσχέσεις του Βλαδισλάβου και συνέχισε να κατακτά την μία πόλη μετά την άλλη. Κατέκτησε τα Βιτώλια(Μοναστήριον), το Πρίλαπο, το Στυπείον, το Μελενίκο τα Μογλενά και τα Βοδενά (Εδεσσα) πού είχαν ξανά καταλάβει οι Βούλγαροι.

Κατά την διάρκεια άλλης εκστρατείας ο Ιβάτζης παγίδευσε απόσπασμα του αυτοκρατορικού στρατού και το κατέσφαξε μαζί Με τούς αρχηγούς του Γεώργιο Γονιτζιάτη και Ορέστη. Το 1017 οι μάχες συνεχίζονται ακατάπαυστα. Για να καταλάβουμε τον χαρακτήρα του Βουλγαροκτόνου, παραθέτουμε το παρακάτω περιστατικό πού περιγράφει ο Σκυλίτζης:

Σε μία ενέδρα του Βλαδισλάβου, παγιδεύεται η εμπροσθοφυλακή του ελληνικού στρατού υπό τον στρατηγό Κωνσταντίνο Διογένη. Ο Βασίλειος πού ακολουθούσε, και ο οποίος ήταν γύρω στα εξήντα, πήδηξε στο άλογό του, ανεφώνησε "Οστις πολεμιστής, ακολουθείτω μοι", και χωρίς να κοιτάξει πίσω του, κάλπασε προς τα εμπρός. Ο Διογένης διεσώθηκε, οι Βούλγαροι διασκορπίστηκαν και όλες οι αποσκευές του Βούλγαρου τσάρου περιήλθαν στά χέρια του αυτοκρατορικού στρατεύματος. 

Ο Βλαδισλάβος σκοτώθηκε πολιορκώντας το Δυρράχιο το 1018 του οποίου την άμυνα είχε αναλάβει ο Νικήτας ο Πηγωνίτης. Αμέσως μετά ο Βασίλειος μπήκε θριαμβευτικά στήν Αχρίδα, Με την κατάκτηση της οποίας τελείωσε ο πόλεμος πού είχε αρχίσει το 986 και διήρκεσε 32 ολόκληρα χρόνια. Τα κάστρα παραδίδονταν στον βασιλιά, το ένα μετά το άλλο. Ο μόνος πού συνέχιζε πεισματικά να μάχεται ήταν ο Ιβάτζης. Και πάλι ο Σκυλίτζης μας αναφέρει αναλυτικά την περιπετειώδη σύλληψη του βογιάρου.

Ο Ιβάτζης ήταν οχυρωμένος στο απάτητο κάστρο του Βροχωτού, όταν μόνος Με δύο συντρόφους, ο Κατεπάνω Ευστάθιος Δαφνομήλης κατέφθασε, προφασιζόμενος να μιλήσει με τονΙβάτζη. Οι Βούλγαροι όταν είδαν τον Ελληνα στρατηγό μόνο του, φυσικά δεν ανησύχησαν και τον δεχτήκαν περίεργοι για τούς σκοπούς της επισκέψεως του. Μετά από το δείπνο, ο Δαφνομήλης εζήτησε κατ'ιδίαν συνδιάλεξη προς τον Ιβάτζην.


Αφού απομακρύνθηκαν σε γειτονικό άλσος, ο πελώριος Έλληνας στρατηγός, τον ακινητοποίησε και με την βοήθεια των συντρόφων του πού ήταν κρυμμένοι, τον τύφλωσαν..


Φέροντας σε άθλια κατάσταση μπροστά από τούς Βούλγαρους στρατιώτες τον αρχηγό τους, Με βροντερή φωνή τούς έπεισε ότι κάθε προσπάθεια ήταν μάταιη, γιατί σε λίγο κατέφθανε ο αυτοκράτορας.

Αυτό ήταν το τέλος και της τελευταίας εστίας αντίστασης των Βουλγάρων.

ΤΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Ο Βασίλειος μετά την πλήρη κυριαρχία του στην Μακεδονία, περιόδευσε στις νότιες επαρχίες, όπου τα πλήθη συνέρρεαν να τον συναντήσουν και να τον επευφημήσουν. Επισκέφθηκε τις Θερμοπύλες πού είχαν γραφτεί σελίδες αντάξιας δόξας από τον Σπαρτιάτη Λεωνίδα, πέρασε από την Θήβα πού ήταν το κέντρο της παραγωγής μεταξιού όλης της αυτοκρατορίας, με πολυάριθμες βιοτεχνίες και εξαγωγές προς την Δύση.

Στο τέλος δε έφτασε στήν πατρίδα των μαχητών του Μαραθώνος και της Σαλαμίνας, την πόλη της Παλλάδος Αθηνάς. Εκεί, ανέβηκε στον Παρθενώνα, πού είχε στο εσωτερικό του κτισμένο ναό προς τιμήν της Θεοτόκου. Παραθέτουμε αφήγηση του ερευνητού Γάλλου Σλουμβερζέ: 

"Ενώ δέ χρόνω ο σεπτός νικητής των Βουλγάρων γονυκλινής ηυχαρίστει την Παναγίαν την Αθηνιώτισσαν, οι θεοί και οι ήρωες του Φειδίου εν τη μεγαλοπρεπεί αυτών πομπή εθεώντο τον γηραιόν αυτοκράτορα άνωθεν από των σεπτών ζωφόρων. Διότι οι των θαυμασίων συληταί Τούρκοι, Ενετοί και Αγγλοι δεν είχον παρέλθει επί τον ιερόν βράχον."

Αξίζει να αναφέρουμε μία λεπτομέρεια. Ο ενετός Μοροζίνι το 1688, έκλεψε από τον Πειραιά ένα κολοσσιαίο αρχαίο άγαλμα που παρίστανε Λεοντάρι. Εξού και οι Βενετοί ονόμαζαν το λιμάνι Πόρτο Λεόνε. Τα λιοντάρια όπως γνωρίζουμε έμελλε να αποτελέσουν σύμβολο της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας. Στο άγαλμα αυτό ήταν χαραγμένες επιγραφές άγνωστης γλώσσας. 

Εκ των υστέρων αποδείχθηκε ότι η γλώσσα ήταν σκανδιναβική και οι επιγραφές ήταν χαραγμένες από τούς μισθοφόρους Ρώς του Αυτοκράτορα, ο οποίος το 1018 επέστρεψε ναυτοπλοικώς στήν Θεοφύλακτη Κωνσταντινούπολη και φυσικά για κάποιες ώρες είχε καταλύσει και στο μεγάλο λιμάνι του Πειραιά. Πόσα και πόσα δεν εκλάπησαν από την δύσμοιρη πατρίδα μας από τούς αναρίθμητους εισβολείς, κατά την διάρκεια των αιώνων!

Ο Βασίλειος τουλάχιστον για κάποιο διάστημα είχε αποτρέψει την κλοπή έργων των προγόνων του. Η αίγλη της Ρωμιοσύνης τότε ήταν από τα υψηλότερα σημεία.

ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΥΣΗ

Ο Βασίλειος δεν παρέλειψε να ασχοληθεί και με τις υποθέσεις πού αφορούσαν τις δυτικές επαρχίες του κράτους. Προσπάθησε να δημιουργήσει διπλωματικές σχέσεις με την Γερμανική αυτοκρατορία η οποία διεκδικούσε με αξιώσεις την Κάτω Ιταλία, παραχωρώντας την αδελφή του Θεοφανώ, ως σύζυγο του Οθωνα Β'.

Παραθέτουμε κρίσεις του Schlumberger Για την επίδραση της Ελληνίδος πργκίπισσας στο Γερμανικό κράτος: 

"... μεγάλη υπήρξεν η ροπή, ήν ήσκησεν επί του γερμανικού λαού η Ελληνίς αύτη ηγεμονίς, η εγγονή του Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου .... ου μόνον η Σικελία και η Ιταλία, αλλά και η Γερμανία απέβη κατά τούς χρόνους τούτους υποτελής εις τούςκαλλιτέχνας της Κωνσταντινουπόλεως. Τα μνημεία περί της επιδράσεως, ην ήσκησαν εν Γερμανία οι αντιπρόσωποι της βυζαντιακής τέχνης, εναργεστάτας περί τούτου παρέχουσιναποδείξεις ..... Οι Ελληνες δικάιως υπερηφανεύονται επί τω ότι έδωκαν τω γερμανικώ λαώηγεμονίδα τοσούτον λαμπραίς περικοσμουμένην βασιλικαίς αρεταίς......". 

Η Θεοφανώ ανάθρεψε τον γιό της Οθωνα Γ' με ελληνική παιδεία ορίζοντας ως παιδαγωγό τον ιερέα ΙωάννηΦιλάγαθο από το Ρωσσανό της Καλαβρίας. Ο Βασίλειος προσπάθησε επίσης να τοποθετήσει στον παπικό θρόνο τον πιο πάνω ιερέα, αλλά απέτυχε. 


ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΛΑΔΑ

Φυσικά δεν πρέπει να λησμονούμε την Μεγάλη Ελλάδα, δηλαδή την Κάτω Ιταλία, η οποία κατά τούς χρόνους του Βασίλειου Β' σημείωσε μέγιστη ακμή. Το κείμενο του ιστορικού Λένορμαν πού παρατίθεται παρακάτω επιβεβαιώνει την ελληνικότητα της Καλαβρίας, η οποία αποτελούταν από συμπαγείς ελληνικούς πληθυσμούς Με πλήθος ελληνορθόδοξων ρωμέικων εκκλησιών και μοναστηριών.

Ο μέγας ιεράρχης Αγιος Νείλος ήταν εξέχουσα πνευματική προσωπικότητα της εποχής, και κάθε μέρα αφιέρωνε τρεις ώρες στην αντιγραφή κειμένων των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και των Πατέρων της Εκκλησίας. Με την βοήθεια του Γρηγορίου Τραχανιώτη, του βασιλικού πρωτοσπαθάριου και κατεπάνω της Ιταλίας, της οποίας πρωτεύουσα ήταν η Βάρη, μπόρεσε να εδραιώσει την ελληνική εξουσία στην περιοχή αυτή, απωθώντας τους Άραβες επιδρομείς από την Σικελία και τούς Λομβαρδούς από το βορρά.

Δυστυχώς και αυτή η ελληνική περιοχή έμελλε να χαθεί για πάντα, μετά τις επιδρομές των Νορμανδών, αλλά όπως όλοι γνωρίζουμε παρά την προσπάθεια του Βατικανού, διασώζονται ακόμα και σήμερα Ελληνικά ήθη, θρησκεία και γλώσσα. Ανεξάντλητος, αν και σε προχωρημένη ηλικία πλέον, ο Βασίλειος σχεδίαζε να επιτεθεί κατά της Σικελίας Για να την επαναφέρει στην Ρωμαϊκή επικράτεια, αμέσως μόλις τελείωσε με την βουλγαρική απειλή.

Όμως ο θάνατος τον πρόλαβε στις 15 Δεκεμβρίου του 1025. Ο μεγάλος στρατηλάτης αυτοκράτορας τάφηκε σύμφωνα με τις επιθυμίες του στη μονή της Θεοτόκου, στο προάστιο Έβδομον, κοντά στα τείχη για να παρακολουθεί τούς στρατιώτες του όταν αναχωρούν για τις εκστρατείες τους.

ΤΟ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΟΝ

Όπως έχουμε αναφέρει, στο εσωτερικό μέτωπο ο κυριότερος στόχος του Βασιλείου ήταν η μεγάλοι γαιοκτήμονες της Μικράς Ασίας και οι παντοδύναμοι αριστοκράτες. Γι'αυτό εξέδωσε μία σειρά από διατάγματα με τα οποία επιχειρούσε να πλήξει αυτά τα αρπακτικά. Έτσι, το 996, με ένα διάταγμα του το Αλληλέγγυον, απαιτούσε την επιστροφή των εδαφών που είχαν αφαιρεθεί, με διάφορες μεθόδους, από το 922 και μετά στους προηγούμενους κατόχους τους, που συνήθως ήταν μικροϊδιοκτήτες.

Επαναφέροντας σε ισχύ ένα παλιό νόμο του ΝικηφόρουΑ΄, καθόριζε πώς η πληρωμή του φόρου Αλληλέγγυον, θά γινόταν από τον πλησιέστερο πλούσιο κάτοχο γης, όταν κάποιος μικροϊδιοκτήτης αδυνατούσε να τον πληρώσει. Έτσι, πολλοί μεγαλο γαιοκτήμονες βρέθηκαν ξαφνικά χωρίς γη, η οποία κατέσχετο ή διαμοιραζόταν σε ακτήμονες γεωργούς. Το αυτοκρατορικό θησαυροφυλάκιο γέμισε από τις πωλήσεις της κατασχόμενης γης και από τούς φόρους και οι φτωχοί καλλιεργητές ανακουφίστηκαν.

Η δυσαρέσκεια της τάξης των πλουσίων θα εκδηλωθεί ανοιχτά μετά τον θάνατο του Βουλγαροκτόνου και η πορεία προς τον φεουδαλισμό και την συγκέντρωση και πάλι μεγάλων εκτάσεων γης σε λίγα χέρια θα καταστεί ανεξέλεγκτη από την κεντρική εξουσία με αποτέλεσμα οι φτωχοί αγρότες πού αποτελούσαν τή ραχοκοκαλιά του βυζαντινού στρατού να εξαθλιωθούν και η Μικρά Ασία να πέσει λίγα χρόνια αργότερα στα χέρια των Σελτζούκων Τούρκων. 

Ο Βασίλειος έκανε το ίδιο λάθος πού έκανε ο Μέγας Αλέξανδρος, δεν διάλεξε ικανό διάδοχο πού θα συνέχιζε το έργο του.

Αυτό το λάθος είχε ως αποτέλεσμα να καταρρεύσει όλο το οικοδόμημα του λίγα χρόνια μετά τον θάνατο του από την ανικανότητα του διαδόχου και αδελφού του Κωνσταντίνου και των υπόλοιπων ανίκανων βασιλιάδων, πού σε λίγα χρόνια θα φέρουν το Βυζάντιο στο χείλος της καταστροφής, μέχρι την σωτήρια έλευση του Αλέξιου Κομνηνού. Τελειώνοντας την μικρή αναφορά στον μέγιστο της Ρωμιοσύνης με την κρίση των Ψελλού και Ζωναρά.

 "ο ηγεμών ούτος αφ'ου και τούς βαρβάρους γείτονας κατέβαλε την δέ αριστοκρατίακαθαιρέσας ισότιμον πρός τάς άλλας κοινωνικάς τάξεις κατέστησε και εν πολλή γνώμης ελευθερίας κυβερνών το κράτος ετύγχανεν..... δαπανούσε μόνον τα αναγκαία εκ του δημοσίου ταμείου, αεί δέπροσθέτων εις αυτό έξωθεν, ώστε διά είκοσι μυριάδων ταλάντων χρυσού επλήρωσε τα ταμεία των ανακτόρων....... αλλ' ουδενός απήλαυε δίοτι διατελούσε εν εκστρατεία τον πλείστον της αρχής αυτούχρόνον....".

"Δεν μετεχειρίζετο τούς πολυτίμους λίθους, πλήν ολίγων κοσμούντων την πορφύραν, ίναδιακρίνηται, ότε εις τάς θρησκευτικάς τελετάς παρίστατο ή πρέσβεις εδέχετο, οι δέ άλλοι πολύτιμοι λίθοι ησαν εις τα ταμεία αποτεθειμένοι....".

ΠΕΡΙ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Β΄ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΟΣ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΖΟΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΩΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΤΟΝΟΥ (958 - 1025)  

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΚΛΕΙΔΙ 1014 μ.Χ.


Ο Βασίλειος Β' έχοντας από το 1001 εκπονήσει ένα σύνθετο επιτελικό πρόγραμμα αντεπίθεσης έναντι της βουλγαρικής απειλής, άνοιξε τρία μέτωπα επίθεσης. Με απώτερο σκοπό τον εγκλωβισμό και τη φυσική εξόντωση του Σαμουήλ, εισέβαλε στην περιοχή της Σερδικής (Σόφιας), στη Μακεδονία και τη Θεσσαλία καταλαμβάνοντας τις πόλεις-οχυρά (Βέροια, Βοδενά) και κατευθυνόμενος προς βορρά.

Το καλοκαίρι του 1014, παρά την ισχυρή αντίσταση των Βουλγάρων στα ορεινά δύσβατα περάσματα του Κλειδίου (κοντά στην πεδιάδα του Στρυμόνα), οι βυζαντινές δυνάμεις υπό το στρατηγό Νικηφόρο Ξιφία χάρη σε άρτια οργανωμένο στρατιωτικό χειρισμό εγκλώβισαν όλες σχεδόν τις δυνάμεις του Σαμουήλ που βρίσκονταν στον Πρίλαπο. Η μάχη υπήρξε πολύνεκρη και καθοριστική για τούς βούλγαρους .

Στις 14.000 των Βούλγαρων αιχμαλώτων επιβλήθηκε η ποινή της τύφλωσης, ποινή που προβλεπόταν για όσους υπηκόους της βυζαντινής αυτοκρατορίας συμμετείχαν σε εξεγέρσεις εναντίον της αυτοκρατορικής αρχής (ο Σαμουήλ ήταν γιος βυζαντινού αξιωματούχου που στασίασε και διεκδίκησε το θρόνο) και όχι σε "Κουραβάρες" (μη Βυζαντινούς) επιδρομείς.

Οι χιλιάδες τυφλωμένοι Βούλγαροι περιπλανήθηκαν και διασκορπίστηκαν στον Αίμο, προκαλώντας άμεσα το θάνατο του Σαμουήλ και έμμεσα την επιβολή της ελληνικής ισχύος στους Βούλγαρους, που μετά την πτώση του Δυρραχίου (1018) μετατράπηκε σε "θέμα Βουλγαρίας".

Η Μάχη

Τρεις χειμώνες προετοίμαζε ο Βασίλειος τη μάχη στο Κλειδί. Εχοντας ως βάση και κέντρο ανεφοδιασμού τις Σέρρες συγκέντρωνε στρατό και οπλισμό. Την άνοιξη του 1014 ξεκίνησε για το Κλειδί, το σημερινό Ρούπελ. Η διάταξη του στρατεύματός του είχε πάντα την ίδια μορφή: δύο ίλες ιππικού ως εμπροσθοφυλακή, μία από κατάφρακτους και μία από μονόζωνους και ακολουθούσε το κύριο σώμα.

Ο Βασίλειος επιδίωκε να φθάσει στο στενό ανάμεσα σε Κλειδί και Κίμβα Λόγγο, με απώτερο στόχο την κοιλάδα του Μελένικου και της Στρούμνιτζας, όπου υπήρχαν ακόμη τότε αρκετές βουλγαρικές κτήσεις. Η κατάκτησή τους θα του άνοιγε τον δρόμο για τις Πρέσπες και την Αχρίδα, την καρδιά του βουλγαρικού κράτους.


Ο Αντιπερισπασμός του Σαμουήλ

Ο τσάρος Σαμουήλ γνωρίζοντας ότι το στενό στο Κλειδί αποτελούσε το σημείο από όπου διάβαινε κάθε φορά ο Βασίλειος, οσάκις εκστράτευε κατά της Ανατολικής Βουλγαρίας, αποφάσισε να συγκεντρώσει το σύνολο του στρατού και να οχυρωθεί στο Κλειδί για να δώσει την αποφασιστική μάχη. Παράλληλα επιχείρησε με αντιπερισπασμό να διασπάσει την ενότητα των βυζαντινών δυνάμεων, στέλνοντας έναν από τους πλέον έμπιστους στρατηγούς του, τον Δαβίδ Νεστορίτση, με σημαντικές δυνάμεις νότια, με στόχο την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, δεύτερης τη τάξει πόλης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Ο Βασίλειος όμως δεν πτοήθηκε από την είδηση αυτή και έχοντας πια συνετιστεί από το νεανικό του πάθημα στη Φιλιππούπολη παρέμεινε με τον στρατό του παρατεταγμένο στο Κλειδί. Τη Θεσσαλονίκη υπερασπιζόταν τότε ο Θεοφύλακτος Βοτανειάτης σε αντικατάσταση του στρατηγού Δαβίδ Αριανίτη, που είχε σπεύσει να συνεπικουρήσει τους Βυζαντινούς και να αναλάβει τη διοίκηση μοίρας του ενεργού στρατού στο Κλειδί.

Ο Θεοφύλακτος Βοτανειάτης με τη σύμπραξη του γιου του Μιχαήλ κατόρθωσε να αναχαιτίσει τη βουλγαρική επίθεση, να συντρίψει το σώμα του Νεστορίτση έξω από τη Θεσσαλονίκη και να τρέψει τους Βουλγάρους σε φυγή, συλλαμβάνοντας πλήθος αιχμαλώτων και πολλά λάφυρα και τελικά να επιστρέψει στο Κλειδί για να συμπράξει με τον αυτοκράτορα.

Ο Φόβος της Ενέδρας

Ο Βασίλειος, φθάνοντας στο Κλειδί, στρατοπέδευσε σε απόσταση δύο ωρών από το στενό και έστειλε ανιχνευτές να εντοπίσουν τον εχθρό. Αν και το στενό είχε κλείσει με πρόχειρα αναχώματα από πέτρες και κορμούς, κάρα και βράχους, οι Βούλγαροι ήταν άφαντοι. Η απειλή ενέδρας φόβισε τον Βασίλειο που αποφάσισε να αλλάξει τη διάταξη του στρατού και να τοποθετήσει μπροστά το πεζικό και πίσω το ιππικό, θεωρώντας ότι οι άνδρες του δεν θα ανακόπτονταν από πιθανά εμπόδια, σε αντίθεση με τα άλογα.

Η διαταγή του αυτοκράτορα ήταν σαφής, το στράτευμα όφειλε να βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση, οπλισμένο, με πλήρη εξάρτυση, ετοιμοπόλεμο ανά πάσα στιγμή. Η πρώτη νύχτα κύλησε ήρεμα, οι Βούλγαροι δεν φαίνονταν πουθενά στις γύρω βουνοκορφές. Την επομένη ο αυτοκράτορας έδωσε εντολή στον στρατό να προχωρήσει προς το στενό, ενώ ήταν σίγουρος ότι οι Βούλγαροι θα επετίθεντο όταν οι Βυζαντινοί θα πλησίαζαν τα αναχώματα.

Πράγματι, μόλις η εμπροσθοφυλακή του βυζαντινού στρατού ζύγωσε τα εμπόδια, εκδηλώθηκε η πρώτη επίθεση από τους Βουλγάρους, οι οποίοι έσπρωχναν βράχους από ψηλά, ενώ παράλληλα στόχευαν με βέλη και πέτρες τους Βυζαντινούς. Παρά την ορμή του βυζαντινού στρατού, και οι δύο προσπάθειές τους να περάσουν τα αναχώματα απέβησαν άκαρπες, με αποτέλεσμα πολυάριθμους νεκρούς και τραυματίες.

Ο αυτοκράτορας, βλέποντας τη δυσκολία του εγχειρήματος, διέταξε υποχώρηση του στρατεύματος. Επιθυμούσε την ανασύνταξη των βυζαντινών δυνάμεων και την ενίσχυση του ηθικού των στρατιωτών του πριν από τη νέα επίθεση. Χρειαζόταν δε επιτακτικά τη νίκη, καθώς επρόκειτο για την πρώτη μάχη της χρονιάς εκείνης, την πρώτη μιας σειράς αναγκαίων συγκρούσεων προς την επίτευξη των μεγαλεπήβολων στόχων του.


Το Νέο Σχέδιο

Ο Βασίλειος κατέστρωσε νέο σχέδιο: έστειλε την ίδια νύχτα τον στρατηγό του Θέματος της Μακεδονίας Νικηφόρο Ξιφία με τρεις τούρμες να ανέβει στο όρος Βαλαθίστα που υψωνόταν νοτίως του Κλειδίου, στα νώτα δηλαδή του βουλγαρικού στρατεύματος, ώστε οι Βούλγαροι, κατά την εκδήλωση της επίθεσης, να βρεθούν περικυκλωμένοι. Ο στρατηγός θα ειδοποιούσε όταν το σώμα του θα είχε λάβει θέσεις μάχης με τριπλό σάλπισμα.

Το μεσημέρι της επομένης, της 29ης Ιουλίου 1014, εκδηλώθηκε η πολυπόθητη επίθεση. Μόλις ακούστηκε το σύνθημα του στρατηγού Ξιφία, το αυτοκρατορικό φουσάτο, από νωρίς σε ετοιμότητα, όρμησε προς τα αναχώματα με ηγέτη τον ίδιο τον Βασίλειο. Ο αυτοκράτορας, παρά τα πενήντα εννέα χρόνια του, πολεμούσε πάντα - από την πρώτη μάχη της Φιλιππούπολης ακόμη - στην πρώτη γραμμή, σύμβολο γενναιότητας και θάρρους για τους στρατιώτες του.

Η μάχη ήταν σκληρή αλλά το σχέδιο δοκιμασμένο και αλάνθαστο. Ο βουλγαρικός στρατός καταλήφθηκε εξαπίνης και γρήγορα εγκατέλειψε τη μάχη. Οι περισσότεροι πετούσαν τα όπλα τους και έτρεχαν να σωθούν. Λίγοι πολέμησαν μέχρι τέλους, μεταξύ αυτών και ο τσάρος Σαμουήλ με τον γιο του και την προσωπική φρουρά του, αλλά και αυτοί τελικά αναζήτησαν καταφύγιο την τελευταία στιγμή στο φρούριο Πρίλαπο (το σημερινό Περλεπέ).

Ο απολογισμός της μάχης στο Κλειδί ήταν οδυνηρός, σήμανε περί τους δεκαπέντε χιλιάδες αιχμαλώτους Βούλγαρους αλλά και χίλιους νεκρούς για τον βυζαντινό στρατό καθώς και χίλιους πεντακόσιους τραυματίες, περισσότερους από όσους σε κάθε άλλη μάχη στο παρελθόν.

Η Τύφλωση των Αιχμαλώτων

Για τον Βασίλειο η μάχη στο Κλειδί ήταν ορόσημο: πολεμούσε τους Βουλγάρους περισσότερα από είκοσι συναπτά έτη, ο πόλεμος έπρεπε πλέον να λάβει τέλος. Κάτι τέτοιο θα ήταν δυνατόν να επιτευχθεί μόνο με μια σκληρή απόφαση σχετικά με την τύχη των πολυάριθμων βουλγάρων αιχμαλώτων. Ο αυτοκράτορας συγκάλεσε αμέσως μετά τη μάχη το συμβούλιο των στρατηγών του.

Η πρότασή τους ήταν σχεδόν ομόφωνη: η τιμωρία που άρμοζε στους αιχμαλώτους ήταν ο θάνατος. Ελάχιστοι στρατηγοί αντιπρότειναν να πουληθούν οι αιχμάλωτοι σε σκλαβοπάζαρα.
Ο αυτοκράτορας ωστόσο έκρινε πως ο θάνατος με όποια μορφή ήταν μια ποινή που γρήγορα θα ξεχνιόταν, ενώ το να πουληθούν σε σκλαβοπάζαρα δεν θα παραδειγμάτιζε καθόλου τους Βουλγάρους. Οι Βούλγαροι ήταν σκληρός και αδυσώπητος λαός, δεν είχαν καμφθεί από τόσες ήττες χρόνια τώρα, η δήωση, η σφαγή και η καταστροφή έμοιαζαν να είναι στη φύση τους.

Οι χρονικογράφοι της εποχής μαρτυρούν ότι ο αυτοκράτορας ταλαντεύτηκε στην απόφασή του και προβληματίστηκε εξαιρετικά. Βαρύνοντα ρόλο πάντως δεν έπαιξε η εκδίκηση για τον θάνατο χιλιάδων στρατιωτών και συμπολεμιστών του επί σειρά ετών αλλά η σκέψη της ανασύνταξης του Σαμουήλ που είχε διαφύγει και που σε τακτά διαστήματα κατόρθωνε, παρά τα πλήγματα και την ταπείνωση κάθε ήττας, να αναδιοργανώνει τις δυνάμεις του και να συνεχίζει τον πόλεμο επί τριάντα σχεδόν έτη.


Ο Βασίλειος ήταν πεπεισμένος ότι έπρεπε να καταφέρει προσωπικό πλήγμα κατά του βούλγαρου ηγέτη, πλήγμα ικανό να τον καταρρακώσει ψυχικά και να τον υποτάξει οριστικά. Επέλεξε την τύφλωση των αιχμαλώτων, θέλοντας να καταστήσει σαφές ότι ήταν αδίστακτος σε ό,τι αφορούσε τους εχθρούς της Αυτοκρατορίας και ότι δεν θα ορρωδούσε προ ουδενός προκειμένου να συντρίψει τη βουλγαρική αντίσταση μέχρι τέλους. Μπροστά σε ολόκληρο τον στρατό του και αφού συνεχάρη και επιβράβευσε τους στρατιώτες του για την ανδρεία τους στη μάχη, διέταξε την τύφλωση των βουλγάρων αιχμαλώτων.

Οι Βυζαντινοί χώριζαν τους αιχμαλώτους σε ομάδες των εκατό, και ανά χίλιους τους οδηγούσαν σε ειδικό χώρο του στρατοπέδου, όπου, αφού τους έδεναν, με πυρωμένες στη φωτιά σιδερένιες βέργες τύφλωναν τους ενενήντα εννέα και από τα δύο τους μάτια, ενώ τον εκατοστό μόνο από το ένα, ούτως ώστε να χρησιμεύσει, μονόφθαλμος ων, ως οδηγός των υπολοίπων. Αμέσως μετά την τιμωρία τους οι αιχμάλωτοι αφήνονταν ελεύθεροι να επιστρέψουν στον διασωθέντα τσάρο τους.

Ο Θάνατος του Σαμουήλ

Το πλήγμα ήταν όντως τραγικό για τον τσάρο Σαμουήλ, ο οποίος, ήδη καταρρακωμένος από το μέγεθος της συντριβής, ανέμενε τις ειδήσεις για την τύχη των αιχμαλώτων. Το βουλγαρικό φουσάτο αριθμούσε 30.000 άνδρες πριν από την αναμέτρηση, περίπου χίλιοι κατάφεραν να σωθούν μετά τη μάχη και να διαφύγουν, εκ των οποίων δώδεκα μόνο από την προσωπική φρουρά του Σαμουήλ.

Οι βουλγαρικές πηγές ιστορούν ότι η επιστροφή των αιχμαλώτων προκάλεσε μέγα πένθος στην Αχρίδα, η οποία ήταν τότε πρωτεύουσα του βουλγαρικού κράτους. Οι χιλιάδες τυφλοί αδυνατούσαν να πορευθούν συντεταγμένα, με αποτέλεσμα να ανατρέπονται, να συμπαρασύρουν τους συμπολεμιστές τους και να πορεύονται ουρλιάζοντας και βογκώντας προς την πόλη τους. Ο Σαμουήλ δεν άντεξε την ταπείνωση αυτή του φρικτού θεάματος και δύο μέρες μετά ξεψύχησε από τη συντριβή και τον ψυχικό κλονισμό.

                                                                                                            Ο ΣΑΜΟΥΗΛ

Ανεξάρτητα όμως από την αλληλουχία των ιστορικών γεγονότων, η αναμφισβήτητα ανηλεής πράξη αυτή του Βασίλειου, που του προσέδωσε άλλωστε το επίθετο «Βουλγαροκτόνος», δεν πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο κρίσης και κριτικής μόνο με βάση τα σύγχρονα κριτήρια, κυρίως τον συναισθηματικό αποτροπιασμό που προκαλεί σήμερα η μεταχείριση αυτή των αιχμαλώτων σε σχέση με τις ισχύουσες αρχές του δικαίου του πολέμου.

Αντίθετα, η βυζαντινή νομοθεσία προέβλεπε ως ποινή κολασμού τόσο την τύφλωση όσο και τον ακρωτηριασμό για κάθε βυζαντινό πολίτη που θα προέβαινε σε επαναστατική ενέργεια, συνωμοσία ή στάση κατά της νόμιμης βυζαντινής εξουσίας, φορέας της οποίας ήταν ο ίδιος ο αυτοκράτορας. Συνακόλουθα, ο Βασίλειος αντιμετώπισε και τιμώρησε τους βούλγαρους αιχμαλώτους, όχι ως εχθρούς της Αυτοκρατορίας αλλά ως υπηκόους του και βυζαντινούς πολίτες που είχαν επαναστατήσει, δεδομένου ότι ήδη από το 971 το σύνολο της σημερινής βουλγαρικής επικράτειας είχε κατακτηθεί από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή και υπαχθεί στη βυζαντινή διοίκηση.

Πρέπει να σημειωθεί ότι ορισμένες ιστορικές πηγές (Κεδρηνός) αμφισβητούν ότι ο αριθμός των αιχμαλώτων που τυφλώθηκαν ήταν 15.000, ενώ κάποιοι χρονογράφοι της εποχής δεν διστάζουν να εκφράσουν επιφυλάξεις για το όλο γεγονός θεωρώντας ότι το μίσος και η ένταση μεταξύ των δύο εθνών ήταν τέτοια ώστε ήταν δυνατόν πράξεις εκδίκησης να διογκωθούν και να λάβουν άλλες διαστάσεις. Με την άποψη αυτή συνάδει άλλωστε και η επισήμανση ότι το επίθετοΒουλγαροκτόνος, που αποδόθηκε στον Βασίλειο εξαιτίας της τύφλωσης των Βούλγαρων, προϋποθέτει θανάτωση και όχι τύφλωση.

Πόλεμος με τους Διαδόχους

Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο Βασίλειος δικαιώθηκε, καθώς ο θάνατος του Σαμουήλ επέφερε εξασθένηση της βουλγαρικής ισχύος. Ο γιος του Γαβριήλ - Ρωμανός, που τον διαδέχθηκε, δεν είχε ούτε τη σύνεση ούτε την ηγετική προσωπικότητα του πατέρα του, με αποτέλεσμα να ατονήσει η βουλγαρική επιθετικότητα.

Παρά τη μεγαλειώδη νίκη στο Κλειδί, ο Βασίλειος δεν εφησύχασε. Στόχος του ήταν η οριστική κατάλυση του βουλγαρικού κράτους, η παράδοση της πρωτεύουσας Αχρίδας και η πλήρης υποταγή των διαδόχων του Σαμουήλ. Ετσι, έδωσε άμεσα διαταγή στον στρατηγό Θεοφύλακτο Βοτανειάτη να κατευθυνθεί προς τη Στρούμνιτζα, να καταλάβει την πόλη και να διανοίξει την οδό επικοινωνίας με τη Θεσσαλονίκη.

Η πολιορκία της πόλης όμως δεν είχε άμεσα αίσια έκβαση και ο Βοτανειάτης έλαβε εντολή να επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη. Στον δρόμο της επιστροφής όμως προς τη Συμβασιλεύουσα, καθώς διέσχιζε με τον στρατό του μια στενή χαράδρα, δέχθηκε επίθεση. Οι Βούλγαροι σφυροκόπησαν τους Βυζαντινούς από παντού, τραυμάτισαν θανάσιμα τον Βοτανειάτη και διέλυσαν το τμήμα αυτό του βασιλικού φουσάτου. Η ήττα ήταν σημαίνουσα, καθώς σε σύνολο πέντε χιλιάδων στρατιωτών μόλις δύο χιλιάδες κατόρθωσαν να γλιτώσουν τη σφαγή ή την αιχμαλωσία.

Ο αυτοκράτορας, με την είδηση της καταστροφής αυτής, οργισμένος αποφάσισε να κινηθεί κατά του φρουρίου του Μελενίκου, το οποίο παραδόθηκε αμαχητί. Εν συνεχεία, κατευθύνθηκε προς την Πελαγονία, όπου κατέλαβε το Βιτόλιο και τα Στύπεια και έφθασε στο Πρίλαπο, του οποίου η πολιορκία δεν διήρκεσε πολύ, καθώς και αυτό παραδόθηκε γρήγορα. Ο χειμώνας όμως εμπόδιζε τον αυτοκράτορα να ολοκληρώσει τα σχέδιά του που προέβλεπαν κατάληψη της Καστοριάς και των Πρεσπών και οριστική συντριβή των Βουλγάρων, με αποτέλεσμα να επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη.

Η Νέα Εκστρατεία

Ο Βασίλειος ξεκίνησε πάλι την άνοιξη του 1016 για την Εδεσσα, η οποία είχε στασιάσει και ήταν ξανά υπό βουλγαρική κατοχή. Αφού την ανακατέλαβε, πολιόρκησε τα Μογλενά που αντιστάθηκαν σθεναρά για ημέρες.

Η πολιορκία έδειχνε να έχει διάρκεια, το πείσμα όμως του αυτοκράτορα ήταν τέτοιο, ώστε διέταξε να γυρίσουν οι στρατιώτες του το ρεύμα του ποταμού που γέμιζε με τα νερά του τη βαθιά τάφρο γύρω από το φρούριο των Μογλενών, αποξέρανε την τάφρο, ενώ οι μηχανικοί του έσκαψαν τα θεμέλια του φρουρίου, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο τμήμα του να γκρεμιστεί. Εντρομοι οι Βούλγαροι, άνοιξαν τις πύλες του φρουρίου και παραδόθηκαν.

Οι αιχμάλωτοι ήταν χιλιάδες. Ο Βασίλειος τους εξόρισε στην Ανατολική Αρμενία, στα περσικά σύνορα, στο λεγόμενο Βασπουρακάν. Αφού πυρπόλησε το φρούριο των Μογλενών, κατέλαβε το γειτονικό φρούριο των Ενωτίων, όπου έλαβε την είδηση ότι δολοφονήθηκε ο τσάρος Γαβριήλ και στον θρόνο τον διαδέχθηκε ο πρώτος εξάδελφός του Ιωάννης Βραδισλάβος. Ο νέος τσάρος ζήτησε από τον Βασίλειο να δεχθεί την άνευ όρων υποταγή του.

Βέβαια η πρόταση του Ιωάννη Βραδισλάβου ήταν παραπλανητική, διότι στην πράξη επιζητούσε μόνο να κερδίσει χρόνο προκειμένου να ανασυντάξει αρκετό στρατό. Τότε ο Βασίλειος εξοργισμένος αποφάσισε ότι η μόνη ικανοποιητική εκδίκηση ήταν η κατάληψη της Αχρίδας. Η πόλη δεν αντιστάθηκε και το αυτοκρατορικό φουσάτο με τον Βασίλειο επικεφαλής την κυρίευσε. Παράλληλα, ο στρατηγόςΑριανίτης είχε καταλάβει τη Στρούμνιτζα και τη Θερμίτζα, ενώ ο Νικηφόρος Ξιφίας κυρίευσε τα φρούρια γύρω από την Τριαδίτσα.

Δεν είχε όμως ακόμη φθάσει η ώρα της αμετάκλητης υποταγής των Βουλγάρων. Ο στρατηγόςΙβατζής, έμπιστος του Σαμουήλ, είχε στήσει ενέδρα και εξόντωσε ένα τμήμα του αυτοκρατορικού στρατού στην Πελαγονία. Ο Βασίλειος απάντησε χτυπώντας τον Λόγγο και τη Σέταινα, νέα όμως ενέδρα του Ιωάννη σε τμήμα του βυζαντινού στρατού, που διοικούσε ο Κατεπάνω Κωνσταντίνος Διογένης, τον έστειλε προς βοήθεια του Διογένη.

Με την παροιμιώδη φράση του «όστις πολεμιστής ακολουθήτω μοι», έφιππος όρμησε μόνος να συντρέξει τον Διογένη, ενώ το αυτοκρατορικό φουσάτο τον ακολουθούσε. Μόνη η εμφάνισή του στο πεδίο της μάχης έσπειρε τον πανικό στους Βουλγάρους και έγειρε την πλάστιγγα της νίκης προς το βυζαντινό στρατόπεδο.

Η Υποταγή των Βουλγάρων

Το 1018 σήμανε την οριστική κρίση του αγώνα κατά των Βουλγάρων. Ο τσάρος Ιωάννης, ενώ πολιορκούσε το Δυρράχιο, δολοφονήθηκε. Παράλληλα, ο στρατηγός του Σαμουήλ Κρακράςέστειλε αγγελιοφόρο στον Βασίλειο, παραδίδοντάς του το Περνίκο και άλλα 35 φρούρια. Στην Αδριανούπολη κατέφθασαν νέοι αγγελιοφόροι που του παρέδωσαν και άλλα φρούρια της Πελαγονίας, ενώ ακολούθησε η παράδοση της κραταιάς Στρούμνιτζας.

Τότε ο αυτοκράτορας δέχθηκε επιστολή παράδοσης και της τσαρίνας Μαρίας, χήρας του Ιωάννη, που του παρέδιδε τον θρόνο και τα δικαιώματά της, ζητώντας μόνο την εξασφάλιση της ζωής των παιδιών της. Ταυτόχρονα ο τοπάρχης Πρεσπών και Καστοριάς παρέδωσε στον Βασίλειο τα κλειδιά των πόλεων της περιοχής του. Η λήξη του πολέμου σήμανε με τη θριαμβευτική είσοδο του Βασιλείου στην Αχρίδα, τροπαιοφόρου αυτή τη φορά, και την παράδοση της πόλης.

Ο αυτοκράτορας όρισε διοικητή της πόλης τον Ευστάθιο Δαφνομήλη και αναχώρησε για τιςΠρέσπες, και μετά για τη Δεάβολη, οργανώνοντας την εξόντωση του Ιβατζή, του τελευταίου βούλγαρου στρατηγού που δεν είχε ακόμη υποταχθεί. Ο Ιβατζής, ασκώντας παρελκυστική πολιτική, καθυστερούσε να απαντήσει στον Βασίλειο, προσπαθώντας παράλληλα να σχηματίσει εκ νέου στρατό και να αντεπιτεθεί στους Βυζαντινούς.

Η λύση όμως δόθηκε από τον στρατηγό Δαφνομήλη, ο οποίος προσποιούμενος τον αποστάτη προσήλθε μόνος στο φρούριο του Ιβατζή, τον παραπλάνησε, τον τύφλωσε και στη συνέχεια κατόρθωσε να πείσει τους υπόλοιπους Βουλγάρους να παραδοθούν με την απειλή της ανηλεούς εκδίκησης του Βασιλείου. Στη Δεάβοληπαραδόθηκε και ο Νικολιτζάς, ο έτερος βούλγαρος προδότης, ζητώντας συγχώρεση, αλλά ο Βασίλειος, ενθυμούμενος τις προδοσίες του, τον φυλάκισε στη Θεσσαλονίκη.


Χρειάστηκαν τριάντα έξι χρόνια αδιάκοπων αγώνων για να υποταγούν οι Βούλγαροι τελικά το 1018. Ο αυτοκράτορας, νικητής, αποφάσισε να ολοκληρώσει την πορεία του επισκεπτόμενος ένδοξους ελλαδικούς τόπους, τον Σπερχειό, τις Θερμοπύλες, τη Θήβα, την Αθήνα, όπου σταμάτησε για να προσκυνήσει στον Παρθενώνα που είχε μετατραπεί σε Ναό της Παναγίας.

Τελικά τον Ιανουάριο του 1019 εισήλθε θριαμβευτής στην Κωνσταντινούπολη, έχοντας νικήσει οριστικά τους Βουλγάρους και έχοντας αποκαταστήσει τα σύνορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στα όρια της εποχής του Ιουστινιανού. Δικαιωματικά θεωρήθηκε ο επιφανέστερος εκπρόσωπος της Μακεδονικής Δυναστείας, ενώ η βασιλεία του αποτέλεσε μία από τις λαμπρότερες περιόδους ακμής και ισχύος μέσα στη χιλιετή βυζαντινή ιστορία.

Η σκληρότητα της τύφλωσης των Βουλγάρων αιχμαλώτων από τον Βασίλειο Β’ Βουλγαροκτόνο είναι δεδομένη.

Όμως παραγνωρίζονται τρία πράγματα:

- Πρώτον, ο Βασίλειος πριν οδηγηθεί, στα τελευταία χρόνια του τριακονταετούς βυζαντινο-βουλγαρικού πολέμου στο μέτρο αυτό, συνεχώς έδινε χάρη αλλά και αξιώματα σε όσους Βουλγάρους αυτομολούσαν σε αυτόν (ή δεν τους τιμωρούσε παρά μόνο με δήμευση περιουσίας και εξορία), αλλά όχι μόνο σε αυτούς μα και σε Ίβηρες καθώς και σε Βυζαντινούς οι οποίοι επαναστατούσαν κι έπειτα συνθηκολογούσαν.

Ορίστε μερικά παραδείγματα:

1) Παρακοιμώμενος Βασίλειος (επίτροπος Βασίλειου Β’): εξορία, μερική δήμευση περιουσίας (Ιωάννη Σκυλίτζη, Σύνοψις ιστοριών, 335, 58)

2) Βάρδας Σκληρός (στασιαστής): συνθηκολόγηση, απονομή τίτλου κουροπαλάτου (Ιωάννη Σκυλίτζη, Σύνοψις ιστοριών, 338, 45)

3) Γεώργιος Δαυίδ της Ιβηρίας (βοηθός στασιαστή Βάρδα): συνθηκολόγηση, απονομή τίτλου κουροπαλάτου (χρονικό JahjahΑντιοχείας, 429)

4) Νικολιτζάς (βούλγαρος διοικητής Σερβίων): παράδοση πόλης, απονομή τίτλου πατρικίου (Ιωάννη Σκυλίτζη, Σύνοψιςιστοριών, 344, 95).

5) Ρωμανός-Συμεών (βούλγαρος διοικητής Σκοπίων): παράδοση πόλης, απονομή τίτλου πατρικίου (Ιωάννη Σκυλίτζη, Σύνοψιςιστοριών, 346, 56).

6) Νικηφόρος Ξιφίας (στρατηγός στασιαστής): δήμευση περιουσίας.

Η σκληρότητα αυτή, της τύφλωσης των βουλγάρων στρατιωτών, είναι μικρό και όχι κυρίαρχο χαρακτηριστικό της βασιλείας και της προσωπικότητάς του Βασίλειου Βουλγαροκτόνου. Η μέθοδος τιμωρίας αυτή, εφαρμόστηκε μόνο στο τέλος του πολέμου, ενώ τιμωρούνταν μόνο όσοι Βούλγαροι στασίαζαν πολλές φορές (Δραξάνος, φρούραρχος Βοδενών, ο οποίος συγχωρέθηκε δύο φορές από τον Βασίλειο Β’, όταν δραπέτευε από τη Θεσσαλονίκη όπου ζούσε ελεύθερος με την οικογένειά του, την τρίτη φορά που πιάστηκε, εκτελέστηκε).

- Δεύτερον, η ποινή της τύφλωσης θεωρείτο τότε επιεικέστερη από την ποινή του θανάτου.

- Τρίτον, η ποινή αυτή επιβαλλόταν σε στασιαστές και οι Βούλγαροι στρατιώτες, ως κάτοικοι της Αυτοκρατορίας θεωρούνταν τέτοιοι. Αντιθέτως, οι Άραβες αιχμάλωτοι θεωρούνταν αιχμάλωτοι ξένου κράτους και όχι στασιαστές και η τύχη τους ήταν πολύκαλίτερη, αφού ανταλλάσονταν και επέστρεφαν στην πατρίδα τους.

Αυτοί που ορμώμενοι από την ευαισθητοποιημένη σύγχρονη εποχή μας, απέναντι σε όλες αυτές τις μεθόδους, κατηγορούν τη Βυζαντινή αυτοκρατορία για "μοναδική σκληρότητα", εξ αιτίας αυτού του μέτρου ΕΙΔΙΚΑ για τους κατ' επανάληψιν προδότες, γιατί άραγε, δεν κατηγορούν και τις άλλες κρατικές οντότητες της περιοχής, που εφάρμοζαν πολύ σκληρότερα μέτρα για "ψήλου πήδημα", ακόμα και τον θάνατο του ενόχου;

Μια τέτοια σύγκριση, θα φανέρωνε ότι για την εποχή εκείνη, ακόμα και ένα τόσο σκληρό μέτρο, φάνταζε ως "ελεημοσύνη" προς έναν κατ' επανάληψιν προδότη, η οποία του χάριζε τη ζωή, στερώντας του όμως τη δυνατότητα να συνεχίσει να επαναλαμβάνει την προδοσία του.

ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Β' ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΨΕΛΛΟΥ  

Βασίλειος Βουλγαροκτόνος


Ο Μιχαήλ Ψελλός ήταν δεν ήταν 8 χρονών όταν πεθαίνει ο αυτοκράτορας. Ο σπουδαιότερος της δυναστείας των Μακεδόνων, ο Βασίλειος ο Β’, ο μυθικός Βουλγαροκτόνος των θριάμβων. Ένας αστραφτερός ημίθεος που λένε πως δεν ξεκαβάλησε καθόλου όσο πολεμούσε τους οχτρούς. 


Αργότερα ο Ψελλός, (λόγιος, αστρονόμος, διανοητής, αλχημιστής, διπλωμάτης, φιλόσοφος, αστρονόμος, νομικός, μαθηματικός, θεολόγος, πρύτανης του “Πανδιδακτηρίου” –πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης) συγγράφει ως ιστορικός το “Χρονολόγιο” του και μας περιγράφει το παιδικό του ίνδαλμα. Φωτογραφίζει το βυζαντινό βασιλέα και τον παραδίδει στην ιστορική μνήμη :

“Στους περισσότερους ανθρώπους της γενιάς μας έδινε την εντύπωση του στρυφνού και άξεστου στη συμπεριφορά ανθρώπου, οξύθυμου, επίμονου, λιτοδίαιτου, που αποστρέφονταν κάθε είδους μαλθακότητα. Εγώ ο ίδιος συμπέρανα πως δεν ήταν καθόλου έτσι κατ΄ αρχάς, αλλά από μια ζωή φιλήδονη και τρυφηλή, μεταβλήθηκε σε άνθρωπο ενεργητικότατο, σα να εστύφησαν το χαρακτήρα του οι περιστάσεις, και αποδυνάμωσαν τη χαυνότητα.

Όταν ο αυτοκράτορας Βασίλειος αντιλήφθηκε την ποικιλομορφία των διοικητικών καθηκόντων, απαρνήθηκε κάθε μαλθακότητα. Περιφρόνησε κάθε κόσμημα σωματικό. Ούτε στόλιζε καδένες το δέρμα του, ούτε με τιάρες τα μαλλιά του, ούτε λαμπροντυνόταν με καταπόρφυρες χλαμύδες. Πέταξε μακριά τα περιττά δαχτυλίδια, και όλες τις πολύχρωμες εσθήτες, παρουσιάζονταν πάντα σκεπτικός και περίφροντις.

Και ενώ άφησε τον ομομήτριό του αδελφό Κωνσταντίνο να απολαμβάνει την ομορφιά των λειμώνων και τις τέρψεις των κυνηγίων και των λουτρών ο ίδιος έσπευσε στα σύνορα για να απαλλάξει την αυτοκρατορία από τους πέριξ εχθρούς.

Τα μάτια του ήταν χαρωπά και ακτινοβολούσαν. Τα φρύδια του ήταν μικρά και όχι αγριωπά, τοξωτά προς τα πάνω τόνωναν την περηφάνια του. Τα μάτια του πάλι δεν ήταν βαθιά μέσα στο πρόσωπο, πράγμα που δήλωνε πανουργία και βιαιότητα, ακτινοβολούσαν με αρρενωπή λάμψη. Το πρόσωπό του ήταν σα να είχε χαραχτεί γύρω από το κέντρο ενός τέλειου κύκλου κι ενωνόταν με τους ώμους με ένα εύρωστο όχι πολύ μακρύ αυχένα. Το στέρνο του πάλι ούτε προεξείχε ούτε βαθούλωνε, αλλά είχε μια συμμετρία διαστάσεων. Το ύψος του ήταν κατά τι λιγότερο του μετρίου αλλά με αρμονική αναλογία του έδινε μια στάση ευθυτενή.

Αν κάποιος τον συναντούσε πεζό έμοιαζε με ένα κοινό άνθρωπο από τους γύρω μας. Πάνω στη σέλα όμως έδινε την εντύπωση ενός αγάλματος από αριστοτέχνη γλύπτη. Κι όταν κρατούσε τα χαλινάρια του αλόγου, εφορμούσε επιτιθέμενος έμενε αλύγιστος άκαμπτος είτε κατηφόριζε είτε ανηφόριζε. Όταν πάλι επιθεωρούσε το άλογό του, μπορούσε να τινάζεται ψηλά σα να είχε φτερά, ιππεύοντας και αφιππεύοντας με την ίδια μεγαλοπρέπεια.

Στη γηρατειά του αραίωσε κάπως το γένι κάτω απ΄ το σαγόνι. Οι τρίχες όμως από τις παρειές μάκρυναν πολύ, πύκνωσαν και πλήθυναν, φαινόταν πως είχε γένια παντού. Συνήθιζε μάλιστα να τα περιστρέφει με τα δάχτυλά του όταν έβραζε από θυμό ή έδινε ακροάσεις ή συλλογιζόταν κάτι βαθιά.

Συνήθιζε να βάζει τα χέρια του στα ισχία οσάκις λύγιζε τους αγκώνες. Δεν μιλούσε με ευχέρεια, ούτε επεξεργαζόταν τους λόγους του, ούτε έδινε μήκος κατάλληλο στις φράσεις του, κι έκανε ολιγόλεπτες παύσεις ανάμεσά τους σα να μιλούσε κάποιος χωριάτης και όχι ένας μορφωμένος άνδρας. Δεν γελούσε μάλιστα, αλλά κάγχαζε με έναν τρόπο που έκανε όλο το σώμα του να συσπάται”


ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Β’ ΤΟΝ ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΤΟΝΟ   

Όταν οι Ελληνες ανέκτησαν τήν Πόλη, από τούς Λατίνους, τό 1261, βρήκαν στό νεκροταφείο πεταμένο, ένα σκελετό στόν οποίο οι Φράγκοι είχαν βάλει περιπεκτικά στό στόμα μία φλογέρα. Δίπλα στόν σκελετό, ήταν παραβιασμένος καί συλλημένος ένας τάφος μέ μία επιγραφή πού έγραφε:

''ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΙΣΤΟΣ ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ ΤΩ ΘΕΩ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ''
 
Αυτός λοιπόν ήταν ο σκελετός του ανθρώπου, πού έμελλε νά δώσει στό Ελληνικό Μεσαιωνικό κράτος τήν μεγαλύτερη δόξα πού γνώρισε ποτέ. Ηταν ο άνθρωπος πού πολεμώντας στήν πρώτη γραμμή του μετώπου μέχρι τά βαθιά του γεράματα, έσωσε τήν Μακεδονία από τούς Βούλγαρους εισβολείς, ήταν ο άνθρωπος πού απώθησε τούς Αραβες καί τούς Αιγύπτιους από την Μικρά Ασία, καί τούς Σαρακηνούς από τήν Καλαβρία.

 Ηταν εκείνος πού κυνήγησε αλύπητα τήν παντοδύναμη αριστοκρατία πρός όφελος των ακτημόνων καί των αδυνάτων, ενώ παράλληλα γέμισε τά ταμεία του κράτους. Τό κράτος του ήταν καί οικονονικά παντοδύναμο, μέ εξαγωγές ειδών πολλαπλάσιες από τίς εισαγωγές. Αναφέρεται δέ, ότι ο φόρος πού πλήρωναν τά εμπορικά πλοία κατά τήν έξοδό τους από τά στενά του Ελλησπόντου ήταν τετραπλάσιος, από τόν φόρο πού πλήρωναν κατά τήν είσοδό τους στά στενά.

Ο Βασίλειος ο Μακεδόνας ηταν εκείνος πού εκχριστιάνισε τούς Ρώσσους θέτοντας έτσι τά θεμέλια του πολιτισμού τους. Ηταν ο γιός της φόνισσας, ένα βάρος πού τό κουβαλούσε σέ όλη του τή ζωή, πού τόν συγκράτησε από τήν πολυτέλεια, τήν χλιδή, τήν επίδειξη καί τόν εμπόδισε νά εμπιστευτεί γυναίκα γιά σύντροφο στόν αυτοκρατορικό θρόνο. Εζησε όλη του τήν ζωή σάν απλός στρατιώτης καί ετάφη χωρίς πομπές καί επισημότητες.

                                          Μικρογραφία του Βασίλειου Β' (Βιβλιοθήκη του Βατικανού). Εκπροσωπεί το Συμβούλιο της Νίκαιας.

Τό ελληνικό κράτος μετά τόν θάνατό του Βουλγαροκτόνου, περιελάμβανε περιοχές πού κατοικούνταν από Ελληνες, αρκετές χιλιετίες πρίν. Ανατολικά από τήν Σικελία του Αρχιμήδη, μέχρι δυτικά στόν Πόντο τού Διογένη καί του Στράβωνα, καί στήν Καισάρεια του Μεγάλου Βασιλείου, καί βόρεια από τήν Μακεδονία του Φιλίππου καί του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μέχρι τήν Κύπρο καί τήν Κρήτη του Μίνωος.

H Eλληνική γλώσσα, ακουγόταν όπως καί στήν αρχαιότητα, από τόν Δούναβη μέχρι τόν Ευφράτη, καί από τήν Βάρη της Ιταλίας μέχρι τήν Χερσώνα της Κριμαίας. Κατά τόν Schlumberger, τόν μεγαλύτερο βυζαντινολόγο πού έγραψε χιλιάδες σελίδες γία τόν Βασίλειο τόν Β' τόν Βουλγαροκτόνο: 

"η βασιλεία του υπήρξε μακροτάτη καθ'όλην τήν ύπαρξιν της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας καί μία των πλέον μακροχρονίων της παγκοσμίου Ιστορίας. Μέ τόν θάνατό του εξέλιπεν η μεγαλυτέρα καί ενδοξοτέρα φυσιογνωμία του μεσαιωνικού Ελληνισμού."

Mετά τόν αιφνίδιο θάνατο του άτεκνου Ιωάννη Τσιμισκή, ο θρόνος περιήλθε στούς δύο νόμιμους κληρονόμους της Μακεδονικής Δυναστείας, Βασίλειο καί Κωνσταντίνο, οι οποίοι ήταν έφηβοι 18 καί 16 ετών αντιστοίχως. Ενώ ο Βασίλειος υπήρξε άνθρωπος εγκρατής, καρτερικός, αυστηρός μέ αδάμαστη θέληση, σπάνια αίσθηση του καθήκοντος καί εξαιρετικές ικανότητες, ο αδελφός του ήταν αδιάφορος γιά τά κοινά, ακόλαστος καί επιρρεπής στίς διασκεδάσεις, στά κυνήγια καί στά συμπόσια.

Στά πρώτα χρόνια της βασιλείας καί συγκεκριμένα από τό 976 μέχρι τό 985, τήν διοίκηση ουσιαστικά τήν ασκούσε ο πρόεδρος της Συγκλήτου, ο πολυμήχανος ευνούχος Βασίλειος. Τό έτος 985 ο νεαρός αυτοκράτορας απομάκρυνε επιτέλους τόν παρακοιμώμενο Βασίλειο καί ανέλαβε καί ουσιαστικά τήν διοίκηση του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους. Πρόλαβε μάλιστα καί τήν συνομωσία πού ετοίμαζε ο παρακοιμώμενος, δήμευσε τήν περιουσία του καί τόν περιόρισε σέ μοναστήρι όπου μετά από λίγο πέθανε.

Ο νεαρός αυτοκράτορας εκτός από τόν ικανότατο βασιλιά των Βουλγάρων, Σαμουήλ, είχε νά αντιμετωπίσει τήν ανταρσία του "δυνατού" Βάρδα Σκληρού καί του στρατηγού Βάρδα Φωκά οι οποίοι διεκδικούσαν ο καθένας γιά λογαριασμό του τόν θρόνο από τόν άπειρο αυτοκράτορα ενώ ταυτόχρονα είχαν τήν υποστήριξη των μεγάλων γαιοκτημόνων της Μ. Ασίας καί των αριστοκρατικών οικογενειών, πού απαριθμούσαν πολλούς ικανούς στρατιωτικούς. Τά πρώτα χρόνια της βασιλείας του Βασιλείου δέν μπορούσαν νά είναι χειρότερα.

Οι Βούλγαροι υπό τόν αρχηγό τους Σαμουήλ είχαν τόν πλήρη έλεγχο της Μακεδονίας ενώ μέ συχνές επιδρομές λεηλατούσαν καί τίς περιοχές της Θεσσαλίας, της Στερεάς καί της Πελοποννήσου. Η Λάρισα πού κατελήφθη τό 986 ισοπεδώθηκε καί ολόκληρος ο πληθυσμός της σκλαβώθηκε καί μεταφέρθηκε στήν Πρέσπα. Ας παρακολουθήσουμε τό ποίημα του Ιωάννου του Γεωμέτρου πού περιγράφει τίς συμφορές των ελληνικών θεμάτων από τούς βάρβαρους εισβολείς:

"Σκυθών (Βουλγάρων) μέν πλήθος διατρέχουσι τάς επαρχίας ταύτας απανταχού διασπειρόμενοι, ωσεί ήσαν εν τη ιδία αυτών πατρίδι. Πρόρριζον δ'εκτέμνουσιν αυτής τήν ευγενή βλάστησιν ανδρών ακάμπτων καί σιδηρών τήν φύσιν καί τό ξίφος θερίζει τάς γενεάς των νηπίων. 

Καί κρατούσι μέν ταύτα εν ταίς αγκάλαις αυτών αι μητέρες, αλλ'εξαρπάζουσιν αυτά οι πολέμιοι διά των βελών θανατούντες. Κόνις λεπτή νυν κείνται αι τό πρίν οχυρώταται πόλεις. Καί τά κτήνη νέμονται σήμερον τό έδαφος, εν ώ άλλοτε άνθρωποι έζων. Ταύτα βλέπων οίμοι! πώς νύν θά παύσω δακρύων; ούτω πυρπολούνται οι αγροί ημών καί αι πόλεις!"

Τό 986 ο αυτοκράτορας της Ρωμιοσύνης τέθηκε επικεφαλής ισχυρού στρατού καί αποφάσισε νά κτυπήσει τόν εχθρό στήν πρωτεύουσά του τήν Τριαδίτσα (αρχαία Σαρδική, σημερινή Σόφια). Αφησε τόν Λέοντα Μελισσηνό μέ φρουρά στήν Φιλιππούπολη, νά φυλάει τά νώτα του καί αφού διέσχισε τήν κοιλάδα του Εβρου καί τά δύσβατα μονοπάτια της Ροδόπης έφτασε στήν Τριαδίτσα τήν οποία πολιόρκησε ανεπιτυχώς. Κατά τήν υποχώρησή του παγιδεύτηκε από τούς Βούλγαρους σέ μία βαθιά χαράδρα, καί στίς 16 Αυγούστου 986, ο Ελληνικός στρατός υπέστη πανωλεθρία.

Ο ίδιος ο Βασίλειος σώθηκε τήν τελευταία στιγμή, χάρις τήν βοήθεια των πιστών στρατηγών του Νικηφόρου Ουρανού καί Νικήτα Χρυσολωρά. Σημαντικό ρόλο στην αποτυχία της εκστρατείας έπαιξε και ο στρατηγός Κοντοστέφανος, ο οποίος εξυπηρετώντας τούς σφετεριστές του θρόνου, τόν πληροφόρησε ψευδώς πώς ο Λέων Μελισσηνός είχε εγκαταλήψει τήν θέση του στήν Φιλιππούπολη.

Ο Κοντοστέφανος τιμωρήθηκε γιά τήν προδοσία του, αλλά τά θέματα της αυτοκρατορίας ήταν πάλι στό έλεος του Σαμουήλ, ο οποίος διεύρυνε τά σύνορα του κράτους του από τό Αδριατικό Πέλαγος μέχρι τόν Εύξεινο Πόντο. Αργότερα κατέλαβε καί τό ισχυρό κάστρο της Βέροιας.

Πόλεμοι καί Διπλωματία του Βασίλειου Β'

Η μεγάλη προσφορά του Βασιλείου στο Βυζάντιο είναι η κατάλυση του βουλγαρικού κράτους γιατί απελευθέρωσε την αυτοκρατορία για δυο περίπου αιώνες από ένα φοβερό εχθρό, σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη εποχή για το Βυζάντιο, όταν νέοι εχθροί θα φανούν τόσο απο Ανατολή όσο και από τη Δύση.

Η περίοδος της βασιλείας του είναι η τελευταία εποχή που το βυζαντινό κράτος μπορεί και αντιμετωπίζει με επιτυχία εξωτερικούς εχθρούς σε γενικό επίπεδο και αντιπροσωπεύει μια σημαντικότατη καμπή στην ιστορία του. Πράγματι, μετά το θάνατο του Βασιλείου η παρακμή επέρχεται ραγδαία και ποτέ ξανά το βυζαντινό κράτος δε θα φτάσει στα ίδια επίπεδα ακμής και ευημερίας.

Δύο ήταν τα μεγαλύτερα προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει ο Βασίλειος κατά τη διάρκεια της ταραγμένης βασιλείας του:

(α) Το ένα ήταν εσωτερικό. Συγκεκριμένα ήταν οι εμφύλιοι πόλεμοι και η αντιμετώπιση ισχυρών στρατηγών που ανήκαν στην τάξη των "δυνατών" (μεγάλων γειοκτημόνων) και που προκάλεσαν σοβαρές επαναστάσεις για να καταλάβουν το θρόνο και συγκεκριμένα του Βάρδα Σκληρού και του Βάρδα Φωκά.

(β) Το δεύτερο πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει ο Βασίλειος είναι το Βουλγαρικό. Ο Βασίλειος επιβάλλεται στους επαναστάτες θεσπίζοντας νέους νόμους κυρίως τη "νεαρά" του 996 κατά των "δυνατών" και την εισαγωγωγή του "αλληλεγγύου" που επέβαλε στους "δυνατούς" να πληρώνουν τους φόρους των φτωχών γειτόνων τους.

Πόλεμοι

Η τρομερή ήττα από τούς Βούλγαρους έφερε στό προσκήνιο τούς εσωτερικούς εχθρούς πού προαναφέραμε, τόν Βάρδα Φωκά καί τόν Βάρδα Σκληρό. Ο Φωκάς προχώρησε προς την Κωνσταντινούπολη και στρατοπέδευσε με το στρατό του στην Χρυσούπολη, στην ασιατική ακτή της Μ. Ασίας απέναντι από την Πόλη, ενώ ένα άλλο τμήμα του στρατού του τό απέστειλε στήν Αβυδο, γιά νά επιχειρήσει συνδυασμένη επίθεση από ξηρά καί θάλασσα κατά της πρωτεύουσας.

Οι στιγμές ήταν κρίσιμες γιά τόν Βασίλειο. Όμως ο αυτοκράτορας δέν ήταν πλέον ο νεαρός άνδρας πού ανέβηκε στόν θρόνο άπειρος καί χωρίς ερείσματα. Η παρουσία του στόν θρόνο επί μία δεκαετία σχεδόν, τόν είχε πλουτίσει μέ αρκετή εμπειρία, ενώ καί ο ίδιος ο χαρακτήρας του ήταν εκ φύσεως επίμονος καί ανυποχώρητος. Μέ 6.000 Ρώσσους μισθοφόρους καί μέ τά εναπομείναντα πιστά στό πρόσωπο του στρατεύματα, ο Βασίλειος κινήθηκε εναντίον του Φωκά, ο οποίος καθυστερώντας αδικαιολόγητα, έδωσε τήν ευκαιρία στόν αντίπαλο του νά οργανωθεί καί νά αναλάβει τήν πρωτοβουλία των κινήσεων.

Αφού νίκησε στήν Χρυσόπολη καί κατάστρεψε τόν στόλο του Φωκά, ο Βασίλειος μαζί μέ τόν αδελφό του Κωνσταντίνο, στρατοπέδευσε στήν Aβυδο του Ελλήσποντου, γιά νά επιφέρει τό τελειωτικό πλήγμα κατά του Φωκά. Μετά από κάποιες μέρες ηρεμίας, κατά τίς οποίες τά δύο στρατεύματα αντιπαρατάσσονταν χωρίς νά αποφασίζουν νά επιτεθεί κάποιο από τά δύο, ο Φωκάς αποφάσισε νά κινηθεί πρώτος.

Μόλις όμως ξεκίνησε τήν έφοδο, ο Βάρδας Φωκάς έπεσε νεκρός κεραυνοβολημένος. Αν καί είναι πιθανόν νά υπέστη καρδιακή συγκοπή, κάποιοι άλλοι ιστορικοί ισχυρίστηκαν πως ο στρατηγός αυτός δηλητηριάστηκε. Τό στράτευμα του Φωκά παραδόθηκε καί οι άμεσοι συνεργάτες του θανατώθηκαν.

Τό 989, οπότε έχουμε τήν εμφάνιση ενός πολύ φωτεινού κομήτη καί τήν πτώση του Τρούλου τηςΑγίας Σοφίας από ισχυρότατο σεισμό, ο έτερος αντίπαλος, ο Σκληρός αποδεχόμενος τις προτάσεις του Βασίλειου ο οποίος "Κορέσθητι χύνων αίμα χριστιανών", συνθηκολόγησε. Ο νεαρός βασιλεύς όχι μόνο δέν τιμώρησε τόν διεκδικητή του θρόνου, αλλά τόν χρησιμοποίησε καί ως σύμβουλό του. O Gustave Schlumgerger μας παραθέτει ακριβώς καί τίς συμβουλές πού έδωσε ο γέροντας Σκληρός:

"Συνεβούλευσε τω βασιλεί νά μήν ανεχθή αντί οίας δήποτε θυσίας εν τη αυτοκρατορία λειτουργούς υπεράγαν ισχυρούς, μηδενί δέ των πρωτευόντων στρατηγών νά επιτρέψη νά κατέχη μεγάλα πλούτη, νά βαρύνη πάντας ακαταπαύστως δι'ως μάλιστα αυθαιρέτων εισπράξεων αναγκάζων αυτούς ούτω νά αφιερώσιν εξ'ολοκλήρου χρόνον καί προσοχήν εις τάς ιδιωτικάς αυτών υποθέσεις καί εμποδίζων αυτούς νά καταστώσιν ισχυροί ή επικίνδυνοι, νά μή υπομείνη μηδεμίαν γυναικείαν εν τω Ιερώ Παλάτιω επίδρασιν, πρός ουδένα δέ οίον δήποτε νά φαίνηται ηγεμών επιεικής καί επί πάσι τούτοις νά μή ανακοινώνη τά μυστικότατα των σχεδίων του ή εις ελάχιστον αριθμόν".
 
Οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Σαμουήλ, ισχυρή προσωπικότητα ανάλογη με εκείνη του Βασιλείου, επωφελούνται απο τον εμφύλιο πόλεμο του βυζαντίου και ξεκινούν τις επιδρομές από τη Δ. Βουλγαρία. Ο αγώνας του Βασιλείου στο εσωτερικό τον εμποδίζει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τον εξωτερικό εχθρό που επιτίθεται, λεηλατεί και καταλαμβάνει βυζαντινά εδάφη. Από την τελευταία δεκαετία του 10ου αιώνα και κυρίως μετά τη μάχη του Σπερχειού το 996 όπου στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός αιφνιδιάζει τα βουλγαρικά στρατεύματα και τους προκαλεί πανωλεθρία,αρχίχει νέα φάση του αγώνα του Βυζαντίου.

Στη μάχη κατά των Βουλγάρων ο βυζαντινός στρατός αναλαμβάνει την επίθεση με την ενεργό συμμετοχή του Βασιλείου που ελευθερώνει οχυρές θέσεις και εντείνει την επιθετική του δράση κυρίως μετά το 1009. Στην αποφαστική για τον αγώνα μάχη του Κλειδιού το 1014, ο στρατηγός Νικηφόρος Ξηφίας αιφνιδιάζει το στρατό του Σαμουήλ καταλαμβάνει το στενό και ο Βασίλειος συλαμβάνει 14.000 αιχμαλώτους. Τύφλωσε τους αιχμαλώτους αφήνοντας σε κάθε εκατοντάδα ένα μονόφθαλμο και τους έστειλε πίσω στο βασιλιά τους.

Ο Σαμουήλ που κατάφερε να διαφύγει, πέθανε αργότερα από τη μεγάλη του θλίψη. Ο Βασίλειος στα τέλη του 10ου αιώνα αντιμετώπισε με επιτυχία και τους Άραβες της Αιγύπτου όταν οι τελευταίοι επιχείρησαν να καταλάβουν τη βυζαντινή Συρία, ενώ το 1018 κατέπνιξε την επανάσταση του Λογγοβάρδου, επανάσταση στη Ν. Ιταλία όπου ενίσχυσε γενικά τη βυζαντινή εξουσία. Ο Βασίλειος κατανίκησε και άλλους εχθρούς: τους Αρμένιους στη Μικρά Ασία και τους Νορμανδούς.

Τήν εποχή αυτή συνέβη παράλληλα καί ο εκχριστιανισμός των Ρώσσων, ενός λαού σκανδιναβικής προέλευσης, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στό Κίεβο τόν 9ο αιώνα, καί συγχωνεύτηκαν μέ τούς κατοίκους της περιοχής πού ήταν Σλαβικής καταγωγής. Οι Ρώς έτσι άφησαν τό σκότος της ειδωλολατρείας καί εκπολιτίζοταν, ενώ ταυτόχρονα τό Βυζάντιο εξασφάλιζε ένα απέραντο χώρο πολιτικής, οικονομικής καί πνευματικής ακτινοβολίας θέτοντας υπό τήν πνευματική του χειραγωγία τό νέο χριστιανικό Ρωσσικό κράτος καί τή Ρωσσική Εκκλησία.

Ο Βασίλειος λοιπον, τίς δύσκολες ώρες του 988-989, χωρίς στρατό και ικανούς αξιωματικούς, στράφηκε προς τόν ηγέτη των Ρώς, Βλαδίμηρο. Μέ μία αντιπροσωπεία του στό Κίεβο, στήν αυλή του δούκα Βλαδίμηρου, ζήτησε τήν συνδρομή του τελευταίου, υποσχόμενος πλούτη καί σπουδαία δώρα. 

Ο Βλαδίμηρος συναίνεσε στό αίτημα του Βασίλειου, αλλά ζήτησε καί κάτι παραπάνω, τό χέρι της πορφυρογέννητης αδελφής του Βασίλειου, της Aννας. Η επιλογή γιά τόν αυτοκράτορα ήταν πολύ δύσκολη, γιατί πανάρχαια παράδοση απαγόρευε νά δίνονται σύζυγοι σέ βάρβαρους ηγεμόνες πορφυρογέννητες πριγκίπισσες. Όμως η ανάγκη ήταν μεγάλη καί τελικά ο Βασίλειος, παρά τίς αντιρρήσεις της αδελφής του, αποδέχτηκε τήν απαίτηση του Βλαδίμηρου, θέτοντας μέ τήν σειρά του ως όρο νά βαπτισθούν χριστιανοί ο Βλαδίμηρος καί ο λαός του.

Μόλις ο ρώσσος δούκας συναίνεσε στόν όρο του Βασιλείου, η συμφωνία κλείστηκε καί στήν Κωνσταντινούπολη έφτασαν στρατεύματα από τήν Ρωσία, οι Βάραγγοι, ένα φύλο σκανδιναβικής καταγωγής, σκληροτράχηλοι καί πιστοί στρατιώτες, πού έμελλε νά γίνονται σωματοφύλακες του εκάστοτε βασιλιά του Βυζαντίου. Ο Βασίλειος όμως καθυστερούσε νά στείλει τήν αδελφή του καί ο Βλαδίμηρος κατέλαβε τήν Χερσώνα, της Κριμαίας.

Ο αυτοκράτορας θορυβημένος αναγκάστηκε νά συμμορφωθεί μέ τούς όρους της συμφωνίας καί νά επιτρέψει τήν αναχώρηση της αδελφής του, μαζί μέ αρκετούς επισκόπους πού ανέλαβαν νά φέρουν εις πέρας τό έργο του εκχριστιανισμού των Ρωσσων. Το 989, ο Βλαδίμηρος καί ο λαός του βαπτίσθηκαν στήν εκκλησία του Αγίου Βασιλείου στήν Χερσώνα καί μετά τήν βάπτιση τελέστηκαν οι γάμοι του μέ τήν πριγκίπισσα Αννα. Πρέπει νά αναφέρουμε ότι καί μέ τούς πολέμους καί μέ τήν τρομερή τους διπλωματία οι Βυζαντινοί διατηρούσαν τό μεγάλο τους κράτος. Μία διπλωματία πού δυστυχώς αντί γιά εμάς τήν κληρονόμησαν οι γείτονες μας Τούρκοι. 


(Κάντε κλικ στις φωτογραφίες για μεγέθυνση)