Σάββατο 29 Απριλίου 2017

ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΛΥΣΙΑΣ - Ὑπὲρ Μαντιθέου (9-13)

[9] Περὶ μὲν τοίνυν αὐτῆς τῆς αἰτίας οὐκ οἶδ᾽ ὅ τι δεῖ πλείω λέγειν· δοκεῖ δέ μοι, ὦ βουλή, ἐν μὲν τοῖς ἄλλοις ἀγῶσι περὶ αὐτῶν μόνων τῶν κατηγορημένων προσήκειν ἀπολογεῖσθαι, ἐν δὲ ταῖς δοκιμασίαις δίκαιον εἶναι παντὸς τοῦ βίου λόγον διδόναι. δέομαι οὖν ὑμῶν μετ᾽ εὐνοίας ἀκροάσασθαί μου. ποιήσομαι δὲ τὴν ἀπολογίαν ὡς ἂν δύνωμαι διὰ βραχυτάτων.

[10] Ἐγὼ γὰρ πρῶτον μέν, οὐσίας μοι οὐ πολλῆς καταλειφθείσης διὰ τὰς συμφορὰς καὶ τὰς τοῦ πατρὸς καὶ τὰς τῆς πόλεως, δύο μὲν ἀδελφὰς ἐξέδωκα ἐπιδοὺς τριάκοντα μνᾶς ἑκατέρᾳ, πρὸς τὸν ἀδελφὸν δ᾽ οὕτως ἐνειμάμην ὥστ᾽ ἐκεῖνον πλέον ὁμολογεῖν ἔχειν ἐμοῦ τῶν πατρῴων, καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας οὕτως βεβίωκα ὥστε μηδεπώποτέ μοι μηδὲ πρὸς ἕνα μηδὲν ἔγκλημα γενέσθαι.

[11] καὶ τὰ μὲν ἴδια οὕτως διῴκηκα· περὶ δὲ τῶν κοινῶν μοι μέγιστον ἡγοῦμαι τεκμήριον εἶναι τῆς ἐμῆς ἐπιεικείας, ὅτι τῶν νεωτέρων ὅσοι περὶ κύβους ἢ πότους ἢ [περὶ] τὰς τοιαύτας ἀκολασίας τυγχάνουσι τὰς διατριβὰς ποιούμενοι, πάντας αὐτοὺς ὄψεσθέ μοι διαφόρους ὄντας, καὶ πλεῖστα τούτους περὶ ἐμοῦ λογοποιοῦντας καὶ ψευδομένους. καίτοι δῆλον ὅτι, εἰ τῶν αὐτῶν ἐπεθυμοῦμεν, οὐκ ἂν τοιαύτην γνώμην εἶχον περὶ ἐμοῦ.

[12] ἔτι δ᾽, ὦ βουλή, οὐδεὶς ἂν ἀποδεῖξαι περὶ ἐμοῦ δύναιτο οὔτε δίκην αἰσχρὰν οὔτε γραφὴν οὔτε εἰσαγγελίαν γεγενημένην· καίτοι ἑτέρους ὁρᾶτε πολλάκις εἰς τοιούτους ἀγῶνας καθεστηκότας. πρὸς τοίνυν τὰς στρατείας καὶ τοὺς κινδύνους τοὺς πρὸς τοὺς πολεμίους σκέψασθε οἷον ἐμαυτὸν παρέχω τῇ πόλει.

[13] πρῶτον μὲν γάρ, ὅτε τὴν συμμαχίαν ἐποιήσασθε πρὸς [τοὺς] Βοιωτοὺς καὶ εἰς Ἁλίαρτον ἔδει βοηθεῖν, ὑπὸ Ὀρθοβούλου κατειλεγμένος ἱππεύειν, ἐπειδὴ πάντας ἑώρων τοῖς μὲν ἱππεύουσιν ἀσφάλειαν εἶναι δεῖν νομίζοντας, τοῖς δ᾽ ὁπλίταις κίνδυνον ἡγουμένους, ἑτέρων ἀναβάντων ἐπὶ τοὺς ἵππους ἀδοκιμάστων παρὰ τὸν νόμον ἐγὼ προσελθὼν ἔφην τῷ Ὀρθοβούλῳ ἐξαλεῖψαί με ἐκ τοῦ καταλόγου, ἡγούμενος αἰσχρὸν εἶναι τοῦ πλήθους μέλλοντος κινδυνεύειν ἄδειαν ἐμαυτῷ παρασκευάσαντα στρατεύεσθαι. Καί μοι ἀνάβηθι, Ὀρθόβουλε

***
[9] Όσον αφορά λοιπόν στη συγκεκριμένη κατηγορία, δεν ξέρω για ποιό λόγο πρέπει να πω περισσότερα. Έχω μάλιστα την άποψη, μέλη της βουλής, ότι στις άλλες δίκες επιβάλλεται να περιορίζεται κανείς κατά την απολογία του αποκλειστικά στις συγκεκριμένες κατηγορίες, στο πλαίσιο της δοκιμασίας όμως είναι δίκαιο να λογοδοτεί για τη ζωή του ολόκληρη. Σας παρακαλώ ως εκ τούτου να με ακούσετε με ευνοϊκή διάθεση. Η απολογία μου θα γίνει με τη μέγιστη δυνατή συντομία.

 [10] Εγώ λοιπόν καταρχάς, παρά το γεγονός ότι η περιουσία που μου άφησε ο πατέρας μου δεν ήταν μεγάλη λόγω των συμφορών που έπληξαν και τον πατέρα μου και την πόλη, πάντρεψα δύο αδελφές δίνοντας τριάντα μνες προίκα στην καθεμία, ενώ με τον αδελφό μου μοίρασα με τέτοιο τρόπο τον πατρικό κλήρο ώστε εκείνος να αναγνωρίζει ότι έχει πάρει μεγαλύτερο μερίδιο, και απέναντι σε όλους τους άλλους έχω τηρήσει στη ζωή μου τέτοια στάση ώστε ποτέ έως σήμερα να μην έχει δοθεί η παραμικρή λαβή σε οποιονδήποτε να εγείρει εναντίον μου κατηγορία.

[11] Και όσον αφορά τα ζητήματα ιδιωτικής φύσεως, έτσι τα χειρίστηκα. Σχετικά τώρα με τη δημόσια συμπεριφορά μου, μέγιστη απόδειξη για την εντιμότητά μου αποτελεί το γεγονός ότι όσοι από τους νέους το έχουν ρίξει στα ζάρια, στο πιοτό και σε τέτοιου τύπου ασωτίες, όλοι αυτοί θα δείτε ότι είναι εχθροί μου και ότι αυτοί κατασκευάζουν και διαδίδουν πλείστα όσα ψεύδη εις βάρος μου. Είναι ωστόσο σαφές ότι, αν ταυτίζονταν οι επιδιώξεις μας, δεν θα είχαν τέτοια γνώμη για μένα.

[12] Εξάλλου, κανείς, άνδρες βουλευτές, δεν θα μπορούσε να αποδείξει ότι εγώ αντιμετώπισα ούτε κάποια ατιμωτική δίκη για αδίκημα ιδιωτικής φύσεως ούτε δίκη για δημόσιο αδίκημα ούτε δίωξη με τη διαδικασία της εισαγγελίας. Ωστόσο βλέπετε ότι άλλοι πολλές φορές έχουν εμπλακεί σε παρόμοιους δικαστικούς αγώνες. Όσον αφορά τώρα στις εκστρατείες και τους αγώνες εναντίον των εχθρών, σκεφτείτε ποιά στάση τηρώ απέναντι στην πόλη.

[13] Καταρχάς, όταν συνήψατε τη συμμαχία με τους Βοιωτούς και έπρεπε να στείλετε ενισχύσεις στην Αλίαρτο, παρότι είχα καταταγεί από τον Ορθόβουλο στους ιππείς, επειδή έβλεπα ότι όλοι νόμιζαν ότι είναι ασφαλείς όσοι υπηρετούσαν ως ιππείς, ενώ θεωρούσαν ότι διατρέχουν κίνδυνο οι οπλίτες, τη στιγμή που άλλοι ανέβαιναν παρανόμως στα άλογα χωρίς να έχουν υποβληθεί στον προβλεπόμενο έλεγχο, εγώ παρουσιάστηκα στον Ορθόβουλο και είπα να με διαγράψει από τον κατάλογο, επειδή θεωρούσα ότι είναι ντροπή, την ώρα που οι πολλοί είχαν να δώσουν έναν κρίσιμο αγώνα, εγώ να παίρνω μέρος στην εκστρατεία έχοντας φροντίσει για την προσωπική μου ασφάλεια. Ανέβα, παρακαλώ, στο βήμα, Ορθόβουλε.

Οι Βιβλιοθήκες της αρχαίας Ελλάδας

Σε μια χώρα που γεννήθηκε το πνεύμα της επιστήμης και η φιλοσοφία, που η τέχνη έφτασε στο αποκορύφωμα της, που το θέατρο αποτέλεσε σχολείο υψηλού επιπέδου για όλες τις ...ηλικίες, σε μια χώρα που δεν υπήρξε πόλη χωρίς θέατρο – μοναδικό φαινόμενο στην ιστορία του πολιτισμού – δεν θα ήταν δυνατό να μην έχουν υπάρξει και αγαπηθεί και οι βιβλιοθήκες. Υπήρχαν βιβλιοθήκες στις αρχαίες Ελληνικές πόλεις; Εκτός από σποραδικές περιπτώσεις, οι αρχαίοι συγγραφείς δεν αναφέρονται στο θέμα αυτό. Υπάρχουν όμως, ευτυχώς, επιγραφικές πηγές που έρχονται να συμπληρώσουν το κενό.
 
Οι αρχαίοι Έλληνες που τόσο καλλιέργησαν τις τέχνες και τα γράμματα, ήταν επόμενο να εκτιμήσουν την επινόηση και τη χρήση του αλφαβήτου σε τέτοιο σημείο, ώστε ο Σοφοκλής να βάλει στη χαμένη τραγωδία του «Αμφιάραος» ένα ηθοποιό να σχηματίζει με κινήσεις του χορού τα γράμματα, ενώ σε άλλη τραγωδία ­ επίσης χαμένη – του Αθηναίου Καλλία, 24 μέλη χορού υποδύονταν τα ισάριθμα γράμματα του αλφάβητου, χαρακτηριστική άλλωστε της γοητείας που είχε στους αρχαίους Έλληνες η χρήση των γραμμάτων είναι και η ωδή του Πινδάρου στο γράμμα Σ.Από χρόνους παλαιότατους πρώτοι οι τύραννοι ενδιαφέρθηκαν για τη διάδοση των ομηρικών επών, τα οποία φρόντισαν να περισυλλέξουν και να διασώσουν. Σ’ αυτούς ακριβώς τους χρόνους και μάλιστα στη διάρκεια της τυραννίδας, στην Αθήνα, του Πεισιστράτου, πρέπει να τοποθετηθεί και η ίδρυση των πρώτων βιβλιοθηκών στην Ελλάδα.
 
Όταν γίνεται λόγος για βιβλιοθήκες στην αρχαία Ελλάδα, η σκέψη μας ανατρέχει συνήθως στις γνωστές βιβλιοθήκες της Αλεξάνδρειας, της Αντιόχειας, της Περγάμου και ίσως το πολύ – πολύ στις βιβλιοθήκες του Πανταίνου και του Αδριανού στην Αθήνα. Αλλά τόσο στην Αθήνα όσο και στις άλλες Ελληνικές πόλεις, όχι μόνο του μητροπολιτικού αλλά και του αποικιακού Ελληνισμού, υπήρξε ένας πολύ μεγάλος αριθμός βιβλιοθηκών, για τις οποίες δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτε εκτός από την ύπαρξή τους. Την ύπαρξη αυτών των βιβλιοθηκών βεβαιώνουν περισσότερο επιγραφικές και λιγότερο φιλολογικές πηγές.Την ύπαρξη βιβλιοθηκών στην Αθήνα μαρτυρεί ο ιστορικός Πολύβιος μνημονεύοντας τον επίσης αρχαίο ιστορικό Τίμαιο. Λέει δηλαδή ο Πολύβιος ότι, όταν ο Τίμαιος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τις Συρακούσες, για να αποφύγει την πίεση του τυράννου Αγαθοκλή, κατέφυγε στην Αθήνα, όπου έζησε 50 (!) χρόνια ερευνώντας τις βιβλιοθήκες της πόλης του Κέκροπα. Από άλλες σποραδικές πληροφορίες που βρίσκονται σε φιλολογικές πάλι πηγές συμπεραίνεται ότι υπήρχε μεγάλος αριθμός βιβλιοθηκών στον εκτός της μητροπολιτικής Ελλάδας ελληνισμό.
 
 Συγκεκριμένα στην Ασία είχαν βιβλιοθήκες οι Ελληνικές πόλεις Έφεσος, Μίλητος, Αλικαρνασσός, Ηράκλεια του Πόντου, Κνίδος, Μύλασα, Νύσσα, Πέργαμος, Πριήνη, Προύσα, Σινώπη, Σμύρνη, Τέως, Αντιόχεια, Αφροδισιάδα, Καισαρεία, Ταρσός. Μαγνησία του Μαιάνδρου, Μαγνησία Σιπύλου, Ιασός, Θυάτειρα, Άσσος και Λάμψακος. Ανάλογες βιβλιοθήκες πρέπει να είχαν και οι ελληνικές αποικίες στη Δύση και στα παράλια της Β. Αφρικής. Κατά κάποια περίεργη όμως σύμπτωση δεν μνημονεύεται στις σωζόμενες επιγραφικές και φιλολογικές πηγές βιβλιοθήκη άλλη πλην εκείνης των Συρακουσών.Στην κυρίως Ελλάδα δεν υπήρχε πόλη χωρίς βιβλιοθήκη ή τουλάχιστον χωρίς δημόσιο αρχείο, συμπεριλαμβανομένων και των πιο μικρών πόλεων. Και είναι χαρακτηριστικό ότι τα πρώτα συγγράμματα βιβλιοθηκονομίας γράφτηκαν από τον Έλληνα Αρτέμωνα, που καταγόταν από την Κασσάνδρεια. Ο Αρτέμων έγραψε δύο τέτοια συγγράμματα, που είχαν τίτλους «Περί βιβλίων συναγωγής» και «Περί βιβλίων χρήσεως».
 
Βιβλιοθήκες στην Αθήνα
 
Όπως προαναφέρθηκε από τη διήγηση του Πολύβιου για τον Τιμαίο εξάγεται έμμεσα το συμπέρασμα ότι στο «κλεινό άστυ» υπήρχε μεγάλος αριθμός βιβλιοθηκών. Ωστόσο, οι σχετικές πληροφορίες είναι πολύ λίγες. Η παλαιότερη βιβλιοθήκη στην Αθήνα ανάγεται στους χρόνους του Πεισιστράτου, ο οποίος εκτός του ενδιαφέροντος που εκδήλωσε για την περισυλλογή και για την ταξινόμηση των Ομηρικών Επών, ίδρυσε πρώτος στην Αθήνα και δημόσια βιβλιοθήκη. Οι Αθηναίοι την επαύξησαν αργότερα με μεγάλη επιμέλεια και φροντίδα. Όταν ο Ξέρξης κυρίευσε την Αθήνα, το 480 π.χ, λεηλάτησε τη βιβλιοθήκη του Πεισιστράτου και μετέφερε τα συγγράμματά της στην Περσία. Αλλά στα χρόνια των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου ο Σέλευκος, ο Νικάνωρ, κατόρθωσε να ανεύρει τα συγγράμματα της βιβλιοθήκης του Πεισιστράτου και να τα ξαναστείλει στην Αθήνα. Στην πόλη της Παλλάδας υπήρξε ονομαστή βιβλιοθήκη και κατά τους χρόνους του Δημητρίου, του Φαληρέα, που έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον και ζήλο για τα βιβλία. Ο Παυσανίας μνημονεύει την ίδρυση στην Αθήνα βιβλιοθήκης από τον αυτοκράτορα Αδριανό. Στην ίδρυση της βιβλιοθήκης αυτής αναφέρεται και ο Ευσέβιος. Η βιβλιοθήκη του Αδριανού στην Αθήνα ήταν πλούσια, επιβλητική και πολυτελής. Τα ερείπια και το μέγεθός της εντυπωσιάζουν και σήμερα τον επισκέπτη του χώρου της, που βρίσκεται στο τέλος της οδού Αιόλου. Από αρχαίες πηγές επιγραφικές, που επιβεβαιώθηκαν και από τις ανασκαφές του χώρου της Αγοράς των κλασικών χρόνων είναι γνωστή η ύπαρξη, στον επίσημο αυτό χώρο, της βιβλιοθήκης του Πανταίνου. Πρόκειται για 2 επιγραφές που αναφέρονται η μία στην ίδρυση και η άλλη στη λειτουργία αυτής της βιβλιοθήκης. Η πρώτη επιγραφή αναγράφει:

«Αθηνά Πυλιάδι … Αθηναίων ο ιερεύ Μουσών φιλοσόφων Τ. Φλάβιος Πάνταινος Φλαβίου Μενάνδρου διαδόχου υιός τας έξω στοάς, το περίστυλον, την βιβλιοθήκην μετά των βιβλίων, τον εν αυτοίς πάντα κόσμον, εκ των ιδιων … ανέθηκε.»
 
Η άλλη επιγραφή. που αποτελούσε μέρος του κανονισμού της βιβλιοθήκης αναγράφει:

«Βιβλίον ουκ εξενεχθησεται επεί ωμόσαμεν ανοιγήσεται από ώρας πρώτης μέχρι έκτης».
 
Η επιγραφή του 1ου αι.π.χ., που έχει δημοσιευτεί στο Inscriptiones Graecae ΙΙ, 1029. μας πληροφορεί για την ύπαρξη και λειτουργία και άλλης βιβλιοθήκης στην Αθήνα, γνωστής ως «εν Πτολεμαίω», ενώ η επιγραφή Ι.G.11.1009 προσφέρει ένδειξη ότι υπήρχε και στον Πειραιά βιβλιοθήκη.

Βιβλιοθήκες άλλων πόλεων στη μητροπολιτική Ελλάδα.
 
            Εκτός από τις βιβλιοθήκες στην Αττική, υπήρχαν βιβλιοθήκες. όπως φαίνεται από σποραδικές πάντα πληροφορίες, τόσο στις φιλολογικές πηγές όσο και στις επιγραφικές και στις εξής πόλεις: Στους Δελφούς, όπως διαπιστώνεται από δελφική επιγραφή, η οποία αναφέρει ίδρυση βιβλιοθήκης από το Κοινό των Αμφικτυόνων (Bulletin de Correspodance Hellenique. 20, 1896, σ. 720), αλλά και στην Επίδαυρο υπήρχε βιβλιοθήκη, η οποία είχε αφιερωθεί στο θεό Ασκληπιό. Επίσης, έχει βρεθεί επιγραφή στη νήσο Δήλο, η οποία μνημονεύει οίκημα Ανδρίων, όπου υπήρχε συλλογή των έργων του ποιητή Αλκαίου. Εκτός από τη Δήλο είχαν βιβλιοθήκες και τα νησιά Σάμος, Ρόδος, Κως, Κρήτη και Κύπρος. Η ύπαρξη βιβλιοθήκης στη Ρόδο διαπιστώνεται πάλι επιγραφικά από απόσπασμα καταλόγου που περιείχε γύρω στα 50 συγγράμματα. Μεταξύ τους αναφέρονται και 2 συγγράμματα με τους τίτλους «Προς Ευαγόραν κυπριακών» (αντίγραφα δύο) «Αλεξάνδρω Εγκώμιον» (αντίγραφο ένα) και «περί της Αθήνησι Νομοθεσίας» (αντίγραφα πέντε).
 
Για βιβλιοθήκη στη Σάμο δεν σώζεται καμία πληροφορία στις επιγραφικές πηγές. Ο συγγραφέας ωστόσο των δειπνοσοφιστών Αθηναίος, ο οποίος συχνότερα από κάθε άλλον αρχαίο συγγραφέα αναφέρεται στις βιβλιοθήκες και σε βιβλιόφιλους, κάνοντας λόγο για τους Έλληνες εκείνους που είχαν γίνει διάσημοι στον αρχαίο κόσμο εξαιτίας των Πλούσιων βιβλιοθηκών τους, αναφέρει τον τύραννο της Σάμου Πολυκράτη, τον Αθηναίο Ευκλείδη, το γνωστό Αθηναίο τύραννο Πεισίστρατο, τον Νικοκράτη, τον Κύπριο, τους βασιλιάδες της Περγάμου Απάλους και Ευμένηδες, τον Αριστοτέλη, τον Ευριπίδη, τον Θεόφραστο και τον Νηλέα, ο οποίος απέκτησε τα βιβλία που περιείχαν οι βιβλιοθήκες των δύο τελευταίων μεγάλων ανδρών, δηλαδή του περίφημου Σταγειρίτη φιλόσοφου και τον διάδοχό του στη διεύθυνση της Περιπατητικής Σχολής, Θεόφραστον. Βιβλιοθήκη στην Κω αναφέρει επιγραφή (δημοσιευμένη στο Bulletin de Correspondance Hellenique, 59. 1935, σ. 421-425) η οποία περιέχει τα ονόματα των δωρητών της βιβλιοθήκης. Μεταξύ αυτών αναφέρονται και ο Διοκλής και ο γιος του Απολλόδωρος, που από κοινού πρόσφεραν τη δαπάνη για την ανέγερση του κτιρίου της βιβλιοθήκης, καθώς και για την αγορά 100 βιβλίων. Αναφέρονται, επίσης ο Εκαταίος ως δωρητής 200 συγγραμμάτων, ο Αγησίας ως δωρητής 200 δραχμών, ο Ξενοκλής που δώρισε 200 δραχμές και 100 βιβλία και άλλοι δωρητές.
 
Στην Κρήτη υπήρχε κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους βιβλιοθήκη δίπλα στο παλάτι της Κνωσού, όπως διαπιστώνεται από θραύσμα επιγραφής, που μνημονεύει τη βιβλιοθήκη αυτή. Στην Κύπρο αναφέρονται επίσης βιβλιοθήκες, τόσο από τον Αθήναιο όσο και από επιγραφή που μνημονεύει «επιμελητήν βιβλιοφυλακίου». Με βεβαιότητα διαπιστώνεται ύπαρξη βιβλιοθήκης και στη Σπάρτη από φιλολογικές πηγές, ενώ από επιγραφικές πηγές συμπεραίνεται ύπαρξη βιβλιοθήκης στη Μεσσηνία. Από άλλη φιλολογική πηγή είναι γνωστή και η λειτουργία βιβλιοθήκης στην πόλη των Πατρών.
 
Όσον αφορά στη Β. Ελλάδα, πρέπει να υπήρχε βιβλιοθήκη στην Πέλλα. Από αυτή φαίνεται ότι ο Ρωμαίος στρατηγός Αιμίλιος Παύλος έφερε στη Ρώμη τον πρώτο μεγάλο αριθμό ελληνικών συγγραμμάτων, μετά τη νίκη του επί του βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα.Η ύπαρξη βιβλιοθήκης στην Πέλλα, που πρέπει να υποθέσουμε ότι χρησιμοποιούσε και ο Μ. Αλέξανδρος, ως μαθητής του Αριστοτέλη, μας θυμίζει το σχετικό ενδιαφέρον που έδειξε ο νεαρός βασιλιάς με τη διαταγή που έδωσε μετά την κατάληψη της Περσίας, να ερευνηθούν τα ιερά περσικά βιβλία και όσα αναφέρονταν στη φιλοσοφία, την ιατρική, τη γεωργία και την αστρονομία να μεταφράζονταν στην ελληνική γλώσσα και να αποστέλλονταν στην Αλεξάνδρεια. Από άλλη, τέλος, αναθηματική επιγραφή της Μακεδονίας, που δημοσιεύτηκε στο B.C.H., 57,1933, σ. 316­320, διαπιστώνεται ύπαρξη βιβλιοθήκης και στην πόλη των Φιλίππων.
 
Αναφερόμενοι στις βιβλιοθήκες που μπορούμε να επισημάνουμε από ενδείξεις φιλολογικές και επιγραφικές, δεν θα έπρεπε να παραλείψουμε και τη βιβλιοθήκη της Περιπατητικής Σχολής.
 
Τα συγγράμματά της μετά το θάνατο του Αριστοτέλη, περιήλθαν στην ευθύνη του διαδόχου του Θεοφράστου. Τα συγγράμματα του Θεοφράστου, μαζί με τα βιβλία του Αριστοτέλη, περιήλθαν στους σωκρατικούς φιλοσόφους Έραστο, Κορίσκο και στο γιο του Κορισκου, Νηλέα. Ο Νηλέας, μαθητής του Αριστοτέλη και του Θεοφράστου, κληρονόμησε τα βιβλία των δύο δασκάλων του και τα μετέφερε στην πόλη Σκήψη της Μ. Ασίας.Μετά το θάνατο του Νηλέα περιήλθαν σε ιδιώτες που τα είχαν αταξινόμητα και κατάκλειστα. Όταν οι τελευταίοι έμαθαν για το ζήλο, με τον οποίο οι βασιλιάδες της Περγάμου συγκέντρωναν βιβλία, τα έκρυψαν σε υπόγεια κρύπτη, όπου φθάρηκαν από την υγρασία και τα σκουλήκια. Οι απόγονοί τους τα πούλησαν σ’ αυτή την κατάσταση στον Απελλικώντα την Τηιο, ο οποίος, κατά τον Στράβωνα, ήταν «φιλόβιβλος μάλλον ή φιλόσοφος».
 
Για να αποκαταστήσει αυτός τα καταστραμμένα συγγράμματα, τα αντέγραψε εκ νέου ξαναγράφοντας από την αρχή ολόκληρα μέρη τους κι έτσι τα εξέδωσε γεμάτα λάθη. Κατά τον Αθήναιο, ωστόσο ο Νηλέας πούλησε τα βιβλία του Αριστοτέλη και του Θεοφράστου στον Πτολεμαιο, τον Φιλάδελφο και έτσι αποτέλεσαν αργότερα το πρότυπο για την οργάνωση των βιβλιοθηκών της Αλεξάνδρειας και της Περγάμου. Μετά το θάνατο του Απελλικώντα ο Σύλλας μετέφερε τα βιβλία του στη Ρώμη (Πλουτάρχου, Σύλλας 26,1-2).
 
Εκτός από τις δημόσιες βιβλιοθήκες υπήρχαν στην αρχαία Ελλάδα και πολλές ιδιωτικές. Ιδιωτική βιβλιοθήκη αξιόλογη είχε ο Ευριπίδης, καθώς και ο σύγχρονος του Πλάτωνα φιλόσοφος Μενέδημος, από την Ερέτρια. Ο Ισοκράτης (Αιγηνιτικός, 5) αναφέρεται σε κάποιο Θράσυλλο, που είχε σπουδαία συλλογή συγγραμμάτων περί μαντικής. Ο Πλούταρχος, τέλος, στη βιογραφία του Ζήνωνα, περιγράφει κατάστημα πωλητού βιβλίων στην Αθήνα, όπου οι πελάτες ερευνούσαν ή διάβαζαν τα συγγράμματα, όπως γινόταν και στις βιβλιοθήκες.

Γραφικές ύλες της αρχαίας Ελλάδας
 
            Όταν ακούει κανείς για γραπτά κείμενα στην αρχαία Ελλάδα, σκέπτεται συνήθως επιγραφές σε μάρμαρο ή συγγράμματα γραμμένα σε παπύρους ή περγαμηνές. Υπήρχαν όμως και κείμενα γραμμένα επί ποικίλης ύλης. Οι νόμοι του Σόλωνα π.χ. είχαν γραφεί σε ξύλινους κυλίνδρους, που ονομάζονταν «άξονες», καθώς και σε τριγωνόμορφες πινακίδες, τις «κύρβεις» που είχαν στηθεί πάνω στην Ακρόπολη. Ο Πλίνιος κάνει λόγο για επιγραφές χαραγμένες σε πλάκες μολύβδου, σώθηκε δε και μια πλάκα ανεπίγραφη χαλκού και άλλη σιδήρου (Ι.G.Α.321και322).Ο Ιώσηπος αναφέρει μολύβδινους χάρτες και ο Πλούταρχος ιστορεί ότι η ποιήτρια Αριστομάχη αφιέρωσε στους Δελφούς σύγγραμμα, που είχε μορφή μεταλλικού ειληταρίου. Άλλη χάλκινη πινακίδα βρέθηκε στην Ολυμπία με χαραγμένο επάνω τις ένα κείμενο συνθήκης, που έγινε μεταξύ Ηλείων και αντιπάλων τους. Χαράζονταν ακόμη επιγραφές πάνω σε πήλινες πλάκες (επί κεράμου), σε δέρματα, σε θαλασσινά όστρακα και σε οστά. Αλλά και πάνω σε ελάσματα χρυσού χαράσσονταν κείμενα, όπως π.χ. στα ορφικά χρυσά πλακίδια, τα γνωστά τόσο από την Κρήτη όσο και από την Ιταλία. Ως καθαρή όμως, Ελληνική επινόηση μπορούν να θεωρηθούν οι ξύλινες πινακίδες, οι επαλειμμένες με κερί. Οι πινακίδες αυτές επέτρεπαν τη συνεχή επανεγγραφή κειμένων μετά την απόσβεσή τους, γι’αυτό και τις χρησιμοποιούσαν κυρίως οι μαθητές για εξάσκηση. Όλες αυτές οι πληροφορίες προκύπτουν από τη μελέτη των φιλολογικών και των επιγραφικών πηγών. Από τις επιγραφές έχουμε και την πληροφορία ότι οι βιβλιοθηκάριοι των αρχαίων ελληνικών βιβλιοθηκών ονομάζονταν γραμματείς και επιμελητές των βιβλιοφυλακίων.

Πέταγμα προς την ελευθερία

 Οἱ περισσότεροι γλάροι δὲ νοιάζονται νὰ μάθουν παρὰ μόνο τὰ πιὸ βασικὰ πράγματα γιὰ τὸ πέταγμα — πῶς νὰ πετοῦν ἀπ᾿ τὴν ἀκτή στὴν τροφή τους καὶ πίσω πάλι. Γιὰ τοὺς περισσότερους γλάρους σημασία δὲν ἔχει τὸ πέταγμα, ἀλλὰ τὸ φαγητό. Γιὰ τοῦτον, ὅμως, τὸ γλάρο σημασία δὲν εἶχε τὸ φαγητό, ἀλλὰ τὸ πέταγμα. Πάνω ἀπὸ κάθε τι ἄλλο, ὁ Ἰωνάθαν Λίβινγκστον Γλάρος ἀγαποῦσε νὰ πετάει.

Ἕνας τέτοιος τρόπος σκέψης δὲν ἦταν, καθὼς ἀνακάλυψε, τὸ καλύτερο μέσο γιὰ νὰ γίνεις ἀγαπητὸς στ᾿ ἄλλα πουλιά. Ἀκόμα καὶ οἱ γονεῖς του ἔνιωθαν ἀπογοήτευση ὅταν ὁ Ἰωνάθαν περνοῦσε μέρες ὁλόκληρες μόνος, κάνοντας ἑκατοντάδες χαμηλὲς πτήσεις μὲ ἀκίνητα φτερά, κάνοντας δοκιμές.

«Γιατί Ἴων, γιατί;» ρωτοῦσε ἡ μάνα του. «Γιατί εἶναι τόσο δύσκολο, Ἴων, νὰ εἶσαι ὅπως ὅλα τ᾿ ἄλλα πουλιὰ στὸ σμῆνος; Γιατί δὲν μπορεῖς ν᾿ ἀφήσεις τὸ χαμηλὸ πέταγμα στοὺς ἄλμπατρος, στοὺς πελεκάνους; Γιατί δὲν τρῷς; Γιόκα μου, εἶσαι φτερὸ καὶ κόκαλο!». «Μάνα, δὲ μὲ πειράζει νἆμαι φτερὸ καὶ κόκαλο. Θέλω μόνο νὰ ξέρω τί μπορῶ καὶ τί δὲ μπορῶ νὰ κατορθώσω στὸν ἀέρα. Τίποτ᾿ ἄλλο. Θέλω νὰ ξέρω».

«Ἄκου ἐδῶ Ἰωνάθαν», εἶπε ὁ πατέρας του, ὄχι δίχως καλοσύνη. «Ὁ χειμῶνας πλησιάζει. Οἱ βάρκες θἆναι λιγοστὲς καὶ τ᾿ ἀφρόψαρα θὰ κολυμποῦν βαθιά. Ἂν πρέπει κάτι νὰ μελετήσεις, μελέτα τὴν τροφὴ καὶ πῶς νὰ τὴν ἐξασφαλίσεις. Αὐτὴ ἡ ὑπόθεση μὲ τὶς πτήσεις εἶναι πολὺ καλή, ἀλλὰ μιὰ πτήση μ᾿ ἀκίνητα φτερὰ δὲν τρώγεται. Τὸ ξέρεις. Μὴ ξεχνᾷς πὼς ἂν πετᾶς εἶναι γιὰ νὰ τρῶς».

...πολὺ σύντομα ὁ Ἰωνάθαν Γλάρος ξανάφυγε μόνος πάλι, πέρα στ᾿ ἀνοιχτά, πεινασμένος, εὐτυχισμένος, μαθαίνοντας.

Θέμα ἦταν ἡ ταχύτητα, καὶ μὲ μία βδομάδα ἐξάσκηση ἔμαθε γιὰ τὴν ταχύτητα πολλὰ περισσότερα ἀπὸ τὸν πιὸ γρήγορο γλάρο στὸν κόσμο.

Ἀνέβαινε χίλια πόδια ψηλά. Μ᾿ ὅλη του τὴ δύναμη πετοῦσε πρῶτα μπροστά, κι᾿ ὑστέρα μονομιᾶς, φτερουγίζοντας, ἄρχιζε τὴν κάθετη βουτιά. Τότε, κάθε φορά, ἡ ἀριστερὴ φτεροῦγα του ἔχανε τὸν ἔλεγχο στὴν πάνω κίνηση, κατρακυλοῦσε κεῖνος ἀπότομα ἀριστερά, ἔχανε τὸν ἔλεγχο τῆς δεξιᾶς φτερούγας προσπαθώντας νὰ τὴν ἐπαναφέρει, καὶ τιναζόταν σὰν φωτιὰ σ᾿ ἕνα τρελλὸ στριφτὸ κουτρουβάλιασμα πρὸς τὰ δεξιά.

Ὅλη του ἡ προσοχὴ δὲν ἦταν ἀρκετὴ γιὰ νὰ ἐλέγξει ἐκείνη τὴν κίνηση τῆς φτερούγας. Προσπάθησε δέκα φορές, καὶ κάθε φορά, καθὼς ξεπερνοῦσε τὰ ἑβδομήντα μίλια τὴν ὥρα, γινόταν ξαφνικὰ μιὰ ἀνάκατη μάζα ἀπὸ φτερά, δίχως ἔλεγχο, ποὺ γκρεμιζόταν στὴ θάλασσα.

Καθὼς βούλιαξε χαμηλὰ στὸ νερό, μιὰ παράξενη κούφια φωνὴ ἀντήχησε μέσα του. Δὲν ὑπάρχει τρόπος νὰ ξεφύγω. Εἶμαι γλάρος. Εἶμαι ἀπ᾿ τὴν φύση μου περιορισμένος. Ἂν ἤμουν φτιαγμένος νὰ μάθω τόσα πολλὰ γιὰ τὸ πέταγμα θἆχα διαγράμματα ἀντὶ γιὰ μυαλό. Ἂν ἤμουν φτιαγμένος νὰ πετάω σὲ τέτοιες ταχύτητες, θἆχα μικρὲς φτεροῦγες ὅπως τὸ γεράκι καὶ θἄτρωγα ποντίκια, ὄχι ψάρια. Ὁ πατέρας μου εἶχε δίκιο. Πρέπει νὰ τὶς ξεχάσω αὐτὲς τὶς τρέλες. Πρέπει νὰ πετάξω πίσω στὸ σμῆνος καὶ ν᾿ ἀρκεσθῶ σ᾿ αὐτὸ ποὺ εἶμαι, ἕνας φουκαριάρης γλάρος.

Ἡ φωνὴ ἔσβησε, ὁ Ἰωνάθαν συμφώνησε. Ἡ θέση ἑνὸς γλάρου τὴ νύχτα εἶναι στὴ στεριά, κι᾿ ἀπὸ τούτη τὴ στιγμή, ὁρκίστηκε, θὰ γινόταν ἕνας φυσιολογικὸς γλάρος. Ὅλοι θἆταν ἔτσι πιὸ εὐτυχισμένοι. Κουρασμένος ἔφυγε ἀπ᾿ τὰ σκοτεινὰ νερὰ καὶ πέταξε πρὸς τὴ στεριά, κι᾿ εὐγνωμονοῦσε τὰ ὅσα εἶχε μάθει γιὰ τὸ ξεκούραστο χαμηλὸ πέταγμα.

Σκοτάδι! Ἡ κούφια φωνὴ στρίγγλισε τρομαγμένη. Ο ἱ γ λ ά ρ ο ι π ο τ ὲ δ ὲ ν πετοῦν στὸ σκοτάδι !

Κατέβα! Οἱ γλάροι δὲν πετοῦν ποτὲ στὰ σκοτεινά! Ἂν ἤσουν φτιαγμένος γιὰ νὰ πετᾶς στὸ σκοτάδι θά ʹχες μάτια κουκουβάγιας! Θά ʹχες σχεδιαγράμματα στὸ κεφάλι σου, ὄχι μυαλό! Θὰ ʹχες κοντὰ φτερὰ ὅπως τὸ γεράκι!

Ἐκεῖ, μέσα στὴ νύχτα, ἑκατὸ πόδια ψηλὰ στὸν ἀέρα, ὁ Ἰωνάθαν Λίβινγκστον Γλάρος ἔπαιξε τὸ μάτι. Ὁ πόνος του, οἱ ἀποφάσεις του ἔγιναν καπνός. Κοντὰ φτερά. Κοντὰ φτερὰ ὅπως τὸ γεράκι! Νὰ ἡ λύση! Τί βλάκας ποὺ ἤμουν! Μοῦ ἀρκεῖ ἕνα τόσο δὰ φτερό, ἀρκεῖ ν᾿ ἀναδιπλώσω τὶς φτεροῦγες μου καὶ νὰ πετάω μόνο μὲ τὶς ἄκρες τους! Κοντὰ φτερά!

Οἱ προηγούμενοι ὅρκοι του ξεχάστηκαν, σκορπίστηκαν μακριὰ μέσα στὸ μεγάλο γρήγορο ἄνεμο. Κι᾿ ὅμως δὲν ἔνιωσε ἔνοχος, καθὼς καταπατοῦσε τὶς ὑποσχέσεις ποὺ ὁ ἴδιος εἶχε δώσει. Τέτοιες ὑποσχέσεις εἶναι μόνο γιὰ τοὺς γλάρους ποὺ ἀποδέχονται τὰ συνηθισμένα. Ὅποιος ἀρίστευσε μαθαίνοντας, δὲν χρειάζεται τέτοιες ὑποσχέσεις.

Δὲν ἔχασε καιρὸ κείνη τὴ μέρα σὲ κουβέντες μὲ ἄλλους γλάρους ἀλλὰ συνέχισε νὰ πετᾶ ὥσπου νύχτωσε. Ἀνακάλυψε τὴν ἀκροβατικὴ στροφή, τὴν ἀργὴ περιστροφή, τὴν ἀνάποδη στροφή, τὸ στροβίλισμα, τὴν τούμπα.

Ὅταν μάθουν, σκέφτηκε, τὴν Κατάκτηση θὰ ξετρελαθοῦν ἀπὸ χαρά. Πόσο πιὸ πλούσια γίνεται τώρα ἡ ζωή μας! Ἀντὶ γιὰ τὸ μονότονο κοπιαστικὸ πήγαινε κι᾿ ἔλα στὶς ψαρόβαρκες, ὑπάρχει ἕνα νόημα στὴ ζωή! Μποροῦμε νὰ ξεπεράσουμε τὴν ἄγνοια, μποροῦμε ν᾿ ἀναγνωρίζουμε τὸν ἑαυτό μας σὰν ὄντα ξεχωριστά, ἔξυπνα καὶ ἐπιδέξια. Μποροῦμε νὰ εἴμαστε λεύτεροι! Μποροῦμε νὰ μάθουμε νὰ πετοῦμε!

Οἱ Γλάροι ἦταν μαζεμένοι στὴ Συνάθροιση τοῦ Συμβουλίου ὅταν προσγειώθηκε καὶ καθὼς φαίνεται ἦταν ἐκεῖ συγκεντρωμένοι ἀπὸ ὥρα. Γιατί, πραγματικά, περίμεναν. «Ἰωνάθαν Λίβινγκστον Γλάρε! Στάσου στὸ Κέντρο!». Τὰ λόγια τοῦ Γέροντα ἀκούστηκαν μὲ μία φωνὴ ὑπέρτατης ἐπισημότητας. «Στάσου στὸ Κέντρο» σήμαινε μόνο μεγάλη ντροπὴ ἢ μεγάλη τιμή. Στὸ Κέντρο γιὰ Τιμὴ ἦταν ὁ τρόπος, μὲ τὸν ὁποῖο διακρίνονταν οἱ πιὸ μεγάλοι ἀρχηγοὶ τῶν γλάρων. Μὰ φυσικά, σκέφτηκε, στὸ Πρόγευμα τοῦ Σμήνους σήμερα τὸ πρωὶ εἶδαν τὴν Κατάκτηση! Ἐγὼ ὅμως δὲν θέλω τιμές. Δὲν ἐπιθυμῶ νὰ γίνω ἀρχηγός. Θέλω μόνο νὰ μοιραστῶ ὅ,τι ἀνακάλυψα, νὰ δείξω τοὺς ὁρίζοντες ποὺ ἁπλώνονται μπροστά μας. Ἔκανε ἕνα βῆμα μπρός.

«Ἰωνάθαν Λίβινγκστον Γλάρε», εἶπε ὁ Γέροντας, «στάσου στὸ Κέντρο γιὰ Ντροπὴ νὰ σὲ δοῦν οἱ σύντροφοί σου γλάροι!».

Ἦταν σὰ νὰ τὸν εἶχαν χτυπήσει μὲ σανίδα. Τὰ γόνατά του λύγισαν, τὰ φτερά του ζάρωσαν, τ᾿ αὐτιά του βούιζαν. Στὸ Κέντρο γιὰ Ντροπή; Ἀδύνατο! Ἡ Κατάκτηση! Δὲν μποροῦν νὰ καταλάβουν! Κάνουν λάθος, λάθος!

«...γιὰ τὴν ἐπικίνδυνη ἀνευθυνότητά του», ἡ σοβαρὴ φωνὴ ἀντηχοῦσε, «ποὺ καταπατᾶ τὴν ἀξιοπρέπεια καὶ τὴν παράδοση τῆς οἰκογένειας τῶν Γλάρων»... Νὰ σταθεῖ στὸ Κέντρο γιὰ Ντροπὴ σημαίνει πὼς θὰ τὸν διώξουν ἔξω ἀπ᾿ τὴν κοινωνία τῶν γλάρων, ἀπόβλητο σὲ μοναχικὴ ζωὴ στοὺς Πέρα Βράχους.

«...κάποια μέρα, Ἰωνάθαν Λίβινγκστον Γλάρε, θὰ μάθεις πὼς ἡ ἀνευθυνότητα δὲν ἀποδίδει. Ἡ ζωὴ εἶναι τὸ ἄγνωστο κι᾿ αὐτὸ ποὺ παραμένει ἄγνωστο· ἕνα μόνο εἶναι γνωστό: πὼς ἐρχόμαστε στὸν κόσμο τοῦτο γιὰ νὰ τρῶμε, γιὰ νὰ παραμείνουμε ζωντανοὶ ὅσο μποροῦμε περισσότερο».

«Δὲν ἀνήκεις πιὰ στὴν Ἀδελφότητα» φώναξαν ὅλα μαζί, καὶ μονομιᾶς ἔκλεισαν τ᾿ αὐτιά τους καὶ τοῦ γύρισαν τὶς πλάτες.

Ὁ Ἰωνάθαν Γλάρος πέρασε τὶς ὑπόλοιπές του μέρες μόνος, ἀλλὰ πέταξε μακριά, πιὸ μακριὰ ἀπ᾿ τοὺς Πέρα Βράχους. Ἦταν θλιμμένος ὄχι ἀπὸ μοναξιά, ἀλλὰ γιατί οἱ γλάροι ἀρνήθηκαν νὰ πιστέψουν στὸ μεγαλεῖο τῆς πτήσης ποὺ τοὺς περίμενε· ἀρνήθηκαν ν᾿ ἀνοίξουν τὰ μάτια τους καὶ νὰ δοῦν.

Κάθε μέρα μάθαινε περισσότερα. Ἔμαθε πὼς μία βουτιὰ μποροῦσε νὰ τὸν βοηθήσει ν᾿ ἀνακαλύψει τὰ σπάνια καὶ νόστιμα ψάρια ποὺ κολυμποῦσαν κοπαδιαστὰ δέκα πόδια κάτω ἀπ᾿ τὴν ἐπιφάνεια τοῦ ὠκεανοῦ: δὲ χρειαζόταν πιὰ ψαρόβαρκες καὶ μπαγιάτικο ψωμὶ γιὰ νὰ ἐπιζήσει. Ἔμαθε νὰ κοιμᾶται στὸν ἀέρα, ἀκολουθώντας νυχτερινὴ πορεία πάνω στὸ θαλασσινὸ ἀγέρι καὶ καλύπτοντας ἑκατὸ μίλια ἀπ᾿ τὸ ἡλιοβασίλεμα ὡς τὰ ξημερώματα. Μὲ τὸν ἴδιο ἐσωτερικό του ἔλεγχο, πετοῦσε μέσ᾿ ἀπὸ βαριὰ θαλασσινὴ ὁμίχλη κι᾿ ἀνέβαινε ἀκόμα πιὸ ψηλὰ στὸν ἀστραφτερὸ καθαρὸ οὐρανό... ἐνῶ τὴν ἴδια ὥρα ὅλοι οἱ ἄλλοι γλάροι στέκονταν στὴ στεριὰ μέσα στὴν καταχνιὰ καὶ τὴ βροχή. Ἔμαθε νὰ πετάει μὲ τοὺς ἀψηλοὺς ἀνέμους βαθιὰ πάνω ἀπ᾿ τὴ στεριά, νὰ βρίσκει ἐκεῖ γιὰ νὰ τραφεῖ νόστιμα ἔντομα.

Ὅ,τι εἶχε κάποτε ἐλπίσει νὰ προσφέρει στὸ Σμῆνος τὸ κέρδιζε τώρα μόνο γιὰ τὸν ἑαυτό του· ἔμαθε νὰ πετάει, καὶ δὲ μετάνοιωσε γιὰ τὸ τίμημα ποὺ χρειάστηκε νὰ πληρώσει. Ὁ Ἰωνάθαν Λίβινγκστον Γλάρος ἀνακάλυψε πὼς ἡ πλήξη κι᾿ ὁ φόβος κι᾿ ὁ θυμὸς εἶναι ἡ αἰτία ποὺ ἡ ζωὴ ἑνὸς γλάρου εἶναι τόσο σύντομη, κι᾿ ὅταν αὐτὰ χάθηκαν ἀπ᾿ τὴ σκέψη του, ἔζησε μιὰ πραγματικὰ μακριὰ κι᾿ εὐχάριστη ζωή.....

Ἔφτασαν τ᾿ ἀπόγευμα, τότε, καὶ βρῆκαν τὸν Ἰωνάθαν νὰ γλιστράει γαλήνιος καὶ μόνος στὸν ἀγαπημένο του οὐρανό. Οἱ δυὸ γλάροι ποὺ φάνηκαν στὰ φτερά του ἦσαν καθάριοι σὰν ἀστροφεγγιὰ καὶ τὸ φεγγοβόλημά τους ἦταν ἁπαλὸ καὶ φιλικὸ στὸν ἀέρα τῆς βαθιᾶς νύχτας. Ὅμως πιὸ ὄμορφη ἀπ᾿ ὅλα ἦταν ἡ δεξιοσύνη μὲ τὴν ὁποία πετοῦσαν, καθὼς οἱ ἄκρες ἀπ᾿ τὶς φτεροῦγες τους κουνοῦσαν σταθερὰ καὶ μὲ ἀκρίβεια λίγους πόντους μόλις ἀπ᾿ τὶς δικές του.

Δίχως νὰ πεῖ λέξη, ὁ Ἰωνάθαν τοὺς ἔβαλε σὲ δοκιμασία, μιὰ δοκιμασία ποὺ κανένας γλάρος δὲν εἶχε περάσει ποτέ. Ἔστριψε τὶς φτεροῦγες του, κι ἀνάκοψε σιγά‐σιγὰ τὴν ταχύτητα σ᾿ ἕνα μίλι τὴν ὥρα, σχεδὸν ἀκίνητος. Τὰ δυὸ ἀστραφτερὰ πουλιὰ ἀνάκοψαν μαζί του, ὁμαλά, στὴν ἴδια πάντα ἀπόσταση. Ἤξεραν πῶς νὰ πετοῦν ἀργά.

Δίπλωσε τὰ φτερά του, ἔκανε μιὰ τούμπα κι᾿ ἀφέθηκε σὲ μιὰ κατάδυση μ᾿ ἑκατὸν ἑβδομήντα μίλια τὴν ὥρα. Ἔπεσαν μαζί του, ἄσπρες γραμμὲς σ᾿ ἀλάνθαστο σχηματισμό. Τελικὰ ἔκανε τὴν ἀνάδυση στὴν ἴδια αὐτὴ ταχύτητα καὶ συνέχισε ἴσια πάνω μιὰ μακριὰ ὄρθια πτήση. Κινήθηκαν μαζί του χαμογελώντας.

Συνῆλθε μόλις ἔφτασε σὲ πτήση μὲ σταθερὸ ὕψος καὶ πέρασαν λίγες στιγμὲς πρὶν μιλήσει. «Πολὺ καλά», εἶπε, «ποιοὶ εἴσαστε;». «Εἴμαστε ἀπ᾿ τὸ Σμῆνος σου, Ἰωνάθαν. Εἴμαστε ἀδέλφια σου». Τὰ λόγια ἦταν ξεκάθαρα καὶ ἤρεμα. «Ἤρθαμε νὰ σὲ πᾶμε ψηλότερα, νὰ σὲ πᾶμε σπίτι». «Σπίτι δὲν ἔχω. Σμῆνος δὲν ἔχω. Εἶμαι ἕνας Ἀπόβλητος. Καὶ πετοῦμε τώρα στὴν κορφὴ τοῦ Ἀέρα τοῦ Μεγάλου Βουνοῦ. Λιγοστὲς ἑκατοντάδες πόδια ἀκόμα κι᾿ ὕστερα δὲ θὰ μπορῶ νὰ σηκώσω τὸ γέρικο τοῦτο κορμὶ πιὸ ψηλά». «Κι᾿ ὅμως μπορεῖς, Ἰωνάθαν. Γιατί ἔμαθες. Ἕνα σχολειὸ τελείωσε κι᾿ ἦρθε ἡ ὥρα ν᾿ ἀρχίσει ἕνα ἄλλο».

Καθὼς τὸν εἶχε φωτίσει ὅλη του τὴ ζωή, ἔτσι ἡ κατανόηση ἄστραψε κείνη τὴ στιγμὴ γιὰ τὸν Ἰωνάθαν Γλάρο. Εἶχαν δίκιο. Μποροῦσε νὰ πετάξει πιὸ ψηλά, κι᾿ εἶχε ἔρθει ἡ ὥρα νὰ πάει σπίτι. Ἔριξε μιὰ τελευταία ματιὰ στὸν οὐρανό, πέρα στὴ θαυμάσια ἀσημένια χώρα ὅπου τόσα εἶχε μάθει. «Εἶμαι ἕτοιμος», εἶπε τελικά. Κι᾿ ὁ Ἰωνάθαν Λίβινγκστον Γλάρος ἀνυψώθηκε μὲ τοὺς δυὸ φωτεροὺς γλάρους γιὰ νὰ χαθεῖ σ᾿ ἕνα τέλειο σκοτεινὸ οὐρανό.

Ὥστε λοιπὸν αὐτὸς εἶναι ὁ παράδεισος, σκέφτηκε καὶ χαμογέλασε μὲ τὸν ἑαυτό του. Δὲν ἦταν βέβαια πολὺ εὐλαβικὸ τὸ νὰ μελετᾷς τὸν παράδεισο τὴν ὥρα ἀκριβῶς ποὺ πετᾶς γιὰ νὰ τὸν φτάσεις.

Φαντάστηκες ποτὲ πόσες ζωὲς πρέπει νὰ περάσαμε πρὶν κἂν νὰ διαβλέψουμε πρώτη φορὰ τὴ σκέψη πὼς ἡ ζωὴ προσφέρει πολλὰ περισσότερα ἀπ᾿ τὸ φαγητό, τοὺς τσακωμοὺς ἢ τὴ δύναμη στὸ Σμῆνος; Χίλιες ζωές, Ἴων, δέκα χιλιάδες ζωές! Κι᾿ ὕστερα ἄλλες ἑκατὸ ζωὲς ὥσπου ν᾿ ἀρχίσουμε νὰ μαθαίνουμε πὼς ὑπάρχει κάτι ποὺ λέγεται τελειότητα, κι᾿ ἄλλα ἑκατὸ χρόνια γιὰ νὰ καταλάβουμε πὼς σκοπὸς στὴ ζωή μας εἶναι ν᾿ ἀνακαλύψουμε αὐτὴ τὴν τελειότητα καὶ νὰ τὴν ἀναδείξουμε. Ὁ ἴδιος κανόνας ἰσχύει, φυσικά, καὶ γιὰ μᾶς τώρα: διαλέγουμε τὸν ἑπόμενό μας κόσμο μέσα ἀπὸ τὰ ὅσα μαθαίνουμε σὲ τοῦτον. Ἂν δὲ μάθεις κάτι, τότε ὁ ἑπόμενος θὰ εἶναι ὅμοιος μὲ τοῦτον, μὲ τοὺς ἴδιους φραγμοὺς καὶ τὰ ἴδια ἀσήκωτα βάρη ποὺ θὰ πρέπει νὰ ξεπεράσεις».

Ἅπλωσε τὰ φτερά του καὶ στράφηκε ἀπέναντι στὸν ἄνεμο. «Ἐσὺ ὅμως, Ἴων», εἶπε, «ἔμαθες τόσα πολλὰ μονομιᾶς, ὥστε δὲ χρειάστηκε νὰ περάσεις χίλιες ζωὲς γιὰ νὰ φτάσεις σὲ τούτη».

Πέρασε ἕνας μῆνας, ἢ κάτι ποὺ φάνηκε περίπου σὰ μῆνας, κι᾿ ὁ Ἰωνάθαν ἔμαθε μὲ τρομαχτικὸ ρυθμό. Πάντα μάθαινε γρήγορα ἀπ᾿ τὴν καθημερινὴ ἐμπειρία, καὶ τώρα ὄντας ὁ ξεχωριστὸς μαθητὴς τοῦ ἴδιου τοῦ Γέροντα, ἀφομοίωνε καινούργιες ἰδέες λὲς κι ἦταν ἕνας ἀεροδυναμικὸς φτερωτὸς ὑπολογιστής. Μὰ τότε ᾖρθε ἡ μέρα ποὺ ἐξαφανίστηκε ὁ Τσιάνκ. Μιλοῦσε ἥσυχα μὲ ὅλους, προτρέποντας τοὺς γλάρους νὰ μὴν πάψουν ποτὲ νὰ μαθαίνουν καὶ νὰ ἐξασκοῦνται καὶ νὰ πασχίζουν νὰ καταλάβουν περισσότερα πράγματα γιὰ τὴν τέλεια ἀόρατη ἀρχὴ ὅλης τῆς ζωῆς. Καὶ τότε, καθὼς μιλοῦσε, τὰ φτερά του ἔγιναν ὅλο καὶ πιὸ φωτερὰ καὶ τελικὰ ἔγιναν τόσο λαμπερὰ ποὺ κανένας γλάρος δὲν μποροῦσε πιὰ νὰ τὸν κοιτάξει.

«Ἰωνάθαν» εἶπε, κι᾿ αὐτὰ ἦταν τὰ τελευταῖα του λόγια «μὴ πάψεις νὰ δουλεύεις πάνω στὴν ἀγάπη». Ὅταν μπόρεσαν νὰ ξανακοιτάξουν, ὁ Τσιὰνκ εἶχε χαθεῖ.

Καθὼς οἱ μέρες περνοῦσαν, ὁ Ἰωνάθαν πρόσεξε πὼς συχνὰ ἡ σκέψη του πήγαινε πίσω στὴ Γῆ ἀπ᾿ ὅπου εἶχε ἔρθει. Ἂν γνώριζε ὅταν βρισκόταν ἐκεῖ ἕνα δέκατο μόλις, ἕνα ἑκατοστὸ ἔστω, ἀπ᾿ ὅσα γνώριζε ἐδῶ, πόσο περισσότερο νόημα θά ῾χε ἡ ζωή. Στάθηκε στὴν ἄμμο κι᾿ ἄρχισε ν᾿ ἀναρωτιέται μήπως ὑπῆρχε κανένας γλάρος ἐκεῖ κάτω ποὺ ἴσως ἀγωνιζόταν νὰ ξεφύγει ἀπ᾿ τοὺς φραγμούς, νὰ δεῖ τὸ νόημα τῆς πτήσης πέρα ἀπ᾿ τὸν ἁπλὸ τρόπο μετακίνησης γιὰ νὰ βουτήξει ἕνα ξεροκόμματο ἀπὸ μιὰ βάρκα μὲ κουπιά. Ἴσως μάλιστα νὰ ὑπῆρχε κάποιος ποὺ θὰ τὸν εἶχαν κηρύξει Ἀπόβλητο, ἂν εἶχε πεῖ κατάμουτρα στὸ Σμῆνος τὴν ἀλήθεια. Κι᾿ ὅσο ὁ Ἰωνάθαν συνέχιζε νὰ ἀσκεῖται στὰ μαθήματά του καλοσύνης, κι᾿ ὅσο δούλευε γιὰ νὰ μάθει τὴν φύση τῆς ἀγάπης, ὅλο καὶ περισσότερο ἤθελε νὰ γυρίσει πίσω στὴ Γῆ. Γιατί, παρ᾿ ὅλο τὸ μοναχικό του παρελθόν, ὁ Ἰωνάθαν Γλάρος ἦταν γεννημένος νὰ γίνει ἐκπαιδευτής, κι᾿ ὁ δικός του τρόπος νὰ δείξει τὴν ἀγάπη ἦταν νὰ δίνει κάτι ἀπ᾿ τὴν ἀλήθεια ποὺ εἶχε ἀνακαλύψει σ᾿ ἕνα γλάρο ποὺ ἀναζητοῦσε μόνο νὰ τοῦ δοθεῖ ἡ εὐκαιρία νὰ δεῖ μόνος του τὴν ἀλήθεια.

Ὁ Σάλλιβαν, μὲ πεῖρα τώρα σὲ πτήσεις μὲ ταχύτητα σκέψης καὶ ποὺ βοηθοῦσε τοὺς ἄλλους νὰ μάθουν, παρέμεινε σκεφτικός.

«Ἴων, ἤσουν Ἀπόβλητος μιὰ φορά. Γιατί πιστεύεις πὼς ἕνας ἀπ᾿ τοὺς γλάρους τοῦ καιροῦ σου θὰ σ᾿ ἀκούσει τώρα; Ξέρεις τὴν παροιμία, κι᾿ εἶναι ἀληθινή: «Βλέπει μακρύτερα κεῖνος ὁ γλάρος ποὺ πετάει ψηλότερα». Οἱ γλάροι ἀπ᾿ ὅπου ἔρχεσαι στέκονται πάνω στὸ χῶμα, καὶ κρώζουν καὶ τσακώνονται μεταξύ τους. Βρίσκονται χίλια μίλια μακριὰ ἀπ᾿ τὸν παράδεισο — καὶ λὲς πὼς θέλεις νὰ τοὺς δείξης τὸν παράδεισο ἀπὸ κεῖ ποὺ στέκονται! Ἴων, δὲν μποροῦν νὰ δοῦν οὔτε τὶς ἄκρες ἀπ᾿ τὶς φτεροῦγες τους! Μεῖνε ῾δῶ. Βοήθησε τοὺς νέους γλάρους ἐδῶ, αὐτοὺς ποὺ βρίσκονται ἀρκετὰ ψηλὰ γιὰ νὰ καταλάβουν τί ἔχεις νὰ τοὺς πεῖς».

«Σάλλι, πρέπει νὰ γυρίσω πίσω», εἶπε στὸ τέλος. «Οἱ μαθητές σου τὰ καταφέρνουν καλά. Μποροῦν νὰ σὲ βοηθήσουν νὰ προχωρήσεις τοὺς νεοφερμένους».

Ὁ Σάλλιβαν ἀναστέναξε, ἀλλὰ δὲν ἀντιμίλησε. Εἶπε μόνο: «Νομίζω πὼς θὰ μοῦ λείψεις, Ἰωνάθαν». «Σάλλι, ντροπή!», τοῦ εἶπε ὁ Ἰωνάθαν ἐπιτιμητικά, «μὴν εἶσαι κουτός! Τί προσπαθοῦμε νὰ μάθουμε κάθε μέρα; Ἂν ἡ φιλία μας ἐξαρτᾶται ἀπὸ πράγματα σὰν τὸ χῶρο καὶ τὸ χρόνο, τότε ὅταν τελικὰ ξεπεράσουμε τὸ χῶρο καὶ τὸ χρόνο, θά ῾χουμε κατάστρεψει τὴν ἴδια τὴν ἀδελφοσύνη! Ὅμως ἂν ξεπεράσουμε τὸ χῶρο, δὲ θὰ μᾶς ἀπομένει παρὰ τὸ Ἐδῶ. Ἂν ξεπεράσουμε τὸ χρόνο, δὲ θὰ μᾶς ἀπομένει παρὰ τὸ Τώρα. Καὶ καταμεσῆς στὸ Ἐδῶ, καὶ στὸ Τώρα δὲ νομίζεις πὼς θὰ βλεπόμαστε οἱ δυό μας ποῦ καὶ ποῦ;».

Ὁ Σάλλιβαν Γλάρος γέλασε ἄθελά του. «Τρελὸ πουλί» εἶπε μὲ καλοσύνη. «Ἂν ὑπάρχει κάποιος ποὺ μπορεῖ νὰ δείξει σὲ κάποιον στὴ Γῆ πῶς νὰ βλέπει χίλια μίλια μακριά, αὐτὸς θά ῾ναι ὁ Ἰωνάθαν Λίβινγκστον Γλάρος». Κοίταξε τὴν ἄμμο. «Γεια χαρά, φίλε μου, Ἴων». «Γεια χαρά, Σάλλι, θὰ ξανασυναντηθοῦμε». Καὶ μ᾿ αὐτὰ τὰ λόγια ὁ Ἰωνάθαν κράτησε στὴ σκέψη του μιὰ εἰκόνα ἀπὸ τὰ μεγάλα Σμήνη γλάρων στὴν ἀμμουδιὰ μιᾶς ἄλλης ἐποχῆς, καὶ ἤξερε μὲ ἀσκημένη ἄνεση πὼς δὲν ἦταν φτερὸ καὶ κόκκαλο ἀλλὰ μιὰ τέλεια ἰδέα τῆς λευτεριᾶς καὶ τῆς πτήσης, ποὺ τίποτα δὲν τὴν περιόριζε...
 
Richard Bach, "Ο γλάρος Ιωνάθαν Λίβιγκστον"

Γιατί επιλέγω τον λάθος σύντροφο;

Πολλές φορές με ρωτάνε, τι κάνω λάθος και δεν μπορώ να βρω έναν σωστο σύντροφο, γιατί είναι όλοι ακατάλληλοι; Αυτό που τους προσκαλώ να δούμε είναι με τι κριτήρια επιλέγω τον συντροφό μου, τι προσδοκίες του δίνω και ποιες ανάγκες ικανοποιώ;


Υπάρχουν διάφορες θεωρίες ως προς το πως επιλέγω τον/την συντροφό μου:

1. Θεωρία της διατήρησης του είδους: Οι Βιολόγοι  θεωροούν ότι υπάρχει μια συγκεκριμένη λογική για την επιλογή συντρόφου.

Οι άντρες επιλέγουν  μια νεότερη σύντροφο  πιο υγιή, με απαλή επιδερμίδα ωραία μαλλιά σώμα που σημαίνει υγεία και καλό ορμονικό επίπεδο για αναπαραγωγή. Από την άλλη οι γυναίκες επιλέγουμε σύντροφο με βάση το ένστικτο.  Ψάχνουμε έναν σύντροφο με έκδηλο κύρος, ικανότητα να επιβάλλεται, συναισθηματική δύναμη και οικονομικά προσόντα που παρέχουν εγγυήσεις για την επιβίωση της οικογένειας.

2. Θεωρία αγοράς προσόντων και ελλατωμάτων
Οι άνθρωποι διαλέγουμε, σκεφτόμαστε τι μας ταιριάζει, μας ενδιαφέρει ο άνθρωπος ως σύνολο, κοιτάμε τα θετικά και τα αρνητικά και τα υπολογίζουμε σαν ηλεκτρονικός υπολογιστής.

3. Θεωρία της αναγνώρισης
Επιζητούμε την αναγνώριση ψάχνουμε κατά πόσο και πως η σχέση μας με τον άλλο μπορεί να αυξήσει την αυτοεκτίμηση μας.

Ο Λακάν πιστεύει ότι η μόνιμη επιδίωξη του ανθρώπου είναι το να μπορέσει να μου δώσει κάποιος αυτό που είχα κάποτε με τη μητέρα μου: να γίνω δηλαδή ένα με τον άλλο. Έρωτας είναι να ζητάς το αδύνατο από κάποιον που δεν υπάρχει.

4. Θεωρία του πνευματικού εμπλουτισμού
Επιλέγουμε κάποιον διότι θεωρούμε ότι εμείς είμαστε ατελείς και χρησιμοποιούμε τα πλεονεκτήματα μας για να ολοκληρώσουμε ο ένας τον άλλο, να αλληλοσυμπληρωθούμε και να εξελιχθούμε. Η σχέση μου επιτρέπει να ανακαλύψω τον εαυτό μου και συγχρόνως μου δίνει τη χαρά να ανακαλύψω το δικό σου. Στη συνάντηση αυτή προχωράμε και οι δύο στο στόχο της ατομικότητας, αλλά προχωράμε μαζί.

5. Θεωρία του συμπληρωματικού ρόλου
Προσπαθούμε να βρούμε κάποιον ο οποίος θα αναπαράγει τη συγκρουσιακές σχέσεις που έχουμε εσωτερικεύσει από την παιδική μας ηλικία, οι οποίες έχουν ορίσει ποιοί είμαστε και επιβεβαιώνουν την ισχύ του σεναρίου της ζωής μας.

Ψάχνουμε να βρούμε δηλαδή πρόσωπα που διακρίνουμε ότι είναι ικανά να μας συμπεριφέρονται όπως τα πρόσωπα της παιδικής μας ηλικίας.

Το να γνωρίζει κάποιος τον εαυτό του είναι μία πολύ σημαντική κατάκτηση και αποτελεί το κλειδί στην δημιουργία κατάλληλων διαπροσωπικών σχέσεων. Κι αυτό γιατί εάν αναγνωρίζω και αποδέχομαι τον εαυτό μου μπορώ να αναγνωρίσω και να αποδεχτώ και τους άλλους, να σεβαστώ τη διαφορετικότητα τους και να είμαι ανοιχτός /ή στην επαφή μου μαζί τους. Ένας άνθρωπος με "υγιή" και μετριοπαθή αυτοεικόνα αποπνέει αυτοπεποίθηση και ισορροπία με αποτέλεσμα οι άλλοι να τον εμπιστεύονται και να επιδιώκουν σχέσεις μαζί του. Επομένως είναι σημαντικό ο κάθε άνθρωπος να κάνει την αυτοκριτική του σε κάθε φάση της ζωής του, να ενισχύει κάθε φορά τα θετικά του στοιχεία και να προσπαθεί να μετριάσει τις αρνητικές του πτυχές.

Ας δούμε όμως τι συμβαίνει στα δύο άκρα μίας λανθασμένης αυτοκριτικής που δημιουργεί προβλήματα και στη σχέση μας με τους άλλους.

Τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση δημιουργούν συνήθως σχέσεις με συντρόφους που τείνουν να διαιωνίζουν τη χαμηλή τους αυτοεκτίμηση.

Αυτό συμβαίνει γιατί η ανάγκη για θετική επανατροφοδότηση έρχεται δεύτερη σε σχέση με την ανάγκη μιας σταθερής ταυτότητας. Προτιμούν ανθρώπους που τους αξιολογούν αρνητικά, έτσι ώστε να μη χαθεί αυτή η ομοιόσταση στην εικόνα που έχουν δημιουργήσει για τον εαυτό τους. Οι αρνητικές εκτιμήσεις των άλλων δυναμώνουν τα πιστεύω τους, ενώ παράλληλα τους φέρνουν σ' επαφή με την πραγματικότητα τους. Όσο και σκληρή να είναι γι’ αυτούς η πραγματικότητα τους, νιώθουν ότι τους επιτρέπει να προβλέπουν αλλά και να ελέγχουν τις αντιδράσεις των άλλων.

Συνεπώς, εάν γνωρίσουν έναν άνθρωπο που θα τους εκτιμήσει πολύ, τείνουν να αποσύρονται από τη σχέση, γιατί έτσι χάνουν τη προβλεψιμότητα της σχέσης και τον έλεγχο αντίδρασης ή συμπεριφοράς του συντρόφου. Αυτό τους προκαλεί μεγάλη ανασφάλεια κι έτσι προσπαθούν να βρουν τρόπους να απαξιώσουν τον εαυτό τους στα μάτια του συντρόφου για να αυτοεπιβεβαιωθούν (αυτοεκπληρούμενη προφητεία).

Η έλλειψη λοιπόν μιας καλής αυτοεικόνας καθώς κι η αυτο-υποτίμηση δημιουργεί μία συμπεριφορά μαθημένης αδυναμίας απέναντι στο σύντροφο μας, όπου πάντοτε καταδικάζουμε τον εαυτό μας σαν αποτυχημένο ή ανίκανο να διατηρήσει μια σχέση προκαθορίζοντας την εξέλιξη της σχέσης ως αρνητική. Άρα, η αποδοχή του εαυτού μας, η ενδυνάμωση και προώθηση των θετικών μας σημείων αλλά κι η καλλιέργεια της εσωτερικής μας ζωής είναι απαραίτητη για την αποδοχή μας από τους άλλους, αλλά και για τη δημιουργία θετικού κλίματος μέσα στη συντροφική μας σχέση.

Στο άλλο άκρο της αυτουποτίμησης βρίσκεται η υπερβολική προβολή του εαυτού μας κι ο ναρκισσισμός, όπου η επιλογή του συντρόφου γίνεται μόνο με στόχο τη συνεχή επιβεβαίωση, το θαυμασμό του είναι μας και τη κάλυψη παράλογων συνήθως απαιτήσεων. Ο σύντροφος μας μετατρέπεται σ’ένα αντικείμενο, ένα εργαλείο που το χρησιμοποιούμε για να εξυψώσουμε συνέχεια το εγώ μας που θεωρούμε ως κέντρο του κόσμου. Ο σύντροφος γίνεται μια ναρκισσιστική προέκταση του εαυτού μας, ένας καθρέφτης, που αν δεν επιβεβαιώνει τη τέλεια κι αψεγάδιαστη εικόνα μας, απορρίπτεται. Οι ναρκισσιστές δεν αγαπούν τον άλλον ουσιαστικά ενώ έχουν την τάση να εξιδανικεύουν ή να υποτιμούν, αμέσως, το σύντροφό τους με την παραμικρή ατέλεια. Βιώνουν έτσι, συνεχώς, μια ματαίωση των προσδοκιών τους αλλά και το ανικανοποίητο, καθώς εσωτερικά παραμένουν κενοί ενώ χρειάζονται συνεχώς ‘γέμισμα’ από τους άλλους που ποτέ ωστόσο δεν είναι αρκετό.

Ο εγωκεντρισμός, λοιπόν κι η εγωπάθεια είναι από τα μεγαλύτερα εμπόδια στη δημιουργία μίας σχέσης, καθώς το να είμαι με τον άλλον προϋποθέτει το ειλικρινές μοίρασμα , την αλληλεπίδραση, τη προσφορά, το ‘δούναι και λαβείν’ μια, δηλαδή, ουσιαστική αποδοχή του άλλου.

Πώς λοιπόν μπορούμε να φροντίσουμε τον εαυτό μας και παράλληλα να βρίσκομαστε σε μια υγιή και λειτουργική σχέση αγάπης και σεβασμού;

Πολλές φορές μια δυσλειτουργική σχέση, μας απομυζεί τόση ενέργεια, ώστε αποδιοργανωνόμαστε σε άλλα επίπεδα της ζωής μας, επαγγελματικά, φιλίες, χόμπι κλπ. Φροντίζουμε τον εαυτό μας και αναζητούμε ενεργά να ασχολούμαστε με τα πράγματα εκείνα που μας κάνουν να νιώθουμε καλά.

Επικοινωνούμε κάθε φορά τι νιώθουμε και πως αισθανόμαστε.

Το συναίσθημα είναι ενέργεια που χρειάζεται:
α) αναγνώριση (π.χ. τώρα νιώθω ανησυχία, στρες, μοναξιά, θυμό κλπ).
β) αποδοχή (είναι ΟΚ που νιώθω ανησυχία, στρες, μοναξιά, θυμό κλπ. δεν είναι αποτυχία ούτε ντροπή, γιατί πολλές φορές νιώθουμε άσχημα και μετά νιώθουμε ακόμη πιο άσχημα που νιώθουμε άσχημα!)
γ) να το εκφράσουμε με κατάλληλο τρόπο (είτε γράφοντας ημερολόγιο, είτε μιλώντας με κάποιον που εμπιστευόμαστε, είτε το θυμό με αθλητισμό για εκτόνωση).

Η αυτοεκτίμηση αυξάνεται όταν κάνουμε χρήσιμα πράγματα. Η αυτοφροντίδα είναι βασική προτεραιότητα σε αυτό. Όταν φροντίζουμε τον εαυτό μας, τότε θέλουν και οι άλλοι να μας φροντίσουν περισσότερο.

Να θυμάστε: Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τους άλλους ανθρώπους. Ο μόνος που χρειάζεται να αλλάξουμε (κι ευτυχώς ο μόνος που μπορούμε να αλλάξουμε) είναι ο εαυτός μας. Αλλάζουμε τον εαυτό μας, καλλιεργώντας την αυτοεκτίμηση και τότε αλλάζει η ζωή μας, ανεξάρτητα από τον οποιοδήποτε σύντροφο.

Ηγεσία στην πράξη

leadership-bicycleΓια πολλούς από εμάς η ηγεσία μπερδεύεται με το management. Θεωρούμε ότι ένας «καλός» manager πρέπει να είναι και ηγέτης, την ίδια στιγμή που βλέπουμε πραγματικούς ηγέτες δίπλα μας χωρίς καμία «επίσημη» εξουσία ή αρμοδιότητα. Τι είναι όμως η ηγεσία; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός ηγέτη; Ηγέτης γεννιέται κανείς ή γίνεται; Τι πρέπει να κάνει ένας ηγέτης;
 
 Δείτε τις συμβουλές που ακολουθούν:
 
Ανακαλύψτε τι ακριβώς είναι η ηγεσία και ποια τα χαρακτηριστικά ενός ηγέτη.
– Να θυμάστε ότι η ηγεσία δεν είναι διαχρονική: Κάποιες φορές κρατά λεπτά (π.χ. θυμηθείτε τον φίλαθλο που ξεσηκώνει και τους υπόλοιπους πανηγυρίζοντας το γκολ της ομάδας του), κάποιες φορές χρόνια (όπως αποτυπώνεται στο πρόσωπο ενός επανεκλεγέντα πρωθυπουργού) αλλά ποτέ δεν κρατά για πάντα, αντιθέτως κάποια στιγμή χάνεται. Τι σημαίνει αυτό; Μη στηριχθείτε στον «μαγνητισμό» και την «αύρα» που μπορεί να διαθέτετε σήμερα, αλλά χτίστε το υπόβαθρο που θα τα διατηρήσει και στο μέλλον και, όσο και αν φαίνεται «άσχημο», προετοιμάστε το έδαφος / τον εαυτό σας για την κατάσταση που θα επακολουθήσει όταν αυτή η ικανότητά σας θα είναι πια παρελθόν…
 
– Οι οπαδοί κάνουν τον ηγέτη: Η ηγεσία δεν είναι ένας τίτλος που απονέμεται. Δεν μπορεί κανείς να τον φέρει στην κάρτα του. Η μόνη απόδειξη της ύπαρξής της είναι η ύπαρξη «οπαδών». Σήμερα νιώθετε ηγέτης; Σίγουρα; Τότε σκεφθείτε ένα «σκληρό» τεστ: αν αύριο παραιτηθείτε από τη δουλειά σας και ξεκινήσετε κάτι διαφορετικό, υπάρχουν κάποιοι που θα σας ακολουθήσουν;
 
– Δημιουργήστε ένα απλό και ξεκάθαρο όραμα που να τους εκφράζει και να θέλουν να το υλοποιήσουν: Έχετε ως παράδειγμα το όραμα του Walt Disney: «To make people happy». Τέσσερις μόνο λέξεις, δεκαετίες πιο πριν, και όμως ακόμη και ο νεοεισερχόμενος στην Disney σήμερα ξέρει τι πρέπει να κάνει και ας μην έχει δίπλα του τον Walt… Προσπαθήστε να διατυπώσετε το όραμά σας σε δυο-τρεις γραμμές το πολύ. Αποφύγετε τις βαρύγδουπες φράσεις. Αμέσως μετά σκεφθείτε: «Αν ήμουν στη θέση των ανθρώπων μου και έβλεπα αυτό το όραμα, θα το ενστερνιζόμουν αμέσως και θα ήθελα να το δω να πραγματοποιείται;». Αν δεν απαντήσετε θετικά και στα δύο σκέλη, πετάξτε το και φτιάξτε το από την αρχή…
 
– Να μιλάτε με αυτοπεποίθηση: Αν εσείς δεν πιστεύετε τα όσα λέτε, ποιος άλλος θα βρεθεί να το κάνει;
 
– Μισήστε τη γραφειοκρατία: Ξανακοιτάξτε και απλοποιήστε τις διαδικασίες.  Καταργήστε τις περιττές, τροποποιήστε τις ξεπερασμένες. Αν χρειαστεί ξαναχτίστε τα πάντα από την αρχή. Να έχετε ως γνώμονα τη λειτουργικότητα και την αποτελεσματικότητά τους.
 
– Ζητήστε σε τακτική βάση νέες ιδέες: Θεσπίστε τον θεσμό «outside the box». Σε συγκεκριμένη μέρα και ώρα της εβδομάδας να περιμένετε από όλα τα μέλη της ομάδας σας να έρχονται με μια νέα, ακόμη και εξτρεμιστική ή απραγματοποίητη ιδέα. Αναλογιστείτε πόσες σημερινές «αυτοκρατορίες» ξεκίνησαν με τη φράση: έχω μια ιδέα που θα σας φανεί τρελή…
 
– Ξεκινήστε καινούργιες / προκλητικές δραστηριότητες: Καθιερώστε αυτή την πρακτική. Κάντε όλους να σας βλέπουν ως πηγή ιδεών. Καινοτομήστε, βγείτε έξω από τα στενά όρια του «job description» σας. Δοκιμάστε το διαφορετικό στη σκέψη και τις πράξεις σας.
 
– Δείτε την αλλαγή σαν ευκαιρία: Οι περισσότεροι αντιδρούν αρνητικά σε οποιαδήποτε αλλαγή (ίσως κάποιες φορές και δικαιολογημένα) καθώς τους βγάζει από τη ρουτίνα τους και το μυαλό κάτι τέτοιο το απεχθάνεται. Εσείς βρείτε κάτι θετικό στην αλλαγή, πάντα υπάρχει. Μια, π.χ., εξαγορά ή συγχώνευση σίγουρα απειλεί τις «θέσεις» αρκετών συναδέλφων. Εσείς δείτε την (έστω και στα χαρτιά) αύξηση των μεγεθών, τους νεοαποκτηθέντες πόρους, τα καινούργια προϊόντα σας, τις αγορές που ανοίγονται…
 
 – Βγάλτε τους έξω από το γραφείο, πρέπει όλοι να πουλήσουν και να συναντήσουν τους πελάτες: Το «πεζοδρόμιο» είναι απλά ο καλύτερος τρόπος ωρίμανσης των ανθρώπων σας.
 
– Επιτρέψτε τους να εργάζονται με ελάχιστη επίβλεψη: «Μα αν δεν είμαι κοντά τους τίποτε δεν θα γίνει σωστά!» Λάθος, με το να είστε συνέχεια «πάνω από το κεφάλι τους», το μόνο που εξασφαλίζετε είναι ότι δεν θα βρουν λόγο να αναλάβουν πρωτοβουλία, αφού μπορούν να σας συμβουλευτούν για οποιοδήποτε θέμα.
 
– Πιστέψτε στην αξία του καθενός: Υπάρχουν δύο σχολές management και ηγεσίας. Η πρώτη θεωρεί ότι οι άνθρωποι είναι τεμπέληδες, αποφεύγουν τη «δουλειά» και κοιτούν να κοροϊδέψουν τον προϊστάμενό τους. Η δεύτερη υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι βλέπουν την εργασία ως κάτι φυσιολογικό και με την κατάλληλη καθοδήγηση και ευκαιρία μπορούν να διαπρέψουν σε ό,τι και αν κάνουν. Αναρωτιέστε για το ποια άποψη είναι σωστή; Και οι δύο! Δηλαδή; Αν πιστέψετε στην πρώτη, τότε εκείνη θα «βγαίνει πάντα σωστή», γιατί εσείς με τη συμπεριφορά σας θα το προκαλείτε. Αν όμως ενστερνιστείτε τη δεύτερη, θα δείτε ότι οι άνθρωποί σας θα σας εκπλήξουν…
 
– Τιμήστε τις προσπάθειές τους: Επιβραβεύστε πάντα τις προσπάθειές τους (και προφορικά και εγγράφως) και πάντα δημοσίως (κοινοποιήστε την επιστολή σας). Με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργήσετε υποστηρικτές, καθώς η ομάδα σας θα βλέπει στο πρόσωπό σας τον καλύτερο «διαφημιστή» του έργου της…
 
– Ηγηθείτε με το παράδειγμά σας: Αν, π.χ., ζητάτε από την ομάδα σας να υπερβεί το συμβατικό ωράριο ελάτε ένα τέταρτο νωρίτερα από εκείνους και φύγετε μισή ώρα αργότερα.
 
 – Να είστε φιλικός και όχι φίλος: Δηλαδή; Πρέπει πάντα να υπάρχει μια απόσταση ανάμεσα στον ηγέτη και την ομάδα του. Μικρή μεν, ορατή δε. Αν, π.χ., αντιμετωπίζετε προβλήματα με τον σύντροφο ή την οικογένειά σας δεν πρέπει να τα μοιραστείτε με τους ανθρώπους σας.
 
 – Προτιμήστε να σας σέβονται και όχι να αρέσετε: Δεν μπορείτε (και δεν πρέπει) να ικανοποιείτε πάντα όλους. Όταν θα χρειαστεί να τους δυσαρεστήσετε μη «δικαιολογηθείτε» και μη χρησιμοποιήσετε τη φράση «δεν φταίω εγώ». Ασχέτως αν η συγκεκριμένη ενέργεια σας επιβλήθηκε, πρέπει στα μάτια της ομάδας σας να φανεί ως δική σας απόφαση.
 
– Δημιουργήστε ένα περιβάλλον εργασίας στο οποίο οι άνθρωποι να θέλουν να δουλέψουν: Κατ’ αρχήν χωροταξικά. Διαμορφώστε εκ νέου τον χώρο εργασίας των ανθρώπων σας. Μετακινήστε τα έπιπλα, αλλάξτε τη διακόσμηση, βάψτε τους τοίχους. Στη συνέχεια ενισχύστε το ομαδικό πνεύμα, δημιουργήστε ομάδες εργασίας και ζητήστε την ενεργή συνεισφορά όλων. Τέλος, αναφορικά με το κάθε θέμα που προκύπτει εστιάστε στις ευκαιρίες και όχι στα προβλήματα…
 
– Ενεργήστε δίκαια και με απόλυτη ακεραιότητα: Σίγουρα κάποιους συναδέλφους τους συμπαθείτε περισσότερο από κάποιους άλλους. Μην παρασυρθείτε, όμως, από το ότι με εκείνους «ταιριάζετε» περισσότερο, μη δημιουργήσετε «κλίκες» μέσα στο περιβάλλον σας. Και, τέλος, κρατήστε τον λόγο σας με οποιοδήποτε κόστος.
 
– Χρησιμοποιήστε διαφορετικά στυλ ηγεσίας κατά περίπτωση: Ας είστε ο ίδιος άνθρωπος, η συμπεριφορά είναι επιλογή. Την ίδια στιγμή φερθείτε τρυφερά στον υφιστάμενο που αντιμετωπίζει ένα οικογενειακό δράμα και ιδιαίτερα αυστηρά σε εκείνον που επιδεικτικά αγνοεί τους κανόνες σας.
 
– Συναντηθείτε προσωπικά με καθέναν: Όσο και αν θα το θέλατε οι άνθρωποί σας δεν νιώθουν «άνετα» να μιλήσουν για ό,τι τους απασχολεί, παρουσία των υπολοίπων. Σε τακτά (αλλά και έκτακτα) χρονικά διαστήματα συναντηθείτε με καθέναν προσωπικά σε έναν απομονωμένο χώρο και ακούστε τους, μάθετε το πώς εκείνοι βλέπουν το επαγγελματικό τους μέλλον, την εργασιακή προοπτική, αλλά και τα προσωπικά και οικογενειακά τους θέματα.
 
– Βγάλτε έξω τον ηγέτη που κρύβει ο καθένας μέσα του: Αναθέστε τους τα καθήκοντά σας. Θα τους δώσετε τεράστια αυτοπεποίθηση, αλλά και έναν ακόμη λόγο για να σας στηρίξουν…
 
– Πρέπει να παίρνουν θέση σε συγκρούσεις: Απαγορέψτε την «ουδέτερη στάση». Όταν μία σύγκρουση προκύπτει (δηλαδή σε καθημερινή βάση), οι άνθρωποί σας πρέπει να εκφράσουν άποψη και να αναλάβουν την ευθύνη της.
 
– Δείτε τα πράγματα με τα μάτια του προϊσταμένου σας: Σκεφτείτε πάντα ένα ιεραρχικό επίπεδο παραπάνω από το τωρινό σας. Θα βελτιώσει απίστευτα την οπτική σας…

Όταν δίνεις, δεν αδειάζεις…

Σε πολλές στιγμές της ζωής μας θα αναζητήσουμε σχέσεις και κατάλληλους συντρόφους που, όπως πιστεύουμε ή επαναπαυόμαστε να πιστεύουμε ότι θα είναι οι κατάλληλοι, θα αισθανθούμε καλύτερα και περισσότερο ολοκληρωμένοι. Ανθρώπους που τους αναζητάμε όταν νιώθουμε μέσα μας χαμένοι, και αποπροσανατολισμένοι. Ανθρώπους που, μετά χαράς θα αφεθούμε στα χέρια τους και θα τους παραδώσουμε το τιμόνι της ζωής μας, προκειμένου εκείνοι να οδηγήσουν και να φτάσουμε σε έναν προορισμό, σύμφωνα με τις δικές τους συνισταμένες και την δική τους πυξίδα. Και κάτω από τις επιλογές αυτές, θα ονομάσουμε την πράξη αυτή αγάπη, έρωτα, δεχόμενοι τα πάντα.

Η αλήθεια είναι όμως ότι καμιά σχέση δεν έχει αυτή η πράξη με την αγάπη. Γιατί η αγάπη στηρίζεται και αναπτύσσεται κάτω από άλλες συνθήκες. Όχι την στιγμή που νιώθουμε χαμένοι και θα αφεθούμε στα χέρια κάποιου να μας δείξει τον δρόμο, όχι την στιγμή που θέλουμε να καλύψουμε το απύθμενο κενό μέσα μας, όχι την στιγμή που στις περιγραφές φίλων και γνωστών θα θελήσουμε κι εμείς να βιώσουμε τον δικό τους υπέρτατο έρωτα.

Είμαστε έτοιμοι να δώσουμε και να πάρουμε αγάπη την στιγμή εκείνη που εμείς είμαστε σε θέση να δώσουμε όση αγάπη έχουμε για τον εαυτό μας. Δίνουμε μόνο ό,τι έχουμε, και όση αγάπη έχουμε για τον εαυτό μας, τέτοια είναι η «ποσότητα» που μπορούμε να δώσουμε. Μα το μόνο σίγουρο είναι πως αν έχουμε ήδη αγαπήσει και αποδεχτεί τον εαυτό μας, τότε η αγάπη που θα δώσουμε θα πρόκειται για μια αγάπη που θα οδηγεί τόσο εμάς όσο και τον άλλον, σε στιγμές μοναδικές, σε αλληλεπίδραση θετική και σε αγάπη αυθεντική.

Δε χρειάζεται πια να περιμένουμε να εμφανιστεί στη ζωή μας από μηχανής θεός κάποιος και να μας αγαπήσει, αλλά πολύ περισσότερο να γίνουμε εμείς οι ίδιοι οι ηγέτες στη ζωή μας και πρώτοι εμείς να αγαπήσουμε εμάς, το όλο μας, την υπέροχη προσωπικότητα που είμαστε, ανακαλύπτοντας κάθε κρυμμένη πτυχή που καιρό φοβόμασταν να δούμε, κάνοντας λάθη, ενθαρρύνοντας τον εαυτό μας να βγει έξω από την περιοχή ασφάλειάς μας και να εμπιστευτεί τις δυνάμεις του, να εμπιστευτεί τον απέναντί του, ακόμα και με τον φόβο και την πιθανότητα να πληγωθεί και να απορριφθεί.

Δεν έχει σημασία το έξω, χοντρός- λεπτός, ψηλός- κοντός, γαλανά- καστανά μάτια, μαύρα- ξανθά μαλλιά, ιδανικές αναλογίες μοντέλων- «κοινοί θνητοί»… ένα είναι σίγουρο: όλοι μας έχουμε μια ξεχωριστή, μοναδική, ανεπανάληπτη, αξιοθαύμαστη, υπέροχη, ασύγκριτη προσωπικότητα. Γι αυτό, άνθρωπέ μου, μη βασανίζεσαι και μη μένεις άλλο στην αναμονή, και την ανασφάλεια. Μην αναλώνεσαι σε άσκοπες συγκρίσεις!

Είσαι ήδη υπέροχος, αξίζεις να δώσεις και να πάρεις αγάπη, ανεξάρτητα από το οτιδήποτε. Μη βάζεις πια τεχνητά εμπόδια στον εαυτό σου. Τρέξε, βρες αυτό που αξίζεις. Αν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος άνθρωπος στη ζωή σου, μη χάνεις καιρό. Μη το θεωρείς δεδομένο. Άνοιξέ του τώρα την καρδιά σου και μίλησέ του με τα πιο όμορφα λόγια για τα συναισθήματα που νιώθεις όταν τον βλέπεις, όταν τον αγγίζεις, όταν τον ακούς, όταν είσαι δίπλα του.

Αν δεν υπάρχει ακόμα αυτός ο άλλος άνθρωπος, τότε ίσως ξέρεις πια που να τα πεις… σε σένα τον ίδιο… φωναχτά, δυνατά, γραπτά, σε έναν καθρέφτη, απευθείας, σε μια ζωγραφιά, σε ένα τραγούδι… ξέρεις πια τι χρειάζεσαι για να δώσεις την αγάπη… αγάπη για σένα… όση περισσότερη, τόσο το καλύτερο! Άσε την καρδιά σου να πλημμυρίσει με αισθήματα αγάπης, δώσε το καλύτερο που έχεις, γίνει η καλύτερη αγάπη, γίνε ο λόγος να χαμογελάσουν δύο άνθρωποι αντί για ένας… Και να θυμάσαι: όταν δίνεις, δεν αδειάζεις!

Το εσωτερικό κενό και ο υπερκορεσμός είναι αυτά που τους εξωθούν στην κοινωνικότητα

Από την άλλη πλευρά, αυτό που κάνει τους ανθρώπους κοινωνικούς δεν είναι παρά η ανικανότητα τους ν’ αντέξουν την μοναξιά τους και τον εαυτό τους όταν είναι μόνοι τους. Το εσωτερικό κενό και ο υπερκορεσμός είναι αυτά που τους εξωθούν στην κοινωνικότητα, καθώς επίσης σε ξένες χώρες και σε ταξίδια. Το πνεύμα τους στερείται της ελαστικότητας που απαιτείται για να δώσει το ίδιο κίνηση στον εαυτό του- για τον λόγο αυτό, χρειάζονται διαρκή διέγερση έξωθεν, μάλιστα την πλέον ισχυρή, την διέγερση δηλ. την προερχόμενη από όμοια μ’ αυτούς πλάσματα. Χωρίς αυτήν, το πνεύμα τους βυθίζεται υπό την πίεση του ιδίου βάρους και περιπίπτει σ’ έναν θλιπτικό λήθαργο. Θα μπορούσε επίσης να πει κανείς ότι ο καθένας απ’ αυτούς δεν είναι παρά ένα μικρό κλάσμα της ιδέας του ανθρώπου, ώστε χρειάζεται να συμπληρωθεί με την βοήθεια άλλων για να προκύψει ένα λίγο πολύ πλήρες ανθρώπινο συνειδέναι. Όποιος, αντίθετα, είναι ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος, ένας άνθρωπος κατ’ εξοχήν, μία μονάδα και όχι ένα κλάσμα αρκείται, άρα, στον εαυτό του.

Υπ’ αυτή την έννοια, η ανθρώπινη κοινωνία μπορεί να παραβληθεί τις ρωσικές εκείνες ορχήστρες κόρνων στις οποίες το κάθε κόρνο παράγει έναν και μόνο φθόγγο, και το μουσικό αποτέλεσμα προκύπτει απλώς από τον ακριβή συγχρονισμό των εκτελεστών. Μονότονο όπως ένα τέτοιο μονοτονικό κόρνο είναι όντως το πνεύμα όλων σχεδόν των ανθρώπων˙ οι περισσότεροι έχουν μια τέτοια όψη σαν να έχουν διαρκώς μία και την αυτή σκέψη στο μυαλό τους, ανίκανοι να συλλάβουν μία άλλη. Από τούτο εξηγείται όχι μόνο γιατί είναι τόσο ανιαροί, άλλα και γιατί είναι τόσο κοινωνικοί ώστε ν’ αγαπούν να ζουν σε αγέλες: the gregariousness of mankind [το αγελαίο ποιόν της ανθρωπότητας]. Η μονοτονία του εαυτού τους είναι αυτό που είναι για τον καθέναν τους ανυπόφορο: omnis stulitia laborat fastidio sui [Σενέκας, Epist. 9] «κάθε ηλιθιότητα υποφέρει από υπερκορεσμό για τον εαυτό της» [πρβλ. Επιστολές στον Λουκίλιο]. Και μόνο μαζί όταν συναγελάζονται, αποκτούν μία κάποια οντότητα, όπως τα ρώσικα κόρνα.

Ο πνευματικά χαρισματικός άνθρωπος απεναντίας, είναι συγκρίσιμος μ’ έναν βιρτουόζο που εκτελεί το κοντσέρτο μόνος ή, επίσης, με το πιάνο: όπως τούτο είναι από μόνο του μία μικρή ορχήστρα, έτσι κι εκείνος ένας μικρόκοσμος˙ και την οντότητα που οι κοινοί άνθρωποι αποκτούν μόνον όταν συμπράττουν, αυτός την έχει στο ένα και ενιαίο συνειδέναι. Όπως το πιάνο, δεν αποτελεί μέρος της συμφωνικής ορχήστρας, άλλα είναι κατάλληλος μόνο για το σόλο μέρος και την μοναχικότητα˙ εάν δε πρόκειται να συμπράξει μαζί τους, τότε συμπράττει -όπως και το πιάνο- μόνον ως κύριο όργανο με συνοδεία ή, στην φωνητική μουσική, ως το όργανο που δίνει τον τόνο.

Arthur Schopenhauer, Εγχειρίδιο πρακτικής σοφίας

Η παγίδα μέσα στην οποία πιάνονται οι πάντες

Όλο το ζήτημα είναι να κατανοήσεις την παγίδα μέσα στην οποία πιάνονται οι πάντες. Παρατήρησε απλώς υπομονετικά την όλη κατάσταση: «Ακόμη κι αν φτάσω στο ανώτατο σκαλοπάτι της σκάλας και τι έγινε;» Απλώς είσαι κρεμασμένος από τον ουρανό. Δεν υπάρχει πουθενά αλλού να πας.

Ασφαλώς δεν μπορείς  να κατέβεις κάτω, επειδή οι άνθρωποι θα αρχίσουν να σε κοροϊδεύουν: «Πού πας; Τι συνέβη; Ηττήθηκες;» Δεν μπορείς να κατέβεις κάτω και δεν μπορείς να πας αλλού, επειδή δεν υπάρχει ανώτερο σκαλοπάτι, οπότε είσαι κρεμασμένος από τον ουρανό, υποκρινόμενος ότι έχεις φτάσει. ότι έχεις βρει το νόημα της ζωής. Και ξέρεις πολύ καλά ότι δεν έχεις τίποτα. Απλώς είσαι ένας ανόητος που έχασες όλη σου τη ζωή. Τώρα δεν υπάρχει πιο πάνω να πας και αν κατέβεις κάτω, τότε οι πάντες θα σε κοροϊδεύουν…

Ο άνθρωπος προσπαθεί συνεχώς με κάθε τρόπο να κάνει κάτι ανώτερο, κάτι ιδιαίτερο, κάτι ανώτερο. Όλα αυτά όμως είναι σκέτη πολιτική. Και μόνο ο υποδεέστερος άνθρωπος ενδιαφέρεται γι’ αυτά. Ο άνθρωπος που είναι ευφυής, έχει κάτι πιο σημαντικό να κάνει. Η ευφυΐα δεν μπορεί να σπαταλιέται σε τρίτης κατηγορίες πολιτικές, σε άσχημες πολιτικές, σε βρώμικες πολιτικές…

Και τι είναι η ιστορία; Αποκόμματα από εφημερίδες αρχαίων χρόνων. Αν πας και βοηθήσεις κάποιον, καμία εφημερίδα δεν πρόκειται να το δημοσιεύσει. Αν όμως πας και σκοτώσεις κάποιον, θα το γράψουν όλες οι εφημερίδες. Και τι άλλο είναι η ιστορία, από ανθρώπους που έχουν αφήσει πληγές πάνω στην ανθρώπινη συνειδητότητα; Αυτό το λες εσύ ιστορία: Αυτά είναι σκέτα σκουπίδια!

Είναι παράξενο που τα πραγματικά λουλούδια της ευφυΐας δεν αναφέρονται καν. Εμείς όμως γνωρίζουμε μόνο ένα είδος κόσμου – τον κόσμο όπου επικρατεί το δίκαιο του ισχυρότερου.

Η ακαταμάχητη γοητεία, μιας έξυπνης συζήτησης

Ένα από τα μεγαλύτερα και σπουδαιότερα εφόδια του ανθρώπου είναι ο λόγος, αφού μέσα από τις δικές του διαδρομές υφαίνεται ο διάλογος με άλλους ανθρώπους, που μας οδηγεί, εν τέλει, στο υψηλότερο επίπεδο, στην πνευματική επικοινωνία. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, έχουμε ξεχάσει την ομορφιά μιας καλής συζήτησης, καθώς τα κινητά και οι οθόνες ρουφούν σαν μέδουσες τα λόγια μας. Ωστόσο, ποτέ και τίποτα δε θα μπορέσει να αντικαταστήσει πλήρως την πρόσωπο με πρόσωπο ανθρώπινη επαφή, που χτίζει λιθαράκι λιθαράκι μία καλή συζήτηση.

Η καλή συζήτηση είναι πολλά περισσότερα από μία απλή συνδιάλεξη και ανταλλαγή απόψεων. Πρόκειται για ένα εργαλείο δημιουργίας, που έχει την ικανότητα να μας τραβάει από την απομόνωση και να διευρύνει τον κόσμο μας. Είναι μία προσωπική εξερεύνηση ενός άλλου ατόμου, η ανακάλυψη και η προσωρινή μύηση στο δικό του κόσμο, που είναι πέρα για πέρα αληθινός. Και η σχέση που προκύπτει από αυτήν τη μυστήρια και μαγική ένωση είναι άκρως ικανοποιητική. Πολύ περισσότερο, όταν η γνήσια συζήτηση ακμάζει, ο αέρας γεμίζει με πνεύμα και εμφανίζονται η σοφία και η σύνεση, κάτι που δεν μπορούν να διαδώσουν τα πληροφοριακά συστήματα.

Μία καλή συζήτηση, λοιπόν, μπορεί να είναι πολλά πράγματα. Είναι σύνδεση και ταύτιση ιδεών, που σε κάνουν να νομίζεις πως γνωρίζεσαι με το συνομιλητή σου εδώ και έναν αιώνα, ασχέτως αν τον συναντάς για πρώτη φορά. Αυτή ακριβώς είναι η πιο ευτυχισμένη συνομιλία, που προωθεί τη φιλία και την καλή θέληση και από την οποία απουσιάζει ο ανταγωνισμός. Είναι φώτιση σε πράγματα που δε γνώριζες μέχρι σήμερα και έχεις την τύχη να αποθηκεύεις στο προσωπικό σου σεντούκι γνώσεων.

Είναι έμπνευση για να μην πάψεις ποτέ να χάνεις την αισιοδοξία σου και να προσπαθείς να πραγματοποιείς τους στόχους σου ή να θέτεις νέους. Όταν πλέκεται η έμπνευση στη συζήτηση, αυτομάτως απαλλάσεσαι από την ευθύνη του να ξέρεις τί να πεις, αφού αυτή ζωγραφίζει τα λόγια. Μία καλή συζήτηση είναι η θεραπεία της ψυχής, που ταλανίζεται σ᾽έναν κόσμο ψυχρό και μηχανοποιημένο. Είναι η εύρεση της αλήθειας, που κάνει τον ήλιο να μοιαζει φωτεινότερος και το σκοτάδι να οπισθοχωρεί.

Σε μία αληθινά καλή συζήτηση, είσαι ο εαυτός σου και καταθέτεις την ψυχή σου, χωρίς δισταγμό και φόβο. Αδιαφορείς τελείως για την προσωπική σου εικόνα, παραμερίζεις την ντροπή και δίνεις χώρο στα λόγια, που βγαίνουν πια αβίαστα. Οι καλές συζητήσεις είναι μία βροχή φωτός, που εξισορροπούν το χάος μέσα μας. Είναι ένας τρόπος να ψάξουμε και να μάθουμε τις πιο βαθιές εσοχές του εαυτού μας και αυτό είναι, ίσως, το πιο πολύτιμο πράγμα, σχεδόν ιερό. Η καλή συζήτηση μοιάζει μ’ ένα χορό συναισθημάτων, που τα πόδια σου ξεκολλάνε σχεδόν από τη γη και μεταφέρεσαι σε άλλη πραγματικότητα, που δε φανταζόσουν πως υπήρχε.

Είναι ένας λόγος για να πεις πως η ζωή είναι ωραία καμιά φορά και πως τα ομορφότερα ξημερώματα σε βρίσκουν περιτριγυρισμένο από νοήματα μαζί με όμορφους ανθρώπους. Η καλή και σπάνια συζήτηση θα σου δώσει πολλούς λόγους να κλάψεις, γιατί θα αγγίξει ευαίσθητες χορδές της ολότητάς σου, και αυτό θα είναι πραγματική κάθαρση.

Μία αληθινή συζήτηση είναι η μοιραία συνάντηση δύο η περισσότερων μυαλών, που αισθάνονται αρκετά σίγουρα, ώστε να εκφράζουν τις αληθινές τους πεποιθήσεις και αρκετά ανήσυχα, ώστε να ψάχνουν τους λόγους πίσω από τις προφανείς σκέψεις. Είναι ένα έργο τέχνης, που μπορεί να εναλλάσει πρόσωπα, άλλοτε να είναι χαρούμενη και άλλοτε λυπημένη, μα πάντοτε αληθινή. Άλλωστε, αυτό είναι που την κάνει να ξεχωρίζει, αφού η πιο πολύτιμη πτυχή της είναι πως δεν προϋποθέτει συμφωνία, παρά μόνο ευγένεια και ειλικρίνεια.

Συνεπώς, χωρίς αυτή την κοινή, μα ταυτόχρονα, ξεχωριστή συνήθεια της συζήτησης, η καθημερινότητά μας θα παρέμενε στη σφαίρα μιας συνηθισμένης εμπειρίας. Ας αφήσουμε, λοιπόν, ελεύθερους τους εαυτούς μας να επιδοθούν σε αυτή την καθαρή απόλαυση, που γεμίζει με εικόνες το μυαλό και την ψυχή μας και ας ξεκινήσουμε να μιλάμε, να συνδεόμαστε, να νιώθουμε. Απλά, όπως όλα τα όμορφα.

Οι μάγισσες της Αρχαίας Ελλάδας

Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν μάγισσες οι οποίες γνώριζαν την ανατολική βοτανική παράδοση, είχαν θεραπευτικές ιδιότητες και υπερφυσικές δυνάμεις. Οι Μάγοι ήταν μία εκ των έξι φυλών των Μήδων. Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμασαν μαγεία τις πρακτικές που ακολουθούσαν και την ενασχόλησή τους με τις απόκρυφες τέχνες. Ο Ηρόδοτος τους χαρακτήριζε ως ειδικούς σε θρησκευτικά θέματα και ικανούς να εξευμενίζουν τους θυελλώδεις ανέμους με γητέματα. Οι πιο γνωστές μάγισσες της αρχαιότητας κατάγονταν από τη Θεσσαλία, τη μαγική γη όπου, σύμφωνα με τον μύθο, σκορπίστηκαν οι μαγικοί και θεραπευτικοί σπόροι της Μήδειας.

Κίρκη
Η πρώτη μάγισσα του ελληνικού κόσμου ήταν η Κίρκη, κόρη του Ήλιου και της Περσίδας. Ζούσε απομονωμένη στο μυθικό νησί, Αιαία, το οποίο κατοικείτο μόνο από λύκους, λιοντάρια και ελάφια. Όπως ανέφερε ο Όμηρος, ζούσε σε παλάτι στη μέση ενός ξέφωτου και μεταμόρφωνε τους εχθρούς της σε ζώα. Όταν οι σύντροφοι του Οδυσσέα την επισκέφτηκαν τους πρόσφερε φαγητό, το οποίο είχε μαγέψει και τους μεταμόρφωσε με το ραβδί της σε χοίρους.

Ωστόσο, δεν κατάφερε να μαγέψει τον Οδυσσέα, γιατί έγινε άτρωτος στη μαγεία χάρη στη βοήθεια του θεού Ερμή, ο οποίος του πρόσφερε το βότανο «μώλυ». Η Κίρκη τον ερωτεύτηκε και, σύμφωνα με τον Ησίοδο, απέκτησε μαζί του τρεις γιους. Ανάμεσα στα μαγικά που έκανε η Κίρκη ήταν η μεταμόρφωση του Λατίνου βασιλιά, Πίκου σε δρυοκολάπτη και της Σκύλλας σε τέρας, επειδή ο Γλαύκος, τον οποίο αγαπούσε η Κίρκη, ήταν ερωτευμένος μαζί της.

Μήδεια
Η Μήδεια ήταν ανιψιά της Κίρκης και απόγονος της Εκάτης. Γνώριζε τις αρχαίες γυναικείες παραδόσεις των βοτάνων και της μαγείας από την Κολχίδα της Μικράς Ασίας, όπου μεγάλωσε. Όταν ήρθε στην Ελλάδα τις μετέφερε στην περιοχή της Θεσσαλίας. Όταν συνάντησε τον Ιάσονα, τον ερωτεύτηκε και χρησιμοποίησε τις μαγικές της ιδιότητες για να τον βοηθήσει να αποκτήσει το χρυσόμαλλο δέρας.

Τεμάχισε τον αδερφό της Άψυρτο και σχεδίασε τη δολοφονία του Πελία, δολοφόνου του πατέρα του Ιάσονα. Για την εκδίκησή της χρησιμοποίησε τις κόρες του. Σκότωσε και επανέφερε στη ζωή ένα αρνάκι και τις έπεισε να τον τεμαχίσουν προκειμένου να γίνει πάλι νέος. Οι κόρες του ακολούθησαν τις συμβουλές της αλλά ο Πελίας δεν «αναστήθηκε». Αργότερα, εκδικήθηκε την κόρη του Κρέοντα, Γλαύκη για την οποία την εγκατέλειψε ο Ιάσονας. Η Μήδεια της έστειλε ως δώρο γάμου έναν μαγεμένο χιτώνα, ο οποίος την έκαψε ζωντανή. Στη συνέχεια, σκότωσε τα δύο παιδιά που απέκτησε με τον Ιάσονα και προσπάθησε να δηλητηριάσει τον Θησέα. Αυτός ήταν ο λόγος που έφυγε από την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Ασία, η οποία ονομάστηκε Μηδία από το όνομά της.

Εκάτη
Η Εκάτη ήταν η θεότητα της μαγείας, της γνώσης των δηλητηριωδών βοτάνων και της νεκρομαντείας. Συνδέθηκε με τον Κάτω Κόσμο και ήταν η κόρη Τιτάνων. Στα αρχαία γλυπτά απεικονίζεται να κρατά δύο πυρσούς και να έχει τρεις μορφές, καθώς είχε τη δυνατότητα να βλέπει προς τρεις αντίθετες κατευθύνσεις. Σύμφωνα με τον Ευριπίδη ήταν προστάτιδα των μαγισσών. Η μπελλαντόνα, το κώνειο, ο μανδραγόρας και οι παπαρούνες ήταν τα φυτά της. Ο Ησίοδος ανέφερε ότι βασίλευε σε γη, ουρανό και θάλασσα και ο Δίας την τίμησε με πλούσια δώρα μόλις απέκτησε τη βασιλεία του κόσμου. Η Εκάτη μπορούσε να αλλάξει τη μοίρα των ανθρώπων και χρησιμοποιούσε την μαγεία για να ικανοποιήσει τις επιθυμίες της. Βοήθησε τη θεά Δήμητρα να αναζητήσει την Περσεφόνη στον Κάτω Κόσμο και επανέφερε στη ζωή τη γυναίκα του Εφέσου.

Ηγεσία και εξουσία

Η κοινωνία δεν είναι δημιουργία των ατόμων, αλλά είναι κυρίως ένα σύμπλεγμα θεσμών, και η ιστορία της κατευθύνεται από νόμους που καθορίζονται από ένα μέσον όρο απαραίτητων συμβιβασμών.

Για παράδειγμα, ο κοινός παρονομαστής της επιτυχίας στον ανελέητο κόσμο των μπίζνες και της πολιτικής κινείται σε ένα συγκεκριμένο μοτίβο: «Η πλειοψηφία αυτών που φτάνουν στην κορυφή ξέρουν να χειρίζονται τους άλλους προς όφελος της ιεραρχίας». Στον Ηγεμόνα ο Μακιαβέλι θέτει στην ουσία ένα γρίφο: «Πώς μπορείς να πείσεις τους άλλους, κυρίως τους γύρω σου, αλλά και τον απλό λαό, ότι το όραμά σου είναι και δικό τους όραμα».

Οι Ρωμαίοι πατρίκιοι, η ελίτ της πιο πρακτικής δημοκρατίας –με την έννοια της διαχείρισης των δημόσιων πραγμάτων (res publica)– έχουν ξεκάθαρη θέση στο ζήτημα της εξουσίας: «Η ηγετική ικανότητα πηγάζει από τη φιλοδοξία». Ο στόχος είναι η αναγνωρισιμότητα και ο πλούτος. Το χρήμα δαπανάται κυρίως για να διευρυνθεί η σφαίρα επιρροής και να υπάρχει αναρρίχηση στα δημόσια αξιώματα. Μετά έρχεται η δόξα μέσα από τη στρατηγία, την καθυπόταξη των άλλων, τα τολμηρά εγχειρήματα, που φέρνουν άλλον πλούτο. Ο εξουσιαστής ηγέτης λειτουργεί στο επίκεντρο ομόκεντρων κύκλων με τη βοήθεια των θεών και της τύχης, των φίλων, των πελατών ψηφοφόρων, των μισθοφόρων και των λοιπών ευνοουμένων. Η ηγεσία στο ρωμαϊκό πρότυπο προϋποθέτει ανταλλαγές, πρόσκαιρους συμβιβασμούς, συνειδητή ή ασυνείδητη εξαπάτηση.

Το πιο σημαντικό είναι η επιβολή του σεβασμού. Στην πρωσική Γερμανία ο Φρειδερίκος ο Μέγας διατυπώνει στον Αντι-Μακιαβέλι του το μανιφέστο του καλού προτεστάντη ηγέτη-εξουσιαστή: «Οι ανώτατοι άρχοντες δεν αρκεί να προβαίνουν σε λαμπρές πράξεις και να ικανοποιούν τη φιλοδοξία και το μεγαλείο τους, αλλά πρέπει να επιδιώκουν το κοινό καλό και την ευτυχία του ανθρώπινου γένους. Θυσιάζουν τα επιπόλαια πάθη τους προς χάριν της ευημερίας αμέτρητων ανθρώπων, που έχουν καθήκον τους να προστατεύουν». Για να γίνει κάποιος ηγέτης στην προτεσταντική μυθολογία, πρέπει να παραιτηθεί από τον εγωισμό του, να τον ενσωματώσει στο στόχο του, κυρίως όμως να δείχνει ότι διαθέτει θάρρος και χαρισματικότητα.

Η χαρισματικότητα είναι μια πολύπλοκη έννοια, που ενώ κανονικά ανήκει στο πεδίο της ελευθερίας, στον κομφορμιστικό κόσμο της εξουσίας μετατρέπει τον ιδιοφυή σε υπηρέτη της ιεραρχίας.

Η χαρισματικότητα είναι κυρίως μαγεία, ότι μπορεί να πιάνει κανείς ενστικτωδώς τις τάσεις της εποχής αλλά και ότι μπορεί εύκολα να μετατρέψει αυτήν την ευαισθησία σε αναισθησία μπροστά στον ανθρώπινο πόνο. Ο εξουσιαστής ηγέτης πρέπει να αντιλαμβάνεται άμεσα το τι είναι απαραίτητο για την επιτυχία και κυρίως να λαμβάνει άμεσα αποφάσεις, να παίρνει ρίσκο. Στον αντίποδα του κομφορμισμού, η σημαντικότερη άσκηση εξουσίας αφορά την ενεργητική τοποθέτηση του εαυτού μας στον κόσμο. Εδώ η ηγεσία είναι το θάρρος της ανακάλυψης και διεύρυνσης της προσωπικής μας ταυτότητας. Η εμβάθυνση στα θέλω, στα πιστεύω, η λύση της αντίφασης ανάμεσα στα πρέπει και στις πραγματικές ανάγκες που αφορούν τη ζωή, η σύνδεση-σύνθεση με την κοινότητα προϋποθέτει τη γνώση της τήρησης των αναλογιών μέσα από ένα παιχνίδι με τον καθρέφτη. Μια διαρκή διαλογική σχέση με στόχο την κατάκτηση της ελευθερίας.

Γιατί οι γερανοί πολεμούν με τους Πυγμαίους

Την ιστορία αφηγείται ο Βοίος στο δεύτερο βιβλίο της Ορνιθογονίας.

Στους ανθρώπους εκείνους που ονομάζονται Πυγμαίοι γεννήθηκε ένα κορίτσι με το όνομα Οινόη, άμεμπτη στην όψη της, αχάριστη όμως ως προς το ήθος της και αλαζονική. Δεν έδειχνε καμία φροντίδα για την Άρτεμη και την Ήρα. Παντρεύτηκε κάποιον Νικοδάμαντα, έναν συνετό και κόσμιο πολίτη, και γέννησε ένα αγόρι, τον Μόψο. Όλοι οι Πυγμαίοι τής έφεραν με φιλική διάθεση πάρα πολλά δώρα για τη γέννηση του παιδιού της. Η Ήρα, όμως, κατηγορώντας την Οινόη ότι δεν την τιμούσε, την μεταμόρφωσε σε γερανό και της τράβηξε τον αυχένα ώστε να γίνει μακρύς, δημιουργώντας ένα πουλί που πετά ψηλά. Η Ήρα επίσης την έκανε να πολεμά με τους Πυγμαίους. Η Οινόη, λοιπόν, εξαιτίας του πόθου για το παιδί της, τον Μόψο, πετούσε γύρω γύρω από το σπίτι της και δεν το εγκατέλειπε. Οι Πυγμαίοι, πάλι, πήραν όλοι τα όπλα τους και την καταδίωκαν. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος ακόμη και σήμερα υπάρχει πόλεμος ανάμεσα στους Πυγμαίους και τους γερανούς.

Ιστορεῖ Βοῖος Ὀρνιθογονίας β΄.
Παρὰ τοῖς λεγομένοις ἀνδράσι Πυγμαίοις ἐγένετο παῖς ὄνομα Οἰνόη τὸ εἶδος οὐ μεμπτή͵ ἄχαρις δὲ τὸἦθος καὶ ὑπερήφανος. ταύτῃ φροντὶς οὐδεμία ἐγίνετο τῆς Ἀρτέμιδος οὐδὲ ῞Ηρας. γαμηθεῖσα δὲΝικοδάμαντι, τῶν πολιτῶν ἑνὶ μετρίῳ καὶ ἐπιεικεῖ, ἔτεκε παῖδα Μόψον. καὶ αὐτῇ Πυγμαῖοι πάντες κατὰφιλοφροσύνην πλεῖστα δῶρα πρὸς τὴν γένεσιν τοῦ παιδὸς ἀπήνεγκαν. ῞Ηρα δὲ μεμφθεῖσα τὴν Οἰνόην͵ ὅτιαὐτὴν οὐκ ἐτίμα͵ γέρανον αὐτὴν ἐποίησε καὶ τὸν αὐχένα μακρὸν εἵλκυσε καὶ ἀπέδειξεν ὑψιπετῆ ὄρνιθα καὶπόλεμον ἐνέβαλεν αὐτῇ τε καὶ τοῖς Πυγμαίοις. Οἰνόη δὲ διὰ τὸν πόθον τοῦ παιδὸς Μόψου περιεπέτετο τὰοἰκία καὶ οὐκ ἐξελίμπανε͵ Πυγμαῖοι δὲ καθοπλισάμενοι πάντες ἐδίωκον αὐτήν. καὶ ἐκ τούτου ἔτι καὶ νῦνΠυγμαίοις καὶ γεράνοις πόλεμος ἐνέστηκε.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Η δήλωση στην κεφαλίδα αυτής της ιστορίας ότι κάποιος Boίος αφηγήθηκε αυτό το μύθο στο δεύτερο βιβλίο της Ορνιθογονίας του μπορεί να θεωρηθεί ότι υπονοεί πως ο Αντωνίνος Λιβεράλης ακολουθούσε από κοντά αυτή την υποτιθέμενη πηγή. Ωστόσο ένας άλλος συγγραφέας, ο Αθήναιος, στους Δειπνοσοφιστές του 9.393E-F, αφηγείται την ίδια ιστορία πολύ διαφορετικά. Εκεί η γυναίκα ονομάζεται Γεράνα από τη λέξη γέρανος, δηλαδή γερανός. Ο Αθήναιος υπονοεί ότι ο συγγραφέας της Ορνιθογονίαςμπορεί να μην ήταν άντρας, αλλά γυναίκα με το όνομα Βοιώ και παραπέμπει στον Φιλόχορο γι’ αυτή την πληροφορία. Σύμφωνα με τον Αθήναιο ο κύκνος μεταμορφώθηκε σε πουλί από τον Άρη και όταν έφτασε στον ποταμό Σύβαρη της Σικελίας συνδέθηκε με έναν γερανό. Αυτός ο γερανός ήταν κάποτε μια σπουδαία γυναίκα στους Πυγμαίους, η οποία δεχόταν τιμές από τους πολίτες σαν να ήταν θεά, με αποτέλεσμα να συμπεριφέρεται απέναντι στους πραγματικούς θεούς με περιφρόνηση, ιδιαίτερα απέναντι στην Ήρα και την Άρτεμη. Έτσι η Ήρα θύμωσε και τη μεταμόρφωσε σε πουλί, άσχημο στη μορφή και μισητό από τους Πυγμαίους, οι οποίοι προηγουμένως την τιμούσαν πάρα πολύ. Επίσης γέννησε με τον Νικοδάμαντα μια χερσαία χελώνα. Τέλος ο Αθήναιος επισημαίνει ότι ο συγγραφέας αυτών των στίχων γενικά θεωρούσε ότι όλα τα πουλιά υπήρξαν κάποτε άνθρωποι. Όπως είναι φανερό από τα παραπάνω, ελάχιστα είναι τα κοινά στοιχεία που συνδέουν την αφήγηση του Αντωνίνου με την αφήγηση του Αθήναιου, μολονότι και οι δύο υποτίθεται ότι αντλούν από την ίδια πηγή. Από την άλλη ο Αιλιανός 15.29 ισχυρίζεται ότι αυτή η γυναίκα υπήρξε βασίλισσα των Πυγμαίων, οι οποίοι την τιμούσαν με θεϊκό τρόπο. Περιφρονούσε τέσσερις θεότητες, την Ήρα, την Αθήνα, την Άρτεμη και την Αφροδίτη και έλεγε ότι καμία δεν ήταν ισάξια με αυτήν στην ομορφιά. Η Ήρα τη μετέτρεψε στο ασχημότερο είδος πουλιού και τώρα είναι γερανός και πολεμά διαρκώς με τους Πυγμαίους, θυμωμένη επειδή οι τελευταίοι της έκαναν κακό με το να την τιμούν τόσο πολύ.

Ωστόσο ίσως υπάρχει ένας τρόπος να συνδυάσουμε σε κάποιο βαθμό αυτές τις τρεις διαφορετικές εκδοχές. Είναι φανερό ότι ο Αθήναιος εκθέτει μια μεγαλύτερη σε έκταση ιστορία, ενώ ο Αντωνίνος έχει αφαιρέσει στοιχεία από αυτήν και την έχει συντομεύσει. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι η ηρωίδα του μύθου, όποιο και αν ήταν το όνομά της, ήταν βασίλισσα των Πυγμαίων, όπως υποστηρίζει ο Αιλιανός, και ότι δεχόταν τιμές που ήταν σχεδόν θεϊκές, όπως συνέβαινε και με τους βασιλιάδες των Αιγυπτίων. Ίσως μάλιστα να ισχυριζόταν αλαζονικά ότι ήταν ανώτερη και ομορφότερη από τις θεές, γεγονός που οδήγησε στην τιμωρία της. Όσον αφορά το υποτιθέμενο γεγονός που καταγράφει ο Αθήναιος, ότι η ηρωίδα γέννησε μια χερσαία χελώνα από την ένωσή της με τον Νικοδάμαντα, μπορούμε να υποθέσουμε ότι και εδώ κρύβεται μία ιστορία μεταμόρφωσης: ο Μόψος, ο γιος της Οινόης και του Νικοδάμαντα που αναφέρει ο Αντωνίνος, μπορεί να μεταμορφωνόταν στην πορεία της ιστορίας σε χελώνα, γεγονός που θα εξηγούσε την αινιγματική αναφορά του Αθήναιου. Εξάλλου είναι φανερό ότι ο Αθήναιος κατέγραφε ταυτόχρονα ακόμη μία ιστορία μεταμόρφωσης, αυτή του ήρωα Κύκνου στο ομώνυμο πουλί. Συνεπώς το πλήρες σχήμα που προκύπτει είναι ότι η ιστορία που κρύβεται πίσω από τις αφηγήσεις των τριών συγγραφέων περιλάμβανε τρεις διαφορετικές μεταμορφώσεις, συνδεμένες ίσως τεχνητά μεταξύ τους, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία των γερανών, των κύκνων και της χελώνας. Δεν είναι απαραίτητο και οι τρεις μεταμορφώσεις να αναφέρονταν από την ίδια αρχική πηγή, αλλά μπορεί να προέρχονται από διαφορετικές παραδόσεις. Αυτό είναι σχεδόν βέβαιο για την περίπτωση της χελώνας, αφού είναι απίθανο να περιλαμβανόταν στην Ορνιθογονία του Βοίου, η οποία αφορούσε μόνο πουλιά. Επίσης η ιστορία του κύκνου που φτάνει στη Σικελία και κάνει παρέα με τον γερανό φαίνεται να αποτελεί μια άτεχνη σύνδεση διαφορετικών μύθων.

Πυγμαίοι. Οι Έλληνες από την εποχή ήδη του Ομήρου είχαν εντυπωσιαστεί ιδιαίτερα από αυτόν τον λαό, ο οποίος κατοικούσε στην Αφρική, στην περιοχή του ισημερινού. Πραγματικά, οι μικροσκοπικοί κάτοικοι αυτής της περιοχής έχουν καταγραφεί στα νεότερα χρόνια ως κυνηγοί γερανών. Μολονότι οι Έλληνες πίστευαν ότι οι Πυγμαίοι υπήρχαν και σε άλλες περιοχές, όπως η Σκυθία ή η Ινδία, φαίνεται ότι τη γνώση τους για τους Πυγμαίους την έλαβαν από τους Αιγυπτίους. Η λέξη Πυγμαίοι συνδέεται με τη λέξη πυγμή,τη γροθιά. Προφανώς οι Έλληνες θεωρούσαν ότι τόσο ήταν το ύψος τους. Σκηνές μάχης ανάμεσα στους Πυγμαίους και τους γερανούς είναι πολύ συνηθισμένες στην ελληνική τέχνη, στα αγγεία, στις τοιχογραφίες, στα μωσαϊκά, ενώ εμφανίζονται συχνά και στην ποίηση.

Το όνομα της Οινόης συνδέεται φυσικά με το κρασί. Δεν πρέπει να συγχέουμε την ηρωίδα αυτής της ιστορίας με τη νύμφη που μεγάλωσε τον Πάνα ή σύμφωνα με άλλες εκδοχές τον ίδιο τον Δία στην Αρκαδία.

Η Άρτεμις και η Ήρα είναι θεότητες, οι οποίες πολύ συχνά αποδεικνύονται σκληρές απέναντι σε όσους τις προσβάλλουν. Στις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου 6.90-93 η Αθηνά

Παλλάδα υφαίνει έναν τάπητα, ο οποίος στη μία του γωνία εικονίζει την Ήρα να νικά μια γυναίκα των Πυγμαίων και να τη μεταμορφώνει σε γερανό, ο οποίος στη συνέχεια πολεμά τον ίδιο του το λαό

Ο Μόψος που αναφέρεται σ’ αυτή την ιστορία δεν φαίνεται να σχετίζεται με τον ομώνυμο μάντη, ο οποίος νίκησε σε αγώνα μαντικής τον Κάλχα.

Στην Ιλιάδα ο ήχος της επίθεσης των Τρώων παρομοιάζεται με την πτήση των γερανών που φέρνουν σφαγή και καταστροφή στους Πυγμαίους. Ο Πλίνιος ΗΝ 7.2.26 ισχυρίζεται ότι οι Πυγμαίοι πηγαίνουν κάθε χρόνο στην ακρογιαλιά για να καταβροχθίσουν τα αυγά των γερανών και τα μικρά τους, ώστε να περιορίσουν τον αριθμό των γερανών που αποτελούν δυνητικά τους εχθρούς τους.

Αντωνίνος Λιβεράλης, Μεταμορφώσεις 16

Πώς δημιουργήθηκε το γεράκι

 Ἱέραξ ἐγένετο ἐν τῇ Μαριανδυνῶν γῇ δίκαιος ἀνὴρ καὶ ἐπιφανής. οὗτος ἱερὰ Δήμητρος ἱδρύσατο καὶ πλείστους αὐτῆς καρποὺς ἔλαβεν. ἐπεὶ δὲ Τεῦκροι κατὰ χρόνον τὸν ἱκνούμενον οὐκ ἀπεδίδοσαν ἱερὰ Ποσειδῶνι͵ ἀλλὰ ὑπ΄ ὀλιγωρίας ἐξέλειπον͵ χαλεπήνας Ποσειδῶν τοὺς μὲν ἐκείνης καρποὺς ἔφθειρε͵ κῆτος δ΄ ἐξαίσιον ἐκ τῆς θαλάσσης ἐφώρμησεν αὐτοῖς. οὐ δυνάμενοι δὲ πρὸς τὸ κῆτος καὶ τὸν λιμὸν ἀντέχειν ἀπέστελλον οἱ Τεῦκροι πρὸς τὸν Ἱέρακα καὶ ἐδέοντο πρὸς τὸν λιμὸν ἐπαμῦναι κἀκεῖνος ἔπεμπε καὶ πυρὸν καὶ ἄλλην τροφήν. Ποσειδῶν δὲ μηνίσας͵ ἐπεὶ κατέλυεν αὐτοῦ τὰς τιμάς͵ ἐποίησεν ὄρνιθα͵ ὃς ὀνομάζεται ἔτι νῦν ἱέραξ͵ καὶ τὸ ἦθος ἤλλαξεν ἀφανίσας· μέγιστα γὰρ ὑπ΄ ἀνθρώπων φιληθέντα πλεῖστον αὐτὸν ἐποίησεν ὑπὸ τῶν ὀρνέων μισηθῆναι καὶ πολλοὺς ἀνθρώπους ἀποθανεῖν κωλύσαντα πλείστους ἐποίησεν [αὐτὸν] ὀρνίθων ἀποκτεῖναι.

***
"Στη χώρα των Μαριανδυνών ζούσε ο Ιεράξ, ένας άνθρωπος δίκαιος και επιφανής. Αυτός ίδρυσε ιερά στη Δήμητρα και έλαβε άφθονους τους καρπούς της. Αλλά όταν οι Τεύκροι παρέλειψαν από αμέλεια να κάνουν θυσίες στον Ποσειδώνα στην κατάλληλη εποχή, ο θεός θύμωσε και κατέστρεψε τους καρπούς της θεάς. Και έστειλε εναντίον τους ένα τεράστιο κήτος από τη θάλασσα. Μην μπορώντας να αντέξουν το κήτος και την πείνα, οι Τεύκροι έστειλαν μήνυμα στον Ιέρακα, παρακαλώντας τον να τους σώσει από την πείνα. Εκείνος τους έστειλε σιτάρι και άλλα τρόφιμα. Ο Ποσειδώνας, εξαγριωμένος με τον Ιέρακα για την κατάλυση των προνομίων του, τον μετέτρεψε σε ένα πουλί που μέχρι σήμερα ονομάζεται Ιέραξ. Κάνοντάς τον να εξαφανιστεί, άλλαξε και τον χαρακτήρα του. Αυτόν που είχε αγαπηθεί πάρα πολύ από τους ανθρώπους τον έκανε τον πιο μισητό στα πουλιά. Αυτόν που είχε σώσει πολλούς ανθρώπους από το θάνατο τον μετέτρεψε σε σφαγέα πολλών πουλιών".

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Η ιστορία αυτή φαίνεται να σώζεται αποκλειστικά από τον Αντώνη Λιβεράλη. Ο ήρωας είναι ένας προφανώς δίκαιος άνθρωπος που έχει καλή σχέση με μια συγκεκριμένη θεότητα, τη Δήμητρα. Αναπόφευκτα η καταστροφή έρχεται από έναν άλλο θεό που αισθάνεται προσβεβλημένος. Ο Ιέραξ, ο οποίος είχε αγαπηθεί από τους ανθρώπους, μάλλον άδικα μεταμορφώνεται σε ένα πουλί που είναι μισητό από τα άλλα πτηνά.

Οι Μαριανδυνοί ήταν λαός της Βιθυνίας στη βόρεια Μικρά Ασία, στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Λεγόταν ότι ήταν θρακικής προέλευσης, ότι προέρχονταν από την ευρωπαϊκή πλευρά, ενώ μερικές φορές ονομάζονταν Καύκωνες. Η κύρια πόλη τους ήταν η Ηράκλεια, μια ελληνική αποικία. Στην ελληνική κωμωδία οι δούλοι από το λαό των Μαριανδυνών παρουσιάζονται ως όχι ιδιαίτερα έξυπνοι.

Η τρωική βασιλική οικογένεια καταγόταν από τον Τεύκρο και οι Τρώες συχνά αναφέρονται ως Τεύκροι. Γεωγραφικά οι Τρώες ήταν σε κάποια απόσταση από τους Μαριανδυνούς.

ΑΝΤΩΝΙΝΟΣ ΛΙΒΕΡΑΛΗΣ, ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ 3

Όταν το φως σας αυξηθεί, οι αρετές αλλά και τα ελαττώματά σας αυξάνονται

Εάν σε έναν άνθρωπο γεμάτο μίσος, θυμό, φόβο, εκδίκηση, προδοσία και ζήλια του δοθεί η Διδασκαλία, θα αυξήσει τα ελαττώματά του. Το έχω δει πολλές φορές. Για παράδειγμα, μια γυναίκα είχε πρόβλημα με τη ζήλια. Μετά, δέκα χρόνια αργότερα, η ζήλια της έγινε "οχιά". Αυτό συνέβη επειδή δεν ξερίζωσε αυτό το ζιζάνιο, το οποίο σταδιακά τρέφονταν από τη Διδασκαλία. Πρώτα πρέπει να εργαστείτε για τη διαδικασία καθαρισμού, το έργο του εξαγνισμού. Αφού καθαρίσετε την προσωπικότητά σας, η δοσολογία της Σοφίας θα αυξηθεί και θα θρέψει τα "λουλούδια", όχι τα "ζιζάνια" στον "κήπο" σας. Όταν το φως σας αυξηθεί, οι αρετές σας αυξάνονται. Και όταν το φως σας αυξηθεί, τα ελαττώματά σας επίσης αυξάνονται.

Την άνοιξη, μπορείτε να δείτε στον κήπο σας ότι όλα τα ζιζάνια καθώς και τα λουλούδια μεγαλώνουν και ανθίζουν. Ο Ήλιος δίνει την ενέργειά του, και οι κακίες και οι αρετές μεγαλώνουν δίπλα-δίπλα. Ένας καλός κηπουρός θα είναι σε θέση σιγά σιγά να απομακρύνει τους κακούς σπόρους από τον κήπο του, έτσι όταν έρθει η ενέργεια, μόνο τα καλά φυτά θα αρχίσουν να αναπτύσσονται σ' αυτόν.

Εθισμός στον έρωτα: Έχει δύο μορφές και πονούν και οι δύο, υποστηρίζουν οι επιστήμονες

Δεν μπορείς να φας, δυσκολεύεσαι να κοιμηθείς και το μόνο που σκέφτεσαι είναι η επόμενη συνάντηση με τον σύντροφό σου; Ίσως έχεις εθιστεί στον έρωτα, εκτιμούν επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Τα ερωτικά αισθήματα συνοδεύονται συχνά από συμπτώματα όμοια με αυτά του εθισμού σε ουσίες, όπως η ευφορία, ηλαχτάρα, η εξάρτηση, η στέρηση και ηυποτροπή, και αποδεικνύεται χάρη στην τεχνική της εγκεφαλικής απεικόνισης ότι συνδέονται με χαρακτηριστικήδραστηριότητα στα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου που μοιάζει με τον εθισμό στα ναρκωτικά.

Ωστόσο, η ιδέα ότι μπορεί κανείς να εθιστεί πραγματικά στον έρωτα παραμένειαμφιλεγόμενη. «Τα πράγματα γίνονται περίπλοκα, καθώς δεν υπάρχει συμφωνία όσον αφορά τη θεωρία του εθισμού και κυρίως επειδή δεν υπάρχει συμφωνία για το τι εννοούμε όταν χρησιμοποιούμε τη λέξη ‘έρωτας’» δηλώνει ο Μπράιαν Ερπ από το Κέντρο Νευροηθικής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, σύμφωνα με το New Scientist. «Νομίζω ότι [εθισμός στον έρωτα] σημαίνει να συνειδητοποιείς ότι δεν θέλεις να είσαι ερωτευμένος αλλά να μην μπορείς να το αποφύγεις και αυτό να προκαλεί άσχημες καταστάσεις. Εκεί είναι που ξεπερνάμε το όριο και βιώνουμε κάτι που μοιάζει με εθισμό» προσθέτει με τη σειρά του ο Άντερς Σάντμπεργκ, επίσης από το Κέντρο Νευροηθικής.

Σύμφωνα με νέα ερευνητικά στοιχεία του Ερπ και των συνεργατών του από το βρετανικό πανεπιστήμιο, ο εθισμός στον έρωτα όχι μόνο είναι υπαρκτός αλλά μάλιστα έχει δύο διαφορετικές μορφές.

Η σχετική μελέτη που δημοσιεύουν οι επιστήμονες στην επιθεώρηση Philosophy, Psychiatry & Psychology, η οποία βασίστηκε σε 64 προηγούμενες έρευνες σχετικά με τον έρωτα και τον εθισμό οι οποίες πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 1956 και 2016, αναφέρει ότι οι δύο μορφές εθισμού στον έρωτα είναι ο «στενός» (narrow) και ο «ευρύς» (broad).

«Στενός» εθισμός στον έρωτα
Ο «στενός» εθισμός στον έρωτα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, διαπιστώνεται σε άτομα που νιώθουν αβάσταχτη μοναξιά όταν δεν βρίσκονται σε σχέση και λόγω αυτού προσπαθούν να αντικαταστήσουν έναν σύντροφο όσο το δυνατόν πιο άμεσα μετά από έναν χωρισμό. Τα άτομα αυτά πασχίζουν να κατανικήσουν τη λαχτάρα να βρεθούν κοντά στο αντικείμενο του πόθου τους, επιθυμούν να περνούν όλο τον ελεύθερο χρόνο τους μαζί του και ταλαιπωρούνται από εμμονικές σκέψεις και συμπεριφορές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο «στενός» εθισμός στον έρωτα οδηγεί στην επίμονη παρακολούθηση (κοινώς stalking) ή ακόμη και στον φόνο (τα γνωστά εγκλήματα πάθους)! Αυτό το είδος εθισμού θεωρείται ότι οφείλεται στα δυσλειτουργικά συστήματα αυτοελέγχου του ατόμου αλλά και σεκοινωνικής φύσεως ανεπάρκειες. Όπως και άλλες μορφές εθισμού, ο «στενός» εθισμός στον έρωτα πυροδοτείται από μη φυσιολογικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στον εγκέφαλο και οι οποίες ενισχύουν τα νευρολογικά σήματα της ανταμοιβής στα αντίστοιχα κέντρα του.

«Τα ναρκωτικά που προκαλούν εθισμό γεμίζουν τον εγκέφαλο ντοπαμίνη, προκαλώντας την ενεργοποίηση σημάτων ανταμοιβής σε ασυνήθιστα μεγάλο βαθμό. Έτσι, το άτομο επιθυμεί να κάνει ξανά χρήση του ναρκωτικού, ακόμη κι αν αυτό συνεπάγεται προβλήματα σε κάποιες πτυχές της ζωής του» αναφέρει ο Ερπ. Στις μελέτες που ανέλυσαν οι επιστήμονες εντόπισαν περιπτώσεις ανθρώπων που, όντας υπό την «επήρεια» του έρωτα, παρουσίαζαν αντίστοιχα ασυνήθιστη ενεργοποίηση στα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου τους, κάτι που τους κινητοποιούσε να αναζητήσουν και πάλι τη «δόση» τους.

«Ευρύς» εθισμός στον έρωτα
Από την άλλη, ο «ευρύς» εθισμός στον έρωτα χαρακτηρίζεται από πολύ ισχυρή –αλλά ελέγξιμη– λαχτάρα. Σε αυτή τη δεύτερη μορφή εθισμού, το άτομο βιώνει μια έντονη ευφορία μετά από μια συνάντηση με το αντικείμενο του πόθου, η οποία ακολουθείται από απελπισία,θλίψη ή και κατάθλιψη αν και εφόσον η σχέση έχει άδοξο τέλος. Ορισμένοι δεν αποδέχονται τον «ευρύ» εθισμό ως πραγματικό εθισμό, καθώς εκτιμούν ότι τα συναισθηματικά στάδια από τα οποία περνά το άτομο δεν είναι απαραιτήτως επιβαρυντικά για τον ψυχισμό του μακροπρόθεσμα.

Οι επιπτώσεις
Ο Ερπ και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν, ωστόσο, ότι τόσο ο «στενός» όσο και ο «ευρύς» εθισμός στον έρωτα συνδέονται με αρνητικές εκβάσεις στη ζωή ενός «εξαρτημένου» ατόμου. Για παράδειγμα, σε ορισμένες περιπτώσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία, ο εθισμός στον έρωτα ήταν δυνατό να εξηγήσει γιατί κάποια άτομα παρέμεναν σε σχέσεις όπου βίωνανκακοποίηση.

Η Λούσι Μπράουν, νευροεπιστήμονας στο Κολέγιο Ιατρικής Άλμπερτ Αϊνστάιν της Νέας Υόρκης, ήταν μία από τις πρώτες που πρότεινε τη θεωρία του έρωτα ως εθισμού. Η ομάδα της υποστήριξε ότι η ερωτική αγάπη αποτελεί φυσικό εθισμό που εξελίχθηκε πριν από εκατομμύρια χρόνια ως μηχανισμός επιβίωσης που ενθάρρυνε τη σύναψη δεσμών ανάμεσα σε δύο συντρόφους. Η Μπράουν δεν συμφωνεί με τη διάκριση ανάμεσα σε «στενό» και «ευρύ» εθισμό, εάν όμως έπρεπε να επιλέξει ποια από τις δύο μορφές αντανακλά καλύτερα τη δική της θεώρηση του εθισμού στον έρωτα, δηλώνει πως αυτή μάλλον θα ήταν ο «ευρύς».

Ο εθισμός στον έρωτα χρειάζεται θεραπεία;
«Ο έρωτας πονά και χρειάζεται θεραπεία κυρίως όταν το άτομο πληγώνεται από αυτόν» υποστηρίζει η Μπράουν. Για τους περισσότερους ανθρώπους, τα άσχημα συναισθήματα καταλαγιάζουν όσο περνά ο καιρός, με τη βοήθεια ψυχοθεραπείας ή ακόμη και με αντικαταθλιπτικά, συμπληρώνει.

Δεν αποκλείεται όμως το ενδεχόμενο τα άτομα με εθισμό στον έρωτα να ωφεληθούν μελλοντικά και από άλλα είδη φαρμάκων πέραν των αντικαταθλιπτικών, αφού, τουλάχιστον στη θεωρία, είναι δυνατό να αναπτυχθούν εξειδικευμένα φάρμακα που θα στοχεύουν στους συναισθηματικούς δεσμούς που αναπτύσσουμε με ένα άλλο άτομο.

Στο πλαίσιο μελέτης του 2013, οι επιστήμονες επενέβησαν στο ορμονικό σύστημα των τρωκτικών Microtus ochrogaster. Τα ζώα αυτά είναι μονογαμικά και συνάπτουν μεταξύ τους ισχυρούς δεσμούς, διαδικασία στην οποία εμπλέκεται η ορμόνη βαζοπρεσσίνη. Όταν οι επιστήμονες μπλόκαραν τους υποδοχείς βαζοπρεσσίνης στα πειραματόζωα, τα αρσενικά σταμάτησαν να υπερασπίζονται το ταίρι τους και άρχισαν να περνούν περισσότερο χρόνο με άλλα θηλυκά.

Υπάρχουν επίσης ερευνητικά στοιχεία που υποδεικνύουν ότι εμείς οι άνθρωποι διαθέτουμε στον εγκέφαλό μας εξειδικευμένα «δίκτυα ενάντια στον έρωτα» (anti-love networks), τα οποία μας βοηθούν να απομακρυνόμαστε συναισθηματικά από άτομα που παλαιότερα μας ήταν ιδιαιτέρως αγαπητά. Η βαθύτερη κατανόηση αυτών των δικτύων –και ίσως η παρέμβαση σε αυτά– θα μπορούσε να επιταχύνει τη διαδικασία «ανάρρωσης» από έναν χωρισμό, αν και το πώς μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο παραμένει προς το παρόν άγνωστο.