Παρασκευή 10 Μαΐου 2019

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Ἱππῆς (1193-1231)

ΑΛ. οἴμοι, πόθεν λαγῷά μοι γενήσεται;
ὦ θυμέ, νυνὶ βωμολόχον ἔξευρέ τι.
1195 ΠΑ. ὁρᾷς τάδ᾽, ὦ κακόδαιμον; ΑΛ. ὀλίγον μοι μέλει·
ἐκεινοιὶ γὰρ ὡς ἔμ᾽ ἔρχονταί τινες
πρέσβεις ἔχοντες ἀργυρίου βαλλάντια.
ΠΑ. ποῦ ποῦ; ΑΛ. τί δέ σοι τοῦτ᾽; οὐκ ἐάσεις τοὺς ξένους;
ὦ Δημίδιον, ὁρᾷς τὰ λαγῷ᾽ ἅ σοι φέρω;
1200 ΠΑ. οἴμοι τάλας, ἀδίκως γε τἄμ᾽ ὑφήρπασας.
ΑΛ. νὴ τὸν Ποσειδῶ, καὶ σὺ γὰρ τοὺς ἐκ Πύλου.
ΔΗ. εἴπ᾽, ἀντιβολῶ, πῶς ἐπενόησας ἁρπάσαι;
ΑΛ. τὸ μὲν νόημα τῆς θεοῦ, τὸ δὲ κλέμμ᾽ ἐμόν.
ἐγὼ δ᾽ ἐκινδύνευσ᾽. ΠΑ. ἐγὼ δ᾽ ὤπτησά γε.
1205 ΔΗ. ἄπιθ᾽· οὐ γὰρ ἀλλὰ τοῦ παραθέντος ἡ χάρις.
ΠΑ. οἴμοι κακοδαίμων, ὑπεραναιδευθήσομαι.
ΑΛ. τί οὐ διακρίνεις, Δῆμ᾽, ὁπότερός ἐστι νῷν
ἀνὴρ ἀμείνων περὶ σὲ καὶ τὴν γαστέρα;
ΔΗ. τῷ δῆτ᾽ ἂν ὑμᾶς χρησάμενος τεκμηρίῳ
1210 δόξαιμι κρίνειν τοῖς θεαταῖσιν σοφῶς;
ΑΛ. ἐγὼ φράσω σοι. τὴν ἐμὴν κίστην ἰὼν
ξύλλαβε σιωπῇ καὶ βασάνισον ἅττ᾽ ἔνι,
καὶ τὴν Παφλαγόνος· κἀμέλει κρινεῖς καλῶς.
ΔΗ. φέρ᾽ ἴδω, τί οὖν ἔνεστιν; ΑΛ. οὐχ ὁρᾷς κενήν,
1215 ὦ παππίδιον; ἅπαντα γάρ σοι παρεφόρουν.
ΔΗ. αὕτη μὲν ἡ κίστη τὰ τοῦ δήμου φρονεῖ.
ΑΛ. βάδιζέ νυν καὶ δεῦρο πρὸς τὴν Παφλαγόνος.
ὁρᾷς ‹τάδ᾽;› ΔΗ. οἴμοι, τῶν ἀγαθῶν ὅσων πλέα.
ὅσον τὸ χρῆμα τοῦ πλακοῦντος ἀπέθετο·
1220 ἐμοὶ δ᾽ ἔδωκεν ἀποτεμὼν τυννουτονί.
ΑΛ. τοιαῦτα μέντοι καὶ πρότερόν σ᾽ ἠργάζετο·
σοὶ μὲν προσεδίδου μικρὸν ὧν ἐλάμβανεν,
αὐτὸς δ᾽ ἑαυτῷ παρετίθει τὰ μείζονα.
ΔΗ. ὦ μιαρέ, κλέπτων δή με ταῦτ᾽ ἐξηπάτας;
1225 ἐγὼ δέ «τυ ἐστεφάνιξα κἠδωρησάμαν».
ΠΑ. ἐγὼ δ᾽ ἔκλεπτον ἐπ᾽ ἀγαθῷ γε τῇ πόλει.
ΔΗ. κατάθου ταχέως τὸν στέφανον, ἵν᾽ ἐγὼ τουτῳὶ
αὐτὸν περιθῶ. ΑΛ. κατάθου ταχέως, μαστιγία.
ΠΑ. οὐ δῆτ᾽, ἐπεί μοι χρησμός ἐστι Πυθικὸς
1230 φράζων, ὑφ᾽ οὗ χρεὼν ἔμ᾽ ἡττᾶσθαι μόνου.
ΑΛ. τοὐμόν γε φράζων ὄνομα καὶ λίαν σαφῶς.

***
ΑΛΛ. (Μονολογεί:) Αλίμονό μου, πούθε να οικονομήσω λαγό;
Ψυχή μου, κόλπο μόρτικο την ώρα αυτή στοχάσου.
ΠΑΦ. (Δείχνοντας κρέατα λαγού που έφερε:) Φουκαρά μου, τα βλέπεις τούτα;
ΑΛΛ. Χαρά στο πράμα! (Προσποιείται ότι βλέπει στο βάθος της παρόδου:) Νά τοι, έρχονται σε μένα εκείνοι εκεί, κάτι πρεσβευτές, κρατώντας πουγκιά με ασημένια νομίσματα.
ΠΑΦ. Πού ᾽ν᾽ τοι, πού ᾽ν᾽ τοι; (Αφήνει το πιάτο του και τρέχει να τους δει).
ΑΛΛ. Τί ανακατεύεσαι εσύ; Άσε ήσυχους τους ξένους! (Αρπάζει το πιάτο του Παφλαγόνα και το προσφέρει στον Δήμο:) Δημούλη μου, βλέπεις τον λαγό που σου σερβίρω;
ΠΑΦ. [1200] Αλίμονό μου, ο καψερός! (Στον Αλλαντοπώλη:) Άρπαξες άτιμα το δικό μου κανίσκι.
ΑΛΛ. Κι εσύ δεν έκανες τα ίδια, μά τον Ποσειδώνα, με τους αιχμάλωτους της Πύλου;
ΔΗΜ. (Στον Αλλαντοπώλη:) Κάνε μου μια χάρη: πες μου, πώς εμπνεύστηκες να του τ᾽ αρπάξεις;
ΑΛΛ. Της Αθηνάς η έμπνευση, μα η κλεψιά δική μου. Όπως και να ᾽χει, εγώ το ρισκάρισα.
ΠΑΦ. Όπως και να ᾽χει, εγώ το μαγείρεψα.
ΔΗΜ. (Στον Παφλαγόνα:) Στρίβε εσύ, γιατί, όπως και να ᾽χει, όποιος μου το σερβίρισε, σ᾽ αυτόν η υποχρέωση.
ΠΑΦ. Αλίμονό μου ο δύστυχος, θα με βάλει κάτω στην ξετσιπωσιά.
ΑΛΛ. Δήμε, τί περιμένεις και δεν βγάζεις κρίση ποιός από τους δυο μας είναι άντρας καλύτερος για σένα και το στομάχι σου;
ΔΗΜ. Σε ποιό κριτήριο να βασιστώ
[1210] για να παραδεχτούν οι θεατές ότι η κρίση μου είναι ορθή;
ΑΛΛ. Θα σ᾽ το πω εγώ: χωρίς πολλά λόγια, πήγαινε, πάρε το δικό μου καλάθι κι εξέτασε τί έχει μέσα· πάρε και του Παφλαγόνα. Κι έννοια σου, θα βγάλεις κρίση ορθή.
ΔΗΜ. (Παίρνει και εξετάζει το καλάθι του Αλλαντοπώλη:) Γιά να δω, τί έχει μέσα;
ΑΛΛ. Δεν βλέπεις, παππούλη; Άδειο! Γιατί όλα τα πρόσφερα σε σένα.
ΔΗΜ. Αυτό το καλάθι σίγουρα πιστεύει στη δημοκρατία!
ΑΛΛ. Τώρα πήγαινε προς τα εδώ, στο καλάθι του Παφλαγόνα. Τα βλέπεις αυτά; (Ο Δήμος εξετάζει το καλάθι του Παφλαγόνα).
ΔΗΜ. Βρε, βρε! Με πόσα καλούδια είναι φίσκα! Πόσα κομμάτια απ᾽ την πίτα κράτησε για πάρτη του!
[1220] Και για μένα έκοψε ένα τοσοδούλι και μου το ᾽δωσε.
ΑΛΛ. Και να ᾽ταν η πρώτη φορά που σου την έφερε έτσι! Σε σένα έδινε ένα μικρό μερτικό απ᾽ όσα έπαιρνε και στην αφεντιά του ο ίδιος φίλευε τα μεγαλύτερα.
ΔΗΜ. (Στον Παφλαγόνα:) Σίχαμα, μ᾽ έκλεβες κι έτσι μ᾽ εξαπατούσες!
Κι εγώ στεφάνια σ᾽ έπλεξα, σε φόρτωσα με δώρα.
ΠΑΦ. Μα εγώ έκλεβα για το καλό του έθνους.
ΔΗΜ. Απόθεσε γρήγορα το στεφάνι, για να το φορέσω σ᾽ ετούτον.
ΑΛΛ. Απόθεσέ το γρήγορα, ρεμάλι!
ΠΑΦ. Μια στιγμή! Έχω χρησμό απ᾽ την Πυθία,
[1230] που λέει από ποιόν άντρα είναι γραμμένο να νικηθώ — μόνο από έναν!
ΑΛΛ. Σίγουρα λέει καθαρά και ξάστερα το δικό μου όνομα.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ, Καθαρμός από φόνους και παράνοια

Μια ακόμη περίπτωση καθαρμού με νερό είναι μετά από φόνο ή σε παραφροσύνη που κάποιες φορές οδηγεί σε φόνο.

Όταν οι Προιτίδες παραφρόνησαν με παρέμβαση της Ήρας, του Διόνυσου ή της Αθηνάς, ο μάντης Μελάμποδας «με μυστικές θυσίες και καθαρμούς τις κατέβασε [από ένα σπήλαιο στα Αροάνια όρη] σ' ένα μέρος που ονομάζεται Λουσοί και τις θεράπευσε από την τρέλα σ' ένα ιερό της Αρτέμιδος», (Παυσ., 8.18.7.) ρίχνοντας βότανα στην πηγή όπου αυτές πήγαν να πιουν νερό. Όσα αντικείμενα χρησιμοποίησε για τον εξαγνισμό τους τα πέταξε στον ποταμό Άνιγρο.
 
Πολύ ιδιαίτερες περιπτώσεις καθαρμού είναι των Μαινάδων και του Ορέστη, των πρώτων από τον φόνο του Ορφέα, του δεύτερου από της μητέρας του. Οι φόνοι ήταν τόσο επαχθείς που ο ποταμός Ελικών, όπου οι Μαινάδες προσπάθησαν να καθαριστούν από το αίμα του Ορφέα μετά τον φόνο του στο Δίον, εξαφανίστηκε κάτω από το έδαφος και βγήκε στην επιφάνεια πιο μακριά με άλλα όνομα.
 
Οι στίχοι του Αισχύλου στις Χοηφόρες «Και τα ποτάμια αν θα 'σμιγαν / όλα τους σ' ένα τρέξιμο / μάταια τα χέρια θα 'πλεναν / τα που λερώνει φονικό» (72-74) φανερώνουν τη δυσκολία να γίνει καθαρμός σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως αυτή του Ορέστη, που έγινε με διάφορα μέσα. Πιο συγκεκριμένα: Όταν ο Ορέστης έφτασε στην Τροιζήνα, τιμωρημένος από τον Απόλλωνα με ένα χρόνο εξορία, αφού παρέμεινε αρκετές μέρες σε σκηνή μπροστά από το ιερό του θεού, καθάρθηκε από τους Τροιζήνιους με νερό από την πηγή τους Ιπποκρήνη πάνω στον Ιερό Βράχο· μόνο τότε του επέτρεψαν να μπαίνει στα σπίτια τους. Ωστόσο, επειδή το έγκλημα ήταν βαρύ, χρειάστηκε να επιχειρηθεί καθαρμός και με άλλους τρόπους, μέχρι που αποφάνθηκε και ο Άρειος Πάγος για την τελική αθώωσή του.
 
Την ίδια αντίληψη εκφράζει και ο Εξάγγελος στον Οιδίποδα Τ. του Σοφοκλή, ότι δηλαδή όλα τα νερά των ποταμών Φάση και Ίστρου δεν θα ήταν αρκετά για να καθάρουν το σπίτι των Λαβδακιδών -Οἶμαι γὰρ οὔτ᾽ ἂν Ἴστρον οὔτε Φᾶσιν ἂν / νίψαι καθαρμῷ τήνδε τὴν στέγην (στ. 1227-1228). Ίστρος και Φάσις ήταν ο ποταμός Δούναβης και ένα ποτάμι στην Κολχίδα που θεωρούνταν το όριο Ευρώπης και Ασίας. Το καθαρμό του τελικά επιδίωξε ο Οιδίποδας στην Οιδιπόδια κρήνη στη Θήβα για τον θάνατο του Λάιου. Ο Απόλλωνας για τον φόνο του πύθωνα καθάρθηκε και στα Θεσσαλικά Τέμπη, ενώ οι Δαναΐδες, που είχαν καταχώσει τα κεφάλια των συζύγων τους στην πηγή Λέρνα, καθάρθηκαν από τον Ερμή και την Αθηνά ύστερα από διαταγή του Δία. Η πράξη του Λεύκιου Κατιλίνα να σκοτώσει αντίπαλο του Σύλλα (78 π.Χ.) και στη συνέχεια να πλύνει τα χέρια του στο περιρραντήριο του θεού Απόλλωνα θυμίζει την πράξη του Πόντιου Πιλάτου -τῷ δὲ περιρραντηρίῳ τοῦ Ἀπόλλωνος ἐγγὺς ὄντι προσελθὼν ἀπενίψατο τὰς χεῖρας. (Πλούτ., Σύλλας 32)
 
Ο βασιλιάς Πρίαμος εξάγνισε τη βασίλισσα των Αμαζόνων, όταν εκείνη άθελά της σκότωσε τη συμπατριώτισσά της, Ιππολύτη (Απολλόδ., Επιτομή 5.1 κ.ε.).
 
Γνωρίζουμε, τέλος, ορισμένες περιπτώσεις όπου κάποιος, σε κρίση τρέλας, πέφτει στα νερά ενός ποταμού, που μετονομάζεται παίρνοντας συνήθως το όνομα του πνιγμένου. Αυτή είναι η περίπτωση του ποταμού Καρμάνορα που μετονομάστηκε σε Αλιάκμονα (και αργότερα σε Ίναχο), του Εύηνου που πριν την αυτοκτονία του βασιλιά Εύηνου της Αιτωλίας ονομαζόταν Λυκόρμας, του Τάναη που πριν αυτοκτονήσει ο ομώνυμος ήρωας ονομαζόταν Αμαζόνιος.

Nietzsche: Η εύρεση ενός δρόμου προς την απόλυτη Ελευθερία

Ο Νίτσε έλεγε ότι για να γίνεις αυτό που είσαι, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να μάθεις ποιος είσαι.

Το "γνώθι σαυτόν", όμως, ν' ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Το να ξεχνά κανείς τον εαυτό του, να τον παρανοεί, να τον μειώνει, να περιορίζει τους ορίζοντες του και να τον καθιστά μέτριο θα ήταν η συνταγή για την καταστροφή του. Ενώ παράλληλα τονίζει ότι αγαπάει ό,τι μας κάνει μεγαλύτερους από αυτό που είμαστε.

Η φιλοσοφία του δεν είναι οδηγός που επιβάλλει τη σκέψη του, αλλά που ενθαρρύνει την ανεξάρτητη σκέψη.

Η επιρροή του έφερε χαλάρωση των παγιωμένων ιδεών και την ιδέα της απόλυτης ελευθερίας.

Θα 'ρθει μια εποχή που οι άνθρωποι θα πάψουν να φοβούνται τη γνώση, που δε θα μεταμφιέζουν την αδυναμία σε «ηθικό νόμο», που θα βρουν το θάρρος να σπάσουν τα δεσμά του «πρέπει».

Η υπέρβαση όλων των αξιών είναι η φόρμουλά μου, για την υπέρτατη επανεξέταση εκ μέρους της ανθρωπότητας.

Κάθε αληθινή πίστη είναι αλάνθαστη. Εκτελεί όσα ο πιστός ελπίζει να βρει σε αυτή, αλλά δεν προσφέρει τη βάση για την εδραίωση μιας αντικειμενικής αλήθειας.

Αν θες να επιτύχεις ηρεμία και ευτυχία, έχε πίστη.

Αν θες να γίνεις οπαδός της αλήθειας... ψάξε!

Δεν είναι η αλήθεια ιερή, ιερή είναι η αναζήτηση της αλήθειας του καθενός μας! Μπορεί να υπάρχει πιο ιερή πράξη από την αυτοαναζήτηση;

Αυτός που αναζητάει την αλήθεια πρέπει να υποστεί μια προσωπική ψυχολογική ανάλυση - την ονομάζει «ηθική ανατομία»... Και για να το κάνει αυτό, πρέπει πρώτα ν΄ απομακρυνθεί από την εποχή του και τη χώρα του και τότε να εξετάσει τον εαυτό του από μακριά!

Ο ίδιος ο εαυτός σου είναι θέληση για δύναμη. Η αποστολή σου είναι να γνωρίσεις τον εαυτό σου. Ένα είδος αυτογνωσίας που δεν είναι απλά πνευματική ή αφηρημένη. Η γνώση έχει τις ρίζες της στο σώμα.

Η αυτογνωσία είναι η απόκτηση όσο το δυνατόν περισσότερης γνώσης σχετικά με το ανθρώπινο σώμα, το σώμα σου, ανατομία-ψυχολογία.

Η ανθρωπότητα είναι κάτι που πρέπει να ξεπεραστεί και προτείνει το ιδανικό της υπέρβασης του εαυτού. Ένα ιδανικό που αποκαλεί «ο Υπεράνθρωπος». Όχι καταφεύγοντας σε ένα μεταφυσικό βασίλειο έξω από το ανθρώπινο, αλλά εντός των ανθρώπινων δυνατοτήτων.

Ο άνθρωπος βρίσκεται μεταξύ ζώου και υπεράνθρωπου. Η πρόκληση είναι να γίνεις υπεράνθρωπος, όχι να παραμείνεις άνθρωπος ή να εκπέσεις σε ζώο.

Καθήκον μας είναι να τελειοποιήσουμε τη φύση, να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας, την κουλτούρα μας, την οικογένεια, τον σαρκικό πόθο μας, την ωμή κτηνώδη μας φύση, να γίνουμε αυτοί που είμαστε, να γίνουμε ό,τι είμαστε.

Οι μεγάλοι διανοητές πάντα επιλέγουν τη συντροφιά του εαυτού τους και σκέφτονται τις δικές τους σκέψεις, ανενόχλητοι από τον όχλο.

Αντιπαθώ τους άλλους που μου κλέβουν την μοναχικότητά μου χωρίς να μου προσφέρουν αληθινή συντροφιά.

Ξέρω τη μοίρα μου. Κάποια μέρα το όνομά μου θα συνδεθεί με κάτι φοβερό. Μια άνευ προηγουμένου κρίση στη γη. Την πιο βαθιά αλλαγή συνειδήσεων, ενάντια σε όσα πίστευαν μέχρι πρότινος. Ενώ εσείς βλέπετε ιδανικά, εγώ βλέπω τι είναι ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο.

Η μεγαλύτερη αρετή του σπουδαίου στοχαστή είναι η μεγαλοψυχία με την οποία, σαν γνώστης, χωρίς φόβο, συχνά με κάποια αμηχανία, συχνά εν μέσω χλευασμών, προσφέρει τον εαυτό του και τη ζωή του ως υπέρτατη θυσία.

Ένα ντοκιμαντέρ του BBC για έναν από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους όλων των εποχών.

Carl Jung: Αυτός που δεν γνωρίζει τη σκιά του, συναντά τη μοίρα του

Ο φόβος του ίσκιου

Στην ταινία Η Πεντάμορφη και το Τέρας του Jean Cocteau, η πεντάμορφη έχει τρομάξει από το θηρίο. Τελικά φτάνει να το βλέπει πέρα από το παρουσιαστικό του. Το κοιτάζει, το εξημερώνει και το αγαπά γι’ αυτό που είναι κατά βάθος. Η αγάπη της το μεταμορφώνει. Γίνεται ένας όμορφος άντρας.

Το τερατώδες πλάσμα είναι ένα σύμβολο του ίσκιου. Ο ίσκιος είναι ό,τι δεν φωτίζεται. Είναι αυτό που το άτομο δεν γνωρίζει και το οποίο ακούραστο τον ακολουθεί. Ο ίσκιος είναι η αποθήκη των πτυχών της προσωπικότητας που έχουν απορριφθεί.

Οτιδήποτε συμβατικό, είναι καταδικασμένο να λιμνάζει κρυφά στον ίσκιο του ψυχισμού. Αποφεύγουμε να αντιπαρατεθούμε με τον ίσκιο μας επειδή κρίνουμε πολύ αυστηρά αυτά που σκεπάζει. Στην πραγματικότητα, φοβόμαστε τις δικές μας ευαισθησίες και αδυναμίες. Αποφεύγουν τη σκιά μας για να μη βρεθούμε αντιμέτωποι με αυτό που δεν αγαπάμε στον εαυτό μας.

Όταν αγνοούμε τη σκιά μας, προσπαθούμε να μην τη βλέπουμε για τον εαυτό μας, αλλά επίσης να μη βλέπουμε τον ίσκιο και των άλλων, κάτι που οδηγεί σε λανθασμένες κρίσεις και αντιλήψεις γιατί αφήνουμε τον εαυτό μας να ξεγελιέται από αυτό που φαίνεται. Τελικά, όλα αυτά, που αγνοούμε και αρνούμαστε να δούμε στον εαυτό μας και στον άλλον, κινδυνεύουν να κάνουν βίαια την εμφάνισή τους στη ζωή μας και να πάρουν το πάνω χέρι.

Ανακαλύπτω τη σκιά μου

Όλα τα παιδιά φοβούνται τους μπαμπούλες. Τρομαγμένα κρύβονται κάτω από τις κουβέρτες. Μαθαίνουν να τους παρατηρούν και αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει κάτι οικείο και τρυφερό πίσω από αυτά τα τερατώδη σώματα. Έτσι, το παιδί εξημερώνεται το ίδιο ξεπερνώντας τους φόβους του. Ο ενήλικος έχει να διανύσει το ίδιο μονοπάτι της ανακάλυψης με τα τέρατα που ζουν στη σκιά του. Συνθέτουν ένα ολόκληρο εικονογραφημένο φανταστικό βιβλίο.

Ποιος κρύβεται στη σκιά;

«Δεν φωτιζόμαστε κοιτάζοντας το φως, αλλά βυθιζόμενοι στο σκοτάδι μας. Όμως, αυτό συχνά είναι δυσάρεστο, άρα ανεπιθύμητο» –Carl Gustav Jung

Το εικονογραφημένο βιβλίο των πλασμάτων του ίσκιου

Η συμβολική γλώσσα είναι, για τον καθένα, μια αστείρευτη πηγή πληροφοριών. Ο ενήλικος έχει ανάγκη από εικόνες για να φέρνει στο νου του και να αγγίξει τις τολμηρές και ευρηματικές δυνάμεις που αδρανούν μέσα του. Η επιτυχία που έχουν τα περιπετειώδη μυθιστορήματα όπως Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών ή ο Χάρι Πότερ αποδεικνύει την ανάγκη για αλληγορίες και σύμβολα.

Οι σύγχρονοι μύθοι είναι γεμάτοι από τερατώδη πλάσματα που φωτίζουν την ψυχική ζωή, όπως ακριβώς και οι ήρωες. Τα πλάσματα του ίσκιου στοιχειώνουν μερικές φορές το όνειρο. Επιμένουν να καταγγέλλουν το στραβό του προσαρμοσμένου Εαυτού και της κοινωνίας.

Φέρνουν σε πρώτο πλάνο τους φόβους, τις επιθυμίες και τις ενορμήσεις που πρέπει να εξημερωθούν. Το τερατώδες πλάσμα, όπως και ο άγγελος, είναι ένας μεσολαβητής με ό,τι παραμένει κρυμμένο. Το τερατώδες παρουσιαστικό του δεν αντανακλά την αληθινή του φύση, αλλά την εξορία του μέσα στο σκοτάδι. Με την τρομακτική του όψη, το τέρας θέλει να τραβήξει την προσοχή. Αμφισβητεί την ομαλότητα, όπως αυτή έχει οριστεί από το οικογενειακό και κοινωνικό πλαίσιο. Το πλάσμα του ίσκιου είναι ο κληρονόμος του παιδικού μπαμπούλα. Αντιμετωπίζοντάς το, γινόμαστε ολοκληρωμένοι άνθρωποι.

Αυτή η ανόητη προσμονή σου πως οι άλλοι κάποτε θα αλλάξουν

Αυτή πια η ανόητη προσμονή σου πως οι άλλοι κάποτε θα αλλάξουν. Ξέχνα την, να χαρείς. Οι άλλοι την έχουν καταβρεί στην πουπουλένια σου πλατούλα. Εσύ να αλλάξεις ρότα. Τώρα. Αν μπορείς.

Δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε πως συχνά βολεύουμε τους άλλους. Αλήθεια, γιατί τους βολεύεις; Άραγε κατανοείς ότι τους βολεύεις; Γιατί συχνά είμαστε σε άρνηση..

Γιατί δυσκολεύεσαι να πεις όχι; Γιατί εσύ αλλάζεις με ευκολία πάντα το πρόγραμμα σου και οι άλλοι όχι; Γιατί αφήνεις τους άλλους να σε θεωρούν δεδομένο, δεδομένη στη ζωή τους; Γιατί έχεις μάθει να λες πάντα ότι δεν έχεις εγωισμό σαν δικαιολογία; Γιατί έχεις μάθει να λες ότι εσύ δεν έχεις αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση;

Να μάθεις να λες όχι. Να μάθεις να διεκδικείς πράγματα για σένα. Να μάθεις να διεκδικείς την αξία σου. Να μάθεις να διεκδικείς από τους άλλους χρόνο για σένα. Δεν μπορούν οι άλλοι μόνο να απαιτούν από σένα.

Και ξέρεις κάτι; Συχνά δεν το αντιλαμβάνονται. Δεν καταλαβαίνουν πόσο σε δυσκολεύουν. Δεν καταλαβαίνουν πόσο βασανίζεσαι. Δεν καταλαβαίνουν ότι εσύ τους θεωρείς σκληρούς και ότι μπορεί το βράδυ να έκλαιγες στο δωμάτιό σου.

Γιατί εκείνοι τα έχουν βρει με τον εαυτό τους. Γιατί εκείνοι θεωρούν ότι έχουν ξεκαθαρίσει τη θέση τους. Γιατί εκείνοι θεωρούν δεδομένο ότι θα είσαι εκεί. Και τους είναι εύκολο, σχεδόν αβίαστα, να πούνε όχι. Τόσο εύκολα και για σένα τόσο βασανιστικά.

Και πάντα προσμένεις. Πάντα δικαιολογείς. Πάντα εξηγείς. Πάντα κατανοείς. Μέχρι πότε όμως θα αφήνεις τον φόβο σου να κυριαρχεί; Μέχρι πότε θα πιστεύεις ότι δεν αξίζεις και θα εστιάζεις σε όλα όσα θεωρείς μειονεκτήματά σου;

Να σου πω όμως κάτι; Οι άλλοι δεν σου κάνουν χάρη όταν είναι μαζί σου. Δεν βασανίζονται. Το επιλέγουν. Θέλουν να είναι μαζί σου. Απλά δεν θέλουν να ξεβολευτούν. Και γι’ αυτό βολεύονται και «την έχουν καταβρεί στην πουπουλένια σου πλατούλα».

Εσένα όμως σου φτάνει μόνο αυτό που σου διαθέτουν; Αν όχι, άλλαξε ρότα. αι αν δεν μπορείς μόνος σου, αν δεν μπορείς μόνη σου, μη φοβάσαι να ζητήσεις βοήθεια. Οι σύμμαχοι είναι πολύτιμοι στη ζωή μας.

Η αδικία πληγώνει, αλλά μας βοηθά να χτίσουμε ψυχική ανθεκτικότητα

Η αδικία μας συνθλίβει. Πάντοτε είναι επώδυνο συναίσθημα, καταρρακώνει το μέσα μας και είναι τόσο δυνατή ώστε να κλονίσει την εμπιστοσύνη μας στους ανθρώπους καθ’ ολοκληρίαν.

Τι είναι η αδικία και πότε μπορούμε να πούμε πως συμβαίνει; Αδικία έχουμε στην περίπτωση που ενώ έχουμε κοπιάσει πολύ τελικά κάποιος επειδή είχε γνωριμίες κερδίζει την προαγωγή, όταν ένας γονιός δίνει σε ένα παιδί μικρότερο μερίδιο κληρονομιάς από τα υπόλοιπα, όταν κάποιος μας φέρεται άσχημα δίχως να μας δίνει κάποια ξεκάθαρη εξήγηση.

Η αδικία σε όλες της τις μορφές είναι οδυνηρή, πληγώνει τον εσωτερικό μας κόσμο και καταρρακώνει τη θετική μας ψυχολογία. Μπορούμε να την ξεπεράσουμε ανώδυνα;

Στη ζωή αυτή τα πράγματα δεν λειτουργούν πάντοτε δίκαια, πολλές φορές λαμβάνουμε αντιμετώπιση ανάξια της προσφοράς μας και αυτό πάντοτε θα υπάρχει. Το θέμα δεν είναι να αδικηθούμε, αλλά η δική μας στάση απέναντι σε αυτό το γεγονός η οποία θα βοηθήσει τον πόνο μας να μη μεγαλώνει.

Όταν μας αδικήσουν, ας αφήσουμε τα αισθήματά μας να φύγουν όλα από μέσα μας. Κλάψε όσο δυνατά αισθάνεσαι, πήγαινε σε μία ερημική παραλία και φώναξε δυνατά, γράψε όλα σου τα συναισθήματα σε χαρτιά που δε θα δείξεις σε κανέναν και μέσα σκίσε τα, αν θέλεις. Άφησε το θυμό σου να εκφραστεί, άφησε τα δάκρυά σου να κυλήσουν ασχέτως του τι λένε οι άλλοι, μη διστάσεις να απευθυνθείς ακόμα και σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για να ξεπεράσεις τον πόνο σου ευκολότερα.

Αν ο άνθρωπος που μας αδίκησε μας δώσει την ευκαιρία, του μιλάμε για το παράπονό μας. Αν διαπιστώσουμε πως ο άνθρωπος όχι μόνο δεν εκφράζει τη λύπη του για το συμβάν αλλά συνεχίζει την ίδια συμπεριφορά, απομακρυνόμαστε και προσπαθούμε – όσο αυτό είναι εφικτό – να τον βγάλουμε από τη ζωή μας.

Η αδικία είναι ένα επώδυνο βίωμα, όμως ας μην αφήνουμε τη θλίψη να μας καταβάλλει. Βάζοντας στη ζωή μας καινούργιες δραστηριότητες, καινούργιους ανθρώπους, αναθεωρώντας πολλές αντιλήψεις για τη ζωή, μπορούμε να αξιοποιήσουμε αυτό το βίωμα ακόμα και για την πνευματική μας ωρίμανση.

Παραιτήσου για να ζήσεις

Παραιτήσου. Παραιτήσου από τη δουλειά που δεν αγάπησες ποτέ. Από τους φίλους που δεν έμαθαν να ακούνε, παρά μόνο να μιλάνε για εκείνους.

Παραιτήσου από εκείνον τον πατέρα, που αν ήσουν γυναίκα δε θα διάλεγες ποτέ για το παιδί σου. Παραιτήσου από εκείνον τον ηλίθιο ανεκπλήρωτο έρωτα, που μόνος σου τον έθρεψες, μόνος σου τον συντήρησες, μόνος σου τον ανέπτυξες και τώρα τον έχεις και γυρνάει πέρα δώθε και δεν ξέρεις τι να τον κάνεις. Δώσε του μια να πάει στα κομμάτια.

Παραιτήσου από ό,τι σε ταλαιπωρεί ψυχικά. Παραιτήσου από το τριετές συμβόλαιο σπιτιού που έχεις νοικιάσει στο κέντρο της πόλης. Αφού εσένα σού αρέσει η εξοχή. Παραιτήσου από εκείνον τον γάμο που νόμιζες ότι ήθελες και θα σε κάνει άξιο άτομο στην κοινωνία. Παραιτήσου από μια κληρονομιά που δε θα λάβεις ποτέ στο χέρι σου, γιατί θα μαλώνεις πάντα με εκείνα τα ξαδέρφια εξ αγχιστείας.

Παραιτήσου για ό,τι δε σε κάνει να χαίρεσαι τον ήλιο το πρωί. Παραιτήσου για ότι δε σε κάνει να γελάς. Μην ακολουθείς παρέες σε δρώμενα, που δε σε αφορούν, απλά επειδή το θέλει η κοινωνία. Παραιτήσου από νόρμες που σε κάνουν πρόβατο σε μεγάλο κοπάδι. Μη γίνεις λύκος. Απλά ζήσε μόνος, για ό,τι σε γεμίζει. Αν ακολουθήσει και άλλος τον δρόμο σου καλώς. Αν όχι η μοναχικότητα είναι πολυτιμότερη της παρέας του «πρέπει».

Παραιτήσου για να αγαλλιάσεις. Παραιτήσου για να είσαι ο εαυτός σου. Παραιτήσου γιατί κανένας δε θα σε κλάψει περισσότερο, αν πεθάνεις δυστυχισμένος. Παραιτήσου γιατί ό,τι έμεινε να ζήσεις, αξίζει να το ζήσεις για το όνειρο. Αν το δικό σου είναι να σκάβεις για να βρεις θησαυρούς, κάνε το. Και ας σε πουν τρελό. Τι σε νοιάζει; Άλλωστε είχες τα κότσια να παραιτηθείς από αυτό το ψυχιατρείο.

Πολλοί δε θα σε αφήσουν να το κάνεις. Διαβολοφωνές θα σκούζουν εκκωφαντικά στα αυτιά σου, για να σε αποτρέψουν από μια τέτοια παραίτηση. Είναι οι φωνές όσων δεν έχουν τη μαγκιά να παραιτηθούν οι ίδιοι.  Παραιτήσου για ένα καλύτερο δικό σου και μόνο αύριο. Παραιτήσου γιατί ο χρόνος περνάει. Παραιτήσου γιατί κάθε μέρα θάβονται εκατομμύρια άνθρωποι στον βωμό της δήθεν αξιοπρέπειας. Παραιτήσου γιατί δεν πρέπει να θαφτείς ανολοκλήρωτος. Παραιτήσου γιατί οι στιγμές είναι ανάσες. Και κάθε μία σε φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στον θάνατο. Είτε είσαι 20, είτε 80, έχεις τις ίδιες πιθανότητες να μην ξυπνήσεις. Όταν φτάσει όμως το τότε, πρέπει να μπορείς να σε θαυμάζεις που δεν ντράπηκες να παραιτηθείς από ότι σε έκανε σκουπίδι σε μια μεγάλη χωματερή. Παραιτήσου για να ζήσεις.

Όταν φοβήθηκε ο Δίας

Η πρώτη σύζυγος του Δία ονομάζεται Μήτις και το όνομά της σημαίνει εκείνη τη μορφή ευφυΐας που του επέτρεψε, όπως είδαμε, να κερδίσει την εξουσία: μήτις, η πονηριά, η ικανότητα να προβλέπει κανείς τα γεγονότα, ώστε ποτέ να μην εκπλήσσεται και να μη σαστίζει, ποτέ να μην αφήνει περιθώρια για μια απρόσμενη επίθεση. Ο Δίας παντρεύεται λοιπόν τη Μήτιδα, η οποία μένει σε λίγο έγκυος στην Αθηνά. Ο Δίας φοβάται μήπως τον εκθρονίσει και αυτόν με τη σειρά του ο γιος του. Πώς να το αποφύγει; Στο σημείο αυτό επανερχόμαστε στο θέμα της κατάποσης. Ο Κρόνος καταβρόχθιζε τα παιδιά του, αλλά δεν καταπολεμούσε το κακό στη ρίζα του, διότι χάρη στη μήτιδα, την πονηριά, θα αναγκαστεί με ένα εμετικό να βγάλει από μέσα του όλα του τα παιδιά. Ο Δίας θέλει να λύσει το πρόβλημα με τρόπο πολύ πιο ριζικό. Σκέφτεται ότι μια λύση υπάρχει μόνο: δεν αρκεί να έχει δίπλα του τη Μήτιδα ως σύζυγό, πρέπει ο ίδιος να γίνει Μήτις. Δεν έχει ανάγκη από σύμμαχο, από σύντροφο, πρέπει ο ίδιος αυτοπροσώπως να είναι η μήτις. Πώς να το κάνει αυτό; Η Μήτις μπορεί και μεταμορφώνεται, αλλάζει συνεχώς μορφή, σαν τη Θέτιδα και τις άλλες θαλάσσιες θεότητες. Είναι ικανή να γίνει άγριο θηρίο, μυρμήγκι. βράχος, ό,τι περνάει από το νου του ανθρώπου. Ανάμεσα στη σύζυγο, τη Μήτιδα, και στο σύζυγο, το Δία, διεξάγεται μια μονομαχία πονηριάς. Ποιος άραγε θα είναι ο νικητής;

Έχουμε βάσιμους λόγους για να υποθέσουμε ότι ο Δίας χρησιμοποιεί μια τακτική την οποία έχουμε συναντήσει και σε άλλες περιπτώσεις. Ποια είναι αυτή; Αν αναμετρηθεί ευθέως με μια μάγισσα ή με ένα μάγο που διαθέτει εξαιρετικά χαρίσματα και πολύ μεγάλη δύναμη, είναι καταδικασμένος, φυσικά, να χάσει. Αντιθέτως, αν χρησιμοποιήσει πονηριά, έχει τότε μια πιθανότητα να κερδίσει. Ο Δίας ρωτάει τη Μήτιδα: «Μπορείς πραγματικά να πάρεις όποια μορφή θέλεις; Μπορείς δηλαδή να γίνεις ένα λιοντάρι που ξερνάει φωτιά;». Αμέσως η Μήτις γίνεται λέαινα που ξερνάει φωτιά. Ένα θέαμα φοβερό. Τη ρωτάει λοιπόν στη συνέχεια ο Δίας: «Μπορείς δηλαδή να μεταμορφωθείς και σε μια σταγόνα νερό;», «Βεβαίως και μπορώ». «Για να δω». Δεν προλαβαίνει καλά καλά να γίνει σταγόνα νερό και ο Δίας την καταπίνει. Έτσι λοιπόν, η Μήτις βρίσκεται μέσα στην κοιλιά του Δία. Η πονηριά για άλλη μια φορά έκανε το θαύμα της. Ο ηγεμόνας δεν καταπίνει απλώς τους ενδεχόμενους διαδόχους του· εφεξής και στο πέρασμα του χρόνου, μέσα στη ροή του χρόνου, θα ενσαρκώνει την πονηρή πρόγνωση που θα του επιτρέπει να τινάζει προκαταβολικά στον αέρα τα σχέδια όλων όσων επιδιώκουν να τον αιφνιδιάσουν, να τον καταλάβουν εξαπίνης. Η σύζυγός του Μήτις, έγκυος στην Αθηνά, βρίσκεται μέσα στην κοιλιά του. Η Αθηνά δε θα βγει λοιπόν από τη μήτρα της μητέρας της αλλά από το φουσκωμένο κεφάλι του πατέρα της, που μοιάζει σαν την κοιλιά της Μήτιδας. Ο Δίας ουρλιάζει από τους πόνους. Ο Προμηθέας και ο Ήφαιστος καλούνται να τον συνδράμουν. Έρχονται με ένα διπλό πέλεκυ, του δίνουν μια στο κρανίο και η Αθηνά ξεπηδάει αλαλάζοντας από το κεφάλι του θεού, μια πάνοπλη νεαρή παρθένος με την περικεφαλαία, το δόρυ, την ασπίδα και τη χάλκινη πανοπλία της. Η Αθηνά, η επινοητική, παμπόνηρη θεά. Την ίδια στιγμή, ο Δίας ενσαρκώνει από δω και μπρος όλη την πονηριά του κόσμου. Είναι απρόσβλητος, στο εξής κανείς δε θα μπορέσει να τον αιφνιδιάσει. Το μέγα ζήτημα λοιπόν της κυριαρχίας έχει λυθεί. Ο κόσμος των θεών έχει κύριο, τον οποίο κανείς δεν μπορεί πια να αμφισβητήσει, διότι είναι η ενσάρκωση της ίδιας της κυριαρχίας. Στο εξής τίποτα δεν μπορεί να απειλήσει την τάξη του σύμπαντος. Όλα ρυθμίζονται όταν ο Δίας καταπίνει τη Μήτιδα και γίνεται έτσι ο μητίετα, ο θεός που είναι ολόκληρος μήτις, η Φρόνηση προσωποποιημένη.

Τίποτα δεν παίζει τόσο ζωτικό ρόλο στη διατήρηση μιας σχέσης αγάπης (ή στην καταστροφή της) όσο η διαδικασία λήψης αποφάσεων

Οι πιθανότητες να έχουν οι σύζυγοι κοινά σημεία είναι περίπου εκατό τοις εκατό. Ίδιες, εκατό στις εκατό, πιθανότητες υπάρχουν ότι θα βρουν διαφορές μεταξύ τους. Η ανατροφή των παιδιών προβάλλει τις διαφορές. Το ίδιο και η λήψη αποφάσεων που αποτελεί μια κύρια πλευρά σε κάθε διαδικασία του ζευγαρώματος. Σε πολλά ζευγάρια, το να πάρουν αποφάσεις μετατρέπεται σε μάχη, αθόρυβη ή με φωνές, για το ποιος έχει το δικαίωμα να πει στον άλλο τι να κάνει. Σε τέτοιες περιπτώσεις, κάθε φορά που παίρνετε μία απόφαση, αισθάνεται καθένας ακόμη πιο άσχημα για τον άλλο και για τον εαυτό του. Καθένας αρχίζει να αισθάνεται μόνος, απομονωμένος, αδικημένος, θυμωμένος, προδομένος και απελπισμένος. Καθένας βάζει στο τραπέζι την αυτοεκτίμησή του κάθε φορά που πρόκειται να πάρει μια απόφαση. Ύστερ’ από μερικές τέτοιες μάχες τα συναισθήματα αμοιβαίας αγάπης εξαφανίζονται.

Μερικές φορές τα ζευγάρια προσπαθούν να αποφύγουν αυτά τα προβλήματα, συμφωνώντας να αναγνωριστεί ο ένας αρχηγός και ο άλλος να συμμορφώνεται στις αποφάσεις. Άλλη διέξοδος είναι να παίρνει κάποιος τρίτος τις αποφάσεις, ίσως ένας εξ αγχιστείας συγγενής ή ένα παιδί ή ένα πρόσωπο έξω απ’ την οικογένεια. Στο τέλος οι αποφάσεις παίρνονται. Αλλά πώς; Και με ποια αποτελέσματα;

Ας διαλέξουμε μερικές από τις ανταποκρίσεις κι ας τις εφαρμόσουμε στον τρόπο με τον οποίο εσύ και ο (η) σύζυγός σου παίρνετε τις αποφάσεις.

Τις παίρνετε με συμβιβασμό; Με φοβέρες; Με κηρύγματα; Παραπλανητικά; Κάνοντας τους αδιάφορους;

Ποιος παίρνει τις αποφάσεις; Πώς; Αντιμετωπίζετε κάθε απόφαση ίσια, ρεαλιστικά και χρησιμοποιώντας τις ικανότητες του καθενός;

Δείχνεις ότι ξέρεις τη διαφορά ανάμεσα στην ικανότητα να διαχειρίζεσαι χρήματα και στην αξία του εαυτού; (Όταν γράφεις μια επιταγή, γράφεις μια επιταγή. Αυτό δεν αποτελεί τρόπο για να δείξεις ή να μη δείξεις αγάπη.)

Να, ένα παράδειγμα. Πριν από το γάμο, ο Μανώλης διαχειριζόταν τα χρήματά του και η Αλίκη τα δικά της. Τώρα παντρεύτηκαν και θέλουν να τα διαχειρίζονται μαζί. Χρειάζεται γι’ αυτό μια μεγάλη απόφαση, πιθανότατα η πρώτη μεγάλη απόφαση που παίρνουν μετά το γάμο τους.

Ο Μανώλης λέει με πεποίθηση: “Λοιπόν, μια και είμαι ο άντρας του σπιτιού, θα διαχειρίζομαι εγώ τα λεφτά. Έτσι έκανε κι ο πατέρας μου, άλλωστε”.

Η Αλίκη απαντάει με κάποιο σαρκασμό: “Μα είναι δυνατόν; Εσύ είσαι τόσο σπάταλος! Το θεωρούσα αυτονόητο ότι εγώ θα διαχειρίζομαι τα χρήματα. Όπως έκανε κι η μητέρα μου”.

Η απάντηση του Μανώλη είναι πολύ ήσυχη. “Καλά, αφού το θέλεις, δεν έχω αντίρρηση. Εγώ φυσικά πίστευα πως μια και είμαι ο σύζυγός σου και μ’ αγαπάς, θα ήθελες να διαχειρίζομαι εγώ τα χρήματά μας. Εξάλλου, αυτή είναι αντρική δουλειά.”

Η Αλίκη φοβήθηκε λιγάκι. “Ω, αγάπη μου! Φυσικά και σ' αγαπάω. Δε θέλω να πληγώσω τα αισθήματά σου. Ας μη μιλήσουμε άλλο γι' αυτό. Έλα, δωσ’ μου ένα φιλάκι.”

Τι θα λέγατε γι' αυτή τη διαδικασία λήψης αποφάσεων; Πού νομίζετε ότι οδηγεί; Βοηθάει να αυξηθεί ή να ελαττωθεί η αγάπη;

Πέντε χρόνια αργότερα, η Αλίκη λέει θυμωμένα στο Μανώλη: “Αυτή η εταιρία θα μας κάνει μήνυση. Δεν πλήρωσες το λογαριασμό! Βαρέθηκα ν’ αποφεύγω τους εισπράκτορες. Θ’ αναλάβω εγώ τη διαχείριση. Παρ’ το όπως θέλεις, δε με νοιάζει!”

Ο Μανώλης λέει κοφτά: “Στο διάολο! Μπρος, παρ’ τα κι άντε να δούμε αν θα τα καταφέρεις καλύτερα!”

Καταλαβαίνεις ποιο είναι το πρόβλημά τους; Δεν μπορούν να ξεχωρίσουν την αυτοεκτίμησή τους από το θέμα της διαχείρισης των οικονομικών τους.

Σίγουρα, τίποτα δεν παίζει τόσο ζωτικό ρόλο στη διατήρηση μιας σχέσης αγάπης (ή στην καταστροφή της) όσο η διαδικασία λήψης αποφάσεων. Αξίζει να μάθουμε τη διαφορά ανάμεσα στο θέμα της διένεξης και στην αυτοεκτίμηση, που σχετίζεται μ’ αυτό.

Πολλά ζευγάρια στηρίζονται στην πλάνη πως, αφού αγαπιούνται, όλα τ’ άλλα θα λυθούν αυτόματα. Ας συγκρίνουμε αυτή την κατάσταση με την περίπτωση κάποιου που, ας πούμε, θέλει να χτίσει μια γέφυρα. Για να το επιχειρήσει αυτό ένας μηχανικός δε θα βασιστεί στο γεγονός ότι του αρέσουν ή ότι αγαπά τις γέφυρες. Πρέπει να ξέρει πολλά πράγματα για τη διαδικασία, την απαραίτητη για να χτιστεί μια πραγματική και χρήσιμη γέφυρα. Η παρομοίωση ισχύει για τις σχέσεις.

Οι σύντροφοι χρειάζονται να ξέρουν για τη διαδικασία της σύνδεσής τους σε ζευγάρι. Χρειαζόμαστε την αγάπη και τη διαδικασία της οικογενειακής αρχιτεκτονικής. Δεν μπορεί κανένα απ’ αυτά να λειτουργήσει μόνο του.

Ας σπρώξουμε λίγο πιο πέρα ακόμη την παρομοίωσή μας. Ο κατασκευαστής της γέφυρας, που αγαπάει τη δουλειά του, θα αντέξει τους αγώνες και τις απογοητεύσεις, που σίγουρα θα παρουσιαστούν κατά την εκμάθηση της δουλειάς, πολύ καλύτερα από κείνον που δεν τον ενδιαφέρει η γεφυροποιία ή που δεν περιμένει ότι θα συναντήσει προβλήματα. Μα και πάλι, ο αφιερωμένος μηχανικός χρειάζεται κάποιαν αίσθηση προόδου των εργασιών για να επιμείνει να τις συνεχίσει.

Το ίδιο γίνεται με τα ζευγάρια. Αν το “πώς” στο γάμο τους δεν εκπληρώνει τις ελπίδες και τα όνειρά τους, η αγάπη φεύγει μακριά. Πολλοί άνθρωποι το καταλαβαίνουν, ότι χάνετε η αγάπη τους, χωρίς ούτε να υποψιάζονται πως τη διώχνει η διαδικασία τους, το “πώς” στο γάμο τους.

Θυμάστε την αγάπη που νιώθατε για το σύντροφό σας, όταν παντρευτήκατε; Θυμάστε πως σκεφτόσαστε ότι θ’ άλλαζε η ζωή σας; Θυμάστε επίσης ότι πιστεύατε πως ορισμένα προβλήματα θα λύνονταν με την αγάπη; Μπορείτε να πείτε τώρα ο ένας στον άλλο ποια ήταν μερικά από κείνα τα συναισθήματα και τα προβλήματα και τι έγινε μ’ αυτά; Μπορείτε τώρα να φτιάξετε μια νέα, πιο ρεαλιστική βάση για τη σχέση σας;

Βιρτζίνια Σατίρ, ΠΛΑΘΟΝΤΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ

Υποφέρουμε από ένα είδος συναισθηματικής υπανάπτυξης

“Υποφέρουμε από ένα είδος συναισθηματικής υπανάπτυξης που μας ωθεί σε συμπεριφορές αυτοκαταστροφικές, τόσο στην δημόσια ζωή μας όσο και στην προσωπική. Επείγει να βρούμε έναν δρόμο που θα μας επιτρέψει ν’ ανακαλύψουμε τον τρόπο να είμαστε πιο υγιείς. Ο δρόμος αυτός συνδέεται στενά με την αγάπη και την πνευματικότητα. Η αγάπη είναι η καλύτερη ένδειξη υγείας του ανθρώπου, είναι το ακριβώς αντίθετο της επιθετικότητας, του φόβου και της παράνοιας, που με την σειρά τους αντιπροσωπεύουν την παθολογία που μας χωρίζει. -ΚΛΑΟΥΝΤΙΟ ΝΑΡΑΝΧΟ (Χιλιανός ανθρωπολόγος και ψυχίατρος)

Χωρίς συνάντηση δεν υπάρχει υγεία. Χωρίς την ύπαρξη ενός ΕΜΕΙΣ, η ζωή μας είναι κενή ακόμη κι αν το σπίτι μας, το σεντούκι και το χρηματοκιβώτιό μας είναι γεμάτα με πανάκριβα αποκτήματα. Ασφαλώς η τηλεόραση, με τον βομβαρδισμό των διαφημίσεων, μας παροτρύνει να γεμίζουμε τα σπίτια, τα σεντούκια μας με ανάλογα αποκτήματα αφήνοντας να εννοηθεί ότι όλα τα υπόλοιπα είναι μελό και ξεπερασμένα.

Οι διανοούμενοι σκεπτικιστές, κάτοχοι της υποτιθέμενης γνώσης, είναι πάντοτε έτοιμοι να γελοιοποιήσουν και να περιφρονήσουν εμάς που εξακολουθούμε να μιλάμε μέσα από την καρδιά, τα σωθικά και την ψυχή μας. Εμάς που μιλάμε περισσότερο για συναισθήματα παρά για σκέψεις, περισσότερο για πνευματικότητα παρά για δόξα, περισσότερο για ευτυχία παρά για επιτυχία.

Αυτός που μιλάει για αγάπη είναι ανώριμος, αν λέει ότι είναι ευτυχισμένος είναι αφελής και ελαφρόμυαλος, αν είναι γενναιόδωρος είναι ύποπτος, αν είναι εύπιστος είναι βλάκας, κι αν είναι αισιόδοξος είναι ηλίθιος. Κι αν τύχει και παρουσιαστεί κάποιος που τα συνδυάζει όλα αυτά, τότε οι ψευδοκάτοχοι της γνώσης, θα πουν πως είναι ψεύτικος, ένας αυτοσχέδιος απατεωνίσκος που δεν μπορεί κανείς να τον πάρει στα σοβαρά. Εκείνοι που παριστάνουν τους υπερβολικά “εξελιγμένους” για να παραδεχτούν τη δική τους σύγχυση ή δυστυχία.

Σχεδόν όλοι βέβαια, οχυρωμένοι καθώς είναι πίσω από τα τείχη της ματαιοδοξίας τους, δυσκολεύονται πολύ να δεχτούν ότι κάποιοι τρίτοι, μέσα από τελείως διαφορετικές διαδρομές, προτείνουν λύσεις που είναι και αυτές διαφορετικές.

Ασφαλώς δεν αντέχουν τη σύγκριση με τις σχέσεις και τη ζωή που βασίζεται στο συναίσθημα.”

Η αληθινή αγάπη για γνώση προϋποθέτει συναίσθηση της άγνοιας

Κάποιος με χαμηλό βαθμό επιστημολογικής υπεροψίας δεν είναι ιδιαίτερα ορατός, ακριβώς όπως ένας συνεσταλμένος άνθρωπος σ’ ένα κοκτέηλ. Γενικώς δεν έχουμε την τάση να σεβόμαστε τους ταπεινόφρονες, εκείνους που προτιμούν να αποφεύγουν την κριτική. Σκεφθείτε τώρα την επιστημολογική ταπεινοφροσύνη. Δηλαδή φαντασθείτε κάποιον που έχει ιδιαίτερη ροπή προς την εσωστρέφεια, που βασανίζεται επειδή συνειδητοποιεί την ίδια του την άγνοια. Δεν έχει το θάρρος του ανόητου, έχει όμως το -σπάνιο- κουράγιο να πει “δεν ξέρω”. Δεν τον πειράζει να φανεί χαζός, ή, ακόμη χειρότερα, να παραδεχθεί την άγνοιά του. Διστάζει, δεν δεσμεύεται και βασανίζεται για τις συνέπειες που επέρχονται αν κάνει λάθος. Κινείται με εσωστρέφεια, εσωστρέφεια και πάλιν εσωστρέφεια, μέχρι σημείου σωματικής και νευρικής εξάντλησης.

Αυτό δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι δεν έχει αυτοπεποίθηση. Σημαίνει, όμως, ότι θεωρεί την ίδια του τη γνώση ύποπτη. Αυτόν τον άνθρωπο, τον αποκαλώ επιστημοκράτη: τον τόπο όπου οι νόμοι έχουν διαμορφωθεί με αυτού του είδους το δυνητικό λάθος των ανθρώπων κατά νου, τον αποκαλώ επιστημοκρατία.

 Ο μέγιστος των συγχρόνων επιστημοκρατών είναι ο Montaigne.

 Ο Monsieur de Montaigne, επιστημοκράτης

Σε ηλικία 38 ετών, ο Michel Eyquen de Montaigne αποσύρθηκε στα κτήματά του, στην ύπαιθρο της νοτιοδυτικής Γαλλίας. Η περιοχή Montaigne, που σημαίνει βουνό στα παλιά γαλλικά, ήταν ακριβώς το όνομα του κτήματός του. Είναι σήμερα γνωστή για τα κρασιά του Μπορντώ, τον καιρό του Montaigne όμως δεν ήταν και λίγοι εκείνοι που επένδυσαν την πνευματική τους ενέργεια και την εκλέπτυνση της προσέγγισής τους στο κρασί. Ο Montaigne είχε τάση στωϊκού, οπότε ούτως ή άλλως δεν θα του ασκούσαν έλξη παρόμοιες ενασχολήσεις. Η ιδέα του ήταν να γράψει μια μετριοπαθή σειρά από “δοκιμές”, δηλαδή δοκίμια. Η ίδια η λέξη- δοκίμιο- παραπέμπει στο δοκιμαστικό, στην αναζήτηση, στο μη-οριστικό. Ο Montaigne είχε στέρεες βάσεις στους κλασικούς και επεδίωκε να στοχασθεί με θέμα τη ζωή, τον θάνατο, την παιδεία, τη γνώση- και ορισμένες αρκετά ενδιαφέρουσες βιολογικές πλευρές της ανθρώπινης φύσης.

Ο πύργος όπου ήταν το σπουδαστήριο του, είχε παντού επιγραφές με ελληνικά και λατινικά γνωμικά- που όλα τους αναφέρονταν στο πόσο ευάλωτη είναι η ανθρώπινη γνώση. Τα παράθυρα του πύργου πρόσφεραν μια ευρύτατη θέα των γειτονικών λόφων.

Το θέμα που επισήμως απασχολούσε τον Montaigne ήταν ο εαυτός του, κυρίως όμως ως μέσο για να διευκολυνθεί η συζήτηση: δεν ήταν σαν εκείνα τα ανώτερα στελέχη επιχειρήσεων που γράφουν βιογραφίες, προκειμένου να καυχηθούν δημόσια για τις τιμές που δέχονται και τα κατορθώματά τους. Τον ενδιέφερε κυρίως να ανακαλύπτει πράγματα για τον εαυτό του και να παρουσιάζει θέματα που επιδέχονταν γενίκευση- γενίκευση σ’ολόκληρο το ανθρώπινο γένος. Ανάμεσα στις επιγραφές του γραφείου του, εύρισκε κανείς μια παρατήρηση του λατίνου ποιητή Τερέντιου: Homo sum, humani a me nil alienum puto – άνθρωπος είμαι, και τίποτε το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο.

Ο Montaigne είναι πολύ φρέσκος, ως ανάγνωσμα, μετά την πίεση της σύγχρονης εκπαίδευσης: αποδέχεται απόλυτα τις ανθρώπινες αδυναμίες και αντιλαμβάνεται ότι καμία φιλοσοφία δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική αν δεν λαμβάνει υπόψη τις βαθύτερα ριζωμένες ατέλειές μας, τους περιορισμούς στους οποίους υπόκειται ο ορθολογισμός μας, τα ψεγάδια που μας κάνουν να είμαστε ανθρώπινοι. Δεν ήταν ο Montaigne μπροστά από τον καιρό του: σωστότερο θα ήταν να λέγαμε ότι οι μεταγενέστεροι επιστήμονες (όταν υποστήριζαν τον ορθολογισμό) ήταν καθυστερημένοι.

Επρόκειτο για άνθρωπο σκεπτόμενο, στοχαστικό, οι δε ιδέες του δεν αναπηδούσαν από το κεφάλι του στην ησυχία του σπουδαστηρίου του, αλλά την ώρα που έκανε ιππασία. Έκανε μεγάλους περιπάτους με το άλογο και επέστρεφε με συγκομιδή ιδεών. Ο Montaigne δεν ήταν ούτε ακαδημαϊκός του περιβάλλοντος της Σορβόννης ούτε επαγγελματίας των γραμμάτων- και δεν ήταν τίποτε απ’αυτά τα δύο, με δύο έννοιες. Πρώτον, ήταν άνθρωπος της πράξης: είχε υπάρξει δικαστής, επιχειρηματίας και δήμαρχος του Μπορντώ, προτού αποσυρθεί για να στοχασθεί τις εμπειρίες της ζωής του και – κυρίως- τη γνώση του. Δεύτερον, ήταν αντιδογματικός: επρόκειτο για σκεπτικιστή με χάρη, για συγγραφέα επιφυλακτικό, αποδεχόμενο το σφάλμα, ιδιωτικό , ενδοσκοπικό- πριν απ’ όλα, όμως, ήταν κάποιος που (ακολουθώντας τη μεγάλη παράδοση των κλασικών) ήθελε να είναι άνθρωπος. Αν είχε ζήσει σε άλλη χρονική περίοδο, θα ήταν εμπειρικός σκεπτικιστής- είχε τάσεις σκεπτικισμού της Πυρρώνειας παράδοσης, είχε τη μορφή αντιδογματικότητας του Σέξτου Εμπειρικού, ιδίως όσον αφορά στη συνειδητοποίηση της ανάγκης να αποφεύγεται η οριστική κρίση.

Η επιστημοκρατία

Όλοι οι άνθρωποι έχουν μια άποψη για την ουτοπία. Για πολλούς, ουτοπία είναι η ισότητα, η παγκόσμια δικαιοσύνη, η απουσία καταπίεσης, η ελευθερία από τη δουλεία (για μερικούς μπορεί να είναι η σεμνή- όχι όμως και πιο εύκολα κατορθωτή- επιδίωξη μιας κοινωνίας με τρένα που θα φθάνουν στην ώρα τους, χωρίς να ταξιδεύουν μ’αυτά δικηγόροι που μιλούν συνεχώς στα κινητά τους). Για μένα, ουτοπία είναι η επιστημοκρατία, δηλαδή μια κοινωνία όπου κάθε σημαντικός άνθρωπος είναι επιστημοκράτης και όπου οι επιστημοκράτες κατορθώνουν να εκλέγονται. Θα ήταν η κοινωνία αυτή, μια κοινωνία κυβερνώμενη με βάση τη συναίσθηση της άγνοιας και όχι της γνώσης.

Δυστυχώς, δεν μπορεί κανείς να επιβληθεί επειδή αποδέχεται πως μπορεί να σφάλλει. Είναι απλό: οι άνθρωποι χρειάζονται να τυφλώνονται από τη γνώση- υποχρεωνόμαστε να ακολουθούμε ηγέτες που μπορούν να συγκεντρώσουν τα πλήθη, γιατί τα πλεονεκτήματα της ένταξης σε ομάδες υπερνικούν τα μειονεκτήματα της ατομικότητας. Έχει υπάρξει πιο ωφέλιμο για τους ανθρώπους να κινούνται όλοι μαζί προς λάθος κατεύθυνση παρά να βρίσκονται στη σωστή. Εκείνοι που ακολούθησαν τον ανόητο που ξέρει να επιβάλλεται και όχι τον εσωστρεφή σοφό, μας κληροδότησαν κάποια από τα γονίδιά τους. Αυτό άλλωστε φαίνεται κι από μια κοινωνική παθολογία: οι ψυχοπαθείς συγκεντρώνουν γύρω τους οπαδούς.

Μερικές φορές μπορεί να συναντήσετε μέλη του ανθρώπινου γένους που έχουν τέτοια διανοητική υπεροχή, ώστε να μπορούν να αλλάζουν άποψη χωρίς την παραμικρή προσπάθεια.

Σημειώστε εδώ την ακόλουθη ασυμμετρία του Μαύρου Κύκνου. Πιστεύω ότι μπορεί να είστε απόλυτα βέβαιοι για κάποια πράγματα, και θα έπρεπε να είστε. Μπορεί να είστε πιο σίγουρος για το αντίστροφο της επιβεβαίωσης παρά για την επιβεβαίωση. Ο Karl Popper είχε κατηγορηθεί ότι προωθούσε την αμφιβολία, ενώ έγραφε με τόνο επιθετικό και κατηγορηματικό (την ίδια μομφή έχω δεχθεί κι εγώ από ανθρώπους που δεν υιοθετούν τη λογική του σκεπτικιστικού εμπειρισμού μου). Ευτυχώς, έχουμε μάθει αρκετά από την εποχή του Montaigne μέχρι σήμερα για τη συνέχιση της εμπειρικής-σκεπτικιστικής προσέγγισης. Η ασυμμετρία του Μαύρου Κύκνου μάς επιτρέπει να είμαστε σίγουροι για το τι είναι λάθος, όχι για αυτό που θεωρούμε σωστό. Κάποτε ρωτήθηκε ο Karl Popper, “αν κανείς θα μπορούσε να διαψεύσει τη διαψευσιμότητα” (με άλλα λόγια, αν θα μπορούσε να είναι σκεπτικιστής για τον σκεπτικισμό). Η απάντησή του ήταν ότι είχε πετάξει φοιτητές έξω από τις παραδόσεις του επειδή είχαν κάνει πολύ πιο έξυπνες ερωτήσεις απ’α υτήν. Σκληρό καρύδι, ο Sir Karl.

Είσαι φτωχός γιατί παραιτήθηκες από το δικαίωμά σου να είσαι δημιουργός

“Ήρθες σε Μένα για μια στιγμή ειλικρίνειας”.

Η σιωπή που ακολούθησε απλώθηκε στο άπειρο. Η φωνή Του μετατράπηκε σε θρόισμα.

‘Εγώ είμαι η ελευθερία! – εξήγγειλε – Από τη στιγμή που με συνάντησες, η ζωή σου δεν θα μπορεί πλέον να είναι τόσο ασήμαντη”. Οι λέξεις που ακολούθησαν θα έμεναν για πάντα χαραγμένες στη μνήμη μου. “Το να εξαρτάσαι είναι πάντα μια προσωπική επιλογή, αν και ακούσια. Τίποτα και κανένας δεν μπορεί να σε αναγκάσει να εξαρτάσαι, μόνο εσύ μπορείς να το κάνεις”.

Καθώς με κοιτούσε ηθελημένα επίμονα, είπε πως η πιο ατράνταχτη απόδειξη της ακατανοησίας αυτών των αρχών είναι η νοοτροπία να κατηγορεί κανείς τον κόσμο και να μεμψιμοιρεί. Ένας άνθρωπος δεν εξαρτάται από μια επιχείρηση, δεν περιορίζεται από μια ιεραρχία, ή από ένα αφεντικό, αλλά από το φόβο του. Η εξάρτηση είναι φόβος.

“Το να εξαρτάσαι δεν είναι αποτέλεσμα μιας σύμβασης ή ενός συμβολαίου, δεν συνδέεται με κάποιο ρόλο ούτε γεννιέται επειδή κάποιος ανήκει σε μια κοινωνική τάξη… Το να εξαρτάσαι είναι η συνέπεια της υποβάθμισης της ίδιας της αξιοπρέπειας. Είναι το αποτέλεσμα μιας πολτοποίησης του Είναι.

Αυτή η εσωτερική κατάσταση, αυτή η υποβάθμιση, στον κόσμο, παίρνει τη μορφή ενός επαγγέλματος, προσλαμβάνει την όψη ενός εξαρτώμενου ρόλου. Η εξάρτηση έρχεται, όταν ένας νους γίνεται σκλάβος από εικονικούς φόβους, από τον ίδιο του το φόβο. Η εξάρτηση είναι το ορατό αποτέλεσμα της υποχώρησης του ‘ονείρου’.”

Αυτό το συμπέρασμα, ο τρόπος που πρόφερε κάθε φορά τη λέξη ‘εξάρτηση’, η αργή απαγγελία των συλλαβών, αποκάλυπταν το πραγματικό τους νόημα που ήταν κρυμμένο πίσω από την πεζότητα της καθημερινής χρήσης.

“Η εξάρτηση είναι μια αρρώστια του Είναι!… Γεννιέται από τη μη ολοκλήρωσή μας. – δήλωσε ο Dreamer- Εξάρτηση σημαίνει να σταματήσεις να πιστεύεις στον εαυτό σου. Εξάρτηση σημαίνει να σταματήσεις να ονειρεύεσαι.”

Όσο αναλογιζόμουν τα λόγια Του εκείνα, τόσο τα ένιωθα να σκαλίζουν μέσα μου. Η αγανάκτησή μου οξύνθηκε τόσο που μετατράπηκε σε οργή. Αυτός ο τρόπος που είχε να διατυπώνει κριτικές για μια τόσο ευρεία κατηγορία ανθρώπων ήταν ανυπόφορος. Τι είχε κάνει η ζωή, η εργασία ενός ανθρώπου, με τα συναισθήματά του ή με τις φοβίες του; Για μένα αυτοί οι δύο κόσμοι, εσωτερικός και εξωτερικός, ήταν ανέκαθεν ξεχωριστοί και έτσι έπρεπε να μείνουν. Πίστευα βαθιά ότι κάποιος θα μπορούσε να είναι σταθερά εξαρτημένος, ενώ εσωτερικά να είναι ελεύθερος. Αυτή η βεβαιότητα τροφοδοτούσε την αγανάκτησή μου.

“Όπως εκατομμύρια άνθρωποι, πέρασες όλη σου τη ζωή κρυμμένος στις πτυχές οργανισμών χωρίς ζωή- με κατηγόρησε- Αντάλλαξες την ελευθερία σου για μια χούφτα απατηλών βεβαιοτήτων.
Ήρθε η ώρα να βγεις από το λήθαργό σου… από την καταχθόνια αντίληψή σου για την ύπαρξη!”
Ποτέ κανείς δεν μου είχε φερθεί με τέτοιο τρόπο.
“Ποιος σου δίνει το δικαίωμα να μου μιλάς έτσι;”- ξέσπασα με προκλητικό ύφος.
“Εσύ”.

Εκείνη η απρόσμενη απάντηση, με περιόρισε σε μια κατάσταση ανημποριάς. Είχα ένα τρομερό αίσθημα ενοχής. Θα ήθελα να κρυφτώ. Ένα ανεξήγητο συναίσθημα ντροπής με έκανε να νιώθω γυμνός μπροστά σε αυτό το όν που ακόμα δεν είχε ένα πρόσωπο. Κάτι με παρότρυνε να το βάλω στα πόδια. Με τις τελευταίες μου δυνάμεις, προσπάθησα να ξεφύγω από εκείνη την κατάσταση που με έσπρωχνε έξω από τα σύνορα του κόσμου.

“Μα πώς θα μπορούσαν οι οργανισμοί να λειτουργήσουν χωρίς υπαλλήλους;» ρώτησα ήρεμα, στην προσπάθειά μου να ξαναοδηγήσω το διάλογο στα πλαίσια της λογικής και της συνοχής. Ο Dreamer σιωπούσε. Ενθαρρυμένος από τη σιωπή Του που την πέρασα για αμηχανία, ή ανικανότητα να απαντήσει, επέμεινα: «Εάν δεν υπήρχαν εκείνοι… ο κόσμος θα σταματούσε…”.

“Αντιθέτως! – ανταπάντησε απότομα – Ο κόσμος έχει σταματήσει γιατί υπάρχουν άνθρωποι που εξαρτώνται, άνθρωποι θανάσιμα φοβισμένοι. Έτσι όπως είναι η ανθρωπότητα δεν μπορεί να συλλάβει μια κοινωνία απελευθερωμένη από την εξάρτηση”. Αφού συνειδητοποίησε ότι είχα φτάσει στα όρια των ικανοτήτων μου να κατανοήσω, και τα είχα ήδη υπερβεί, χαμήλωσε τον τόνο της φωνής του και έγινε σχεδόν ενθαρρυντικός.

“Μη φοβάσαι! – τόνισε σαρκαστικά – Όσο θα υπάρχουν άνθρωποι σαν εσένα, τόσο θα υπάρχει και ο κόσμος της εξάρτησης, και θα συνεχίσει να πυκνοκατοικείται”.

Η παύση που ακολούθησε πάγωσε την ατμόσφαιρα γύρω μας. Ο τόνος της φωνής Του από χαμηλός και ειρωνικός έγινε σκληρός σαν ατσάλι. “Εσύ!… δεν θα μπορείς πλέον να ανήκεις εκεί… γιατί συνάντησες Εμένα!”. Ένιωσα ένα φωτεινό νυστέρι να τρυπάει, επώδυνα, τα αποσκληραμένα υποστρώματα των σκέψεων και των ανόητων συναισθημάτων.

“Η εξάρτηση είναι η άρνηση του ονείρου – συνέχισε – Η εξάρτηση είναι η μασκαράτα που φοράνε οι άνθρωποι για να κουκουλώσουν την απουσία της ελευθερίας, την άρνηση της ζωής”.

Εκείνη τη λέξη, ‘υπάλληλος’, την είχα ακούσει και προφέρει πολλές φορές, αλλά μόνο μετά από εκείνη την πρώτη συνάντηση με τον Dreamer συνειδητοποίησα όλη της τη θλιβερότητα. Η υπαλληλική κατάσταση αποκαλυπτόταν ως σύγχρονη προέκταση της αρχαίας δουλείας. Μια κατάσταση εσωτερικής ανωριμότητας, υποταγής. Από μια χαραμάδα της συνείδησης, είδα ανθρώπινα πλήθη καταδικασμένα στη μοίρα του Σίσιφου, αλυσοδεμένα, να επαναλαμβάνουν, χωρίς τέλος, μια εργασία-μόχθο, μια δουλειά που δεν επέλεξαν, μια δουλειά χωρίς δημιουργικότητα.

Οι λέξεις Του είχαν ένα ιερατικό ύφος όταν έλεγε: “Μια μέρα μια ονειροπόλα κοινωνία δεν θα εργάζεται πλέον. Μια ανθρωπότητα που αγαπάει θα είναι αρκετά πλούσια για να ονειρεύεται, και θα είναι πάμπλουτη επειδή ονειρεύεται.

Το σύμπαν είναι απολύτως άφθονο, είναι το υπερχειλισμένο Κέρας της Αμάλθειας με όλα εκείνα που επιθυμεί η καρδιά ενός ανθρώπου… Σε ένα τέτοιο σύμπαν είναι αδύνατο να υπάρχει ο φόβος της ανεπάρκειας. Μόνο άνθρωποι σαν εσένα, εγκλωβισμένοι στο φόβο και στην αμφιβολία, μπορούν να είναι φτωχοί και να διαιωνίζουν την εξάρτηση και τη μιζέρια στον κόσμο”.

“Μα εγώ δεν είμαι φτωχός!” – ούρλιαξα με πνιγμένη από την αγανάκτηση φωνή “Γιατί το λες αυτό;”. Προσπαθούσα μέσα μου να δικαιολογηθώ και συνάθροιζα όλους τους πιθανούς λόγους για να αποδείξω τον παραλογισμό εκείνης της κατηγορίας. Ο Dreamer σιωπούσε. “Εγώ δεν είμαι φτωχός!! -ούρλιαξα ξανά – “Έχω ένα ωραίο σπίτι, έχω μια διευθυντική θέση, έχω φίλους που με εκτιμούν… έχω δύο παιδιά για τα οποία είμαι πατέρας και μητέρα…”. Εδώ σταμάτησα, καταβεβλημένος από εκείνη την ανυπόφορη αδικία και την αβάσιμη προσβολή.

“Φτώχεια σημαίνει να μη βλέπεις τα όριά σου… – διευκρίνισε ο Dreamer – Το να είσαι φτωχός σημαίνει ότι παραιτήθηκες από το δικαίωμά σου να είσαι δημιουργός, με αντάλλαγμα μια δουλειά που δεν αγαπάς, που δεν επέλεξες.

Εσύ! – πρόσθεσε όταν ήδη ήλπιζα ότι είχε τελειώσει – είσαι ο πιο φτωχοί μεταξύ των φτωχών. Γιατί ακόμα δεν ξέρεις ποιος είσαι… ‘Λησμόνησες’! Σε κανέναν άλλον δεν έδωσα τόσες ευκαιρίες για να τα καταφέρει.
Αυτή είναι η τελευταία φορά».

Το αίσθημα προσβολής και αδικίας, που είχε εισβάλλει σε κάθε γωνιά της υπόστασής μου, εξαφανίστηκε μεμιάς και κάθε μου άμυνα υποχώρησε και από τα συνεχή χτυπήματα του κριού. Ένιωσα να κλονίζονται τα γηραιά θεμέλια που στήριζαν την ύπαρξή μου. Οι ριζωμένες πεποιθήσεις κατέρρεαν, σα ναοί που τραντάχτηκαν συθέμελα.

“Άνοιξε τα μάτια σου να δεις την κατάστασή σου και θα μάθεις πόσο πολύ, ο άνθρωπος απομακρύνθηκε από τη μεγαλοπρέπειά του.
Βρισκόμαστε φαινομενικά εδώ στο ίδιο δωμάτιο, κι όμως μας χωρίζουν ατέλειωτοι αιώνες”.

Εκείνες οι λέξεις, σαν τη λάμψη μιας αστραπής που διαπερνάει το σκοτάδι της νύχτας, με έκαναν να διαισθανθώ την απόσταση από εκείνο το όν. Συνειδητοποίησα την ψευτιά της πληγωμένης μου αξιοπρέπειας και τη μηδαμινότητα εκείνου του «εγώ» που είχα προφέρει μπροστά στον Dreamer, σαν μια στριγκλιά στο σύμπαν.

Όπως όταν πέφτει η αυλαία ενός θεατρικού έργου, έτσι κατέρρευσε και η αυταπάτη μου ότι ανήκω στην άρχουσα τάξη, σε μια ελίτ ανθρώπων υπεύθυνων, προικισμένων με θέληση, ανεξάρτητων, κυρίαρχων της ζωής τους. Τα μάτια μου έλαμπαν. Χωρίς να το καταλάβω γλίστραγα στην κινητή άμμο της μεμψιμοιρίας.

Προνοητικά, ο Dreamer επενέβη με σκληρότητα, κατευθείαν στο Είναι μου: “Τώρα ξύπνα! Κάνε την επανάστασή σου… Εξεγέρσου ενάντια στον εαυτό σου!” με διέταξε ταράζοντάς με και προσφέροντάς μου μια διέξοδο από το μπουντρούμι όπου ήμουν αμπαρωμένος.

“Ονειρέψου την ελευθερία… την ελευθερία από κάθε περιορισμό… Εσύ είσαι το μόνο εμπόδιο για οτιδήποτε επιθυμείς. Ονειρέψου… Ονειρέψου… Ονειρέψου χωρίς ανάπαυση!

Το όνειρο είναι η μεγαλύτερη πραγματικότητα που υπάρχει”.

– Τρώγε λιγότερο, ονειρέψου περισσότερο. Κοιμήσου λιγότερο, ανέπνεε περισσότερο. Πέθαινε λιγότερο και ζήσε για πάντα.

– Μια πραγματική βελτίωση προϋποθέτει μια αλλαγή στο Είναι. Πραγματική βελτίωση σημαίνει εξέλιξη ή ανάπτυξη προς την ενότητα του Είναι, που είναι το αποτέλεσμα ενός νέου τρόπου σκέψης και της εγκατάλειψης της παλιάς, θνητής νοοτροπίας.

– Το να σκέφτεσαι είναι το πεπρωμένο. Όσο πιο υψηλές οι σκέψεις μας, τόσο πιο σπουδαία η ζωή μας. Για να μπορέσουμε να επιλέξουμε τη ζωή, πρέπει να επιλέξουμε τη σκέψη ότι, ο θάνατος δεν είναι ακατανίκητος. Έτσι, πρέπει να βρούμε τις αρχές της ζωτικότητας, της μακροζωίας και της αιωνιότητας, μέσα στο Είναι μας.

– Το απρόσμενο έχει πάντα ανάγκη, μακράς προετοιμασίας.

– Οι πραγματικοί πολεμιστές δεν μάχονται για κυριαρχία ή για επιβολή πάνω στους άλλους. Δεν μάχονται για δόξα ούτε για κατοχή ή υλική απολαβή αλλά για το μόνο πράγμα που έχει πραγματική αξία: την εσωτερική τους απελευθέρωση.

– Εμείς, μπορούμε να δούμε μόνο αυτό που είμαστε.

– Εάν ένας κλέφτης συναντούσε έναν άγιο, θα έβλεπε μόνο τις τσέπες του.

-Πρέπει να μάθουμε να ανατρέπουμε την οπτική μας. Όλα αυτά που οι άνθρωποι συνήθως κατανοούν ως δυσκολίες και συμφορές, όλα αυτά που καταριούνται, όλα αυτά που προσπαθούν πάση θυσία να αποφύγουν, στην πραγματικότητα είναι το πιο πολύτιμο υλικό για να μετατρέψουν την ψυχολογία του θανάτου, σε μια ψυχολογία ζωής.

-Ο κόσμος είναι η αντανάκλασή σου. Αναποδογύρισε τις πεποιθήσεις σου και ο κόσμος, σαν μια σκιά, θα ακολουθήσει. Η πραγματικότητα θα πάρει τη μορφή μιας νέας αντίληψης.

-Για να αλλάξεις, θα πρέπει να πολεμήσεις τον προγραμματισμό σου. Θα πρέπει να ανατρέψεις την οπτική σου. Μόνο έτσι, μέσα από μια πολυετή εργασία, θα μπορέσεις να αλλάξεις το πεπρωμένο σου.

-Το παρελθόν θα πρέπει να το ευλογούμε, να το θεραπεύουμε. Μπες σε κάθε πτυχή. Φώτισε κάθε γωνιά. Μετέτρεψέ το, μέσα από μια νέα αντίληψη. Το παρελθόν σου θα θεραπευτεί όταν σταματήσεις να τρέφεις ανησυχίες, αμφιβολίες και φόβους. Αυτή είναι η πραγματική σημασία της εσωτερικής συγχώρεσης.

-Ο φόβος, η οδύνη, το άγχος, δεν είναι το αποτέλεσμα αλλά η αιτία όλων των προβλημάτων μας. Το χάος που ο κάθε άνθρωπος έχει μέσα του, η κόλασή του, προβάλλεται στον κόσμο με τη μορφή βεντέτας, διακρίσεων και πολέμων μεταξύ φυλών, ιδεολογιών, πιστεύω, θρησκειών.

-Υπάρχει ένας χώρος όπου σκέψεις, αισθήματα, συναισθήματα, πράξεις και γεγονότα, είναι καταγραμμένα για πάντα και μετά από χρόνια, μπορούμε να τα ανακαλύψουμε, όπως τα πράγματα που έχουμε στοιβαγμένα στη σοφίτα, φαινομενικά αδρανή, απροστάτευτα. Στην πραγματικότητα, αυτά συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται και να ρυθμίζουν, όλη μας τη ζωή. Εκεί, πρέπει να επιστρέψεις.

-Το παρελθόν ενός καθημερινού ανθρώπου, ενός ανθρώπου που ακόμη δεν έχει κάνει ούτε τα πρώτα βήματα προς την ενότητα του Είναι, παραμένει διεσπαρμένο με προσχήματα. Αυτά, τον γραπώνουν, στην παραμικρή του προσπάθεια να διεισδύσει και να πραγματοποιήσει αλλαγές.

-Είναι πολύ δύσκολο για έναν άνθρωπο να παρατηρήσει τον εαυτό του, να αντιστρέψει την κατεύθυνση της προσοχής του. Η αυτοπαρατήρηση, είναι μόνο η αρχή της ονειρικής τέχνης.

-Η εσωτερική συγχώρεση είναι μια επιστροφή στον εαυτό μας, είναι ο πραγματικός λόγος για τον οποίο γεννηθήκαμε. Οι άνθρωποι δεν θα έπρεπε να διακόψουν ποτέ αυτή τη θεραπευτική διαδικασία.

-Το να σκύβεις στο βάρος των δυσάρεστων καταστάσεων, των συμφορών και να τις παίρνεις πολύ στα σοβαρά, σημαίνει ότι ενδυναμώνεις την πένθιμη περιγραφή του κόσμου, διαιωνίζοντας τα γεγονότα του. Εάν ένας άνθρωπος αλλάξει τη στάση του απέναντι σε ό,τι του συμβαίνει, με τον καιρό, θα μεταβληθεί η ίδια η φύση των γεγονότων που του συμβαίνουν.

-Ποτέ, κανείς δεν μπορεί να κυριαρχήσει πάνω στους άλλους. Η ιδέα να κυριαρχήσεις πάνω στους άλλους είναι μια αυταπάτη… Μια προκατάληψη της γηραιάς, συγκρουόμενης, αρπακτικής, ηττημένης ανθρωπότητας.

-Οι άνθρωποι, από τα πρώτα τους χρόνια, διαπαιδαγωγήθηκαν ώστε να ζουν στις πιο απομονωμένες περιοχές του εαυτού τους.

Όταν βρίσκονται μπροστά σε μια πολύ μεγάλη ιδέα ή σε οτιδήποτε υπερβαίνει τα όρια της άποψής τους, την αντικρούουν και προσπαθούν να τη μικρύνουν, για να χωρέσει στη μικροσκοπική τους συνείδηση.

-Φτώχεια σημαίνει να μη βλέπεις τα όριά σου. Το να είσαι φτωχός σημαίνει ότι παραιτήθηκες από το δικαίωμά σου να είσαι δημιουργός, με αντάλλαγμα μια δουλειά που δεν αγαπάς, που δεν επέλεξες.

-Η δύναμη του ανθρώπου είναι να εξουσιάζει τον εαυτό του και την ίδια στιγμή, να παραδίδεται στον εαυτό του.

-Σκέψη, συναίσθημα και σώμα στον άνθρωπο είναι ομοκεντρικά σύμπαντα. Όλα συνδέονται. Το να αλλάξεις ηθελημένα τον τόνο ή τον κυματισμό της φωνής, να ισιώσεις έστω και κατά 1 χιλιοστό την πλάτη, να τροποποιήσεις την πιο ασήμαντη συνήθεια, σημαίνει να αλλάξεις ολόκληρη τη ζωή σου.

-Το όραμα και η πραγματικότητα είναι ΕΝΑ.

-Όσο πιο ευρεία είναι η αναπνοή ενός ανθρώπου, τόσο πιο πλούσια είναι η πραγματικότητά του. Αν θέλεις να αλλάξεις το πεπρωμένο σου, δούλεψε πάνω στην αναπνοή, αφιέρωσε χρόνο στην αναπνοή.

-Όταν η βούληση απουσιάζει, σκέψεις, συναισθήματα και επιθυμίες είναι τρελαμένα συντρίμμια της υπόστασης και εσύ, ένα κομματάκι στα χέρια του σύμπαντος.

-Οι συναισθηματικές καταστάσεις ενός ανθρώπου, στην πραγματικότητα, είναι γεγονότα, που περιμένουν την κατάλληλη στιγμή για να επαληθευτούν και να εκδηλωθούν.

-Όποιος γνωρίζει να δημιουργεί ηθελημένα μέσα του, έστω και την παραμικρή εξύψωση του Είναι, μπορεί να μετακινήσει βουνά και στον εξωτερικό κόσμο, θα φαίνεται σαν ένας γίγαντας.

-Μόνο φαινομενικά, ο άνθρωπος εύχεται το καλό του, την ευημερία, την υγεία. Εάν μπορούσε να παρατηρήσει και να γνωρίσει τον εαυτό του, θα άκουγε μέσα του, αντιθέτως, τη συνεχή απαγγελία μιας αρνητικής ωδής, σαν μια προσευχή της συμφοράς, γεμάτη ανησυχίες και άρρωστες εικόνες, την αναμονή τρομερών γεγονότων, πιθανών και απίθανων.

-Ενοχοποίησε τον εαυτό σου για όλα. Ανέλαβε την ευθύνη όλων αυτών που σου συμβαίνουν. Το μυστικό των μυστικών είναι το Mea Culpa.

-Ο άνθρωπος δεν έχει ανάγκη να πάρει τίποτα απ’ έξω… Ούτε τροφή ούτε γνώση ούτε ευτυχία. Έχει εκ γενετής το δικαίωμα, να μην εξαρτάται από τίποτα εκτός από τον εαυτό του. Ο άνθρωπος μπορεί να τραφεί από το εσωτερικό, να ανατραφεί με την ευφυία του, τη θέλησή του, το φως του.

-Δεν υπάρχει πόλεμος πιο ιερός από το να νικήσεις τον εαυτό σου. Δεν υπάρχει πιο μεγάλη νίκη από την υπέρβαση των ορίων μας. Η ακεραιότητα είναι μια θεραπεία του Είναι. Απαιτεί την ανατροπή αιώνιων πεποιθήσεων, τη μεταμόρφωση αρνητικών συναισθημάτων και καταστροφικών σκέψεων, την επίτευξη της κυριαρχίας πάνω στον εαυτό μας και τον έλεγχο της τροφής, του ύπνου, της αναπνοής.

-Εγώ είναι ο διχασμός που έχεις μέσα σου. Εγώ είναι το πλήθος των ψεμάτων σου. Κάθε φορά που επιβεβαιώνεις ένα από τα «μικρά σου εγώ», ψεύδεσαι. Εγώ, μπορεί να πει μόνο, όποιος γνωρίζει τον εαυτό του, όποιος είναι κύριος της ζωής του… όποιος έχει βούληση.

-Ο κόσμος είναι όπως τον ονειρεύεσαι. Είναι ένας καθρέπτης. Εκεί έξω, βρίσκεις το δικό σου κόσμο, τον κόσμο που έκτισες, που ονειρεύτηκες. Έξω, βρίσκεις εσένα. Πήγαινε να δεις ποιος είσαι! Θα ανακαλύψεις ότι οι άλλοι είναι η αντανάκλαση της εικόνας του ψέματος που έχεις μέσα σου, του συμβιβασμού, της άγνοιάς σου… Άλλαξε! Κι ο κόσμος θα αλλάξει!

-Μην προσπαθείς να ξεφύγεις από το θάνατο. Αντιμετώπισέ τον, μια για πάντα. Ο άνθρωπος για να ξαναγεννηθεί πρέπει πρώτα να πεθάνει. Να πεθάνεις σημαίνει να ανατρέψεις την προσωπική σου οπτική. Σημαίνει να εξαφανιστείς από ένα χοντροκομμένο κόσμο, όπου κυριαρχεί η δυστυχία και να επανεμφανιστείς σε ένα επίπεδο ανώτερης τάξης.

-Ο κόσμος έχει σταματήσει γιατί υπάρχουν άνθρωποι που εξαρτώνται, άνθρωποι θανάσιμα φοβισμένοι. Έτσι όπως είναι η ανθρωπότητα, δεν μπορεί να συλλάβει μια κοινωνία απελευθερωμένη από την εξάρτηση. Η εξάρτηση είναι η άρνηση του ονείρου. Η εξάρτηση είναι η μασκαράτα που φοράνε οι άνθρωποι, για να κουκουλώσουν την απουσία της ελευθερίας, την άρνηση της ζωής.

ELIO D’ ANNA, Η σχολή των Θεών

Ελληνιστική Γραμματεία: Ποιητική και αισθητική, Μετά τα ελληνιστικά, Η ρωμαϊκή πρόσληψη

Ο Έννιος (239-169 π.Χ.) είναι ο παλαιότερος Ρωμαίος ποιητής στον οποίο αναγνωρίζουμε την επίδραση της ελληνιστικής «σχολής». Το έπος του Annales ξεκινούσε με ένα προοίμιο όπου ο ίδιος εμφανιζόταν ως μετενσάρκωση του Ομήρου∙ η συνάντηση Ομήρου και Έννιου συνέβαινε κατά τη διάρκεια ενός ονείρου και είχε τη δομή μιας ποιητικής μύησης — ακριβώς όπως αυτή που άνοιγε τα Αίτια του Καλλιμάχου.
 
Ωστόσο, ο Έννιος αποτελεί μία μεμονωμένη περίπτωση πρόσληψης της ελληνιστικής ποίησης μέχρι τα μέσα του 1ου αι. π.Χ. Τότε, γύρω στο 70 π.Χ., φτάνει στη Ρώμη ο Παρθένιος από τη Νίκαια, ένας γραμματικός και ποιητής, φέρνοντας μαζί του ένα μικρό βιβλίο με τον τίτλο Ἐρωτικά Παθήματα. Το βιβλίο περιελάμβανε 36 περιλήψεις σε πεζό λόγο ερωτικών ιστοριών με μελοδραματική υπόθεση και τραγικό τέλος, και ήταν αφιερωμένο στον πρώτο Ρωμαίο ελεγειακό ποιητή, τον Κορνήλιο Γάλλο. Είναι ίσως αυτή η κρίσιμη στιγμή κατά την οποία ερωτικά θέματα αντλημένα από ελληνιστικά ποιήματα μετασχηματίστηκαν σε ρωμαϊκή ελεγειακή ποίηση.
 
Επόμενος σταθμός είναι ένας κύκλος ποιητών που διαμορφώνεται στη Ρώμη υπό την ηγετική φυσιογνωμία του Κάτουλλου. Τους ποιητές αυτούς αποκαλεί υποτιμητικά «νεωτέρους» (στα λατ. poetae novi) ο Κικέρωνας για να καταδείξει αφενός την απομάκρυνσή τους από τα κλασικά πρότυπα και την επική ποίηση και αφετέρου την εξάρτησή τους από το αλεξανδρινό γούστο για τα ερωτικά θέματα και την καλλιμαχική καταλεπτολόγηση. Μία από τις πιο διάσημες «μεταφράσεις» ελληνιστικού προτύπου είναι η απόδοση της Κόμης της Βερενίκης στα λατινικά από τον Κάτουλλο (c. 66 Coma Berenices).
 
Η αναδημιουργία όχι απλώς ελληνικών, αλλά χαρακτηριστικά ελληνιστικών προτύπων, δεν έχει τέλος. Ο Προπέρτιος γράφει ερωτικές ελεγείες, πιθανότατα επηρεασμένος από ελεγειακούς ποιητές όπως ο Φιλίτας και ο Καλλίμαχος. Ο Βιργίλιος συνθέτει τις Εκλογές, μια συλλογή ποιμενικών ποιημάτων βασισμένη στα βουκολικά του Θεοκρίτου, ενώ η Αινειάδα είναι ένα νεωτερικό έπος στα χνάρια των Αργοναυτικών του Απολλωνίου. Και στον Οβίδιο οφείλεται το πιο έντονα «καλλιμαχικό» έπος του αρχαίου κόσμου, που συνδυάζει αφηγηματική ασυνέχεια, λογιότητα και περίτεχνο ύφος. Κάπως έτσι οι ελληνιστικοί ποιητές γίνονται οι «κλασικοί» υπό τη βαριά σκιά των οποίων γεννιέται ο «Χρυσός Αιώνας» της ρωμαϊκής λογοτεχνίας στα χρόνια του Οκταβιανού Αυγούστου.

Κείμενα:

· Κάτουλλος, Η Κόμη της Βερενίκης
· Βιργίλιος, Εκλογές
· Οβίδιος, Μεταμορφώσεις