Τετάρτη 28 Οκτωβρίου 2015

Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, Αττικισμός: η «καλή» και η «κακή» γλώσσα

 Η «καλή» και η «κακή» γλώσσα

Όλοι μας, από μικρά παιδιά, μαθαίνουμε να διακρίνουμε αυτό που λέει ο τίτλος του κεφαλαίου αυτού, την «καλή» από την «κακή» γλώσσα. Έτσι, όλοι θυμόμαστε ότι οι γονείς μας μάς έλεγαν πως, όταν μας ρωτάει κάποιος μεγάλος κάτι, δεν λέμε Τί; αλλά Ορίστε; και ότι στους δασκάλους μας πρέπει να μιλάμε στον πληθυντικό: εσείς και όχι εσύ. Επίσης, μιλώντας στους δασκάλους μας δεν χρησιμοποιούμε λέξεις που χρησιμοποιούμε με τους φίλους μας. Δεν λέμε λ.χ. στον δάσκαλο μας ή στον καθηγητή μας Αυτό που λες είναι χαζομάρα αλλά Αυτό που λέτε δεν είναι σωστό. Τί σημαίνουν όλα αυτά; Σημαίνουν ότι οι γλωσσικές επιλογές που κάνουμε στην καθημερινή μας επικοινωνία, οι λέξεις που διαλέγουμε, αντανακλούν τις σχέσεις μέσα στην κοινωνία: σχέσεις ηλικίας, διαφορετικούς κοινωνικούς ρόλους (δάσκαλος, μαθητής) κλπ. Και αυτή η σχέση της γλώσσας με την κοινωνία γεννά και τις γλωσσικές αξιολογήσεις, τί είναι δηλαδή «καλή» και τί «κακή» γλώσσα.

Η «γλώσσα της πεθεράς» και η «γλώσσα της αρρώστιας»

Σε ορισμένους μακρινούς πολιτισμούς και λαούς (π.χ. στους Ινδιάνους της Αμερικής ή στις φυλές της Αυστραλίας και του Αμαζονίου στη Βραζιλία) αυτή η σχέση γλώσσας και κοινωνίας παίρνει περίεργες, για μας, μορφές.
Έτσι, σε ορισμένους από αυτούς τους λαούς, όταν απευθύνεται κανείς στην πεθερά του, είναι υποχρεωμένος να χρησιμοποιεί διαφορετικές λέξεις απ' ό,τι στην επικοινωνία του με άλλους, και αυτό είναι γνωστό ως «γλώσσα της πεθεράς»! Σε άλλους πάλι λαούς, όταν μιλά κανείς σε έναν βαριά άρρωστο, πρέπει να χρησιμοποιεί ένα ιδιαίτερο είδος γλώσσας που βασίζεται σε λέξεις «παλιές», δηλαδή λέξεις που προέρχονται από μια παλιότερη φάση της γλώσσας και δεν χρησιμοποιούνται πια στην καθημερινή επικοινωνία. Αυτό μπορείτε να το καταλάβετε, αν φανταστείτε ότι είναι υποχρεωτικό εδώ σε μας να μιλά κανείς σε έναν βαριά άρρωστο όπως μιλά ο ιερέας που επισκέπτεται τον άρρωστο και διαβάζει ευχές στη γλώσσα των Ευαγγελίων, δηλαδή στα ελληνικά της κοινής (θυμάστε τί λέγαμε για την κοινή σε προηγούμενο κεφάλαιο). Ή διαφορετικά, αν φανταστείτε ότι είναι υποχρεωτικό να μιλά κανείς σε έναν βαριά άρρωστο στην καθαρεύουσα, αυτή την αρχαιότροπη μορφή γλώσσας που ήταν υποχρεωτική, μέχρι το 1976, στην εκπαίδευση, τη διοίκηση και γενικά σε επίσημες περιστάσεις.

Η καθαρεύουσα

Μπορούμε τώρα να μιλήσουμε λίγο περισσότερο γι' αυτή τη μορφή της ελληνικής γλώσσας, στην οποία αναφερθήκαμε μόλις τώρα, την καθαρεύουσα. Στο επόμενο κεφάλαιο θα ξαναμιλήσουμε γι' αυτήν. Η καθαρεύουσα ήταν, μέχρι το 1976, η μορφή γλώσσας που θεωρούνταν η «καλή» μορφή, κατάλληλη για όλες τις επίσημες περιστάσεις επικοινωνίας, προφορικής αλλά κυρίως γραπτής. Και θεωρούνταν ως η «καλή» γλώσσα, γιατί (σε αντίθεση με τη δημοτική, τη γλώσσα που μιλούσαν όλοι) υποτίθεται ότι ήταν καθαρή, όπως λέει και το όνομά της: καθαρεύουσα. Καθαρή, γιατί προσπαθούσε να είναι «κοντά» στην ένδοξη αρχαία ελληνική γλώσσα, ενώ η δημοτική είχε απομακρυνθεί πολύ. Για τους υποστηρικτές της καθαρεύουσας αυτή η απομάκρυνση δεν θεωρούνταν ως αλλαγή αλλά ως αλλοίωση. Με άλλα λόγια, πίστευαν ότι η αλλαγή χάλασε την ελληνική γλώσσα. Αλλά, όπως λέγαμε σε προηγούμενο κεφάλαιο, οι γλώσσες αλλάζουν, δεν χαλάνε. Γιατί όμως το πίστευαν αυτό; Επειδή θεωρούσαν τα αρχαία ελληνικά ως πρότυπη γλώσσα, και αυτό γιατί είχαν συνδεθεί με έναν μεγάλο πολιτισμό και μια μεγάλη λογοτεχνία.

Δυο λόγια για τα λατινικά

Εδώ χρειάζεται να ανοίξουμε μια μικρή παρένθεση. Η ίδια αντίληψη επικρατούσε στην Ευρώπη μέχρι τον 17ο αιώνα και για τα λατινικά, τη γλώσσα που συνδέθηκε με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Τα λατινικά θεωρούνταν η «καλή» γλώσσα, κατάλληλη για την επιστήμη και τη φιλοσοφία. Σε αυτή τη γλώσσα γράφονταν όλα τα επιστμονικά και φιλοσοφικά κείμενα, και όχι στα γαλλικά, τα γερμανικά, τα ιταλικά, τα ισπανικά, που ήταν οι γλώσσες που μιλιούνταν. Τα λατινικά, όπως και η καθαρεύουσα, δεν ήταν η καθημερινή, ομιλούμενη γλώσσα. Ήταν η πρότυπη, «καλή», γραπτή κυρίως, γλώσσα. Οι ομιλούμενες γλώσσες θεωρούνταν «αλλοιωμένες» γλώσσες. Χρειάστηκαν αγώνες για να επικρατήσουν οι ομιλούμενες γλώσσες και να γίνουν αυτές το όργανο κάθε είδους λόγου, με τον ίδιο τρόπο που χρειάστηκαν αγώνες για να επικρατήσει η δημοτική στην Ελλάδα.

Ας ξαναγυρίσουμε στην καθαρεύουσα

Αυτό λοιπόν που έκανε την καθαρεύουσα, για τους υποστηρικτές της, «καλή», «πρότυπη», «καθαρή» γλώσσα ήταν ότι προσεγγίζει (κρατώντας τη μορφολογία και ένα μέρος του λεξιλογίου της) την ένδοξη αρχαία ελληνική γλώσσα. Αλλά και κάτι ακόμα: ήταν «καθαρή» από δάνεια, τουρκικής, σλαβικής, αλβανικής, ιταλικής προέλευσης. Αυτά τα δάνεια, το έχουμε ήδη πει, είχαν μπει στην ομιλούμενη γλώσσα μέσα από τις επαφές της με άλλους λαούς και γλώσσες - επαφές κυριαρχίας (τα τουρκικά λ.χ., ή τα ιταλικά σε ιταλοκρατούμενες περιοχές όπως τα Επτάνησα), επαφές γειτονίας και συμβίωσης (σλαβικές γλώσσες, αλβανικά). Τα δάνεια αυτά θεωρούνταν, μαζί με την απομάκρυνση από τα αρχαία ελληνικά, ως αίτια της μη καθαρότητας της δημοτικής. Έχουμε όμως ήδη μιλήσει για τον γλωσσικό δανεισμό σε προηγούμενο κεφάλαιο. Ο γλωσσικός δανεισμός δεν «βρωμίζει» τη γλώσσα έτσι ώστε να χρειάζεται να την «καθαρίσουμε». Όλες οι γλώσσες, το έχουμε ήδη συζητήσει, διαμορφώθηκαν μέσα από τις επαφές τους με άλλες γλώσσες. Και δεν γίνεται αλλιώς. Οι λαοί και οι γλώσσες δεν κλείνονται σε γυάλες. Μάρτυρας γι' αυτό είναι και η ίδια η «καθαρή» καθαρεύουσα. Μπορεί να απέφευγε τη χρήση τουρκικών, σλαβικών, αλβανικών και άλλων δανείων, που χρησιμοποιούνταν και επέζησαν στην δημοτική, αλλά δεν απέφυγε τον «κρυφό δανεισμό», την ελληνική απόδοση δηλαδή εκφράσεων που προέρχονταν από άλλες γλώσσες και κυρίως τα γαλλικά, που ήταν η γλώσσα του πολιτισμού του 19ου αιώνα. Θυμηθείτε τη λέξη διαμέρισμα, που αναφέραμε σε προηγούμενο κεφάλαιο. Η λέξη αυτή μεταφράζει τη γαλλική λέξη appartement. Εκφράσεις όπως ανοίγω πυρ, κερδίζω έδαφος, έλαμψε διά της απουσίας του είναι, όλες, ελληνικές αποδόσεις, δηλαδή «κρυφά δάνεια», από άλλες γλώσσες (κυρίως τα γαλλικά και τα αγγλικά). Η καθαρεύουσα είχε ανάγκη αυτό τον κρυφό δανεισμό, γιατί έπρεπε να «μιλήσει» για πράγματα και καταστάσεις που δεν υπήρχαν στην αρχαιότητα. Στην αρχαιότητα δεν υπήρχαν διαμερίσματα, ούτε πιστόλια και τουφέκια για να «ανοίξει κανείς πυρ». Πολλές φορές η εμμονή της καθαρεύουσας στον αρχαϊσμό γεννούσε αστείες καταστάσεις. Έτσι, στο θεατρικό έργο Βαβυλωνία του 1836 (αναφερθήκαμε σε αυτό σε προηγούμενο κεφάλαιο) ο καθαρευουσιάνος δάσκαλος ζητά από τον χωρικό συνομιλητή του νηφοκοκκόζωμον. Μάταια, γιατί εννοεί καφέ αλλά δεν θέλει να χρησιμοποιήσει αυτή τη «μη καθαρή» λέξη. Ο συνομιλητής όμως δεν καταλαβαίνει, ενώ το νηφοκοκκόζωμον του θυμίζει άλλα… πράγματα. (ο Ξενοδόχος μιλάει χιώτικα):
Ανατολίτης: Ντεν τρέπεσαι, εσύ κοντζάμου λογιότατος, νύφη τέλεις; Πού νά βρούμε νύφη για; [προς τον Ξενοδόχον] Έλα, έλα, μισέ Μπαστιά, λογιότατο νύφη υρεύει.
Ξενοδοχος [προς τον Λογιότατον]: Καλέ σεις, εν ντρεπούστενε να λέτεν πως θέτενε νύφη; Και πού να σας τηνε βρούμεν τώρη;
Λογιοτατος: Ουχί, αλλά νηφοκοκκόζωμον είρηκα.
Ανατολίτης: Έι, ιστέ, νύφη κοκόνα για; Ένα ζουμί έχει παραπάνου.
Λογιοτατος: Ουκ έγνωκας, αγράμματε.
Ανατολίτης: Εγώ γράμματα ντεν ξέρω, αμά νύφη κοκόνα υρεύεις, καλή ντουλειά ντεν είναι - ετούτο καταλαβαίνω τί τα πει.
Λογιοτατος: Ω αναλφάβητε άνερ! Και δη ζωμόν έφην του κόκκου, ον υμείς οι βάρβαροι καφέν καλείτε.
Ανατολίτης: Καφέ τέλεις;
Λογιοτατος: Έγωγε.
Ανατολίτης: Έγωγες να γένεις! Και ντε λες έτσι, μόνε λες νύφη και κοκόνα; Πολύ σασκίνη άντρωπο είσαι· ατζαΐπικο μπουνταλά είσαι, να μη σε κακοφανεί… Εγώ έτσι σασκίνη άντρωπο ντεν είδα ακόμη… Καρδιά του τέλει καφέ, και να υρεύει κοκόνα νύφη… Ακόμα να δγιούμε τί τα υρέψεις λοής κοπής ανάποντα πράματα.
λογιότατος: δάσκαλος | μισέ: κύριε | θέτενε: θέλετε | είρηκα: είπα | ιστέ: να, ορίστε I κοκόνα: κυρία από καλή οικογένεια | ουκ έγνωκας: δεν κατάλαβες | αμά: μα, αλλά | άνερ: άνθρωπε | και δηκαλείτε: είπα ζουμί του κόκκου, αυτό που εσείς οι βάρβαροι λέτε καφέ | έγωγε: ναι | σασκίνη: χαζός | ατζαΐπικο μπουνταλά: παράξενος βλάκας | λοής κοπής: κάθε είδους
Σε έναν οδηγό μαγειρικής πάλι (του 1830) η μπριζόλα, λέξη ιταλικής προέλευσης, γίνεται εμπρησθόλα για να συνδεθεί με το αρχαίο ρήμα πίμπρημι που σημαίνει 'καίω', το ίδιο ρήμα που βρίσκεται στις λέξεις εμπρησμός και εμπρηστής 'αυτός που βάζει φωτιά'.

Μια μικρή ιστορική παρένθεση

Έχουμε ήδη πει ότι η αξιολόγηση της καθαρεύουσας ως «καλής» γλώσσας, κατάλληλης για «υψηλές» γλωσσικές χρήσεις (επιστήμη, δίκαιο, διοίκηση), οφείλεται στην αξιολόγηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, και ειδικότερα της αττικής διαλέκτου του 5ου-4ου αιώνα π.Χ. στην οποία γράφτηκαν τα μεγάλα έργα της αρχαιότητας (ιστορία, φιλοσοφία, ρητορική, αρχαίο θέατρο κλπ.), ως πρότυπης γλώσσας. Με ανάλογο τρόπο τα λατινικά, η γλώσσα της ένδοξης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αξιολογήθηκαν ως πρότυπη γλώσσα και κυριάρχησαν ως γλώσσα της επιστήμης και της φιλοσοφίας στη δυτική Ευρώπη μέχρι τον 17ο αιώνα.
Αλλά για το νεαρό ελληνικό κράτος, όπως δημιουργήθηκε με την επανάσταση του 1821, η καθαρεύουσα είχε έναν πρόσθετο ρόλο να παίξει. Πολλοί Ευρωπαίοι, λάτρεις και θαυμαστές της αρχαίας Ελλάδας, αμφισβητούσαν ότι οι Νεοέλληνες και η γλώσσα τους, η ομιλούμενη γλώσσα, είχαν σχέση με την αρχαία Ελλάδα. Θεωρούσαν ότι οι Έλληνες και η γλώσσα τους είχαν «χαλάσει» από την υποταγή τους σε αλλόγλωσσους κατακτητές. Οι Νεοέλληνες, με άλλα λόγια, δεν είχαν σχέση με τους αρχαίους Έλληνες, και η γλώσσα τους ήταν, το πολύ, μια αλλοιωμένη, χαλασμένη απόγονος της αρχαίας. Πίσω από τις απόψεις αυτές κρυβόταν μια, επιστημονικά άκυρη, αντίληψη για φυλετική καθαρότητα και για τη γλωσσική αλλαγή ως αλλοίωση και φθορά. Αλλά όπως δεν υπάρχει φυλετική καθαρότητα, δεν υπάρχει και γλωσσική καθαρότητα - τα έχουμε ήδη πει. Μπροστά στις αμφισβητήσεις αυτές, η καθαρεύουσα χρησιμοποιήθηκε για να δείξει στους αμφισβητίες Ευρωπαίους ότι, πέρα από τη «χαλασμένη» ομιλούμενη γλώσσα, υπάρχει μια «καθαρή» μορφή ελληνικής, η καθαρεύουσα, που έδειχνε, και βεβαίωνε, τη συνέχεια με την αρχαία Ελλάδα και τη γλώσσα της.
Για τους υποστηρικτές της ομιλούμενης γλώσσας, τους δημοτικιστές, δεν χρειαζόταν η εμμονή στην καθαρεύουσα για να αποδείξει κανείς στους καχύποπτους Ευρωπαίους τη σχέση της νέας με την αρχαία γλώσσα. Η ομιλούμενη γλώσσα μπορούσε να βεβαιώσει τη συνέχεια, αρκεί να αποδεχτεί κανείς ότι η γλωσσική αλλαγή δεν είναι αλλοίωση και φθορά και ότι ο γλωσσικός δανεισμός δεν είναι «ρύπανση» αλλά διαδικασία που συνοδεύει την ιστορία κάθε γλώσσας. Χρειάστηκαν πολλά χρόνια και πολλοί αγώνες για να κερδίσει η ομιλούμενη γλώσσα, η δημοτική, τον ρόλο που της αναλογούσε, τον ρόλο της εθνικής γλώσσας. Θα μιλήσουμε περισσότερο για το πρόβλημα αυτό στο επόμενο κεφάλαιο.

Αττικισμός: η προϊστορία της καθαρεύουσας

Η αξιολόγηση της αρχαίας γλώσσας ως «καλής» γλώσσας και η υποτίμηση της ομιλούμενης γλώσσας έχει μια πολύ παλιά ιστορία. Αρχίζει στα χρόνια αμέσως πριν από τη γέννηση του Χριστού και κορυφώνεται στην περίοδο από τον Ιο έως τον 3ο αιώνα μ.Χ. Το κίνημα αυτό ονομάστηκε αττικισμός, γιατί υποστήριζε την επιστροφή στην αττική διάλεκτο του 5ου-4ου αιώνα π.Χ., στην οποία είχαν γραφτεί τα μεγάλα έργα της κλασικής αρχαιότητας. Ο αττικισμός δεν γεννήθηκε τυχαία την εποχή αυτή. Η αρχαία Ελλάδα με τις πόλεις-κράτη, με σημαντικότερη την Αθήνα, δεν υπάρχει πια. Κυρίαρχοι είναι πλέον οι Ρωμαίοι. Η εξάπλωση της ελληνικής γλώσσας, με τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου, έχει δημιουργήσει σημαντικές αλλαγές μέσω της επαφής με άλλες γλώσσες αλλά και με τη δημιουργία δίγλωσσων πληθυσμών. Για τους αττικιστές οι αλλαγές αυτές και η εισροή δανείων δεν αποτελούσαν αλλαγές αλλά φθορά, αλλοίωση, παρακμή. Το «φάρμακο» ενάντια στην πολιτική, κοινωνική και γλωσσική παρακμή θεωρούσαν ότι ήταν η επιστροφή στην αττική διάλεκτο, που «γέννησε» τη μεγάλη γραμματεία της ελληνικής αρχαιότητας. Έτσι οι αττικιστές δίνουν οδηγίες για την ανόρθωση της «χαλασμένης» γλώσσας, της κοινής: «Μη λες βρέχει, λέγε ὕει· μη λες κράββατος ('κρεβάτι', σημιτικό δάνειο) αλλά σκίμπους· μη χρησιμοποιείς το ρήμα φάγομαι ('τρώω') αλλά το ρήμα ἔδομαι, γιατί αυτό είναι το αττικό» (από το ἔδομαι βγαίνουν οι λέξεις έδεσμα, εστιατόριο). Και πολλές άλλες οδηγίες που προσπάθησαν να ξαναζωντανέψουν την ευκτική, το απαρέμφατο, τη δοτική, που είχαν υποχωρήσει στην κοινή για να αντικατασταθούν από περιφράσεις (θυμηθείτε τί λέγαμε στο σχετικό κεφάλαιο). Για τους αττικιστές οι ομιλητές της κοινής ήταν «αγοραίοι», «αμαθείς», «συρφετός».
Ο αττικισμός θα συνεχιστεί στα βυζαντινά χρόνια (από τον 4ο αιώνα μ.Χ. έως το 1453). Οι βυζαντινοί συγγραφείς γράφουν σε αρχαΐζουσα γλώσσα. Έτσι π.χ. οι ιστορικοί Προκόπιος και Αγαθίας, του 6ου αιώνα μ.Χ., γράφουν τα ιστορικά τους έργα στη γλώσσα του Θουκυδίδη και του Ηρόδοτου. Στα νεότερα χρόνια ο αττικισμός θα συνεχιστεί με τη μορφή της καθαρεύουσας, μια «ηπιότερη» αρχαΐζουσα γλώσσα, αλλά πάντα στην παράδοση που ξεκίνησε με το αττικιστικό κίνημα του 1ου-3ου αιώνα μ.Χ. Η μακρόχρονη αυτή γλωσσική περιπέτεια θα τελειώσει το 1976 (μετά την πτώση της δικτατορίας των συνταγματαρχών, που υποστήριζε την καθαρεύουσα) με την καθιέρωση της δημοτικής ως επίσημης γλώσσας του κράτους. Αλλά στα ζητήματα αυτά θα ξαναγυρίσουμε στο επόμενο κεφάλαιο.

Για να συγκεφαλαιώσουμε

Όλοι μας, σαν ομιλητές, αναγνωρίζουμε «καλές» και «κακές» μορφές γλώσσας. Αυτές οι γλωσσικές αξιολογήσεις αντανακλούν την προσαρμογή της γλώσσας σε διάφορες περιστάσεις επικοινωνίας (π.χ. ευγένεια, ιεραρχικές σχέσεις κλπ.)
Μπορεί κάποτε (και αυτό έγινε στην περίπτωση της ελληνικής γλώσσας) οι ιστορικές συνθήκες να οδηγήσουν στην υπερτίμηση μιας αρχαιότερης φάσης της γλώσσας και στην τεχνητή συντήρησή της (κυρίως στον γραπτό λόγο) παράλληλα με την υποτίμηση της ομιλούμενης, σύγχρονης μορφής της γλώσσας. Τέτοιου είδους φαινόμενα συνδέονται με την αντίληψη της γλωσσικής αλλαγής ως φθοράς και αλλοίωσης και συνδέονται με συνθήκες κρίσης που γεννούν τη νοσταλγία για ένα «ένδοξο» παρελθόν, όχι μόνο γλωσσικό αλλά πολιτικό και κοινωνικό. Έτσι γεννήθηκε το κίνημα του αττικισμού στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες για να συνεχιστεί στη διάρκεια της βυζαντινής εποχής έως και τα νεότερα χρόνια με το κίνημα του καθαρισμού, της καθαρεύουσας.

Το μυστικό της καλής ζωής από τον «Γελαστό Φιλόσοφο»

Hendrick_Bloemaert_DemocritusΠοιο είναι το σπουδαιότερο πράγμα στη ζωή; Τι αξίζει να επιδιώξουμε πάση θυσία; Μπορεί να είναι απλώς η ευθυμία; Μήπως είναι η αγάπη, η επιτυχία, ο πλούτος, η οικογένεια, η δόξα;

Ο καθένας μπορεί να δώσει μία διαφορετική απάντηση σε αυτή την ερώτηση, γιατί βέβαια, για τον καθένα ίσως το σπουδαιότερο πράγμα να είναι κάτι διαφορετικό. Μήπως όμως υπάρχει κάτι που θα ταίριαζε με βεβαιότητα σε κάθε άνθρωπο;
 
Έτσι ισχυριζόταν ο φιλόσοφος και επιστήμονας Δημόκριτος, ο οποίος έζησε από το 460 περ. έως το 370 Π.Κ.Χ.. Θα τον έχετε ίσως ακουστά για την ατομική του θεωρία, που ήταν πρωτοποριακή για την εποχή του. Τα σωματίδια της ύλης, όμως, δεν ήταν το μόνο που απασχολούσε τον Δημόκριτο. Στο ερώτημα που θέσαμε στην αρχή, ο Δημόκριτος απαντά «η ευθυμία», την οποία αξιολογεί ως το ύψιστο καλό.
 
Πρώτ’ απ’ όλα, όπως όλοι γνωρίζουμε, κανείς δεν μπορεί να εργαστεί, να διασκεδάσει, να επιτύχει οτιδήποτε στη ζωή του, αν έχει καταβληθεί από άγχος. Γνωρίζουμε επίσης ότι το άγχος προκαλείται από την ανησυχία. Αν είσαι υπερβολικά φτωχός, ανησυχείς και αγχώνεσαι προσπαθώντας να βρεις τρόπους να επιβιώσεις. Αλλά ακόμα και αν έχεις όλα τα αγαθά του κόσμου, μπορεί να πέσεις στην παγίδα της απληστίας και να ανησυχείς καθημερινά μήπως τα χάσεις. Οι πολύ διάσημοι άνθρωποι ανησυχούν καθημερινά για τη διατήρηση της δόξας τους και αγχώνονται όταν εμφανιστεί κάποιος ικανότερος από αυτούς, κάποιος που μπορεί να τους πάρει τον «θρόνο». Και στις δύο αυτές περιπτώσεις η ευθυμία απουσιάζει από την ανθρώπινη ψυχή. Τότε, αναρωτιέται κανείς, πώς επιτυγχάνεται αυτή η γαλήνια κατάσταση ισορροπίας;
 
Οτιδήποτε και αν κάνεις κάντο με μέτρο! Απόλαυσε το φαγητό, τον έρωτα, τον πλούτο, ό, τι μπορείς να αποκτήσεις, αλλά μην ξεχνάς πως η υπερβολή θα ταράξει την εσωτερική σου ισορροπία. Την άποψη αυτή υποστήριζαν και ο Πλάτων και αργότερα ο Αριστοτέλης, σε αντίθεση με κάποιους άλλους φιλοσόφους που προτίμησαν τα άκρα του άκρατου ηδονισμού ή της ασκητικής ζωής χωρίς καμία απόλαυση. Ο Δημόκριτος ισχυρίζεται πως εύθυμη, και άρα ευτυχισμένη, ψυχή είναι μόνο εκείνη που διατηρεί το μέτρο. Αλλά πώς γνωρίζει κανείς πότε έχει ξεπεράσει το μέτρο; «Όταν κάποιος νιώθει μεγάλη ένταση και ανησυχία, σημαίνει πως έχασε το μέτρο και έφτασε στην υπερβολή», λέει ο Δημόκριτος. Αν, λοιπόν, έχετε τόσες πολλές ανεκπλήρωτες επιθυμίες, ώστε να χάνετε τον ύπνο σας ή να βρίσκεστε σε συνεχή εκνευρισμό, περιορίστε τις και προσπαθήστε ν’ απολαμβάνετε περισσότερο εκείνα που ήδη έχετε.
 
Κάθε φορά που περιορίζετε τις περιττές συγκινήσεις σε καταστάσεις υπερβολικής χαράς ή υπερβολικού πόνου, εκπαιδεύετε τον εαυτό σας προσαρμόζεται στις πραγματικές συνθήκες. Ο πόνος θα έρθει κάποια στιγμή για όλους· αντί να αναρωτιόμαστε «γιατί να συμβεί σε μένα αυτό», καλύτερα να αξιοποιήσουμε όση βοήθεια έχουμε για να τον αντιμετωπίσουμε. Και όταν έρθει η μεγάλη χαρά, ας μην υπερβάλουμε, σαν να πρόκειται να κρατήσει για πάντα. Γιατί όταν οι περιστάσεις αλλάξουν πάλι, δύσκολα θα αντέξουμε την μετάπτωση. Είναι αδύνατον να προσαρμόσουμε την πραγματικότητα στις προσδοκίες μας, μπορούμε όμως να πάρουμε την τύχη στα χέρια μας, λέει ο Δημόκριτος:
«Οι άνθρωποι δημιούργησαν την εικόνα της Τύχης για να δικαιολογήσουν τη δική τους αβουλία. Διότι η τύχη ελάχιστα αντιμάχεται τον συνετό, αλλά η οξυδερκής προνοητικότητα εξομαλύνει τα περισσότερα προβλήματα της ζωής».
 
Φυσικά, τα προβλήματα που καλείται ο καθένας να αντιμετωπίσει διαφέρουν και οπωσδήποτε ο αγώνας προσαρμογής για κάποιους θα είναι πολύ δυσκολότερος απ’ όσο για άλλους. Το νόημα όμως είναι να επιτύχει ο καθένας, ανάλογα με τις περιστάσεις του, την καλύτερη δυνατή ισορροπία και να μην αφήνει την ευτυχία του έρμαιο στους εξωτερικούς παράγοντες. Γιατί αν το κάνει αυτό, τότε επάνω στα προβλήματα που ήδη έχει προσθέτει άλλο ένα: χάνει την ελευθερία του.
 
Η επιχειρηματολογία του Δημόκριτου είναι ισχυρή και πειστική. Αυτό που πρωτίστως πρέπει κάποιος να επιδιώκει στη ζωή του είναι η ευθυμία, μία ευχάριστη, σταθερή κατάσταση ψυχής, η οποία του επιτρέπει να εξετάζει με προσοχή τις συνθήκες, να ελέγχει τις αντιδράσεις του όταν αλλάζουν οι περιστάσεις, να χαίρεται και να λυπάται με μέτρο, να είναι ο κύριος του εαυτού του, και άρα, ελεύθερος άνθρωπος που ξέρει ανά πάσα στιγμή τι κάνει και γιατί το κάνει.
 
Ο ίδιος ο Δημόκριτος πάντως, φαίνεται πως ωφελήθηκε πολύ από αυτή τη μέθοδο. Ο «γελαστός φιλόσοφος», όπως τον αποκαλούσαν οι συμπολίτες του, εξέπληξε τον κόσμο με τις γνώσεις που απέκτησε στα μαθηματικά, στη γεωμετρία, στην αστρονομία, στην ιστορία κι ένα σωρό άλλα κράτησε το μυαλό τους ελεύθερο από τις αγκυλώσεις της θρησκείας και της πολιτικής. Ταξίδεψε σε όλες τις σπουδαίες πόλεις της Μ. Ασίας, επισκέφτηκε φυσικά την Αθήνα, ίδρυσε στην πατρίδα του, τα Άβδηρα της Θράκης, μία σπουδαία σχολή, έγραψε 70 έργα (δυστυχώς διασώθηκαν ελάχιστα μόνο αποσπάσματα) κι έζησε εκατό περίπου χρόνια!

ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ Ν’ ΑΠΟΚΟΜΙΣΟΥΜΕ ΑΠΟ ΜΙΑ ΔΙΑΚΟΠΗ ΣΧΕΣΕΩΝ


partingΈνα διαζύγιο, ένας χωρισμός ή γενικά οποιαδήποτε διακοπή σχέσεων είναι μια δυσάρεστη εμπειρία που μπορεί να κρύβει πολλά μαθήματα.

Ν’ αναλύσουμε τη συμπεριφορά μας για να δούμε πώς συμβάλλαμε κι εμείς στη δημιουργία του προβλήματος. Δεν μπορεί να είμαστε 100% αθώοι. Ο άλλος αντανακλά κάτι που κρύβουμε μέσα μας.
 
Να μάθουμε ν’ αγαπάμε τον άλλο, ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά του, άσχετα αν συνεχίζουμε να ζούμε μ’ αυτόν ή όχι. Μπορούμε να εξακολουθήσουμε ν’ αγαπάμε αυτό το πρόσωπο, συνειδητοποιώντας συνάμα πως οι προσωπικότητές μας δεν ταιριάζουν για συμβίωση ή συνεργασία. Άλλοτε πάλι, μπορεί να είμαστε αναγκασμένοι να συζούμε με κάποιον, ενώ μέσα μας φωλιάζει η πίκρα και το μίσος.
 
Να διαπιστώσουμε ότι μπορούμε να ζήσουμε και χωρίς αυτό το πρόσωπο. Πολλές φορές πιστεύουμε πως δεν θα μπορέσουμε να ξανανιώσουμε ασφάλεια ή ευτυχία, τώρα που το άτομο αυτό έχει χαθεί για μας. Η ζωή όμως μας διδάσκει το αντίθετο. Ανακαλύπτουμε πως η ευτυχία, η ασφάλεια και η αγάπη είναι εσωτερικές καταστάσεις που βρίσκονται πάντοτε μέσα μας, αν δώσουμε στον εαυτό μας την ευκαιρία να το διαπιστώσει.
 
Ν’ αναπτύξουμε μεγαλύτερη εσωτερική δύναμη ώστε να νιώθουμε ικανοί ν’ αντιμετωπίσουμε οτιδήποτε φέρει στο δρόμο μας το παιχνίδι της ζωής. Να συνειδητοποιήσουμε πως είμαστε ικανοί και δυνατοί, όχι αδύναμοι κι εξαρτημένοι, όπως πιστεύαμε ως τώρα.
 
Να μεταβάλλουμε την εικόνα του εαυτού μας. Μπορεί ν’ ανακαλύψουμε πως ένα απ’ τα προβλήματα στη σχέση μας είναι το γεγονός πως δεν έχουμε αρκετά καλή ιδέα για τον εαυτό μας και έτσι δεν ελκύουμε το σεβασμό, την παραδοχή και την αγάπη του άλλου. Έτσι βρισκόμαστε, τώρα, αναγκασμένοι να δεχθούμε ν’ αγαπάμε και να σεβόμαστε τον εαυτό μας, για να μη δημιουργήσουμε ξανά το ίδιο πρόβλημα, στην επόμενη σχέση μας ή τη ζωή γενικά.
 
Να καθοδηγούμε τις ενέργειες μας σε μια πνευματική κατεύθυνση. Χάρις σ’ αυτή τη νέα σχέση, παύουμε να είμαστε ευάλωτοι και εξαρτημένοι από τους άλλους για το αίσθημα ασφαλείας και αγάπης που χρειαζόμαστε. Αντλούμε δύναμη, που ποτέ δεν μας εγκαταλείπει, ακόμα κι όταν αφήνουμε το φυσικό μας σώμα. Κάθε άλλη σχέση μοιάζει να τερματίζεται με την αναχώρηση της ψυχής από το φυσικό της φορέα και γι’ αυτό δεν είναι σταθερή πηγή ασφάλειας κι ευτυχίας.
 
Όταν ανακαλύψουμε ένα σταθερό σημείο ευτυχίας, ασφάλειας και αγάπης μέσα μας, τότε μόνο θα μπορέσουμε να προσφέρουμε άφοβα πραγματική αγάπη σε όσους μας πλησιάζουν. Τότε μόνο η αγάπη μας είναι ανεπιφύλακτη.

Δρόμος Ονείρων

Βαρέθηκα να συζητάω για όσα μου πελεκάνε τη ζωή, σαν τα τσεκούρια το ξερό ξύλο, καθημερινά, πόσο μάλλον να γράφω συνεχώς γι’ αυτά. Αλλάζω τροπάρι μέχρι νεωτέρας, να ξεφύγω λιγάκι, ρε παιδί μου, να δούμε παρέα ένα σκηνικό ομαλότητας.

Να κουβεντιάσουμε λίγο για τα όνειρά μας. Για εκείνα που κάναμε σαν παιδιά, αλλά και για αυτά που κάνουμε σήμερα σαν «μεγάλοι». Όταν το καλοσκεφτούμε νομίζω όλοι μας, μπορούμε να διακρίνουμε μέσα μας ακόμη την ίδια παιδικότητα που μας διέκρινε τότε. Όσο κι αν πιεζόμαστε, στην παραμικρή ευκαιρία, το μυαλό μας ξεφεύγει, πεταρίζει, ταξιδεύει σε άλλες εποχές, σε άλλα μέρη, σε άλλες συνθήκες.

Μπορεί πλέον, η αντίστοιχη απάντηση στην ερώτηση «τι θα κάνεις όταν μεγαλώσεις;» να αφορά το παρόν, ζόρι και την επόμενη μέρα, αλλά δεν παύει να αποτελεί αφορμή εκστρατείας! Αρκεί να το επιδιώκουμε και να το κυνηγάμε…

Κάνε την αφεντιά σου για λίγο πρωταγωνιστή σε μια ταινία που κουμαντάρεις εξολοκλήρου ο ίδιος. Εσύ διαλέγεις τον τόπο, το χρόνο, τα σκηνικά, τους συμπρωταγωνιστές και τους κομπάρσους, το σενάριο, τη φωτογραφία και τη μουσική και προπαντός, εσύ επιλέγεις το φινάλε. Για την ακρίβεια, επιλέγεις αν θα υπάρχει φινάλε ή αν θα έχει και συνέχεια…

Λες είναι σκληρή η πραγματικότητα και δεν υπάρχουν περιθώρια. Δίκιο έχεις, αλλά από τη στιγμή που σαν κοινωνία έχουμε αποφασίσει ότι παλεύουμε μόνο για την επιβίωσή μας και όχι για την αλλαγή της ζωής μας, γιατί να μην αφήσουμε ένα μικρό παραθυράκι στη φαντασία μας;

Μπορεί σαν παιδί, να έδωσα πολλές και διαφορετικές απαντήσεις στο «τί θα γίνω», οι οποίες να μην πραγματοποιήθηκαν ποτέ, αλλά υπήρξα τυχερός σε πολλές άλλες φαντασιακές αποκρίσεις.

Τυχερός, γιατί υπήρξαν και υπάρχουν άνθρωποι που με αγαπάνε ανυστερόβουλα και για τους άλλους, καλή καρδιά.

Τυχερός, γιατί πάντα φανταζόμουν πτυχία στα κάδρα, σπουδές και πανεπιστήμια, πράγματα που ακόμη έρχονται, έστω κι αν η ικανοποίηση είναι μόνο ηθική και ψυχική.

Τυχερός, ακόμη και για τον επιούσιο, διότι, δε θα πω ψέματα πως δε φανταζόμουν τη ζωή μου πιο άνετη, αλλά και μικρούλης ων δεν αναζητούσα ποτέ κάτι πολύ περισσότερο.

Κυριότερα, είμαι πραγματικά τυχερός, διότι πολλές φορές που αναπολώ πίσω τη ζωή μου και φέρνω εικόνες, ανθρώπους και στιγμές στο νου μου, δακρύζω γιατί περισσεύουν οι ξεχωριστές στιγμές.

Μπορεί να μην έφυγα, ηθελημένα και συνειδητά από τη χώρα, όπως φανταζόμουν παλιότερα κι έλεγα στο περιβάλλον μου, αλλά είμαι εδώ να παλέψω όσο μπορώ και να αναμένω πότε θα επιχειρήσουμε να ζήσουμε κι όχι να απλώς να επιβιώνουμε.

Δυστυχώς, δεν κατάφερα να φτάσω στο μουσικό εκείνο επίπεδο που επιθυμούσα από παιδί, κυρίως διότι δεν είμαι τόσο αντισυμβατικός, ώστε να αφιερώσω εξολοκλήρου τον εαυτό μου σε έναν τέτοιο σκοπό, και γιατί είναι βαριά η επαγγελματική καλογερική σε αυτό τον κλάδο.

Αυτά είναι ίσως τα μικρά και απλά, αλλά όρια στα όνειρά σου δεν μπορείς να βάλεις. Εκεί χωράνε και τα ιδανικά σου και τα πιστεύω σου. Χωράνε και οι έννοιες της τιμιότητας, της ισότητας, της δημιουργίας και μάλιστα όχι αφηρημένα. Δώσε τους πρόσωπο, σώμα κάνε τις φίλες σου, γνωστές σου, αγαπημένες σου. Πού ξέρεις, μπορεί κάποια στιγμή να θελήσεις εκτός από «τον ύπνο σου» να τα ζήσεις και στον ξύπνιο σου.

Εξακολουθώ να ονειρεύομαι, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, γνωρίζοντας πως τα περιθώρια πραγμάτωσης ονείρων και επιδιώξεων στενεύουν συνεχώς, αλλά όπως θα μου έλεγε ο μπάρμπας μου «μην είσαι μαλάκας, τσάμπα είναι»!

Ο Κένταυρος Χείρων και η κληρονομιά του στην επίτευξη της αυτογνωσίας. Προμηθέας και Ηρακλής

Τὸ μὲν εὔρημα θεῶν, Ἀπόλλωνος καὶ Ἀρτέμιδος, ἄγραι καὶ κύνες• ἔδοσαν δὲ καὶ ἐτίμησαν τούτῳΧείρωνα διὰ δικαιότητα.ὁ δὲ λαβὼν ἐχάρη τῷ δώρῳ καὶ ἐχρῆτο•
Έτσι ξεκινάει ο «Κυνηγετικός», το πρώτο εγχειρίδιο για το κυνήγι που γράφτηκε τον 5ο πχ αιώνα από τον Ξενοφών τον Αθηναίο. Σε ελεύθερη μετάφραση λέει:
«Τα κυνήγια και τα σκυλιά είναι δημιουργήματα των θεών, του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος. Τα παραχώρησαν τιμώντας των Χείρωνα για την δικαιοσύνη του. Όταν εκείνος τα έλαβε, ευχαριστήθηκε με τη δωρεά και την αξιοποιούσε.»

Παρακάτω ο Ξενοφώντας αναφέρει αυτούς που θήτευσαν κοντά στον Χείρωνα και έγιναν μαθητές του «στα κυνήγια και σε άλλα καλά ζητήματα»....

Ο κένταυρος Χείρων, γιος του Κρόνου και της νύμφης Φιλύρας είναι μια σημαντική μορφή της ελληνικής μυθολογίας, τόσο για τη σχέση του με τη θεραπεία και άλλες υπό διαμόρφωση φυσικές επιστήμες του αρχαίου κόσμου, όσο και για τη σχέση του με τη διδασκαλία των ηρώων. Υβριδική μορφή (όταν ο Κρόνος, που είχε ερωτευτεί την Φιλύρα, έγινε αντιληπτός από την σύζυγό του Ρέα, μεταμορφώθηκε σε άλογο,και αυτή η μεταμόρφωση έδωσε στον Χείρωνα την διφυή του μορφή)

Ο Χείρων είναι ένας θεϊκός γόνος που δεν γνώρισε την μητρική φροντίδα ούτε το πατρικό ενδιαφέρον. Ο Κρόνος έφυγε μετά την ένωσή του με την Φιλύρα κι η Φιλύρα εγκατέλειψε το μωρό όταν είδε την δυσμορφία του και απογοητευμένη ζήτησε να μεταμορφωθεί σε δέντρο, την φιλύρα.

Το μικρό παιδί περιφερόταν μόνο στα δάση του Πηλίου, όταν τον λυπήθηκε ο θεός Απόλλων κι έγινε θετός του πατέρας. Κοντά στον τρυφερό αυτόν θεό, ο Χείρωνας μεγάλωσε γνωρίζοντας την αγάπη, εκπαιδεύτηκε στην μουσική, στην θεραπεία, απέκτησε σοφία, το χάρισμα της προφητείας κι έγινε δάσκαλος ηρώων όπως του Ηρακλή, του Αχιλλέα, του Ορφέα, του Ιάσονα και του Πηλέα, του Αρισταίου αλλά και του Ασκληπιού.

Όπως όλοι οι κένταυροι και τα άλλα χιμαιρικά πλάσματα του μυθικού κόσμου, διακρίνεται από τους υπόλοιπους του είδους του για την προαιώνια σοφία που κατέχει. Παρουσιάζεται σε πολλούς μύθους, με σημαντικότερο αυτόν στον οποίο φέρεται να ήταν δάσκαλος του Αχιλλέα.

Ο Κένταυρος Χείρων διδάσκει τον Αχιλλέα της τέχνη της μουσικής
Η παρουσία του Χείρωνα, αντιθετική στο είδος του, κατείχε μια πλήρως διαφορετική έννοια. Με έναν πολύ πραγματικό τρόπο, ο Χείρων θα μπορούσε να θεωρηθεί η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα σε ό,τι αφορά στο συμβολισμό του κένταυρου στον ελληνικό κόσμο. Εκεί που οι άλλοι αντιπροσώπευαν την κτηνωδία και τον κίνδυνο του φυσικού κόσμου, ο Χείρων αντιπροσωπεύει την αφθονία και την ευλογία του, όπως φαίνεται από το γεγονός ότι δίδαξε σε διάφορους ήρωες τις εν δυνάμει αγαθοεργές δυνάμεις του φυσικού κόσμου –τις τέχνες της αστρολογίας, της βοτανικής, της θεραπείας, του κυνηγιού, της πολεμικής τέχνης, και της άσκησης των δικών τους εσωτερικών, φυσικών χαρισμάτων, δώρα των θεών μέσω κληρονομικής διαδοχής ή προστασίας. Και αφού τα «Θεία Δώρα» απλόχερα παραχωρούνταν σε κάποιους, έπρεπε μαζί με εκείνη την ευλογία να υπάρξει και η κατάλληλη εισαγωγή στην μαθητεία της καλλιέργειάς τους.

Είναι σημαντικό ίσως να σημειώσουμε εδώ ότι, όπως τα υπερφυσικά χαρίσματα έπρεπε να παραχωρηθούν από τους θεούς, έτσι επίσης χρειαζόταν και μια τυπική εισαγωγή στη μαθητεία, προκειμένου να προσφερθούν τα οφέλη της σοφίας του. Τους μαθητές του Χείρωνα τους έφερναν είτε οι θεοί ή προηγούμενοι μαθητές του, που γνώριζαν τη διδασκαλία του και είχαν φθάσει ως εκεί με θεϊκή παρέμβαση.

Ο Χείρων μόνος του γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ της φύσης και του πολιτισμού, λειτουργώντας ως αγωγός διαβίβασης εκείνων των ιδιοτήτων του φυσικού κόσμου που πιθανώς θα ωφελήσουν τον πολιτισμό με τις διδασκαλίες του. Η εγγενής γνώση του για τη μαγεία του φυσικού κόσμου μεταφέρθηκε στους διάσημους ήρωες-θεραπευτές μαθητές του, και μέσω αυτών, στον υπόλοιπο κόσμο.

Αντίθετα από τους άλλους Κενταύρους, ο Χείρων δεν κατάγεται από τους Λαπίθες. Όπως και άλλοι ολύμπιοι, ο Χείρων είναι παιδί του Κρόνου. Ωστόσο, δεν κατέχει κάποιο ιδιαίτερο βασίλειο όπως οι άλλοι θεοί. Δεν δρα μέσα σε ένα προαποφασισμένο εννοιολογικό πλαίσιο. Μοιάζει περισσότερο να είναι απλά ένα τμήμα –ένα ουσιαστικό τμήμα- του κόσμου, που μπορεί να ενώσει κάποια ρήγματα στις λογικές αλληλουχίες της εικόνας που έχουμε για τη δημιουργία.

Αυτή φαίνεται να είναι και η πλέον ενδιαφέρουσα από τις σύγχρονες απόψεις για τη λειτουργία της μαγείας, όπως την ανέπτυξε ο Ιταλός ανθρωπολόγος de Μartino, που ερμηνεύει σε μεγάλο βαθμό την ανάγκη των αρχαίων λαών να διαμορφώνουν και να ερμηνεύουν τις λογικές ανακολουθίες του περιβάλλοντος κόσμου με τρόπο μαγικό.

Ο Χείρωνας εμφανίζεται σαν δάσκαλος μιας εποχής κατά την οποία όπως και σε άλλους πολιτισμούς περιγράφεται, εσωτερικοί δάσκαλοι έρχονταν από τη θάλασσα για να διδάξουν την ανθρωπότητα. Είναι μισός Θεός και μισός άνθρωπος ή μισός άνθρωπος και μισό ζώο, συμβολισμοί που δείχνουν τη μάχη επικράτησης της συνείδησης πάνω στο χάος και τη μη λογική. Πρόκειται για μια πολύ σημαντική μορφή της ελληνικής μυθολογίας τόσο για τη σχέση του με τη θεραπεία και άλλες υπό διαμόρφωση φυσικές επιστήμες του αρχαίου κόσμου, όσο και για τη σχέση του με τη διδασκαλία των ηρώων.

Ο Χείρων κατέχει μια εγγενή γνώση του φυσικού κόσμου και αυτή καλείται να περάσει δια της διδασκαλίας στους μαθητές του και φυσικά στον Ασκληπιό. Και η διφυής του μορφή, έτσι όπως ακριβώς την περιγράφει ο Απολλόδωρος, ενέχει μαζί με την σοφία (μορφή ανθρώπινη) και την αγριότητα της φύσης (άλογο). Όμως την ευγενή αγριότητα που λειτουργεί θετικά στην περίπτωση του Χείρωνος, που αν μη τι άλλο έρχεται μέσω της διφυούς του μορφής να «γεφυρώσει» το χάσμα ανάμεσα στην φύση και τον άνθρωπο (πολιτισμό), μέσω της διδασκαλίας διαβιβάζει τις ιδιότητες του φυσικού κόσμου προς ωφέλεια του ανθρώπου (πολιτισμού). Έτσι ο Ασκληπιός διδάσκεται από τον σοφό Κένταυρο την ιατρική, κληρονομικό χάρισμα εκ του πατρός του Απόλλωνος.

Η Θέτις παίρνει από τον Κένταυρο Χείρωνα τον Αχιλλέα


Εδώ να σημειώσουμε πως ενώ ο Απόλλων είναι ο Θεός της θεραπείας εν τούτοις δίνει τον γιο του στον Χείρωνα να τον διδάξει. Διαπιστώνουμε λοιπόν την αναγνώριση της υπεροχής προς το «αρχέγονο» αφού ο Χείρων προϋπήρξε των Θεών του Ολύμπου. Όλοι οι μαθητές του Χείρωνος διδάσκονταν το κυνήγι. Μέσω αυτού επιτύγχαναν πρωτίστως την άσκηση του σώματος, την παρατήρηση της φύσης και τις ευεργετικές επιδράσεις της. Έτσι διαπλάθονταν τα σώματα εύρωστα, αλλά και ο νους οξύνονταν από την παρακολούθηση των θηραμάτων κυρίως δε την παρατήρηση της φύσεως, όπως προείπαμε. Πολύ δε περισσότερο ο Ασκληπιός που ως γιατρός έπρεπε πρώτα ο ίδιος να είναι υγιής και δυνατός. Το όνομα του από μόνο του προδίδει την ιδιότητά του. Το μέγα ετυμολογικό αναφέρει:

“Ο Κένταυρος από της δια των χειρών θεραπείας της εν ταις χειρουργίαις και ριζοτομίαις”.

Σε ένα ποίημα του Πινδάρου συναντάμε: “Ο Χείρων με τη βαθιά του γνώση τον Ιάσονα δίδαξε στη λίθινη κατοικία του και τον Ασκληπιό μετά από αυτόν και του δίδαξε την τέχνη τη θεραπευτική με χέρια ευγενικά. Στους στίχους 378-390 “Ορφέως Αργοναυτικά”, από τον Ι.Πασσά, διαβάζουμε: “…Φίλοι μου, βλέπετε τον προεξέχοντα λόφο της κορυφής, ο οποίος είναι κατάσκιος εις το μέσον του βράχου, όπου εντός σπηλαίου κατοικεί ο Χείρων, που είναι ο περισσότερο δίκαιος από όλους τους Κενταύρους, οι οποίοι ανετράφησαν εις την Φολόην και εις τας αποκρήμνους κορυφάς της Πίνδου.

Αυτός (ο Χείρων) έχει την φροντίδα δια την δικαιοσύνην και δια να παρέχει φάρμακα προς θεραπεία των ασθενών άλλοτε πάλι κρούων εις τα χέρια του την κιθάραν του Φοίβου ή τη λιγυρόφωνον φόρμιγγα του Ερμού τη φκιασμένην από όστρακον χελώνης, φανερώνει εις όλους τους περίοικους δίκαια έργα.

Δια τούτο βέβαια η Θέτις, που έχει ωραία πόδια, παρέλαβε και στην αγκαλιά της και τον ιδικόν μου υιόν, ενώ ήτο νήπιον που είχε γεννηθή προς ολίγου και ανέβη εις το Πήλιον το κινησίφυλλο βουνό και τον παρέδωσε εις το Χείρωνα, δια να τον περιβάλλη με αγάπην και να τον ανατρέφη καλώς και με επιμέλεια…”

Ανεξάρτητα από τις αλλαγές στις λεπτομέρειες της εκπαίδευσης, ο πυρήνας της σχέσης μεταξύ του Χείρωνα και των μαθητών του παρέμεινε ο ίδιος. Ανεξάρτητα από την ηλικία κατά την οποία τους εμπιστεύονταν σε εκείνον, και ανεξάρτητα από το επίπεδο γνώσης που κατόρθωναν -είτε επρόκειτο να ζήσουν στην ερημιά, να αποβάλλουν τον ανθρώπινο μανδύα και να αναλάβουν μια θέση στον κόσμο ως κυνηγοί, όπως ο Αχιλλέας ή ο Ακταίων, είτε να χρησιμοποιήσουν τα άφθονα δώρα του φυσικού κόσμου ως θεραπευτές, ή να διαβάσουν το μέλλον στα άστρα ή με άλλα μέσα όπως ο Αρισταίος- ανεξάρτητα από όλα αυτά, φαινόταν ως μαγεία, ισόμετρη με το επίπεδο δεξιοτήτων των ατόμων που απάρτιζαν τον περιβάλλοντα κοινωνικό ιστό.

Ο Χείρων ήταν πλέον ένα είδος αρχέτυπου που ενοποιούσε και αιτιολογούσε τούτη τη μαγική γνώση. Μια γνώση που ήλθε από τους θεούς, αφού ήταν γιος του Κρόνου, και χρησιμοποιήθηκε από τον Ηρακλή για την ολοκλήρωση των άθλων του ή από τον Προμηθέα για τη διεύρυνση της ανθρώπινης γνώσης.

Η σχέση εμποτιζόταν επίσης με τη μαγεία για έναν ακόμα απλό λόγο -την κοινωνική πεποίθηση των Ελλήνων στο προκαθορισμένο και τη μοίρα.

Εκείνοι που εκτελούσαν μεγάλους άθλους, ήταν προκαθορισμένο να το κάνουν.

Γεννούνταν από θεότητες, που τους περνούσαν τις μαγικές τους ικανότητες. Αυτές οι ικανότητες ενδυναμώνονταν με την εκπαίδευση που λάμβαναν, και τους επέτρεπε να εκμεταλλεύονται πλήρως τα χαρίσματά τους. Τούτη η εκπαίδευση ήταν δυνατή εξαιτίας της «μαγικής» τους σύνδεσης με τη θεότητα, εκπαίδευση που αποκαθιστούσε τις σιωπηλές «μαγικές» δυνατότητες πάνω τους μέσω της γνώσης, επιτρέποντάς τους να αποκτήσουν φυσικές δυνάμεις ανεξήγητες και θαυμαστές.

Αυτή είναι άλλωστε και η ουσία της μαγείας στο εννοιολογικό της πλαίσιο.

Η βαθύτερη γνώση, που προωθείται βαθιά μέσα στο μέλλον, έως ότου γίνει αποδεκτή από το σύνολο της ανθρώπινης διάνοιας. Η εκπαίδευση του Χείρωνα ήταν κατάλληλη, γιατί ήταν αποκλειστική -και παρεχόταν μόνο σε εκείνους που αποδεικνύονταν άξιοι της εξαιτίας των προγόνων τους. Ήταν επίσης κατάλληλη, γιατί ήταν αποτελεσματική.

Τούτο το παρατήρησε ο Νικολό Μακιαβέλι περίπου δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα, όταν είπε:
«Υπάρχουν δύο τρόποι να μάχεσαι, μέσω του νόμου και μέσω της δύναμης.

Ο πρώτος τρόπος ταιριάζει στον άνθρωπο και ο δεύτερος στα θηρία. Αφού, όμως, ο πρώτος τρόπος είναι ανεπαρκής, πολύ συχνά γίνεται αναγκαίο να καταφύγει κανείς στον δεύτερο. Για αυτό ο πρίγκηπας χρειάζεται να γνωρίζει να χρησιμοποιεί και τους δύο τρόπους και τον ανθρώπινο και τον θηριώδη.

Οι συγγραφείς της αρχαιότητας δίδασκαν τούτο το μάθημα αλληγορικά, όταν αφηγούνταν πώς ο Αχιλλέας και πολλοί άλλοι αρχαίοι πρίγκιπες στέλνονταν για διδασκαλία στον Χείρωνα τον κένταυρο. Έχοντας για δάσκαλο ένα πλάσμα μισό ανθρώπινο και μισό θηρίο σημαίνει ότι μαθαίνει κανείς πώς να χρησιμοποιεί τη μία και την άλλη φύση, και ότι η μία δίχως την άλλη δεν μπορεί να διαρκέσει».

Και, τελικά, ήταν κατάλληλη εξαιτίας του ανθεκτικού στο χρόνο συμβολισμό του Χείρωνα –η αξία της γνώσης για χάρη της γνώσης, ακόμα και αν μπορούσε να μεταδοθεί μόνο στους λιγοστούς που επέβαλε ο αριστοκρατικός χαρακτήρας της αρχαιοελληνικής κοινωνίας.

Τούτος ο συμβολισμός φαίνεται με σαφήνεια στο θάνατο του Χείρωνα.

Ο θάνατος του αθάνατου Χείρωνα προήλθε από τη σύγκρουση αυτών των δύο κόσμων του φυσικού και του πολιτισμένου, το αποτέλεσμα μιας σύγκρουσης μεταξύ του είδους του, των άλλων κενταύρων, και του τελευταίου μαθητή του, του Ηρακλή.

Κατά τη διάρκεια της μάχης, όταν προσέτρεξαν στην προστασία του οι άλλοι κένταυροι για να αποφύγουν την οργή του Ηρακλή, ο Χείρων χτυπήθηκε από ένα βέλος του μαθητή του, βέλος εμποτισμένο στο αίμα της Λερναίας Ύδρας. Κατά σύμπτωση το ίδιο αίμα θα προκαλέσει και το θάνατο του ίδιου του Ηρακλή μέχρι να ολοκληρωθεί ο κύκλος του αίματος στο πρόσωπο του Προμηθέα.

Ο Χείρων δεν μπορούσε να θεραπευτεί μόνος του από την αγωνία του δηλητηρίου της Ύδρας και την ίδια στιγμή ήταν ανίκανος να πεθάνει με φυσικό τρόπο, όντας αθάνατος. Ζήτησε από τον Δία να τον απαλλάξει από την αθανασία του, αλλά ακόμα και ο θάνατός του υπηρέτησε ένα σκοπό στην υπηρεσία της γνώσης.

Με το θάνατό του απελευθέρωσε ένα άλλο σύμβολο της γνώσης από τα δεσμά του -τον Προμηθέα, τον Τιτάνα που έδωσε στους ανθρώπους τη φωτιά.

Ο Προμηθέας καταδικάστηκε σε αιώνια φυλάκιση και αιώνιο βασανιστήριο «έως ότου κάποιος θεός να γίνει διάδοχός του, να αναλάβει τους βασάνους του Προμηθέα και να κατέβει στον σκοτεινό Άδη και τις σκιές του Τάρταρου».

Τούτη η ακολουθία γεγονότων ενδυνάμωσε τον συμβολικό τριπλό δεσμό του Ηρακλή προς τον Χείρωνα, του Χείρωνα προς τον Προμηθέα και τελικά του Προμηθέα προς τον Ηρακλή και το κλείσιμο του κύκλου.

Τούτος ο δεσμός απεικονίζει αρχικά:

την αγριότητα του ανθρώπου της φύσης,

κατόπιν τη γέφυρα ανάμεσα στον άνθρωπο και τη γνώση της φύσης

και τέλος την απελευθέρωση του ανθρώπου μέσω του συμβόλου της μελλοντικής γνώσης.

Ο θάνατος του Χείρωνα απομάκρυνε την ανάγκη μιας εξωτερικής δια μεσότητας ανάμεσα στη φυσική και την πνευματική ύπαρξη.

Από αυτό το σημείο και μετά τούτο τον ρόλο τον παίζει η ανθρώπινη ψυχή.

Ακόμα και στο θάνατό του ο σοφός κένταυρος άφησε πίσω μια τεράστια κληρονομία για την ανθρωπότητα.

Την κληρονομιά της αυτογνωσίας και των θυσιών που απαιτεί η επίτευξή της

Αγάπη, σε χάιδευα και με έγδερνες. Πως τόλμησες;

Δε μου κάνει εντύπωση.
Ό,τι πίστεψα με πρόδωσε, ό,τι κράτησα με άφησε, ό,τι πάλεψα με νίκησε. Ό,τι θέλησα με αρνήθηκε, ό,τι αγάπησα με πλήγωσε, δεν μου κάνει εντύπωση.
Τώρα που μπορώ να επιστρέφω ως πρώην θύμα στον τόπο του εγκλήματος, χωρίς να φοβάμαι μήπως οι αναμνήσεις βγάλουν μαχαίρια και μου επιτεθούν, παίζω την κάθε σκηνή σε επανάληψη με το νου καθαρό, παρατηρώ τις στιγμές με τα μάτια στεγνά.
Εξετάζω τους θύτες μου, όλοι έχουν κι από ένα όνομα, μια ταυτότητα, δραματικό ρόλο στις εξελίξεις, μα το πρόσωπό τους δεν μπορώ να το διακρίνω, είναι πάντα θολό.

Δε μου κάνει εντύπωση.
Θολό ήταν και το βλέμμα τους, βουβά τα λόγια τους, οι υποσχέσεις τους κενές. Έρχονταν άδειοι και έφευγαν γεμάτοι, κι εγώ έδινα, έδινα και νόμιζα πως γέμιζα όσο κι αυτοί. Όμως όχι. Δεν γεμίζει το κενό με κενό, μόνο τα διάφανα βλέμματα κοιτάζουν στ’αλήθεια, τα λόγια έχουν φωνή και οι υποσχέσεις αξία.

Βλέπω κομμάτια από την καρδιά μου σκορπισμένα στα σημεία.
Θυμώνω. Το θάρρος που δεν είχα τότε, τώρα μου περισσεύει. Τους πιάνω έναν-έναν από το γιακά και τους ανακρίνω.
Γιατί;

Φίλε, εγώ στερούμουν για να έχεις κι εσύ με έκλεβες.
Αγάπη, σε χάιδευα και με έγδερνες.
Άνθρωπε, σε σεβόμουν και με χλεύαζες
Όνειρο σε έστηνα και με γκρέμιζες.
Πώς τολμήσατε;

Δεν απάντησε κανείς. Δεν μου έκανε εντύπωση, σκιές ήταν, πρόσωπα θολά, δεν μιλάνε οι σκιές. Τίναξα τα χέρια μου από πάνω τους και τους άφησα να σωριαστούν πάνω στα λάφυρά τους. Και μόνο τότε, όταν άρχισα να μαζεύω την καρδιά μου κομμάτι-κομμάτι από τη λεία τους, τότε άρχισε να διακρίνεται η μορφή τους – κι αν κάτι μου έκανε εντύπωση, ήταν που μου έμοιαζαν τόσο.
Γιατί ό,τι πίστεψα δεν με πίστεψε, ό,τι κράτησα δεν με κράτησε, ό,τι πάλεψα δεν πάλεψε για μένα. Ό,τι θέλησα, δεν με θέλησε το ίδιο κι ό,τι αγάπησα, δεν με αγάπησε αρκετά. Κι όσο αρνούμουν να το δω, όσο επέμενα να μοιράζω την καρδιά μου στο κενό, γινόμουν από θύμα, ο μεγαλύτερός μου θύτης.

Ένας θύτης που δεν θα επέστρεφε ξανά στον τόπο του εγκλήματος.

Ο Μονόκερος

Μυστηριώδες Πλάσμα με Κοχλιώδες Κέρατο

Μοναχικός και άγριος, ο Μονόκερος είναι το πιό φευγαλέο πλάσμα τής Φύσης.

Τον κυνηγούν για τις ιαματικές ιδιότητες τού κέρατου του, όμως σπάνια τον πιάνουν, και μάλιστα ζωντανό.

Ο αρχικός Μονόκερος τής Ινδίας ήταν ένα άγριο πλάσμα σε μέγεθος αλόγου.

Είχε δυνατές οπλές, άσπρο σώμα, βαθυκόκκινο κεφάλι και μπλέ μάτια.

Το κέρατό του ήταν λευκό στη βάση, μαύρο στη μέση και κατακόκκινο στην κορυφή.

Σύμφωνα με την μαρτυρία τού Κτισία τού Κνιδίου, αυτό το ζώο ήταν τόσο δυνατό και γρήγορο, πού ο μόνος τρόπος για να πιαστεί ήταν να το περικυκλώνουν οι κυνηγοί την ώρα που βρισκόταν με τα μικρά του.

Επειδή δεν άντεχε να τα αφήσει ανυπεράσπιστα και να φύγει, πέθαινε παλεύοντας να τα σώσει.

Αυτό το τέρας συχνά συγχέεται με τον ρινόκερο.

Υπάρχει κι ένα άλλο είδος Μονόκερου, πού είναι όμορφος και πράος, μικρότερος στο μέγεθος, ολόλευκος, με γένι τράγου, λεπτά πόδια και διχαλωτές οπλές.

Στο μέτωπό του φυτρώνει ένα μακρύ, όμορφο, κοχλιώδες κέρατο.

Πιστεύεται ότι ήταν ένα από τα ζώα τού Κήπου τής Εδέμ.

Το κέρατό του καθαρίζει μολυσμένα νερά.

Συλλαμβάνεται μονάχα με έναν τρόπο: όταν υποτάσσεται στην αθώα γοητεία μιάς νεαρής παρθένας και γίνεται εξαιρετικά ευάλωτος



Το πολύτιμο κέρατο τού Μονόκερου ήταν πάντοτε περιζήτητο.

Οι ιαματικές του ιδιότητες το έκαναν να αξίζει το βάρος σε χρυσάφι.

 Οι αγοραστές τής σκόνης από τριμμένο κέρατο Μονόκερου – το καλύτερο αντίδοτο για δηλητηριάσεις και αρρώστιες – δοκιμάζουν τη γνησιότητά της ως εξής: φτιάχνουν έναν κύκλο με αυτή τη σκόνη και μέσα του βάζουν μιά αράχνη.

Εάν η αράχνη παραμείνει μέσα στον κύκλο, τότε η σκόνη θεωρείται γνήσια.

Ο Μονόκερος απεικονίζεται στην τέχνη από την αρχαιότητα, σε μεσοποταμιακά ειλητάρια, στα ζωολόγια, σε μεσαιωνικούς τάπητες και αναγεννησιακούς πίνακες.

 Έχει, επίσης, δώσει το όνομά του σε έναν αστερισμό στο Βόρειο ουρανό.

Ελπίζω να είστε κι εσείς τυχεροί και κάποια στιγμή να δείτε έναν... κάποτε...

Λεύκα η κόρη του Ήλιου

Γνωρίζετε ποια είναι η σχέση της λεύκας, του γνωστού μας ψηλού και υγρόφιλου δένδρου με το Φαέθοντα, το γιο του Ήλιου και της Κλυμένης;

Ας θυμηθούμε πώς εκτυλίχθηκε η υπόθεση:
Διαβάζοντας τις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου, μαθαίνουμε ότι ο Φαέθων, όταν επιβεβαίωσε το γεγονός ότι ο Ήλιος ήταν ο πατέρας του, τον έπεισε να του επιτρέψει να οδηγήσει το άρμα του για μια μέρα. Ο Φαέθων ανέβηκε στο τέθριππο του Ήλιου και άρχισε να πιέζει τα άλογα να καλπάζουν γρήγορα, αψηφώντας τις συμβουλές του πατέρα του. Κάποια στιγμή πλησίαζε επικίνδυνα τη γη και τότε ο Δίας για να αποτρέψει καταστροφή της γης, τον κεραυνοβόλησε και τον γκρέμισε στον Ηριδανό ποταμό.

Οι αδελφές του οι Ηλιάδες απαρηγόρητες έκλαιγαν ώσπου στο τέλος οι θεοί τις λυπήθηκαν και τις μεταμόρφωσαν σε λεύκες, ενώ τα δάκρυά τους έγιναν κεχριμπάρια! Οι Ηλιάδες ήταν ή τρεις: Αιγιάλη, Αίγλη και Αιθερία ή πέντε: Ηλία, Μερόπη, Φοίβη, Αιθερία και Διωξίππη
Εκτός από τον Οβίδιο στις Μεταμορφώσεις και τον Υγίνο στις Fabulae, π μύθπς ενέπνευσε και τον Αισχύλο που έγραψε μια τραγωδία με θέμα τις Ηλιάδες, η οποία όμως δε σώζεται.
Έτσι λοιπόν οι λεύκες τα πανύψηλα αργυρόφυλλα δένδρα είναι οι κόρες του Ήλιου και αδελφές του Φαέθοντα!

Η αρχαία ελληνική ονομασία της λεύκας είναι Αχερωίς ή Αίγειρος.
Η ονομασία Αχερωίς αιτιολογείται από έναν άλλο μύθο. Κατ’ αυτόν η Λεύκη ήταν κόρη του Ωκεανού. Την ερωτεύθηκε ο Άδης και την πήρε στο βασίλειό του και όταν πέθανε, τη μεταμόρφωσε σε δέντρο, την αργυρόλευκη ή αργυρόφυλλη λεύκα.

Η λεύκα λοιπόν λέγεται ότι ήταν δένδρο του ΑΔΗ που ευδοκιμούσε και στις όχθες του ΑΧΕΡΟΝΤΑ, καθώς και το κυπαρίσσι.
Χαρακτηριστικό είναι ότι επάνω στα χρυσά ελάσματα που τοποθετούσαν οι ορφικοί στους νεκρούς υπήρχαν επιγραφές που άρχιζαν με τις λέξεις: «Ευρήσεις Αϊδαο δόμοις ενδέξια κρήνην παρ’ δ’ αυτή λευκήν εστηκυίαν κυπάρισσον».

Ονομαστή στη μυθολογία είναι και η Λεύκα του Δία, έξω από το Ιδαίο άντρο, ένα μυθικό ιερό δέντρο στην Κρήτη κάτω από το οποίο λέγεται ότι γεννήθηκε ο Δίας. Αυτό το δέντρο ήταν το μοναδικό του είδους που έφερε καρπούς, ενώ όλα τα άλλα έχαναν τους καρπούς τους πριν ωριμάσουν. Εκεί στη σπηλιά αυτή και κάτω από την σκιά της λεύκας μεγάλωσε ο Δίας.
Κάτω από αυτό το δένδρο ο Μίνωας πήρε από τους θεούς τους νόμους. Ο Θεόφραστος μας πληροφορεί ότι εκεί γίνονταν και θυσίες.

Στους νόμους του Πλάτωνα αναφέρεται ότι υπάρχει ένα φαρδύ μονοπάτι με δέντρα που οδηγούσε από την Κνωσό μέχρι στο σημείο που φύτρωνε η «Λεύκα».
Έχουμε μαρτυρία και από τον Παυσανία : «οι Ηλείοι συνηθίζουν να χρησιμοποιούν για τις θυσίες στον Δία μόνο ξύλα λεύκας και όχι άλλου δένδρου. Και μου φαίνεται πως προτιμούν τη λεύκη όχι για κανένα άλλο λόγο παρά μόνο επειδή ο Ηρακλής την έφερε από την Θεσπρωτία. Ακόμα νομίζω πως και ο ίδιος ο Ηρακλής, όταν έκανε θυσία για τον Δία στην Ολυμπία χρησιμοποιούσε ξύλα λεύκης. Τη λεύκη ο Ηρακλής τη βρήκε να φύεται κοντά στον ΑΧΕΡΟΝΤΑ, τον ποταμό της ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ, και λένε πως γι’ αυτό ο Όμηρος την ονομάζει ΑΧΕΡΩΙΔΑ».

Και η ρωμαϊκή μυθολογία συσχετίζει τον Ηρακλή με τη λεύκα (populus alba), θεωρεί δηλαδή ότι ήταν αφιερωμένη στον Ηρακλή. Ο ήρωας, επιστρέφοντας από την Ισπανία μετά τον άθλο του Γηρυόνη, έφθασε στη Ρώμη και έπεσε κοιμηθεί. Ένας ληστής, ο Κάκος γιός του Ήφαιστου του έκλεψε βόδια. Ο Ηρακλής όμως κατάφερε και τον σκότωσε στη σπηλιά του λόφου Αβεντίνο που ήταν κατάφυτος από λεύκες.

Άλλος μύθος λέει ότι ο Ηρακλής επέστρεψε από τον Άδη, αφού νίκησε τον Κέρβερο, στεφανωμένος με κλαδιά λεύκας. Τα δύο χρώματα της λεύκας συμβολίζουν τη λατρεία των χθόνιων θεών. Η σκούρα πλευρά είναι ο Κάτω Κόσμος και η φωτεινή ο κόσμος των ζωντανών.
Η άλλη ονομασία της λεύκας «Αίγειρος» αναφέρεται στον Όμηρο και στο Σοφοκλή, ο οποίος τη χαρακτηρίζει ως υδατοτρεφή.

Στην Οδύσσεια (Κ 510) επίσης, η Αίγειρος αναφέρεται ως άκαρπος και καρποφόρος και χαρακτηρίζεται ως δένδρο του Κάτω Κόσμου.
μακραί τ' αἴγειροι καὶ ἰτέαι ὠλεσίκαρποι
Και ο Αριστοτέλης γνώριζε ότι η λεύκα ήταν ένα δίοικο δένδρο, δηλαδή άλλο φυτό ήταν αρσενικό και άλλο θηλυκό.

Ο Βιργίλιος μας δίνει πληροφορίες για την καλλιέργεια του δένδρου και ο Οράτιος εξυμνεί τις όμορφες λεύκες που στολίζουν τις όχθες των ποταμών.

Η λεύκα, φυλλοβόλο δένδρο με λευκό κορμό γύρω στα 30μ. ύψος, ανθεκτικό και στην ατμοσφαιρική ρύπανση, αλλά και στις συνθήκες των παραθαλάσσιων περιοχών, είναι καλλωπιστικό δένδρο ιδανικό για δενδροστοιχίες. Προτιμά τα υγρά μέρη. Τα φύλλα της έχουν χρώμα ανοικτό πράσινο στην επάνω πλευρά, ενώ στην κάτω ασημί με χνουδωτή επιφάνεια. Χαρακτηριστικός είναι και ο ανοιχτόχρωμος φλοιός σε λευκό ασημί χρώμα με σκούρες κηλίδες.

Στην Ελλάδα τα γνωστότερα είδη είναι:
- η Λεύκη η λευκή (Populus alba) ή αργυρόφυλλη, με άσπρο φλοιό. Τα φύλλα της αποτελούν τροφή για την άγρια πανίδα. Το ξύλο της χρησιμοποιείται στη βιομηχανία κυτταρίνης, είναι επίσης κατάλληλο για διακόσμηση, γιατί χαράσσεται εύκολα. Ο Οβίδιος αναφέρει ότι ο Πάρις ερωτευμένος με την Οινώνη σκάλιζε το όνομά της σε όλες τις λεύκες.
- η Λεύκη η μέλαινα (Populus nigra). Χρησιμοποιείται ευρέως στην ιατρική, στην παραγωγή αυξητικής ορμόνης για μοσχεύματα, περιορισμένα στη μαγειρική και για χαμηλής ποιότητας ξυλοκατασκευές. Είναι ιδανικά φυτά για ανεμοφράκτες.
- η Λεύκη η τρέμουσα που φυτρώνει στις ορεινές και υγρές περιοχές της Ελλάδας.

Οι φαρμακευτικές ιδιότητες της λεύκας είναι : Αντιφλεγμονώδης δράση, αντισηπτική, στυπτική, διουρητική, αντιπυρετική και παυσίπονη. Ο φλοιός του κορμού της όπως και της ιτιάς περιέχει σαλικίνη. Χρησιμοποιείται για ρευματο-αρθρίτιδες, στομαχικές διαταραχές , ανορεξία.

Παπατζήδων και κοπτοραπτούδων το ανάγνωσμα· τας θύρας τας θύρας εν σοφία πρόσχωμεν

Είναι αλήθεια πως ορισμένοι από τους επονομαζόμενους «προφήτες» ή «προφητεύσαντες», ήταν πολύ συγκεκριμένοι στις «προφητείες» τους, με αποτέλεσμα φυσικά να διαψευστούν οικτρά.
Επειδή όμως οι χριστιανοί ισχυρίζονται πως οι «προφήτες» λένε ό,τι λένε μετά από «θεία φώτιση», τα πράγματα μπερδεύονται όταν οι προφητείες αποδεικνύονται μπαρούφες. Είτε η θεία φώτιση δεν υπήρχε, είτε ο προφήτης έλεγε ό,τι του κατέβαινε, είτε και τα δύο. Τι γίνεται τότε; Απλό! Παίρνουμε τις «προφητείες» του «προφήτη», προσθέτουμε μερικά πράγματα και περιμένουμε εκ νέου να εκπληρωθούν.

Ας ρίξουμε μια ματιά στην προφητεία περί Κωνσταντινούπολης που λέει ο όσιος Αντρέας ο Σαλός (τιμάται από την Εκκλησία στις 28 Μαΐου)*, όπως καταγράφτηκε από τον Νικηφόρο πρεσβύτερο Κωνσταντινούπολης και υπάρχει στο πρωτότυπο (Νικηφόρου Πρεσβυτέρου «Βίος του Οσίου Ανδρέα του διά Χριστόν Σαλού», PG 111, 1863, σελ. 853):
Ο μακάριος (δηλ. ο Σαλός) είπεν: Περί της πόλεως ημών γίνωσκε, ότι μέχρι της συντελείας του αιώνος, το οιονούν έθνος ουδαμόν φοβηθήσεται· ου γαρ μη παγιδεύσει αυτήν τις, ή παραλήψεται, μη γένοιτο· κεχάρισται γαρ αυτήν τη Θεοτόκω και ουδείς αρπάσει αυτήν από των τιμίων χειρών αυτής. Έθνη γαρ πολλά δώσουσι τα τείχη αυτής και τα κέρατα αυτών συντρίψωσι εν αισχύνη αναχωρούντα, δόματα δε και πλούτον πολύν παρ' αυτής κομιζόμεθα.
Ο όσιος Αντρέας λέει ξεκάθαρα πως η Κωνσταντινούπολη δεν πρόκειται να πέσει στα χέρια άλλων στον αιώνα τον άπαντα, γιατί τη φυλάει η Παναγία. Πολλοί θα προσπαθήσουν να την πάρουν αλλά θα συντριβούν στα τείχη της και θα αποχωρήσουν ντροπιασμένοι. Εκεί τελειώνει και η προφητεία περί άλωσης. Την Κωνσταντινούπολη την άλωσαν οι Τούρκοι (και μάλιστα με την πολύτιμη συνδρομή τών ιερωμένων)· η προφητεία διαψεύστηκε· τέλος της ιστορίας.

Επειδή όμως δεν είναι δυνατόν (κατά τους χριστιανούς) ένας όσιος να λέει μπαρούφες, η παραπάνω οικτρά διαψευσθείσα προφητεία, έπρεπε να...ανακατασκευαστεί. Έτσι, με την ευγενή συμβολή των πλαστογράφων, η παραπάνω προφητεία άλλαξε τελείως μορφή και παρουσιάζεται σήμερα στους χριστιανούς ανακατασκευασμένη. Άλλωστε είναι γνωστή η ευπιστία αλλά και η έλλειψη ερευνητικού πνεύματος αυτών που πιστεύουν σε...«προφητείες».

Ας δούμε τώρα και τη νεότερη έκδοση της προφητείας (η οποία είναι «πόνημα», πιθανότατα του «άγιου» Νικόδημου του Αγιορείτη), όπως αυτή παρουσιάζεται στο βιβλίο «Ο βίος του οσίου Ανδρέα» (έκδ. της Ι.Μ. Παρακλήτου, σελ. 171) και στην οποία...έχουν προστεθεί ορισμένα πράγματα:
Η Πόλις αυτή, αποκρίθηκε ο μακάριος, που κατέχει τα πρωτεία ανάμεσα σε πολλές άλλες πόλεις και έθνη, θα μείνει απόρθητη και ελεύθερη. Τη φυλάει η Θεοτόκος «εν τη σκέπη των πτερύγων της», και με τις πρεσβείες της θα παραμείνει άτρωτη. Πολλά έθνη θα πολιορκήσουν τα τείχη της, αλλά η δύναμίς τους θα συντριβή, και θ’ αναχωρήσουν ντροπιασμένα. Απ’ αυτή θα πλουτίσουν πολλοί και θα απολαύσουν τα αγαθά της.

Ωστόσο κάποια προφητεία λέει ότι θα την αλώσουν οι Αγαρηνοί και θα σφάξουν με το μαχαίρι τους πλήθους λαού. Εγώ όμως πιστεύω ότι θα εισορμήσει και το ξανθό γένος, του οποίου η ονομασία αρχίζει από το δέκατο έβδομο γράμμα της αλφαβήτου (Ρ). Θα μπει λοιπόν και θα κατακόψει, και θα στρώσει τους αμαρτωλούς στο έδαφος. Αλλοίμονό του όμως από τα δύο ομογενή έθνη. Τα όπλα τους θα είναι γρήγορα σαν τον άνεμο, και καταστροφικά σαν κοφτερό δρεπάνι, που κόβει το θέρος τα γεννήματα. Τα όπλα αυτά δεν θα αναχαιτίζονται, αλλ’ όμως μετά θα διαλύονται.
Ολόκληρη η δεύτερη παράγραφος αποτελεί ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΗ ΠΡΟΣΘΗΚΗ στην «προφητεία» του όσιου Ανδρέα και προστέθηκε για λόγους συμβατότητας της προφητείας με τα γεγονότα και φυσικά για λόγους «αληθοφάνειας» του «προφήτη» και εγκυρότητας της «φώτισης» που υποτίθεται ότι είχε. Σε κανένα σημείο της «προφητείας» του ο όσιος Ανδρέας (που πιάνει περίπου 10 σελίδες, καθώς αναφέρεται σε διάφορα εσχατολογικά) δεν μιλάει για ξανθό γένος, για δέκατο έβδομο γράμμα ή για οτιδήποτε άλλο σχετίζεται με την Κωνσταντινούπολη.

Και μια και συζητάμε για πλαστογραφίες, θα πρέπει να σημειώσουμε πως οι χριστιανικές ιστοσελίδες (απολογητές, ΟΟΔΕ, ιστοσελίδες μοναστηριών), έχουν φυσικά την «αναθεωρημένη» έκδοση προς τους πιστούς τους, θεωρώντας βέβαιο πως ό,τι και να τους πούνε, αυτοί θα το καταπιούν. Άλλωστε, το κριτικό πνεύμα και η «έρευνα της γραφής» απουσιάζει από τον πιστό, κι αυτό είναι μάλλον κάτι που το γνωρίζουν αυτοί που τους σερβίρουν τη μασημένη τροφή, έτοιμη προς κατάποση. Από την άλλη, είναι λύπης άξιο πως κάποιοι πιστοί ανέχονται να τους κοροϊδεύουν κατάμουτρα και όχι μόνο να μην αντιδρούν, αλλά να είναι χαρούμενοι γι' αυτό.

Η προφητεία αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους χριστιανούς καθώς πάνω της βασίστηκαν ένα σωρό επόμενες ασυναρτησίες, από του ανύπαρκτου Αγαθάγγελου** μέχρι τον Παΐσιο.

Μετά την εμφάνιση με παρόμοιο τρόπο των «προφητειών» του Κοσμά του Αιτωλού, ξεπήδησε ένα άνευ προηγουμένου προφητολογικό εσχατομάνι και γέμισε βιβλία (και τσέπες) εις βάρος των αφελών πιστών, οι οποίοι όχι μόνο ανέχονται να τους κοροϊδεύουν στα μούτρα οι επιτήδειοι αλλά είναι και περήφανοι γι' αυτό.
------------------
* Ενδεικτικό απόσπασμα από τον βίο του «οσίου»: «Ο Όσιος Ανδρέας, ο διά Χριστόν σαλός, καταγόταν από την Σκυθία και έζησε κατά τους χρόνους του αυτοκράτορα Λέοντος ΣΤ' του Σοφού (886 - 912 μ.Χ.). Από παιδική ηλικία είχε πουληθεί ως δούλος σε κάποιον πρωτοσπαθάριο και στρατηλάτη της Ανατολής, ονομαζόμενο Θεόγνωστο, άνδρα ενάρετο και ευσεβή, ο οποίος τόσο αγάπησε τον μικρό Ανδρέα, ώστε τον μεταχειρίστηκε ως υιό του, φροντίζοντας για την επιμελή και θεοσεβή μόρφωση αυτού. Τον Ανδρέα είλκυαν περισσότερο από κάθε άλλο τα ιερά γράμματα και ιδιαίτερα οι Βίοι και τα Μαρτύρια των αγωνιστών της χριστιανικής πίστεως. Τέτοιος υπήρξε ο ζήλος του προς αυτά, ώστε αποκλήθηκε «σαλός» (=μωρός, τρελός), διότι ο ζήλος του αυτός τον ωθούσε πολλές φορές στο να υπομένει εμπαιγμούς, ταπεινώσεις και βαριές ύβρεις και να προβαίνει σε διαβήματα που κρίνονται ως ανισόρροπα και εκκεντρικά. Αλλά εκείνος υπέμενε τους εξευτελισμούς, παρηγορούμενος από το ότι πολλές φορές πετύχαινε να επαναφέρει στην ευθεία οδό παραστρατημένες υπάρξεις».

** Οι «προφητείες» του Αγαθάγγελου που έκαναν λόγο για το «ξανθό γένος» που θα κατέβαινε από το βορρά και θα ελευθέρωνε τους Έλληνες, παρουσιάστηκαν σε έντυπη μορφή το 1751 σε ένα βιβλίο γραμμένο από τον Αρχιμανδρίτη Αδριανουπόλεως Θεόκλητο Πολυείδη, που υποτίθεται ότι ήταν η μετάφραση του πρωτοτύπου από τη λατινική. Σύμφωνα με το βιβλίο αυτό, κάποιος μοναχός, ονόματι Ιερώνυμος Αγαθάγγελος, είδε ένα όραμα το 1279 στη Σικελία όπου ήταν μοναχός και με βάση το «όραμα» αυτό, ο Αγαθάγγελος έγραψε το βιβλίο με τις «προφητείες» του στα ελληνικά, κατόπιν μεταφράστηκαν στα λατινικά και από τα λατινικά ο Πολυείδης το ξαναμετάφρασε στα ελληνικά. Φυσικά, δεν υπάρχει κανένα πρωτότυπο του 1279 ούτε στα ελληνικά ούτε στα λατινικά. Ούτε Αγαθάγγελος υπήρξε ποτέ, ούτε προφητείες έγραψε ποτέ. Κανείς μέχρι το 1751 δεν έχει ακούσει για τον τύπο αυτό ή για τις «προφητείες» του και κανείς δεν αναφέρει οτιδήποτε γι' αυτόν. Οι υποτιθέμενες προφητείες του γραμμένες το 1279, στην πραγματικότητα είναι εξιστόρηση γεγονότων που έχουν ήδη συμβεί και αποτελούν προϊόντα κατασκευασμένα στη ρωσική αυλή που δημοσιεύθηκαν το 1751. Ο Νίκος Ροτζώκος (καθηγητής νεότερης ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο) και ο Διονύσης Τζάκης (καθηγητής ιστορίας στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού), σε άρθρο τους στην εφημερίδα τα ΝΕΑ (23 Αυγούστου 2000) λένε για τις υποτιθέμενες «προφητείες» του Αγαθάγγελου και τη σχέση τους με την καταστροφή των Ορλώφ: «Τέτοιες προφητείες, που την εποχή εκείνη αφορούσαν το "ξανθό γένος" και θεματοποιήθηκαν ως "προφητείες του Αγαθάγγελου, τις διέδιδαν ιδίως κληρικοί και μοναχοί, που συχνά ήταν απόστολοι της ρωσικής πολιτικής». Ουσιαστικά, οι «προφητείες» της εποχής κατασκευάζονταν στη Ρωσία, αποδίδονταν σε προγενέστερους ανύπαρκτους «προφήτες» και ο σκοπός τους ήταν η προώθηση των ρωσικών πολιτικών συμφερόντων. Οι «προφητείες» του Αγαθάγγελου έχουν ιδιαίτερη σημασία γιατί ενέπνευσαν δύο από τους κορυφαίους «προφήτες» του αιώνα μας: Τον Καντιώτη, που μας πρόσφερε τις «προφητείες» του Κοσμά και τον Παΐσιο, που με βάση τις «προφητείες» του Αγαθάγγελου, διατύπωσε τις δικές του (όπως τουλάχιστον ισχυρίζονται οι διάφοροι βιβλιέμποροι που καταγράψανε τις «σοφίες» του σε βιβλίο). Λέει για παράδειγμα ο Αγαθάγγελος στο Α΄ κεφάλαιο των "χρησμών" του στη σελίδα 9: «Έμεινα ως αναίσθητος λίθος από της λύπης, και πεσών καταγής μετά μεγάλου ολολυγμού και δακρύων, έκλαιον τον βυζαντινόν αφανισμόν» και στη σελίδα 8: «Κωνσταντίνος ήρξατο και Κωνσταντίνος απολέσει της Ανατολής το Βυζαντινόν Βασίλειον». Ο όρος «βυζαντινός» δεν υπήρχε το 1279 που υποτίθεται ότι γράφτηκαν οι προφητείες. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά 300 χρόνια μετά, το 1562. Προφανώς ο Θεόκλητος Πολυείδης, που έγραψε στην πραγματικότητα τις «προφητείες» τo 1751, δεν το γνώριζε αυτό (οι καλόγεροι δα δεν φημίζονταν και για τη μόρφωσή τους) και χρησιμοποίησε τον όρο αυτό για να περιγράψει την Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.

Ο χάρτης του σώματος που δείχνει ποιες επαφές και πότε... επιτρέπονται

Είναι ένα συχνό δίλημμα. Συναντάτε κάποιον στον δρόμο και μέσα σε δευτερόλεπτα πρέπει να αποφασίσετε αν θα κάνετε χειραψία ή αν θα τον φιλήσετε στο μάγουλο. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και όταν θέλετε να ακουμπήσετε κάποιον: τον πιάνετε στον ώμο ή από το χέρι;

Επειδή, λοιπόν, προκύπτουν ένα σωρό διλήμματα, οι επιστήμονες δίνουν απαντήσεις και είναι άκρως διαφωτιστικές.

Σε... χάρτες του σώματος απεικονίζονται οι «κόκκινες» γραμμές και εκείνες που είναι αποδεκτές.

Οπως φαίνεται, οι γυναίκες είναι πιο αυστηρές απ' ό,τι οι άνδρες, όσον αφορά το άγγιγμα κάποιου αγνώστου. Το μεγαλύτερο μέρος του σώματος για τις γυναίκες είναι απαγορευμένο για κάποιον μη οικείο, ενώ στους άνδρες είναι άβολο.



Στην έρευνα του Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης σε 1.500 άτομα σε πέντε χώρες (Βρετανία, Φινλανδία, Γαλλία, Ιταλία και Ρωσία), οι Βρετανοί παρουσιάζονται να μην «τρελαίνονται» για αγγίγματα. Οι Ιταλοί και Φινλανδοί παρουσιάζονται πιο άνετοι. Γεγονός πάντως είναι πως σε γενικές γραμμές τα αποτελέσματα ήταν παρόμοιο σε όλες τις χώρες που μελετήθηκαν.

Ο καθηγητής Ντουνμπάρ, κορυφαίος εξελικτικός ψυχολόγος, τόνισε πως η επαφή βοηθά στην διατήρηση των σχέσεων, καθώς εκκρίνονται ενδορφίνες, οι ορμόνες που μας κάνουν χαρούμενους.
«Το άγγιγμα είναι κάτι καθολικό. Ο πολιτισμός είναι εκείνος που καθορίζει πως τον βιώνουμε και πως ανταποκρινόμαστε», αναφέρει και συνεχίζει:
«Ακόμη και στην εποχή των κινητών και των κοινωνικών μέσων, το άγγιγμα εξακολουθεί να είναι σημαντικό στην δημιουργία και την διατήρηση δεσμών μεταξύ των ανθρώπων».

Στον παρακάτω «χάρτη» βλέπουμε πόσο άνετα είναι τα αρσενικά και τα θηλυκά με το άγγιγμα σε διάφορα μέρη του σώματος. Με κίτρινο είναι το «άνετα» και με μαύρο το «άβολα». Δείχνει τη μεταβολή, που υπάρχει, από διαφορετικούς ανθρώπους, όπως φίλοι, συγγενείς, συνεργάτες και άγνωστοι.

Πότε ξεκίνησε η ζωή στο Σύμπαν

Σύμφωνα με μία νέα έρευνα τα 15 εκατομμύρια χρόνια που ακολούθησαν τη Μεγάλη Έκρηξη ίσως να ήταν αρκετά ώστε το Σύμπαν να αναπτύξει τις απαραίτητες συνθήκες για την εμφάνιση ζωής.

Η ιδέα πως το Σύμπαν είναι έτσι ρυθμισμένο ώστε να επιτρέπει την ανάπτυξη ζωής καλείται ανθρωπική αρχή και απασχολούσε ανέκαθεν τους επιστήμονες, αφού πέρα από επιστημονικές έχει και φιλοσοφικές προεκτάσεις.

Εμπνευστής της ιδέας είναι ο αστροφυσικός Άμπραχαμ Λεμπ, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Χάρβαντ, ο οποίος προσπάθησε να απαντήσει σε ένα από τα πιο καίρια ερωτήματα της αστροβιολογίας με μια διαφορετική προσέγγιση.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη ζωής θεωρείται πως είναι η παρουσία νερού σε υγρή μορφή. Η ιδέα αυτή εξελίχθηκε στην έννοια των κατοικήσιμων περιοχών, ζώνες δηλαδή γύρω από άστρα στις οποίες οι πλανήτες περιέχουν νερό σε υγρή μορφή και τα κατάλληλα χημικά στοιχεία για το σχηματισμό οργανικών ενώσεων.

Τα τελευταία χρόνια όμως έχει διαπιστωθεί πως υπάρχουν και άλλοι μηχανισμοί πέρα από την ακτινοβολία των άστρων που μπορούν να δημιουργήσουν τις συνθήκες για να υπάρχει υγρό νερό, όπως ενέργεια από ραδιενεργές διασπάσεις, ή η εσωτερική θερμότητα του πλανήτη (γεωθερμία).

Ο Λεμπ προχώρησε ένα βήμα παραπέρα υποστηρίζοντας πως και η θερμότητα από την ίδια τη Μεγάλη Έκρηξη θα πρέπει να δημιούργησε σε κάποια στιγμή στην ιστορία τους Σύμπαντος τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να το μετατρέψει ολόκληρο σε κατοικήσιμη ζώνη.

Η ακτινοβολία από τη Μεγάλη Έκρηξη αποκαλείται κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου, και σήμερα έχει θερμοκρασία περίπου 3 βαθμών Κέλβιν (-270ο C), στο παρελθόν όμως ήταν πολύ πιο ενεργή. Σύμφωνα με το Λεμπ, όταν το Σύμπαν είχε ηλικία 15 εκατομμυρίων ετών (σήμερα είναι 13,7 δισεκατομμυρίων ετών) η ακτινοβολία υποβάθρου θα πρέπει να είχε θερμοκρασία μεταξύ 273 και 300 βαθμών Κέλβιν (0-30ο C), γεγονός που θα επέτρεπε την έναρξη των χημικών διαδικασιών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ενώσεις με την ικανότητα της αναπαραγωγής.

Ένα πρόβλημα στον παραπάνω συλλογισμό είναι η ύπαρξη άλλων απαραίτητων βαρύτερων στοιχείων τόσο νωρίς στην ιστορία του Σύμπαντος. Στην αρχή το Σύμπαν αποτελούταν κυρίως από υδρογόνο και ήλιο, ενώ τα βαρύτερα στοιχεία παράχθηκαν στο εσωτερικό των άστρων. Ο Λεμπ όμως υποστηρίζει πως τα αρχέγονα άστρα ήταν εξαιρετικά βραχύβια, αφού με μάζα δεκάδες ή και εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου, κατανάλωναν τα καύσιμά τους με «βουλιμία», έχοντας μέσο όρο ζωής τα 3 εκατομμύρια χρόνια, κάτι που σημαίνει πως τα βαρύτερα στοιχεία θα ήταν παρόντα όταν το Σύμπαν ήταν 15 εκατομμυρίων χρόνων.

Εάν υπάρχει όντως περίπτωση για ανάπτυξη ζωής στο Σύμπαν 10 δισεκατομμύρια χρόνια πριν από τη ζωή στη Γη, παραμένει πολύ δύσκολο το ενδεχόμενο η όποια ζωή να επιβίωσε την περαιτέρω μείωση της θερμοκρασίας του Σύμπαντος τα επόμενα εκατομμύρια χρόνια, καθώς η εξέλιξη απαιτεί μεγαλύτερους χρόνους από τα κατακλυσμικά φαινόμενα που θα πρέπει να λάμβαναν χώρα τότε.

Η ιδέα πως το Σύμπαν είναι έτσι ρυθμισμένο ώστε να επιτρέπει την ανάπτυξη ζωής καλείται ανθρωπική αρχή και απασχολούσε ανέκαθεν τους επιστήμονες, αφού πέρα από επιστημονικές έχει και φιλοσοφικές προεκτάσεις. «Η πιθανότητα να άρχισε η χημεία της ζωής στο Σύμπαν μόνο 15 εκατομμύρια χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη είναι επιχείρημα κατά της εξήγησης της ανθρωπικής αρχής», δήλωσε σχετικά ο Λεμπ.

Επαναστατικό δορυφορικό ηλιακό συλλέκτη θέλει να κατασκευάσει η NASA

space_solar_panelΟι ενεργειακές ανάγκες της Γης όλο και αυξάνονται και είναι σαφές ότι τα ορυκτά καύσιμα δεν θα μπορούν για πολύ να τις καλύπτουν. Καταρχάς υπάρχει το πρόβλημα της ρύπανσης και των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που συνεπάγεται η χρήση τους. Επιπλέον όμως τίθεται και το ζήτημα του κόστους εξόρυξης τους το οποίο όλο και μεγαλώνει.
 
Ο διαστημικός συλλέκτης θα παράγει ηλιακή ενέργεια και θα την στέλνει στη Γη με δέσμες μικροκυμάτων
 
Ανάμεσα στις λύσεις που έχουν προταθεί λοιπόν είναι η χρήση δορυφόρων ως σταθμών παραγωγής ενέργειας από το διάστημα. Κάτι σαν ηλιακοί συλλέκτες δηλαδή αλλά με πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες.
Παρά τα πλεονεκτήματα όμως αυτών των σχεδίων, υπάρχουν αρκετά εμπόδια με σημαντικότερο το μέγεθος της αρχικής επένδυσης. Ευτυχώς όμως το Artemis Innovation Management Solutions με έδρα την Καλιφόρνια προτείνει μια άλλη προσέγγιση στο θέμα η οποία φιλοδοξεί να λύσει τα προβλήματα αυτά.
 
Πρόκειται για το SPS-ALPHA (Solar Power Satellite via Arbitrarily Large PHased Array) που έχει μάλιστα λάβει και σχετικό βραβείο ως μια πρακτική αντιμετώπιση των εμποδίων που υπάρχουν σε μια τέτοια προσπάθεια.
 
Έτσι, η NASA χρηματοδοτεί την έρευνα αυτή για την ανάπτυξη ενός γιγάντιου ηλιακού συλλέκτη που θα βρίσκεται στο Διάστημα, θα «μαζεύει» από εκεί την ηλιακή ακτινοβολία, θα τη μετατρέπει σε ενέργεια και θα τη στέλνει στη Γη. Τα σχέδια που έδωσε στη δημοσιότητα η NASA δείχνουν μια κατασκευή που θα μοιάζει με ποτήρι κοκτέιλ όπως αυτά που σερβίρεται η μαργαρίτα.
 
Το «ποτήρι» συλλέκτης
Η κεντρική ιδέα είναι η κατασκευή ενός ηλιακού συλλέκτη ο οποίος δεν θα αποτελείται από μια ενιαία συστοιχία ηλιακών κυψελών αλλά από χιλιάδες κυρτούς καθρέπτες που θα κινούνται συνέχεια ώστε να διασφαλίζεται ότι μαζεύουν τη μέγιστη δυνατή ποσότητα ακτινοβολίας. Ο διαστημικός συλλέκτης θα κινείται με τρόπο παρόμοιο με τους διαστημικούς δορυφόρους σε τροχιά γύρω από τον ήλιο. Θα συλλέγει την ηλιακή ακτινοβολία, θα τη μετατρέπει σε ενέργεια και θα τη στέλνει με τη μορφή μικροκυμάτων (σε δέσμες) σε εργοστάσια παραγωγής ενέργειας στη Γη τα οποία στη συνέχεια θα τη διανείμουν στους καταναλωτές.
 
Ενεργειακός δορυφόρος
Ο ηλιακός δορυφόρος έχει λάβει την κωδική ονομασία SPS-ALPHA και δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η κατασκευή του είναι υλοποιήσιμη.
 
«Είναι μια επαναστατική, βιομιμητική προσέγγιση ((αντιγραφή δηλαδή μεθόδων που συναντάμε στη φύση)) στον τομέα της διαστημικής ηλιακής ενέργειας. Αν τελικά επιτευχθεί η δημιουργία του θα ανοίξει τον δρόμο για τη δημιουργία γιγάντιων κατασκευών που θα αποτελούνται από δεκάδες χιλιάδες μέρη τα οποία θα μπορούν να παράγουν και να μεταδίδουν ασύρματα δεκάδες ή και χιλιάδες megawatts ηλεκτρικής ενέργειας τόσο στη Γη όσο και σε διαστημικές αποστολές» αναφέρει ο John Markins, επικεφαλής της εταιρίας Artemis Innovation Managment Solutions στις ΗΠΑ.

H πρώτη ελκτική ακτίνα ήχου γίνεται πραγματικότητα

elktiki-aktinaΕρευνητές στη Βρετανία κατάφεραν να δημιουργήσουν την πρώτη στον κόσμο ελκτική ακτίνα ήχου, η οποία μπορεί να ανυψώσει και να μετακινήσει αντικείμενα χρησιμοποιώντας ηχητικά κύματα. Κάτι τέτοιο έως τώρα υπήρχε μόνο στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας.

Οι ερευνητές των πανεπιστημίων του Μπρίστολ και του Σάσεξ, καθώς και της εταιρείας Ultrahaptics, με επικεφαλής τον καθηγητή πληροφορικής Σριράμ Σουμπραμανιάν, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature Communications», χρησιμοποίησαν μια συστοιχία 64 μικροσκοπικών ηχείων για να δημιουργήσουν μεγάλης έντασης ηχητικά κύματα.
Η ελκτική ακτίνα περιβάλλει ένα αντικείμενο με ήχο και δημιουργεί γύρω του ένα πεδίο δύναμης, ένα είδος ακουστικού ολογράμματος, το οποίο μπορεί -ανάλογα με την ένταση του ήχου που βγαίνει από τα ηχεία- να κρατήσει ένα αντικείμενο αιωρούμενο στον αέρα, να το μετακινήσει ή ακόμη και να το περιστρέψει.

Οι ελκτικές ακτίνες έχουν χρησιμοποιηθεί συχνά από συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας στα βιβλία τους και έγιναν διάσημες από την ταινία «Σταρ Τρεκ».

elktiki-aktina

Η δημιουργία της ηχητικής ελκτικής ακτίνας μπορεί μελλοντικά να βρει διάφορες πρακτικές εφαρμογές, όπως για την μεταφορά ευαίσθητων αντικειμένων, χωρίς να υπάρχει επαφή με ανθρώπινα χέρια ή μηχανήματα.

Επίσης, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί στην ιατρική, π.χ. σε μικροχειρουργικά εργαλεία.

Η εταιρεία Ultrahaptics, συνιδρυτής της οποίας είναι ο Σουμπραμαριάν, είναι κορυφαία στον κόσμο στην τεχνολογία της «ανέπαφης αφής», που δημιουργεί την μαγική εμπειρία του να νιώθεις κάτι χωρίς να το αγγίζεις.


Η συγκλονιστική ιστορία του «Mικρότερου Δεκανέα του Kόσμου»

mikroteros dekaneus tou kosmouΕν καιρώ πολέμου είναι πολλά αυτά που λαμβάνουν χώρα τα οποία υπό κανονικές συνθήκες θα ήταν αδιανόητα.

Συγκλονιστική είναι και η ιστορία του μικρού πολεμιστή, Αναστάσιου Χαραλαμπόπουλου. Ο οποίος το 1940 έφυγε με το πατέρα του και κατατάχθηκε στον πόλεμο.

Την ιστορία του «μικρού Αναστάσιου Χαραλαμπόπουλου» την αφηγείται ο Έλληνας Υφυπουργός Τύπου σε δήλωση του στην γαλλόφωνη εφημερίδα Messager d” Athenes.

Να σημειωθεί ότι και άλλες εφημερίδες της εποχής φαίνεται να έδωσαν χώρο από το πρωτοσέλιδο τους στον μικρό Αναστάσιο Χαραλαμπόπουλο, όπως ήταν και η εφημερίδα «Ακρόπολις», η οποία αναφέρθηκε στον 13χρονο πολεμιστή με το τίτλο «Ο Μικρότερος δεκανεύς του Κόσμου» (παρακάτω).
prwth selida

Η δήλωση του Υφυπουργού Τύπου κάτω από την φωτογραφία του μικρού παιδιού στην «Messager d” Athenes 11.12.1940»: “Ο μικρός Αναστάσιος Χαραλαμπόπουλος που έφυγε με τον πατέρα και προήχθη σε δεκανέα δι’ εξαίρετους υπηρεσίας.”

Μέσα σε ένα τραίνο που μετέφερε στρατιώτες, όταν έφτασε στην Κοζάνη, βρέθηκε ένας πιτσιρίκος ανάμεσα στις αποσκευές. Δήλωσε ότι ήθελε να πάει στον πόλεμο μαζί με τον πατέρα του που βρισκόταν μεσ’ στο τραίνο και ότι τίποτε στον κόσμο δεν θα τον έπειθε να γυρίσει σπίτι του. Ο πατέρας τον πήρε στο λόχο του! Σύντομα ο Αναστάσης δέχτηκε το βάπτισμα του πυρός.

Πολέμησε με τους μεγάλους και τον έβαλαν στην πρώτη γραμμή, την ημέρα που μπήκαν στην Κορυτσά. Αργότερα, ένα κρυολόγημα υποχρέωσε τον μικρό να αφήση τον λόχο του για να αναπαυθή σε ξενοδοχείο της πόλεως.

Μια νύχτα ξύπνησε από ένα θόρυβο,που ερχόταν από το διπλανό δωμάτιο.Δεν άργησε να καταλάβει ότι ένα ραδιόφωνο βρισκόταν σε λειτουργία. Χωρίς να πει λέξη και χωρίς να κάνει θόρυβο στοίβαξε μπροστά στην πόρτα της ύποπτης κάμαρας όσα μπορούσε περισσότερα έπιπλα.

Κατόπιν έτρεξε για να ξυπνήσει τους ενοίκους. Λίγα λεπτά αργότερα ένας ιταλο-αλβανός κατάσκοπος βρισκόταν στα χέρια των αρμοδίων και ύστερα από λίγες ώρες ο Αναστάσιος Χαραλαμπόπουλος, γιος του Αλέξανδρου, 13 ετών, διοριζόταν δεκανέας.

28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940: ΜΙΑ «ΕΘΝΙΚΗ» ΕΠΕΤΕΙΟΣ

Σπάνιο ηχητικό υλικό από το σχόλιο του Μάνου Χατζηδάκι για το «Όχι» του Μεταξά και την 28η Οκτωβρίου.
«Γιατί είπε το «Όχι» ο Μεταξάς αφού θαύμαζε τον άξονα και κυβερνούσε με τον τρόπο του χιτλερικού εθνικοσοσιαλισμού; Αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά, οι πιέσεις, οι Άγγλοι, τα ανάκτορα κλπ. Μπορεί κανείς να ερωτηθεί: Και αν λέγαμε ναι; Πάλι στα ίδια θα ήμασταν. Ένα δυο χρόνια υπό συμμαχική επιστασία – μήπως δεν ήμασταν πέντε και δέκα χρόνια κάτω από αυτούς; – και ύστερα μέσα στη συμμαχία και τέλος στην ευρωπαϊκή κοινότητα. Άσε και εκείνη την μεταπολεμική ψευδαίσθηση που μας την καλλιεργούσαν και οι πρώτες μεταπολεμικές κυβερνήσεις ότι ήμασταν και οι πρωταγωνιστές του πολέμου, οι περιούσιοι των συμμάχων. Πιστεύαμε στο τέλος σαν τον Καραγκιόζη πως εμείς σκοτώσαμε τον καταραμένο όφι. Μεθύσαμε από δόξα που μόνοι μας χαρίσαμε στους εαυτούς μας. Για άλλη μια φορά νίκησαν οι Χίτες, οι κουτσαβάκιδες, οι ταγματασφαλίτες, οι βασανιστές και οι μέλλοντες Μιχαλόπουλοι και οι Κουρήδες. Αυτή είναι η 28η Οκτωβρίου».
28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940: ΜΙΑ «ΕΘΝΙΚΗ» ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΝΤΡΟΠΗΣ
Η Ελλάδα έρμαιο της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής.
Μύθος η εκούσια «ηρωική» εμπλοκή μας στο αιματοκύλισμα.
«Με αυτόν τον πανταχού παρόντα μηχανισμό των πληροφοριών και την επιρροή των σχολείων στους απροστάτευτους εγκεφάλους των ανηλίκων μελών του πληθυσμού μπορεί κανείς να εξαπατήσει ακόμα και έξυπνους ανθρώπους σε βαθμό, που να πανηγυρίζουν για την ίδια τη θανατική καταδίκη τους.» (Ε.Α. Ράουτερ «Η κατασκευή υπηκόων» εκδόσεις Αιγόκερως, Αθήνα 1982)
Επί επτά δεκαετίες καταβάλλεται αδιάκοπη προσπάθεια από τους προπαγανδιστικούς μηχανισμούς του νεοελληνικού κρατιδίου (κυρίως από τη σχολική εκπαίδευση) να παρουσιαστεί η είσοδος της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως αναπόφευκτη, αλλά και η ένταξή της στο συμμαχικό συνασπισμό ως δική της επιλογή βασισμένη στο «δίκαιο» και στον «ανθρωπισμό». «Επιλογή», που αντιφάσκει με το αναπόφευκτο της εισόδου της στον πόλεμο: μας λένε δηλαδή, ότι η Ελλάδα επέλεξε κάτι, που ήταν αναπόφευκτο να μην το επιλέξει.
Η πραγματικότητα βέβαια είναι τελείως διαφορετική. Μια χώρα «προστατευόμενη» (δηλ. προτεκτοράτο) είναι εξ ορισμού αδύνατον να ασκεί αυτόβουλη εξωτερική (ή άλλη) πολιτική, παρά μόνο στον βαθμό, που αυτή δεν θα θίγει τα συμφέροντα των «προστατών» της. Αυτόβουλη πολιτική ασκούν ως γνωστόν μόνο οι «protectors», ποτέ οι «protected». Κατ’ αυτό τον τρόπο η είσοδος και συμμετοχή της «προστατευόμενης» Ελλάδας σε έναν τέτοιας έκτασης πόλεμο είναι αστείο να ερμηνεύεται ως η εκούσια «ηρωική» άρνηση μιας «μικρής πλην ένδοξης» χώρας να «υποταχθεί» στον κάθε «εισβολέα». Γιατί η «μικρή πλην ένδοξη» αυτή χώρα ήταν προ πολλού υποταγμένη, όταν ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η «αντίστασή» της δεν διεξήχθη, παρά μόνο στα προδιαγεγραμμένα πλαίσια αυτής της υποταγής.
Νεοελλάδα 1828-1949: Έρμαιο της Βρετανικής Αυτοκρατορίας
Είναι γνωστό, ότι από ιδρύσεώς του το νεοελληνικό κρατίδιο άρχισε να τελεί υπό την υψηλή επίβλεψη, «προστασία», «καθοδήγηση» κ.λπ. της Βρετανίας, η τσαρική Ρωσία παρά τις προσπάθειές της δεν κατάφερε να αποσπάσει την χώρα στη δική της σφαίρα επιρροής, ενώ η Γαλλία, λόγω των εσωτερικών της κοινωνικών προβλημάτων και συγκρούσεων καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα ουσιαστικά παραιτήθηκε από κάθε αποικιοκρατικό «δικαίωμα» στην Ελλάδα.
Δεν συνέβη απολύτως τίποτα στη νεοελληνική ιστορία από το 1828 μέχρι το 1949, που να μην διεξήχθη υπό την στενή επιτήρηση της εμπειρότατης βρετανικής διπλωματίας: Ο ερχομός του Καποδίστρια, η εγκαθίδρυση της βαυαρικής βασιλείας και των διαδόχων, τα προδιαγεγραμμένα φιάσκα, όπως αυτό του 1922, η παραχώρηση μέρους της Μακεδονίας στην Ελλάδα, η συμμετοχή της Ελλάδας στις δύο παγκόσμιες συρράξεις έγιναν εν γνώσει των ηγεσιών της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, με τη (φανερή ή μη) έγκρισή τους και για τους σκοπούς της αποικιοκρατικής εξωτερικής τους πολιτικής.
Άλλωστε η Βρετανία υπήρξε ο γενικός «μπάστακας» σε όλη τη Μεσόγειο τουλάχιστον μέχρι το 1956, όταν υποχώρησε από το Σουέζ (τον ρόλο της συνεχίζουν έκτοτε οι Η.Π.Α.) Σε αυτά τα, οριοθετημένα από τη Βρετανία πλαίσια η Ελλάδα είχε αναλάβει έναν απολύτως καθορισμένο ρόλο στην ανατολική Μεσόγειο: έπρεπε να είναι τόσο μόνο δυνατή, όσο χρειάζεται για να δημιουργήσει προβλήματα σε ενδεχόμενη ρωσική ή άλλη κάθοδο στη Μεσόγειο, αλλά και τόσο αδύναμη, ώστε να μην έχει δυνατότητα αυτόβουλης παρέμβασης σε μια περιοχή που -ας μην ξεχνιόμαστε- γειτνιάζει με τις πετρελαιοπηγές της Μέσης Ανατολής. Με άλλα λόγια επί βρετανικής αποικιοκρατίας η Ελλάδα έπρεπε να είναι ένα υπάκουο σκυλί, αρκετά απειλητικό για τη «γειτονιά» αλλά, όχι με αρκετά δυνατά δόντια ώστε να σκεφτεί να δαγκώσει το χέρι του αφεντικού του.
Ειδικά για τους πολέμους, στους οποίους ενεπλάκη η Ελλάδα, πότε με την επιδοκιμαστική ανοχή της Βρετανίας και πότε κατ’ εντολήν της πρέπει να επισημάνουμε, ότι ποτέ ένας λαός δεν ωφελείται από έναν πόλεμο, ακόμα κι αν ο πόλεμος αυτός «κερδηθεί». Οι μόνοι που ωφελούνται από έναν «κερδισμένο» πόλεμο είναι τα κυρίαρχα κοινωνικά στρώματα (αφού αυξάνουν τους πόρους τους και τούς υπηκόους τους, επεκτείνουν γεωγραφικά τις «επενδύσεις» τους κ.λπ. ενώ στην περίπτωση που ο πόλεμος «χαθεί», τις συνέπειες τις υφίσταται πάντα το υποτελές κοινωνικό σώμα και ποτέ οι εγχώριοι κυρίαρχοι, οι οποίοι, όπως είναι ιστορικώς διαπιστωμένο, μετατρέπονται αμέσως σε -εξ ίσου ευκατάστατους- τοποτηρητές των «κατακτητών» κάτι, που είδαμε και στην Ελλάδα, τόσο επί τουρκοκρατίας, όσο και επί γερμανοϊταλοβουλγαρικής κατοχής (1)).
Η ζωή του νεοέλληνα για παράδειγμα δεν έγινε καλύτερη με την προσάρτηση και την βίαιη «ελληνοποίηση» της Μακεδονίας, στην οποία οι έλληνες αποτελούσαν τότε μια μικρή βαλκανική μειονότητα ανάμεσα στις τόσες άλλες – η Μακεδονία «ελληνοποιήθηκε» εθνολογικά πολύ αργότερα, κυρίως με προσφυγικούς πληθυσμούς από τη Μικρά Ασία, το 1922. Ο νεοέλληνας δεν απέκτησε εξ αυτού του γεγονότος ούτε καλύτερη παιδεία, ούτε καλύτερους μισθούς, ούτε καλύτερη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ούτε κοινωνική πρόνοια, ούτε ποιοτικότερη και σοβαρότερη πολιτική οντότητα.
Δεν βελτίωσε σε κάτι ο,τιδήποτε το βιοτικό του επίπεδο. Οι μόνοι που ωφελήθηκαν από την προσάρτηση και βίαιη «ελληνοποίηση» της Μακεδονίας ήσαν κάμποσοι επιχειρηματίες, που αύξησαν τα λιμάνια τους, τους δρόμους τους, τις «επενδύσεις» τους και εν γένει τις «αγορές» τους και η χριστιανορθόδοξη Εκκλησία Α.Ε, που διεύρυνε το ποίμνιό της και το παγκάρι της. Η προσάρτηση εδαφών έφερε επίσης και την αύξηση εδράνων και κονδυλίων για βουλευτές και λοιπούς αργόσχολους.
Η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών το Νοέμβριο του 1940 προκήρυξε διαγωνισμό μεταξύ των σπουδαστών της με αντικείμενο τη φιλοτέχνηση «διαφημιστικών πινάκων εθνικής σκοπιμότητος» με βάση συνθήματα, που υπέδειξε η κυβέρνηση Μεταξά. Τότε ζωγραφίστηκαν, για λόγους φυσικά προπαγάνδας και όχι καλλιτεχνικούς, οι πέρα για πέρα εξιδανικευμένες συνθέσεις των πολεμικών εικόνων, που γέμισαν έκτοτε τα σχολικά βιβλία και τους τοίχους στρατοπέδων και δημοσίων υπηρεσιών. Δεν παρέλειψαν βέβαια, να τονίσουν και τη θρησκευτική εξάρτηση της Ρωμιοσύνης ζωγραφίζοντας ανάμεσα στους στρατιώτες, τους απαραίτητους ιερείς.
«Το έπος του ’40. Λαϊκή εικονογραφία», Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, Αθήνα, 1987
terrapapers.com_nea-ellas 28 oktobriou apati (2)
Για χάρη των προαναφερθέντων έγινε η προσάρτηση και η βίαιη «ελληνοποίηση» της Μακεδονίας, παρ’ όλο που δεν πήγαν φυσικά ούτε οι ίδιοι, ούτε οι γιοί τους να πολεμήσουν, αλλά, αντ’ αυτών έστειλαν στις σφαγές την αναλώσιμη κρεατομάζα των υπηκόων τους, αφού προηγουμένως τούς είχαν ντοπάρει με εθνικιστικό παραισθησιογόνο. Για τους ίδιους λόγους έγινε και η εισβολή στη Μικρά Ασία το 1922, μόνο που αυτή τη φορά οι βλέψεις των νεοελλήνων μεγαλεμπόρων, τραπεζιτών, πολιτικάντηδων, κλήρου και λοιπών νεοκοτσαμπασήδων δεν συμβάδιζαν με αυτές των αντιστοίχων τους στα «σύμμαχα» κράτη.
Αυτή τη φορά οι «σύμμαχοι» στην Entente δεν έκαναν τα «στραβά μάτια», όπως λίγα μόλις χρόνια πριν, όταν επέτρεψαν στο ρωμαίικο κρατίδιο να «κατακτήσει» τη Μακεδονία. Οι Βρετανοί, Ιταλοί, Γάλλοι κλπ. βιομήχανοι, «επενδυτές» και λοιποί κερδοσκόποι δεν σκόπευαν να αφήσουν την Τουρκία στα χέρια της κουτοπόνηρης τριτοκοσμικής νεοελληνικής πλουτοκρατίας, η οποία είχε πάρει παραπάνω «φόρα» από όσο έπρεπε.
Τις συνέπειες του φιάσκου τού 1922 τις λούστηκε ως γνωστόν το κυριαρχούμενο κοινωνικό σώμα δηλαδή αυτό, που είχε σταλεί στα κρεουργεία, που κατ’ ευφημισμόν αποκαλούνται «πεδία μάχης», ή «ζώνες πολεμικών επιχειρήσεων» ενάμιση εκατομμύριο νεοέλληνες, άμαχοι και μη, νεκροί, σακατεμένοι, ξεσπιτωμένοι, εκπατρισμένοι, υποσιτισμένοι, ρακένδυτοι, άρρωστοι, άστεγοι, αγνοούμενοι, δυσμενέστατες οικονομικές συνέπειες λόγω του εισρέοντος στην Ελλάδα προσφυγικού κύματος (τις οποίες φυσικά τις υπέστη, ως συνήθως, το κυριαρχούμενο συλλογικό κοινωνικό υποζύγιο), ελεύθερη πτώση του βιοτικού επιπέδου κ.λπ.(2).
Αλλά ειδικά στην περίπτωση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η βρετανική παρέμβαση υπήρξε η πλέον εξόφθαλμη και πιεστική τουλάχιστον για όποιους δεν τρέφουν γραφικές αυταπάτες περί μιας Ελλάδος «πτωχής πλην τίμιας», που αντιστάθηκε στον Άξονα γιατί …«έτσι κάνουν οι Έλληνες» και άλλα φαιδρά. Γιατί, αν υποθέσουμε ότι το νεοελληνικό κρατίδιο και όχι ο νεοελληνικός λαός είχε κάποιο συμφέρον να εμπλακεί στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο ή στη Μικρά Ασία, ωστόσο το 1940 δεν υπήρχε απολύτως κανένας λόγος πολεμικής εμπλοκής του.
Ούτε τα εγχώρια αφεντικά πολιτικάντηδες κλήρος, εικονικοί ψευτοβιομήχανοι, παρασιτικοί μεσάζοντες και λοιποί μεταλλαγμένοι πρώην τουρκοκοτσαμπασήδες της νεοελλάδας είχαν κάποιες βλέψεις από αυτόν τον πόλεμο, οι «σύμμαχοί» τους άλλωστε -και ειδικά οι θαλασσοκράτορες Βρετανοί- τους είχαν κόψει τον επεκτατικό τους «αέρα» το 1922, αλλά ούτε και ο ελληνικός λαός είχε να περιμένει κάτι ο,τιδήποτε θετικό από έναν πόλεμο.
Παρ’ όλα αυτά το νεοελληνικό κρατίδιο εισήλθε στον πόλεμο με φανφάρες και τυμπανοκρουσίες, σαν να επρόκειτο για δική του υπόθεση. Για τη στάση του αυτή επικαλέστηκε διάφορες αστείες δικαιολογίες, οι οποίες έχουν σαν κοινό σημείο το ότι όλες τους ήσαν (και παραμένουν και σήμερα) παρμένες από την πολεμική προπαγάνδα της εποχής: Ο πόλεμος καθαγιάστηκε σαν «πατριωτικός», σαν «άμυνα της πατρίδας», ή σαν «αντιφασιστικός αγώνας» κ.α.
Είναι ευνόητο, ότι αν αυτές οι αιτιάσεις αποδειχθούν -όπως θα επιδιώξουμε στη συνέχεια- ωραιοποιήσεις προορισμένες για τα αφελή σφάγια, που θα ντυθούνε στο χακί, τότε το μοναδικό συμπέρασμα, που οδηγείται κάποιος είναι ότι: Η Ελλάδα θα έπρεπε να αποφύγει με κάθε τρόπο την εμπλοκή της στον πόλεμο, είτε επιδιώκοντας σοβαρά μια πειστική και ξεκάθαρη ουδετερότητα, ή, αν αυτό δεν γινόταν εφικτό, μη δεχόμενη να πολεμήσει με κανένα τρόπο.
Ο μητροπολίτης Χανίων Αγαθάγγελος και ο έλληνας γενικός διοικητής Κρήτης χαιρετούν χιτλερικά
στη διάρκεια γερμανικής τελετής. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της στάσης των πολιτικών
και θρησκευτικών «παραγόντων» της χώρας, που λίγους μήνες πριν είχαν σπρώξει τον ελληνικό λαό
στο μεγαλύτερο και πιο άχρηστο αιματοκύλισμα της Ιστορίας του.
Φωτογραφία:  «Οι δωσίλογοι της Κατοχής», έκδ. περιοδικού «Ιστορικά Θέματα» Νο 17.
terrapapers.com_28η+Οκτωβρίου i apati
Οι μύθοι της προπαγάνδας: το «αναπόφευκτο» της ελληνικής εμπλοκής και η «αντιφασιστική» απάτη.
Οι αιτιάσεις, που προέβαλε το κρατίδιο, για να σύρει στον πόλεμο τον λαό, που κατέχει, είναι δύο ειδών:
α. Αρχικά, μια αιτίαση, υποτίθεται, «ευνόητη», σύμφωνα με την οποία η είσοδος στον πόλεμο παρουσιάζεται σαν περίπου αναπόφευκτη (συνήθης και διαχρονικά δοκιμασμένη μέθοδος όλων των εξουσιών να παρουσιάζουν σαν αναπόφευκτο αυτό που έχουν ύπουλα μεθοδεύσει), αφού η «κακή» Ιταλία μας επιτέθηκε και εμείς έπρεπε να «αμυνθούμε»
β. Μεταγενέστερα, μια αιτίαση «υπερβατική» και θεμελιωμένη σε μια «πολιτική» θεώρηση επιπέδου νεοελληνικού καφενείου, σύμφωνα με την οποία ο πόλεμος δεν ήταν μόνο πατριωτικοαμυντικός αλλά και … διεθνοποιημένος αντιφασιστικός. Αυτή η αιτίαση «ανακαλύφθηκε» πολύ αργότερα της έναρξης των εχθροπραξιών με την Ιταλία, στην πραγματικότητα εισήχθη από το ιδεολογικό προπαγανδιστικό οπλοστάσιο των συμμάχων.
Στα περί δήθεν αμυντικού πολέμου από πλευράς Ελλάδος θα πρέπει να υπενθυμισθεί, ότι ειδικά στη φλεγόμενη Μεσόγειο, υπήρξαν οι σθεναρές ουδετερότητες της (φασιστικής!) Ισπανίας και κυρίως, της γειτονικής και ίσης στρατηγικής σημασίας, Τουρκίας. Τι εμπόδιζε την Ελλάδα να πράξει το ίδιο, αλλά αντιθέτως προκάλεσε δήθεν την εναντίον της επίθεση και δήθεν την ανάγκασε να αμυνθεί; «Η στρατηγική σημασία της» λέει η νεοελληνική σχολική και δημοσιογραφική προπαγάνδα.
Ωστόσο, οι ίδιοι λόγοι, που κατέστησαν δυνατή την τουρκική ουδετερότητα θα μπορούσαν ενδεχομένως να ισχύσουν και για μια ανάλογη ελληνική. Γιατί δεν εξηγείται το πώς μια χώρα, λόγω της υποτιθέμενης στρατηγικής της σημασίας (όπως μας λένε ότι είχε η Ελλάδα), να σύρεται σε έναν πόλεμο «παρά την φιλειρηνική θέλησή της», ενώ η αμέσως διπλανή της εξακολουθεί να διατελεί σαν να βρίσκεται εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από αυτόν. Προφανώς:
– Ή η Ελλάδα δεν είχε στρατηγική σημασία τόσο μεγάλη, ώστε να θεωρηθεί αναπόφευκτη η είσοδός της στον συγκεκριμένο πόλεμο,
– ή, αν η Ελλάδα είχε την τεράστια στρατηγική σημασία, που μας παρουσιάζουν, τότε η εξ ίσου τεράστιας στρατηγικής σημασίας Τουρκία αφέθηκε, τόσο από τους Συμμάχους, όσο και από τον Άξονα, στρατηγικώς ανεκμετάλλευτη.
Το δεύτερο είναι αστείο και μόνο να το σκέφτεται κάποιος, οπότε καταλήγουμε αβίαστα, στο ότι: Το 1940 η Ελλάδα δεν είχε καμία στρατηγική σημασία, τέτοια που να καθιστά αναπόφευκτο το σύρσιμό της από την μία ή από την άλλη εμπόλεμη πλευρά. Η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο μόνο και μόνο, γιατί η Βρετανία σκόπευε να την χρησιμοποιήσει σαν αεροπορική και ναυτική βάση στη Μεσόγειο. Της δόθηκε έτσι μια στρατηγική σημασία, που όπως και η Τουρκία, δεν την διέθετε αφ’ εαυτής. Αυτή ήταν η αιτία, που κατέστησε την Ελλάδα στόχο του Άξονα και ειδικά της Γερμανίας. Αλλά η Βρετανία δεν είχε καμμία δύναμη επιβολής στην περίπτωση, που η Ελλάδα αρνούνταν αυτό τον ρόλο.
Ήταν ήδη σε δυσχερή θέση σε όλα τα αποικιοκρατικά της μέτωπα: στην Ευρώπη, στην Βόρειο Αφρική, στην Άπω Ανατολή, παντού. Ωστόσο, το νεοελληνικό κρατίδιο δέχτηκε να παίξει τον ρόλο, που ήθελαν οι προτέκτορές του μόνο και μόνο επειδή έχει μάθει να λειτουργεί με τα αντανακλαστικά του πιστού μαντρόσκυλου. Δείχνοντας δηλαδή δουλική χαμέρπεια στους πάτρωνές του και στυγνότητα στους υπηκόους του, τους οποίους θα έστελνε αδίστακτα στο σφαγείο.
terrapapers.com_nea-ellas 28 oktobriou apati (1)
terrapapers.com_ 28h oktobriou metopo
Νεοελληνικό κρατίδιο: Ένα γνήσιο δημιούργημα της αποικιοκρατίας.
Οι συνεχείς διπλωματικές επαφές με τους Βρετανούς τις παραμονές του πολέμου, η -έκδηλη σαν κοινό μυστικό- θέληση των Βρετανών να χρησιμοποιήσουν την «σύμμαχό» τους Ελλάδα σαν στρατιωτική βάση, η αστεία και κατάφωρη διπροσωπία της ελληνικής κυβέρνησης, που διακήρυττε τις φιλειρηνικές της διαθέσεις και την «ουδετερότητά» της δεν έπειθαν κανέναν, εκτός από τον -ως συνήθως- εύπιστο λαό. Το φασιστικό καθεστώς και το Φύλλο Πορείας, που τους καλούσε άμεσα να παρουσιασθούν δεν άφηνε περιθώριο για καμία σκέψη τυχόν κωλυσιεργίας στους επιστρατευμένους. Γι’ αυτό εικονίζονται στις φωτογραφίες να συνωστίζονται στα τραίνα κι όχι από … τη βιασύνη τους να πάνε να γίνουν «ήρωες». («Greece 1940-41 Εyewitnessed», Efstathiadis Group S.S., Aθήνα, 1995.)
Τα περί δήθεν διεθνούς «αντιφασιστικού» πολέμου είναι αρκετά ευκολότερο να τα καταρρίψει κάποιος. Ως γνωστόν μια Ελλάδα φασιστοκρατούμενη, υπό τον δικτάτορα του φασισμού Μεταξά δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι πολεμά τον φασισμό. Παρ’ όλα αυτά, η προπαγάνδα της μεταγενέστερης αυτοαποκαλούμενης «Εθνικής Αντίστασης» εισηγήθηκε την αιτίαση του πολέμου ως δήθεν «αντιφασιστικού» (!!!) Αυτό το φαεινό προπαγανδιστικό εύρημα χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από το νεοελληνικό εθνοκράτος, το οποίο έχει πλέον αναγνωρίσει την «Εθνική Αντίσταση» ως έναν από τους θεμελιώδεις μύθους του. Μάλιστα στο προπαγανδιστικό αυτό εύρημα δόθηκε «αναδρομική» εξηγητική ισχύς, έτσι ώστε η είσοδος της χώρας στον πόλεμο να ερμηνεύεται ως οφειλόμενη σε μια δήθεν εξ’ αρχής αντιφασιστική στάση, παρά την ύπαρξη, κατά το πρώτο έτος του πολέμου, μιας εγχώριας φασιστικής δικτατορίας.
Στην πραγματικότητα, τα περί «αντιφασιστικού» αγώνα δεν ήταν τίποτε περισσότερο από μια περαιτέρω θεωρητικοποίηση και ωραιοποίηση του πολέμου. Η ωραιοποίηση αυτή, όπως άλλωστε αποδείχθηκε και από την μεταπολεμική σύρραξη των «αντιστασιακών» νεοελληνικών στρατών, στην πραγματικότητα πρόκειται για συμμοριτοπόλεμο ελεγχόμενο από ξενοκίνητες «εθνικόφρονες», ή σταλινικές ηγεσίες/συμμορίες, ο οποίος καταχρηστικά και κατ’ ευφημισμόν ωραιοποιήθηκε ως «εμφύλιος», είχε σαν μοναδικό σκοπό να προετοιμάσει την εδραίωση των διαφαινομένων συμμαχικών μεταπολεμικών καθεστώτων και το εκ νέου μοίρασμα του πλανήτη (αφού, από το 1942 η ήττα της Γερμανίας θεωρείτο αναμενόμενη). Αυτή ήταν στην πραγματικότητα η αποστολή των κατά τόπους «εθνικών αντιστάσεων» στις κατεχόμενες από τον Άξονα χώρες (3).
Αλλά η επινόηση του δήθεν «αντιφασιστικού» χαρακτήρα του πολέμου είχε και μια πολύ σπουδαιότερη αποστολή: να αποτρέψει τον νεοελληνικό και τους άλλους λαούς, όπου κι αν χρησιμοποιήθηκε, από το να εκμεταλλευθούν την πολεμική αναμπουμπούλα για να εξεγερθούν εναντίον των ομοεθνών αφεντικών τους. Ας μην ξεχνάμε, ότι ο μεσοπόλεμος υπήρξε μια περίοδος πλήρης κοινωνικών εκρήξεων, (στη Γερμανία το 1923, στη «σοβιετική» Ρωσία, όπου συνέβησαν επανειλημμένες εργατικές -αλλά όχι και φιλοτσαρικές- εξεγέρσεις εναντίον του «εργατικού κράτους», στην Ισπανία το 1936-1939 κ.λπ.). Μερικές από αυτές εκδηλώθηκαν ως κοινωνικές συνέπειες του Α’ παγκοσμίου πολέμου. Μάλιστα το παράδειγμα της συντριβής της Ισπανικής επανάστασης από τη συμπαιγνία όλων των ισχυρών κυβερνήσεων, «δημοκρατικών», «εργατικών» και «φασιστικών» αποδεικνύει, ότι αυτό που ανησυχούσε περισσότερο τους εξουσιαστές του πλανήτη ήταν να μην προκληθεί γενικευμένη διεθνής επαναστατική ανάφλεξη, την στιγμή, που απεργάζονταν τον δικό τους πόλεμο για την αναδιανομή του κόσμου (4).
Το ενδεχόμενο να μετατραπεί ο παγκόσμιος πόλεμος μεταξύ των αφεντικών του πλανήτη σε παγκόσμιο κοινωνικό πόλεμο, δηλαδή σε μια περίπου παγκόσμια επανάσταση των λαών εναντίον των κυριάρχων τους αποτελούσε και τον κυριότερο φόβο όλων των εξουσιαστών της εποχής. Πόσο μάλλον όταν είχαν περάσει μόλις είκοσι χρόνια από τον προηγούμενο παγκόσμιο πόλεμο και η σιωπηρή ανοχή των μελλοθανάτων λαών, που προορίζονταν να σταλούν για μια ακόμη φορά στο σφαγείο, θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να φτάσει στα όριά της.
Ακόμα και μια μόνο κοινωνική εξέγερση σε κάποια χώρα του συμμαχικού συνασπισμού (είτε «ελεύθερη», είτε κατεχόμενη, π.χ. στην μονίμως «άτακτη» Γαλλία, ή στην φρεσκοεξεγερμένη Ρωσία), τον απειλούσε με στρατιωτική κατάρρευση, το πρόβλημα είναι τόσο παληό, που το είχε επισημάνει και ο Πλάτων: πρόκειται απλώς για τον προαιώνιο φόβο των κυριάρχων να μην εκδηλωθεί ανταρσία των κοινωνικώς δυσαρεστημένων σε περίπτωση πολέμου (5)  Γι’ αυτό η επίκληση από τις συμμαχικές κυβερνήσεις των αντιφασιστικών αισθημάτων των λαών τους είναι εμετικά υποκριτική: λίγους μόνο μήνες πριν το ξέσπασμα του πολέμου οι ίδιες αυτές «δημοκρατικές» κυβερνήσεις είχαν χαρίσει τη νίκη στον ισπανικό φασισμό. Η προπαγανδιστική απάτη του «αντιφασιστικού» πολέμου χρησιμοποιήθηκε από όλους τους συμμάχους ανεξαρτήτως των άλλων διαφορών τους και πέτυχε να παροχετεύσει την κοινωνική δυσαρέσκεια και υποψία για τον πόλεμο, σε ανώδυνα για την εξουσία ιδεολογικά κανάλια. Έτσι οι λαοί προσέφεραν με περισσότερη προθυμία τον αυχένα τους στα τσεκούρια των δημίων, πιστεύοντας αφελώς, ότι αγωνίζονται για «υψηλά» ιδεώδη.
ΟΙ ΒΡΕΤΑΝΟΙ -ΟΧΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ- ΑΙΤΙΟΙ ΤΗΣ ΠΕΙΝΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ
Ο βρετανικός ναυτικός αποκλεισμός ως κύρια αιτία τού κατοχικού λιμού 1941-42 στην Ελλάδα
Ήταν δυνατή μια διαφορετική στάση από ελληνικής πλευράς στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο;
Όταν η προπαγάνδα παρουσιάζει ως αναπόφευκτη την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο χρησιμοποιεί ως κύριο επιχείρημα το «Χαλύβδινο Σύμφωνο» μεταξύ Χίτλερ και Μουσολίνι, τον Μάιο του 1939. Οι δύο δικτάτορες είχαν μοιράσει με αυτόν τον τρόπο τις ζώνες επιρροής τους: «Η Ελλάδα βρισκόταν, φυσικά, στην πρώτη σειρά και οι δύο δικτάτορες είχαν μάλιστα αποφασίσει τον διαμερισμό της Μακεδονίας σε Ανατολική και Δυτική, την οποία θα έλεγχαν Γερμανοί και Ιταλοί αντίστοιχα, χρησιμοποιώντας σαν αστυνομικό προσωπικό την συγκατοχή Βουλγάρων και Αλβανών, τους οποίους έλεγχαν.» (6) Υπό αυτές τις συνθήκες η επίθεση του Άξονα κατά της Ελλάδας παρουσιάζεται ως δήθεν προαποφασισμένη, η Ελλάδα επιχειρείται να παρουσιαστεί ως δήθεν «με την πλάτη στον τοίχο» και η ελληνική αντίσταση ως δήθεν μονόδρομος.
Τα πράγματα όμως δεν ήσαν τόσο απλά, όπως θέλουν να μας τα παρουσιάζουν. Γιατί, όπως επισημαίνει παραστατικότατα και ο καθηγητής του Αριστοτελείου Ιωάννης Κολιόπουλος, «σταθερά και αμετάκλητα η Ελλάς όλο και περισσότερο προσχωρούσε στο στρατόπεδο της Βρετανίας και συνδεόταν κάθε μέρα και πιο πολύ με τη βρετανική πολεμική προσπάθεια. Οι σωρευτικές πιέσεις του πολέμου και η προθυμία του καθεστώτος Μεταξά και του Γεωργίου να συνεργασθεί με τη Βρετανία σε όλους τους τομείς καθιστούσαν την ελληνική ουδετερότητα μάλλον κενή περιεχομένου, παρά τις αντίθετες ελληνικές διαβεβαιώσεις προς τις χώρες του Άξονος.» [«Η δικτατορία του Μεταξά και ο πόλεμος του ’40 οι σχέσεις της Ελλάδας με τη Βρετανία 1935-1941», εκδόσεις Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1996]
Η ολοένα και μεγαλύτερη πρόσδεση της Ελλάδας στο άρμα της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής, ήταν που έφερε το «Χαλύβδινο Σύμφωνο» και όχι το αντίστροφο, όπως προσπαθεί να μας πείσει η προπαγάνδα του ρωμαίικου κρατιδίου. Αλλά ακόμα κι αν δεχθούμε, ότι η ουδετερότητα φάνταζε τόσο δύσκολη, όσο προσπαθούν να μας την παρουσιάζουν, ακόμα και έτσι η ελληνική διπλωματία όφειλε να την εξαντλήσει ως πιθανότητα, κάτι που βέβαια δεν έκανε. Δεν ήταν φυσικά το «Χαλύβδινο Σύμφωνο» ο λόγος, που η ουδετερότητα απορρίφθηκε εξ’ αρχής από την ελληνική πλευρά, παρ’ όλο που προβαλλόταν -με υποκριτικό τρόπο, που φυσικά δεν έπειθε κανέναν- ως η επίσημη ελληνική στάση.
Η ουδετερότητα δεν εξετάστηκε από την ελληνική φασιστική κυβέρνηση, ούτε καν ως ένα απομακρυσμένο ενδεχόμενο ή σαν μια υπόθεση εργασίας. Κι αυτό γιατί η Ελλάδα ήταν υποχείριο της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής σε τέτοιο βαθμό, που ακόμα κι αν η ουδετερότητα ήταν απολύτως εφικτή, πάλι οι Βρετανοί θα απαιτούσαν και θα διέταζαν το νεοελληνικό προτεκτοράτο τους, να τούς συνδράμει στον πόλεμο. Και φυσικά, αυτό θα υπάκουε, όπως κάνει πάντα.
Εκτός όμως της ουδετερότητας υπήρχε και η εναλλακτική λύση να μην πολεμήσει η Ελλάδα. Κατανοούμε, ότι διατυπώνοντας μια τέτοια άποψη, οι εθνικιστές, εθνοσωτήρες και λοιποί εθνοθρεμμένοι κάθε διανοητικής (υπο)στάθμης (συνήθως απαντώνται στις κατώτερες) θα αρχίσουν να εκτοξεύουν εναντίον μας κατηγορίες, που θα κινούνται ανάμεσα σε αυτές του «εθνοπροδότη» του «δειλού» του «δωσίλογου» κ.λπ. Πρόκειται για το παλιό καλό υβρεολόγιο, που ανέπτυξε η υποτιθέμενη «Εθνική Αντίσταση» τόσο στην «δεξιόστροφη» όσο και στην «αριστερόστροφη» εκδοχή της.
Αλλά η άρνηση του πολέμου από ελληνικής πλευράς θα είχε πολύ λιγότερες δυσμενείς συνέπειες για την Ελλάδα από ό,τι η προβολή μιας μάταιης αντίστασης, η οποία είχε ουσία μόνο για τους Βρετανούς. Επίσης κανείς δεν θα μπορούσε να κατηγορήσει την Ελλάδα για «δειλία» ή για αθέτηση των συμμαχικών της «υποχρεώσεων» αφού κανείς δεν θα μπορούσε να απαιτήσει από αυτήν να συγκρουστεί αυτοκτονικά με τόσο ισχυρούς αντιπάλους. Η έγκαιρη διαπραγμάτευση μιας παράδοσης θα εξασφάλιζε κάποιες υποφερτές συνθήκες στην Ελλάδα, τουλάχιστον μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος.
Θρησκευτικό ντοπάρισμα των στρατιωτών με την Παναγία και οι Ιταλοί όμως, με την Μαντόνα ντοπάρονταν.
terrapapers.com epeteios ntropis (2)
Μερικές «κουτές» ερωτήσεις
Είναι δυνατόν να μην γνώριζαν οι νεοέλληνες διπλωμάτες και πολιτικάντηδες, ότι η χώρα δεν είχε κανένα συμφέρον από αυτόν τον πόλεμο; Φυσικά και το γνώριζαν, αφού σε άλλη περίπτωση θα είχαν σπεύσει να το προτάξουν εξ αρχής ως δήθεν «συμφέρον του λαού και του τόπου». Κάτι τέτοιο όμως, όπως γνωρίζουμε, δεν το έκαναν. Δεν γνώριζαν οι νεοέλληνες διπλωμάτες και πολιτικάντηδες, ότι η Ελλάδα δεν μπορούσε να τα βάλει με την Ιταλία και τη Γερμανία; Όπως και συνέβη.
Δεν γνώριζαν ότι η ελληνική προέλαση στο αλβανικό μέτωπο ήταν εκ των πραγμάτων άνευ στρατηγικού στόχου και νοήματος για την Ελλάδα, εξυπηρετούσε μόνο την καθήλωση των Ιταλών στην Αλβανία, ώστε να μην επιτεθούν στους Άγγλους στην Αίγυπτο κι ότι πραγματική νίκη επί των Ιταλών δεν ήταν δυνατόν να εξασφαλιστεί ούτε με αυτόν, αλλά ούτε και με κανέναν άλλον τρόπο; Δεν γνώριζαν, ότι ειδικά μετά και την εκδήλωση της γερμανικής εισβολής, ούτε η Βρετανία πίστευε στην επίτευξη των στρατηγικών στόχων της (δηλαδή να χρησιμοποιήσει την Ελλάδα ως βάση), αλλά ήθελε απλώς να εμπλέξει την Ελλάδα σε έναν ανούσιο πόλεμο φθοράς με τους Γερμανούς; Όπως και συνέβη.
Δεν γνώριζαν, ότι η Βρετανία με αυτόν τον τρόπο καιροσκοπούσε, προσπαθώντας να κερδίσει λίγο χρόνο υπέρ της από την ελληνική αντίσταση; («βάλε τους Έλληνες να πολεμήσουν και με τους Γερμανούς, θα τους στείλουμε και μια ψευτοβοήθεια για τα μάτια του κόσμου, δύο – τρεις υποτυπωδώς οπλισμένες μεραρχίες από εικοσάχρονους Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς «τσάμπα πράμ» από τις αποικίες μας κι ότι κάτσει»
Δεν γνώριζαν οι νεοέλληνες πολιτικάντηδες, ότι η κατάσταση του στρατού τους ήταν για κλάματα; Είναι δυνατόν ένας τακτικός στρατός, που πρόκειται να τα βάλει με κατά πολύ υπέρτερές του δυνάμεις, να μην έχει επιμελητεία, που θα του εξασφαλίζει, τουλάχιστον, σταθερό συσσίτιο; O παππούς του γράφοντος, που πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο, διηγείτο, ότι τα Χριστούγεννα του 1940 το γεύμα τους αποτελείτο μόνο από … ένα κρεμμύδι στην καραβάνα. Είναι δυνατόν να μην έχει αρβύλες, κάλτσες και αμπέχονα; Και να τού πλέκουν οι γυναίκες στα μετόπισθεν; Όπως και συνέβη. (7)
Η αδιαφορία του αποικιοκρατούμενου κρατιδίου απέναντι στο «κρέας», που έστειλε στο σφαγείο κορυφώθηκε με τον πιο ωμό τρόπο κατά την εκδήλωση της γερμανικής εισβολής και κατά την άτακτη υποχώρηση -και διάλυση- του ελληνικού στρατού. Τόσο οι περισσότεροι επιτελικοί αξιωματικοί, όσο και οι Βρετανοί στρατιωτικοί είχαν προτείνει ως αυτονόητη την σύμπτυξη των ελληνοβρετανικών δυνάμεων στην προσφορότερη αμυντική «γραμμή Αλιάκμονα». Σε πλήρη αντίθεση με την κοινή λογική, ο αρχιστράτηγος της δικτατορίας Παπάγος, ένας ανάλγητος στρατοκράτης, διέταξε τις ελληνικές μονάδες να παραμείνουν στην ανατολική Μακεδονία -«γραμμή οχυρών»- και στην Αλβανία.
Το αιτιολογικό του -πλήρως εναρμονισμένο με την «πολιτική» Μεταξά- ήταν, ότι δεν έπρεπε να παραδοθεί «σπιθαμή» εδάφους, ακόμα κι αν αυτό σήμαινε την ολοσχερή κατάληψη και καταστροφή της χώρας. Τόσο στις διαταγές του προς τους διοικητές των μονάδων, όσο και προς τους απορημένους Βρετανούς αξιωματικούς, επαναλάμβανε την στερεότυπη απάντηση, ότι οι στρατιώτες πρέπει να πολεμήσουν και να πεθάνουν μέχρι τον τελευταίο «δια την τιμήν των όπλων» (βλ. Ιωάννη Κολιόπουλου, «Η δικτατορία του Μεταξά και ο πόλεμος του ’40: οι σχέσεις της Ελλάδος με την Βρετανία 1935-1941», εκδόσεις Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1996).
Φυσικά το ανδρείκελο αυτό της δικτατορίας, απέκρυπτε από όσους ήσαν στο μέτωπο, ότι με την «τακτική» του αυτή επρόκειτο να κυκλωθούν και να εξοντωθούν. Το αποτέλεσμα ήταν, ότι, όταν οι Έλληνες στρατιώτες αλλά και αξιωματικοί στην Αλβανία αντιλήφθηκαν, ότι επίκειτο η κύκλωσή τους από τους Γερμανούς και ότι αποκόπηκαν από τις γραμμές υποχώρησης , να παρακούσουν τις παρανοϊκές διαταγές του Παπάγου και να σταματήσουν να πολεμούν. Σημειώθηκαν πολλά περιστατικά ανταρσίας, ακόμα και φόνοι διοικητών. Σημειώθηκαν επίσης και μαζικές λιποταξίες. Πρόκειται για τις μοναδικές πράξεις νοημοσύνης σε όλο αυτό το φρενοκομείο της «αντίστασης» στους «εισβολείς». Περιττό να πούμε, ότι ο Παπάγος απέφυγε επιμελώς να μοιραστεί με τους χιλιάδες ανύποπτους νεκρούς στρατιώτες την «τιμή των όπλων» για την οποία τους έβαλε και σκοτώθηκαν.
Δεν γνώριζαν, ότι στην περίπτωση της αναπόφευκτης ήττας, οι επιπτώσεις της ξενικής κατοχής θα ήσαν πολύ χειρότερες από ό,τι αν δεν είχε προβληθεί αντίσταση; Όπως και συνέβη. Δεν γνώριζαν ότι θα πεθάνουν άνθρωποι από τις σφαίρες, την πείνα και την αρρώστεια; Όπως και συνέβη: 700.000, περίπου το 10% τού τότε ελλαδικού πληθυσμού πέθαναν από διάφορες αιτίες. Σχεδόν όλοι αυτοί θα είχαν σωθεί, αν η προδιαγεγραμμένη κατοχή της χώρας είχε διευθετηθεί δια της διπλωματικής οδού, όπως έγινε αλλού π.χ. στη Σουηδία. Δεν γνώριζαν, ότι θα καταστραφούν υποδομές, δημόσια έργα, και δημόσια περιουσία, πράγματα, τα οποία θα ήταν απολύτως απαραίτητα, όταν ο πόλεμος, όπως όλοι γνώριζαν, κάποτε θα έληγε; (8)
terrapapers.com epeteios ntropis (4)
Εικόνες πείνας στην κατοχική Αθήνα.
Εκατοντάδες χιλιάδες τα θύματα της κατοχικής πείνας στην Ελλάδα, ακόμα και στην ελληνική επαρχία. Ο πόλεμος δημιούργησε παντού αναμενόμενες δυσλειτουργίες στην κυκλοφορία βασικών αγαθών, αλλά στην Ελλάδα το φαινόμενο πήρε διαστάσεις πρωτόγνωρες, που δεν είχαν ούτε προηγούμενο, ούτε ανάλογο σε άλλες υπό κατοχή χώρες. Η κατάσταση χειροτέρεψε δραματικά λόγω του βρετανικού ναυτικού αποκλεισμού, που δεν επέτρεπε την αποστολή διατροφικής βοήθειας στις κατεχόμενες χώρες, με σκοπό να δημιουργήσει δυσάρεστες κοινωνικές καταστάσεις στους στρατούς κατοχής.
Ο ελληνικός λαός εγκαταλείφθηκε σαν σκυλί στην τύχη του από αυτούς ακριβώς, που τον έσπρωξαν να αντισταθεί «ηρωικά» και χωρίς λόγο στους εισβολείς. Μια έγκαιρη διαπραγμάτευση με τους μετέπειτα βέβαιους κατακτητές θα είχε βοηθήσει να αποφευχθεί το όνειδος των μαζικών θανάτων από ασιτία και από την συνακόλουθή της φυματίωση. Αλλά και κατά τη διάρκεια της κατοχής, δεν έβλεπαν, ότι η υποτιθέμενη «Εθνική Αντίσταση» κυοφορούσε ένα εκτεταμένο αιματοκύλισμα, το οποίο θα εκδηλωνόταν μεταπολεμικά με μαθηματική βεβαιότητα; Όπως και συνέβη. Δεν γνώριζαν, ότι οι κομματικοί «αντιστασιακοί» στρατοί, που σχηματίστηκαν στη Μέση Ανατολή και στην κατεχόμενη Ελλάδα, δεν φτιάχτηκαν για να πολεμήσουν τον εισβολέα, αλλά για να πολεμήσουν μεταξύ τους μετά την «απελευθέρωση»; Όπως και συνέβη.
Δεν γνώριζαν, ότι η συνέχιση της «Εθνικής Αντίστασης» στην κατεχόμενη Ελλάδα δεν εξυπηρετούσε κανένα στρατηγικό σκοπό (εκτός από την προετοιμασία για το μοίρασμα της μεταπολεμικής εξουσιαστικής «πίτας») και ότι δεν είχε την παραμικρή επίπτωση στην έκβαση του πολέμου, παρά μόνο έφερε περισσότερα δεινά στον πληθυσμό;(3) Αλλά και η ίδια η είσοδος της Ελλάδας στον πόλεμο δεν είχε την παραμικρή επίπτωση στην ευνοϊκή για τους συμμάχους έκβασή του: τα περί δήθεν «βραχυκυκλώματος» που υποτίθεται ότι προκάλεσε στα γερμανικά στρατιωτικά χρονοδιαγράμματα η αντίσταση του ελληνικού στρατού (με αποτέλεσμα να καθυστερήσει υποτίθεται η γερμανική εκστρατεία στη Ρωσία και να χάσει έτσι η Γερμανία τον πόλεμο) είναι μυθεύματα για εγχώρια χρήση, τα οποία επινοήθηκαν πολύ αργότερα.
Είναι γνωστό στην παγκόσμια ιστοριογραφία ότι, οι όποιες καθυστερήσεις στη γερμανική εκστρατεία στη Ρωσία, το μεγαλύτερο και καθοριστικό λάθος των Γερμανών, οφείλονται αποκλειστικά σε εκτιμήσεις του γερμανικού επιτελείου περί της μη ετοιμότητας του γερμανικού στρατού να αναλάβει νωρίτερα ένα τέτοιο εγχείρημα (βλ. για παράδειγμα Alastaire Parker, Ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος, εκδόσεις Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2006.)
Δεν γνώριζαν, ότι η υποτιθέμενη «Εθνική Αντίσταση» κατά τη διάρκεια της κατοχής δεν έδωσε ούτε μια πραγματική μάχη με τους Γερμανούς; Κι ότι οι αντάρτες των κομματικών στρατών/συμμοριών (Ε.Δ.Ε.Σ., Ε.Λ.Α.Σ. και τα διάφορα παραρτήματά τους) συνήθως σκότωναν ένα-δύο Γερμανούς σε κάποια «ενέδρα» και μετά την κοπανούσαν στα βουνά, ενώ τον «ηρωισμό» τους τον πλήρωναν με τη μορφή αντιποίνων οι κατά δεκάδες εκτελούμενοι άμαχοι, ηλικιωμένοι, γυναίκες και παιδιά; Όπως και συνέβη. (3) Δεν γνώριζαν, ότι οι κομματικοί στρατοί/συμμορίες της «Εθνικής Αντίστασης» συμπεριφέρονταν σαν στρατός κατοχής και λεηλατούσαν τα χωριά με τρόπο που δεν έκαναν οι ξένοι «κατακτητές»; (3)
Δεν έβλεπαν, ότι ο πόλεμος και η συνέχισή του μέσω της «εθνικής αντίστασης», σε περίοδο κατοχής της χώρας, αύξανε την επιρροή του Βρετανικού παράγοντα στην Ελλάδα; Αλλά και ότι ο τελευταίος θα έπαιζε ισχυρότερο ρυθμιστικό ρόλο στα μεταπολεμικά ελληνικά πράγματα, όπως και συνέβη, καθιστώντας την Ελλάδα το μοναδικό ίσως απομεινάρι της αποικιοκρατίας στην Ευρώπη σε μια εποχή μάλιστα, που η βρετανική αποικιοκρατία κατέρρεε βλ. αποχώρηση Βρετανών από την Ινδία και αλλού; Φυσικά και γνώριζαν όλα τα παραπάνω, όπως και πάρα πολλά άλλα. Πώς θα μπορούσαν να μην τα γνωρίζουν, αφού οι ίδιοι τα μεθόδευσαν και τα διαχειρίστηκαν;
Απόδειξη για το ότι τα γνώριζαν είναι και το γεγονός, ότι συνέχισαν να «διαχειρίζονται» επ’ ωφελεία τους τις συνέπειες τού πολέμου επί αρκετές δεκαετίες μετά το τέλος του στον υπόλοιπο κόσμο. Γιατί στην πραγματικότητα, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος τελείωσε για την Ελλάδα κάπου στο 1974 … Και το μόνο που άλλαξε στο μεταξύ είναι, το ότι οι Βρετανοί παραχώρησαν τη θέση τους στους Αμερικανούς.
Γερμανός αξιωματικός ανάβει το τσιγάρο ιερέα
Αυτοί, που αρχικά «ευλογούσαν» τα ελληνικά όπλα, λίγο καιρό μετά κάνανε «κολεγιές» με εκείνους,
τους οποίους τα πρώην «ευλογημένα» ελληνικά όπλα προορίζονταν να σκοτώσουν.
Η στάση της χριστιανορθοδοξίας κυμάνθηκε από την πιο ωμά συμφεροντολογική
βλ. την κατάπτυστη επιστολή των αγιορειτών στον Χίτλερ, όπου δείχνουν καθαρά,
ότι ενδιαφέρονται μόνο για την διατήρηση του καθεστώτος,
που εξασφάλιζε την περιουσία τους και καθόλου για την επιβίωση του ελληνικού λαού,
μέχρι την πιο διπρόσωπη, όπως αυτή της φωτογραφίας. «Φωτ.: Οι δωσίλογοι της Κατοχής», «Ιστορικά Θέματα», Νο 17.
terrapapers.com epeteios ntropis (3)
Σε αντίθεση με τους πολιτικάντηδες και τους πάτρωνές τους, που γνώριζαν εξ αρχής τα πάντα, αυτός που δεν γνωρίζει τίποτα είναι -ως συνήθως- ο «κυρίαρχος» λαός, που αποδεκατίστηκε για «ιδεώδη», τα οποία πρώτοι και καλύτεροι τα «γράφουν» στα παλαιότερα των υποδημάτων τους, αυτοί που τον έχουν βάλει να τα απαγγέλει σαν ποιηματάκια στις εθνικές επετείους, ή να τα ανεμίζει στις παρελάσεις. Όταν ο ηρωισμός δεν έχει πραγματικό λόγο ύπαρξης, οι δάφνες «ηρωισμού» και «αυταπάρνησης», που οι δήμιοι απονέμουν στους σφαγμένους είναι ειρωνείες, που τα θύματα απλώς δεν τις αντιλαμβάνονται.
Ο «ηρωισμός» όταν έχει σαν πηγή του την άγνοια και το, ως γνωστόν άλογο θυμικό δεν διαφέρει σε τίποτα από ένα σεμνότυφο και ηθικολογικό κήρυγμα. Η μεγαλύτερη προσβολή που μπορείς να κάνεις σε ένα ηρωοποιημένο θύμα του «εθνικοπατριωτικού», ή του «αντιφασιστικού» πολέμου δεν είναι το να δείξεις ασέβεια στα σαθρά θεμέλια του «ηρωισμού» του, αλλά το να εξακολουθείς να καθαγιάζεις την θυματοποίησή του αποκαλώντας το «ήρωα».
Η μεγαλύτερη ντροπή και αυτοεξευτελισμός είναι το να τιμάς με «εθνικές» επετείους -και έτσι να διαιωνίζεις- την προσωπική και συλλογική σου θυματοποίηση. Γι’ αυτό, το δίδαγμα που πρέπει να προσπαθήσουμε να αντλήσουμε από την θλιβερή αυτή επέτειο δεν είναι το τί έπρεπε να είχε κάνει το ρωμαίικο κρατίδιο, το οποίο, ως όφειλε, διεκπεραίωσε με υποδειγματική προπαγανδιστική τακτική τις ντιρεκτίβες των αποικιοκρατών εργοδοτών του. Το δίδαγμα θα πρέπει να είναι τέτοιο, που να αφορά και να ωφελεί αυτούς, που καλούνται εν ονόματι διαφόρων προπαγανδιστικών συνθημάτων και ιδεοληψιών να επωμιστούν κάθε φορά τις συνέπειες ενός πολέμου. Σε αυτή την περίπτωση ας αποφασίσει ο καθένας σε ποιά κατηγορία ανήκει.

----------------
Σημειώσεις:
(1) Βλ. την πολύ περιεκτική μελέτη «Οι δωσίλογοι της κατοχής», του Ιάκωβου Χονδροματίδη, έκδοση του περιοδικού Ιστορικά θέματα, Αθήνα 2008.
(2) Αν το Ρωμαίικο κρατίδιο ενδιαφερόταν πραγματικά για το ελληνικό έθνος, θα φρόντιζε να διασφαλίσει με πραγματικές Συνθήκες (και όχι με κουρελόχαρτα) τις ελληνικές μειονότητες, ή πληθυσμούς, που βρίσκονταν στην Μακεδονία, ή στην Μικρά Ασία, ή όπου αλλού χρειαζόταν. Αντιθέτως αυτό που έκανε ήταν να τις εγκαταλείπει συστηματικά στις διαθέσεις άλλων κρατών (Αλβανίας, Τουρκίας, Σερβίας, Βουλγαρίας κ.λπ.), έτσι ώστε να μπορεί, όποτε τού δινόταν η ευκαιρία να παραστήσει τον «ελευθερωτή» τους), που δρούσαν κατ’ εντολήν κυρίως ελληνικών παρακρατικών – παραστρατιωτικών οργανώσεων αυτοπαρουσιαζόμενοι ως «ελευθερωτές»). Η στυγνή αυτή τακτική κόστισε, όπως ξέρουμε, τα πάνδεινα στους διάσπαρτους ελληνικούς πληθυσμιακούς θύλακες των Βαλκανίων, αλλά και τον εκπατρισμό τού ευημερούντος ελληνικού στοιχείου στην Μικρά Ασία.
(3) Βλ. σχετικά το σημαντικό έργο του Α. Στίνα (φίλου του Κορνήλιου Καστοριάδη) «Ε.Α.Μ. –Ε.Λ.Α.Σ.- Ο.Π.Λ.Α.: η ειδική αποστολή της “Εθνικής Αντίστασης” στον Β΄ παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο και η συμβολή της στη βιβλική καταστροφή, που εν ψυχρώ προετοιμάζουν οι δήμιοι, που κυβερνούν τους λαούς», εκδόσεις Διεθνής Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1984.
(4) Στη wikipedia (λήμμα: «Μπενίτο Μουσολίνι») διαβάζουμε: «Το 1936 ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος δίνει στον Μουσολίνι μια καλή ευκαιρία να πετύχει πολλά κέρδη με μια και μόνο κίνηση […] Είναι ο πρώτος που προσφέρει βοήθεια στους στρατηγούς της ισπανικής Χούντας και, μάλιστα, δεν θέτει καν όρους πληρωμής του τεράστιου υλικού που αποστέλλει, ενώ ακολουθούν και Ιταλικά στρατεύματα, τάχα εθελοντών, που παίρνουν μέρος αμέσως στις μάχες μετά την αποβίβασή τους στη Σεβίλλη.
Η Βρετανία και η Γαλλία -και παράλληλα και οι ΗΠΑ- κρατούν ουδέτερη στάση, η δε Αγγλία είναι προκλητικά υπέρ των φρανκιστών. Παρά τις αποδείξεις από Ιταλούς αιχμαλώτους, ότι μια ξένη χώρα εισβάλλει στην Ισπανία, η Κοινωνία των Εθνών, με την αφόρητη πίεση της Βρετανίας, αρνείται να εξετάσει τα στοιχεία που προσκομίζονται. […] Η δε Γαλλία, από την πλευρά της προτιμά να προσποιηθεί, ότι δεν βλέπει προς κάθε κατεύθυνση. Ιταλικά βομβαρδιστικά υπερίπτανται των εδαφών των Γαλλικών αποικιών Μαρόκου και Αλγερίας βοηθώντας τον Φράνκο χωρίς καν να εμποδίζονται ή να τους ζητείται άδεια διέλευσης, ενώ στα Πυρηναία οι λαθρέμποροι οδηγούν μέσα από στενά μονοπάτια ανθρώπους, που θέλουν να πολεμήσουν για την Δημοκρατία. Οι ΗΠΑ με την σειρά τους εφοδιάζουν με πετρέλαιο τον Μουσολίνι δηλώνοντας, ότι πρόκειται για απλό “φωτιστικό υλικό, που δεν έχει σχέση με τον πόλεμο” παρ’ όλο που καταλήγει στα μηχανοκίνητα των Ιταλο-Γερμανών.».
Να προσθέσουμε επίσης, ότι ο Στάλιν έστειλε ως βοήθεια άφθονο πολεμικό υλικό και Ρώσους πράκτορες στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας. Η «βοήθεια» αυτή χρησιμοποιήθηκε πισώπλατα από τους κομμουνιστές εναντίον των εξεγερμένων Ισπανών τη στιγμή, που αυτοί ήσαν απασχολημένοι με τον πόλεμο εναντίον του Φράνκο. Αυτή υπήρξε και η κυριότερη αιτία της νίκης του φασισμού στην Ισπανία.
(5) Δυόμιση χιλιετίες πρωτύτερα, ο -ολιγαρχικός- Πλάτων (Πολιτεία VIII, 551 d-e) είχε παραδεχθεί, ότι οι ολιγαρχικοί δεν είναι ικανοί να κάνουν πόλεμο, «γιατί είναι αναγκασμένοι, ή να οπλίσουν το πλήθος, οπότε θα το φοβούνται περισσότερο από τους εχθρούς, ή να μην το χρησιμοποιήσουν καθόλου». Οι σημερινοί κυρίαρχοι, διαθέτοντας το όπλο της προπαγάνδας μπορούν να εξοπλίζουν με ελεγχόμενο τρόπο τα πλήθη, που σκοπεύουν να σύρουν στους πολέμους τους. Αλλά παρ’ όλα αυτά δεν έχει πάψει να τους απασχολεί το ενδεχόμενο κοινωνικής ανταρσίας στα μετόπισθεν.
(6) Wikipedia, λήμμα «Μπενίτο Μουσολίνι».
(7) Επικρίσεις κατά του Γενικού Επιτελείου και της κυβέρνησης προκάλεσε η παραμέληση κάθε πολεμικής προετοιμασίας για ενδεχόμενο πραγματοποίησης επίθεσης από την Ιταλία, ακόμη και η εκπόνηση ενός πολεμικού σχεδίου, που να καλύπτει τον κίνδυνο αυτό. Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, αντιστράτηγος Παπάγος, θα επιρρίψει την ευθύνη για τις παραλείψεις αυτές, μεταπολεμικά φυσικά, στην κυβέρνηση.
Μεγαλύτερη ίσως ευθύνη έφερε και η στρατιωτική ηγεσία. Δεν εξηγείται μιά από τις σοβαρότερες ίσως παραλείψεις της: η δημιουργία των προϋποθέσεων, με την προμήθεια του απαιτουμένου υλικού και τη κατάλληλη σύνθεση των στρατιωτικών μονάδων, για την οργάνωση στρατού εκστρατείας, που θα διέθετε μηχανοκίνητες αυτοδύναμες μονάδες, με την ευκινησία και αποτελεσματικότητα που απαιτούσαν τόσο οι νέες θεωρίες περί πολέμου, όσο και τα εκτεταμένα σύνορα της χώρας. Αντί αυτού, η στρατιωτική ηγεσία έμεινε παρέμενε προσκολλημένη στην απαρχαιωμένη τακτική του αμυντικού πολέμου των συνόρων και των οχυρώσεων.
Το Γενικό Επιτελείο προετοιμαζόταν για έναν πόλεμο στα πρότυπα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και όταν πρόβαλε από τη μεριά της Ιταλίας η απειλή ενός πολέμου, που ουσιαστικά αχρήστευε, το έως τότε πολεμικό σχέδιο για την άμυνα της χώρας, προσπάθησε να οικονομήσει τα πράγματα χωρίς μεγάλη πίστη στην αποτελεσματική αντίσταση κατά της Ιταλίας. Αυτό που χαρακτηρίζει τις εκτιμήσεις του Γενικού Επιτελείου, από τον Απρίλιο του 1939 και ως τις πρώτες νίκες του ελληνικού σρατού στην Ήπειρο, είναι η απαισιοδοξία για τη δυνατότητα αποτελεσματικής αντίστασης κατά των Ιταλών στη γραμμή των συνόρων.
Η απαισιοδοξία αυτή είναι έκδηλη, ιδίως στις διαταγές του Γενικού Επιτελείου προς τις μονάδες προκάλυψης στην Ήπειρο την ίδια περίοδο. («Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», έκδ. «Εκδοτική Αθηνών», Αθήνα, 1978, τόμος ΙΕ΄, σελ. 412.). Παρ’ όλα αυτά οι αρχικές ελληνικές επιτυχίες ξάφνιασαν μόνο και μόνο επειδή ούτε και ο ιταλικός στρατός αποδείχθηκε τόσο σύγχρονος, όσο ήθελε να δείχνει.
(8) Τεράστιες ήταν κι οι υλικές ζημιές από τους βομβαρδισμούς. Υπολογίζεται, ότι περίπου 23.000 οικοδομές καταστράφηκαν από 28 Οκτωβρίου 1940 έως το τέλος Μαρτίου 1941. Μεγάλη ήταν και η επίπτωση του πολέμου στην οικονομία της χώρας. Η επιστράτευση μεγάλου μέρους του ανδρικού πληθυσμού και η επίταξη ιπποειδών, που την εποχή εκείνη αποτελούσαν αναντικατάστατα «εργαλεία» όχι μόνο για τις γεωργικές εργασίες, αλλά και για τις μεταφορές ιδίως στις γεωργικές περιοχές, είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί η γεωργική παραγωγή. Η κτηνοτροφία επίσης ελαττώθηκε κατά 50-60% έναντι της προπολεμικής περιόδου. Οι εξαγωγές μεταλλευμάτων το 1940 έπεσαν στο 29% και το 1941 στο 6% των προπολεμικών. («1940-44: Χάσαμε 900.000 Έλληνες», Στρατηγού ε.α. Δημητρίου Γεδεών, τέως υποδιευθυντή Ιστορίας Στρατού, «Ιστορικά», έκδ. εφημ. «Ελευθεροτυπία», 27 Οκτ. 1999.)