ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΗΣΙΟΔΟΣ - Θεογονία (265-336)

Θαύμας δ᾽ Ὠκεανοῖο βαθυρρείταο θύγατρα
ἠγάγετ᾽ Ἠλέκτρην· ἡ δ᾽ ὠκεῖαν τέκεν Ἶριν
ἠυκόμους θ᾽ Ἁρπυίας, Ἀελλώ τ᾽ Ὠκυπέτην τε,
αἵ ῥ᾽ ἀνέμων πνοιῇσι καὶ οἰωνοῖς ἅμ᾽ ἕπονται
ὠκείῃς πτερύγεσσι· μεταχρόνιαι γὰρ ἴαλλον.
270Φόρκυι δ᾽ αὖ Κητὼ γραίας τέκε καλλιπαρήους
ἐκ γενετῆς πολιάς, τὰς δὴ Γραίας καλέουσιν
ἀθάνατοί τε θεοὶ χαμαὶ ἐρχόμενοί τ᾽ ἄνθρωποι,
Πεμφρηδώ τ᾽ εὔπεπλον Ἐνυώ τε κροκόπεπλον,
Γοργούς θ᾽, αἳ ναίουσι πέρην κλυτοῦ Ὠκεανοῖο
275 ἐσχατιῇ πρὸς νυκτός, ἵν᾽ Ἑσπερίδες λιγύφωνοι,
Σθεννώ τ᾽ Εὐρυάλη τε Μέδουσά τε λυγρὰ παθοῦσα·
ἡ μὲν ἔην θνητή, αἱ δ᾽ ἀθάνατοι καὶ ἀγήρῳ,
αἱ δύο· τῇ δὲ μιῇ παρελέξατο Κυανοχαίτης
ἐν μαλακῷ λειμῶνι καὶ ἄνθεσιν εἰαρινοῖσι.
280 τῆς ὅτε δὴ Περσεὺς κεφαλὴν ἀπεδειροτόμησεν,
ἐξέθορε Χρυσάωρ τε μέγας καὶ Πήγασος ἵππος.
τῷ μὲν ἐπώνυμον ἦν, ὅτ᾽ ἄρ᾽ Ὠκεανοῦ παρὰ πηγὰς
γένθ᾽, ὁ δ᾽ ἄορ χρύσειον ἔχων μετὰ χερσὶ φίλῃσι.
χὠ μὲν ἀποπτάμενος, προλιπὼν χθόνα μητέρα μήλων,
285 ἵκετ᾽ ἐς ἀθανάτους· Ζηνὸς δ᾽ ἐν δώμασι ναίει
βροντήν τε στεροπήν τε φέρων Διὶ μητιόεντι·
Χρυσάωρ δ᾽ ἔτεκε τρικέφαλον Γηρυονῆα
μιχθεὶς Καλλιρόῃ κούρῃ κλυτοῦ Ὠκεανοῖο·
τὸν μὲν ἄρ᾽ ἐξενάριξε βίη Ἡρακληείη
290 βουσὶ πάρ᾽ εἰλιπόδεσσι περιρρύτῳ εἰν Ἐρυθείῃ
ἤματι τῷ, ὅτε περ βοῦς ἤλασεν εὐρυμετώπους
Τίρυνθ᾽ εἰς ἱερήν, διαβὰς πόρον Ὠκεανοῖο,
Ὄρθόν τε κτείνας καὶ βουκόλον Εὐρυτίωνα
σταθμῷ ἐν ἠερόεντι πέρην κλυτοῦ Ὠκεανοῖο.
295ἡ δ᾽ ἔτεκ᾽ ἄλλο πέλωρον ἀμήχανον, οὐδὲν ἐοικὸς
θνητοῖς ἀνθρώποις οὐδ᾽ ἀθανάτοισι θεοῖσι,
σπῆι ἔνι γλαφυρῷ, θείην κρατερόφρον᾽ Ἔχιδναν,
ἥμισυ μὲν νύμφην ἑλικώπιδα καλλιπάρηον,
ἥμισυ δ᾽ αὖτε πέλωρον ὄφιν δεινόν τε μέγαν τε
300 αἰόλον ὠμηστήν, ζαθέης ὑπὸ κεύθεσι γαίης.
ἔνθα δέ οἱ σπέος ἐστὶ κάτω κοίλῃ ὑπὸ πέτρῃ
τηλοῦ ἀπ᾽ ἀθανάτων τε θεῶν θνητῶν τ᾽ ἀνθρώπων,
ἔνθ᾽ ἄρα οἱ δάσσαντο θεοὶ κλυτὰ δώματα ναίειν.
ἡ δ᾽ ἔρυτ᾽ εἰν Ἀρίμοισιν ὑπὸ χθόνα λυγρὴ Ἔχιδνα,
305 ἀθάνατος νύμφη καὶ ἀγήραος ἤματα πάντα.
τῇ δὲ Τυφάονά φασι μιγήμεναι ἐν φιλότητι
δεινόν θ᾽ ὑβριστήν τ᾽ ἄνομόν θ᾽ ἑλικώπιδι κούρῃ·
ἡ δ᾽ ὑποκυσαμένη τέκετο κρατερόφρονα τέκνα.
Ὄρθον μὲν πρῶτον κύνα γείνατο Γηρυονῆι·
310 δεύτερον αὖτις ἔτικτεν ἀμήχανον, οὔ τι φατειόν,
Κέρβερον ὠμηστήν, Ἀίδεω κύνα χαλκεόφωνον,
πεντηκοντακέφαλον, ἀναιδέα τε κρατερόν τε·
τὸ τρίτον Ὕδρην αὖτις ἐγείνατο λύγρ᾽ εἰδυῖαν
Λερναίην, ἣν θρέψε θεὰ λευκώλενος Ἥρη
315 ἄπλητον κοτέουσα βίῃ Ἡρακληείῃ.
καὶ τὴν μὲν Διὸς υἱὸς ἐνήρατο νηλέι χαλκῷ
Ἀμφιτρυωνιάδης σὺν ἀρηιφίλῳ Ἰολάῳ
Ἡρακλέης βουλῇσιν Ἀθηναίης ἀγελείης·
ἡ δὲ Χίμαιραν ἔτικτε πνέουσαν ἀμαιμάκετον πῦρ,
320 δεινήν τε μεγάλην τε ποδώκεά τε κρατερήν τε.
τῆς ἦν τρεῖς κεφαλαί· μία μὲν χαροποῖο λέοντος,
ἡ δὲ χιμαίρης, ἡ δ᾽ ὄφιος κρατεροῖο δράκοντος.
[πρόσθε λέων, ὄπιθεν δὲ δράκων, μέσση δὲ χίμαιρα,
δεινὸν ἀποπνείουσα πυρὸς μένος αἰθομένοιο.]
325 τὴν μὲν Πήγασος εἷλε καὶ ἐσθλὸς Βελλεροφόντης·
ἡ δ᾽ ἄρα Φῖκ᾽ ὀλοὴν τέκε Καδμείοισιν ὄλεθρον,
Ὄρθῳ ὑποδμηθεῖσα, Νεμειαῖόν τε λέοντα,
τόν ῥ᾽ Ἥρη θρέψασα Διὸς κυδρὴ παράκοιτις
γουνοῖσιν κατένασσε Νεμείης, πῆμ᾽ ἀνθρώποις.
330 ἔνθ᾽ ἄρ᾽ ὅ γ᾽ οἰκείων ἐλεφαίρετο φῦλ᾽ ἀνθρώπων,
κοιρανέων Τρητοῖο Νεμείης ἠδ᾽ Ἀπέσαντος·
ἀλλά ἑ ἲς ἐδάμασσε βίης Ἡρακληείης.
Κητὼ δ᾽ ὁπλότατον Φόρκυι φιλότητι μιγεῖσα
γείνατο δεινὸν ὄφιν, ὃς ἐρεμνῆς κεύθεσι γαίης
335 πείρασιν ἐν μεγάλοις παγχρύσεα μῆλα φυλάσσει.
τοῦτο μὲν ἐκ Κητοῦς καὶ Φόρκυνος γένος ἐστί.
***
Κι ο Θαύμας την κόρη του Ωκεανού με το βαθύ το ρεύμαπήρε γυναίκα του, την Ηλέκτρα. Κι εκείνη γέννησε τη γοργή την Ίριδακαι τις Άρπυιες με την ωραία κόμη, την Ωκυπέτη και την Αελλώ,που τρέχουν ίσα με των ανέμων τις πνοές και τα πουλιάχάρη στις γοργές φτερούγες τους. Γιατί ψηλά πάνω απ᾽ τη γη ορμούνε.270Στο Φόρκη πάλι η Κητώ τις γριές του γέννησε με τα ωραία μάγουλα,εκ γενετής μ᾽ άσπρα μαλλιά, που Γραίες τις καλούνεοι θεοί οι αθάνατοι και οι άνθρωποι που χάμω σέρνονται,την Πεμφρηδώ την ομορφόπεπλη και την κροκόπεπλη Ενυώ.Και τις Γοργόνες γέννησε που κατοικούν στην άκρη του ξακουστού Ωκεανού,στις εσχατιές, κοντά στη νύχτα, όπου και οι Εσπερίδες μένουν οι γλυκύφωνες,τη Σθεννώ, την Ευρυάλη και τη Μέδουσα που έπαθε συμφορά ολέθρια.Γιατί αυτή ήταν θνητή, ενώ οι άλλες δυο αγέραστες κι αθάνατες.Μ᾽ αυτήν κοιμήθηκε ο Μαυρομάλληςσε μαλακό λιβάδι και μες στα άνθη τα εαρινά.280Κι όταν της έκοψε απ᾽ το λαιμό την κεφαλή ο Περσέας,ξεπήδησε ο μέγας Χρυσάωρ κι ο Πήγασος το άλογο.Κι εκείνος πήρε αυτό το όνομα, γιατί στου Ωκεανού γεννήθηκεπλάι τις πηγές, κι ο άλλος γιατί χρυσό σπαθί στα χέρια του κρατούσε.Κι ο Πήγασος πέταξε κι άφησε πίσω του τη γη, μητέρα των ποιμνίων,και στους αθανάτους έφτασε. Και κατοικεί στου Δία τα δώματατην αστραπή και τη βροντή για το συνετό το Δία κουβαλώντας.Και ο Χρυσάωρ γέννησε το Γηρυόνη τον τρικέφαλο,σμίγοντας με την Καλλιρόη, κόρη του ξακουστού Ωκεανού.Αυτόν τον φόνευσε ο δυνατός ο Ηρακλής290πλάι στα βόδια τα στριφτόποδα, στην Ερύθεια που τη ζώνουν τα νερά,τη μέρα εκείνη που τα βόδια οδήγησε τα πλατυμέτωπαστην Τίρυνθα την ιερή, αφού διάβηκε του Ωκεανού το πέρασμακαι σκότωσε τον Όρθο και το βουκόλο Ευρυτίωνα,στη σκοτεινή του κατοικία στην άκρη του ξακουστού Ωκεανού.Κι εκείνη άλλο γέννησε τέρας απροσμάχητο, που διόλουστους θνητούς ανθρώπους και στους αθάνατους θεούς δεν έμοιαζε,σε βαθουλή σπηλιά, τη θεϊκή γενναιόψυχη Έχιδνα,μισή νύμφη με ωραία μάγουλα, με μάτια ζωηρά,και μισή πελώριο φίδι, δεινό και μέγα,300πλουμιστό, ωμοφάγο, στης πανίερης γης τα βάθη.Έχει εκεί σπηλιά κάτω απ᾽ τον κοίλο βράχο,μακριά απ᾽ τους αθάνατους θεούς και τους θνητούς ανθρώπους,όπου της δώσανε οι θεοί να κατοικεί δώματα μεγαλόπρεπα.Ενώ η άλλη, η ολέθρια Έχιδνα, κρατιόταν στους Αρίμους κάτω απ᾽ τη γη,νύμφη αθάνατη κι αγέραστη για όλες της τις μέρες.Λένε πως έσμιξε μ᾽ αυτήν ερωτικά ο Τυφώνας,ο δεινός, ο υβριστής και άνομος, με την κόρη που ᾽χει ζωηρά τα μάτια.Κι εκείνη έμεινε έγκυος και γέννησε παιδιά γενναιόψυχα.Τον Όρθο πρώτα γέννησε σκυλί του Γηρυόνη.310Έπειτα πάλι γέννησε, τον ανίκητο, τον ακατονόμαστο,τον ωμοφάγο Κέρβερο, το σκύλο του Άδη τον χαλκόφωνο,πενηντακέφαλο, ανήλεο και δυνατό.Τρίτη την Ύδρα πάλι γέννησε που μόνο το κακό γνωρίζει,τη Λερναία, που την ανέθρεψε η Ήρα, η θεά με τα λευκά τα μπράτσα,άπληστα οργισμένη με το δυνατό Ηρακλή.Αυτήν ο γιος του Δία ο Ηρακλής τη θανάτωσε με το χαλκό τον ανελέητο,από το σόι του Αμφιτρύωνα, μαζί με τον Ιόλαο, το φίλο του Άρη,χάρη στις συμβουλές της Αθηνάς που το στρατό οδηγάει.Κι εκείνη γέννησε τη Χίμαιρα που πνέει φωτιά ακατάβλητη,320δεινή, μεγάλη, γοργόποδη και δυνατή.Τρία ήταν τα κεφάλια της: ένα λιονταριού με μάτια αστραφτερά,ένα κατσίκας κι ένα φιδιού, δράκοντα δυνατού.[Από μπροστά ήταν λέων, από πίσω φίδι, στη μέση γίδα,και ξεφυσούσε δύναμη φοβερή φωτιάς που καίει.]Αυτήν ο Πήγασος τη σκότωσε κι ο έξοχος Βελλεροφόντης.Κι εκείνη γέννησε την ολέθρια Σφίγγα, για τους Καδμείους όλεθρο,με τον Όρθο σμίγοντας, και το λιοντάρι της Νεμέας,που η Ήρα το ανέθρεψε, η ένδοξη του Δία η σύζυγος,και το εγκατέστησε στης Νεμέας τα υψώματα, για τους ανθρώπους βλάβη.330Έμεινε αυτό εκεί και τα γένη των ανθρώπων έφθειρε,στον Τρητό της Νεμέας και στον Απέσαντα κυριαρχώντας.Μα αυτό το δάμασε η δύναμη του ισχυρού Ηρακλή.Και η Κητώ, γέννησε τελευταίο, αφού με το Φόρκη έσμιξε ερωτικά,φίδι δεινό που στης γης της σκοτεινής τα βάθη,στα μακρινά τα πέρατα, τα ολόχρυσα φυλάγει μήλα.Αυτή η γενιά απ᾽ την Κητώ κι από το Φόρκη είναι.

Η δημοκρατία στην αρχαία Αθήνα, και οι κοινωνικές τάξεις

ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

 

Πως επιτυγχάνεται στην αρχαία Αθήνα η λεγόμενη Συμμετοχική ή Άμεση Δημοκρατία

 

Από τις αρχές ήδη του 7ου αι. π.Χ. η βασιλεία καταλύθηκε στα περισσότερα ελληνικά κράτη. Ο Αριστοτέλης, μάλιστα σχετικά με αυτό, έγραψε ότι το καθεστώς της βασιλείας στην αρχαιότητα εξέπεσε για δύο λόγους: είτε γιατί αναπτύχθηκαν ανταγωνισμοί στο εσωτερικό των βασιλικών γενών, είτε γιατί οι κάτοχοι της βασιλικής εξουσίας κυβέρνησαν τυραννικά, παραβαίνοντας τους νόμους.

Τα βασιλευόμενα πολιτεύματα διαδέχτηκαν τα αριστοκρατικά καθεστώτα στα οποία πολιτικά δικαιώματα είχαν μόνο οι ενήλικες ευγενείς και μάλιστα οι πλουσιότεροι. Κριτήριο για την εκλογή στα υψηλά αξιώματα είναι όχι μόνο η καταγωγή αλλά και ο πλούτος. Και τα αριστοκρατικά όμως πολιτεύματα πολύ σύντομα επέδειξαν μια σειρά αδυναμιών οι οποίες συχνά οδήγησαν σε πολιτικές ταραχές. Ο μεγάλος ανταγωνισμός, προκειμένου να εξασφαλισθεί μια από τις λιγοστές θέσεις βουλευτών και αρχόντων - οι οποίες πρόσφεραν στον κατέχοντα τη θέση αυτή, τιμή, επιρροή και επιπλέον οφέλη - οδήγησαν συχνά στη βίαια κατάληψη της εξουσίας και τη μετατροπή των πολιτευμάτων αυτών από αριστοκρατικά σε τυραννικά -; «μοναρχικά».

Τόσο στα βασιλευόμενα όσο και στα αριστοκρατικά ή τυραννικά πολιτεύματα, κυρίαρχη επιδίωξη των κατεχόντων την εξουσία ήταν η προσωπική ωφέλεια και το ατομικό τους συμφέρον, γεγονός που οδήγησε τα μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού σε μια σειρά διεκδικήσεων.

Παράγοντες που οδήγησαν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού σε ρήξη με το υπάρχον καθεστώς με κύριο αίτημα την αλλαγή όσων μέχρι τότε ίσχυαν ήταν: η μη συμμετοχή των υπολοίπων ευγενών στα κοινά, ο αποκλεισμός των πολλών από το σώμα των ενεργών πολιτών, η αδυναμία των τελευταίων να συμμετέχουν στην έκδοση αποφάσεων για θέματα που τους αφορούσαν και που ήταν υποχρεωμένοι να τηρούν, η αλλαγή στην πολεμική οργάνωση - οπλιτική φάλαγγα - η οποία επιπλέον έφερε και μια γενικότερη αλλαγή στην νοοτροπία των «οπλιτών πολιτών» οδηγώντας τους στο να διεκδικήσουν μερίδιο στη λήψη αποφάσεων και ως εκ τούτου συμμετοχή στα κοινά, η επιβολή νόμων πιεστικών και άδικων που οδήγησαν πολλούς μικροϊδιοκτήτες γης στο δανεισμό και εν συνεχεία στη φτώχεια και τη δουλεία[1].

Εισαγωγή

Οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές, που είχαν ξεκινήσει ήδη από τον 8ο αι. π.Χ. στον ελλαδικό χώρο γενικότερα και στην Αθήνα ειδικότερα, συνδυασμένες με την επιτακτική ανάγκη για κωδικοποίηση του άγραφου -; εθιμικού δικαίου (τέλη 7ου αι. π.Χ) και την ενασχόληση με αυτό εμπνευσμένων ανδρών (ιδιαίτερα από τον 6ο αι. και μετά), συντέλεσαν στην διαμόρφωση και εδραίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Τα στοιχεία εκείνα που προσδίδουν δημοκρατικότητα σ'; ένα πολίτευμα στην αρχαία Ελλάδα αφορούν κυρίως: στα δικαιώματα των πολιτών και στον τρόπο λειτουργίας της πολιτείας. Το πολίτευμα που υιοθετήθηκε στην αρχαία Αθήνα παραμένει ένα μοναδικό φαινόμενο άμεσης δημοκρατίας, όπου οι ενεργοί πολίτες, δεν εξέλεγαν αντιπροσώπους για να αποφασίζουν στο όνομά τους, αλλά έπαιρναν οι ίδιοι αποφάσεις νομοθετικού και εκτελεστικού περιεχομένου[2].

Η αθηναϊκή δημοκρατία δεν επεδίωξε να εξαλείψει τις κοινωνικές ή οικονομικές ανισότητες (κάτι τέτοιο για τους Αθηναίους θα οδηγούσε μοιραία σε τυραννία). Επέτυχε ωστόσο να εγκαθιδρύσει ένα σύστημα πολιτικής ισότητας το οποίο εξασφάλιζε την κοινωνική γαλήνη και ισορροπία. Επιπλέον και το οποίο δεν στηριζόταν στην αρχή των ίσων δικαιωμάτων (ισομοιρία), αλλά σε τρεις άλλες εξίσου σημαντικές αρχές: την ισονομία, την ισοτιμία, και την ισηγορία. Η βάση αυτής της πολιτικής ισότητας και κατ'; επέκταση της ίδιας της αθηναϊκής δημοκρατίας ήταν η κυριαρχία του δήμου, η οποία εκφραζόταν κυρίως δια μέσου των συνελεύσεων της Εκκλησίας του Δήμου και της Βουλής, των δικαστηρίων και των αρχόντων. Κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να διοικεί, να αποφασίζει και να δικάζει. Αυτά είναι τα τρία στοιχεία που δηλώνουν τα πλήρη πολιτικά δικαιώματα.

Η ενεργός συμμετοχή του πολίτη στα κοινά ήταν ζωτικής σημασίας, γιατί από αυτήν εξαρτιόταν η λειτουργία του πολιτεύματος, αν και αρχικά, τόσο ο Σόλων όσο και ο Κλεισθένης απέφυγαν να καταστήσουν προσιτά τα ανώτερα αξιώματα σε όλους τους πολίτες. Το περιεχόμενο όμως αυτής της ενεργούς συμμετοχής μεταβαλλόταν όσο η δημοκρατία εξελισσόταν[3].

1. Οι μεταρρυθμίσεις που είχαν ως άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα τη βαθμιαία αύξηση συμμετοχής των κατώτερων εισοδηματικών τάξεων στα πολιτειακά όργανα της Αθήνας

Η θεμελίωση της δημοκρατίας ήταν το αποτέλεσμα πολιτικών μεταρρυθμιστικών μέτρων που έδωσαν την εξουσία σε όλους τους ενήλικες πολίτες - το δήμο - και ανέδειξαν κυρίαρχο πολιτειακό όργανο την Εκκλησία του Δήμου: δηλαδή τη συνέλευση όλων των ενήλικων πολιτών, ανεξαρτήτως κοινωνικής θέσης και οικονομικής κατάστασης, αρκεί να ήταν άνδρες ελεύθεροι και να κατάγονταν από γονείς Αθηναίους. Οι γυναίκες, οι δούλοι και οι μέτοικοι δεν συμπεριλαμβάνονται σε αυτούς που κατέχουν το δικαίωμα του πολίτη[4].

1.1. Οι μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα

Οι μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα υπήρξαν η αφετηρία μιας κίνησης που θα έκανε την Αθήνα τον επόμενο αιώνα το πιο δημοκρατικό κράτος της αρχαιότητας καθώς το νομοθετικό του έργο περιλάμβανε μια σειρά μέτρων που είχαν ως άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα τη βαθμιαία αύξηση συμμετοχής των κατώτερων εισοδηματικών τάξεων στα πολιτειακά όργανα της Αθήνας.

Τα πρώτα μέτρα που έλαβε ο Σόλων ήταν η σεισάχθεια (αποτίναξη των βαρών) και η κατάργηση του «δανείζειν επί σώμασι». Και τα δύο μέτρα υπήρξαν εξαιρετικά ριζοσπαστικά για την εποχή καθώς πέραν του ότι έθιγαν κεκτημένα δικαιώματα των αριστοκρατών, οικονομικού χαρακτήρα, ο δε Αθηναίος αγρότης γίνεται πλέον πλήρες μέλος της πολιτικής κοινότητας και ως εκ τούτου ανοίγει ο δρόμος για την πλήρη συμμετοχή του σ'; αυτή, με δεδομένο ότι η κυριότητα της γης που καλλιεργούσε περιήλθε και πάλι στα χέρια του.

Στη συνέχεια ρύθμισε τα δικαιώματα και τις φορολογικές υποχρεώσεις των πολιτών ανάλογα με τα εισοδήματα: διαίρεσε τους πολίτες σε τέσσερις εισοδηματικές τάξεις[5] - ανάλογα με το μέγεθος της ετήσιας προσόδου από αγροτικές ή άλλες δραστηριότητες - με βάση τις οποίες ρυθμίζονταν τόσο τα δικαιώματα όσο και οι υποχρεώσεις των πολιτών. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές ενίσχυσαν τους μικρομεσαίους αγρότες, αλλά και όσους ασκούσαν κάποιο επάγγελμα εκτός της γεωργίας και απάλειψαν τα στεγανά της καταγωγής, που εμπόδιζαν αυτούς που πλούτιζαν από κάποιο επάγγελμα να ανέλθουν σε ανώτερες κοινωνικές τάξεις και να αναλάβουν αξιώματα.

Επιπλέον έδωσε δικαίωμα στην κατώτερη τάξη, τους θήτες, να συμμετέχουν στην εκκλησία του δήμου, δίνοντας τους βέβαια, μόνο το δικαίωμα του εκλέγειν, όχι του εκλέγεσθαι. Στο εξής, πολίτες λογίζονται όλοι οι ενήλικες άνδρες που κατοικούσαν στην Αττική και ήταν απόγονοι κατοίκων της Αττικής, μελών ιωνικών κοινοτήτων.

Άλλα μέτρα που έλαβε και είχαν ως αποτέλεσμα τη διεύρυνση της λαϊκής συμμετοχής ήταν και τα εξής: μετέφερε στην εκκλησία του δήμου την αρμοδιότητα της εκλογής των αρχόντων, που είχε ως τότε ο Άρειος Πάγος[6], και ίδρυσε ένα νέο βουλευτικό σώμα, τη βουλή των τετρακοσίων στο οποίο μετέφερε τις προβουλευτικές αρμοδιότητες[7] που είχε ως τότε και πάλι ο Άρειος Πάγος.

Αν συγκρίνουμε το μέχρι τότε αριστοκρατικό σώμα του Αρείου Πάγου, στο οποίο συμμετείχαν μόνο πεντακοσιομέδιμνοι που είχαν θητεύσει ως άρχοντες και είχαν εκλεγεί από τον ίδιο τον Άρειο Πάγο σύμφωνα με τη διαδικασία που ίσχυε πριν τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα, η βουλή των τετρακοσίων ήταν σαφώς πιο δημοκρατική. Αφενός μεν απαρτίζονταν από 400 εκλεγμένα μέλη, που προέρχονταν και από τις τέσσερις φυλές της Αθήνας, αφετέρου δε επειδή αυτά τα μέλη μπορούσαν να ανήκουν στις δύο ή στις τρεις πρώτες τάξεις[8].

Στο χώρο της δικαιοσύνης οι μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα ήταν επίσης σημαντικές προς την κατεύθυνση του εκδημοκρατισμού και του ελέγχου της εξουσίας και ως εκ τούτου είχαν ως αποτέλεσμα τη βαθμιαία άμεση ή έμμεση αύξηση της συμμετοχής των κατώτερων εισοδηματικών τάξεων στα πολιτειακά όργανα της Αθήνας. Ο Σόλων έδωσε τη δυνατότητα σε κάθε πολίτη οποιασδήποτε τάξης να καταγγέλλει στον Άρειο Πάγο οποιονδήποτε, ακόμα και άρχοντα, με αγωγή. Επίσης ιδρύοντας την Ηλιαία, ένα λαϊκό δικαστήριο με πολλά μέλη, ως αντίβαρο του Αρείου Πάγου σε θέματα απονομής δικαιοσύνης έδωσε την δυνατότητα σε ένα μεγάλο μέρος των πολιτών να συμμετέχει σ'; αυτή.

Ασφαλώς, οι αλλαγές αυτές ήταν πολλές και ριζοσπαστικές, ωστόσο, το πολίτευμα παρέμενε "τιμοκρατικό": στις ανώτατες δημόσιες θέσεις εκλέγονταν μόνο πρόσωπα από τις δύο ανώτερες τάξεις των ευγενών ("πεντακοσιομέδιμνοι" και "ιππείς") ενώ από τις υπόλοιπες δύο τάξεις, οι μεν "ζευγίτες" ήταν εκλόγιμοι μόνο σε κατώτερες αρχές ενώ οι "θήτες" σε καμία. Σε κάθε περίπτωση όμως ένα είναι βέβαιον, ο Σόλωνας διαμόρφωσε τους θεσμούς ή έβαλε τα θεμέλια πάνω στα οποία θα στηρίζονταν και θα εξελίσσονταν το οικοδόμημα της Δημοκρατίας[9].

1.2. Οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη

Έπειτα από μια αναστολή της δημοκρατικής εξέλιξης με την τυραννία των Πεισιστρατιδών, που κι αυτή στράφηκε κατά της αριστοκρατίας και των γενών, η συμμετοχικότητα των πολιτών και ως εκ τούτου η δημοκρατία τελειοποιείται με τις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη. Ο Αριστοτέλης μάλιστα για το συγκεκριμένο θέμα θα πει ότι: από το Σόλωνα «αρχή δημοκρατίας εγένετο», ενώ η πολιτεία του Κλεισθένη «δημοτικωτέρα πολύ του Σόλωνος εγένετο». Με το νέο πολιτειακό σύστημα που εφάρμοσε καταργήθηκαν οι θεσμοί των γενών και των φυλών που αποτελούσαν τη βάση της κοινωνικής διαίρεσης. Η νέα πολιτειακή δομή βασιζόταν στην τοπογραφία[10]. Οι τέσσερις παλαιές φυλές αντικαταστάθηκαν με δέκα τεχνητές φυλές.

Ο Κλεισθένης με την αναδιάρθρωση των φυλών μετατοπίζει το πολιτικό κέντρο βάρους στους δήμους οι οποίοι αποκτούν διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, με δική τους εκκλησία, αιρετές - κληρωτές αρχές, περιουσία, ταμείο και αρχεία. Ενώ λοιπόν παλιότερα η βάση για να διεκδικήσει κάποιος την ιδιότητα του πολίτη ήταν η φρατρία του πατέρα του, μετά τις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη η διαδικασία αυτή μεταφέρονταν στο δήμο. Με αυτόν τον τρόπο η αναγνώριση της ιδιότητας του πολίτη στο νέο άνδρα που με την ενηλικίωση του διεκδικούσε, εξαρτιόταν από την ψήφο «του γείτονά του»[11]. Μέσα από αυτούς τους πολίτες των δήμων θα προκριθούν οι καλύτεροι κι απ αυτούς θα κληρωθούν οι πενήντα βουλευτές που θα εκπροσωπούν τις φυλές με αποτέλεσμα η Βουλή να διευρυνθεί (500 μέλη, 50 από κάθε φυλή) και να αναλάβει, σε σύμπραξη με τους άρχοντες, και τη διοίκηση της πολιτείας. Οι βουλευτές οριστικά πλέον εκλέγονται από όλες τις τάξεις εκτός από αυτήν των θυτών.

Ένα εξαιρετικά σημαντικό μέτρο που αποδίδεται στον Κλεισθένη και έχει ως άμεσο αποτέλεσμα την αύξηση συμμετοχής των κατώτερων τάξεων στα πολιτικά πράγματα ήταν η πολιτογράφηση μετοίκων αλλά και απελεύθερων, με αποτέλεσμα μεγάλος αριθμός κατοίκων της Αττικής να αποκτήσει δικαιώματα αθηναίου πολίτη.

Ο οστρακισμός ήταν επίσης ένα προληπτικό μέτρο (ο Αριστοτέλης το αποδίδει στον Κλεισθένη) στο οποίο δικαίωμα συμμετοχής είχαν όλοι οι Αθηναίοι πολίτες και εφαρμόζονταν ως εξής: επάνω σε ένα όστρακο (κομμάτι από σπασμένο αγγείο) γράφονταν το όνομα όποιου θεωρούνταν επικίνδυνο για το πολίτευμα. Αν οι ψήφοι (τα όστρακα) έφθαναν τις 6.000, τότε ο άνθρωπος αυτός εξοριζόταν από την Αθήνα. Με αυτόν τον τρόπο ο Κλεισθένης έδινε σ'; όλο το λαό το δικαίωμα να υποδεικνύει τον άνθρωπο που έπρεπε να απομακρυνθεί, επειδή θεωρούνταν επικίνδυνος για την πολιτική ειρήνη.

Οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη εξασφάλισαν στους πολίτες ισονομία και ισηγορία και ουσιαστική συμμετοχή αυτών στα κοινά καθώς το νέο σύστημα οργάνωσης που υιοθέτησε μετέφερε τις περισσότερες εξουσίες στο δήμο - λαό[12].

1.3. Οι μεταρρυθμίσεις του Εφιάλτη

Έναν αιώνα σχεδόν μετά τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα ο Εφιάλτης, πολιτικός της αρχαίας Αθήνας θα αγωνιστεί και θα επιτύχει τον περιορισμό της εξουσίας - του μόνου ανεξέλεγκτου, ισόβιου αλλά και αριστοκρατικού λειτουργήματος, της μόνης ίσως εξαίρεσης στην, κατά τα άλλα, δημοκρατική δομή της πολιτείας - του Αρείου Πάγου (462 π.Χ.) που απαρτιζόταν από ισόβια μέλη των δύο ανωτέρων κοινωνικών τάξεων και είχε τεράστιο κύρος με απροσδιόριστες και εκτεταμένες εξουσίες. Προκειμένου να επιτύχει κάτι τέτοιο, προέβη στις ακόλουθες μεταρρυθμίσεις:

Μετέφερε πολιτικές, ελεγκτικές και δικαστικές αρμοδιότητες του Αρείου Πάγου στην εκκλησία του δήμου, τη βουλή και τα λαϊκά δικαστήρια της Ηλιαίας. Ο Άρειος Πάγος διατήρησε μόνο αρμοδιότητες που αφορούσαν θρησκευτικά θέματα. Με αυτό τον τρόπο η εξουσία πέρασε ολοκληρωτικά στο δήμο δηλαδή στον κάθε πολίτη.

Μια άλλη μεταρρύθμιση που συχνά αποδίδεται στον Εφιάλτη, είναι η περίφημη "γραφή παρανόμων". Το μέτρο αυτό έδινε το δικαίωμα σε κάθε πολίτη, να εναντιωθεί σε μια απόφαση που έκρινε ότι ήταν αντίθετη προς τους νόμους της πόλης. Με το μέτρο αυτό η δημοκρατία ολοκληρώνεται. Γίνεται "άκρακτος" και ο λαός γίνεται κυρίαρχος σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής ζωής. Χωρίς την έγκρισή του τίποτε δεν μπορεί να γίνει.

Μετά τη δολοφονία του Εφιάλτη (πιθανόν εξαιτίας των μεταρρυθμίσεών του, ο Περικλής θα αναλάβει να ενισχύσει τη δημοκρατία με όσους θεσμούς ακόμη χρειάζεται, για την εύρυθμη λειτουργία της[13].

1.4. Οι μεταρρυθμίσεις του Περικλή

Ο Περικλής από πολύ νωρίς αντιλήφθηκε ότι η αθηναϊκή δημοκρατία θα ολοκληρώνονταν όχι με την δημιουργία νέων πολιτειακών οργάνων, αλλά με τη διεύρυνση του σώματος των ενεργών πολιτών. Σύμφωνα με τις μεταρρυθμίσεις του, όλοι πρέπει να συμμετέχουν και να εξυπηρετούν τις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας: ελευθερία, ισοκρατία, ισοψηφία, ισοτιμία, ισονομία, ισηγορία, από τις οποίες απορρέουν τα πολιτικά δικαιώματα των Αθηναίων. Έτσι για πρώτη φορά:

Εισήγαγε τη «μισθοφορά», δηλαδή την πληρωμή μισθού στα μέλη των δικαστηρίων και της Βουλής των 500, μέτρο που σταδιακά εφαρμόστηκε σε όλους τους κληρωτούς άρχοντες. Με το μέτρο της «μισθοφοράς» ο Περικλής διεύρυνε τη δυνατότητα συμμετοχής του λαού στα κοινά και έδωσε τη δυνατότητα ακόμα και στον φτωχότερο πολίτη, να αφιερώσει ένα μέρος του χρόνου του στη δημόσια ζωή της πόλης. Η εκλογή των αρχόντων καθιερώθηκε να γίνεται με κλήρωση και όχι κατ' επιλογήν, ώστε να έχουν πιθανότητα επιτυχίας όλοι οι πολίτες. Από τον Άρειο Πάγο, το προπύργιο των ολιγαρχικών, αφαιρέθηκαν πολλές δικαιοδοσίες και δόθηκαν σε δέκα άλλα δικαστήρια με 500 δικαστές το καθένα, οι οποίοι ορίζονταν με κλήρο. Έδωσε το δικαίωμα να μετέχουν σε όλα τα αξιώματα και οι θήτες, καθώς τόσο τα Μηδικά όσο και η εξάπλωση της Αθήνας στο Αιγαίο στη συνέχεια, άλλαξαν τις κοινωνικές βάσεις της δημοκρατίας του Κλεισθένη, φέρνοντας τους στο πολιτικό προσκήνιο, αφού αυτοί ήταν εκείνοι που κινούσαν το στόλο.

Με τις μεταρρυθμίσεις του Περικλή όλοι πλέον είχαν τη δυνατότητα να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην πόλη. Η κοινωνική θέση και η περιουσία έπαψαν να αποτελούν προϋπόθεση για τη συμμετοχή στα κοινά. Κάθε Αθηναίος που είχε γεννηθεί στην Αθήνα και είχε ή μπορούσε να αποκτήσει την ιδιότητα του ελεύθερου πολίτη μπορούσε να συμμετέχει στην πολιτική και να καταλάβει κάποιο απ'; τα ανώτατα αξιώματα. Η ισονομία ήταν πλήρης και η ελευθερία των πολιτών περιοριζόταν μόνο από τους νόμους τους οποίους οι ίδιοι είχαν ψηφίσει[14].

2. Τα πολιτειακά όργανα μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η λαϊκή κυριαρχία στο δεύτερο μισό του 5ου αι. π.Χ. (Σύνθεση - Δικαιοδοσίες)

Το πολίτευμα της Αθήνας άρχισε να χτίζεται με τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα, ο Κλεισθένης το έκανε περισσότερο δημοκρατικό, με την έννοια ότι αυτός που κυβερνά είναι ο δήμος δηλαδή ο λαός. Ο Εφιάλτης και ο Περικλής όμως ήταν αυτοί που τελικά περιόρισαν σημαντικά τις πιθανές βλέψεις των παλαιών αριστοκρατών μέσω της μείωσης των αρμοδιοτήτων των οργάνων στα οποία συμμετείχαν, μεταφέροντας τις αρμοδιότητες αυτές στα όργανα που εξέφραζαν άμεσα τη θέληση του λαού. Με αυτό τον τρόπο η αθηναϊκή δημοκρατία γίνεται άμεση. Ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να συμμετέχει, να συμφωνεί ή να διαφωνεί, να εκλέγει και να εκλέγεται. Τα πολιτειακά όργανα μέσω των οποίων επιτυγχάνεται αυτή η λαϊκή κυριαρχία και πάνω στα οποία στηρίχθηκε η δημοκρατία είναι βασικά τέσσερα: η Εκκλησία του Δήμου, η Βουλή των πεντακοσίων, η Ηλιαία, και οι 10 στρατηγοί.

2.1 Η Εκκλησία του Δήμου.

Είναι το κυρίαρχο σώμα της αθηναϊκής δημοκρατίας. Σ' αυτήν έπαιρναν μέρος όλοι οι Αθηναίοι πολίτες που είχαν συμπληρώσει το εικοστό έτος της ηλικίας τους. Η συμμετοχή δεν ήταν υποχρεωτική, όμως κάθε πολίτης μπορούσε να απευθυνθεί, χωρίς περιορισμό, σ'; αυτή και να θέσει ή να συζητήσει θέματα που αφορούσαν το κράτος. Αποκλείονται μόνον όσοι έχουν κηρυχθεί "άτιμοι", έχουν δηλαδή χάσει τα πολιτικά και αστικά τους δικαιώματα. Συνέρχονταν στην Πνύκα, με την ανατολή του ήλιου, τέσσερις φορές σε κάθε πρυτανεία, δηλαδή τριάντα έξι φορές το χρόνο. Οι περισσότερες αποφάσεις της (ψηφίσματα) λαμβάνονταν με χειροτονία.

Έχει απεριόριστες δικαιοδοσίες: Ψηφίζει τους νέους νόμους, εκλέγει τους αιρετούς άρχοντες, ασκεί τον έλεγχο της διοίκησης, αποφασίζει για την πολιτογράφηση μετοίκων ή δούλων, επιβάλλει την ποινή της εξορίας και της δήμευσης της περιουσίας, έχει τον κύριο λόγο στα θέματα εξωτερικής πολιτικής αλλά και στα στρατιωτικά ζητήματα (σύναψη συμμαχιών, κήρυξη πολέμου, εκλογή, αποστολή ή επιστροφή πρεσβευτών, εκλογή στρατηγών), ασκεί οικονομική πολιτική (αποφασίζει για το νόμισμα και τις πολιτικές ή στρατιωτικές δαπάνες), αποφασίζει για θέματα της επίσημης θρησκείας (ίδρυση νέων ναών, εισαγωγή της λατρείας ξένων θεοτήτων, μισθός ιερέων και ιερειών, εισαγωγή νέου τελετουργικού στις επίσημες λατρείες). Εν ολίγοις όλες οι αποφάσεις παίρνονται από τον δήμο ακόμη και οι πιο σημαντικές[15].

2.2 Η Βουλή των πεντακοσίων.

Τα μέλη της εκλέγονταν από τους πολίτες που είχαν συμπληρώσει την ηλικία των 30 ετών. Κάθε χρόνο κληρώνονταν, από τους δήμους καθεμιάς από τις δέκα φυλές, 50 πολίτες ως βουλευτές, με αναλογική αντιστοιχία του αριθμού των βουλευτών στον πληθυσμό κάθε δήμου, άρα 500 συνολικά βουλευτές από όλες τις φυλές, που ασκούν το βουλευτικό αξίωμα για 36 ημέρες. Οι 50 βουλευτές της φυλής, στις 36 ημέρες της αρχής τους ονομάζονται πρυτάνεις και η φυλή τους πρυτανεύουσα, ο δε επικεφαλής τους επιστάτης των πρυτάνεων. Τα καθήκοντά της είναι εκτελεστικά, φροντίζει δηλαδή για την εκτέλεση των αποφάσεων της Εκκλησίας του Δήμου και νομοθετικά, καταρτίζει τα «προβουλεύματα» δηλαδή τα θέματα που θα τεθούν για συζήτηση στην Εκκλησία του Δήμου. Συνερχόταν καθημερινά (εκτός από τις γιορτές), ενώ αν υπήρχε ανάγκη συνεδρίαζε και εκτάκτως.

Στη δικαιοδοσία και τα καθήκοντα της βουλής και των πρυτάνεων, ήταν η εποπτεία των πολυάριθμων ειδικών επιτροπών της πολιτείας, η επίβλεψη των αρχόντων και η στενή συνεργασία με τους στρατηγούς και τους άλλους ανώτατους άρχοντες. Ως εκ τούτου: είχε δικαιοδοσία στην εξωτερική πολιτική και τη διπλωματία καθώς και σε θέματα συμμαχιών[16], αλλά και ως γενικός επόπτης των δημοσιονομικών, είχε οικονομικές αρμοδιότητες[17]. Αν και δεν είχε την άμεση παρακολούθηση των στρατιωτικών δυνάμεων, αφού αυτά ήταν ευθύνη των στρατηγών, αναφέρονταν σ'; αυτή όλα τα ζητήματα που σχετίζονταν με τη διατήρηση επαρκών δυνάμεων για την ασφάλεια της πολιτείας. Τέλος στη δικαιοδοσία της ανήκε η πρώτη φάση της δοκιμασίας των εννέα αρχόντων, πλην του γραμματέα των θεσμοθετών. Ο έλεγχος των αρχόντων ήταν μια απ'; τις δικαιοδοσίες της που έδινε μεγάλο κύρος στη Βουλή.

Συνοψίζοντας, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι, η Βουλή των 500 ήταν ένα ιδιότυπο νομοπαρασκευαστικό, αλλά και συμβουλευτικό και διοικητικό σώμα, που διαδραμάτιζε σπουδαίο ρόλο στην πολιτική ζωή. Συνεργαζόταν με όλους τους άρχοντες, τις κρατικές επιτροπές και τις στρατιωτικές αρχές, ενεργώντας ως γενικός συντονιστής και επόπτης της κρατικής λειτουργίας και εγγυητής της ενότητας και της συνέχειας στη διοίκηση της πολιτείας[18].

2.3 Το λαϊκό δικαστήριο της Ηλιαίας.

Η Ηλιαία ήταν ένα λαϊκό δικαστήριο δευτέρου βαθμού, εκδίκαζε, δηλαδή, υποθέσεις «κατ’ έφεσιν», εκτός από φόνο, και οι αποφάσεις της είναι τελεσίδικες. Αποτελούνταν από 5000 τακτικά μέλη και 1000 αναπληρωματικά. Κάθε χρόνο από κάθε φυλή επιλέγονταν με κλήρο 500 τακτικά μέλη και 100 αναπληρωματικά. Με νέα κλήρωση, η Ηλιαία χωριζόταν σε 10 τμήματα των 600 δικαστών, κατά τρόπο ώστε οι πολίτες των δέκα φυλών να αντιπροσωπεύονται εξ ίσου σε κάθε τμήμα. Δίκαζε κατά τμήματα, ανάλογα δε με τη σοβαρότητα της υποθέσεως μπορεί να δίκαζαν από 2 έως και 4 τμήματα μαζί. Πρόεδροι των τμημάτων ήταν άρχοντες, που κληρώνονταν στην αρχή του χρόνου και είχαν παράλληλα ως έργο τη μελέτη της υπόθεσης, την προδικασία και την προανάκριση. Μέλος της μπορούσε να γίνει κάθε πολίτης που είχε συμπληρώσει το 30ό έτος της ηλικίας του και δεν εκκρεμούσε εναντίον του κατηγορία. Τα μέλη αυτά ορκίζονταν ότι θα ψηφίζουν κατά τους νόμους και τα ψηφίσματα της Εκκλησίας και της Βουλής ή κατά συνείδηση, όπου δεν υπήρχε νόμος, ότι δεν θα δωροδοκηθούν, ότι θα είναι αμερόληπτοι και ότι η ψήφος τους θα αφορά μόνο το περιεχόμενο της κατηγορίας.

Στην Ηλιαία μπορούσε να καταγγείλει κανείς ακόμα και τις αποφάσεις των αρχόντων, αν τις θεωρούσε άδικες και επιζήμιες για την πόλη. Επειδή η δικαστική εργασία ήταν πολλή, αφού η δημοκρατική λειτουργία απαιτούσε να ελέγχονται συνεχώς οι πάντες από τους πάντες, προβλεπόταν δικαστικός μισθός, ώστε να μην αποκλείεται η συμμετοχή των πολιτών που δεν διέθεταν τα οικονομικά μέσα για να απασχολούνται ως δικαστές συνεχώς επί ένα χρόνο[19].

2.4 Οι Δέκα στρατηγοί

Η στρατηγία προϋπέθετε, κατ' αρχήν, ειδικές γνώσεις και πείρα στα πολεμικά και αργότερα και στα πολιτικά. Για το λόγο αυτό εξαιρέθηκε από το γενικό κανόνα της κλήρωσης και ήταν ένα από τα ελάχιστα αιρετά αξιώματα. Οι δέκα στρατηγοί εκλέγονται από την Εκκλησία του δήμου, ένας από κάθε φυλή, με ετήσια θητεία. Δικαίωμα εκλογής είχαν όλοι οι άνω των 30 ετών Αθηναίοι. Στην αρχή κάθε φυλή έβγαζε ένα στρατηγό, όμως, λόγω των ιδιαιτέρων ικανοτήτων που απαιτούσε η στρατηγία, δόθηκε η δυνατότητα επανεκλογής. Επιδιωκόταν, ασφαλώς, οι στρατηγοί να διαθέτουν στρατιωτικές, πολιτικές και ηγετικές ικανότητες, χωρίς αυτό να αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση. Οι στρατηγοί είναι αρχηγοί του στρατού και του στόλου, διαχειρίζονται την εξωτερική και εσωτερική πολιτική, συμμετέχουν στις συνεδριάσεις της Βουλής και εισηγούνται θέματα, που συζητούσε το σώμα και κατάρτιζε προβουλεύματα για να τα υποβάλει στην Εκκλησία του δήμου. Γενικά, βρίσκονταν σε στενή επαφή με τη Βουλή και τις επιτροπές της, για θέματα που υπάγονταν στις αρμοδιότητές τους.

Όλοι οι στρατηγοί είχαν την ίδια εξουσία. Κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας, τα καθήκοντα καθενός προσδιορίζονταν με κλήρο και άλλαζε καθημερινά ο αρχιστράτηγος. Μόνο η Εκκλησία του δήμου είχε το δικαίωμα να αναθέσει σε ένα συγκεκριμένο στρατηγό το γενικό πρόσταγμα στις επιχειρήσεις μιας εκστρατείας. Σε ορισμένες, μάλιστα. εξαιρετικές περιπτώσεις, ο δήμος χορηγούσε, εντελώς προσωρινά, ειδικά προνόμια σε έναν ή περισσότερους στρατηγούς. Αυτό συνέβαινε κυρίως σε μακρινές εκστρατείες, οπότε έπρεπε, εκ των πραγμάτων, οι στρατηγοί να έχουν τη δυνατότητα να ενεργούν με δική τους πρωτοβουλία, χωρίς να απαιτείται προηγούμενη συνεννόηση με την Εκκλησία. Σε κάθε περίπτωση, επιστρέφοντας από την εκστρατεία ή στο τέλος της θητείας τους, έδιναν λόγο των πράξεών τους, όπως και όλοι οι άλλοι άρχοντες.

Η στρατηγία απέκτησε μεγάλο κύρος και δύναμη στην αθηναϊκή δημοκρατία, διότι ορισμένοι από τους στρατηγούς υπήρξαν και μεγάλες πολιτικές προσωπικότητες, που διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο στη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής της Αθήνας. Όπως όμως ήδη αναφέρθηκε, δεν υπήρξε κανένα κρούσμα κατάχρησης εξουσίας από στρατηγό. Και για το λόγο αυτό, ο δήμος δεν δίσταζε να εκλέγει τους στρατηγούς από οποιαδήποτε τάξη (και από τα αριστοκρατικά γένη), αρκεί να διέθεταν τα απαιτούμενα προσόντα[20].

3. Ποίοι και πόσοι κατέχουν το αξίωμα του βουλευτή το χρονικό διάστημα 456 - 431 π.Χ.

Στο σημείο αυτό, το θέμα που θα μας απασχολήσει είναι: ποιοι και πόσοι ήταν αυτοί που μπορούσαν να γίνουν βουλευτές στην ακμή του δημοκρατικού πολιτεύματος και δη από το 456 π.Χ. μέχρι την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου.

Σε σχέση με το πρώτο ερώτημα ποιοι θα μπορούσαν να γίνουν βουλευτές κατά τον 5ο αι. π.Χ., λαμβάνοντας υπόψη, τα ποσοστά των οικονομικών τάξεων μέσα στον σύνολο των πολιτών που υπολογίζονται ως εξής: αυτοαπασχολούμενοι και ημερομίσθιοι 50-55% οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και την κτηνοτροφία, μεσαία στρώματα 40-45% (έμποροι, βιοτέχνες, ναυτικοί) και τέλος ανώτερα στρώματα μόλις 5% (μεγαλοϊδιοκτήτες γης, εφοπλιστές)[21] και με δεδομένο ότι μετά τις μεταρρυθμίσεις του Περικλή όλοι οι πολίτες μπορούν να συμμετέχουν σε όλα τα αξιώματα, θα συμπεραίναμε ότι οι βουλευτές προέρχονταν κατ'; αναλογία από αυτές τις οικονομικές τάξεις. Επιπλέον η από Κλεισθένους ισχύουσα κατανομή των δήμων δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής βουλευτών σε κάθε περιοχή της Αττικής.

Προκειμένου να απαντηθεί το δεύτερο ερώτημα πόσοι δηλαδή καταλαμβάνουν το βουλευτικό αξίωμα θα πρέπει να λάβουμε κατ'; αρχάς υπόψη ότι ο πληθυσμός των Αθηνών κατά την περίοδο της μεγάλης ακμής, ήταν περίπου 400.000 άτομα. Από αυτά οι 100.000 ήταν μέτοικοι, οι 100.000 δούλοι, 160.000 γυναίκες και παιδιά και 40.000 οι Αθηναίοι πολίτες[22].

Έχει ήδη γίνει λεπτομερής αναφορά στο πρώτο μέρος αυτής της εργασίας, ποιοι είχαν δικαίωμα συμμετοχής στη Βουλή των Πεντακοσίων. Γνωρίζοντας όλα αυτά με μια πρώτη ματιά εύκολα θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι στα 25 χρόνια που προηγήθηκαν του Πελοποννησιακού πολέμου, περίπου 12500 πολίτες ανέλαβαν το αξίωμα του βουλευτή (500 βουλευτές Χ 25 έτη).

Αν όμως αφαιρέσουμε από τον αριθμό των ενεργών πολιτών αυτούς που δεν έχουν συμπληρώσει το 30ο έτος της ηλικίας τους -; αφού ενεργοί πολίτες λογίζονται όλοι οι άνδρες άνω των 18 ετών (ουσιαστικά 20 ετών αφού από 18-20 λαμβάνουν τη στρατιωτική τους εκπαίδευση), το δε βουλευτικό αξίωμα μπορεί να καταλάβει μόνο κάποιος που έχει συμπληρώσει το 30ο έτος της ηλικίας του τότε εξαιρείται ένα ποσοστό νέων Αθηναίων από το σύνολο των 40.000. Εάν επιμερίσουμε την ηλικία από 18 -; 80 περίπου σε 4 γενιές (4Χ15) ισόποσα για τις 40.000, οι 10000 νέοι έως 30 ετών εξαιρούνται και άρα βουλευτές δύνανται να γίνουν 30.000 Αθηναίοι. Από αυτούς 12500 πολίτες έλαβαν δυνητικά, όπως ανέπτυξα πιο πάνω, το βουλευτικό αξίωμα. Δεν θα υπεισέλθω σε υποθέσεις όπως: α) κάποιοι μπορεί να είχαν κληρωθεί δύο φορές, β) κάποιος απεβίωσε στη διάρκεια της θητείας του και αντικαταστάθηκε, γ) κάποιος για κάποιο λόγο έχανε τα πολιτικά του δικαιώματα, δ) κάποιος που ήδη έχει κληρωθεί και δεν περνάει το στάδιο της «δοκιμασίας», υποθέσεις οι οποίες αυξάνουν ή μειώνουν τον παραπάνω αριθμό των 12.500 βουλευτών.

Καταλήγοντας θα λέγαμε ότι το σύνολο των βουλευτών που κατέλαβαν το βουλευτικό θώκο κατά τα 25 χρόνια που προηγήθηκαν του Πελοποννησιακού πολέμου δεν θα πρέπει να ξεπερνούν οπωσδήποτε το ένα τέταρτο του συνόλου των ενεργών πολιτών.

Συμπέρασμα
Αν και η πολιτική συμμετοχή στην αρχαία Αθήνα ήταν υπόθεση μερικών χιλιάδων ανδρών, αν και ο αθηναϊκός δήμος αποτελούσε μια μειοψηφία του πληθυσμού της Αθήνας, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι η αθηναϊκή Δημοκρατία υπήρξε μια άμεση δημοκρατία. Η καθιέρωση της κλήρωσης αντί της εκλογής στα περισσότερα αξιώματα, γεγονός που κάνει τους πολίτες να αισθάνονται ότι δεν είναι μόνο ίσοι μεταξύ τους αλλά έχουν και ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στα κοινά, η συνειδητοποίηση του διπλού ρόλου τους στο πολιτικό σύστημα: κυβερνούν αλλά και κυβερνώνται, ελέγχουν και ελέγχονται, διοικούν και διοικούνται, ο μικρός αριθμός αυτών που δικαιούνταν συμμετοχή σ’ αυτό, η παρουσία εμπνευσμένων ανδρών, αλλά και η πολιτική παιδεία που με τα χρόνια δέχονταν οι Αθηναίοι πολίτες ήταν αυτά που επέτρεψαν στην αθηναϊκή δημοκρατία να γίνει και να παραμείνει άμεση.

 ---------------------

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

Καλογεροπούλου Αθηνά, «Η Δημοκρατική Μεταρρύθμιση: Εφιάλτης -; Περικλής» στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Γ1.

Καλογεροπούλου Αθηνά, «Η Αθήνα του Περικλέους» στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Γ1.

Κουκουζέλη Α., «Πολιτική και θεωρία της πολιτικής», στο Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000, τ. Β.

Μαστραπά Αντώνη, «Η πόλη κράτος», στο: Ελληνική Ιστορία, Ο Αρχαίος Ελληνικός Κόσμος, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2002.

Μήλιος Ανδρέας, «Η έννοια του ελεύθερου πολίτη», στο: Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Αρχαία Ελλάδα Ι: από την Αρχαιότητα έως κα τα μεταβυζαντινά χρόνια, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000, τ. Α.

Μπιργάλιας Νίκος, «Ο αρχαίος δημόσιος βίος, πολιτική ζωή και τάξεις: δικαστική, στρατιωτική και θρησκευτική ζωή», στο: Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Αρχαία Ελλάδα Ι: από την Αρχαιότητα έως κα τα μεταβυζαντινά χρόνια, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000, τ. Α.

Ντόκας Αγησίλαος, Η Αθηναϊκή Δημοκρατία, εκδ. Ι.Δ. Κολλάρου & Σια Α.Ε, Α έκδοση.

Σακελλαρίου Μιχαήλ, «Αθηναϊκή Δημοκρατία, Πολιτειακή Οργάνωση», στο: Ιστορία των Ελλήνων, τ. 3 (Κλασσικοί χρόνοι), επιμ. Νικ. Μπιργάλια εκδ. Δομή.

Σακελλαρίου Μιχαήλ, «Η ακμή του Αρχαϊκού Ελληνισμού», στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Β΄.

Ch. G. Starr, Η γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1991.

Josiah Ober, Μάζες και ελιτ στη Δημοκρατική Αθήνα, μετ. Β. Γ. Σερέτη, εκδ. Πολύτροπον, Αθήνα 2004.

 -----------------------

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

 

 [1] Μιχαήλ Σακελλαρίου, «Η ακμή του Αρχαϊκού Ελληνισμού», στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Β΄, σελ. 204-220 και 230-236. και Α. Κουκουζέλη, «Πολιτική και θεωρία της πολιτικής», στο Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000, τ. Β, σελ. 73-88.

 [2] Ανδρέα Μήλιου, «Η έννοια του ελεύθερου πολίτη», στο: Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Αρχαία Ελλάδα Ι: από την Αρχαιότητα έως κα τα μεταβυζαντινά χρόνια, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000, τ. Α, σελ. 23-112.

 [3] Νίκου Μπιργάλια, «Ο αρχαίος δημόσιος βίος, πολιτική ζωή και τάξεις: δικαστική, στρατιωτική και θρησκευτική ζωή», στο: Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Αρχαία Ελλάδα Ι: από την Αρχαιότητα έως κα τα μεταβυζαντινά χρόνια, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000, τ. Α, σελ. 136 και 142.

 [4] Αντώνη Μαστραπά, «Η πόλη κράτος», στο: Ελληνική Ιστορία, Ο Αρχαίος Ελληνικός Κόσμος, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2002, σελ. 87-106 και Ch. G. Starr, Η γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1991, σελ. 20 και Ανδρέα Μήλιου, ο.π. σελ. 42 -70.

 [5] πεντακοσιομέδιμνοι, τριακοσιομέδιμνοι ή ιππείς, διακοσιομέδιμνοι ή ζευγίται, θήτες με εισόδημα κάτω των διακοσίων μεδίμνων ετησίως

 [6] Σύμφωνα μ'; αυτό το μέτρο, ο δήμος εξέλεγε ένα αριθμό υποψήφιων αρχόντων από την τάξη των πεντακοσιομέδιμνων και στη συνέχεια γινόταν κλήρωση για την ανάδειξη ενός από αυτούς τους υποψηφίους

 [7] δηλ. τη διαδικασία προκαταρκτικής επεξεργασίας των σχεδίων ψηφισμάτων που θα υποβάλλονταν στην εκκλησία του δήμου

 [8] Μιχαήλ Σακελλαρίου, ο.π. σελ. 234. και Νίκου Μπιργάλια, ο.π. σελ. 135

 [9] Νίκου Μπιργάλια, ο.π., σελ.133-136, Ανδρέα Μήλιου, ο.π. σελ. 80-86, Μιχαήλ Σακελλαρίου, ο.π. σελ, 233-236, Αγησίλαου Ντόκα, Η Αθηναϊκή Δημοκρατία, εκδ. Ι.Δ. Κολλάρου & Σια Α.Ε, Α έκδοση, σελ. 12-22 και Ch. G. Starr, Η γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1991, σελ. 20-23.

 [10]Ο Κλεισθένης απέβλεπε στη διάσπαση των τοπικιστικών παρατάξεων και τον περιορισμό της δυνατότητας επηρεασμού των ασθενέστερων πολιτών από έναν αριστοκράτη αρχηγό η οποία παλαιότερα είχε οδηγήσει σε τυραννικά καθεστώτα. Συγκεκριμένα αμέσως μετά το Σόλωνα εμφανίζονται στην Αττική τρεις παρατάξεις (παράλιοι:ασχολούνταν με το εμπόριο, την αλιεία τη ναυσιπλοία κλπ, οι πεδιακοί: πλούσιοι γαιοκτήμονες ευγενικής ή μη καταγωγής, διάκριοι: αγρότες υποβαθμισμένων περιοχών ή οπλίτες που ζητούσαν αναδασμό της γής), οι οποίες πιθανόν εξέφραζαν τους ανταγωνισμούς τριών αριστοκρατών (Μεγακλή, Λυκούργου, Πεισίστρατου αντίστοιχα) και των οπαδών τους που κατάγονταν απ'; τις περιοχές αυτές, οι οποίοι είχαν ως κύριο στόχο την κατάληψη της εξουσίας και τη διατήρηση των μεταρρυθμίσεων του Σόλωνα ή την καταστρατήγησή τους. Γι' αυτό ο Κλεισθένης χώρισε τις τριττύες ανά δέκα: δέκα «περί το άστυ», δέκα «παράλιες» και δέκα «μεσόγειες», και ύστερα, με κλήρο, δόθηκαν σε κάθε φυλή πάλι τρεις τριττύες, αλλά μία από κάθε τομέα (άστυ, παραλία, μεσογαία).

 [11] Josiah Ober, Μάζες και ελιτ στη Δημοκρατική Αθήνα, μετ. Β. Γ. Σερέτη, εκδ. Πολύτροπον, Αθήνα 2004, σελ. 116.

 [12] Νίκου Μπιργάλια, ο.π, σελ.140-143, Ανδρέα Μήλιου, ο.π. σελ. 82-84, Μιχαήλ Σακελλαρίου, σελ, 265-270, Ch. G. Starr, ο.π., σελ. 28-34 και Αγησίλαου Ντόκα, ο.π., σελ. 22-25.

 [13] Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Δημοκρατική Μεταρρύθμιση: Εφιάλτης -; Περικλής» στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Γ1, σελ. 52-61, Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Αθήνα του Περικλέους» στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Γ1, σελ. 82-99, Νίκου Μπιργάλια, ο.π, σελ.146-148, Ανδρέα Μήλιου, ο.π. σελ. 82-84

 [14] Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Δημοκρατική Μεταρρύθμιση: Εφιάλτης -; Περικλής» στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Γ1, σελ. 52-61, Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Αθήνα του Περικλέους» στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Γ1, σελ. 82-99, Νίκου Μπιργάλια, ο.π. σελ.146-148, Ανδρέα Μήλιου, ο.π. σελ. 82-84.

 [15] Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Αθήνα του Περικλέους» ο. π. σελ. 82-99, Νίκου Μπιργάλια, ο.π. σελ.151-164

 [16] δεχόταν πρώτη τους ξένους πρέσβεις και κατόπιν τους παρουσίαζε στην Εκκλησία) εξέταζε πρώτη τα προβλήματα που αναφύονταν με τους συμμάχους και ετοίμαζε προβούλευμα για την Εκκλησία

 [17] προσδιόριζε πριν δώσει προβούλευμα στην Εκκλησία, το ύψος του συμμαχικού φόρου και του φόρου των πόλεων που αποστάτησαν, φρόντιζε για την εξεύρεση πρόσθετων πόρων για τις πολεμικές επιχειρήσεις, ασκούσε τον έλεγχο των "αδυνάτων" (αναπήρων και ατόμων με ειδικές ανάγκες, θα λέγαμε σήμερα, τους οποίους επιδοτούσε για να ζήσουν

 [18] Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Αθήνα του Περικλέους» ο. π. σελ. 82-99, Νίκου Μπιργάλια, ο.π. σελ.151-164

 [19] Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Αθήνα του Περικλέους» ο. π. σελ. 82-99, Νίκου Μπιργάλια, ο.π. σελ.151-164

 [20] Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Αθήνα του Περικλέους» ο. π. σελ. 82-99, Νίκου Μπιργάλια, ο.π. σελ.151-164

 [21] Μιχαήλ Σακελλαρίου, «Αθηναϊκή Δημοκρατία, Πολιτειακή Οργάνωση», στο: Ιστορία των Ελλήνων, τ. 3 (Κλασσικοί χρόνοι), επιμ. Νικ. Μπιργάλια εκδ. Δομή, σελ. 541.

 [22] Ch. G. Starr, Η γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1991, σελ.62, Νίκου Μπιργάλια, ο.π. σελ. 145, Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Αθήνα του Περικλέους» ο. π. σελ. 101-102.

Ψυχοσωματική οικογένεια

Το άρρωστο παιδί παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην παράκαμψη της συζυγικής σύγκρουσης

Σύμφωνα με την οικογενειακή ψυχοθεραπεία, η ανάπτυξη μιας ψυχοσωματικής ασθένειας σε ένα παιδί σχετίζεται με τρεις παράγοντες: Τον τύπο οικογενειακής λειτουργίας και οργάνωσης, την εμπλοκή του παιδιού στη γονική σύγκρουση και την ευπάθεια του οργανισμού σε επίπεδο φυσιολογίας.

Η λειτουργία και οργάνωση σε μια ψυχοσωματική οικογένεια χαρακτηρίζεται από συγκεχυμένα όρια, παγιδευτική εμπλοκή, υπερπροστατευτικότητα, ακαμψία και αδυναμία επίλυσης συγκρούσεων. Σε συνθήκες παγιδευτικής εμπλοκής τα μέλη της οικογένειας είναι υπερβολικά συνδεδεμένα μεταξύ τους και αντιδρούν με υπερβολικό τρόπο. Τα όρια μεταξύ των μελών είναι συγκεχυμένα και εύκολα διαπερατά, τα μέλη της οικογένειας συμμετέχουν απρόσκλητα το ένα στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις σχέσεις του άλλου. Έτσι, είναι πολύ εύκολο μια μητέρα να προσφέρει ένα ποτήρι νερό στο παιδί της χωρίς εκείνο να της το ζητήσει, απλώς επειδή ξέρει ότι «τώρα θα διψάει». Ή είναι αυτονόητο για την κόρη να σκεφτεί πόσο θα στεναχωρηθούν οι γονείς της για κάτι που θα ήθελε να κάνει και να μην το κάνει. Ή η στεναχώρια του ενός να συνεπάγεται και τη στεναχώρια του άλλου. Οι σκέψεις, οι σχέσεις και τα συναισθήματα του ενός μέλους επηρεάζονται υπερβολικά (ή εξ’ ολοκλήρου) από το άλλο. Τα συναισθήματα του ενός, εισβάλλουν στη σκέψη του άλλου.

Τα όρια των υποσυστημάτων είναι επίσης συγκεχυμένα και θολά κάτι που έχει ως αποτέλεσμα τη σύγχυση των ρόλων. Η αυτονομία κάθε μέλους περιορίζεται σοβαρά από το οικογενειακό σύστημα. Οι οικογένειες που είναι οργανωμένες με άκαμπτο τρόπο δίνουν συχνά την εντύπωση ότι δεν χρειάζονται ή δεν επιθυμούν καμιά αλλαγή μέσα στην οικογένεια και διατηρούν άκαμπτα τα πρότυπα συναλλαγής.

Όσον αφορά στην έλλειψη επίλυσης των συγκρούσεων σε μια οικογένεια, υπάρχουν χαμηλά όρια ανοχής των συγκρούσεων. Ορισμένες οικογένειες απλώς και μόνο αρνούνται την ύπαρξη οποιασδήποτε σύγκρουσης και την καταπνίγουν πριν καν εκδηλωθεί. Σε μερικές οικογένειες ο ένας σύζυγος είναι αυτός που αντιμετωπίζει τη σύγκρουση κατά μέτωπο, ενώ ο άλλος την αποφεύγει. Σε άλλες οικογένειες τα μέλη διαπληκτίζονται, αλλά καταφέρνουν να αποφύγουν μια πραγματική αντιπαράθεση. Ως εκ τούτου, τα διάφορα ζητήματα δεν γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης και δεν επιλύονται. Το ψυχοσωματικά άρρωστο παιδί, παίζει ζωτικό ρόλο στην αποφυγή συγκρούσεων από την οικογένειά του, καθώς αυτό αποτελεί τη μοναδική εστία ενδιαφέροντος. Το σύστημα ενισχύει τη «συμπτωματική» συμπεριφορά του, προκειμένου να διατηρηθεί το πρότυπο αποφυγής της σύγκρουσης.

Η ανάμειξη του παιδιού στη γονεϊκή σύγκρουση αποτελεί το δεύτερο χαρακτηριστικό της τυπικής ψυχοσωματογενούς οικογένειας. Στις οικογένειες όπου τα όρια μεταξύ του συζυγικού υποσυστήματος και των παιδιών είναι ασαφή, το άρρωστο παιδί παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην παράκαμψη της συζυγικής σύγκρουσης. Όταν οι καταπιεσμένες και αδιαπραγμάτευτες συγκρούσεις απειλούν το ζευγάρι, ο υποδεικνυόμενος ως ασθενής αναμιγνύεται, για να δημιουργηθεί μια άκαμπτη τριάδα.
----------------
Βιβλιογραφία
Salvador Minuchin, «Οικογένειες και οικογενειακή θεραπεία». Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 2000.
Napier, A, Whitaker, C: «Οικογένεια μαζί, όμως αλλιώτικα». Εκδόσεις Κέδρος, 1987.

Οι Μακροχρόνιες Σχέσεις Είναι Παράγοντας Συγχρονισμού της Ψυχικής και της Σωματικής Υγείας των Συντρόφων

Mέχρι τώρα νομίζαμε ότι μεγαλώνουμε μόνοι μας και ότι οι ζωτικές αλλαγές εκτυλίσσονται σύμφωνα με τα γνωρίσματα και τις εμπειρίες του καθενός. Όμως οι ερευνητές αρχίζουν να κατανοούν ότι καθώς μεγαλώνουμε μέσα στις σχέσεις μας, αλλάζουμε και βιολογικά για να γίνουμε περισσότερο σαν τους συντρόφους μας, από ό,τι όταν ήμασταν στην αρχή.

«Η γήρανση είναι μία διαδικασία που τα ζευγάρια βιώνουν μαζί», λέει η Shannon Mejia, μεταδιδακτορική ερευνήτρια που ασχολείται με την έρευνα των σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν στο Ann Arbor. «Βρίσκεστε σε ένα κοινό περιβάλλον, εκτιμάτε το περιβάλλον από κοινού και λαμβάνετε αποφάσεις από κοινού». Και μέσα από αυτή τη διαδικασία, συνδέεστε σωματικά, όχι μόνο συναισθηματικά.

Νιώθετε σαν να ολοκληρώνετε τις προτάσεις του άλλου, αλλά είναι οι μύες και τα κύτταρα σας που λειτουργούν σε συγχρονισμό.

Οι γιατροί τείνουν να αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους ως ξεχωριστά άτομα, καθοδηγούμενοι από την ανάγκη να διασφαλίσουν το απόρρητο του ασθενούς. Αλλά όταν γνωρίζουν πληροφορίες σχετικά με την υγεία του συντρόφου του ασθενούς, ενδέχεται να είναι σε θέση να παρέχουν βασικές πληροφορίες για την υγεία του άλλου. Για παράδειγμα, τα σημάδια της μυϊκής εξασθένησης ή το πρόβλημα στα νεφρά σε ένα σύντροφο, μπορεί να υποδεικνύει παρόμοια προβλήματα για τον άλλο.

Εξετάζοντας παντρεμένα ζευγάρια που ήταν μαζί λιγότερο από 20 χρόνια και εκείνα που ήταν μαζί για περισσότερο από πενήντα, η Mejia και οι συνεργάτες της βρήκαν εντυπωσιακές ομοιότητες μεταξύ των συντρόφων που έχουν περάσει δεκαετίες μαζί, ειδικά στην νεφρική λειτουργία και στα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης, ενδεικτικοί παράγοντες της θνησιμότητας. Οι ερευνητές παρουσίασαν τα συμπεράσματά τους στην ετήσια συνάντηση της “Gerontological Society of America”.

Τα δεδομένα προήλθαν από 1.568 ηλικιωμένα παντρεμένα ζευγάρια στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα ζευγάρια ήταν μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου δεδομένων που περιελάμβαναν πληροφορίες σχετικά με το εισόδημά τους και τον πλούτο τους, την απασχόληση, τις οικογενειακές σχέσεις και την υγεία, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών που βασίζονται σε εξετάσεις αίματος.

Ένας προφανής λόγος για την ομοιότητα με το σύντροφο είναι ότι οι άνθρωποι συχνά επιλέγουν συντρόφους που είναι σαν κι αυτούς, ανθρώπους με την ίδια καταγωγή και με παρόμοια υπόβαθρα. Αλλά αυτό δεν εξηγεί γιατί υπήρχαν περισσότερες ομοιότητες μεταξύ των συντρόφων που είχαν μακροχρόνιες σχέσεις, σε σύγκριση με τους άλλους.

Οι ερευνητές ανέλυσαν την ηλικία, την εκπαίδευση και τη φυλή των ζευγαριών, για να γνωρίσουν περισσότερα για την επιλογή συντρόφου σε σχέση με τις δεκαετίες που έχουν περάσει μαζί. Όταν υπολόγισαν το αποτέλεσμα, διαπίστωσαν ότι οι βιολογικές ομοιότητες συνεχίζονταν, με βάση τους δείκτες των εξετάσεων αίματος.

Ο τρόπος που οι ερευνητές προσεγγίζουν αυτή την ομοιότητα, διατυπώνεται σαν «κάτι που τα ζευγάρια συν-δημιούργησαν» με την πάροδο του χρόνου χωρίς να υπολογίζεται αυτό που τους έφερε κοντά επειδή είχαν κοινά στοιχεία στην αρχή.

Τώρα οι ερευνητές μελετούν τι μπορεί να προκαλεί αυτές τις «συν-δημιουργημένες» βιολογικές ομοιότητες. «Δουλεύουμε πάνω σε μερικά πράγματα», είπαν, «όπως η επίδραση των κοινών εμπειριών των συντρόφων και του μοιράσματος ενός περιβάλλοντος όπου έχουν παρόμοια πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, όπως τη δυνατότητα να περπατήσουν στις γειτονιές τους ή να βρουν άλλους τρόπους για να μείνουν δραστήριοι».

Σε μία παρόμοια μελέτη, η Christiane Hoppmann, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας, στο Βανκούβερ και οι συνεργάτες της διαπίστωσαν ότι, τα πολύχρονα ζευγάρια βιώνουν παρόμοια επίπεδα δυσκολίας με τις καθημερινές εργασίες, όπως στα ψώνια για τα τρόφιμα, στην προετοιμασία για ένα ζεστό γεύμα και στη λήψη φαρμάκων. Βρήκαν τα ίδια αποτελέσματα στην κατάθλιψη και τόσο με την κατάθλιψη όσο και με τις καθημερινές δυσκολίες στις εργασίες, διαπίστωσαν ότι τα ζευγάρια αλλάζουν συγχρονικά, προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο.

Βρήκαν επίσης ότι οι συνέπειες αυτές μεταφέρονταν από την ψυχή στο σώμα. Με άλλα λόγια, όταν αυξανόταν η αίσθηση της κατάθλιψης στον ένα σύντροφο, ο άλλος οδηγείτο σε περιορισμούς των καθημερινών εργασιών του.

Οι ερευνητές Hoppmann και Denis Gerstorf, του Πανεπιστημίου Humboldt του Βερολίνου, δείχνουν ότι ένας βασικός παράγοντας εδώ θα μπορούσε να είναι η σωματική δραστηριότητα. Για παράδειγμα, εάν ένας καταθλιπτικός σύντροφος αρνείται να βγει από το σπίτι, μπορεί και ο άλλος να αισθάνεται υποχρεωμένος να παραμείνει σε αυτό. Όσο περισσότερο και οι δύο παραμένουν σε μία καθιστική ζωή, τόσο πιο ευάλωτοι γίνονται σε μια σειρά από προβλήματα, από την επιδείνωση της κατάθλιψης μέχρι το διαβήτη, που μπορεί να περιορίσει τις καθημερινές τους λειτουργίες.

Αλλά δεν είναι όλες άσχημες οι είδησεις ​​σε αυτές τις μελέτες για τους συντρόφους.

Ο William Chopik, επίκουρος καθηγητής ψυχολογίας στο Michigan State University, έχει βρει αποδεικτικά στοιχεία για τη δύναμη της αισιοδοξίας. Ο ίδιος και οι συνεργάτες του, μελέτησαν την αισιοδοξία, μαζί με τους περιορισμούς της υγείας και της δραστηριότητας, σε 2.758 ηλικιωμένα ζευγάρια σε ένα εθνικό σύνολο δεδομένων. Οι βαθμολογίες αισιοδοξίας προήλθαν από ένα τεστ που μετρούσε το επίπεδο της συμφωνίας ή της διαφωνίας με δηλώσεις όπως «σε καιρούς αβεβαιότητας, συνήθως αναμένω το καλύτερο».

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι σε μια περίοδο τεσσάρων ετών, όταν αυξανόταν η αισιοδοξία ενός συντρόφου, ο άλλος σύντροφος βίωνε λιγότερες ασθένειες όπως ο διαβήτης και η αρθρίτιδα, σε σύγκριση με τα άτομα των οποίων οι σύντροφοι δεν είχαν γίνει πιο αισιόδοξοι. Έτσι, «το γεγονός ότι (ο σύζυγός σας) αύξησε την αισιοδοξία του είναι καλό για σας, ακόμη και αν η δική σας αισιοδοξία σας δεν αυξήθηκε», είπε ο Chopik.

Ο ίδιος δεν είναι σίγουρος γιατί συμβαίνει αυτό, υποστηρίζει στη μελέτη του, η οποία παρουσιάζεται επίσης στη συνεδρίαση της Γεροντολογικής Εταιρείας, στην οποία είχαν ληφθεί υπ’ όψιν οι διαφορές ηλικίας, το φύλο και η εκπαίδευση. Ο ίδιος εικάζει ότι οι αισιόδοξοι άνθρωποι είναι πιθανότερο να ζήσουν υγιείς ζωές και να χρησιμοποιήσουν την επιρροή πάνω στους συντρόφους τους για να τους κάνουν να ζήσουν και εκείνοι υγιείς.

Ο Chopik μελετά πώς τα επίπεδα κορτιζόλης των δύο συντρόφων, μιας ορμόνης που σχετίζεται με το στρες, αλλάζουν και συγχρονίζονται μετην πάροδο του χρόνου. Στο επόμενο ερευνητικό του βήμα, σχεδιάζει να συγκρίνει τα ζευγάρια που βρίσκονται μαζί για τουλάχιστον 40 χρόνια με εκείνα που είναι μαζί για λιγότερο από δύο.

Αυτές οι έρευνες για το πώς τα ζευγάρια επηρεάζουν την υγεία μεταξύ τους, είναι σχετικά νέες, ιδιαίτερα η έρευνα για τις βιολογικές αλλαγές, με τους ερευνητές να εξακολουθούν να ψάχνουν για εξηγήσεις.

Παρ’ όλα αυτά, λένε, οι συνέπειες για την υγειονομική περίθαλψη είναι σαφείς. Οι άνθρωποι που βρίσκονται σε σχέσεις, δεν αντιμετωπίζουν από μόνοι τους χρόνια προβλήματα υγείας. Όταν ο σύζυγος εκδηλώνει ένα πρόβλημα, ο άλλος σύζυγος θα μπορούσε να είναι μέρος της αιτίας ή η λύση του προβλήματος.

“A Drop”: Η Ζωή μας μια Βουτιά στην Ελπίδα

Στο σκελετό μιας ερειπωμένης, εγκαταλελειμμένης και ρημαγμένης μεγαλούπολης ένας άνδρας στέκεται στην άκρη του κενού. Φαίνεται να είναι το μοναδικό άτομο σε ένα κόσμο χωρίς προοπτική και το να πηδήξει φαντάζει ο μοναδικός τρόπος απόδρασης. Παίρνοντας την απόφαση να κάνει το άλμα βρίσκεται να πέφτει ασταμάτητα όλο και πιο κάτω, μέχρι που το τοπίο αρχίζει να αλλάζει. Τελικά βρίσκει τον εαυτό του σε μία παρόμοια πόλη, η οποία όμως φαίνεται να αναγεννιέται και εκεί τον περιμένουν οι φίλοι του.

Αν και ο καθένας μπορεί να αποδώσει το δικό του νόημα, το βίντεο θα μπορούσε να περιγράψει και την εμπειρία της ψυχικής ασθένειας και ειδικότερα της κατάθλιψης. Όταν όλα μοιάζουν νεκρά και ο κόσμος γύρω φαίνεται μάταιος, το άτομο έχει χάσει κάθε ελπίδα ανάκαμψης και μόνη λύση φαντάζει η αυτοκτονία. Αν όμως, αντ’ αυτής, το άτομο μπορέσει να διεισδύσει στο πρόβλημα και στην ψυχή του με τη βοήθεια κάποιου ειδικού, θα ανακαλύψει ότι δεν έχουν όλα χαθεί και ακόμα και στις χειρότερες των περιστάσεων υπάρχει τρόπος αναγέννησης.

 

Περιμένοντας τον θερισμό

Ένας κορυδαλλός είχε τη φωλιά του σε ένα χωράφι σπαρμένο με
σιτάρι. Είχε πλησιάσει όμως η εποχή του θερισμού και η μητέρα ήξερε ότι
κάποια μέρα θα έρθουν οι θεριστές, θα ανακαλύψουν τη φωλιά και ίσως να κινδυνέψουν τα πουλάκια της που ήταν μικρά ακόμα και δεν μπορούσαν να πετάξουν.

Κάθε πρωί λοιπόν, πριν να φύγει για να τους μαζέψει τροφή, τους
έλεγε:

— Θέλω να ακούτε προσεχτικά τι λέει το αφεντικό όταν έρχεται στο
χωράφι και να μου το λέτε όταν γυρίζω.

Πραγματικά τα πουλάκια έστηναν αυτί κάθε φορά που έβλεπαν το
αφεντικό να φτάνει στο χωράφι.

Μια μέρα τα μικρά περίμεναν κατατρομαγμένα τη μητέρα τους:

— Μαμά, πρέπει να φύγουμε αμέσως! Σήμερα πέρασε ο γεωργός,
συζητούσε με τον γιο του και είπε ότι το σιτάρι είναι έτοιμο για θέρισμα.
Ζήτησε από τον γιο του να καλέσει τους γείτονές τους για να έρθουν αύριο το
πρωί να αρχίσουν το θέρισμα!

— Μην ανησυχείτε! τα καθησύχασε αυτή. Αν ο γεωργός περιμένει από
τους γείτονες να τον βοηθήσουν να θερίσει το σιτάρι, είμαστε ασφαλείς
ακόμα.

Σε λίγες μέρες η μητέρα ξαναβρήκε κατατρομαγμένα τα παιδιά της:

— Μαμά, πρέπει να φύγουμε αμέσως! Σήμερα ήρθε ο γεωργός και είπε
στον γιο του ότι, αφού οι γείτονες δεν έρχονται να βοηθήσουν, να πάει να
καλέσει τους συγγενείς για ν’ αρχίσουν αύριο τον θερισμό.

— Μην ανησυχείτε! τα καθησύχασε πάλι αυτή. Αν ο γεωργός περιμένει
τους συγγενείς να τον βοηθήσουν να θερίσει το χωράφι του, είμαστε ασφαλείς
ακόμα.

Πέρασαν κάμποσες μέρες και η μητέρα γυρίζοντας βρήκε
κατατρομαγμένα τα παιδιά της:

— Μαμά, πρέπει να φύγουμε αμέσως! Σήμερα ήρθε ο γεωργός και είπε
στον γιο του ότι, αφού ούτε οι γείτονες, ούτε οι συγγενείς δεν έρχονται να
βοηθήσουν, τότε θα πρέπει να προσλάβει θεριστές για να αρχίσουν το θέρισμα
αύριο.

— Τώρα τα πράγματα αλλάζουν! τους είπε η μητέρα. Φαίνεται ότι ο
γεωργός άρχισε να παίρνει τα πράγματα στα χέρια του αντί να στηρίζεται
στους άλλους. Ετοιμαστείτε να φύγουμε απόψε!

Το σίγουρο είναι ότι η Ζωή θα διαψεύσει τον καθένα μας...

Μαθαίνουμε τόσα πολλά για τον Εαυτό μας κατά την διάρκεια της φυσικής μας ζωής, που μάλλον είναι αρκετά δύσκολο να τα διαχειριστούμε...Έτσι μαθαίνουμε και τα φυλάμε στην αποθήκη του υποσυνείδητου, για να ανακληθούν σε μια ανάλογη περίπτωση που θα τα χρειαστούμε...

Όμως δεν ανακαλώνται πάντα όσα γνωρίζουμε, όταν τα χρειαζόμαστε, κυρίως όταν αντιμετωπίζουμε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες στην καθημερινή μας ζωή, φαίνεται σαν όλα να ξεχνιούνται...

Φαίνεται, λοιπόν, ότι η πληροφορία, μπορεί μεν να είναι αποθηκευμένη στο υποσυνείδητο μας, αμφισβητείται όμως το αν τελικά μας είναι χρήσιμη σε δεδομένη στιγμή που την χρειαζόμαστε.

Ένας άνθρωπος, μπορεί να γνωρίζει για την εσωτερική δύναμη και για ποιότητες που έχει σαν ανθρώπινη Ύπαρξη, μπορεί να έχει μάθει για το Θάρρος και την Πίστη, μπορεί να έχει συλλέξει χιλιάδες πληροφορίες από εξωτερικές πηγές σχετικά με την ακεραιότητα, την σταθερότητα και την εμπιστοσύνη, την αφοσίωση, την αποφασιστικότητα, την γενναιοψυχία, αλλά τελικά είναι μη χρήσιμες πληροφορίες, όταν νιώθει ότι η ζωή του πήρε την κατηφόρα...

Γιατί κάθε γνώση και πληροφορία που δεν έχει εφαρμοστεί, δεν έχουμε δηλαδή και την συναισθηματική εμπειρία αυτής, είναι σχεδόν πάντα άχρηστη, γιατί εξουδετερώνεται από τον φόβο και την απελπισία του συναισθηματικού μας Εαυτού, αν τον έχουμε αφήσει ανώριμο και τον έχουμε γεμίσει με γνώσεις που δεν έχουμε τολμήσει ποτέ να εφαρμόσουμε και ό,τι γίνει...

Δεν έχουμε τολμήσει ποτέ να πάμε κόντρα στους φόβους μας, για το τι θα συμβεί αν...

Χιλιάδες σενάρια λαμβάνουν χώρα κάθε στιγμή στον νου μας και είναι εντελώς αντίθετα από την διανοητική μας ικανότητα να σκεφτόμαστε ώριμα και αποτελεσματικά, κυρίως σε περίοδο δυσκολιών...

Υπάρχουν πολλές στιγμές στην ζωή μας, που η διανοητική μας ικανότητα εξουδετερώνεται και μια άλλη δύναμη μας ελέγχει...Μια δύναμη που συνήθως δεν αντιλαμβανόμαστε από που πηγάζει...όμως την φοβόμαστε αυτήν την δύναμη, γιατί σχεδόν ποτέ δεν μας πάει στο Καλό...

Αυτή η δύναμη που μας ελέγχει, που ελέγχει τον νου και τις πράξεις μας, είναι η "ασθένεια" του καθενός μας και που μας κάνει να συγχέουμε και να ταυτίζουμε διάφορες καταστάσεις, όπως πχ. την υπομονή με την ανοχή, την ελπίδα με την ψευδαίσθηση, την αγάπη με την λύπηση, την δικαιοσύνη με την σκληρότητα, την διάκριση με την επίκριση...

Το σίγουρο είναι ότι η Ζωή θα διαψεύσει τον καθένα μας, σε σχέση με τις συγχύσεις και τις ταυτίσεις μας, μέχρι να βρούμε το θάρρος να τις διαλύσουμε, και να καταφέρουμε να φέρουμε το κέντρο κάθε Εαυτού μας (διανοητικού, συναισθηματικού και ενστικτώδους) σε μια πνευματική ισορροπία, βιώνοντας πιο συνειδητά την εμπειρία της Ζωής μας, χωρίς προκαταλήψεις και προκαλύμματα.

Καμιά φορά τα γεγονότα έρχονται έτσι, σαν να μας πέφτει ο ουρανός στο κεφάλι, μα λίγο θέλει για να διαπιστώσουμε ότι ο ουρανός έχει μείνει στην θέση του, αλλά εμείς επιδιώξαμε την σύγκρουση μαζί του, από ένα υπερφίαλο "εγώ" που νομίζει ότι μπορεί να ελέγξει τα πάντα (εκτός από την ανωριμότητα του).

Ενόσω εμείς συνεχίζουμε την ταύτιση μαζί του, οι πληροφορίες που έχουμε συλλέξει, αποτελούν άχρηστα αρχεία που συνήθως δεν μας αφορούν, όταν έρχονται εκείνες οι δύσκολες στιγμές, που χάνουμε την ψυχραιμία μας και τότε το μόνο που βιώνουμε είναι το χάος των συναισθημάτων μας, που έχουν παραμείνει ανώριμα και χωρίς πνευματική φροντίδα και ενεργή νοημοσύνη...

Ο κίνδυνος είναι να μην νιώσεις ότι ποτέ δεν είσαι μόνος σου...

Όλοι οι άλλοι κίνδυνοι ξεπερνιούνται...

Ένας λόγος που χρειάζεται να αφοσιωθούμε στον άνθρωπο, ίσως από τους πιο σημαντικούς, είναι γι' αυτήν την ταλαιπωρημένη του Ψυχή, που δεν της δόθηκε ποτέ η ευκαιρία να τιμήσει το θεϊκό...

Δεν της δόθηκε ποτέ η ευκαιρία να δοξάσει την αγνότητά της και την χαρισματική της φύση, από κάποιες τέτοιες σκληρές διαπαιδαγωγήσεις τύπου "πήγαινε να κλάψεις μόνος σου"...

Και ξαφνικά το παιδί χάνει την σημαντικότητά του, που στο ανθρώπινο Βασίλειο ονομάζεται Ψυχή...
Το έχω βιώσει σαν παιδί, να πολεμάς να διατηρήσεις την Ψυχή σου...Και ξέρω πόσο εύκολο είναι να παραδοθείς σ' αυτόν τον πόλεμο, γιατί σε έπεισαν ότι μόνο όταν παραδίνεσαι επιβιώνεις...

Ένας δρόμος ανοίγεται τότε μπροστά στο παιδί, σαν να είναι μονόδρομος...
Ντουγρού για την κόλαση...

Γιατί όταν δεν κάνεις πόλεμο να διατηρήσεις το ιερό σου μέρος, δεν σημαίνει ότι κέρδισες την Ζωή σου...αλλά το παιδί δεν το ξέρει! Εκατομμύρια άνθρωποι δεν το ξέρουν επίσης...Γιατί αν δεν το ξέρει το παιδί, δεν το ξέρει κανένας...Τι σημαίνει "ιερός πόλεμος"...

"Να προσπαθείς συνεχώς, η ζωή είναι αγώνας, θα νικήσουν οι πιο δυνατοί", έτσι μεγαλώνουμε όλοι...Να παλεύουμε να είμαστε στην μεριά του δυνατού...Παιχνίδια εξουσίας για να αποδείξουμε ότι είμαστε οι δυνατοί της ζωής...Χωρίς συναισθήματα και ευαισθησίες, αυτοί επιβιώνουν...Που δεν ακούνε την καρδιά τους, πεισμένοι ότι αυτή θα τους οδηγήσει μόνο στους συναισθηματισμούς, που δεν ταιριάζουν με τους δυνατούς...

Και αλήθεια είναι...η καρδιά σε οδηγεί σε έντονους συναισθηματισμούς και είναι η δικαιολογία για να παραδοθεί κανείς στην λογική ή να παραμείνει συναισθηματικά ανώριμος μέσα σε παράλογους φόβους...

Δεν σε ωριμάζει η καρδιά, αν το στομάχι την πιέζει για τις εντυπώσεις...Ας μην γελιόμαστε...

Ο Δρόμος της Καρδιάς ξεκινάει με την διαπίστωση ότι ακόμα και αν παραδοθήκαμε και δεν πολεμήσαμε, τον πόλεμο δεν τον γλιτώσαμε τελικά...Υπάρχει εκεί μέσα κάτι που πάντα είναι ετοιμοπόλεμο για να πάρει τα ιερά του πίσω και χρειάζεται να το ενθαρρύνουμε, γιατί έχει σκληρούς αντίπαλους να αντιμετωπίσει...Τους δικούς μας σκοτεινούς εχθρούς...

Ο μονόδρομος μπορεί να φαίνεται εύκολος σαν επιλογή, αλλά το τι δημιουργεί το βλέπουμε πάντα εκ των υστέρων, όταν τον εγκαταλείψουμε για να πάρουμε τον δικό μας Δρόμο...

Πάντα έλεγα, καλύτερα να περπατάω σε έρημο, παρά να βαδίζω σε χαραγμένους δρόμους...

Και αν διψάσω? Και αν πεινάσω? Κι αν αρρωστήσω? Κι αν χάσω την κατεύθυνση?

Ο κίνδυνος είναι να μην νιώσεις ότι ποτέ δεν είσαι μόνος σου...Όλοι οι άλλοι κίνδυνοι ξεπερνιούνται...

Ένα βήμα εμείς...

OI ΩΡΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν ηλιακό ρολόι που το ονόμαζαν «Στοιχεῖον» με το όποιο μάθαιναν την ώρα.

Τις ώρες του ημερονυχτίου τις ονόμαζαν ανάλογα με τα συμβαίνοντα:

Την 1η: ώρα, την ανατολή την ονόμαζαν «ἅμα ἡλίῳ ἀνέχοντι»
Την 2η ώρα την ονόμαζαν: «Ώρα αγοράς».
Την 3η και 4η: «πληθούσης αγοράς» ή «αμφί την αγοράν πλήθουσαν»

Την 5η και την 6η: Ημέρας ισταμένης
Ισταμενης: κατα τα μεσον της ημερας
Την 7η και την 8η: βουλυτόν ή αμφί βουλυτόν
Βουλυτὀς [καιρος] επιθετο του καιρος (Βους+λυω). Το απογευμα, την ωρα που λύνουν, ξεζεύουν τά βοδια απο τον ζυγό.
Την 9η και την 10η: Δείλη
Την 11η και την 12η: Δείλης οψίας
Την 1η και 2α της νύχτας: περι λυχνων αφάς
Το ελεγαν ακομα και οταν ηταν στο πεδιο της μαχης χωρις να γνωρίζουν τι γινοταν στην αγορά καὶ ἤδη τε ἦν ἀμφὶ ἀγορὰν πλήθουσαν καὶ πλησίον ἦν ὁ σταθμὸς ἔνθα ἔμελλε καταλύειν, ἡνίκα Πατηγύας, ἀνὴρ Πέρσης τῶν ἀμφὶ Κῦρον χρηστός,
προφαίνεται ἐλαύνων ἀνὰ κράτος ἱδροῦντι τῷ ἵππῳ.
Την 3η και 4η: Περί πρώτον ύπνον νυκτός ισταμένης ο ισταμενος ειναι ο ισχύων, και ο ευρισκομενος εις το μεσον.

Την 7η και 8η: περι αλεκτρυώνων ωδάς
Την 9η: Ορθρου βαθέως
Την 10η – 12η: Λυκαυγές
Λυκαυγές από το λύκη [δορά] = τομάρι λύκου αλλού γκρίζο και αλλού λευκὀ, η αυγή, τα χαράματα. Πιθανόν από αυτή τήν ρίζα να προέρχεται το Λυκαβητός (απ΄όπου ανέτελλε ο ήλιος για τους Αθηναίους).

Η μέτρηση του χρόνου στην αρχαία Ελλάδα
Οι αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι μέτρησαν τον χρόνο για πρώτη φορά χρησιμοποιώντας τον γνώμονα και την κλεψύδρα. Ο γνώμονας τους ήταν γνωστός από τους Χαλδαίους αστρονόμους και έτσι κατασκεύασαν τελειοποιημένους γνώμονες με τη βοήθεια των μαθηματικών τους γνώσεων.

Ο γνώμονας ήταν ένας κατακόρυφος στύλος μεγάλου ύψους που μετρούσε τον χρόνο κατά τη διάρκεια των ηλιόλουστων ημερών. Η κίνηση της σκιάς του γνώμονα έδινε πληροφορίες για τη χρονική διάρκεια της μέρας καθώς και για τον υπολογισμό των ωρών της. Η κίνηση της σκιάς ήταν ουσιαστικά η φαινόμενη κίνηση του Ηλίου στην Ουράνια σφαίρα και ο χρόνος προσδιοριζόταν μέσω των ουρανογραφικών συντεταγμένων του Ηλίου, δηλαδή το αζιμούθιο και το ύψος του. Πρώτος εισήγαγε τον γνώμονα στην αρχαία Ελλάδα ο Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος (610-540 π.Χ) και τον εγκατέστησε στη Σπάρτη. Εξέλιξη του γνώμονα αποτέλεσαν τα ηλιακά ρολόγια. Μετρούσαν τον αληθινό ηλιακό χρόνο και διακρινόταν σε οριζόντια, κατακόρυφα και ισημερινά ανάλογα με την κατεύθυνση του γνώμονα, την μορφή των χαραγών και την κλίση της ωρολογόπλακας. Ο γνώμονας έδειχνε την ημερήσια ώρα αρκετά ικανοποιητικά και το σφάλμα της μέτρησης προερχόταν λόγω της παρασκιάς του τμήματος της κορυφής του οργάνου.

Η κλεψύδρα χρησιμοποιήθηκε για τη μέτρηση του χρόνου κατά τη διάρκεια των μη ηλιόλουστων ημερών και κατά τη διάρκεια της νύκτας. Η αρχή λειτουργίας του οργάνου στηριζόταν στη συνεχή ροή ύδατος από ένα δοχείο υψηλότερης στάθμης σε ένα άλλο δοχείο χαμηλότερης στάθμης. Η σπουδαιότητα του οργάνου στη μέτρηση του χρόνου έγκειται στο ότι η λειτουργία της ήταν ανεξάρτητη της κίνησης των ουρανίων σωμάτων και έτσι ο χρόνος μπορούσε να προσδιοριστεί με σημαντική ακρίβεια, της τάξης ακόμα και κάποιων δευτερολέπτων. Η κλεψύδρα χρησιμοποιήθηκε ευρέως στα αρχαία αθηναϊκά δικαστήρια (6ος π.Χ. αιώνας) για τη μέτρηση της χρονικής διάρκειας της δίκης.

Σημαντικό όργανο για τον υπολογισμό του χρόνου, μέσω της κίνησης των άστρων, ήταν η ουράνια σφαίρα. Η ουράνια σφαίρα ήταν μια μικρογραφία της Ουράνιας σφαίρας όπου οι κινητοί και ακίνητοι κύκλοι της αντιστοιχούσαν στους κύριους κύκλους της Ουράνιας σφαίρας. Κατασκευαστές της θεωρούνταν ο Χείρων και ο Θαλής ο Μιλήσιος (636-546 π.Χ.). Βελτιωμένες ουράνιες σφαίρες κατασκεύασαν ο Εύδοξος ο Κνίδιος (409-356 π.Χ.) προσθέτοντας γνωστούς αστερισμούς και λαμπρά άστρα σε αυτήν (κρικωτή σφαίρα) και ο Ίππαρχος (2ος π.Χ. αιώνας), λαμβάνοντας υπόψη τη μετατόπιση της θέσης των πόλων του Ουρανού κατά 1ο ανά 73 έτη (μεταπτωτική σφαίρα).

Ο αστρολάβος (άστρο+λαμβάνω) ήταν ένα άλλο σημαντικό όργανο που προσδιόριζε το χρόνο μέσω του ύψους των αστέρων από τον ορίζοντα και της θέσης τους (σε εκλειπτικές συντεταγμένες). Επινοήθηκε από τον Ίππαρχο το 150 π.Χ. ή από τον Απολλώνιο τον Περγαίο (261-190/179 π.Χ.) και χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τον Ίππαρχο. Η ακρίβεια του αστρολάβου ήταν πολύ ικανοποιητική και το σφάλμα στη μέτρηση της ώρας ήταν μικρότερο του ενός λεπτού.

Σημαντικό αστρονομικό όργανο ήταν και η διόπτρα, μια ξύλινη ράβδος κατά μήκος της οποίας γινόταν η σκόπευση των άστρων στο ουράνιο στερέωμα με έναν κύλινδρο που ήταν προσαρτημένος στο πάνω μέρος της ράβδου και είχε τη μορφή στοχάστρου. Επινοήθηκε από τους Ήρωνα (90 π.Χ-80 μ.Χ. περίπου), Αρχιμήδη (287-212 π.Χ.), Δικαίαρχο τον Μεσσήνιο (350-290 π.Χ.) και Ίππαρχο (190-120 π.Χ.). Με τη βοήθεια της διόπτρας υπολογιζόταν η ώρα από το ύψος των λαμπρών άστρων, δεδομένης της θέσης των άστρων στην Ουράνια σφαίρα.

Άλλα όργανα που χρησιμοποιήθηκαν κατά τους αρχαίους χρόνους από τους Έλληνες μελετητές του έναστρου ουρανού ήταν η πλινθίς (υπολογισμός μεσημβρινού του τόπου), η σκάφη (απεικόνιση πορείας του Ηλίου στην Ουράνια σφαίρα), ο παραλλακτικός χάρακας, το ηλιοτρόπιο ή ηλιόμετρο ή σκιάθηρον, η αράχνη, το καθέτιον, ο πόλος, το ηλιορολόγιο, οι αρθρωτοί κύκλοι, ο ισημερινός κρίκος, ο τροπικός κρίκος, η υδράρπαξ, το υδρολόγιον καθώς και όργανο με ισημερινή στήριξη.
Η ακρίβεια μέτρησης του χρόνου στην αρχαία Ελλάδα ήταν γενικότερα της τάξης μερικών πρώτων λεπτών των εποχιακών ωρών, ενώ οι λέξεις «πρώτα λεπτά» της ώρας και «δεύτερα λεπτά ή δευτερόλεπτα» δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ. Μεγαλύτερης ακρίβειας μετρήσεις πραγματοποίησε ο μεγάλος αστρονόμος του 2ου αιώνα Κλαύδιος Πτολεμαίος. Παρ’ όλα αυτά δεν ανέφερε ως χρονικές μονάδες μέτρησης τα πρώτα λεπτά ή δευτερόλεπτα, αλλά τα πρώτα και δεύτερα λεπτά τόξου του κύκλου, χωρίζοντας την ώρα και τη μοίρα σε 60 πρώτα λεπτά και το κάθε πρώτο λεπτό σε 60 δεύτερα.

Διεθνές αρχαίο ηλιακό ρολόι
Είναι ένα από τα λιγοστά παγκοσμίως και δείχνει σωστή ώρα Ρώμης, Γαλλίας και Κίνας
Το ρολόι εντοπίστηκε σε κτίριο της ύστερης αρχαιότητας στο Πολύχρονο Χαλκιδικής

Ενα από τα λιγοστά παγκοσμίως ηλιακά ρολόγια των ελληνορωμαϊκών χρόνων που έχουν εντοπιστεί άθικτα ανασύρθηκε από την αρχαιολογική σκαπάνη στο Πολύχρονο Χαλκιδικής. Το εύρημα αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία, καθώς τα ηλιακά ρολόγια κατασκευάζονταν για συγκεκριμένο γεωγραφικό πλάτος, δηλαδή ήταν ακριβή μόνο για τον τόπο στον οποίο συνήθως κατασκευάζονταν. Το ρολόι του Πολύχρονου έχει κατασκευαστεί έτσι που μπορεί να δείχνει τη σωστή ώρα της κάθε μέρας τόσο στη Χαλκιδική όσο και στη Ρώμη, τη Γαλλία ή την Κίνα.

Η αρχαιολόγος της 16ης Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Μπετίνα Τσιγαρίδα, η οποία έχει αφιερώσει την πολύχρονη επαγγελματική της δραστηριότητα στην περιοχή της Χαλκιδικής και ειδικότερα της αρχαίας Κασσάνδρειας, ανταμείφθηκε με το συγκεκριμένο εύρημα αλλά και με μοναδικά στοιχεία για την αμπελουργία και τη μελισσοκομία στη Χερσόνησο της Χαλκιδικής κατά τους αρχαίους χρόνους.

Το ρολόι εντοπίστηκε σε κτίριο της ύστερης αρχαιότητας στο Πολύχρονο και τα στοιχεία που δίνει είναι εντυπωσιακής σαφήνειας. «Το ρολόι αποτελείται από ημισφαιρική επιφάνεια, στην οποία υπάρχουν χαραγμένες έντεκα γραμμές που τη χωρίζουν σε δώδεκα τμήματα, τα οποία αντιστοιχούν στις ώρες της ημέρας. Κάθετες σε αυτές είναι τρεις άλλες εγχάρακτες γραμμές που αντιστοιχούν στο χειμερινό ηλιοστάσιο, την ισημερία και το θερινό ηλιοστάσιο. Στη μέση της ημισφαιρικής επιφάνειας είναι στερεωμένος ένας χάλκινος γνώμονας, ο οποίος ρίχνει τη σκιά του στο ημισφαίριο και ανάλογα με τη θέση της στα δώδεκα τμήματα φανερώνει την ώρα της ημέρας. Η σκιά του ρολογιού έχει ίδιο μήκος όλες τις ώρες της ημέρας, αλλάζει όμως μήκος ανάλογα με την εποχή του χρόνου. Το μικρότερο μήκος παρατηρείται όταν είναι στο χειμερινό ηλιοστάσιο και σταδιακά αυξάνεται μέχρι το ανώτατό του κατά το θερινό ηλιοστάσιο.

Ετσι οι ιδιοκτήτες του ρολογιού είχαν τη δυνατότητα να υπολογίζουν όχι μόνο τις ώρες της ημέρας, αλλά και την ημερομηνία

Για τον Δία, στη Χαλκιδική θα πρέπει να έφτασε ως ανάθημα σε κάποια ιερό, ίσως του Αμμωνα Δία.

Ο ΜΕΝΙΠΠΟΣ Ο ΓΑΔΑΡΗΝΟΣ

Ο Λουκιανός γράφει επίσης τα λόγια που θα μπορούσαν να θεωρηθούν το πιστεύω του Μενίππου, μια φόρμουλα, θα λέγαμε, που εισβάλλει στην καρδιά της αξίας του γέλιου και συνοψίζει γιατί είναι τόσο πολύτιμο κομμάτι της ζωής η ευθυμία.

Σύμφωνα με την ιστορία, ο Μένιππος αναζητούσε το νόημα της ζωής. Ρωτούσε ποιητές, πολιτικούς και φιλοσόφους, αλλά κανένας δεν είχε κατορθώσει να τον βοηθήσει. Οι οξυδερκείς τους υποθέσεις ήσαν απολύτως ασυνεπείς. Έτσι, ο Μένιππος επισκέφθηκε έναν Μάγο Ζωροάστρη, ο οποίος του είπε ότι πρέπει να ταξιδέψει στον Άδη για να συμβουλευθεί τον μυθικό προφήτη Τειρεσία. Ο Μένιππος οπλίστηκε με μία λύρα, μία λεοντή κι έναν ναυτικό σκούφο, στη μνήμη των τριών ανθρώπων που είχαν κάνει παλαιότερα αυτό το ίδιο ταξίδι – τον Ορφέα, τον Ηρακλή και τον Οδυσσέα.

Κατέβηκε και ταξίδεψε στον Κάτω Κόσμο, ζώντας διάφορες περιπέτειες στην πορεία. Και, τελικά, όταν συνάντησε τον Τειρεσία, του έθεσε το ερώτημα: ποιό είναι το νόημα της ζωής; Και ο τυφλός σοφός μάντης έχει την απάντηση. Γέρνει προς το μέρος του – ο Μένιππος ανυπομονεί – και ψιθυρίζει τα παρακάτω λόγια στο πρόθυμο αυτί του φιλοσόφου:

Να ρυθμίζεις καλά το παρόν και να συνεχίζεις γελώντας πολύ και χωρίς να παίρνεις τίποτε στα σοβαρά.

Λουκιανός, Περί της σημαντικότητας του γέλιου

Ό,τι και να κάνεις θα παντρευτείς τον λάθος άνθρωπο- Το λένε οι ειδικοί!

Ίσως ο μεγαλύτερος φόβος ενός ανθρώπου, που βρίσκεται λίγες ημέρες πριν το γάμο και πριν τη σύνδεση της ζωή του με κάποιον άλλο, να μην είναι άλλος από την αμφιβολία για το αν έχει κάνει τη σωστή επιλογή.

 

Συνήθως, ο έρωτας δεν έχει καμία σχέση με τον συγκεκριμένο φόβο, αφού για να πάρεις τη σημαντική απόφαση να μοιραστείς τη ζωή σου με κάποιον, λογικά τα συναισθήματα είναι δυνατά και δοκιμασμένα. Ωστόσο, η αμφιβολία είναι πάντα εκεί για να σε κάνει να γεμίσεις σκέψεις και άγχος. Όλα αυτά μέχρι να δεις το άλλο σου μισό και να καταλάβεις ότι ο φόβος σου είναι και ο δικός του / της.

 

Αν, λοιπόν, ανήκεις στη συγκεκριμένη κατηγορία ανθρώπων, τότε μάθε πως είναι φυσιολογικό και πως καλά κάνεις και φοβάσαι, καθώς είναι αποδεδειγμένο, πως όσο προσεκτικά και αν διαλέξεις το έτερον ήμισυ, πάλι θα πέσεις στην παγίδα να μοιραστείς τη ζωή σου με τον λάθος άνθρωπο.

Γεγονός ανεξάρτητο από την φυλή, την εθνικότητα, την οικονομική κατάσταση και το μορφωτικό επίπεδο, τόσο το δικό σου όσο και του ανθρώπου που θα παντρευτείς.

Τι είναι, όμως, αυτό που μας οδηγεί στη λανθασμένη επιλογή;

 

Σύμφωνα με τον ειδικό Alain de Botton των "New York Times", αυτό είναι από τα πράγματα που φοβόμαστε περισσότερο, ότι μπορούν να μας συμβούν. Μπορούμε να κάνουμε πολλά για να το αποφύγουμε. Τελικά, όμως, κάνουμε το ίδιο λάθος που έκαναν και πολλοί άλλοι, παντρευόμαστε τον λάθος άνθρωπο.

 

Αυτό μπορεί να συμβεί γιατί έχουμε κάποιο πρόβλημα, όταν προσπαθούμε να πλησιάσουμε τους άλλους. Φαινόμαστε πιο φυσιολογικοί μόνο σε όσους δεν μας γνωρίζουν πολύ καλά. Σε μία πιο σοφή κοινωνία, σε μια κοινωνία που θα γνώριζε λίγο καλύτερα τον εαυτό της, η ιδανική ερώτηση στο δείπνο του πρώτου κιόλας ραντεβού θα ήταν: 'Πώς είσαι όταν τρελαίνεσαι;'.   Πιθανώς να έχουμε την τάση να γινόμαστε έξαλλοι με κάποιον που διαφωνεί μαζί μας ή να νιώθουμε χαλαροί μόνο όταν δουλεύουμε.

 

Ίσως να δυσκολευόμαστε, όσον αφορά την οικειότητα μετά το σεξ ή να παραμένουμε σιωπηλοί για να αποφύγουμε την ταπείνωση. Κανένας δεν είναι τέλειος. Το πρόβλημα είναι ότι πριν από τον γάμο, σπάνια τολμούμε να σκαλίσουμε τα συμπλέγματα μας. Κάθε φορά που οι συνήθεις σχέσεις απειλούν να αποκαλύψουν τα ψεγάδια μας, κατηγορούμε τους συντρόφους μας. Όσο για τους φίλους μας, δεν νοιάζονται και τόσο πολύ να κάνουν όλη αυτή τη σκληρή δουλειά, ώστε να μας διαφωτίσουν για τα ελαττώματα μας. Ένα από τα προνόμια του να είσαι μόνος, να ζεις μόνος είναι η πιο ειλικρινείς εντύπωση που αποκομίζεις για τον εαυτό σου.

 

Οι σύντροφοί μας δεν έχουν μεγαλύτερη αυτογνωσία και συχνά καταβάλουμε έντονη προσπάθεια για να τους κατανοήσουμε. Για να τους μάθουμε, όμως καλά πρέπει να επισκεφτούμε τις οικογένειες του, να δούμε τις παλιές τους φωτογραφίες, να γνωρίσουμε τους συμμαθητές και τους φίλους τους. Όλο αυτό μας δημιουργεί την εντύπωση ότι έχουμε κάνει όσα πρέπει να κάνουμε.Πράγμα, που είναι λανθασμένο.

 

Ο γάμος τελειώνει σαν ένα ελπιδοφόρο, γενναιόδωρο, τζογαδόρικο παιχνίδι που παίζουν δύο άνθρωποι, που δεν ξέρουν ποιοι είναι ούτε ποιοι θα γίνουν, δένοντας τους εαυτούς σε ένα μέλλον που δεν μπορούν να αντέξουν, ένα μέλλον για το οποίο προσεκτικά απέφυγαν κάθε έρευνα.   

Οι άνθρωποι κάποτε παντρεύονταν για συμφεροντο-λογικούς σκοπούς, επειδή η γη της κοπέλας συνόρευε με εκείνη του γείτονα, επειδή η οικογένεια της κατείχε μία επικερδή επιχείρηση, επειδή ο πατέρας της ήταν ο φύλαρχος ή ο αρχηγός της πόλης κλπ.

 

Το αποτέλεσμα από τους συγκεκριμένους γάμους είναι η μοναξιά, η απιστία, η κακοποίηση, οι ραγισμένες καρδιές. Ο γάμος από συμφέρον ποτέ δεν υπήρξε ένας λογικός γάμος. Γι' αυτό και αντικαταστάθηκε από τον γάμο από έρωτα, στον οποίο δύο άνθρωποι έχουν βυθιστεί ο ένας στον άλλο και γνωρίζουν ότι αυτό που κάνουν είναι σωστό.

 

Συγκεκριμένα, όσο πιο ανώριμος φαίνεται να είναι ένας γάμος, επειδή πραγματοποιήθηκε μέσα σ' ένα εξάμηνο από τότε που γνωρίστηκε το ζευγάρι, τόσο πιο ασφαλής μπορεί να είναι. Η επιπολαιότητα στην πραγματικότητα είναι το αντίβαρο για τα λάθη.

 

Ψάχνουμε την ομοιότητα

 

Μπορεί να πιστεύουμε πως αναζητάμε την ευτυχία, στην πραγματικότητα όμως ζητάμε την ομοιότητα. Στην πραγματικότητα ψάχνουμε την αγάπη που γνωρίσαμε ως παιδιά. Παντρευόμαστε τους λάθος ανθρώπους, γιατί πολύ απλά δεν θέλουμε να σχετιζόμαστε με αυτούς που θα μας αγαπήσουν πραγματικά και θα μας κάνουν ευτυχισμένους. Κάνουμε λάθη, επειδή, αισθανόμαστε μόνοι. Πραγματικά μόνοι. Καιρό μόνοι. Έτσι, μετά από τόσο καιρό μοναξιάς, απομόνωσης δεν μπορείς να παραμείνεις επιλεκτικός.

 

Έτσι, παντρευόμαστε για να δημιουργήσουμε ένα ωραίο αίσθημα βολικού διαμερίσματος. Νομίζουμε ότι ο γάμος θα μας βοηθήσει να διατηρήσουμε τη χαρά που νιώσαμε, όταν αποφασίσαμε να κάνουμε την πρόταση: ίσως να ήμασταν τότε στη Βενετία, με τον ήλιο του απογεύματος να ρίχνει χρυσές ανταύγειες στα νερά και να εξομολογούμασταν πράγματα που δεν είχαμε ξαναπεί σε κανέναν. Παντρευτήκαμε, πιστεύοντας ότι όλο αυτό θα κρατούσε για καιρό, αλλά ούτε που μυριστήκαμε ότι όλο αυτό δεν είχε καμία σχέση με τον θεσμό του γάμου.  

 

Η πικρή αλήθεια είναι ότι ο γάμος πάει αλλού, σ' ένα σπίτι γεμάτο υποχρεώσεις και τρελαμένα παιδιά, που σκοτώνουν το πάθος κι ας προήλθαν απ' αυτό. Το μόνο συστατικό που απομένει σ' αυτό το μπουκάλι είναι ο σύντροφος και συνήθως είναι το λάθος συστατικό. Τα καλά νέα είναι ότι δεν πειράζει αν ανακαλύψαμε ότι παντρευτήκαμε τον λάθος άνθρωπο.

 

Ο σύντροφος που μας ταιριάζει, δεν είναι εκείνος με τον οποίο συμφωνούμε στα πάντα, με τον οποίο μοιραζόμαστε κοινά γούστα και επιλογές, αλλά εκείνος που μπορεί να διαπραγματευτεί τις διαφορές μας, ένας σύντροφος που είναι καλός στις διαφωνίες και τις διαπραγματεύσεις.

 

Το ιδανικό σ' έναν γάμο είναι η ικανότητα να ανέχεται κάποιος τις διαφορές και τα ελαττώματα μας με γενναιοδωρία. Γιατί η συμβατότητα είναι ένα επίτευγμα της αγάπης, αλλά όχι προαπαιτούμενο της. Η ιδεολογία του ρομαντισμού και της αναζήτησης του άλλου μισού δεν βοηθά ιδιαίτερα.
 

Πρέπει να μάθουμε αν δεχόμαστε το λάθος και να το αντιμετωπίζουμε με χιούμορ, όπως και όλη μας τη ζωή.

 

Ονυχοφαγία: Κακή συνήθεια ή ψυχαναγκαστική διαταραχή;

Το δάγκωμα των νυχιών (ονυχοφαγία) είναι μία απο του στόματος συνήθεια. Η χρήση του στόματος για σκοπούς εκτός απο την ομιλία είναι μία κατηγορία που περιλαμβάνει το τρίξιμο των δοντιών, πιπίλισμα, μάσημα μολυβιού και την αναπνοή απο το στόμα. Το δάγκωμα των νυχιών αρχίζει απο την παιδική ηλικία, αυξάνεται σημαντικά κατα τη διάρκεια της εφηβείας και μειώνεται συνήθως στις μεγαλύτερες ηλικίες, αν και η συνήθεια μπορεί να συνεχίσει και στην ενήλικη ζωή. Η σημαντική αύξηση της ονυχοφαγίας κατα την εφηβεία μπορεί να εξηγηθεί απο τη δυσκολία των μεταβατικών φάσεων στη ζωή ενός ατόμου και την αίσθηση της αστάθειας που συνδέεται με τις εν λόγω φάσεις.

Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών, το δάγκωμα των νυχιών έχει ταξινομηθεί στις ψυχαναγκαστικές και συναφείς διαταραχές.

Τα αίτια του δαγκώματος των νυχιών.
Το δάγκωμα των νυχιών είναι μία αναγνωρισμένη συνήθεια  και τα ακριβή αίτια της είναι υπο συζήτηση. Τα αίτια της ονυχοφαγίας μπορεί να περιλαμβάνουν ψυχολογικούς ή οικογενειακούς παράγοντες. Αν και είναι άγνωστο αν υπάρχει γενετική προδιάθεση για το δάγκωμα των νυχιών ή αυτή η συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα μίμησης άλλων μελών της οικογένειας που έχουν υιοθετήσει αυτή τη συνήθεια. Το δάγκωμα των νυχιών είναι περισσότερο διαδεδομένο στα παιδιά οι γονείς των οποίων είχαν αυτή τη συνήθεια, ακόμη και όταν οι γονείς ανέφεραν πως είχε γίνει παύση της συνήθειας πριν απο τη γέννηση των παιδιών.

Η ονυχοφαγία μερικές φορές μπορεί να επηρεάσει και άτομα που είναι ψυχολογικά σταθερά, αλλά συνήθως είναι σημάδι της απώλειας του ελέγχου απέναντι σε δύσκολα καθήκοντα.

Οι κύριοι ψυχολογικοί παράγοντες που βρέθηκαν να σχετίζονται με αυτή  τη συμπεριφορά είναι το άγχος, η νευρικότητα και η χαμηλή διάθεση. Στη πραγματικότητα το δάγκωμα των νυχιών έχει αποδειχθεί ότι είναι ένας μηχανισμός αντιμετώπισης του στρές και οι ασθενείς των οποίων το δάγκωμα των νυχιών περιγράφεται ως εθισμός μπορεί να εμφανίσουν περισσότερες αγωνίες κατά τη προσπάθεια να απέχουν απο την ονυχοφαγία. Απο την άλλη πλευρά η έλλειψη διέγερσης ή η πλήξη μπορούν επίσης να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν το δάγκωμα των νυχιών. Επίσης πιθανές αιτίες μπορεί να είναι η πείνα ή η χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Ψυχικές διαταραχές που σχετίζονται με το δάγκωμα των νυχιών.
Η ονυχοφαγία θεωρείται ότι είναι μία αυτόματη και ακούσια συμπεριφορά. Στην ενήλικη ζωή, οι ερευνητές υποπτεύονται ότι οι εναλλακτικές λύσεις είναι το κάπνισμα και οι τσίχλες.

Μία θεωρία είναι ότι η ονυχοφαγία αποτελεί συνέχεια της συνήθειας του πιπιλίσματος του αντίχειρα.

Οι περισσότερες περιπτώσεις ονυχοφαγίας θεωρείται πως είναι μόνο ένα αισθητικό πρόβλημα. Ωστόσο, όταν προυπάρχουν και άλλες συνθήκες είναι ψυχιατρικής προέλευσης.

Τουλάχιστον μία νοσηρή ψυχική διαταραχή ήταν παρούσα στις περισσότερες περιπτώσεις των παιδιών που αναφέρεται αυτή η συνήθεια και πάνω απο το ήμιση των γονέων των παιδιών αυτών είχαν τουλάχιστον μία ψυχική διαταραχή, ιδιαίτερα κατάθλιψη. Ωστόσο σε μελέτη που έγινε δεν βρέθηκε καμία συσχέτιση  μεταξύ της συχνότητας ή της ηλικίας έναρξης της ονυχοφαγίας με κάποια ψυχιατρική ασθένεια.

Οι ψυχικές ασθένειες που αναφέρθηκαν πιο συχνά σε σχέση με το δάγκωμα των νυχιών σε παιδιά και εφήβους είναι η ελλειματική προσοχή /υπερκινητικότητα (74%), αντιθετική προκλητική διαταραχή (36%), διαταραχή άγχους του αποχωρισμού (20%), ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (11%), διανοητική καθυστέρηση (9%) και η μείζονα καταθλιπτική διαταραχή (6%). Επίσης έχει αναφερθεί η διαταραχή γενικευμένου άγχους και η διαταραχή πανικού. Ονυχοφαγία παρατηρήθηκε στα περισσότερα απο το 1/4 των παιδιών και των εφήβων με σύνδρομο Tourette.

Τέλος, στερεοτυπικές συμπεριφορές , όπως το δάγκωμα των χειλιών, χτύπημα του κεφαλιού και το τράβηγμα των μαλλιών, βρέθηκαν σε περισσότερα από το 60 % των παιδιών.

Λέιζερ ακτίνων Χ κάνει σταγόνες να εκρήγνυνται

Στο εργαστήριο SLAC του Πανεπιστημίου Στάνφορντ υπάρχει το λέιζερ LCLS που είναι το πιο ισχυρό λέιζερ ακτίνων Χ στον κόσμο. Ερευνητές πραγματοποίησαν ένα νέο πείραμα με το συγκεκριμένο λέιζερ. Χρησιμοποίησαν το λέιζερ για να ανατινάξουν σταγόνες νερού. Το λέιζερ στην κυριολεξία εξάτμισε υγρά σε μικροσκοπικό επίπεδο.

 

Οι ερευνητές θέλουν να κατανοήσουν τις συνθήκες και τους μηχανισμούς της εξάτμισης υγρών και παράλληλα να βελτιώσουν περαιτέρω τις δυνατότητες και την τεχνολογία των λέιζερ ακτίνων Χ. Το πείραμα καταγράφηκε σε βίντεο και τα ευρήματα του δημοσιεύονται στην επιθεώρηση «Nature Physics».