Κυριακή 10 Ιουλίου 2016

ΑΡΧΑΪΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΠΙΝΔΑΡΟΣ - •Πυθιονίκαις I - Ἱέρωνι Αἰτναίῳ ἅρματι (1.61-1.80)

τῷ πόλιν κείναν θεοδμάτῳ σὺν ἐλευθερίᾳ [στρ. δ]
Ὑλλίδος στάθμας Ἱέρων ἐν νόμοις ἔ-
κτισσε· θέλοντι δὲ Παμφύλου
καὶ μὰν Ἡρακλειδᾶν ἔκγονοι
ὄχθαις ὕπο Ταϋγέτου ναίοντες αἰ-
εὶ μένειν τεθμοῖσιν ἐν Αἰγιμιοῦ
65 Δωριεῖς. ἔσχον δ᾽ Ἀμύκλας ὄλβιοι
Πινδόθεν ὀρνύμενοι, λευκοπώλων
Τυνδαριδᾶν βαθύδοξοι
γείτονες, ὧν κλέος ἄνθησεν αἰχμᾶς.

Ζεῦ τέλει᾽, αἰεὶ δὲ τοιαύταν Ἀμένα παρ᾽ ὕδωρ [αντ. δ]
αἶσαν ἀστοῖς καὶ βασιλεῦσιν διακρί-
νειν ἔτυμον λόγον ἀνθρώπων.
σύν τοι τίν κεν ἁγητὴρ ἀνήρ,
70 υἱῷ τ᾽ ἐπιτελλόμενος, δᾶμον γεραί-
ρων τράποι σύμφωνον ἐς ἡσυχίαν.
λίσσομαι νεῦσον, Κρονίων, ἥμερον
ὄφρα κατ᾽ οἶκον ὁ Φοίνιξ ὁ Τυρσα-
νῶν τ᾽ ἀλαλατὸς ἔχῃ, ναυ-
σίστονον ὕβριν ἰδὼν τὰν πρὸ Κύμας,

οἷα Συρακοσίων ἀρχῷ δαμασθέντες πάθον, [επωδ. δ]
ὠκυπόρων ἀπὸ ναῶν ὅ σφιν ἐν πόν-
τῳ βάλεθ᾽ ἁλικίαν,
75 Ἑλλάδ᾽ ἐξέλκων βαρείας δουλίας. ἀρέομαι
πὰρ μὲν Σαλαμῖνος Ἀθαναίων χάριν
μισθόν, ἐν Σπάρτᾳ δ᾽ ‹ἀπὸ› τᾶν πρὸ Κιθαιρῶνος μαχᾶν,
ταῖσι Μήδειοι κάμον ἀγκυλότοξοι,
παρ‹ὰ› δὲ τὰν εὔυδρον ἀκτὰν
Ἱμέρα παίδεσσιν ὕμνον Δεινομένεος τελέσαις,
80 τὸν ἐδέξαντ᾽ ἀμφ᾽ ἀρετᾷ, πολεμίων ἀνδρῶν καμόντων.
***
Γι᾽ αυτόν ο Ιέρων έχτισε την πόλη εκείνη —τη λευτεριά της πύργωσαν θεοί— [στρ. δ]αλφαδιασμένη με τους νόμους της φυλής του Ύλλου·μα και του Πάμφυλου οι απόγονοι καθώς και των Ηρακλειδώνπου ζούνε στα ριζά του Ταϋγέτουθέλουνε να κρατούνε τους θεσμούς του Αιγιμιού65μένοντας πάντα Δωριείς.Από την Πίνδο ξεκινώντας, πήραν οι μακάριοι τις Αμύκλες,οι τρισένδοξοι γείτονες των Τυνδαριδών με τα λευκά τ᾽ άλογα,κι άνθησε του κονταριού τους η φήμη.
Ω Δία που τέλος σε όλα δίνεις, μακάρι πλάι στου Αμένα τα νερά να βγαίνει αληθινός [αντ. δ]ο λόγος των ανθρώπωνπου τέτοια μοίρα πάντοτε ορίζει σε βασιλιάδες και πολίτες.70Με σέ βοηθό ο άρχοντας δίνει στον γιο του συμβουλές·μακάρι τον λαό να τιμήσει και να τον οδηγήσει σε ομοφροσύνη και γαλήνη.Κατάνευσε, παρακαλώ σε, γιε του Κρόνου,ήμεροι οι Φοίνικες στη χώρα τους να μένουν,κι οι Τυρρηνοί χωρίς αλαλαγμούς πολέμου,βλέποντας μπρος στην Κύμη πώς η έπαρσή τους στον στόλο θρήνο έφερε·
απ᾽ των Συρακουσίων τον αρχηγό το ξέρουνε τί πάθαν, [επωδ. δ]σαν τους εδάμασε και πέταξε απ᾽ τα γοργά καράβια στη θάλασσα75τη νιότη, την Ελλάδα από βαριά σκλαβιά λυτρώνοντας.Τη Σαλαμίνα υμνώντας θα κερδίσω την εύνοια της Αθήνας γι᾽ αμοιβή μου·της Σπάρτης την εύνοια, αν υμνήσω τη μάχη κοντά στον Κιθαιρώνα,εκεί που οι Μήδοι οι καμπυλότοξοι λυγίσαν·και για του Δεινομένη τα παιδιά ύμνο θα πλέξω,80που τον εκέρδισαν με την παλικαριά τους,πλάι στου Ιμέρα τα γάργαρα νεράτον εχθρικό στρατό τσακίζοντας.

ΠΕΡΙ ΕΙΜΑΡΜΕΝΗΣ

Όπως εξηγεί και ο Πρόκλος, στο «Πλάτωνος Πολιτείας Υπόμνημα β’ [συνέχεια 2.184 - 368], 356.4 – 357.29», ο Πλάτων υποστηρίζει ότι η Ειμαρμένη είναι αιτία των κοσμικών περιόδων (περιφορών), και ότι η περίοδος ή η εντός τους τάξη ή η αιτιώδης συνάφειας, όπως θεώρησαν ορισμένοι. Το δηλώνουν όλα όσα λέγει στον «Πολιτικό, 272.e»: «Τον Κόσμο τον έστρεφε σε αντίθετη κατεύθυνση η Ειμαρμένη και η έμφυτη επιθυμία του – τὸν δὲ δὴ κόσμον ἀνέστρεφεν εἱμαρμένη καὶ σύμφυτος ἐπιθυμία,», οδηγώντας τον κατά την αντίστροφη προς την προηγούμενη κυκλική κίνηση.

 Είναι δηλ. φανερό ότι εδώ θεωρεί πως η Ειμαρμένη κινεί, και ότι από αυτή κινείται ο σύμπας Κόσμος καθ’ όλες τις κινήσεις που εμπεριέχει. Εξ ου και στην αρχή της κίνησης τον κάνει περισσότερο ακριβή ενώ στο τέλος περισσότερο αμβλύ. Διότι η τάξη είναι λιγότερη στα έσχατα όντα του Κόσμου και περισσότερη στα πρωταρχικά. Καθώς λοιπόν η Ειμαρμένη είναι τέτοιου είδους, δηλ. αιτίας της κινήσεως των κοσμικών περιόδων (περιφορών), το ότι ο Πλάτων δεν την θεωρεί θεό θα μπορούσες να το καταλάβεις από τον αυτό διάλογο. Λέει δηλ. ότι δεν υπάρχουν δυο θεοί με αντίθετα φρονήματα που κινούν τον Κόσμο κατά δύο αντίθετες κινήσεις. Επιπλέον η ανακύκληση είναι αντίθετη προς την πρώτη κυκλική κίνηση που είναι θεϊκή.

Προφανώς λοιπόν δεν θα υποστηρίξουμε ότι είναι θεϊκή εκείνη που μπορεί να τη θέτει σε κίνηση, εφόσον προηγουμένως είπε ότι ο θεός είναι η αρχή της πρώτης κυκλικής κίνησης. Ο Πλάτων άλλωστε πρόσθεσε ότι κι αν όλοι οι θεοί σταμάτησαν να φροντίζουν τα μέρη του Κόσμου που είχαν αναλάβει, εφόσον εκείνοι εγκατέλειψαν τον Κόσμο, στην συνέχεια τον έστρεφε προς την αντίθετη κατεύθυνση η Ειμαρμένη, εφόσον βέβαια κινεί την κίνηση την αντίθετη προς την πρώτη κυκλική κίνηση του σύμπαντος, την οποία κινούσε ο θεός, ενώ ένας θεός να κινεί κίνηση αντίθετη προς έναν άλλο θεό είναι αδύνατο, ακόμα κι αν μετά το γεγονός της εγκατάλειψης του Κόσμου από όλους τους θεούς τον κινεί σαν να μην είναι εκείνη θεός.

Το ότι επίσης η Ειμαρμένη δεν είναι ούτε η θεϊκή ψυχή του σύμπαντος θα μπορούσαμε να το μάθουμε αν κατανοούσαμε τον τρόπο με τον οποίο στον «Τίμαιο, 34.b & 36.e» την αναγνωρίζει ως θεό (εφόσον βέβαια ονομάζει τον Κόσμο «ευδαίμονα θεό» λόγω εκείνης) και λέει ότι «ως θεϊκή αρχή» άρχισε να γυρίζει γύρω από τον εαυτό της «σε μια ακατάπαυστη και σώφρονα ζωή», και ακόμα τον τρόπο με τον οποίο στον «Νόμους, 897.b» θεωρεί ότι αυτή «αφού προσέλαβε θεϊκό νου» είναι θεός, όπως επίσης είναι θεοί και όλες οι ψυχές των άστρων, των ωρών, των στοιχείων.

Αν λοιπόν η Ειμαρμένη, κατά τον Πλάτωνα, δεν είναι θεός, και αν η ψυχή του Κόσμου είναι θεός, η ψυχή του Κόσμου δεν είναι η Ειμαρμένη, ούτε η ψυχή του «Τίμαιου» ούτε η ψυχή των «Νόμων». Το ότι εξάλλου η εκδοχή που απομένει είναι αληθινή, ότι δηλαδή η Ειμαρμένη είναι η φύση του σύμπαντος, μπορούμε να το συμπεράνουμε από όλα αυτά. Αν η Ειμαρμένη δεν είναι ούτε η ψυχή που προσέλαβε νου ούτε το σωματοειδές (αυτό βέβαια κινεί, δεν είναι όμως θεός όπως εκείνη), απομένει να είναι αυτή ενδιάμεση των δύο τούτων, από εκείνη μεν που είναι θεός κατώτερη αφού δεν είναι θεός και από εκείνο επίσης που είναι κινούμενο ανώτερη ως κινούσα, και επομένως να είναι η φύση του σύμπαντος.

Πραγματικά, στον «Τίμαιο, 41.e», όταν ο δημιουργός θέλει να ανακοινώσει στις ψυχές τους «εἱμαρμένους νόμους», δείχνει πρώτα την φύση του σύμπαντος (λέει το εξής : «Ύστερα επιβίβασε τις ψυχές σαν μέσα σε όχημα, τους έδειξε τη φύση του σύμπαντος και τους είπε τους νόμους της Ειμαρμένης - καὶ ἐμβιβάσας ὡς εἰς ὄχημα τὴν τοῦ παντὸς φύσιν ἔδειξεν νόμους τε τοὺς εἱμαρμένους εἶπεν αὐταῖς»), και στους «Νόμους», εκεί που πρόκειται να αντιταχθεί σε όσους εκλαμβάνουν τα σωματικά στοιχεία ως αρχές των όντων, λέει ότι δεν είναι σωστό να ονομάζουν φύση αυτά που είναι σύμφωνα με και προέρχονται από τη φύση, με την σκέψη προφανώς ότι η φύση είναι κάτι άλλο από αυτά που προέρχονται από τη φύση. Αν λοιπόν όλα τα σώματα προέρχονται από τη φύση, είναι σαφές ότι υπάρχει μία άλλη φύση πέρα από τα σώματα, και η οποία, κατά τον Πλάτωνα, είναι η αιτία των πραγμάτων που προέρχονται από την φύση. Αποδείχτηκε λοιπόν ότι σύμφωνα με τις αρχές του Πλάτωνα, η Ειμαρμένη είναι η φύση των σύμπαντος.

Αφύπνιση: η πιο σιωπηλή και καθοριστική επανάσταση

Αφυπνίζομαι σημαίνει συνειδητοποιώ ότι αυτό που είμαι πραγματικά δεν προσδιορίζεται από τις σκέψεις, ούτε από το σώμα, αλλά οι σκέψεις και οι αισθήσεις του σώματος είναι παρατηρούμενα αντικείμενα που εμφανίζονται και εξαφανίζονται μέσα στο πεδίο της επίγνωσής μου, δηλαδή μέσα μου.

Το να δει κάποιος ότι οι σκέψεις δεν λένε ποια είναι η πραγματικότητα -για τον ίδιο, για τους άλλους ή για τον κόσμο γενικότερα- είναι ιδιαίτερα απελευθερωτικό. Όταν ξέρεις ότι αυτό που είσαι δεν ορίζεται από λέξεις, κριτικές ταυτότητες, αρχίζεις να αποδεσμεύεσαι από το παρελθόν και τον προγραμματισμό σου.

Ό,τι και αν πίστευες τα προηγούμενα χρόνια ότι είσαι, βλέπεις ότι ήταν απλά η διαμόρφωση που είχες πάρει μέσα από την ανατροφή, την παιδεία και την κοινωνία. Ήταν κυρίως οι προβολές των άλλων -γονιών, αδερφών, δασκάλων, καθηγητών, φίλων- που διαμόρφωσαν αυτό που αντιλαμβανόσουν ως "εαυτός", ως "εγώ είμαι αυτός/ή".

Με την αφύπνιση λοιπόν, βγαίνεις από αυτό το παιχνίδι όπου πίστευες ότι οι άνθρωποι είναι πρόσωπα, άτομα ή χαρακτήρες που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, και έρχεσαι στην πραγματικότητα όπου εξετάζεις βιωματικά οτιδήποτε γνωρίζεις για "εσένα" και τη "ζωή σου". Το "εσένα" παύει να είναι πλέον ένα άτομο και "ζωή σου" παύει να είναι μια ιστορία που αποτελείται από αναμνήσεις, επιθυμίες, πεποιθήσεις, ανασφάλειες, αυτοεικόνες, ταυτότητες, κλπ

"Εσύ" είσαι πλέον αυτό που γνωρίζει ότι υπάρχει και αναγνωρίζει και την ύπαρξη των νοητικών λειτουργιών, των αισθήσεων του σώματος και τη λειτουργία των πέντε αισθήσεων. "Η ζωή" μετατρέπεται από μια ιστορία στο χρόνο, σε ένα βιωματικό πεδίο εμπειριών που ξετυλίγεται αυθόρμητα πάντα στο παρόν.

Τώρα, γιατί είναι επαναστατικό το να γνωρίζεις ποιος πραγματικά είσαι; Γιατί, αν μείνουμε πιστοί στον όρο "επανάσταση", ως επανάσταση ορίζεται "η εξέγερση που φέρνει την ανατροπή ενός καθεστώτος". Στην αφύπνιση, και ευρύτερα στην αυτογνωσία, εξέγερση δεν γίνεται φυσικά με βίαιο τρόπο αλλά με την παρατήρηση και την κατανόηση, ενώ το καθεστώς αντιστοιχεί στην άγνοια και στον προγραμματισμό που είχαμε λάβει κατά το παρελθόν, δηλαδή στον τρόπο σκέψη τον προσδιορισμό του "τι είμαι".

Αν οι επαναστάσεις αποσκοπούν στην αλλαγή διαφόρων καταστάσεων, δεν υπάρχει πιο ριζική και θεμελιώδης επανάσταση από την αλλαγή του τρόπου σκέψης και συσχέτισης με τις εμπειρίες μας - τις σκέψεις, τις αισθήσεις του σώματος και πέντε αισθήσεις. Όταν, αλλάζοντας τον τρόπο που σχετίζεσαι με τις εμπειρίες σου, αλλάζει όλος ο κόσμος σου, τότε δεν μπορείς ποτέ ξανά να επιστρέψεις στο παλιό καθεστώς.

Και όντως, δεν έχει καταγραφεί ούτε μία περίπτωση ανθρώπου που να συνειδητοποίησε ποιος είναι ο αληθινός του εαυτός και μετά να επέστρεψε στην άγνοια. Είναι φύσει αδύνατη μια τέτοια επιστροφή σε αντίθεση με τις κοινωνικές επαναστάσεις που διαδέχονται συνεχώς η μία την άλλη, χωρίς ποτέ οι άνθρωποι να βρίσκουν τη γαλήνη και την ειρήνη που αναζητούν. Και ο λόγος γι' αυτήν την επαναλαμβανόμενη αποτυχία είναι ότι οι άνθρωποι αναζητούν τη γαλήνη και την ειρήνη έξω από αυτούς, στην πολιτική, στους νόμους, στη διαφορετική διοίκηση, αντί να την αναζητούν στην εσωτερική σιωπή, στην καθαρή γνώση της ύπαρξης, στο είμαι.

"Εγώ είμαι η αλήθεια": Μια αλήθεια που ισχύει για όλους

Το τι είναι αλήθεια και τι ψέμα είναι ένα θέμα που μας απασχολεί όλους. Ανάλογα με το τι αντιλαμβανόμαστε ως αληθινό, διαμορφώνουμε τις πεποιθήσεις, τις σκέψεις, τις αντιδράσεις, τις συμπεριφορές μας και γενικότερα τη ζωή μας.

Η φράση "εγώ είμαι η αλήθεια" αποδίδεται εσφαλμένα στον Χριστό ενώ είναι Στωική. Δυστυχώς όμως, όπως και με πολλές άλλες φράσεις, η συγκεκριμένη φράση έχει παρερμηνευτεί από όσους δεν κατανόησαν τι ακριβώς εννοούσαν όταν την έλεγαν.

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κάτι αντικειμενικά αληθινό. Αν κάτι είναι αληθινό, θα πρέπει να είναι αληθινό για όλους. Δεν υπάρχει όμως ένας κοινά αποδεκτός αντικειμενικός κόσμος, αλλά ο καθένας βιώνει τις αισθήσεις τού δικού του σώματος και τις σκέψεις τού δικού του νου. Επομένως, όπως έχει πει ένας άλλος πνευματικός δάσκαλος, ο Μούτζι, "όλοι ζούμε στον ίδιο πλανήτη, αλλά ο καθένας στο δικό του κόσμο".

Από τη στιγμή που όλες οι πληροφορίες που συλλέγουμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας αποτελούν επεξεργασμένα στοιχεία του κάθε σώματος ξεχωριστά, η αλήθεια για τον καθένα είναι ό,τι πιστεύει ο καθένας ότι είναι αληθινό. Δηλαδή, όπου "αλήθεια", στην πραγματικότητα εννοούμε "πίστη". Αν κάποιος πιστεύει ότι μία σκέψη λέει την αλήθεια, τότε η σκέψη αυτή μετατρέπεται σε στοιχείο του δικού του κόσμου. Γι' αυτό υπάρχουν και τόσα πολλά συστήματα πεποιθήσεων, θρησκευτικών, πολιτικών, μεταφυσικών, κοινωνικών, κ.ά, που διαφέρουν εντελώς μεταξύ τους, αλλά ο καθένας πιστεύει σε κάτι ανάλογα με τον προγραμματισμό του, την ανατροφή του και την ικανότητα κατανόησης για το πώς λειτουργεί το σύστημά του. Γι' αυτό οι άνθρωποι αντιδρούν και μεδιαφορετικό τρόπο σε παρόμοιες καταστάσεις, γι' αυτό αποφασίζουν διαφορετικά, κ.ο.κ.

Η πίστη είναι ο μηχανισμός μέσω του οποίου εντοπίζει κανείς τον εαυτό του μέσα στις σκέψεις. Και τότε οι σκέψεις γίνονται πραγματικότητα (γι' αυτόν που τις πιστεύει). Έτσι, αν κάποιος πιστεύει ότι δεν είναι καλός, ότι είναι κατώτερος των άλλων, ότι είναι λάθος ή ανεπαρκής, θα υποφέρει από άγχος ή κατάθλιψη. Αν κάποιος πιστεύει ότι είναι καλός, ίσος με τους άλλους και επαρκής, θα λειτουργεί στη ζωή του χωρίς τέτοια συμπτώματα. Το γιατί πιστεύει κάποιος τις πρώτες ή τις δεύτερες σκέψεις, έχει να κάνει με την ανατροφή του, το περιβάλλον μέσα στην οικογένεια όπου μεγάλωσε, τις παιδικές εμπειρίες του, κ.ά.

Για να φαίνεται ότι μια σκέψη λέει την αλήθεια, θα πρέπει να δημιουργηθεί μια προσωπική σχέση μ' αυτή τη σκέψη. Δηλαδή, θα πρέπει κάποιος να πει "εγώ είμαι ανεπαρκής". Χωρίς το "εγώ είμαι", η λέξη "ανεπαρκής" δεν μπορεί να μετατραπεί σε πραγματικότητα. Με άλλα λόγια, αυτό που δίνει ψυχή, ή ζωή, στις σκέψεις, είναι η ίδια η ψυχή. Η ψυχή είναι το (εγώ) Είμαι. Αυτός είναι ο πυρήνας του συστήματός μας. Αν επενδύσουμε με τον εαυτό μας -δηλαδή το Είμαι- μία σκέψη, τότε η σκέψη αποκτά ζωή και γίνεται η πραγματικότητά μας. Γι' αυτό και ένα μεγάλο μέρος της αυτογνωσίας έγκειται απλά στην αφαίρεση του εαυτού μας από τα παρατηρούμενα αντικείμενα, δηλαδή τις αισθήσεις, τις πέντε αισθήσεις και τις σκέψεις.

Θα παρατηρείς τις αισθήσεις του σώματος και θα λες "δεν είμαι αυτή η αίσθηση". Θα παρατηρείς τις σκέψεις και θα λες "δεν είμαι αυτή η σκέψη"". Μ' αυτό τον τρόπο αφαιρεί κανείς τον εαυτό του από τα παρατηρούμενα αντικείμενα, μέχρι να αντιληφθεί ότι δεν είναι ένα αντικείμενο, αλλά είναι αυτός που παρατηρεί. Ο παρατηρητής φυσικά δεν είναι αντικείμενο, δεν είναι πρόσωπο και δεν μπορεί να εντοπιστεί πουθενά. Είναι η ίδια η διαδικασία της παρατήρησης, ή αλλιώς, γνώση της ύπαρξης, ή αλλιώς, η επίγνωση. Αυτό εννοούσε και ο Πλωτίνος όταν έλεγε "άφελε πάντα" (αφαίρεσέ τα όλα): αφαίρεσε από το Είμαι όλα όσα δεν είσαι.

Όταν αντιλαμβάνεται κάποιος βιωματικά ότι κανένα παρατηρούμενο αντικείμενο που εμφανίζεται μέσα στο πεδίο της επίγνωσής του δεν έχει , συνειδητοποιεί ότι ο ίδιος που κάνει την παρατήρηση αποτελεί την ψυχή τού συστήματος και πλέον είναι ξεκάθαρο ότι αληθινό είναι μόνο ό,τι αγγίζει με το Είμαι, δηλαδή με τον εαυτό του. Αυτή είναι η δύναμη που έχουμε όλοι. Όλοι είμαστε η ψυχή του συστήματος, όχι ως σώματα γιατί τα σώματα είναι παρατηρούμενα. Όχι ως σκέψεις γιατί οι σκέψεις είναι παρατηρούμενες. Ούτε ως αισθήσεις γιατί οι αισθήσεις είναι επίσης παρατηρούμενες.

Υπάρχουμε ως Είμαι, ως καθαρή γνώση της ύπαρξης, που αναγνωρίζει τον εαυτό της όταν παύει να αναμιγνύεται με τις αισθήσεις, τις πέντε αισθήσεις και τις σκέψεις.

Η φράση "εγώ είμαι η αλήθεια" δηλώνει ότι ανάλογα με το πού εντοπίζουμε, αυτό που είμαστε, διαμορφώνουμε τον κόσμο μας. Γι' αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι είμαστε, για να μην δημιουργούμε πλαστές πραγματικότητες που δεν μας ωφελούν σε τίποτα, αλλά δυσκολεύουν τη ζωή μας και τη ζωή των άλλων.

Επίσης, όταν έλεγαν "εγώ είμαι η αλήθεια" δεν εννοούσαν ότι μόνο εγώ είμαι η αλήθεια και όλοι οι υπόλοιποι είναι ψέματα. Όταν η λέξη "εγώ" προφέρεται από ανθρώπους που έχουν διαλύσει τους διαχωρισμούς με το όλο, δεν περιορίζεται στο σώμα που τη λέει. Γι' αυτό το να προσκυνάμε είδωλα, εικόνες και σύμβολα, πιστεύοντας ότι οι άλλοι είναι κάτι ξεχωριστό ή ανώτερο από εμάς, δηλώνει ότι δεν κατανοούμε τη διδασκαλία μέσα από την οποία η ζωή γνώριζει τον εαυτό της, πέρα από τους περιορισμούς των αισθήσεων και των σκέψεων. Εξού και το "είμαι η ζωή". Όλοι είμαστε και μένει να το δούμε.

Υπάρχει κάτι το ιερό, αλλά όχι στα πράγματα που έχει φτιάξει ο άνθρωπος

Η αρετή είναι ομορφιά και η ομορφιά
είναι αγάπη και χωρίς αγάπη δεν έχεις αρετή κι επομένως
δεν έχεις τάξη.

Έτσι, λοιπόν, αν το κάνατε τώρα,
όση ώρα ο ομιλητής μιλούσε γι’ αυτό, αν κοιτάζατε τον
ουρανό μ’ όλο σας το είναι, αυτή η ίδια η πράξη του κοιτάγματος έχει τη δική της πειθαρχία κι επομένως τη δική
της αρετή, τη δική της τάξη.

Τότε ο νους φτάνει στο
ύψιστο σημείο απόλυτης τάξης και επομένως, επειδή βρίσκεται
σε απόλυτη τάξη, αυτός ο ίδιος γίνεται ιερός. Δεν
ξέρω αν το καταλαβαίνετε αυτό. Ξέρετε, όταν αγαπάς το
δέντρο, το πουλί, το φως πάνω στο νερό, όταν αγαπάς
το γείτονά σου, τη γυναίκα σου, τον άνδρα σου, χωρίς
ζήλια, μ’ αυτή την αγάπη που ποτέ δεν την έχει αγγίξει
μίσος, όταν υπάρχει αυτή η αγάπη, αυτή η αγάπη από
μόνη της είναι ιερή, δεν υπάρχει τίποτα άλλο που να
μπορεί να είναι πιο πολύ έτσι.

Υπάρχει, λοιπόν, κάτι το ιερό, αλλά όχι στα πράγματα
που έχει φτιάξει ο άνθρωπος, αλλά σ’ εκείνο που γεννιέται
όταν ο άνθρωπος αποκόψει εντελώς τον εαυτό του
από το παρελθόν, που είναι μνήμη.

Αυτό δεν σημαίνει
ότι ο άνθρωπος παθαίνει αμνησία, η μνήμη πρέπει να
υπάρχει σε μια ορισμένη περιοχή, αλλά αυτή η μνήμη θα
βρεθεί να είναι μέρος τής όλης κατάστασης στην οποία
δεν υπάρχει σχέση με το παρελθόν. Και αυτό το σταμάτημα του παρελθόντος θα μπορέσει να υπάρξει μόνο όταν
δεις τα πράγματα όπως είναι και έρθεις σ’ άμεση επαφή
μαζί τους, όπως μ’ αυτό το εκπληκτικό – ηλιοβασίλεμα
τώρα. Τότε μέσα από αυτή την τάξη, την πειθαρχία, την αρετή, εκεί γεννιέται η αγάπη.

Η αγάπη έχει τρομερό
πάθος και επομένως δρα αμέσως. Δεν μεσολαβεί χρονικό
κενό ανάμεσα στο βλέπω και κάνω. Και όταν έχεις αυτή
την αγάπη, μπορείς να βάλεις κατά μέρος όλα τα ιερά βιβλία
σου και όλους τους θεούς σου. Και πρέπει να βάλεις
στην άκρη τα ιερά βιβλία σου, τους θεούς σου και τις καθημερινές
σου φιλοδοξίες για να συναντήσεις αυτή την
αγάπη. Αυτή είναι το μόνο ιερό πράγμα που υπάρχει.
Και για να τη συναντήσεις, πρέπει ν’ ανθήσει η καλοσύνη.

Η καλοσύνη — καταλαβαίνετε, κύριοι — η καλοσύνη
μπορεί ν’ ανθήσει μόνο όταν υπάρχει ελευθερία, όχι μέσα
στην παράδοση. Η ανθρωπότητα χρειάζεται αλλαγή,
εσείς χρειάζεστε μια μεγάλη επανάσταση μέσα σας’ η ανθρωπότητα
χρειάζεται αυτή τη μεγάλη επανάσταση (όχι
την οικονομική, την κομουνιστική, τις αιματηρές επαναστάσεις
που επιχείρησε να κάνει ο άνθρωπος στην ιστορία
του και που τον οδήγησαν σε περισσότερη δυστυχία).

Αλλά όντως χρειαζόμαστε μια ριζική, ψυχολογική επανάσταση
και αυτή η επανάσταση είναι τάξη. Και η τάξη είναι
ειρήνη’ και αυτή η τάξη, με την αρετή της και την ειρήνη,
μπορεί να γεννηθεί μόνο όταν έρθετε σε άμεση επαφή
με την αταξία στην καθημερινή σας ζωή. Τότε μέσα
από αυτό θα ανθήσει η καλοσύνη και δεν θα υπάρχει πια
αναζήτηση του ιερού, γιατί αυτό που πράγματι υπάρχει
είναι ιερό.

Δεν φοβάσαι να σταθείς στα πόδια σου μόνος σου.


Μην εξαρτάστε από κανένα. Εγώ ή κάποιος άλλος μπορεί να σας πούμε ότι υπάρχει μια κατάσταση πέρα από το χρόνο, αλλά τι αξία έχει αυτό για σας;

Όταν πεινάς θέλεις να φας και δεν χορταίνεις με τα λόγια.

Είναι όπως όταν κάθεσαι έξω από ένα εστιατόριο και διαβάζεις το μενού: πρέπει να μπεις μέσα και να φας· με το να κάθεσαι έξω και να διαβάζεις το μενού δεν πρόκειται να χορτάσεις την πείνα σου.
Αυτό, λοιπόν, που είναι σημαντικό για σας είναι ν’ ανακαλύψετε από μόνοι σας.
Μπορείτε να δείτε γύρω σας ότι όλα παρακμάζουν, καταστρέφονται.

Αυτόν τον δήθεν πολιτισμό δεν τον κρατάει πια η συλλογική θέληση και θα σκορπίσει σε κομμάτια.

Η ζωή σε προκαλεί από τη μια στιγμή στην άλλη, κι αν ανταποκρίνεσαι στις προκλήσεις σύμφωνα με κάποια εδραιωμένη συνήθεια, που σημαίνει ότι ανταποκρίνεσαι σκύβοντας το κεφάλι, τότε αυτή η ανταπόκριση δεν έχει καμιά αξία.

Αν υπάρχει ή όχι μια κατάσταση πέρα από το χρόνο, μια κατάσταση στην οποία δεν υπάρχει η τάση για «όλο και πιο πολύ» ή για «έστω και πιο λίγο», μπορείς να το ανακαλύψεις μόνο όταν πεις:
«Δεν αποδέχομαι τίποτα, θα ψάξω, θα το ερευνήσω» — που σημαίνει ότι δεν φοβάσαι να σταθείς στα πόδια σου μόνος σου.

Τονάλ και Ναγουάλ

Στις «Ιστορίες Δύναμης» ο Δον Χουάν δίνει μια σημαντική μυστικιστική εξήγηση του κόσμου. Επαναπροσδιορίζει τη γνώση που έδωσε στον Καστανέντα και την επανερμηνεύει με τη λεγόμενη «εξήγηση των Μάγων», που είναι η εξήγηση του κοσμικού δυϊκού χαρακτήρα των φαινομένων. Εισάγει τις έννοιες του «Τονάλ» και του «Ναγουάλ».

Τονάλ
Το Τονάλ είναι το «κοινωνικό άτομο». Το Τονάλ είναι ο οργανωτής του κόσμου και στους ώμους του πέφτει το καθήκον να μπει σε τάξη το χάος του κόσμου. Κάθε τι που γνωρίζουμε και κάνουμε είναι έργο του Τονάλ. Αν και το Τονάλ είναι ένας προστάτης, ένας φύλακας, το δυσάρεστο είναι ότι τον περισσότερο καιρό μετατρέπεται σε φρουρό. Ένας φύλακας έχει ανοιχτό μυαλό και κατανόηση. Ένας φρουρός, αντίθετα, είναι άγρυπνος, στενόμυαλος και δεσποτικός.

Το Τονάλ είναι σαν ένα νησί ή σαν ένα τραπέζι,που σ’ αυτό έχουμε το κάθε τι. Αυτό το νησί ή το τραπέζι είναι ο κόσμος. Υπάρχει ένα προσωπικό Τονάλ για τον καθένα μας και ένα συλλογικό Τονάλ για όλους μας, κάθε στιγμή. Αυτό θα το λέγαμε «Τονάλ των καιρών». Ας πάρουμε για παράδειγμα τα τραπέζια ενός εστιατορίου. Κάθε τραπέζι έχει το σχήμα του. Μερικά στοιχεία είναι κοινά σε όλα, όμως το κάθε τραπέζι διαφέρει από το άλλο. Το Τονάλ των καιρών μας, μάς κάνει παρόμοιους, όπως τα τραπέζια. Κι όμως κάθε τραπέζι έχει κάτι το ξεχωριστό, όπως και το προσωπικό Τονάλ του καθενός μας.

Το Τονάλ είναι το κάθε τί που σκεφτόμαστε ότι αποτελεί στοιχείο του κόσμου, δεν μπορείς να το αντιληφθείς όποτε θέλεις, μπορείς μονάχα να μιλάς γι’ αυτό. Το Τονάλ δεν δημιουργεί τίποτε (μόνο το Ναγουάλ μπορεί να το κάνει). Το Τονάλμόνο εκτιμάει.

Χονδρικά, υπάρχουν δύο πλευρές κάθε Τονάλ. Ένα εξωτερικό, η κρούστα, η επιφάνεια του νησιού. Αυτό το μέρος συνδέεται με τη δράση και την πράξη. Το άλλο μέρος είναι η απόφαση και η κρίση, το «εσωτερικό Τονάλ», πιο μαλακό, πιο ευαίσθητο και περίπλοκο. Το κατάλληλο Τονάλ είναι αυτό όπου τα δύο επίπεδα βρίσκονται σε τέλεια αρμονία και ισορροπία, κι αυτό είναι το Τονάλ του υποψήφιου πολεμιστή μάντη. Ένας πολεμιστής χρειάζεται ισχυρό και εύπλαστο Τονάλ.

Αν και το Τονάλ μπορούμε να το συσχετίσουμε με τη λογική, δεν πρέπει όμως να το ταυτίσουμε μαζί της. Η λογική μπορεί μονάχα να παρατηρεί τα αποτελέσματα του Τονάλ, μα ποτέ δεν μπορεί να το κατανοήσει ή να το αποκαλύψει. Το ίδιο το γεγονός ότι σκεφτόμαστε και μιλάμε δείχνει μια τάξη που ακολουθούμε, χωρίς όμως ποτέ να γνωρίζουμε πώς το κάνουμε ή τί είναι αυτή η τάξη.
Το Ναγουάλ και η σχέση του με το Τονάλ.

Το Ναγουάλ είναι το μέρος του εαυτού μας με το οποίο δεν ασχολούμαστε. Είναι το μέρος του εαυτού μας που γι’ αυτό δεν υπάρχει περιγραφή, μήτε λέξεις, μήτε ονόματα, μήτε αισθήματα, μήτε γνώση. Το Ναγουάλ δεν είναι π.χ. το μυαλό, η ψυχή, οι σκέψεις, η θεία χάρη, ο ουρανός, η νόηση, το πνεύμα, η αθανασία, η αρχή της ζωής κ.ά. Όλα αυτά ανήκουν στο Τονάλ.

Το Ναγουάλ είναι στην υπηρεσία του πολεμιστή. Μπορείς να το αντιληφθείς, μα δεν μπορείς να μιλάς γι’ αυτό. Το Ναγουάλ είναι πέρα από το τραπέζι ή το νησί. Βρίσκεται εκεί που πλανάται η δύναμη. Τη στιγμή της γέννησής μας αισθανόμαστε ότι αποτελούμαστε από δύο μέρη. Την ώρα της γέννησής μας, και λίγο μετά, είμαστε μόνο Ναγουάλ. Τότε αισθανόμαστε ότι χρειαζόμαστε ένα αντίβαρο. Μας λείπει το Τονάλ. Τότε αρχίζει να αναπτύσσεται το Τονάλ και γίνεται τόσο ζωτικό για τη λειτουργία μας, που θαμπώνει τη λάμψη του Ναγουάλ, το επισκιάζει. Από τη στιγμή που είμαστε όλο Τονάλ, μάς λείπει συνέχεια κάτι, γεγονός που μας κάνει ανολοκλήρωτους. Από τη στιγμή που είμαστε όλο Τονάλ, αρχίζουμε να δημιουργούμε ζεύγη. Αισθανόμαστε τις δύο πλευρές μας, όμως, πάντα τις παριστάνουμε με πράγματα του Τονάλ. Αυτές τις δύο πλευρές τις λέμε σώμα και ψυχή ή νόηση και ύλη ή καλό και κακό ή Θεό και Διάβολο. Ποτέ δεν συνειδητοποιούμε όμως ότι το μόνο που κάνουμε είναι ένα ζευγάρωμα πραγμάτων του«νησιού», σαν να ζευγαρώνουμε καφέ και γάλα ή ψωμί και ομελέτα. Ξεστρατίζουμε και μέσα στην τρέλα μας πιστεύουμε ότι δίνουμε τέλειο νόημα. Αισθανόμαστε ότι υπάρχει και άλλη πλευρά, το Ναγουάλ. Τότε το Τονάλ γίνεται δεσποτικό και μας ζαλίζει με τις πανουργίες του, αναγκάζοντάς μας να εξαλείψουμε και το μικρότερο ίχνος από το άλλο μέρος του πραγματικού ζευγαριού, το Ναγουάλ.

Το Τονάλ φοβάται και τρομάζει, όταν παρουσιάζεται το Ναγουάλ. Πρέπει να υπάρχει αρμονία μεταξύ τους. Δεν πρέπει να κυριαρχήσει το Ναγουάλ, σκοτώνοντας το Τονάλ. Μία από τις ισορροπιστικές τέχνες του πολεμιστή είναι να κάνει το Ναγουάλ να εμφανίζεται με τρόπο που να υποστηρίζει το Τονάλ. Το Τονάλ πρέπει να καθαριστεί, για να υποδεχτεί το Ναγουάλ.

Το Ναγουάλ είναι το ανείπωτο. Όλα τα πιθανά αισθήματα, όντα και εαυτοί αρμενίζουν μέσα του σαν βάρκες. Ο συνδετικός ιστός της ζωής συνδέει μερικά από αυτά, που απαρτίζουν το Τονάλ. Όταν το Τονάλ πεθαίνει, οι μικρές μονάδες ξαναεπιστρέφουν στον ωκεανό του Ναγουάλ.

Το Τονάλ του καθενός μας δεν είναι παρά αντανάκλαση αυτού του απερίγραπτου αγνώστου του γεμάτου τάξη. Το Ναγουάλ δεν είναι παρά αντανάκλαση αυτού του απερίγραπτου κενού που περιέχει τα πάντα.

Κάθε μαθητής πρέπει να έχει ένα «δάσκαλο» και έναν «ευεργέτη». Ο δάσκαλος δουλεύει με το Τονάλ και ο ευεργέτης με το Ναγουάλ. Ο δάσκαλος έχει ως καθήκον να αναδιατάξει τη θεώρηση του μαθητή και να τον προετοιμάσει για τη στιγμή που ο ευεργέτης του θα τού ανοίξει το κουκούλι της αντίληψης. Ο Καστανέντα είχε το Δον Χουάν ως δάσκαλο και το Δον Χενάρο ως ευεργέτη.

Αν κάνουμε έναν κύκλο και τον χωρίσουμε στη μέση με μία κατακόρυφη διάμετρο, το δεξί μέρος του κουκουλιού είναι το Τονάλ, η λογική, και μ’ αυτό εργάζεται ο δάσκαλος, όταν σπρώχνει το μαθητή στη λογική, τη νηφαλιότητα, τη δύναμη, το χαρακτήρα, ενώ από την άλλη τον σπρώχνει να καταλάβει ότι η λογική του, αν και θαυμάσιο πράγμα, καλύπτει μόνο μικρή έκταση. Το αριστερό μέρος είναι το Ναγουάλ, η θέληση.

Οι έννοιες του Τονάλ και του Ναγουάλ είναι η παγκόσμια έκφραση του δυαδισμού που υπάρχει ως ζευγάρι σε όλες τις εσωτερικές θεωρίες. Είναι η πιο δυσερμήνευτη διδασκαλία του Δον Χουάν, κυρίως λόγω των φύσεων του Τονάλ και του Ναγουάλ που υπερίστανται και εκφεύγουν της νοητικής σύλληψης. Όλες οι λέξεις που προσπαθούμε να επιστρατεύσουμε, για να ντύσουμε με νοητική ύλη τις αόρατες αυτές φύσεις, είναι καταδικασμένες ν’ αποτύχουν στην αποστολή τους γιατί, όπου δεν υπάρχει ισοδύναμο συνείδησης, δεν υπάρχει ισοδύναμο γλώσσας.

Από τα λόγια του Δον Χουάν μπορούμε να συμπεράνουμε ότι αυτός ο διπολισμός Ναγουάλ-Τονάλ έχει αναλογίες με το διπολισμό Ουσία-Νους ή Ον-Νους, όπου το Πλατωνικό Ον είναι η κατάσταση της αγνής ύπαρξης, το Είναι που μόνο αυτό δημιουργεί και μέσω του Νου ζει στον εκδηλωμένο κόσμο. Είναι το ζευγάρι θέληση-λογική που αναφέρεται τόσο συχνά στη Μπαγκαβάτ Γκίτα, όπου ο μαθητής πρέπει να ισορροπήσει ανάμεσα σε αυτές τις δύο φύσεις, για να είναι εναρμονισμένος με τον παγκόσμιο νόμο. Είναι ο Ουρανός και η Γη, το Γιν και Γιάνγκ, ο Πατέρας και η Μητέρα των διαφόρων συμβολολογιών που, όπως εύστοχα λέει ο Δον Χουάν, είναι έννοιες, νοητικές συλλήψεις που ανήκουν στον κόσμο του Τονάλ, κι έτσι δεν μπορούν να περιγράψουν τη Δύναμη του Ναγουάλ, που ανήκει στον κόσμο της Πρόνοιας, όπως διδάσκεται και στον αρχαιοελληνικό εσωτερισμό.

Πρακτική και ψυχολογική μνήμη

Τι εννοούμε λέγοντας μνήμη;
Πηγαίνεις στο σχολείο και σε γεμίζουν το κεφάλι με γεγονότα, με τεχνικές γνώσεις. Αν είσαι μηχανικός, χρησιμοποιείς τη μνήμη των τεχνικών γνώσεων για να κτίσεις κάποια γέφυρα. Αυτή είναι η πρακτική μνήμη.
Υπάρχει όμως και η ψυχολογική μνήμη.

Μου λες κάτι ευχάριστο ή δυσάρεστο, κι εγώ το συγκρατώ στη μνήμη μου· όταν σε ξανασυναντώ, σου συμπεριφέρομαι με βάση αυτή την ανάμνηση, την ανάμνηση εκείνου που είπες.
Η μνήμη έχει δύο πλευρές: την ψυχολογική και την πρακτική.
Είναι πάντα αλληλένδετες και επομένως όχι καθαρά ξεχωριστές.
Ξέρουμε ότι η πρακτική μνήμη είναι ουσιαστική σαν ένα μέσο επιβίωσης, αλλά είναι και η ψυχολογική μνήμη το ίδιο ουσιαστική;

Ποιος είναι ο παράγοντας που διατηρεί την ψυχολογική μνήμη;
Τι είναι εκείνο που κάνει κάποιον να θυμάται ψυχολογικά την προσβολή ή τον έπαινο;
Γιατί διατηρεί κανείς ορισμένες αναμνήσεις και σβήνει κάποιες άλλες;
Προφανώς διατηρεί κανείς τις αναμνήσεις που του είναι ευχάριστες και αποφεύγει τις δυσάρεστες.
Αν παρατηρήσετε θα δείτε ότι τις οδυνηρές αναμνήσεις τις σβήνουμε πιο γρήγορα από τις ευχάριστες.

Ο νους είναι μνήμη, σε οποιοδήποτε επίπεδο και οποιοδήποτε όνομα και αν του δίνετε.
Ο νους γεννιέται από το παρελθόν, είναι θεμελιωμένος στο παρελθόν, είναι μνήμη, είναι μια διαμορφωμένη κατάσταση.
Τώρα: μ’ αυτή τη μνήμη ανταμώνουμε τη ζωή, αντιμετωπίζουμε κάθε καινούργια πρόκληση.

Η πρόκληση είναι πάντα καινούργια και η αντίδρασή μας είναι πάντα παλιά, γιατί είναι το αποτέλεσμα του παρελθόντος.
Έτσι, η μία κατάσταση είναι να βιώνει κανείς εμπειρίες χωρίς να μπαίνει στη μέση η μνήμη και η άλλη είναι να βιώνει τις εμπειρίες γράφοντάς τες στη μνήμη.
Δηλαδή: Η ζωή φέρνει προκλήσεις, που είναι πάντα καινούργιες κι εγώ τις συναντώ με αντιδράσεις διαμορφωμένες από τις παλιές προκλήσεις.

Τι συμβαίνει λοιπόν;
Απορροφώ το καινούργιο, αλλά δεν το καταλαβαίνω, και το ζήσιμο της εμπειρίας είναι διαμορφωμένο από το παρελθόν.
Οπότε υπάρχει μόνο μια μερική κατανόηση του καινούργιου, δεν υπάρχει ποτέ πλήρης κατανόηση.
Αλλά μόνο όταν υπάρχει πλήρης κατανόηση οποιουδήποτε πράγματος δεν αφήνει σημάδι στη μνήμη.
Όταν υπάρχει μια πρόκληση, που είναι πάντα καινούργια, αντιδράς με βάση την παλιά.
Η παλιά αντίδραση διαμορφώνει την καινούργια κι επομένως τη διαστρεβλώνει, τη φορτώνει με προκατάληψη, οπότε δεν υπάρχει πλήρης κατανόηση του καινούργιου, που γι’ αυτό απορροφιέται από το παλιό και συνεπώς το δυναμώνει.

Αυτό μπορεί να μοιάζει αφηρημένο, αλλά δεν είναι δύσκολο να το καταλάβετε αν εμβαθύνετε σ’ αυτό προσεκτικά.
Η σημερινή κατάσταση σε όλο τον κόσμο απαιτεί μια καινούργια προσέγγιση, ένα νέο τρόπο αντιμετώπισης των παγκόσμιων προβλημάτων, που είναι πάντα καινούργια.
Είμαστε ανίκανοι να το προσεγγίσουμε με φρέσκο μάτι, σαν κάτι καινούργιο, γιατί τα πλησιάζουμε με τον διαμορφωμένο νου μας, με τις εθνικές, τις τοπικές, τις οικογενειακές και τις θρησκευτικές προκαταλήψεις μας.

Οι προηγούμενες εμπειρίες μας, ενεργούν σαν ένα εμπόδιο στην κατανόηση της καινούργιας πρόκλησης, κι έτσι εξακολουθούμε να καλλιεργούμε και να δυναμώνουμε τη μνήμη, οπότε δεν κατανοούμε ποτέ το καινούργιο, δεν αντιμετωπίζουμε ποτέ με πληρότητα την πρόκληση.
Μόνο όταν μπορέσει κανείς να αντικρίσει την πρόκληση από την αρχή, με φρέσκο μάτι, χωρίς το παρελθόν, μόνο τότε δίνει εκείνη τους καρπούς της, τον πλούτο της.

Η επιστήμη δεν μελετά τη φύση για να δημιουργήσει το χρήσιμο

Πρόκειται για θέματα που αναπτύσσονται επαρκώς και στους στοχασμούς του Ανρί Πουανκαρέ. Πράγματι, ο μεγάλος επιστήμονας και επιστημολόγος στο δοκίμιό του Η αξία της επιστήμης (1904) ξεχωρίζει με σαφήνεια μεταξύ «ανυποχώρητων πρακτικών» και «ατόμων γεμάτων περιέργεια για τη φύση»: οι πρώτοι σκέφτονται μονάχα το κέρδος, ενώ οι δεύτεροι προσπαθούν να καταλάβουν με ποιο τρόπο μπορούμε να ερευνήσουμε για να αποκτήσουμε γνώσεις. Οι δύο διαφορετικές συμπεριφορές γίνονται μοιραία εμφανείς όταν τίθεται το ερώτημα «σε τί χρησιμεύουν τα Μαθηματικά»:

Χωρίς αμφιβολία θα σας έχουν ρωτήσει πολλές φορές σε τι χρησιμεύουν τα Μαθηματικά κι αν αυτά τα εύθραυστα οικοδομήματα, τα γεννημένα αποκλειστικά από το μυαλό μας, δεν είναι παρά τεχνητές γέννες της ιδιοτροπίας μας. Μεταξύ των ατόμων που κάνουν αυτή την ερώτηση είναι οι πρακτικοί εκείνοι άνθρωποι που ενδιαφέρονται μονάχα να μάθουν το μέσο για να βγάλουν χρήματα. Αυτοί δεν αξίζουν καμιά απάντηση. Θα ήταν μάλιστα νόμιμο να τους ρωτήσει κανείς σε τι χρησιμεύει η συσσώρευση τόσου πλούτου κι αν αξίζει τον κόπο, για να έχουν το χρόνο να τον αποκτήσουν, να παραμελούν την τέχνη και την επιστήμη οι οποίες, μόνο αυτές, μας μετατρέπουν σε πνεύματα ικανά να τον ευχαριστηθούμε, et propter Vivendi perdere causas.

Αλλά, δίπλα στους «ανυποχώρητους πρακτικούς», ο Πουανκαρέ τοποθετεί «εκείνους που είναι απλώς περίεργοι για τη φύση και μας ρωτάνε αν είμαστε σε θέση να τους τη γνωρίσουμε καλύτερα». Σε αυτό ο Γάλλος επιστήμονας απαντάει εξηγώντας σε τι μπορούν να χρησιμεύσουν τα Μαθηματικά:
Τα Μαθηματικά έχουν ένα τριπλό σκοπό. Πρέπει να προσφέρουν ένα εργαλείο για τη μελέτη της φύσης. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό: έχουν έναν σκοπό φιλοσοφικό και, τολμώ να πω, αισθητικό. Οφείλουν να βοηθάνε τον φιλόσοφο να εμβαθύνει τις έννοιες του αριθμού, του χώρου, του χρόνου. Οι δε μύστες βρίσκουν σε αυτά μια απόλαυση ανάλογη με εκείνη που δίνουν η ζωγραφική και η μουσική.

Τα 9 Θανάσιμα Αμαρτήματα της Καθημερινότητας σας...

...Που Επηρεάζουν Εσάς και το Παιδί σας

Κακή Συνήθεια # 1: Ανελέητη Αυτοκριτική
Η αυτοκριτική από μόνη της είναι καλό πράγμα, ειδικά όταν είναι εποικοδομητική και βοηθάει το άτομο να θέσει στόχους. Όταν όμως κανείς επιδίδεται σε ανελέητη, ισοπεδωτική αυτοκριτική, πχ, για το πώς είναι η εξωτερική του εμφάνιση, τότε το μόνο που καταφέρνει είναι να βρεθεί σε κατάσταση συναισθηματικής παράλυσης και σε αδράνεια. Αν μονίμως κριτικάρετε τον εαυτό σας, ουσιαστικά διδάσκετε και στο παιδί σας να κρίνει αρνητικά τον εαυτό του και να μην κάνει τίποτα για να βελτιωθεί.

Κακή Συνήθεια # 2: Συναισθηματικό Φαγητό
Αν έχετε την κακή συνήθεια να καταφεύγετε στο φαγητό κάθε φορά που στεναχωριέστε, απογοητεύεστε, στρεσάρεστε, αγχώνεστε, ανησυχείτε, φοβάστε, θυμώνετε… Ξανασκεφτείτε το! Εκτός από το φαγητό υπάρχουν και άλλοι τρόποι να διαχειριστείτε τα συναισθήματά σας και να φροντίσετε τον εαυτό σας. Προσοχή! Τα παιδιά κάνουν αυτό που κάνετε! Αν τρώτε επειδή έχετε έντονα συναισθήματα, ουσιαστικά διδάσκετε και στο παιδί σας ότι ο μόνος τρόπος να νιώσει καλά για τον εαυτό του είναι να καταφύγει στο φαγητό.

Κακή Συνήθεια # 3: Χρησιμοποιείτε την τεχνολογία υπερβολικά
Αν έχετε τη συνήθεια να «κολλάτε» στο Facebook, να στέλνετε sms, να είστε διαρκώς στην υπολογιστή ή να μιλάτε στο τηλέφωνο, όχι μόνο χάνετε ποιοτικό χρόνο με το παιδί σας, αλλά του διδάσκετε με τον τρόπο σας τι να κάνει: να «κολλάει» και αυτό στις ηλεκτρονικές συσκευές. Από την άλλη όμως, το μαλώνετε και του βάζετε κανόνες για τη χρήση τους, ενώ εσείς δεν τους ακολουθείτε! Δώστε το καλό παράδειγμα με τη συμπεριφορά σας!

Κακή Συνήθεια # 4: Οι περισσότερες συζητήσεις περιστρέφονται γύρω από χρήματα και υλικά αγαθά
Οι οικονομικές συζητήσεις έχουν την ώρα τους. Δεν είναι όμως απαραίτητο οι περισσότερες συζητήσεις σας να περιστρέφονται γύρω από χρήματα, υλικά αγαθά, και οικονομικές δυσκολίες. Μπορεί να υπάρχουν αυτές οι δυσκολίες στη ζωή σας, με το να τις συζητάτε όμως όλη την ώρα όχι μόνο δε λύνονται, αλλά χαλάνε τη διάθεσή σας και την οικογενειακή ατμόσφαιρα. Επενδύστε σε συζητήσεις που περιστρέφονται γύρω από αξίες και θετικές εμπειρίες και χαρακτηριστικά της ζωής σας.

Κακή Συνήθεια # 5: Το Ποτό δεν είναι γιατρικό
Το ποτό, είτε είναι αλκοόλ είτε καφές δεν είναι το γιατρικό για την κούραση, το άγχος, τη στεναχώρια… Για καλό δικό σας και του παιδιού σας, φροντίστε να μη συνδέετε την κατανάλωσή τους με το να σας βοηθήσουν να νιώσετε καλύτερα.

Κακή Συνήθεια # 6: Ανταγωνισμός
Ο ανταγωνισμός είναι κομμάτι της ζωής, αλλά δεν είναι ολόκληρη η ζωή! φροντίστε λοιπόν να μη βλέπετε τα πάντα συγκριτικά και ανταγωνιστικά σε σχέση με το τι έχουν ή τι κάνουν οι άλλοι, αλλά επικεντρωθείτε στο τι θέλετε και τι κάνετε εσείς. Επίσης, να θυμάστε ότι το να συγκρίνετε διαρκώς το παιδί σας με άλλα παιδιά (σε σχολικές και αθλητικές επιδόσεις, κοινωνικότητα, κλπ) δεναποτελεί κίνητρο βελτίωσης για κανένα παιδί!

Κακή Συνήθεια # 7: Γκρίνια και Καυγάδες
Αν διαρκώς γκρινιάζετε για το κάθε τι, αν διαρκώς σας φταίνε όλοι και όλα, είναι αναπόφευκτο ότι θα έχετε ξεσπάσματα και καυγάδες με τον/τη σύζυγο, τα παιδιά σας, και άλλα οικεία σας πρόσωπα. Εκτός που έτσι καταστρέφετε τη διάθεσή σας και την ποιότητα της ζωής σας, διδάσκετε στο παιδί σας ότι αυτός είναι ο τρόπος που πρέπει να σχετίζεται με τους άλλους.

Κακή Συνήθεια # 8: Κουτσομπολιό
Αν δεν έχετε κάτι καλό να πείτε για κάποιον, μην πείτε τίποτα! Η κριτική και το κουτσομπολιό δεν οδηγούν πουθενά! Αντίθετα, σας αποδυναμώνουν ψυχικά και πνευματικά. Κάντε καλή σας συνήθεια να σχολιάζετε τα καλά, τα θετικά και τα όμορφα πράγματα γύρω σας και θα δείτε ότι θα αλλάξει η διάθεσή σας, η διάθεση των γύρω σας και, παράλληλα, θα βοηθήσετε το παιδί σας να αποκτήσει μία ακόμα καλή συνήθεια!

Κακή Συνήθεια # 9: Αρνητική Σκέψη
Αν κάνετε διαρκώς αρνητικές σκέψεις, τείνετε να βλέπετε το ποτήρι μισοάδειο και παίρνετε πάντα την απαισιόδοξη πλευρά της ζωής, δε βοηθάτε ούτε τον εαυτό σας ούτε το παιδί σας να δει τα πράγματα θετικά και αισιόδοξα και να προετοιμαστεί για να πετύχει.

Αν παρόλα αυτά πιάσετε τον εαυτό σας να έχει κάποια αρνητική συμπεριφορά μπροστά στο παιδί σας, εκμεταλλευτείτε την ευκαιρία να του πείτε τι κάνατε λάθος και ποιο είναι το σωστό!

Διαλέξτε Αγάπη, Ηρεμία, Χαρά!

O GURU

Υπάρχει πολλή παρεξήγηση σχετικά με την φύση και την λειτουργία του γκουρού (guru = πνευματικός δάσκαλος). Επομένως είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε αυτή η πρακτική τι πραγματικά συνεπάγεται πριν μπορέσουμε να ωφεληθούμε από αυτήν.

Πρώτα από όλα, ο γκουρού δεν είναι ουσιαστικά ή αντικειμενικά γκουρού, περισσότερο από ότι είναι ένα ενοχλητικό άτομο. Ο γκουρού γίνεταιγκουρού όταν ένας μαθητής εμπλακεί εθελοντικά σε αυτήν την ιδιαίτερη σχέση με αυτόν ή αυτήν – και όχι πριν από εκείνη την στιγμή. Ο δεσμός γκουρού-μαθητευόμενου, όπως όλες οι άλλες σχέσεις, λειτουργεί ανεξάρτητα: για να λειτουργήσει ο γκουρού σαν γκουρού, θα πρέπει να έχει έναν μαθητή. Και για τον μαθητή να είναι μαθητής, θα πρέπει να έχει έναν δάσκαλο.

Ένα δεύτερο σημαντικό σημείο σχετικά με τον γκουρού είναι αποτέλεσμα του πρώτου. Ο γκουρού σας θα μπορούσε να είναι κυριολεκτικά οποιοσδήποτε. Δεν υπάρχει εργοστάσιο που παράγει γκουρού, και δεν υπάρχει γκουρού σάϊτ από το οποίο θα μπορούσατε να παραγγείλετε τον δικό σας. Ο γκουρού γεννιέταιόταν εμείς ορίσουμε κάποιον να ενεργήσει με αυτήν την ιδιότητα για μας. Και κατά μία έννοια, η επιλογή αυτή είναι αυθαίρετη. Ο γκουρού σας θα μπορούσε να είναι παπάς, ραβί, ιμάμης, καλόγερος ή καλόγρια. Αλλά θα μπορούσε να είναι και η/ο σύζυγος σας, το αγόρι ή το κορίτσι σας, ο γιός ή η κόρη, ο πατέρας ή η μητέρα, φίλος ή συγγενής – ή ακόμα (ίσως και κυρίως!) οποιοδήποτε πρόσωπο σας δυσκολεύει στην ζωή σας.

Και σε αυτό το σημείο μπορούμε να θέσουμε σε εφαρμογή αυτήν την πλέον εσωτερική, μυστική τεχνική για να κάνουμε τις σχέσεις μας ιδιαίτερες. Αρχίζουμε με την παραδοχή ότι δεν γνωρίζουμε πραγματικά ποιοι οι άλλοι άνθρωποι είναι.
 
Γνωρίζουμε πώς αυτοί φαίνονται σε μας, αλλά αναγνωρίζουμε επίσης ότι δεν βλέπουμε τους άλλους όπως αυτοί είναι, αλλά μάλλον όπως εμείς είμαστε.

Και το ποιοι είμαστε είναι ένα πολύπλοκο σύνολο δυνατοτήτων. Εναλλασσόμαστε, ακόμη και από στιγμή σε στιγμή, ανάμεσα σε μια μεγάλη ποικιλία πιθανών ταυτοτήτων. Κρύβουμε το πρόσωπο μας πίσω από όλα τα είδη αποκριάτικης μάσκας, και ορίζουμε επίσης τους εαυτούς μας μέσα από τις σχέσεις μας με τους άλλους.

Ο πυρήνας της γκουρού γιόγκα περιλαμβάνει να αποφασίσουμε εσκεμμένα να δούμε τον άλλο σαν την αντανάκλαση του Ανώτερου Εαυτού μας. Και επομένως, η γκουρού γιόγκα μπορεί να γίνει κατανοητή σαν ένας μηχανισμός για την χρήση ενός άλλου ατόμου σαν καθρέπτης μέσα στον οποίο μπορούμε να πάρουμε μια γεύση του τι είναι καλύτερο σε εμάς. Παγιδευμένοι στην αλήθεια της αλληλεξάρτησης, ερχόμαστε σε επαφή με την έμφυτη θεότητα μας, καθώς εργαζόμαστε να δούμε το θείο στον άλλον. Δείτε το έξω από εσάς, και θα το αναγνωρίσετε μέσα σας.

Η ουσία της γκουρού γιόγκα είναι να μαθαίνετε συνεχώς. Ο γκουρού είναι ο δάσκαλος και τα μαθήματα μπορούν να έρθουν με πολλές μορφές. Μερικές φορές τα μαθήματα είναι εύκολα, αλλά μερικές φορές είναι σκληρά. Μερικές φορές τα μαθήματα μας κάνουν να νοιώθουμε καλύτερα με τον εαυτό μας, αλλά τα πιο χρήσιμα μαθήματα είναι ίσως εκείνα που μας προκαλούν να δούμε αυτά που χρειάζεται να αλλάξουμε. Μερικές φορές τα μαθήματα είναι τέτοια, που μας είναι εύκολο να μας αρέσει ο δάσκαλος, αλλά μερικές φορές αυτά παρουσιάζονται έχοντας πολύ αρνητική εμφάνιση – προειδοποιητικά παραδείγματα για το τι χρειάζεται να αποφύγουμε στην ζωή μας. Υπάρχουν ακόμα και περιπτώσεις που το μάθημα που δίνει ο γκουρού είναι ότι είναι ώρα να βρούμε κάποιον άλλο να πάρει αυτόν τον ρόλο – ένα μάθημα στην αποστασιοποίηση που μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολο.

Αλλά σε κάθε περίπτωση, ο δάσκαλος μπορεί να διδάξει μόνον αν ο μαθητής μαθαίνει. Η ιδανική πρακτική της γκουρού γιόγκα απαιτεί πάντα ο μαθητής να παίρνει την προσωπική ευθύνη για την σχέση και να σκέφτεται για τον εαυτό του. Αναλογίζεται οτιδήποτε ο γκουρού λέει ή κάνει και αγωνίζεται να αποφασίσει:

Τι μπορώ να μάθω από αυτό;

Κάποιοι από μας μπορεί να επιλέξουμε να ξεκινήσουμε επίσημα μια σχέση με έναν «επίσημο» γκουρού – κάποιον που αντιπροσωπεύει μια πνευματική καταγωγή και μας διδάσκει τι μας έχει παραδοθεί σε μια συγκεκριμένη παράδοση. Αλλά όλοι μας έχουμε την ευκαιρία να εκμεταλλευτούμε την δύναμη που είναι συνυφασμένη με την πρακτική της γκουρού γιόγκα. Το αν κάποιος εργάζεται με έναν «εξουσιοδοτημένο» πνευματικό δάσκαλο ή επιλέγει να παραμείνει «κανένας», η γκουρού γιόγκα είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να μεταμορφώσουμε τις σχέσεις μας και να σημειώσουμε γρήγορη πρόοδο στο πνευματικό μας ταξίδι.

Αφού έχουμε κατανοήσει ότι ο γκουρού θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε, γιατί να μην αποφασίσουμε να φέρουμε το πρόσωπο που κατέχει τον ιδιαίτερο αυτό ρόλο για μας λίγο πιο κοντά μας; Γιατί να μην κατεβάσουμε τον γκουρού από το βάθρο και να τον/την βάλουμε μέσα στο καθιστικό μας; Γιατί να μην προσπαθήσουμε να φανταστούμε ότι μια θεία ύπαρξη έχει έρθει να μείνει μαζί μας με σκοπό να μας βοηθήσει να βελτιωθούμε; Γιατί να μην είναι ένας από μας, και προσπαθεί να μας βοηθήσει να δούμε το θείο το οποίο βρίσκεται μέσα σε όλους μας;

Εδώ είναι το πώς δουλεύει – και προσπαθήστε το στο σπίτι! Πάρτε απλά την απόφαση ότι από εδώ και πέρα κάποιος στην ζωή σας θα λειτουργεί σαν γκουρού σας. Αποφασίστε απλά ότι ο/η σύζυγος σας, ο/η συγκάτοικος σας, ο γιός ή η κόρη σας, ο καλύτερος σας φίλος, ή ακόμα και ένα πολύ δύσκολο άτομο με το οποίο έχετε στενή σχέση θα λειτουργεί με αυτόν τον ιδιαίτερο τρόπο για σας. Από εδώ και στο εξής, θεωρείτε αυτό το άτομο είναι μία θεία ύπαρξη, που εργάζεται καλυμμένα (κάποιες φορές θα φαίνεται ότι είναι πολύ βαθιά καλυμμένα!), προσπαθώντας να σας βοηθήσει.
Από εδώ και στο εξής, οτιδήποτε αυτός ο πρόσφατα διορισμένος γκουρού λέει ή κάνει θα ερμηνεύεται σαν μάθημα που απευθύνεται ειδικά σε σας.

Και τώρα, ας αρχίσει το παιχνίδι! Κάποιες φορές τα πράγματα θα μοιάζουν πραγματικά μαγικά. Οι λέξεις και οι πράξεις που κάποτε δίνατε λίγη ή καθόλου σημασία θα πάρουν ένα βαθύ νόημα. Η σχέση θα πάρει την μαγική ποιότητα των ονείρων μας:

«Ω! Δεν μπορώ να πιστέψω τι μου είπε! Φανταστικό!»

Αλλά πολύ πιο συχνά, η πρακτική θα είναι πολύ πιο δύσκολη:

«Γιατί άφησε τα βρώμικα εσώρουχα του στο πάτωμα;»

«Γιατί ξέχασε τα γενέθλια μου;»

«Και γιατί, ώ γιατί, ο γκουρού μου μόλις με πρόσβαλε;»

Στην πραγματικότητα, δεν θα έχουν περάσει παρά μόλις λίγα λεπτά σε αυτήν την πρακτική και ο πρόσφατα διορισμένος γκουρού σας θα κάνει και θα πει πράγματα που θα φαίνονται πολύ αντίθετα με έναν γκουρού!

Τότε, εναπομένει σε εσάς να σκεφτείτε, «Ποιο είναι το μάθημα εδώ; Τι προσπαθεί αυτό το θείο πλάσμα να μου μάθει;» Ίσως η δουλειά του είναι να μιμείται τα θετικά χαρακτηριστικά των οποίων έχετε αποκτήσει πολύ καλή επίγνωση ενώ συμμετέχετε σε αυτήν την πρακτική του να βλέπετε τον άλλο σαν θεό. Ή μπορεί να είναι να μάθετε υπομονή από έναν δάσκαλο που παρουσιάζεται σαν ένα ενοχλητικό άτομο. Να μάθετε να σκέφτεστε περισσότερο τους άλλους, καθώς ο δάσκαλος εμφανίζεται σαν εγωιστής. Να φροντίζετε να είστε προσεκτικοί στο να μην κάνετε στους άλλους αυτό που ο δάσκαλος κάνει τώρα σε σας.

Άσχετα με το αν το μάθημα παρουσιάζεται θετικά ή αρνητικά, η σχέση γίνεται μια συνεχής ευκαιρία να μάθετε και να εξελιχθείτε. Και αυτό είναι η πραγματική μαγεία που είναι συνυφασμένη με την γκουρού γιόγκα.
                         
Ενώ είναι προφανώς πολύ πιο εύκολο να αρχίσετε με ένα άτομο που ήδη θεωρείτε κατά κάποιον τρόπο ιδιαίτερο, κάποιον που αγαπάτε και σας αγαπά, η γκουρού γιόγκα έχει την δυνατότητα να κάνει οποιαδήποτε σχέση ιδιαίτερη. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ίσα οφέλη με άτομα που αγαπάμε και με δύσκολους ανθρώπους εξ ίσου. Είναι αποκλειστικά η ικανότητα να σκεφτόμαστε το καλύτερο για τους άλλους, το να δίνουμε στους άλλους το πλεονέκτημα της αμφιβολίας. Το να βλέπουμε την δυνατότητα για μεταμόρφωση που είναι συνυφασμένη σε κάθε σχέση. Και να εκμεταλλευόμαστε στο έπακρο το γεγονός ότι αν αλλάξουμε τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τους άλλους, θα αλλάξουμε το πώς κατανοούμε τον εαυτός μας.

Σχέδιο Δράσης: Εργαστείτε με έναν Γκουρού


 

Διαλέξτε ένα άτομο στη ζωή σας να λειτουργήσει σαν «γκουρού» σας. Όπως είπαμε προηγουμένως, θεωρητικά θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε, αλλά θα ήταν ίσως καλύτερο να αρχίσετε με κάποιον που είναι κοντά σας και που αγαπάτε – έναν/μία σύζυγο, αγόρι ή φιλενάδα, μητέρα ή πατέρα, αδελφή ή αδελφό, γιό ή κόρη, ή έναν πολύ στενό φίλο.

Η πρακτική είναι απλή στην περιγραφή, αλλά πραγματικά δύσκολη στην εφαρμογή. Απλά αποφασίστε ότι από εδώ και στο εξής θα θεωρείτε αυτό το άτομο σαν ένα είδος θείας ύπαρξης – έναν άγγελο που προσπαθεί απλά να σας βοηθήσει – και οτιδήποτε, χωρίς εξαίρεση, που αυτό το ιδιαίτερο άτομο λέει ή κάνει προορίζεται να είναι το μάθημα σας. Τι είναι αυτό που χρειάζεστε να μάθετε για σας από αυτό που ο «γκουρού» μόλις είπε ή έκανε;

ΣΥΝΘΗΚΗ ΚΙΟΥΤΣΟΥΚ ΚΑΙΝΑΡΤΖΗ (1774)

ΣΥΝΘΗΚΗ ΚΙΟΥΤΣΟΥΚ ΚΑΙΝΑΡΤΖΗ

Γενικά

Η συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή πήρε το όνομά της από το ομώνυμο Βουλγαρικό χωριό, (σήμερα ονομάζεται Kainarca), κοντά στη Σιλιστρία, στο οποίο υπογράφηκε το 1774, που ήταν το αποτέλεσμα του πρώτου μεγάλου Ρωσοτουρκικού πολέμου (1768-74), στον οποίο η Ρωσία κατέλαβε την Αζοφική, την Κριμαία και τη Βεσσαραβία...
Υπό τον κόμητα στρατάρχη Πέτρου Ρουμιάντσωφ, ή Ρουμιαντζώφ, οι Ρώσοι επέδραμαν στη Μολδαβία και νίκησαν τους Οθωμανούς στη Βουλγαρία. Οι Οθωμανοί αναγκάστηκαν να ζητήσουν ειρήνη και στις 21 Ιουλίου 1774 υπογράφτηκε η ομώνυμη Συνθήκη ειρήνης. Με τη συνθήκη αυτή η Ρωσία διαμόρφωσε τη διπλωματική βάση για περαιτέρω επέμβαση στα εσωτερικά της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η Συνθήκη αυτή συντάχθηκε και υπογράφηκε μέσα σε 6 ημέρες και περιλαμβάνει 28 φανερά και 2 μυστικά άρθρα.

Η Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή και το «Ανατολικό Ζήτημα»

Με δυο λέξεις, «Ανατολικό Ζήτημα» σημαίνει το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για την τύχη των χριστιανών υπηκόων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας αλλά και το μέλημά τους να φύγουν οι Τούρκοι από την Ευρώπη. Με αυτή την έννοια, το «ανατολικό ζήτημα» είναι στην ουσία του «βαλκανικό ζήτημα». 

Και αντικατοπτρίζει την προαιώνια υποκρισία των Ευρωπαίων, καθώς ο κοινός πόθος να φύγουν οι Τούρκοι από τα Βαλκάνια απλά συνόδευε την κρυφή επιθυμία του καθένα, να αρπάξει τα εδάφη αυτά για λογαριασμό του. Κι αυτή η ανειλικρινής πολιτική είναι που επέτρεψε στην Τουρκία να κατέχει ακόμα και σήμερα ευρωπαϊκά εδάφη και να έχει μετατραπεί στον χαϊδεμένο ταραχοποιό της περιοχής. Επειδή, κάθε φορά που κάποιοι πλησίαζαν να επιτύχουν την έξωση των Τούρκων από τα Βαλκάνια, έβρισκαν απέναντί τους απειλητικούς τους άλλους της παρέας.

Το πρώτο βήμα για την οικοδόμηση του προβλήματος ήταν η συνθήκη του Κάρλοβιτς (1699), όχι μόνον επειδή έδωσε στους Ευρωπαίους το δικαίωμα της «διαμεσολάβησης» σε καιρό πολέμου, αλλά και διότι περιελάμβανε και τον όρο της απαλλαγής των χριστιανών υπηκόων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας από κάθε φορολογία που βάραινε μόνον αυτούς.

Ήταν η πρώτη συνθήκη που μεριμνούσε για υπόδουλους των Οθωμανών. Η δεύτερη και κυριότερη ήταν η συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), που κατέστησε τη Ρωσία προστάτη των χριστιανών υπηκόων της Τουρκίας. Γι’ αυτό, η τυπική αρχή του «ανατολικού ζητήματος» τοποθετείται στη χρονιά αυτή. Βέβαια, στα επόμενα 150 χρόνια, οι υπόδουλοι λαοί ανέλαβαν να λύσουν μόνοι τους το πρόβλημα και να διώξουν τους Τούρκους από σχεδόν ολόκληρη τη Βαλκανική χερσόνησο. Και μάλιστα, το κατόρθωσαν πετυχαίνοντας ταυτόχρονα να μην έχουν άλλους διαδόχους δυνάστες πάνω από το κεφάλι τους. Κι αυτό δεν τους το συγχώρησαν ούτε οι Ρώσοι ούτε οι Γερμανοί ούτε οι Αγγλογάλλοι. Και, φυσικά, ούτε οι Τούρκοι.


Έτσι κι αλλιώς, στις αρχές του ΙΗ’ αιώνα, οι πληθυσμοί των Βαλκανικών περιοχών, όσοι τουλάχιστον ασχολούνταν, παρέμεναν αγρότες, δε διέφεραν μεταξύ τους, εκτός από το ότι πολλοί Έλληνες γεωργοί και κτηνοτρόφοι γνώριζαν γραφή και ανάγνωση. Όμως, ένας σημαντικός τομέας οικονομικής δραστηριότητας είχε περάσει σε ελληνικά χέρια: 

Το εμπόριο. Ολόκληρη η εμπορική κίνηση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας βρισκόταν σε χέρια είτε αλλοδαπών είτε Ελλήνων, ενώ, από τον ΙΗ’ αιώνα, άρχισε να αναπτύσσεται και το Ελληνικό εμπορικό ναυτικό, εξοπλισμένο να αντιμετωπίζει τους πειρατές και με την άνεση κινήσεων, που του έδινε η κάθε φορά σημαία ελεύθερης ναυσιπλοΐας. Έτσι, πλάι στα στρατιωτικά σώματα των αρματολών και κλεφτών, οι Έλληνες έχτιζαν χωρίς να το ξέρουν και το πολεμικό τους ναυτικό. 

Στα τέλη του αιώνα, η Γαλλική Επανάσταση και ο ναυτικός αποκλεισμός της Γαλλίας έδωσαν στους Έλληνες ναυτικούς τη δυνατότητα καθημερινής άσκησης στους ελιγμούς σε συνθήκες ναυμαχίας, καθώς η διάσπαση των γραμμών του Αγγλικού στόλου τους προσπόριζε πλούτη και τον σεβασμό των Γάλλων. Ο κατοπινός ναύαρχος Ανδρέας Μιαούλης στα ανοιχτά της Μασσαλίας πήρε τα μαθήματα, που θα του επέτρεπαν να διασπά τις Τουρκοαιγυπτιακές γραμμές και να τροφοδοτεί το πολιορκημένο Μεσολόγγι. Η ταυτόχρονη άνοδος της Ρωσίας πρόσφερε στους Έλληνες έναν ακόμα χώρο ανάπτυξης των δραστηριοτήτων τους.

Ο Γεώργιος Παπάζογλης ή Παπαζώλης γεννήθηκε στη Σιάτιστα το 1725. Στα 1766 ήταν λοχαγός του ρωσικού στρατού. Η Μεγάλη Αικατερίνη γεννήθηκε το 1729. Στα 1763 είχε απαλλαγεί από σύζυγο κι αναστολές και είχε γίνει τσαρίνα της Ρωσίας. Στα 1766, έστειλε τον λοχαγό της Γεώργιο Παπάζογλη να προετοιμάσει το έδαφος στην Ελλάδα.

Ο σουλτάνος Μουσταφά Γ’ (1757 - 1773) είχε συμπληρώσει έντεκα ειρηνικά χρόνια διακυβέρνησης, όταν το 1768 κάποιοι Πολωνοί κυνηγημένοι από τον Ρωσικό στρατό πέρασαν τα σύνορά του. Οι Ρώσοι τους ακολούθησαν μέσα στο Τουρκικό έδαφος, τους έφτασαν και τους έσφαξαν αλλά ξέχασαν να επιστρέψουν. Ο Μουσταφά δεν είχε λόγο να ενοχληθεί ιδιαίτερα από το συμβάν. Πολύ ευγενικά, ζήτησε από τον πρεσβευτή της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη να αποχωρήσει ο Ρωσικός στρατός. Μόνον όταν δεν πήρε απάντηση κατάλαβε πως κάτι συνέβαινε.


Ο πόλεμος κηρύχτηκε τον Οκτώβριο του 1768 στα χαρτιά. Οι εχθροπραξίες άρχισαν την επόμενη άνοιξη, ενώ ο ρωσικός στόλος με επικεφαλής τους Ορλόφ ξεκίνησε από τη Βαλτική, βγήκε στον Ατλαντικό, πέρασε στη Μεσόγειο κι έφτασε, το 1770, στο Αιγαίο. Οι επαναστατημένοι Έλληνες είδαν να βγαίνουν από τα πλοία τετρακόσιοι όλοι κι όλοι Ρώσοι, κάμποσοι Μαυροβούνιοι και λίγοι Κροάτες. Ο στόλος κινήθηκε να βρει τους Τούρκους που τους καταναυμάχησε στο Τσεσμέ, ενώ στη στεριά το τουρκικό λεπίδι θέριζε. Ο Ρωσικός στρατός ήταν μακριά. Το 1772 πέρασε τον Δούναβη. Το 1773 απωθήθηκε πίσω αλλ’ η Ρωσία είχε ήδη κερδίσει τις παραδουνάβιες ηγεμονίες.

Την ίδια χρονιά, σουλτάνος έγινε ο Αμπντούλ Χαμίτ Α’ (1773 - 1789). Ήταν 48 χρόνων και μόλις είχε βγει από τη φυλακή, όπου τον είχαν στείλει όταν έκλεισε τα πέντε. Στις 9 Ιουλίου του 1774, υπέγραφε τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, ένα χωριό που σήμερα ανήκει στη Βουλγαρία.

Η συνθήκη αυτή έβαλε τη σφραγίδα στην τυπική έναρξη της διαδικασίας για την επίλυση του «ανατολικού ζητήματος», καθώς όριζε πως οι παραδουνάβιες ηγεμονίες γίνονταν αυτόνομες κάτω από τη Ρωσική προστασία, η χριστιανική θρησκεία ανακηρυσσόταν προστατευόμενη στα εδάφη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και η Ρωσία αναδεικνυόταν προστάτισσα των υπόδουλων χριστιανών. Πέντε χρόνια αργότερα (1779), μια συμπληρωματική παράγραφος προέβλεπε ελευθερία ναυσιπλοΐας για τα πλοία που έφεραν Ρωσική σημαία.

Σύντομο Ιστορικό Πλαίσιο

Με την ειρηνευτική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας επισφραγίστηκε η λήξη του δαπανηρότατου πρώτου, επί Αικατερίνης Β΄, Ρωσοτουρκικού πολέμου (1768-1774). Υπήρξε απότοκη των, υπό το στρατάρχη Π.Α. Ρουμιάντσεφ, νικηφόρων στρατιωτικών επιχειρήσεων στο Δούναβη και τη Βουλγαρία και της ήττας των Οθωμανών, οι οποίοι εξαναγκάστηκαν να ζητήσουν ειρήνη. 

Η συνομολόγηση της συνθήκης πραγματοποιήθηκε στις 10/21 Ιουλίου 1774 στο στρατόπεδο των ρωσικών δυνάμεων, που βρίσκονταν κοντά στο Κιουτσούκ Καϊναρτζή (Küçük Kaynarca), μικρό χωριό της Σιλιστρίας (σημ. Kaynardja, παραδουνάβια Βουλγαρία), από το οποίο έλαβε και την ονομασία της. Πρόκειται για την πιο φημισμένη ως προς τη μεθερμήνευση των όρων της συνθήκη –λόγω και της σκόπιμης αοριστίας πολλών σημείων της– και συγκαταλέγεται στις ευφυέστερες διπλωματικές ενέργειες της Ρωσίας. 


Η συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή μαζί με την επακόλουθη συμπληρωματική, διασαφηνιστική σύμβαση του Αϊναλί Καβάκ (1779) αποδυνάμωσαν την ισχύ της Πύλης και ενίσχυσαν παντοιοτρόπως την επιρροή και τις δυνατότητες ανάμειξης της Ρωσίας στα εσωτερικά θέματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Οι Συντελεστές

Οι γενικές κατευθύνσεις για τους περιλαμβανόμενους όρους στη συνθήκη ειρήνης είχαν χαραχθεί υπό την εποπτεία του διπλωμάτη Ν.Ι. Πάνιν, ο οποίος ήταν επικεφαλής του Κολλεγίου των Εξωτερικών Υποθέσεων και δεξί χέρι της Αικατερίνης. Αποτύπωναν το χαρακτήρα της βαλκανικής πολιτικής στην οποία είχαν ρεαλιστικά συνυπολογιστεί οι κρίσιμοι παράγοντες της πολεμικής κατάστασης με τους Τούρκους, του διαμελισμού της Πολωνίας, των θέσεων της Αυστρίας και των εσωτερικών συνεπειών της εξέγερσης του Εμελιάν Πουγκατσόφ. 

Συνεπώς, το Ρωσικό διπλωματικό δόγμα, που βασιζόταν στο τρίπτυχο «λιγότερες προσαρτήσεις, περισσότερες αυτονομίες και δυνητικότερες εσωτερικές αναμείξεις», αποτέλεσε το θεμέλιο νου των όρων που επέβαλε η Ρωσία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στην οριστική άρθρωση των περισσότερο «ασαφών» όρων καίρια υπήρξε η συμβολή του Α.Μ. Ομπρεσκόβ, πρέσβη της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη. 

Η σύλληψη της ιδέας για τη θρησκευτική προστασία των χριστιανών υπηκόων του σουλτάνου, καθώς και η τελική διατύπωσή της [άρθρο 7], ανήκει στον Ομπρεσκόβ. Το ολιγόγραμμο και εκ πρώτης όψης αδιάγνωστο αυτό άρθρο αποτελεί, συνδυαστικά με το άρθρο 14, την κορωνίδα της πολιτικής διάνοιάς του και της διπλωματικής σπουδαιότητας της συνθήκης. 


Η συνθήκη επικυρώθηκε στις 15 Ιουλίου 1774, υπογεγραμμένη και σφραγισμένη από τους πληρεξούσιους της αυτοκράτειρας Αικατερίνης και του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Α΄, δηλαδή τον αρχιστράτηγο των Ρωσικών δυνάμεων κόμη Πιότρ Ρουμιάντσεβ και το μεγάλο Βεζίρη Μουσίν Ζαντέ Μεχμέτ Πασά. Τέθηκε σε ανέκκλητη ισχύ και άμεση εφαρμογή με την έγκριση της Αικατερίνης στις 11 Αυγούστου 1774.

Η Γεωπολιτική Σημασία

Στο απαρτιζόμενο από 28 κατά αύξοντα αριθμό άρθρα και 2 χωριστά άρθρα κείμενο της συνθήκης προτάσσεται προοίμιο, στο οποίο κηρύσσεται η κατάπαυση των εχθροπραξιών. Με την επίκληση του ονόματος του μεγαλοδύναμου Θεού αναγγέλλεται «η αιώνια λήθη και η εγκαθίδρυση αιώνιας ειρήνης μεταξύ των δύο Δυνάμεων». Το σύνθετο εδαφικό, δικαιικό πλέγμα των διμερών θεμάτων που είχαν επιλυθεί διά των όπλων ρυθμίζεται με ρητές διατυπώσεις σε αρκετά άρθρα. 

Αντίθετα, ορίζονται με δεξιοτεχνικά ηθελημένη αταξία σειράς και σκόπιμη νοηματική ασάφεια ή αοριστία όλες οι Ρωσικές απαιτήσεις και οι Οθωμανικές υποχρεώσεις, οι συνέπειες των οποίων έχουν τεράστια γεωπολιτική σημασία, καθώς μεταβάλλουν ριζικά το συσχετισμό των δυνάμεων στη λεκάνη της Μαύρης Θάλασσας. Η ραγδαία άνοδος της Ρωσίας και η αντίστοιχη εξασθένηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έθεσαν στο προσκήνιο το ζήτημα της Ρωσικής εξόδου στη Μεσόγειο και της υποχώρησης της Τουρκικής κυριαρχίας στην Ευρώπη. 


Με δεδομένη την απώλεια της ανεξαρτησίας της Οθωμανικής εξωτερικής πολιτικής, η επίλυση των ζητημάτων αυτών έλαβε διεθνή χαρακτήρα, καθώς η Ρωσία θα συγκρουστεί αρκετές φορές με όσες ευρωπαϊκές δυνάμεις ήγειραν αξιώσεις πάνω στην «Οθωμανική κληρονομιά» και αναμειγνύονταν τόσο στις Ρωσοτουρκικές υποθέσεις, όσο και στις σχέσεις ανάμεσα στο σουλτάνο και τους χριστιανούς υπηκόους του.

Τα Ρωσικά Ωφέλη

Η Ρωσία με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή εξασφάλισε στρατιωτική δόξα, κρατικό γόητρο, ισοδυναμία του αυτοκρατορικού τίτλου με το σουλτανικό, εδαφική διεύρυνση και έξοδο στη Μαύρη Θάλασσα, εγκατάσταση προξενικών αρχών στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ελεύθερη παντός κωλύματος ναυσιπλοΐα στις Οθωμανικές θάλασσες, εμπορικά προνόμια ισότιμα των ευρωπαϊκών, πολεμική αποζημίωση και το δικαίωμα θρησκευτικής προστασίας των χριστιανών υπηκόων του σουλτάνου. Στη χρήση αυτού του δικαιώματος θεμελιώθηκε και το επονομαζόμενο στην ευρωπαϊκή πολιτική Ανατολικό Ζήτημα.


Οι Όροι 

. Από πλευράς Ρωσίας προς Οθωμανική αυτοκρατορία:
  • Η Ρωσία αναγνώρισε την πολιτική ανεξαρτησία των Τατάρων της Κριμαίας, της Βεσσαραβίας και του Κουμπάν καθώς και την θρησκευτική μόνο εξάρτηση αυτών από τον Σουλτάνο με την ιδιότητα του Χαλίφη.
  • Η Ρωσία επιστρέφει στον Σουλτάνο όλα τα νησιά του Αιγαίου που κατείχε. Συνολικά 18 νησιά, καθώς και την Πελοπόννησο.
  • Η Ρωσία αποχωρεί από τις Παρίστριες Ηγεμονίες (Μολδαβία και Βλαχία) που επιστράφησαν μεν στον Σουλτάνο αλλά ετέθησαν σε ειδικό καθεστώς.
  • Η Ρωσία εξασφάλισε το δικαίωμα να διατηρεί στόλο στον Εύξεινο Πόντο, αποκτώντας το δικαίωμα της ελεύθερης ναυσιπλοΐας των υπό ρωσική σημαία εμπορικών πλοίων σ΄ αυτόν, καθώς και του ελεύθερου εμπορίου των Ρώσων υπηκόων στην οθωμανική επικράτεια.
  • Η Ρωσία επέβαλε το ασαφές δικαίωμα προστασίας των ορθόδοξων χριστιανών υπηκόων της Πύλης από τον Τσάρο.
. Από πλευράς Οθωμανικής αυτοκρατορίας προς Ρωσία:
  • Το χανάτο της Κριμαίας απέκτησε την ανεξαρτησία του από τον σουλτάνο.
  • Τα διάφορα Φρούρια επί του Ευξείνου Πόντου (Γενικαλέ, Κερτς, Αζοφ κ.ά.) αποδίδονται στη Ρωσία.
  • Η Οθωμανική αυτοκρατορία υποχρεώθηκε σε καταβολή εξόδων πολέμου, «πολεμικής αποζημίωσης» τεσσάρων εκατομμυρίων χρυσών ρουβλίων.
  • Κατοχυρώθηκε η αυτονομία των ηγεμονιών Μολδαβίας και Βλαχίας και της πολιτικής ανεξαρτησίας των Τατάρων της Κριμαίας.
  • Ο Σουλτάνος αναγνώρισε στη Ρωσία το δικαίωμα δημιουργίας ρωσικών προξενείων σε πόλεις της επιλογής της.
Σύμφωνα με όρους της συνθήκης, η Ρωσία απέσπασε από την πολιτική κυριαρχία του σουλτάνου τους Τατάρους και το Χανάτο της Κριμαίας [άρθρο 3], το οποίο κηρύχθηκε ανεξάρτητο. Έλαβε στρατηγικής σημασίας φρούρια, οχυρά, εποικισμένες ή άγονες στεπώδεις περιοχές στη Μαύρη θάλασσα: Κινμπούρν [άρθρο 18], Κερτς, Γενί Καλέ [άρθρο 19], Αζόφ [άρθρο 20], Μικρή και Μεγάλη Καβαρδία [άρθρο 21]. Επέστρεψε στην κυριαρχία της Πύλης ολόκληρη τη Βεσσαραβία με τις πόλεις Άκκερμαν, Κίλι, Ισμαήλ [άρθρο 16] και το φρούριο του Μπέντερ [άρθρο 24]. 


Αποχώρησε από τη Μολδαβία και τη Βλαχία, που με ειδικό καθεστώς αυτονομίας αποδόθηκαν ξανά στο σουλτάνο [άρθρο 16], διατηρώντας ωστόσο ισχυρό πλέγμα θρησκευτικών δικαιωμάτων. Τα δικαιώματα αυτά απέρρεαν τόσο από τα 8 εδάφια του άρθρου 16, όσο και από την αναγωγική ερμηνευτική ισχύ των άρθρων 1, 7, 9, 14, που με πρόσχημα τα θρησκευτικά διαβήματα εξυπηρετούσαν τα Ρωσικά συμφέροντα, αλλά και αντικειμενικά ωφελούσαν τους υποτελείς χριστιανικούς πληθυσμούς των Βαλκανίων και τους Φαναριώτες, ενώ συντηρούσαν σταθερά τις δυνατότητες επιρροής και μελλοντικής παρέμβασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες.

Με το άρθρο 17 η «Ρωσική Αυτοκρατορία αποδίδει στην Υψηλή Πύλη όλα τα νησιά του Αρχιπελάγους που είχε στην κατοχή της, ενώ από την πλευρά της η Υψηλή Πύλη δεσμεύεται:

1) Να τηρήσει με ιερότητα, και για τους κατοίκους των νησιών αυτών, τους συμφωνημένους στο πρώτο άρθρο όρους αναφορικά με τη γενική αμνηστία και αιώνια λήθη κάθε είδους και από οποιονδήποτε πραχθέντων ή υποπτευομένων για πράξη εγκλημάτων σε βάρος των συμφερόντων της Υψηλής Πύλης. 

2) Να μην καταπιέζει ούτε στο ελάχιστο το χριστιανικό νόμο, να μην παρεμποδίζει την ανοικοδόμηση και επισκευή των χριστιανικών ναών, να μην καταπιέζει και να μην προσβάλλει όποιους ιερουργούν σε αυτούς. 

3) Να μην απαιτήσει από τα νησιά πληρωμή για κανέναν ετήσιο φόρο που αντιστοιχούσε στη χρονική περίοδο της κατοχής των νησιών από τη Ρωσική Αυτοκρατορία, εξαιτίας των τεράστιων ζημιών που έπαθαν στη διάρκεια του παρόντος πολέμου, αλλά και για δύο ακόμη χρόνια, τα οποία θα υπολογίζονται από το χρόνο επιστροφής των νησιών στην Υψηλή Πύλη. 

4) Σε όποιες οικογένειες επιθυμούν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να εγκατασταθούν σε άλλους τόπους να επιτρέψει την ελεύθερη μαζί με τα υπάρχοντά τους αναχώρηση· στις οικογένειες αυτές, προκειμένου να έχουν ευχέρεια για τη διευθέτηση των υποθέσεών τους, να χορηγήσει χρονική περίοδο διάρκειας ενός έτους για την ελεύθερη μετοικεσία από την πατρίδα τους, υπολογιζόμενη από την ημέρα ανταλλαγής της παρούσας συνθήκης. 

5) Στην περίπτωση που ο ρωσικός στόλος κατά την αναχώρησή του, η οποία υπολογίζεται να γίνει σε τρεις μήνες από την ανταλλαγή του παρόντος συμφώνου, αντιμετωπίσει οποιαδήποτε ανάγκη, η Υψηλή Πύλη υπόσχεται να τον εφοδιάσει με κάθε δυνατό σε αυτή τρόπο». 


Οι διατυπωμένοι όροι στο άρθρο 17 ενισχύονται και αποσαφηνίζονται σε συνδυασμό με τις προσθήκες που περιλαμβάνονται στα άρθρα 17, 24, καθώς και στο πρώτο χωριστό άρθρο. Με το άρθρο 23 η Ρωσία παρέδωσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία τμήματα της Γεωργίας και Μιγκρελίας, διατηρώντας το δικαίωμα παράστασης που εξασφαλιζόταν από την ισχύ των γενικών περί αμνηστίας ή των σχετικών με τη θρησκευτική προστασία και τη ρητή διπλωματική αρμοδιότητα άρθρων.
 
Από την πλευρά της η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεσμεύτηκε (δεύτερο χωριστό άρθρο) να καταβάλει στη Ρωσία, σε αντιστάθμισμα των δαπανών πολέμου που είχαν διενεργηθεί, πολεμική αποζημίωση ύψους 7.500.000 πιάστρων (4.500.000 ρούβλια), πληρωτέα κάθε πρώτη Ιανουαρίου των ετών 1775, 1776 και 1777 στον εκάστοτε έκτακτο και πληρεξούσιο πρέσβη της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη.
 
Αποδέχτηκε [άρθρο 5] ανώτατη διπλωματική ρωσική εκπροσώπηση, σε επίπεδο δευτέρου στην τάξη υπουργού, δηλαδή πρέσβη ή πληρεξούσιου υπουργού, ίσων δικαιωμάτων, εγγυήσεων ζωής και περιουσίας, κύρους και σεβασμού με τα αποδιδόμενα σε υπουργούς των εκλεκτότερων δυνάμεων, ξεχωριστής και διακριτής εθιμοταξίας στις δημόσιες τελετές. 

Η παρουσία της ανώτατης διπλωματικής αρχής στην Κωνσταντινούπολη με την εκτεταμένη γεωγραφικά δικαιοδοσία της σε ζητήματα θρησκευτικής προστασίας [άρθρα 7, 14, 16, 17, 23, 24, 25] αποκτούσε τεράστια σημασία για τις έγκαιρες και καίριες δυνατότητες φανερής ή μυστικής πολιτικής επέμβασης τόσο στα εσωτερικά πράγματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όσο και στο επίπεδο των ενδοευρωπαϊκών ανταγωνισμών.

Υποχρεώθηκε να επιτρέπει σε εκκλησιαστικούς και κοσμικούς υπηκόους της Ρωσικής Αυτοκρατορίας ελεύθερη παντός κωλύματος μετάβαση στους Άγιους Τόπους και σε ολόκληρη την οθωμανική επικράτεια. Οι προσκυνητές, περιηγητές, ταξιδιώτες απαλλάσσονταν πλήρως από το χαράτσι και από κάθε άμεσο ή έμμεσο φόρο, δασμό και παντός είδους υποχρέωση. Στο διάστημα διέλευσης από ή παραμονής στην οθωμανική επικράτεια απολάμβαναν της προστασίας του νόμου, της φιλοξενίας και διευκόλυνσης σε πλήρη ισοτιμία με τα χορηγούμενα προνόμια σε υπηκόους άλλων φίλων δυνάμεων [άρθρο 8].


Υποχρεώθηκε να αναγνωρίσει τη θεσμική θέση των οποιασδήποτε εθνικότητας διερμηνέων που υπηρετούσαν υπουργούς της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Κατά τη διαμονή τους στην Κωνσταντινούπολη, όσο ενεργούσαν σε κρατικές υποθέσεις απολάμβαναν σεβασμό και διευκολύνσεις για την ευόδωση των υποθέσεών τους [άρθρο 9].

Με τα άρθρα 11, 12 θεσπίζεται «για το αμοιβαίο των συμφερόντων και ωφελημάτων των δύο αυτοκρατοριών» η ελεύθερη και χωρίς εμπόδια πλεύση εμπορικών πλοίων που ανήκουν στις δύο συμβαλλόμενες δυνάμεις, σε όλες τις θάλασσες και τα εδάφη που βρέχονται από αυτές. 

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία υποχρεώθηκε να παραχωρήσει προνόμια και δικαιώματα στους κατέχοντες Ρωσική υπηκοότητα, διπλώματα ή σημαία ισοδύναμα με εκείνα άλλων ευρωπαϊκών εθνών. Δεσμεύτηκε οι Γαλλικές και Αγγλικές διομολογήσεις να γίνουν απαραβίαστος κανόνας για το ρωσικό εμπόριο και τους υπηκόους της Ρωσίας οι οποίοι ασκούσαν εμπόριο σε όλους τους τόπους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένης της Κωνσταντινούπολης. 

Για την τήρηση της εμπορικής ευταξίας και καλής πρακτικής, η Υψηλή Πύλη υποχρεώθηκε να επιτρέψει σε όλη, χωρίς εξαίρεση, την επικράτειά της την εγκατάσταση Ρώσων προξένων και υποπροξένων, οι οποίοι θα έχαιραν τιμής και σεβασμού όπως ισχύει για τους Ευρωπαίους ομολόγους τους και θα δικαιούνταν να προσλαμβάνουν στην υπηρεσία τους μπερατλήδες (προστατευόμενους) διερμηνείς σύμφωνα με το ισχύον για τα ευρωπαϊκά έθνη καθεστώς.

Η Σημασία της Συνθήκης για τον Ελληνισμό

Από την άκρως ευνοϊκή για τη Ρωσία και δυσμενή για την Οθωμανική Αυτοκρατορία συνθήκη, επωφελήθηκαν όλοι οι Βαλκάνιοι Χριστιανοί υποτελείς του Σουλτάνου, ανάμεσα στους οποίους και οι Έλληνες, οι οποίοι καθώς τέθηκαν υπό την ασπίδα της Ρωσικής πολύπλευρης προστασίας έκαναν εκτεταμένη χρήση των παρεχόμενων προνομίων και δικαιωμάτων. 


Υπό τη σκέπη της αμνηστίας, της χορήγησης θρησκευτικής ελευθερίας, της ελεύθερης αποδημίας της πολιτικής προστασίας των Ρώσων προξένων ή υποπροξένων και των δρομολογήσεων, βελτιώθηκαν οι όροι και το επίπεδο του κοινωνικοοικονομικού βίου τους. Πολυάριθμοι πληθυσμοί εγκατέλειψαν τον υπό Οθωμανική κυριαρχία χερσαίο και νησιωτικό Ελλαδικό χώρο, κατευθυνόμενοι στη Ρωσία και τα μεγάλα Ευρωπαϊκά ή Μικρασιατικά κέντρα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Πύκνωσαν τα αθρόα μεταναστευτικά ρεύματα της διασποράς δημιουργώντας στους ξένους τόπους σε καθεστώς προνομιακής υποδοχής διακριτές εθνοτικά εστίες, ανθηρές παροικίες και πολυσχιδούς δράσης κοινότητες. Οι Έλληνες που τέθηκαν υπό τη νομική κατοχύρωση και τα πλεονεκτήματα της Συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή συμμετείχαν δραστικά στην πολιτισμική και οικονομική εξέλιξη των άγονων νοτιορωσικών περιοχών και συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάπτυξη του διαμετακομιστικού εμπορίου και της ναυτιλίας στη Μεσόγειο, τη Μαύρη θάλασσα και την Αφρική.

Τα ωφελήματα των Ελλήνων από την πολυσήμαντη Ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή απάλυναν τις αρνητικές συνέπειες των Ορλωφικών, δημιούργησαν στην προοπτική του χρόνου ευνοϊκές προϋποθέσεις για την εθνική συγκρότηση και για την προετοιμασία της επανάστασης που οδήγησε στην δημιουργία του Ελληνικού κράτους.

Μετά την επανάσταση, η Σύρα έγινε το κέντρο των ναυλοσυμφώνων, το κέντρο διαμετακομίσεως και το νησί που ονομάστηκε με υπερηφάνεια ΠΟΛΙΣ.

Εδώ ξεκίνησαν, δίδαξαν, έγραψαν ή δούλεψαν τα πιο φωτεινά μυαλά της νεότερης Ελλάδας, όπως οι Εμμανουήλ Ροΐδης, Γεώργιος Σουρής, Νεόφυτος Βάμβας, Γενάδιος, Βικέλας, Αμπελάς. Εδώ φοίτησαν πολλοί διακεκριμένοι άνδρες ανάμεσα στους οποίους ο Ανδρέας Συγγρός, ο Ιωάννης Καρασούτσας, ο Αριστείδης Παλαιολόγος, ο Ανδρέας Αναγνωστάκης, ο Θωμάς Τιμαγένης και πολλοί άλλοι.

Σήμερα πατούν αυτήν την πόλη απόγονοι δωσίλογων, φίλοι και υποστηρικτές της χούντας, διακεκριμένοι μακροδάκτυλοι της κρατικής μηχανής, άριστοι υποστηρικτές και ψεύτες.

Σήμερα πατούν αυτήν την πόλη και καλοί ποιητές, πολλοί και καλοί ζωγράφοι, πολλοί και άριστοι λογοτέχνες.

Σήμερα πατούν αυτήν την πόλη αρκετοί Χριστιανοί που ανακουφίζουν πολλούς συμπολίτες μας.

Όλοι θα αφήσουμε την πατημασιά μας και αυτή που σήμερα είναι δημιουργική πιστεύω πως θα είναι και αύριο.


Πρέπει να καταλάβουν οι μολυσμένοι μπαταξήδες των επίγειων προσωρινών αξιωμάτων πως δεν πρόκειται να τερματίσουν σ’ αυτήν τη ζωή φορώντας στο κεφάλι τους δάφνινο στεφάνι, αλλά γυριστό τουλουπάνι που θα ‘χει στοίβες-στοίβες τις αδικίες και τις κλοπές τους.

Ακόμα και το αιώνιο σπίτι τους δεν ξέρω αν τους δεχθεί για τα όσα κακά πρόσφεραν στους συνανθρώπους τους κατά την διάρκεια του επίγειου ταξιδιού τους γιατί τυράννησαν πολλούς συμπατριώτες μας.

Ο Ελληνισμός

Σε ό,τι αφορά στα Ελληνικά ενδιαφέροντα, με την υπογραφή της Συνθήκης κατοχυρώθηκε νομικά το δικαίωμα της χρήσης της Ρωσικής σημαίας από Έλληνες πλοιοκτήτες, όπως και η ναυπήγηση πλοίων μεγάλου εκτοπίσματος. Χρησιμοποιώντας τη ρωσική σημαία και τη χορήγηση αδείας επιτηδεύματος, σε όσους ύψωναν τη Ρωσική σημαία, από τον διοικητή της Οδησσού, ο εμπορικός στόλος των Ελλήνων πλοιοκτητών αναπτύχθηκε θεαματικά. 

Ακολουθώντας πιστά τα γεωστρατηγικά της ενδιαφέροντα, η Ρωσία ενδιαφερόταν άμεσα για την ανάπτυξη της Ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας, είτε εξαιτίας της έλλειψης Ρωσικών εμπορικών πλοίων για τη μεταφορά εμπορευμάτων είτε εξαιτίας της ναυτικής δεξιότητας των Ελληνικών πληρωμάτων.

Γενικά οι Έλληνες (στεριανοί και νησιώτες) του ελλαδικού χώρου υποτάσονταν ηθελημένα στους Ρώσους και πολλοί εξ αυτών, μετά την υπογραφή της συνθήκης, εγκαταστάθηκαν στη Ρωσία ιδρύοντας νέους οικισμούς σε εκτάσεις που παραχώρησε η ίδια η Αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β΄ της Ρωσίας και ειδικά στους Έλληνες. Αλλά και ένα μεγάλο ρεύμα νησιωτών και πελοποννησίων κατευθύνθηκε στις Μικρασιατικές περιοχές όπου ο ζυγός φαινόταν ελαφρύτερος, καθώς και σε μεγαλύτερα κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όπως Κωνσταντινούπολη, ή και σε κατεχόμενες περιοχές στην Αυστρία και Ουγγαρία.


Το σημαντικότερο άρθρο της Συνθήκης αυτής για τους Έλληνες ήταν το 7ο κατά το οποίο: «Η Πύλη υπόσχεται να παρέχει συνεχή προστασία στη Χριστιανική Θρησκεία και τις εκκλησίες αυτής».

Η Ορθοδοξία

Ιδιαίτερη σημασία για την Ορθοδοξία έχει το γεγονός ότι με την υπογραφή της συνθήκης οι Ρώσοι απέκτησαν το δικαίωμα να κτίσουν στην Κωνσταντινούπολη μια εκκλησία, στη συνοικία του Γαλατά. Η συμφωνία προέβλεπε επιπλέον ότι η εκκλησία ήταν υπό την εποπτεία του ρωσικού πατριαρχείου, το οποίο μπορούσε να έρχεται οποτεδήποτε επιθυμούσε σε επαφή με την Υψηλή Πύλη. 

Η εκκλησία και το δικαίωμα της προστασίας της ήταν το θεμέλιο πάνω στο οποίο διεκδίκησε μεταγενέστερα η Ρωσία το δικαίωμα της προστασίας της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας, ακόμη και των Ελλήνων Ορθοδόξων στην Οθωμανική επικράτεια. Παρόλο που μια τέτοια διεκδίκηση φαίνεται πιθανώς υπερβολική, η διασύνδεση μέσω του άρθρου 14 της συνθήκης εξυπηρετούσε τις βλέψεις του ρωσικού πατριαρχείου για επικυριαρχία στους ορθόδοξους πληθυσμούς. 

Ωστόσο, στο Τουρκικό κείμενο της συνθήκης όπως το αναπαράγει ο τούρκος ιστορικός Σεβντέτ Πασά δεν αναφέρεται κάποια εκκλησία 'ελληνικού τυπικού' όπως συμβαίνει με τη ρωσική εκδοχή, αλλά την κατονομάζει ως εκκλησία dusujrafa ή dosografa. Η εξέταση του ιταλικού κειμένου που υπογράφηκε ως επίσημο και από τις δύο δυνάμεις υποδεικνύει ότι πρόκειται πιθανώς περί παραφθοράς του Russogreca.


Οπωσδήποτε η ανέγερση ενός νέου ναού αποτελούσε παραβίαση του ισλαμικού νόμου και η Αικατερίνη θα επευφημείτο από τους ορθόδοξους της Κωνσταντινούπολης. Μία εκκλησία υπό ρωσική προστασία θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυξημένη επιρροή της Αγίας Πετρούπολης στους ορθόδοξους πληθυσμούς. Η αύξηση της θρησκευτικής επίδρασης συμβάδιζε με τις εδαφικές, εμπορικές και διπλωματικές βλέψεις της Ρωσίας.

Συνέπειες

Γενικά η Συνθήκη αυτή παρά τη φαινομενική αμοιβαιότητα υποχρεώσεων, τελικά κατάφερε σοβαρό πλήγμα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ενώ πολλοί είναι εκείνοι οι ιστορικοί που πρεσβεύουν πως αυτή απετέλεσε και την απαρχή της κατάρρευσής της.

Η γρήγορη ανάπτυξη, χάρη στις διομολογήσεις που επέβαλαν οι ξένοι στην Οθωμανική αυτοκρατορία, απέβη βέβαια εις βάρος της ανάπτυξης του ελληνικού βιομηχανικού κεφαλαίου, του μοναδικού φορέα της πραγματικής οικονομικής ανάπτυξης, του τόπου. Είναι χαρακτηριστικό ότι, μετά τη συνθήκη, εγκαταλείφθηκαν βαθμιαία οι πρώτες προσπάθειες εκβιομηχάνισης της Ελλάδας και το ελληνικό κεφάλαιο στράφηκε, σχεδόν αποκλειστικά, στις διεθνείς θαλάσσιες μεταφορές και στο αποικιακό εμπόριο. 

Γι’ αυτό και ορισμένοι ιστορικοί αμφισβητούν την ευεργετική σημασία της συνθήκης για την Ελλάδα, αξιολογώντας την ως ένα αποφασιστικό βήμα για την αποτελμάτωση της ελληνικής ανάπτυξης. Άλλοι όμως θεωρούν ότι, παρ’ όλα αυτά, έπαιξε θετικό ρόλο στην επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης του ελληνισμού και αργότερα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. 
Η συνθήκη παραχώρησε οριστικά στη Ρωσία το Αζόφ, το Ταϊγάνι, το Γενί-Καλέ και το Κίνμπουρν. 


Η Κριμαία, η ζωτική αυτή περιοχή για το ρωσικό εμπόριο της Μαύρης θάλασσας, έπαψε να βρίσκεται στην επικράτεια του σουλτάνου και οι Παραδουνάβιες ηγεμονίες (Βλαχία, Μολδαβία) τέθηκαν υπό την προστασία της Ρωσίας. Τα πλεονεκτήματα της συνθήκης υπήρξαν τόσο πολλά για τη Ρωσία ώστε ο τότε πρωθυπουργός της Ποτιόμκιν οδηγήθηκε στη σκέψη να καταρτίσει σχέδιο έξωσης της Τουρκίας από την Ευρώπη και ίδρυσης νέας Βυζαντινής αυτοκρατορίας, με ηγεμόνα κάποιον από τους μεγάλους δούκες της Τσαρικής οικογένειας. 
 
Το σχέδιό του όμως δεν υπολόγιζε τις άλλες Ευρωπαϊκές δυνάμεις, ο οποίες διεκδικούσαν επίσης την κυριαρχία στην περιοχή.

Φωτογραφικό Υλικό

Ανακάλυψαν ότι τεράστια μαύρη τρύπα «ψεκάζει» κρύα και όχι καυτά αέρια

hole1Μια ασυνήθιστη ανακάλυψη έκαναν Ευρωπαίοι και άλλοι αστρονόμοι- μεταξύ των οποίων μια Ελληνίδα- που ανακάλυψαν μια τεράστια μαύρη τρύπα στο κέντρο ενός γαλαξία σε απόσταση 70 εκατομμυρίων ετών. Η μαύρη τρύπα -όπως τα ψεκαστικά των κήπων- εκτοξεύει γύρω της «σιντριβάνια» ψυχρών πυκνών αερίων και όχι καυτού πλάσματος όπως θα περίμενε κανείς.
 
Οι ερευνητές, με επικεφαλής την καθηγήτρια ραδιοαστρονομίας Σουζάνε Άαλτο του σουηδικού Πανεπιστημίου Τεχνολογίας Τσάλμερς, έκαναν την ανακάλυψη με τη διεθνή διάταξη τηλεσκοπίων ALMA (Atacama Millimeter/submillimeter Array) στη Χιλή, μια συνεργασία Ευρώπης-ΗΠΑ-Ιαπωνίας. Μεταξύ των επιστημόνων ήταν η δρ Καλλιόπη Δασύρα του Τομέα Αστροφυσικής και Αστρονομίας του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η ανακάλυψη έγινε στον γαλαξία NGC 1377 στην κατεύθυνση του αστερισμού του Ηριδανού και η σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστρονομίας και αστροφυσικής «Astronomy & Astrophysics». Ο εντυπωσιακός πίδακας κρύων αερίων έχει τεράστιο μήκος, περίπου 500 ετών φωτός, ενώ το πλάτος του είναι σχεδόν 60 έτη φωτός. Τα αέριά του ταξιδεύουν με ταχύτητα τουλάχιστον 800.000 χιλιομέτρων την ώρα.
 
Οι περισσότεροι γαλαξίες έχουν μεγάλες μαύρες τρύπες στο κέντρο τους, με μάζες από λίγα εκατομμύρια έως ένα δισεκατομμύριο ηλιακές μάζες. Παραμένει μυστήριο το πώς απέκτησαν το τερατώδες μεγεθός τους. Ο εντοπισμός των μαύρων οπών γίνεται έμμεσα, μέσω της ύλης που απορροφάται από αυτές.
 
hole2
 
Όμως η συγκεκριμένη μαύρη τρύπα φαίνεται πως, αντί να «ρουφά» καυτά αέρια, «ψεκάζει» προς τα έξω κρύα αέρια. Το γιατί αυτό συμβαίνει, παραμένει αίνιγμα. Μια πιθανότητα είναι ότι ο εν λόγω γαλαξίας διαθέτει στο κέντρο του δύο υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες, σε τροχιά τη μία γύρω από την άλλη, πράγμα που έχει ως συνέπεια, εκτός από την απορρόφηση της ύλης που τις περιβάλλει, να εκτοξεύουν επίσης ύλη στο γύρω χώρο.

Η διάταξη ALMA αποτελείται από 66 γιγάντιες κεραίες διαμέτρου 12 και επτά μέτρων, εγκατεστημένες σε υψόμετρο περίπου 5.000 μέτρων