Παρασκευή 26 Οκτωβρίου 2018

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Προμηθεὺς δεσμώτης (640-695)

640 ΙΩ. οὐκ οἶδ᾽ ὅπως ὑμῖν ἀπιστῆσαί με χρή,
σαφεῖ δὲ μύθῳ πᾶν ὅπερ προσχρῄζετε
πεύσεσθε· καίτοι καὶ λέγουσ᾽ αἰσχύνομαι
θεόσσυτον χειμῶνα καὶ διαφθορὰν
μορφῆς, ὅθεν μοι σχετλίᾳ προσέπτατο.
645 αἰεὶ γὰρ ὄψεις ἔννυχοι πωλεύμεναι
ἐς παρθενῶνας τοὺς ἐμοὺς παρηγόρουν
λείοισι μύθοις «Ὦ μέγ᾽ εὔδαιμον κόρη,
τί παρθενεύῃ δαρόν, ἐξόν σοι γάμου
τυχεῖν μεγίστου; Ζεὺς γὰρ ἱμέρου βέλει
650 πρὸς σοῦ τέθαλπται καὶ συναίρεσθαι Κύπριν
θέλει· σὺ δ᾽, ὦ παῖ, μὴ ᾽πολακτίσῃς λέχος
τὸ Ζηνός, ἀλλ᾽ ἔξελθε πρὸς Λέρνης βαθὺν
λειμῶνα, ποίμνας βουστάσεις τε πρὸς πατρός,
ὡς ἂν τὸ Δῖον ὄμμα λωφήσῃ πόθου.»
655 τοιοῖσδε πάσας εὐφρόνας ὀνείρασι
ξυνειχόμην δύστηνος, ἔστε δὴ πατρὶ
ἔτλην γεγωνεῖν νυκτίφοιτ᾽ ὀνείρατα.
ὁ δ᾽ ἔς τε Πυθὼ κἀπὶ Δωδώνης πυκνοὺς
θεοπρόπους ἴαλλεν, ὡς μάθοι τί χρὴ
660 δρῶντ᾽ ἢ λέγοντα δαίμοσιν πράσσειν φίλα.
ἧκον δ᾽ ἀναγγέλλοντες αἰολοστόμους
χρησμοὺς ἀσήμους δυσκρίτως τ᾽ εἰρημένους.
τέλος δ᾽ ἐναργὴς βάξις ἦλθεν Ἰνάχῳ
σαφῶς ἐπισκήπτουσα καὶ μυθουμένη
665 ἔξω δόμων τε καὶ πάτρας ὠθεῖν ἐμέ,
ἄφετον ἀλᾶσθαι γῆς ἐπ᾽ ἐσχάτοις ὅροις,
εἰ μὴ θέλοι πυρωπὸν ἐκ Διὸς μολεῖν
κεραυνόν, ὃς πᾶν ἐξαϊστώσοι γένος.
τοιοῖσδε πεισθεὶς Λοξίου μαντεύμασιν
670 ἐξήλασέν με κἀπέκλῃσε δωμάτων
ἄκουσαν ἄκων· ἀλλ᾽ ἐπηνάγκαζέ νιν
Διὸς χαλινὸς πρὸς βίαν πράσσειν τάδε.
εὐθὺς δὲ μορφὴ καὶ φρένες διάστροφοι
ἦσαν, κεραστὶς δ᾽, ὡς ὁρᾶτ᾽, ὀξυστόμῳ
675 μύωπι χρισθεῖσ᾽ ἐμμανεῖ σκιρτήματι
ᾖσσον πρὸς εὔποτόν τε Κερχνείας ῥέος
Λέρνης τε κρήνην· βουκόλος δὲ γηγενὴς
ἄκρατος ὀργὴν Ἄργος ὡμάρτει, πυκνοῖς
ὄσσοις δεδορκὼς τοὺς ἐμοὺς κατὰ στίβους.
680 ἀπροσδόκητος δ᾽ αὐτὸν † αἰφνίδιος μόρος
τοῦ ζῆν ἀπεστέρησεν. οἰστροπλὴξ δ᾽ ἐγὼ
μάστιγι θείᾳ γῆν πρὸ γῆς ἐλαύνομαι.
κλύεις τὰ πραχθέντ᾽· εἰ δ᾽ ἔχεις εἰπεῖν ὅ τι
λοιπὸν πόνων, σήμαινε μηδέ μ᾽ οἰκτίσας
685 σύνθαλπε μύθοις ψευδέσιν· νόσημα γὰρ
αἴσχιστον εἶναί φημι συνθέτους λόγους.

ΧΟ. ἔα ἔα, ἄπεχε, φεῦ·
οὔποτ᾽ οὔποτ᾽ ηὔχουν ‹ὧδε› ξένους
μολεῖσθαι λόγους ἐς ἀκοὰν ἐμάν,
690 οὐδ᾽ ὧδε δυσθέατα καὶ δύσοιστα
πήματα λύμα[τα δείμα]τ᾽ ἀμ-
φήκει κέντρῳ ψύχειν ψυχὰν ἐμάν.
ἰὼ ἰὼ μοῖρα μοῖρα,
695 πέφρικ᾽ εἰσιδοῦσα πρᾶξιν Ἰοῦς.

***
ΙΩ
640 Δε ξέρω πώς μπορώ να μη σας υπακούσω.
Ένα προς ένα, ξάστερα, θ᾽ ακούσετε όλα
που ζητάτε από με, κι αν με ντροπή θα λέγω
τη θεόργητή μου συμφορά και της μορφής μου
το παράλλαμ᾽ αυτό, πώς με βρήκε, τη μαύρη!
Συχνά τη νύχτα στην παρθενική μου κλίνη
ερχόνταν υπνοφαντασιές και με πλανεύαν
με λόγια δολερά: «ω τρισευτυχισμένη,
πώς κάθεσαι τόσον καιρό παρθένα ακόμη,
ενώ σε περιμένει η πιο μεγάλη τύχη;
γιατ᾽ έχει ο Δίας φλογιστεί απ᾽ του έρωτά σου
τα βέλη, και να μοιραστεί ποθεί μαζί σου
650 τη γλύκα της αγάπης σου· μα μη αποστρέψεις
του Δία τους γάμους κι έβγα, κόρη, στα λιβάδια
της Λέρνας, στου πατέρα σου τα βοσκοτόπια,
για να χορτάσει ο πόθος σου του Δία το μάτι».
Τέτοια όνειρα με τάραζαν όλες τις νύχτες
την άμοιρη, ώσπου τόλμησα να κάμω λόγο
στον πατέρα γι᾽ αυτά των ύπνων μου τα σκιάχτρα.
Και κείνος στέλνει στην Πυθώ και στη Δωδώνη
συχνούς θεοπρόπους, για να μάθει, τί αν θα κάμει
660 ή τί αν θα πει, τους θεούς θέλει ευχαριστήσει.
Μα δυσοπείκαστους χρησμούς γυρνώντας φέρνουν,
σκοτεινά και τυφλά κι αξεδιάλυτα λόγια.
ώσπου μες στα πολλά ξάστερος ήρθε λόγος
στον Ίναχο, προστάζοντας και λέγοντάς του
έξω απ᾽ τα σπίτια κι απ᾽ τη χώρα να με διώξει
για να πλανιέμαι απολυτή στης γης τις άκρες.
κι αν δε θελήσει, κεραυνός φωτιά απ᾽ το Δία
θα ᾽ρθει π᾽ όλο το γένος του θα ξολοθρέψει.
Σε τέτοιους του Λοξία χρησμούς υποταγμένος
670 μ᾽ έβγαλε και μ᾽ απόδιωξε μες απ᾽ το σπίτι
άθελ᾽ αυτός άθελα εγώ· μα να το πράξει
με βία του Δία τον έσφιγγε το χαλινάρι.
Κι αμέσως μου παράλλαξε η μορφή κι ο νους μου.
κι έτσι με κέρατα στο μέτωπο, ως με βλέπεις,
μ᾽ οξύ κεντρί βοϊδόμυγας φαρμακεμένη
με ξώφρενα σκιρτήματα κατά το ρέμα
της Κέρχνης χύμηξα και τις πηγές της Λέρνας.
και βοϊδολάτης γίγαντας ατόφιος, ο Άργος,
ξακλούθα με είχε ο αμέρωτος με μύρια μάτια
680 πίσω απ᾽ τα χνάρια μου· ώσπου απάντεχος ο Χάρος
τον πήρε ξάφνου. μα με θεϊκιά βουκέντρα
μυγοκέντητη εγώ σε γη από γης πλανιούμαι.
Άκουσες όσα τράβηξα· τώρ᾽ αν γνωρίζεις
να πεις όσα σου λείπουνται, φανέρωσέ τα,
δίχως να θες από έλεος να με θερμάνεις
με ψευτοπαρηγόριες· γιατί, λέω, δεν είναι
άλλη πιο αισχρή απ᾽ τα πλαστά τα λόγια αρρώστια.

ΧΟΡΟΣ
Αχ! Αχ!
μακριά κι όξω από μας!
ποτέ δεν το ᾽λεγα ποτέ
παράξενα έτσι πράματα
να ᾽ρθουν στην ακοή μου
690 κι έτσι άστεργα ανυπόφερτα
παθήματα, βδελύγματα, σκιαξίματα
με δίστομο κεντρί
να μου μαργώσουν τη ψυχή μου.
τα πάθη σου είδα κι έφριξα.
ω μοίρα, μοίρα, αλί μου!

Οι δημηγορίες του Θουκυδίδη

Αν ο Ηρόδοτος είναι, κατά τον Κικέρωνα, ο πατέρας της Ιστορίας, ο Θουκυδίδης (περ. 460-400 π.Χ.) είναι ο πρώτος, ο οποίος συνέγραψε επιστημονική ιστορία. Οι δημηγορίες του καλύπτουν συγκριτικά ένα μεγάλο μέρος του αξεπέραστου έργου του, το οποίο είναι αφιερωμένο στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Σ’ αυτές παρουσιάζονται όλες οι πτυχές των αιτίων που προσδιορίζουν τις πράξεις των αντιπάλων, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν δίδαγμα για κάθε ιστορικό ως προς τον τρόπο διάρθρωσης του λόγου, ώστε αυτός να αποκτά ενδιαφέρον και να αναλύει σε βάθος το ιστορικό γίγνεσθαι.

Είναι εύλογο να αναρωτηθεί κανείς για ποιο λόγο ο Θουκυδίδης συνέθεσε τις δημηγορίες. Τι επιτυγχάνει παρουσιάζοντας σε πρώτο πρόσωπο την ανάλυση της αιτιολογίας των πράξεων δεδομένων ιστορικών στιγμών. Κατ' αρχάς, προσφέρει μια αμεσότητα στον λόγο, θέτοντας στα χείλη των πρωταγωνιστών τα κίνητρα που τους καθοδηγούν στις πράξεις τους. Κατ' αυτόν τον τρόπο, τους καθιστά υπεύθυνους και δικαιολογεί την κριτική, την οποία ασκεί απέναντι τους. Δεύτερον, χρωματίζει με έναν διαφορετικό ρυθμό το έργο του, καθιστώντας το περισσότερο ενδιαφέρον, πιο παραστατικό, εξασφαλίζοντας του ποικιλία. Η χρήση των δημηγοριών και η εκφορά τους σε πρώτο πρόσωπο προσδίδει χάρη στην παρουσίαση των ιστορικών γεγονότων και ξεκουράζει τον αναγνώστη από τη συνεχή αφήγηση τους.

Από μια άλλη πλευρά, οι δημηγορίες του επιτρέπουν να χειρίζεται τον λόγο και την επιχειρηματολογία του με μεγαλύτερη άνεση, να κάνει παρεκβάσεις στο παρελθόν (μέσω των οποίων οι αγορητές υποστηρίζουν τις θέσεις τους), ψυχολογικές αναλύσεις (με τις οποίες οι ήρωες δικαιολογούν τα κίνητρα τους). Με λίγα λόγια οι δημηγορίες ενισχύουν την πληρότητα του έργου του. Ο συγγραφέας μάλιστα επιλέγει καίρια σημεία της ιστορίας του για να εισαγάγει τις δημηγορίες του, τις οποίες δεν παρεμβάλλει σε δευτερεύοντα γεγονότα. Έτσι αυτές καθίστανται τα πιο πυκνά, πιο επεξεργασμένα και πιο Βαθυστόχαστα μέρη του έργου.

Οι δημηγορίες άλλοτε είναι αυτοτελείς, ενώ άλλοτε λειτουργούν αντιθετικά, προκειμένου να ακουστούν δύο αντίθετες γνώμες, δύο αντίπαλοι με τα επιχειρήματα τους: πρέσβεις μιας πόλης, οι οποίοι αγορεύουν σε μία άλλη, αρχηγοί παρατάξεων που παρουσιάζονται ενώπιον της Εκκλησίας του Δήμου κάθε φορά που καλείται ο δήμος να λάβει απόφαση περί του πρακτέου, ή οι πολέμαρχοι, που επιδιώκουν να παροτρύνουν τους στρατιώτες τους. Ιδιαίτερη θέση κατέχουν οι τρεις λόγοι του Περικλή, εκ των οποίων ο δεύτερος είναι ο Επιτάφιος, καθώς και η συνομιλία Αθηναίων - Μηλιών, η οποία παρατίθεται υπό μορφή διαλόγου.

Οι μεμονωμένες δημηγορίες προβάλλουν ιδέες. Οι αντιθετικές δημηγορίες αντιπαραθέτουν ιδέες, τις προσεγγίζουν εκ του σύνεγγυς, διερευνώντας έτσι εξαντλητικά όλες τις απόψεις που παρουσιάζονται σε μια κρίσιμη κατάσταση.

Κάνοντας χρήση των δημηγοριών ο Θουκυδίδης ακολουθούσε μια τάση πολύ γενική στην εποχή του, σύμφωνα με την οποία ο "άγων λόγων" (η ρητορική αγόρευση) είχε θέση σχεδόν παντού, από τα δικαστήρια μέχρι την τραγωδία.

Η πιστότητα των δημηγοριών

Έχει απασχολήσει πολύ το ερώτημα κατά πόσον οι δημηγορίες απηχούν τα πραγματικά λόγια των ομιλητών ή πρόκειται για επινοήσεις του συγγραφέα. Ασφαλώς έγιναν αναρίθμητες παρεμβάσεις των ηρώων και εκφωνήθηκαν λόγοι για όλα τα εξιστορούμενα γεγονότα. Ο συγγραφέας αναφέρει επανειλημμένα σε πλάγιο λόγο ότι ο τάδε ήρωας έλαβε τον λόγο και είπε ότι... Μπορεί ο ήρωας να μίλησε κατ’ αυτόν τον τρόπο, ίσως όχι με τα ίδια λόγια, πιθανώς όμως αυτά εννοούσε ή επεδίωκε να πει. Ο Θουκυδίδης αντιμετωπίζει τον ομιλητή με την προοπτική του βάθους του χρόνου, σε ολόκληρο το έργο για τον Πελοποννησιακό πόλεμο, και όχι μόνο κατά τη δεδομένη στιγμή της ομιλίας. Σημασία έχει ότι παρέστησε τη γενική στάση του αγορητή ενώπιον του ερωτήματος «πόλεμος ή ειρήνη»; Τα υπόλοιπα στοιχεία, τα επιχειρήματα, είναι δευτερεύοντα και ενδέχεται να αποτελούν εφεύρημα του συγγραφέα. Μέσω της φωνής του ομιλητή η ιστορική συγκυρία αποκαλύπτει την κρυφή λογική που τη διέπει (όπως την είχε συλλάβει ο ιστορικός), τις αιτίες που την προκάλεσαν, τη δυναμική της, τις συνέπειες. Ασφαλώς κατά τη σύνθεση των δημηγοριών έπαιξε ρόλο και το αποτέλεσμα των επιχειρήσεων, το οποίο ήταν μεν γνωστό στον συγγραφέα, αλλά το αγνοούσε ο ομιλητής. Γι’ αυτό στις δημηγορίες απουσιάζουν οι περιττές ασημαντότητες που διακρίνει κανείς σε άλλους ιστορικούς: τα πάντα είναι μελετημένα και αναγκαία.

Είναι φανερό ότι ο Θουκυδίδης είδε και άκουσε τον Περικλή να αγορεύει. Στις περισσότερες όμως από τις άλλες περιπτώσεις - π.χ. στις Συρακούσες - δεν ήταν δυνατόν να παρίσταται.

Οι λόγοι των ομιλητών ίσως να μη παρέχουν μια πλήρη εικόνα της προσωπικότητας τους. Έτσι, όταν εντοπίζονται διαφορές ανάμεσα στη δημηγορία και στα γεγονότα που εκτίθενται στην αφήγηση, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι την αλήθεια θα τη διαπιστώσουμε στην αφήγηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Κλέων ψέγει τον δήμο των Αθηναίων για τις παλινδρομήσεις του, είναι όμως γνωστό ότι ο ίδιος υπήρξε, τόσο υπαίτιος για πολλές χαμένες ευκαιρίες για την επίτευξη ειρήνης, όσο και ο πρώτος δημαγωγός.

Την απάντηση σε όλα τα προβλήματα, που ανακύπτουν ως προς τη συγγραφή και το περιεχόμενο των δημηγοριών, την παρέχει ο ίδιος ο συγγραφέας (1, 22): «όσο για τις αγορεύσεις που εκφωνήθηκαν από διαφόρους κατά τις παραμονές του πολέμου και κατά τη διάρκεια του, ήταν δύσκολο να τις αποδώσω με ακρίβεια, τόσο εκείνες που άκουσα ο ίδιος, όσο και εκείνες που άλλοι τις είχαν ακούσει και μου τις ανέφεραν. Γι' αυτό και τις έγραψα έχοντας υπ' όψη τι θα έπρεπε να είχαν πει οι ρήτορες, που να αρμόζει καλύτερα στην κάθε περίσταση και ακολουθώντας, όσο ήταν δυνατόν, τη γενική έννοια των όσων είπαν πραγματικά» (η μετάφραση των κειμένων είναι του Αγγέλου Βλάχου).

Άλλωστε κανένας από τους ρήτορες δεν θα ήταν σε θέση να εκτιμήσει τα πάντα τόσο τέλεια κατά τη στιγμή της ομιλίας. Αυτό το έργο θα μπορούσε να πραγματοποιήσει όποιος αφενός μεν είχε τη δυνατότητα να συντάξει μια δημηγορία συσχετίζοντας την με κάποιον άλλη, αφετέρου δε είχε όλο τον χρόνο να τη συντάξει, έστω ενδιάθετα.

Οι δημηγορίες πριν από τον Θουκυδίδη

Τα έπη του Ομήρου εμφορούνται γενικά από το πνεύμα των μακρών διαλόγων και αφηγήσεων μεταξύ θνητών και αθανάτων και στα πλαίσια τους το κείμενο του ίδιου του ποιητή λαμβάνει συνδετικό ρόλο. Αγορεύσεις απαντούν επίσης και στον Ηρόδοτο, ο οποίος όμως δεν επιτρέπει να εκδηλωθούν οι ενδιάθετες δυνάμεις των καταστάσεων. Έτσι, προβάλλονται γενικά οι ανθρώπινοι τρόποι συμπεριφοράς χωρίς εξατομικεύσεις. Αλλά και οι ήρωες των τραγωδιών επιδίδονται συστηματικά σε «αγώνες λόγων». Στον Θουκυδίδη ταιριάζει περισσότερο το πρότυπο των ηρώων, οι οποίοι αποτείνονται στη συνέλευση των αρχηγών και του στρατού. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό των δημοκρατικών ελληνικών πολιτειών ότι οι ηγέτες απευθύνονται σε ένα πλήθος κόσμου, για να εξηγήσουν τις θέσεις τους ή για να αποσπάσουν τη συγκατάθεση του.

Οι δημηγορίες στους ιστορικούς μετά τον Θουκυδίδη

Στα «Ελληνικά» του Ξενοφώντα (περ. 430-352 π.Χ.) απαντούν 16 δημηγορίες, Στις δημηγορίες αυτές (σε ορισμένες από τις οποίες διαφαίνεται επίδραση του Θουκυδίδη) είναι φανερή η έλλειψη ρητορικών αντιθέσεων, πολιτικού βάθους, επιχειρημάτων και κριτικής διάθεσης. Ο ρόλος τους είναι περισσότερο διακοσμητικός, ώστε να διακόπτουν τη μονοτονία της αφήγησης. Οι ρήτορες δεν διαφοροποιούνται μεταξύ τους.

Το σωζόμενο έργο του Πολύβιου (202-120 π.Χ.) είναι πολλαπλάσιο σε όγκο από αυτό του Θουκυδίδη. Οι δημηγορίες του είναι πολύ λίγες σε αριθμό και συναντώνται σε πολύ καίρια σημεία του έργου. Ο Πολύβιος κατηγορεί τον ιστορικό Τίμαιο τον Ταυρομενίτη, υποστηρίζοντας πως «ό,τι αναφέρει δεν τα έγραψε όπως ειπώθηκαν αληθινά, αλλά όπως έπρεπε να ειπωθούν», «ου γάρ τά ρηθέντα γέγραφεν, ουδ’ ως ερρήθη κατ’ αλήθειαν, αλλά προθέμενος ως δει ρηθήναι» (12, 25α, 5). Μεμφόμενος τον Τίμαιο ο Πολύβιος προσθέτει ότι «πρέπει να λαμβάνονται οι κατάλληλοι και καίριοι (λόγοι)», «το δε τους αρμόζοντας και καίριους αεί λαμβάνειν, τουτ’ αναγκαζον» (12, 25ι, 5). Ο ίδιος δεν αποδοκιμάζει αυτόν τον τρόπο (36,1,3-7), αλλά επιμένει ότι πρέπει να λέγεται η αλήθεια των λόγων, «δια των αληθινών έργων και λόγων εις τον πάντα χρόνον διδάξαι και πείσαι τους φιλομαθούντας» (2, 56,10), σε αντίθεση με τα «δέοντα» του Θουκυδίδη.

Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (1ος αι. π.Χ.) καταδικάζει όσους παρεμβάλλουν μακρές δημηγορίες ή πυκνές ρητορείες στην ιστορία, επειδή έτσι διασπούν τη συνέχεια της διήγησης. Παρόλα αυτά, δέχεται να τις χρησιμοποιήσει όταν το απαιτεί η περίσταση ("ανάγκη προσλαμβάνεσθαι και τους τοιούτους λόγους, όταν το της περιστάσεως απαιτεό") (Ιστορική βιβλιοθήκη 20,1,1-2).

Κριτική των αρχαίων για τις δημηγορίες του Θουκυδίδη

Οι μεταγενέστεροι έκριναν το ύφος του Θουκυδίδη με κριτήρια, τα οποία διαμορφώθηκαν σε άλλες εποχές. Ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς (1ος αι. π.Χ.) αν και κατηγορεί σε πολλά σημεία τον Θουκυδίδη, ωστόσο διαπιστώνει ότι υπάρχει ομοιομορφία τόσο στις δημηγορίες, όσο και στη διήγηση (Πομπήιος 3, 20). Συγκρίνοντάς τον με τον Ηρόδοτο, αναφέρει ότι υπερτερεί κατά τη συντομία, αλλά ότι κατά την ενάργεια διακρίνονται αμφότεροι (Περί μιμήσεως 3, 2). Τέλος, πιστεύει ότι οι δημηγορίες του δεν είναι δεκτικές προς μίμηση: «τό δημηγορικόν ου αν ει μίμησιν ειτήδειον είναι» (Θουκυδίδης 55, 4). Θεωρεί ότι το ύφος του «αρχαϊκόν δε τι και αυθαδες επιδείκνυται κάλλος» (Περί συνθέσεως ονομάτων, 22,35). Ο Ψευδολογγίνος (Περί ύψους, 22, 3) τον θεωρεί δεινό ως προς τα υπερβατά σχήματα, ενώ ο Δημήτριος (Περί ύφους, 40, 45) του αποδίδει μεγαλοπρέπεια.

Ο Κικέρων χαρακτηρίζει τις δημηγορίες του Θουκυδίδη «σκοτεινές και δυσνόητες» (obscuras abditasque), τις οποίες δύσκολα μπορεί κανείς να κατανοήσει, γεγονός που αποτελεί μεγάλο μειονέκτημα για έναν πολιτικό λόγο (vitium vel maximum) (Orator, 9,30).

Καταμερισμός και περιεχόμενο των δημηγοριών

Οι δημηγορίες αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των Ιστοριών του Θουκυδίδη. Καταλαμβάνουν περίπου το 1/5 του συνολικού όγκου του έργου του. Κάθε βιβλίο περιέχει έναν μικρό ή μεγάλο αριθμό δημηγοριών, ανάλογα με τη σημασία των γεγονότων που περιγράφονται. Στο πρώτο 6ι6λίο υπάρχουν οκτώ δημηγορίες, στο δεύτερο εννέα, στο τρίτο έξι, στο τέταρτο επτά, στο πέμπτο δύο, στο έκτο δέκα, στο έβδομο τέσσερις, στο όγδοο καμία, γεγονός που συνιστά μία ακόμη ένδειξη για το ότι δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει την επεξεργασία του έργου. Συνολικά οι δημηγορίες καταλαμβάνουν 194 παραγράφους από το σύνολο των 917 του έργου.

Στο πρώτο βιβλίο περιλαμβάνονται, στα πλαίσια του έτους 433, ο λόγος των Κερκυραίων ενώπιον της Εκκλησίας του Δήμου της Αθήνας (32-36) και η απάντηση των Κορινθίων (37-43). Το 432, στην Απέλλα της Σπάρτης παρευρέθηκαν οι αντιπροσωπείες των συμμάχων της. Σ’ αυτά τα πλαίσια παρατίθεται η δημηγορία των Κορινθίων (68-71), η απάντηση των Αθηναίων (73-79), ο λόγος του Αρχίδαμου προς τους Σπαρτιάτες υπέρ της ειρήνης (80-85) και του εφόρου Σθενελαΐδα υπέρ του πολέμου (86). Κατά τη Σύνοδο των συμμάχων στη Σπάρτη παρατίθεται ο λόγος των Κορινθίων υπέρ του πολέμου (120-124), όπως και ένας λόγος του Περικλή στην Εκκλησία του Δήμου (140-144).

Στο δεύτερο βιβλίο (έτος 431) περιέχεται η ομιλία του Βασιλιά Αρχίδαμου προς τους στρατηγούς των συμμάχων στην Κόρινθο (11). Ακολουθεί ο επιτάφιος του Περικλή για τους νεκρούς του πρώτου έτους του πολέμου (35-46). Το έτος 430 (δεύτερο έτος του πολέμου), ο Περικλής ενθαρρύνει τους Αθηναίους (60-64). Οι Λακεδαιμόνιοι πολιορκούν την Πλάταια (παράθεση σύντομων λόγων των Πλαταιέων (71), του Αρχίδαμου (72), των Πλαταιέων (73), επίκληση του Αρχίδαμου προς τους θεούς (74)). Το έτος 429 αναφέρεται ο παραινετικός λόγος των αρχηγών των Πελοποννησίων στο Ρίο προς τους στρατιώτες τους (87) και του Φορμίωνα προς τους Αθηναίους στρατιώτες (89).

Στο τρίτο βιβλίο (έτος 428), κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων στην Ολυμπία, καταγράφεται ο λόγος των πρέσβεων της Μυτιλήνης στη συνέλευση των Πελοποννησίων (9-14), το έτος 427 στο Εμβατό της Ερυθραίας (Μ. Ασία) ο λόγος του Ηλείου Τευτίαπλου (30) και στην Εκκλησία του Δήμου των Αθηνών η συζήτηση για την τύχη των Μυτιληναίων αιχμαλώτων (λόγοι του Κλέωνα (37-40) και του Διοδότου (42-48)). Κατά την παράδοση της Πλάταιας παρατίθεται ο λόγος των Πλαταιέων (53-59) και η απάντηση των Θηβαίων (61-67).

Στο τέταρτο βιβλίο (έτος 425), ο Αθηναίος στρατηγός Δημοσθένης παροτρύνει στη Σφακτηρία τους στρατιώτες του (10), ενώ στην Αθήνα οι Λακεδαιμόνιοι πρέσβεις προσφέρουν προτάσεις ειρήνης (17-20). Το έτος 424, στο συνέδριο των Σικελών στη Γέλα, ο Συρακούσιος Ερμοκράτης εκφωνεί ενωτικό λόγο (59-64), ενώ στη Χαλκιδική ο Σπαρτιάτης Βρασίδας παρακινεί τους Ακανθίους να αποστατήσουν από τους Αθηναίους (85-87). Στη μάχη του Δηλίου, ο Θηβαίος Βοιωτάρχης Παγώνδας ενθαρρύνει τους Βοιωτούς στρατιώτες (92) και ο Αθηναίος στρατηγός Ιπποκράτης τους δικούς του (95). Για το έτος 423 αναφέρεται ο παραινετικός λόγος του Βρασίδα προς τους στρατιώτες του κατά των Ιλλυριών (126).

Στο πέμπτο βιβλίο (έτος 422), ο Βρασίδας εκφωνεί έναν ακόμη λόγο στους στρατιώτες του κατά τη μάχη της Αμφίπολης (9), ενώ το έτος 416 καταγράφεται λεπτομερώς ο διάλογος Αθηναίων και Μηλιών (85-113).

Στο έκτο βιβλίο (έτος 415), πριν από την αναχώρηση για τη Σικελία, ο Νικίας εκφράζει τους προβληματισμούς του ενώπιον της Εκκλησίας του Δήμου των Αθηναίων (9-14), ο Αλκιβιάδης απαντά (16-18) και ακολουθεί η δευτερολογία του Νικία (20-23). Στην Εκκλησία του Δήμου των Συρακουσίων ομιλεί ο Ερμοκράτης (33-34), αντιλέγει ο Αθηναγόρας (36-40) και καταλήγει ένας Συρακούσιος στρατηγός (41). Παράλληλα στη Σικελία ο Νικίας εμψυχώνει τους στρατιώτες του (68). Στη συνέλευση των Καμαριναίων εκφωνεί λόγο ο Ερμοκράτης (76-81) και απαντά ο Αθηναίος πρέσβης Εύφημος (82-87). Τέλος, στη συνέλευση (Απέλλα) στη Σπάρτη ο Αλκιβιάδης συμβουλεύει τους Σπαρτιάτες (89-92).

Στο έβδομο βιβλίο (έτος 414), ο Νικίας εκθέτει σε μορφή επιστολής προς τους Αθηναίους από τη Σικελία πώς έχουν τα πράγματα (11-15). Εκείνος λίγο πριν από την τελική αναμέτρηση προτρέπει τους στρατιώτες του (61-64), ενώ ο Σπαρτιάτης Γύλιππος και οι Συρακούσιοι τους δικούς τους (66-68). Τις δημηγορίες ολοκληρώνει ένας τελευταίος λόγος του Νικία (77).

Ύφος των δημηγοριών

Οι προ του Θουκυδίδη πεζογράφοι του 5ου αι. π.Χ. έγραφαν σε ιωνική διάλεκτο (όπως ο Ηρόδοτος) και σε ύφος απλό και συνεχές («ἡ εἰρομένη λέξις»), το οποίο ολοκληρώνεται μόνον όταν διατυπωθεί εξ ολοκλήρου η έννοια που εκφράζει ο λόγος. Οι μετά το 400 π.Χ. συγγραφείς έγραφαν όλοι στην αττική διάλεκτο και το ύφος τους συνίστατο από περιόδους («περιοδικό ή ρητορικό ύφος» «»η κατεστραμμένη λέξις»). Οι προτάσεις έχουν «αρχήν και τελευτήν αυτήν καθ’ αυτήν» και μέγεθος εύκολα κατανοητό (Αριστοτέλης, Ρητορική, 3,9,2-3). Η σαφήνεια και η συμμετρία χαρακτηρίζουν τις περιγραφές και τις δημηγορίες. Συχνά όμως η επίτευξη της συμμετρίας με τη συσσώρευση αντιθετικών εννοιών λειτουργεί εις βάρος της σαφήνειας. Στο ίδιο αποτέλεσμα οδηγεί και η συμπύκνωση των δημηγοριών.

Όλες οι δημηγορίες του Θουκυδίδη έχουν το ίδιο γλωσσικό ύφος. Η βούληση του συγγραφέα να καθιερώσει ομοιομορφία στη δομή των λόγων, καθώς και στην επιχειρηματολογία, είναι φανερή.

Δομή των δημηγοριών

Μια ομάδα δημηγοριών της Ιστορίας του Θουκυδίδη αποτελείται από ζεύγη ομιλητών, στα οποία ο πρώτος εκθέτει τα επιχειρήματα του και ο δεύτερος απαντά ακριβώς σε αυτά ή προσθέτει δικά του.

Ο ρόλος του δεύτερου ρήτορα έγκειται στην εξασθένιση μιας επιχειρηματολογίας με τη χρήση μιας άλλης, η οποία την αναιρεί ευθέως ή την αντισταθμίζει. Η δεύτερη επιχειρηματολογία πρέπει να επαναλάβει όσο το δυνατόν περισσότερα από τα γεγονότα, τις ιδέες, τις λέξεις που είχε χρησιμοποιήσει ο αντίπαλος σε διαφορετικά μέρη στη νέα δημηγορία.

Η ανατροπή των επιχειρημάτων παραμένει, όσο γίνεται, πλησιέστερη προς τα αντίπαλα επιχειρήματα, ενώ συγχρόνως καταλήγει σε αντίθετα συμπεράσματα. Ενώ, δηλαδή, εξετάζονται τα ίδια γεγονότα, μεταβάλλεται η οπτική γωνία.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Ο Χώρος της Επίγνωσης (και της Ανθρώπινης Επίγνωσης επίσης) είναι ο Μόνος Πραγματικός Χώρος, της Ύπαρξης, της Εμπειρίας, της Ζωής: Οποιοδήποτε γνωστικό γεγονός Προϋποθέτει την Επίγνωση (τον Παρατηρητή) ή τον Χώρο Εποπτείας και το παρατηρούμενο (που δεν είναι παρά μεταβολές στις σχέσεις των στοιχείων του παρατηρούμενου χώρου).
 
Η Επίγνωση Θεωρείται σαν  ένα Ολοκληρωμένο Σύστημα Εμπειρίας της Ύπαρξης στο Οποίο Τίθενται εξαρχής το Υποκείμενο και το αντικείμενο. Πως όμως αντιλαμβάνεται το Υποκείμενο, τι αντιλαμβάνεται κι είναι αληθινό ό,τι αντιλαμβάνεται; Αυτό που συλλαμβάνεται είναι η Πραγματικότητα;
 
Πραγματικότητα είναι Αυτό (ο Χώρος, οι Καταστάσεις, τα όντα, οι σχέσεις, οι μεταβολές του παρατηρούμενου… όλα συλλήψεις της Αντίληψης) που Υπάρχει από Μόνο του που δεν είναι κατασκευασμένο. Ένας τέτοιος ορισμός της Πραγματικότητας όμως είναι διφορούμενος. Αν Εφαρμοσθεί Κυριολεκτικά μπορεί να Οδηγήσει όντως στην Πραγματικότητα, στην Αντικειμενική Πραγματικότητα, στην Υπερβατική Πραγματικότητα, στην Αντικειμενικότητα Πέραν του Υποκειμένου, αλλά αν εφαρμοσθεί επιπόλαια, επιφανειακά οδηγεί σε μια τελείως εσφαλμένη αντίληψη της αντικειμενικότητας και της πραγματικότητας. Οι Σοφοί ακολουθούν τον Πρώτο Δρόμο. Οι περισσότεροι άνθρωποι διολισθαίνουν στην πλαστή πραγματικότητα και στο όνειρο.
 
Ας το εξηγήσουμε με απλά λόγια: Εφόσον ο Μόνος Πραγματικός Χώρος Ύπαρξης κι Εμπειρίας και Γνώσης είναι η Επίγνωση (δηλαδή το Υποκείμενο), μπορούμε να Οδηγηθούμε στην Αντικειμενική Πραγματικότητα (όπως την ορίσαμε πιο πάνω σαν το μη κατασκευασμένο) μόνον Μέσα στο Υποκείμενο, Υπερβαίνοντας το «Υποκείμενο», τις υποκειμενικές διαδικασίες, αντιλήψεις και βιώματα. Είναι αυτή ακριβώς η Υπέρβαση, η Έξοδος από το Υποκείμενο, που υποδείχθηκε από τους Σοφούς και την Μυστική Παράδοση σαν η Μόνη Οδός που Οδηγεί στην Αλήθεια, στην Αντικειμενική Πραγματικότητα.
 
Οι περισσότεροι άνθρωποι όμως ακολουθούν εντελώς αντίθετο δρόμο. Ενώ, όπως είπαμε ο Μόνος Πραγματικός Χώρος Ύπαρξης, Εμπειρίας, Γνώσης, είναι η Επίγνωση σαν Σύστημα Υποκειμένου- αντικειμένου  (ο κόσμος της δυαδικότητας), το Υποκείμενο καθηλώνεται, οχυρώνεται στον «εαυτό» του και τοποθετεί απέναντί του το αντικειμενικό: αυτό που συλλαμβάνει είναι το άμεσα αντικειμενικό, το οποίο με την παρατήρηση και την επαλήθευση και την διυποκειμενική σύμβαση μεταξύ των ανθρώπων, θεωρείται σαν «αντικειμενικό». Από μια άποψη είναι αντικειμενικό, αλλά δεν είναι η Αντικειμενική Πραγματικότητα.
 
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των δύο τρόπων προσέγγισης του Αντικειμενικού; Στην Πρώτη Περίπτωση Βγαίνουμε τελείως έξω από το Σύστημα της Επίγνωσης, το Δυαδικό σύστημα, σε μια Κατάσταση Επίγνωσης Ανώτερη, Ευρύτερη και Πλήρη που Αγκαλιάζει τα πάντα: Βιώνουμε ένα Ανοιχτό Σύστημα Αντίληψης, πέρα από την δυαδικότητα, Βιώνουμε την Ενότητα της Ύπαρξης, Βιώνουμε την Πραγματικότητα. Στην Δεύτερη Περίπτωση όμως παραμένουμε μέσα στο Δυαδικό Σύστημα, αποκλεισμένοι στο υποκείμενο και τοποθετώντας τον αντικειμενικό κόσμο απέναντί μας σαν κάτι ξένο: Βιώνουμε όχι μια ολοκληρωμένη εμπειρία της ύπαρξης, αλλά τον διχασμό, την αποξένωση από το περιβάλλον κι αναρωτιόμαστε για τον λόγο ύπαρξής μας, την θέση μας στον κόσμο, τη σχέση μας με τον κόσμο και τους άλλους (όλα αυτά τα βασανιστικά ερωτήματα που τυραννούν τους ανθρώπους χιλιάδες χρόνια). Ο Πρώτος Δρόμος απαιτεί μια Σαφή Αντίληψη του τι συμβαίνει, απαιτεί μια Πνευματική Ανάπτυξη, μια Υπέρβαση της παρούσας υποκειμενικής κατάστασης, μια Απελευθέρωση της Επίγνωσης από τα υποκειμενικά στοιχεία, μια Διεύρυνση της Επίγνωσης πέρα από τα όρια, στο Χωρίς Όρια. Είναι η στενή και τεθλιμμένη Οδός του Ιησού που Οδηγεί στην Αληθινή Ζωή. Ο Δεύτερος Δρόμος είναι ο εύκολος δρόμος των ανθρώπων που δεν επιθυμούν καμιά πνευματική ανάπτυξη αλλά μια απλή (πολλές φορές μη αξιοπρεπή) επιβίωση και διαβίωση μέσα σε ένα χιλιοκομματιασμένο κόσμο, σε μια ζωώδη κοινωνία που ο πολιτισμός της ανέχεται την αδικία, την φτώχεια, τη δυστυχία…
 
Πραγματικότητα είναι  η Χωρίς Διαφοροποιήσεις Συνεχής Παρουσία που Ανανεώνεται κάθε στιγμή κι είναι πάντα Πλήρης… δεν είναι απλά η απουσία αντίληψης, το «πνευματικό κενό». Η Ηρεμία είναι η Πλήρης Δράση κι η Φωτισμένη Δράση είναι η Απαρασάλευτη Ηρεμία.
 
Η Επίγνωση Αυθόρμητη, Ανεμπόδιστη, Ανόθευτη, είναι η Πραγματικότητα: Αντίληψη και Περιεχόμενο της Αντίληψης Ταυτίζονται. Αυτός είναι ο λόγος που όλα συλλαμβάνονται, γίνονται γνωστά, χωρίς προσπάθεια. Βιώνουμε την Ύπαρξη σαν Ενότητα, κι όλα Περιέχονται σε αυτή την Εμπειρία.
 
Πραγματικότητα είναι Αυτό που συλλαμβάνεται (από την Επίγνωση, Πέραν του Υποκειμένου σαν το Αληθινά Αντικειμενικό) άμεσα χωρίς γνωστικές ενέργειες ή διαδικασίες, αυθόρμητα χωρίς παρεμβάσεις: Πραγματικότητα είναι Αυτό που Υπάρχει πριν και μετά την ανθρώπινη σκέψη, πέρα από την ανθρώπινη σκέψη: Μια Πλήρης Αποδοχή Όλου  του Χώρου Ύπαρξης  σαν Μιας Ενότητας: Μια Αποκάλυψη που δεν οφείλει τίποτα σε δικές μας προσπάθειες: η Μη Κατασκευασμένη Πραγματικότητα.
 
Οποιαδήποτε προσπάθεια να διευκρινισθεί, να αναλυθεί, ή να ερμηνευθεί το περιεχόμενο της αντίληψης αποτελεί μια αυθαίρετη κατασκευή, μια προβολή των περιοριστικών δραστηριοτήτων στην πραγματικότητα που μας οδηγεί μέσα στον αδιέξοδο κύκλο της δυαδικότητας, σε μια εικονική πραγματικότητα, σε μια μαζική φρεναπάτη.
 
Όταν αυτό γίνεται ενστικτωδώς, καθώς αφηνόμαστε στο Ρεύμα της Ζωής, που μας πετάει στις ακτές του άμεσα αντικειμενικού, οδηγούμαστε σε διάφορες αντιλήψεις της Πραγματικότητας. Αυτός είναι στην ουσία του ο μηχανισμός της μετανάστευσης των όντων μέσα στην δημιουργία, στους διάφορους κόσμους.

Όταν αυτό γίνεται με συγκεκριμένες προσδιορισμένες διαδικασίες μιλάμε για Πεδία Εκδήλωσης της Ύπαρξης. Κι όταν γίνεται με συγκεκριμένους αυστηρούς κανόνες (που αναγνωρίζουμε σαν νόμους της φύσης) τότε έχουμε μπροστά μας την διαφοροποίηση των (μετρήσιμων) αντικειμενικών κόσμων, του κόσμου του πνεύματος, του νου, της ψυχής, του υλικού κόσμου…
 
Ανεξάρτητα από το σε ποιο Πεδίο ή Κόσμο Εκδηλώνεται η Επίγνωση η Ίδια η Επίγνωση Είναι Χώρος που Υπερβαίνει τα Πάντα ενώ ταυτόχρονα τα περιλαμβάνει όλα σαν ένα πολύ μικρό μέρος της πραγματικότητάς της… καθώς Επεκτείνεται σε Απέραντα Βάθη Μακριά από όλα.
 
Η Επίγνωση ακόμα κι όταν Εκδηλώνεται με ένα υλικό φορέα (σώμα) στην Πραγματικότητα Προηγείται του σώματος, είναι Ανεξάρτητη από το Σώμα και Ελεύθερη να Ανυψωθεί πάνω από τον κόσμο της δυαδικότητας και να Πετάξει Προς τα Ανεξερεύνητα Βάθη του Αληθινού Όντος. Εξαρτάται από εμάς να το επιδιώξουμε, να το πραγματοποιήσουμε, να το Βιώσουμε.
 
Εμείς οι ίδιοι, σαν Επίγνωση, Ανυψωνόμαστε Πέρα από τα Όρια, η θέτουμε όρια, Εκδηλωνόμαστε πνευματικά πέρα από τους ψυχοσωματικούς περιορισμούς (σε μια μεταφυσική πορεία στους αόρατους κόσμους μέχρι την Θέοση), ή περιοριζόμαστε μέσα στις ψυχοσωματικές λειτουργίες, στην μίζερη ζωούλα μας, σε ένα κόσμο που παραζαλισμένος γυρίζει γύρω από τις αυταπάτες του.
Είμαστε Υπεύθυνοι της Ύπαρξής μας: Αληθινά Κυρίαρχοι, ή δούλοι της μοίρας μας… ανάλογα με το πώς την οικοδομούμε…

Μόνωση συναισθήματος: Η ασπίδα του Εγώ έναντι του πόνου

Φανταστείτε ένα άτομο να μιλάει εντελώς ψύχραιμα μια επίθεση, που δέχτηκε από έναν άγνωστο στο δρόμο, λες και περιγράφει απλώς ένα αντικείμενο. Περιγράφει απλά τα γεγονότα χωρίς καμία συναισθηματική έκφραση και η αντίδρασή του φαίνεται τελείως αφύσικη. Τι μπορεί να συμβαίνει σε αυτό το άτομο;

Μια από τις στρατηγικές που έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για την αντιμετώπιση των αγχογόνων και άλλων οδυνηρών καταστάσεων, είναι η «μόνωση του συναισθήματος» από το γνωστικό περιεχόμενο μιας κατάστασης. Με πιο τεχνικούς όρους συναισθηματικό στοιχείο μιας εμπειρίας η μιας ιδέας είναι δυνατόν να διαχωριστεί από τη γνωστική του διάσταση. Η μόνωση του συναισθήματος ως άμυνα, έχει μεγάλη αξία: οι χειρουργοί δεν θα ήταν σε θέση να εργάζονται αποδοτικά εάν διαρκώς τους απασχολούσε η αγωνία των ασθενών τους, η προσωπική τους αποστροφή, η δυσφορία ή ο σαδισμός τους την ώρα που χειρουργούν κάποιον ασθενή. Ούτε στρατηγοί θα ήταν σε θέση να σχεδιάσουν μια μάχη εάν τους απασχολούσε διαρκώς η φρίκη του πολέμου, ούτε όμως και οι αστυνομικοί θα μπορούσαν να διερευνούν βίαια εγκλήματα χωρίς να καταρρακώνονται ψυχικά.

Σε κοινωνικό επίπεδο η λειτουργία της μόνωσης του συναισθήματος αποδίδεται με τον όρο «ψυχικό μούδιασμα» (psychic numbing), που επινόησε ο Lifton (1968). Με τον όρο αυτόν επεξηγείται η συνέπεια μιας καταστροφής που υφίσταται το άτομο. Οι θεραπευτές που εργάστηκαν με επιζήσαντες του ολοκαυτώματος αναφέρουν ότι έμειναν άναυδοι από τον ξύλινο λόγο που χρησιμοποιούσαν αυτοί οι άνθρωποι όταν περιέγραφαν τις φρικαλεότητες που είχαν υποστεί και οι οποίες ξεπερνούσαν κάθε φαντασία. Ο πολιτικός επιστήμονας Herman Kahn (1962) έγραψε ένα πολύ σημαντικό βιβλίο για τα πιθανά αποτελέσματα μιας πυρηνικής καταστροφής.

Εκείνο που προκαλεί εντύπωση, είναι ότι οι πιο φρικτές συνέπειες της ατομικής καταστροφής περιγράφονται λεπτομερώς με έναν αποστασιοποιημένο, σχεδόν κεφάτο τρόπο. Αν και σε ακραίες καταστάσεις η μόνωση έχει μια πραγματικά προσαρμοστική αξία για το άτομο, η άμυνα αυτή βρίσκεται ένα βαθμό πιο πάνω από τη διάσχιση: η οδυνηρή εμπειρία δεν εξαλείφεται εξ ολοκλήρου από τη συνείδηση, αποκόπτεται όμως από το συναισθηματικό της νόημα.

Η μόνωση μπορεί επίσης να γίνει μια κεντρική άμυνα του ατόμου ακόμη και χωρίς προηγούμενα τραυματικά γεγονότα, μέσω κάποιας συγκεκριμένης ανατροφής που δέχεται το παιδί σε συνδυασμό με την ιδιοσυγκρασία του. Όλοι έχουμε γνωρίσει μερικούς ανθρώπους οι οποίοι ισχυρίζονται ότι δεν έχουν συναισθηματικές αντιδράσεις απέναντι σε πράγματα που οι υπόλοιποι από εμάς αντιδρούμε με έντονα συναισθήματα.

Αυτοί οι άνθρωποι μερικές φορές θεωρούν την κατάσταση τους πλεονέκτημα και εξιδανικεύουν την αποκλειστική έκφραση λογικών σκέψεων από μέρους τους. Ο θαυμασμός του πολιτισμού μας για αυτή την ικανότητα διαχωρισμού του συναισθήματος από τη λογική φαίνεται στη πραγματική αφοσίωση του τηλεοπτικού κοινού στο «Star Trek» και ειδικότερα στον χαρακτήρα του Spock. Το γεγονός ότι η μόνωση θεωρείται μια μάλλον αμυντική και όχι φυσική διάθεση φαίνεται από την απόφαση των συγγραφέων της σειράς να προσδώσουν στον mr. Spock, μια λανθάνουσα συναισθηματική πλευρά, οι καταβολές της οποίας εντοπίζονται στη γήινη μητέρα του.

Σύμφωνα με τους ψυχαναλυτικούς στοχαστές, η μόνωση είναι η πιο πρωτόγονη «διανοητική» άμυνα και το βασικό στοιχείο της ψυχολογικής λειτουργιάς, μηχανισμών όπως η διανοητικοποίηση, η εκλογίκευση και η ηθικοποίηση… Το κοινό χαρακτηριστικό τους όμως είναι η αποπομπή στο ασυνείδητο των προσωπικών συναισθηματικών επιπτώσεων κάθε κατάστασης, ιδέας ή γεγονότος. Όταν η βασική άμυνα ενός ατόμου είναι η μόνωση και το πρότυπο ζωής του αντανακλά την υπερεκτίμηση της σκέψης και την υποτίμηση του συναισθήματος, τότε ο χαρακτήρας του αποκαλείται ψυχαναγκαστικός.

Διανοητικοποίηση είναι ο όρος που χαρακτηρίζει μια πιο εξελιγμένη παραλλαγή της μόνωσης του συναισθήματος από τη νόηση. Η τυπική δήλωση ενός ατόμου που χρησιμοποιεί τη μόνωση είναι ότι δεν έχει συναισθήματα, ενώ το άτομο που χρησιμοποιεί τη διανοητικοποίηση κάνει μεν λόγο για συναισθήματα αλλά με έναν τρόπο ο οποίος μοιάζει να στερείται συναισθήματος.

Για παράδειγμα, το σχόλιο «όπως είναι φυσικό, λοιπόν, έχω θυμώσει για αυτό…», ειπωμένο με έναν ανέμελο αποστασιοποιημένο τόνο, αποκαλύπτει ουσιαστικά ότι, παρόλο που η ιδέα της βίωσης ενός συναισθήματος του θυμού γίνεται θεωρητικά αποδεκτή από το άτομο, η πραγματική έκφραση αυτού του συναισθήματος συνεχίζει να εμποδίζεται. Όταν κατά τη διάρκεια της ψυχανάλυσης οι ασθενείς προσχωρούν σε διανοητικοποιήσεις για τη θεραπεία τους, έχουν τη τάση να αναφέρουν τις εμπειρίες τους από αυτήν τη θεραπεία, με έναν τόνο που μοιάζει περισσότερο με μετάδοση μετεωρολογικού δελτίου της ψυχής τους παρά με αποκάλυψη κάποιου σημαντικού γεγονότος με συναισθηματική απήχηση.

H διανοητικοποίηση χειρίζεται τη συνηθισμένη συναισθηματική υπερφόρτωση με τον ίδιο τρόπο που η μόνωση χειρίζεται την τραυματική υπερδιέγερση. Η ικανότητα ενός ατόμου να μπορεί να σκέπτεται λογικά σε μια συναισθηματικά φορτισμένη κατάσταση είναι ενδεικτική της ύπαρξης ενός ισχυρού Εγώ, και στον βαθμό που οι συναισθηματικές πτυχές της κατάστασης υφίστανται τελικά επεξεργασία και καταλήγουν σε συναισθηματική αναγνώριση, η εν λόγω άμυνα λειτούργει εποικοδομητικά. Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται ότι έχουν κάνει ένα άλμα στην ωρίμανση της προσωπικότητας τους όταν βλέπουν ότι κάτω από ψυχοπιεστικές καταστάσεις είναι ικανοί να αντιδρούν με διανοητικοποίηση και όχι με μια παρορμητική, αντανακλαστική αντίδραση.

Όταν όμως ένα άτομο φαίνεται ότι δεν έχει την ικανότητα να απομακρυνθεί από μια αμυντική, χωρίς συναίσθημα θέση, τότε οι άλλοι διαισθάνονται ότι δεν είναι ειλικρινές. Το σεξ, ο αστειϊσμος, η καλλιτεχνική έκφραση και άλλες ευχάριστες μορφές παιχνιδιού των ενηλίκων μπορεί να απουσιάζουν χωρίς λόγο σε ένα άτομο που έχει μάθει να εξαρτάται από τη διανοητικοποίηση για να αντιμετωπίζει τη ζωή.

Στο τέλος, θα πάνε όλα καλά

Πάλεψα και συνεχίζω να παλεύω για την αγάπη, τη φιλία, και το μίσος που τρυπώνει στις καρδιές μας.

Έγινα κυνηγός συναισθημάτων και απέτυχα. Φόρτωσα στη πλάτη μου κάθε πικραμένο, κάθε μίζερο και κάθε άδειο άνθρωπο που θα συναντούσα στο δρόμο μου.

Στήριξα με τη ψυχή μου κάθε πληγωμένο άτομο που θα περνούσε από μπροστά μου και απογοητεύτηκα.

Μοίρασα απλόχερα τα χαρτιά μου σε έρωτες και αγάπες που βρέθηκαν στο διάβα μου και σκορπίστηκαν από δω και από κει σα κάτι πεταμένα σκουπίδια που βρίσκονται στο δρόμο ρημαγμένα. Φώναξα για αυτά που ένιωσε η ψυχή μου και δικαιώθηκα.

Μάτωσα τις πληγές μου για δυο ψευτοαγάπες και πόνεσαν ξανά.

Κάθε κίνηση που έκανα όμως την έκανα με τη καρδιά μου. Γιατί ξέρω να διαλέγω τη ζωή.
Ξέρω ότι είναι μικρή, όμορφη και γεμάτη στιγμές.

Ξέρω ότι γράφει και ξεγράφει. Ότι, ότι δίνεις δε θα το πάρεις πίσω αλλά θα είσαι αυτός που θα το κάνει.

Ξέρω επίσης ότι οι μεγάλες αγάπες δε πάνε στο παράδεισο αλλά τις συναντάς και τις ζεις κάπου παρακάτω.

Ξέρω ακόμα ότι το ψέμα θέλει ψέμα και η αλήθεια θέλει ψυχή. Ξέρω να λέω σ’ αγαπάω χωρίς να περιμένω αντάλλαγμα.

Κοιτάω τη ζωή στα μάτια και δε περιμένω ποτέ το αύριο να έρθει αλλά ζω το τώρα. Ξέρω ότι στο τέλος όλα θα πάνε καλά.

Γιατί αν δε πάνε το τέλος ακόμα αργεί.

Δημήτρης Λιαντίνης: Η επιταγή της ζωής σου

Ρωτάς: ποια είναι η χρέωση, και ποια είναι η σπατάλη μου;

Μα είναι η ίδια η ζωή. Η ζωή η δική σου που έζησες, με όλες τις χαρές που σου ‘δειξε.

Ότι είδες τον ήλιο το πρωί, και τη θάλασσα τον Ιούλιο. Ότι περπάτησες σε μια ρεματιά το Μάη μ’ ένα κορίτσι στο πλάι σου, κι ακούσατε τ’ αηδόνι.

Ότι δίψασες, και ήπιες το κρύο νερό της πηγής. Αυτά πληρώνεις την ώρα που πεθαίνεις.

Εκείνη, λοιπόν, τη στιγμή της ανεκλάλητης χρείας και της φρικτής εγκατάλειψης είναι ακριβώς που εδιάλεξε η εκκλησία να φορτώσει τον αφελή χριστιανό με τους αιώνιους τρόμους της Κόλασης:

Θα ζεις, του λέει, αιώνια κλεισμένος σ΄ έναν πύρινο τάφο.

Θα περνάς τους αιώνες με το αίσθημα του ραγδαίου ιλίγγου ενός ανθρώπου που γκρεμίζεται από τον τριακοστό όροφο.

Θα περπατάς γυμνός σε άδεντρο τόπο, κάτου από ένα ορμητικό φλογοβρόχι.

Θα σε ρίχνουν χωρίς σταματημό σ΄ ένα βαθύ πηγάδι γιομάτο με κόκκινα, και μαύρα, και κίτρινα φίδια. Κόμπρες, οχιές, κροταλίες.

Θα βουτάς σε βόθρους. Και θα πνίγεσαι επαναληπτικά και ακαταύπαστα μπουκωμένος στα περιττώματα.

Μυτερώνυχοι διάβολοι θα σε καρφώνουν ανάσκελα με τεράστιες πηρούνες.

Θα’ σαι φυτεμένος αιώνια στους πάγους, και θα σε φυσάει κατάγυμνο ο δρεπανηφόρος Καικίας.

Θα μεταμορφώνεσαι σε δέντρο, σε φίδι, σε τέρας. Θα ζεις, δηλαδή το μαρτύριο της αλλαγής της σάρκας σου.

Και όλα αυτά τα φρικώδη στους αιώνες των αιώνων. Χωρίς την ελπίδα της παύλας. Ο Δάντης εκείνους που διαβαίνουν την πύλη της Κόλασης τους βάζει να διαβάζουν μια επιγραφή που δεν παρηγοριέται με τίποτα:

Την πάσα ελπίδα αφήστε όσοι περνάτε!

Να φορτώνεις λοιπόν τον άνθρωπο τον αφελή και τον αθώο κάπου, γιατί είναι το μεγάλο σου θύμα, με τέτοιες φρικτές φαντασίες την πανίερη και την υπέρτατη και τη φοβερή ώρα που ψυχομαχεί την ώρα που δίνει την πιο άγρια μάχη – τι’ ναι μπροστά της τα Γαυγάμηλα και οι Κάννες και η Μάχη των Εθνών! – να βγει η ψυχούλα του για να λυτρωθεί από την αγωνία του θανάτου. Ερωτώ: ποιος σατανάς, ποιο ανθρώπινο τέρας, ποιος αρχιτέκτονας του σκότους και του ουαί θα μπορούσε να δείξει αγριότερο μίσος και να επινοήσει χειρότερο μαρτύριο για τους ανθρώπους;
 
Δημήτρης Λιαντίνης: Τα Ελληνικά

Γιατί πάνω απ’ όλα είμαστε άνθρωποι

Πόσες φορές είπαμε στη ζωή μας μέχρι τώρα την έκφραση «ε, άνθρωπος είμαι και ‘γω» υπονοώντας ότι είμαστε αδύναμοι εκ φύσεως. Αυτή η έκφραση, αν και αθώα φαινομενικά, κρύβει μέσα της μια μεγάλη παρανόηση της έννοιας «Άνθρωπος». Άνθρωπος δεν είναι μόνο ο αδύναμος και ο καταδυναστευμένος, είναι και εκείνος που αντανακλώντας την αγάπη, τη συμπόνια και τις υπόλοιπες όμορφες ιδιότητες του.

Mην επικαλείσαι το ότι είσαι άνθρωπος για να δικαιολογήσεις την αδυναμία σου. Σαφώς, και ο αδύναμος και ο ευαίσθητος άνθρωποι είναι. Όμως, άνθρωπος είναι κι αυτός που στύβει την πέτρα και βγάζει νερό, αυτός που κοιτάει τ΄ αστέρια το βράδυ και ονειρεύεται ατελείωτους κόσμους.

Άνθρωπος είναι και εκείνος που αγκαλιάζει το άμορφο και μέσω του πάθους, το μετατρέπει σε τέχνη. Εκείνος που ρισκάρει για κάτι καλύτερο, εκείνος που μέσα από τη βουή και την οχλαγωγία βρίσκει το δρόμο του. Μη κοιτάς μόνο το πάτωμα, κοίτα και ψηλά, υπάρχει ένας υπέροχος κόσμος που περιμένει να τον ανακαλύψεις.

Περιμένει να κάνεις εκείνο το βήμα, να πάρεις εκείνη την απόφαση. Περιμένει να βρεις το θάρρος να ανακαλύψεις την ομορφιά σου. Μη φοβάσαι το λάθος. Αν φοβάσαι ένα λάθος του παρελθόντος, φοβάσαι μια σκιά, κάτι που πλέον έχει παρέλθει. Αν φοβάσαι το μέλλον, τότε απλά δεν πιστεύεις αρκετά στον εαυτό σου, γιατί το μέλλον δεν έχει έρθει ακόμη.

Αν απέτυχες στο παρελθόν, δεν σημαίνει ότι θα αποτύχεις και στο μέλλον. Αν αποτύχεις στο μέλλον, δεν σημαίνει πως ήρθε το τέλος του κόσμου. Προσπάθησε ξανά και ξανά, μην παραιτείσαι, μη το βάζεις κάτω.

Δεν είναι πάντα εύκολο να ξέρεις το σωστό, να ξέρεις ποιο ρεύμα να ακολουθήσεις, ποιο λόγο να προφέρεις με ακρίβεια, πότε να σωπάσεις και πότε να κραυγάσεις την αλήθεια σου. Το μονοπάτι δεν είναι πάντα εμπρός σου, δεν είναι πάντα ξεκάθαρο. Πολλές φορές δεν έχει καν πατημασιές η κάποια ένδειξη ότι κάποιος κάποτε περπάτησε εκεί. Ίσως χρειάζεται να χαράξεις τον δικό σου δρόμο, με τα λάθη και τα σωστά σου. Ίσως χρειάζεται να πρωτοτυπήσεις, ίσως χρειαστεί να αποτύχεις πολλές φορές πριν πετύχεις.

Κι αν το ταξίδι σου δεν είναι μοναχικό, αν χρειάζεσαι συνεργάτες για να φτάσεις στο σκοπό σου, άπλωσε το χέρι στον συνάνθρωπό σου και αγάπησέ τον γι’ αυτό που είναι, όχι γι’ αυτό που θα ήθελες να είναι.

Οι προσδοκίες σου θα γίνουν πληγές και απογοήτευση, θα γίνουν αιτία για να γκρεμιστεί το όνειρο. Προσδοκώντας και επικρίνοντας, δεν σου μένει χρόνος να αγαπήσεις. Λάθη θα γίνουν, είναι μέσα στο πρόγραμμα. Αντιμετώπισέ τα σαν κρυφές ευλογίες, σαν μαθήματα που χωρίς αυτά δεν θα μπορούσες να αντιληφθείς τα όσα τώρα γνωρίζεις. Αν το σωστό σε οδηγεί στην επιτυχία, τότε το λάθος είναι ένα ακόμη βήμα προς το σωστό.

Κι ας μη γνωρίζεις λοιπόν ποιο είναι το σωστό, πράξε με πάθος αυτό που κρίνεις ως σωστό, αν πράγματι είναι έτσι, θα οδηγηθείς σταδιακά σε κάτι καλύτερο. Αν κάνεις λάθος, θα μάθεις κάτι περισσότερο.

Η αδράνεια είναι εκείνο που σκοτώνει τα όνειρά σου. Η στατικότητα σου κλέβει σιγά σιγά τη ζωή. Η κλεψύδρα τρέχει για όλους μας, μα το τι κάνουμε όσο τρέχει η κλεψύδρα είναι εκείνο που μετράει πραγματικά.

Θυμήσου πως πάνω απ΄ όλα είμαστε άνθρωποι και έχουμε μόνο μια ζωή. Το να ζήσεις τη ζωή σου μέσα σε μια ψευδεπίγραφη ασφάλεια, είναι στην πραγματικότητα σαν να εγκλωβίζεσαι σε μια αόρατη φυλακή. Εκείνος που δεν έκανε ποτέ λάθος είναι εκείνος που δεν έκανε κάτι πραγματικά μεγάλο, είναι εκείνος που φοβήθηκε να ζήσει πραγματικά, γιατί όταν ζεις αληθινά, ακόμα και τα λάθη έχουν την αξία τους.
«Όταν ελπίζεις, κινδυνεύεις να απογοητευτείς, κι όταν δοκιμάζεις, κινδυνεύεις να αποτύχεις. Ναι αλλά πρέπει να ρισκάρεις, γιατί ο μεγαλύτερος κίνδυνος στη ζωή είναι να μην ρισκάρεις τίποτε. Ο άνθρωπος που δεν ρισκάρει τίποτε, δεν κάνει τίποτε, δεν έχει τίποτε, δεν είναι τίποτε. Μπορεί να αποφεύγει τον πόνο και τη λύπη, όμως δεν μπορεί να μάθει και να νιώσει και να αλλάξει και να αναπτυχθεί και να αγαπήσει και να ζήσει. Δεμένος με τις βεβαιότητες του, είναι ένας σκλάβος. Έχει παραιτηθεί από την ελευθερία του. Μόνο ο άνθρωπος που ρισκάρει είναι πραγματικά ελεύθερος!» – Λέο Μπουσκάλια

5000 ρομπότ συνενώνονται για να χαρτογραφήσουν το σύμπαν σε 3 διαστάσεις

Πώς μπορείς να δημιουργήσεις το μεγαλύτερο τρισδιάστατο (3D) χάρτη του σύμπαντος; Είναι τόσο εύκολο όσο να διδάξεις 5000 ρομπότ πώς να «χορεύουν». DESI (the Dark Energy Spectroscopic Instrument), είναι το όνομα ενός πειράματος που θα στοχεύει εκατομμύρια απομακρυσμένους γαλαξίες με αυτόματα περιστρεφόμενους ρυθμιστές θέσης οπτικών ινών (τα ρομπότ) για να στοχεύουν σε αυτούς και να συλλαμβάνουν το φως τους.

Δημιουργώντας αυτόν τον λεπτομερή χάρτη, οι επιστήμονες ελπίζουν να μάθουν περισσότερα σχετικά με τη σκοτεινή ενέργεια, η οποία οδηγεί την επιταχυνόμενη διαστολή του σύμπαντος.

Οι επιστήμονες εργαζόμενοι στο Εργαστήριο Berkeley συναρμολογούν αυτή τη συστοιχία των ρομπότ και τα σχετιζόμενα με αυτά ηλεκτρονικά – που αντιπροσωπεύουν εκατοντάδες χιλιάδες μεμονωμένων μερών – σε μια ομάδα 10 πετάλων σχήματος σφήνας που θα τοποθετηθούν μαζί για να σχηματίσουν ένα κυκλικό εστιακό επίπεδο. Το εστιακό επίπεδο θα τοποθετηθεί κοντά στην κορυφή του Τηλεσκοπίου Mayall στο Εθνικό Παρατηρητήριο Kitt Peak κοντά στην (88 km δυτικά-νοτιοδυτικά της) Tucson, στην Αριζόνα.


 

Προχωρώντας σιγά-σιγά πλησιέστερα στην παραβίαση-CP στα νετρίνα

Η φύση πρέπει να αντιμετωπίζει διαφορετικά την ύλη από την αντιύλη, αλλιώς θα είχε διαμορφώσει και τις δυο σε ίσες ποσότητες. Ωστόσο, τα περισσότερα σωμάτια υπακούουν στην «CP-συμμετρία», που αναφέρει πως οι νόμοι της φυσικής είναι οι ίδιοι αν ένα σωμάτιο εναλλαχθεί με μια κατοπτρική αντανάκλαση του αντισωματίου του. Τα κουάρκ παραβιάζουν τη συμμετρία αυτή όμως όχι αρκετά για να εξηγούν την κυριαρχία της ύλης επί της αντιύλης. Τώρα, ερευνητές με την T2K-συνεργασία αναφέρουν με βελτιωμένη στατιστική εμπιστοσύνη ότι η CP-συμμετρία παραβιάζεται στο νετρίνα.

Τα νετρίνα και τα αντινετρίνα εμφανίζονται σε τρεις διαφορετικές γεύσεις – ηλεκτρονίου, μυονίου και ταυ – και μπορούν να αλλάζουν από μια γεύση σε άλλη. Εάν η CP-συμμετρία τηρείται, τότε τα νετρίνα και τα αντινετρίνα θα είχαν την ίδια πιθανότητα να κάνουν αυτή την αλλαγή. Για να δουν άν η συμμετρία ισχύει, η ομάδα T2K πυροδότησε δέσμες νετρίνων μυονίου και αντινετρίνων από την εγκατάσταση J-PARC, στην Ιαπωνία, στον ανιχνευτή νετρίνων Super-Kamiokande, 295 km μακριά. Εκεί μετρούν πόσα νετρίνα μυονίου μεταμορφώνονται σε ομόλογα ηλεκτρονίου καθ’ οδόν.

Στα δεδομένα που συλλέχθηκαν από το 2010 μέχρι το 2017, η ομάδα ανίχνευσε 89 νετρίνα ηλεκτρονίου και 7 αντινετρίνα ηλεκτρονίου. Οι μετρήσεις αυτές θα έπρεπε να ήταν πλησιέστερα στο 68 και 9, αντίστοιχα, αν η CP-συμμετρία δεν είχε σπάσει. Αυτή η απόκλιση δείχνει παραβίαση της CP σε ένα διάστημα εμπιστοσύνης 95% (2σ). Αυτό είναι πάνω από το 90% που αναφέρθηκε πέρυσι, χάρη στα περισσότερα δεδομένα και τις βελτιωμένες τεχνικές ανάλυσης. Η ομάδα τονίζει ότι με τόσες λίγες ανιχνεύσεις, οι αβεβαιότητές τους είναι ακόμη μεγάλες. Θα συνεχίσουν το πείραμα για άλλα πέντε χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων αναμένουν να συγκεντρώσουν 2,5 φορές περισσότερα δεδομένα από αυτά που έχουν πρόσφατα συλλέξει, προκειμένου να δουν αν το τελευταίο αποτέλεσμα παραμένει.

Τα βαρυτικά κύματα δείχνουν πόσο γρήγορα το σύμπαν επεκτείνεται

Το πρώτο βαρυτικό κύμα που παρατηρήθηκε από μια συγχώνευση δύο άστρων νετρονίων δίνει τη δυνατότητα στους επιστήμονες για μια ολόκληρη σειρά νέων ανακαλύψεων. Μεταξύ αυτών είναι μια ακριβέστερη μέτρηση της σταθεράς Hubble, η οποία καταγράφει πόσο γρήγορα διαστέλλεται το σύμπαν μας. Από τη Μεγάλη Έκρηξη, όλο το σύμπαν συνεχώς διαστέλλεται και αποδεικνύεται, επίσης, ότι αυτό συμβαίνει ταχύτερα και ταχύτερα – ο ρυθμός δηλαδή της διαστολής αυξάνεται.
 
Ένα σύννεφο από συντρίμμια εκτοξεύεται στο διάστημα καθώς δύο αστέρες νετρονίων συγχωνεύονται.

Το γνωρίζουμε εδώ και έναν αιώνα, αλλά οι αστρονόμοι δεν μπόρεσαν να πάρουν ακριβείς μετρήσεις της αύξησης του ρυθμού διαστολής, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι έπρεπε να συνδυάσουν μαζί μια σειρά δεδομένων για να εκτιμήσουν πόσο μακριά βρίσκονται τα πράγματα μέσα το σύμπαν.. Οι παρατηρήσεις όμως των βαρυτικών κυμάτων προσφέρουν ένα άμεσο μέσο μέτρησης αποστάσεων στο σύμπαν. Οι ερευνητές του LIGO παρακολουθούν διαρκώς το σύμπαν για το αδιόρατο τέντωμα του χωροχρόνου, που μπορούν να δημιουργήσουν οι τεράστιες αστρονομικές συγκρούσεις και οι μετρήσεις του πλάτους και της συχνότητας των κυμάτων που συλλέγουν, κρατούν πολύτιμες πληροφορίες για τους αστρονόμους.
 
Εκπληκτικές παρατηρήσεις
Τα πιο πρόσφατα γεγονότα συνέβησαν στις 17 Αυγούστου και η γιγάντια σύγκρουση παρατηρήθηκε για πρώτη φορά και με συμβατικά τηλεσκόπια. Πάρα πολλές εργασίες από περισσότερους από 4.000 ερευνητές διερευνούν τις συνέπειες της πρωτοποριακής ανακάλυψης, που σημαίνει ότι οι ερευνητές έχουν τελικά τα δεδομένα που χρειάζονται για την καλύτερη καταγραφή της σταθεράς του Hubble.
 
Τα συμβατικά τηλεσκόπια παρέχουν ένα κομμάτι του παζλ μετρώντας την ερυθρή μετατόπιση ή την επιμήκυνση των κυμάτων ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που προκαλούνται όταν κάτι απομακρύνεται από εμάς. Αυτό δείχνει στους αστρονόμους πόσο γρήγορα απομακρύνεται κάτι από μας και το έχουν καταλάβει πολύ καλά.
 
Για να μετρήσουμε όμως την διαστολή του σύμπαντος, πρέπει επίσης να γνωρίζουμε πόσο μακριά είναι ένα αντικείμενο από εμάς, το οποίο είναι πιο δύσκολο. Δεν υπάρχουν πραγματικά σημεία αναφοράς στον ουρανό, που να χρησιμοποιούν οι αστρονόμοι κατά τη μέτρηση της απόστασης, οπότε έπρεπε να στηριχτούν σε ένα φάσμα διαφορετικών μετρήσεων που ονομάζεται κλίμακα κοσμικών αποστάσεων. Αν και οι διαφορετικές παρατηρήσεις εισάγουν περισσότερες ευκαιρίες σφάλματος, το αποτέλεσμα είναι ότι οι αστρονόμοι πήραν δύο διαφορετικά αποτελέσματα για τη σταθερά Hubble με βάση τις παρατηρήσεις που χρησιμοποίησαν.
 
Νέα εποχή
Τα βαρυτικά κύματα όμως καθιστούν όλα αυτά παρωχημένα, επειδή το σήμα περιέχει ένα εγγενές μέτρο απόστασης. Το πλάτος του κύματος επιτρέπει στους αστρονόμους να γνωρίζουν πόσο μακριά είναι κάτι, 130 εκατομμύρια έτη φωτός στην περίπτωση αυτής της συγχώνευσης των άστρων νετρονίων. Ο συνδυασμός αυτού του αριθμού με μετρήσεις της ερυθρής μετατόπισης από τα συμβατικά τηλεσκόπια, έδειξαν επίσης ότι τα αστέρια νετρονίων τους έδωσαν όλα όσα χρειάζονταν.
 
Προηγούμενες μετρήσεις της καθολικής διαστολής έδειξαν ότι η σταθερά Hubble Ho είναι ή 67 ή 72 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο και ανά μεγα-παρσέκ. Με τα ακριβέστερα εργαλεία τους, οι αστρονόμοι των βαρυτικών κυμάτων προσγειώθηκαν σχεδόν στο μέσο – λένε ότι έχουν υπολογίσει  την σταθερά Ho της διαστολής του σύμπαντος στα 70 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο κι ανά μεγα-παρσέκ, σε μία δημοσίευση τους στο  Nature .
 
Ένας ακριβής, νέος αριθμός για τη σταθερά του Hubble θα ήταν συναρπαστικός ανεξάρτητα από την απάντηση, λένε οι επιστήμονες. Για παράδειγμα, ένας πιθανός λόγος για την αναντιστοιχία στις άλλες δύο μεθόδους είναι ότι η φύση της ίδιας της βαρύτητας μπορεί να έχει αλλάξει με την πάροδο του χρόνου. Η ένδειξη μπορεί επίσης να ρίξει φως στη σκοτεινή ενέργεια, την μυστηριώδη δύναμη υπεύθυνη για την διαστολή του Σύμπαντος.
 
Η σταθερά του Hubble μας δίνει το μέγεθος αλλά και την ηλικία του Σύμπαντος
Η επιτάχυνση του σύμπαντος είναι μια σημαντική μεταβλητή για τους ερευνητές που μελετούν πράγματα όπως τη σκοτεινή ύλη και τη σκοτεινή ενέργεια. Στην πραγματικότητα, η αποτύπωση του είναι κρίσιμη για την αναζήτηση αυτών των πραγμάτων που μπορούμε να μετρήσουμε μόνο έμμεσα. Επιπλέον, πρόκειται για ένα σημαντικό κομμάτι επικύρωσης για τους αστρονόμους, λέει ο καθηγητής φυσικής του Πανεπιστημίου Wisconsin-Milwaukee και ο συν-συγγραφέας της ανακάλυψης των βαρυτικών κυμάτων Jolien Creighton.
 
«Είναι απόλυτα συνεπής με την ηλεκτρομαγνητική παρατήρηση», λέει. «Επιβεβαιώνει ότι δεν υπάρχει κάτι σοβαρό λάθος με τις βαθμονομήσεις απόστασης και την ηλεκτρομαγνητική αστρονομία».
 
Εξακολουθεί όμως να υπάρχει κάποια αβεβαιότητα στους αριθμούς τους αυτή τη στιγμή, με βάση το γεγονός ότι δεν είναι ακόμα πολύ σίγουροι πως τα άστρα νετρονίων περιστρέφονται σε σχέση με τη Γη.
 
Η δημοσιευμένη εργασία στο Nature προβλέπει ότι μόλις οι επιστήμονες ανιχνεύσουν 25 συγκρούσεις  άστρων  νετρονίων, θα μπορέσουν να μετρήσουν τη διαστολή του Σύμπαντος με ακρίβεια 3%. Με 200 μετρήσεις, ο αριθμός αυτός περιορίζεται μόλις στο 1% .
 
Ο Creighton ελπίζει ότι με την περαιτέρω ανάλυση των δεδομένων, μπορούν να βελτιώσουν τις προβλέψεις τους. Η εποχή της αστρονομίας βαρυτικών κυμάτων έχει μόλις αρχίσει, τελικά.
 
Ας σημειωθεί ότι τα συμβολόμετρα LIGO είναι προγραμματισμένα να ξεκινήσουν ένα νέο κύκλο παρατηρήσεων τον Φεβρουάριο του 2019. Χάρη σε μια αναβάθμιση, οι ευαισθησίες των ανιχνευτών αυτών θα είναι πολύ υψηλότερες – επεκτείνοντας τον αριθμό και την απόσταση των αστρονομικών γεγονότων που μπορούν να παρατηρήσουν.

Αρχαία Ελληνική Τραγωδία: Μέρη κατά ποιόν - Ο μύθος

Ι.
Ο μύθος είναι η ψυχή της τραγωδίας, δεδομένου ότι, χωρίς αυτόν, είναι αδιανόητη η ύπαρξη δράματος. Δεν συνιστά μόνο την οργανωμένη πλοκή της τραγωδίας αλλά και το πεδίο εφαρμογής των συνθετικών ικανοτήτων του ποιητή. Χάρη σ' αυτόν συντελούνται, αναγνωρισμοί, συμβαίνουν περιπέτειες, αποκτά η δράση ενότητα και συνοχή. Συνήθως προέρχεται από την ήδη γνωστή στο κοινό παρακαταθήκη μυθικών αφηγήσεων, οπότε ο ποιητής είναι υποχρεωμένος να τηρήσει πιστά τα βασικά μυθολογικά δεδομένα· ενδέχεται όμως ο μύθος, με την έννοια της υπόθεσης, να είναι τελείως επινοημένος, και ο ποιητής εντελώς ελεύθερος να τον διαμορφώσει κατά το δοκούν. Και στις δύο περιπτώσεις, εκείνο που προέχει είναι η πρόκληση της οἰκείας ἡδονῆς. Αυτό σημαίνει ότι ο Αριστοτέλης λαμβάνει σοβαρά υπόψη του τον αντίκτυπο που έχει ένα έργο πάνω στο κοινό του, και από αυτή την άποψη έχουμε το δικαίωμα να ισχυριστούμε ότι η Ποιητική του είναι, εκτός από ποιητική των λογοτεχνικών ειδών (Gattungspoetik), και ποιητική της αποτελεσματικότητας (Wirkungspoetik). Ο ισχυρισμός αυτός βασίζεται στην άποψη του φιλοσόφου ότι ένα δράμα μπορεί να είναι αποτελεσματικό και χωρίς να παρασταθεί επί σκηνής, και με τη βοήθεια μόνο της αναγνωστικής πράξης (1453b 3-5 και 1462a 17). Αυτός, άλλωστε, είναι ο λόγος που ο Αριστοτέλης ασχολείται ελάχιστα με το θέμα της ὄψεως, την οποία δεν θεωρεί ότι ανήκει στις αρμοδιότητες του ποιητή ως κατασκευαστή μύθων, και όχι παραστάσεων.
 
Κύριο αναγνωριστικό χαρακτηριστικό του τραγικού μύθου είναι τὰ καθόλου: καταστάσεις που δεν σχετίζονται με συγκεκριμένους επώνυμους ήρωες, έστω και αν η μνεία της ταυτότητάς τους είναι αναγκαία προϋπόθεση για την αρχική συγκρότηση του μύθου, τη μετεξέλιξή του σε θεατρικό έργο και γενικά την επικοινωνία ανάμεσα στο έργο και το κοινό του, αλλά αναφέρονται σε πάγιες και θεμελιακές ανθρώπινες αντιδράσεις και ψυχικές διαθέσεις (δίψα για εκδίκηση, πόνος από εγκατάλειψη, τραυματισμένη τιμή και αξιοπρέπεια, αφοσιωμένη αγάπη, αγεφύρωτο μίσος, ανεξέλεγκτο ερωτικό πάθος κ.τ.ό.). Ενώ, λοιπόν, η ιστορία ενδιαφέρεται για κάποιο συγκεκριμένο γεγονός (τὸ καθ' ἕκαστον) και τα εμπλεκόμενα σε αυτό πρόσωπα, είτε αυτά δρουν είτε υφίστανται κάτι, η ποίηση είναι αποδεσμευμένη από συγκεκριμένους χωροχρονικούς περιορισμούς και ενδιαφέρεται για το μόνιμο και το υπερχρονικό. Η ιστορία έχει διαφορετικό γνωσιοθεωρητικό status, με την έννοια ότι αποτελεί αναφορικό - πληροφοριακό λόγο. Αυτό δεν συμβαίνει με την ποίηση, η οποία διέπεται από τους κανόνες του πιθανού και του αναγκαίου και δεν ενδιαφέρεται αν το θέμα της ανταποκρίνεται σε κάποιο ήδη γνωστό γεγονός· ακραία συνέπεια αυτής της «αδιαφορίας» είναι η εξολοκλήρου επινοημένη υπόθεση του έργου Ἀνθεύς του Αγάθωνα. Ο Αριστοτέλης με επιμονή επανέρχεται στο αίτημα της πιθανότητας και της αναγκαιότητας (εἰκὸς καὶ ἀναγκαῖον), αρχές που πρέπει να διέπουν κάθε δράμα, καθώς και στην αιτιακή σχέση των συστατικών μερών του έργου, προκειμένου να παραχθεί μια ενιαία σύνθεση. Όπως τονίζει διαφέρει γὰρ πολὺ τὸ γίγνεσθαι τάδε διὰ τάδε ἢ μετὰ τάδε (1452a20-21· πρβ. 1454a33 κ.εξ.): ενδιαφέρει το αιτιολογημένα δομημένο σύνολο, και όχι η απλή χρονολογική τάξη, γιατί στη δεύτερη περίπτωση το αποτέλεσμα θα ήταν η σύνταξη χρονογραφίας, και όχι η σύνθεση ποιητικού έργου.
 
Ο Αριστοτέλης αποδέχεται την ύπαρξη της λογοτεχνίας ως θετικού παράγοντα στην ανθρώπινη ζωή, αφού αυτή εμπλουτίζει τη γνώση και διευρύνει την εμπειρία του, και εντοπίζει την ειδοποιό διαφορά της από τα άλλα είδη γνώσης με κριτήριο την αναβαθμισμένη έννοια της μίμησης. Με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο διαφοροποιείται από τον Πλάτωνα ως προς την αξιολόγηση του ρόλου και της σημασίας της μίμησης αλλά και από τον σοφιστή Γοργία, ο οποίος πρέσβευε ότι το ειδοποιό γνώρισμα της ποίησης έγκειται αποκλειστικά και μόνο στον έμμετρο λόγο. Αντίθετα, ο Εμπεδοκλής, παρά τη χρήση του δακτυλικού εξαμέτρου, δεν μπορεί να θεωρηθεί ποιητής αλλά φυσικός φιλόσοφος· η ιστορία του Ηροδότου δεν θα έχανε τον ιστορικό της χαρακτήρα, ακόμη και αν μεταγραφόταν σε κάποιο μέτρο.
 
ΙΙ.
Ο Αριστοτέλης τονίζει πως το σπουδαιότερο συστατικό στοιχείο της τραγωδίας είναι ο μῦθος, δηλ. ἡ μίμησις τῆς πράξεως - και όχι το ἦθος, το οποίο εκδηλώνεται μόνο μέσα από την κινητήρια δύναμη της πράξεως, την προαίρεσιν. Πού, όμως, έγκειται η σπουδαιότητα του μύθου έναντι των άλλων μορίωντης τραγωδίας;
 
1. Η τραγωδία αναπαριστά μία πρᾶξιν και τα ἤθη υπόκεινται στις πράξεις (1450a16-7 και 20-23). Αντικείμενο της τραγικής αναπαράστασης είναι οι άνθρωποι ἐν πράξει, οι πράττοντες, η πράξη και ο βίος των ανθρώπων - όπου η λέξη βίος τίθεται, για να ισχυροποιήσει περισσότερο το νόημα της πράξης, για να γίνει πιο κατανοητό ότι αναφέρεται σε μια συμπλοκή γεγονότων που προσφέρουν μια γενική-καθολική εικόνα. Ενδιαφέρουν οι άνθρωποι στις σχέσεις τους με τους συνανθρώπους τους· ενδιαφέρουν οι πράξεις των ανθρώπων που έχουν κάποια επίδραση στη ζωή των ίδιων ή των άλλων, οι οποίες συγκροτούν μια ολοκληρωμένη δράση - με αρχή, μέση και τέλος και με φανερή την αιτιώδη σχέση ανάμεσα στις επιμέρους ενέργειες (βλ. Ηθ. Νικομ. 1179a19 και 1219b2: ἐκ τῶν ἔργων καὶ τοῦ βίου κρίνεται. βίος / ζωή ~ ἔργα / πράξεις).
 
Οι ποιητές δεν επιλέγουν την αναπαράσταση μιας πράξεως, για να παραστήσουν τα ἤθη, αλλά είναι επόμενο να φανερώνουν τα ἤθη των δραματικών προσώπων μέσα από τη δράση τους. Κάθε τραγικός ήρωας που εκτελεί μια δράση έχει ένα ορισμένο ἦθος, που αναδεικνύεται κατά τη διάρκεια της δράσης του, αν και πάντα το ἦθος υπόκειται στη δράση. Αυτά που πράττονται και κυρίως ο μῦθος (που τα αναπλάθει), τα γεγονότα και η πλοκή των γεγονότων, είναι ο σκοπός της τραγωδίας και ο σκοπός έχει τη μεγαλύτερη σπουδαιότητα από όλα. Σκοπός της τραγωδίας είναι αυτό που καθορίζει το νόημά της, η εκτέλεση δηλ. της μιμήσεως που έχει ως αντικείμενο την πρᾶξιν.
 
2. ἔτι ἄνευ μὲν πράξεως οὐκ ἂν γένοιτο τραγωδία, ἄνευ δὲ ἠθῶν γένοιτ' ἄν (1450a23-24· και 1450a24-29): άλλωστε δεν είναι δυνατό να γίνει τραγωδία χωρίς αναπαράσταση μιας πράξεως, ενώ είναι δυνατό χωρίς την επαρκή σκιαγράφηση του χαρακτήρα· οι τραγωδίες των περισσότερων σύγχρονων ποιητών δεν σκιαγραφούν επαρκώς τους χαρακτήρες και γενικά είναι πολλοί οι ποιητές που δεν ασχολούνται με την ηθογράφηση των ηρώων. Για να γίνει κατανοητή η διάκριση χρησιμοποιεί παράδειγμα από τον χώρο της ζωγραφικής: οι σύγχρονοι ποιητές σχετίζονται με τους παλαιούς με τον ίδιο τρόπο που ο Ζεύξης σχετίζεται με τον Πολύγνωτο· γιατί ο Πολύγνωτος είναι ικανός ηθογράφος, ενώ η ζωγραφική του Ζεύξη δεν απεικονίζει το ἦθος των προσώπων. Ο Αριστοτέλης δεν πρέπει να εννοεί μια τραγωδία όπου θα απουσιάζουν εντελώς τα ἤθη, αλλά μία όπου δεν θα σκιαγραφούνται ολοκληρωμένα - με την απόλυτη διατύπωση προβάλλει εντονότερα την προτεραιότητα της πράξεως.
 
Δεν γνωρίζουμε σε ποιούς «σύγχρονους» ποιητές αναφέρεται -ασφαλώς όμως δεν περιλαμβάνει τους τρεις τραγικούς ποιητές που γνωρίζουμε. Ούτε το παράδειγμα της ζωγραφικής μάς βοηθά ιδιαίτερα· πάντως την ηθογραφική ικανότητα του Πολυγνώτου την είχε εξάρει και σε άλλες ευκαιρίες (π.χ. στο κεφ. 2 της Ποιητικής ή στα Πολιτικά, 1340a28-40). Μπορούμε ίσως να καταλάβουμε τη δυνατότητα αήθους αναπαράστασης μέσω των παραστάσεων αγγειογραφιών που σώζονται. Έχουμε αγγειογραφίες του 6.αι. π.Χ. με απεικονίσεις των τρωϊκών ηρώων· αν δεν υπήρχαν οι επιγραφές, δεν θα γνωρίζαμε ποιά πρόσωπα απεικονίζονται (καθώς αυτά δεν έχουν ατομικά χαρακτηριστικά: είναι ήρωες, με παρόμοια σωματική διάπλαση, δεν έχουν ηλικία, δεν έχουν διακριτικά χαρακτηριστικά)· μπορούμε μόνο να πούμε πως έχουν τον χαρακτήρα του πολεμιστή / του ήρωα ή του βασιλιά. Αν συγκρίνουμε το σύμπλεγμα του Λαοκόοντα με τους αρχαϊκούς κούρους, παρατηρούμε την προσπάθεια του ελληνιστικού καλλιτέχνη να αποδώσει κάποια προσωπικά χαρακτηριστικά στα πρόσωπα που απεικονίζει καθώς και τα συναισθήματά τους.
 
Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε πως ο Αριστοτέλης αναφέρεται εδώ στη θεωρητική δυνατότητα παράστασης «αήθους» τραγωδίας: οι τραγικοί ήρωες θα ενεργούν (θα υπάρχει αναπαράσταση του μύθου) χωρίς να έχουν οι ίδιοι ἦθος, χωρίς δηλ. να δηλώνουν την προαίρεσιν των πράξεών τους· οι ήρωες δεν θα έχουν προαίρεσιν. Όμως πρόσωπα που δεν έχουν βούληση είναι δυνατόν να δρουν; Ίσως μια πιθανή θετική απάντηση μπορεί να δοθεί, αν θεωρήσουμε πως η θεϊκή βούληση έχει αντικαταστήσει εξ ολοκλήρου την ανθρώπινη· τότε όμως δεν θα μιλούμε για αρχαία ελληνική τραγωδία αλλά για θρησκευτικό δράμα.
 
3. Μια τραγωδία που είναι ανεπαρκής στη συγκρότηση της πλοκής δεν θα επιτελέσει τη λειτουργία της, ακόμη κι αν αποδίδει με συνέπεια τη διαγραφή των χαρακτήρων (1450a29-33). Το ἔργον της τραγωδίας (που είναι να προκαλέσει την οἰκεία ἡδονή με την αναπαράσταση μιας πράξεως, π.β. 1462b13) δεν θα το επιτελέσει ο ποιητής που απλώς θα τοποθετήσει παρατακτικά, τη μία πίσω από την άλλη, ρήσεις (= δηλ. λόγους εκτενείς, ιδιαίτερα μονολόγους) που είναι καλά επεξεργασμένες ως προς τη λεκτική διατύπωση και την παρουσίαση της επιχειρηματολογίας και που είναι «ηθικές» (= φανερώνουν το ἦθος του προσώπου που μιλά). Αντίθετα, θα επιτελέσει τη λειτουργία της η τραγωδία που χρησιμοποιεί το ἦθος, τη λέξιν και τη διάνοια με κατώτερο τρόπο, που είναι ανεπαρκής στη διαγραφή του ἦθους, στη λεκτική διατύπωση ή την επιχειρηματολογία των προσώπων, όμως έχει μῦθον, έχει δηλ. πλοκή γεγονότων: ἔστιν δὲ τῆς μὲν πράξεως ὁ μῦθος ἡ μίμησις (1450a3-4).
 
4. Επιπλέον τα μέρη του μύθου (π.χ. οι περιπέτειαικαι οι ἀναγνωρίσεις) μας προσφέρουν τις μεγαλύτερες συγκινήσεις - και στόχος της ποίησης είναι να προκαλεί συγκίνηση, να ευχαριστεί, να τέρπει (1450a33-35).
 
5. Η μεγαλύτερη δυσκολία ενός ποιητή έγκειται στη συγκρότηση της πλοκής (1450a35-38). Η τελευταία απόδειξη αφορά στην ποιητική εμπειρία: οι ποιητές που επιχειρούν να συνθέσουν ποίηση αποκτούν καταρχήν τη δυνατότητα να είναι ακριβείς στη λεκτική διατύπωση και την ηθογράφηση κι όχι στη συγκρότηση της πλοκής. Αυτή τη δυσκολία μπορεί κανείς να την εντοπίσει στην πορεία της εξέλιξης του είδους (π.χ. στους πρώτους ποιητές καταλογίζει την αδυναμία οργάνωσης της πλοκής). Ίσως οι πρώτοι αυτοί ποιητές να αντιστοιχούν στην ποιητική γενιά που προηγείται του Αισχύλου - τότε και τα πρώτα έργα του Αισχύλου σε σχέση με τα μεταγενέστερα ή με τα έργα του Σοφοκλή μάς δίνουν μια ιδέα της εξέλιξης από λιγότερο σε περισσότερο σφιχτοπλεγμένες πλοκές.
 
Το συμπέρασμα, λοιπόν, είναι πως ἀρχὴ μὲν οὖν καὶ οἶον ψυχὴ ὁ μῦθος τῆς τραγῳδίας (1450a38-39). Η λέξη ψυχή έχει ειδικό βάρος στο πλαίσιο της αριστοτελικής φιλοσοφίας: ἔστι γὰρ (ἡ ψυχή) οἶον ἀρχὴ τῶν ζῴων (De An. 402a6). Ο μῦθος, η πλοκή είναι κατά κάποιο τρόπο η ψυχή της τραγωδίας.
 
6. Δεύτερον δὲ τὰ ἤθη (1450a39 και 1450a39-1450b4). Το παράδειγμα αντλείται πάλι από τη ζωγραφική: τα ἤθη αντιστοιχούν στα ωραία χρώματα, ενώ ο μῦθος στο γραμμικό σχέδιο. Μπορεί κάποιος να ζωγραφίσει έναν πίνακα με τα καλύτερα χρώματα ριγμένα στην τύχη· μπορεί όμως και να σχεδιάσει μια μορφή π.χ. με κάρβουνο σε λευκή επιφάνεια ή το αντίθετο: ο Αριστοτέλης υποστηρίζει ότι η ἡδονή του λήπτη ασφαλώς θα είναι μεγαλύτερη στη β΄ περίπτωση (βλ. και 1448b10-18). Γιατί η νοητική αναγνώριση μιας μορφής είναι πιο ευχάριστη από την άμεση αίσθηση των χρωμάτων· η ενότητα των επιμέρους μερών μιας σύνθεσης πρέπει να είναι οργανική κι όχι τυχαία. Αυτή την οργανική ενότητα εξασφαλίζει ο μῦθος, ἡ μίμησις πράξεως, κι όχι οι πράττοντες· εξάλλου ούτε το ένα πρόσωπο εξασφαλίζει την ενότητα της δράσης (βλ. και 1451a20-22). Αναγκαία συνέπεια της φύσης της τραγωδίας είναι να αναγνωρίσουμε πως από τα έξι μέρη που την χαρακτηρίζουν ως λογοτεχνικό είδος ο μῦθος είναι το σπουδαιότερο (1450a7-15).
 
ΙΙΙ.
Οι σκέψεις του Αριστοτέλη για την ενότητα της δράσης οδηγούν προς την κατεύθυνση της κατανόησης της μίμησης όχι ως δουλικής αναπαράστασης αλλά ως δημιουργικής αναπαραγωγής της πραγματικότητας με πρόσθετες δυνατότητες συμπλήρωσης και αποστρογγύλωσής της. Η παραδοχή ότι η πλοκή του έργου επιβάλλεται να έχει αρχή, πριν από την οποία δεν προηγείται τίποτε, μέση, που είναι απόληξη της αρχής, αλλά ταυτόχρονα και μεταβατικός αρμός προς την έκβαση, και τέλος, μετά το οποίο δεν έπεται τίποτε άλλο (1450b 26-31), με άλλα λόγια: η πρόκριση της λεγόμενης κλειστής μορφής του δράματος, προϋποθέτει ενεργό παρέμβαση του ποιητή στην αέναη ροή και τη χαοτική μορφή της πραγματικότητας, καθώς και στα πολλά και διαφορετικά γεγονότα που είναι δυνατόν να συμβούν σε ένα άτομο (1451a 16 κ.ε.), προκειμένου να απομονωθεί ένα συμβάν-πυρήνας που διαθέτει την απαιτούμενη ενότητα ή την αποκτά με συμπληρώσεις που επιχειρεί η οργανωτική βούληση του δημιουργού, ώστε να προκύψει ένα σύνολο σύμφωνα με τους νόμους της πιθανοφάνειας ή της αναγκαιότητας. Εκείνο που προέχει είναι, επομένως, η συνέχεια, η συνέπεια και η ενότητα της πλοκής με τέτοιον τρόπο ώστε, αν αφαιρεθεί ή μετατοπιστεί ένα τμήμα της σύνθεσης, να καταρρέει ολόκληρο το ποιητικό οικοδόμημα (1451a 30 κ.ε.). Μια οργάνωση όμως αυτού του τύπου, με τόση πληρότητα και τέτοια αιτιακή σύνδεση των συστατικών μερών της, σπάνια τη συναντούμε στην καθημερινή ζωή. Έργο του ποιητή είναι ακριβώς η οργάνωση του υλικού του, και αυτό σημαίνει αυτοδύναμη δημιουργία μιας πλασματικής πραγματικότητας, που είναι η διαλεκτική σύνθεση του δεδομένου και του επινοημένου, της παράδοσης και της καινοτομίας, της πρόσληψης και της πρωτότυπης παραγωγής.
 
Ας πάρουμε για παράδειγμα τον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή, ένα δράμα που ο Αριστοτέλης επανειλημμένα το έχει εκθειάσει για τις συνθετικές και άλλες αρετές του. Ο πυρήνας της πλοκής είναι σχετικά απλός: πρόκειται για την αποκάλυψη της πραγματικής ταυτότητας του Οιδίποδα, η οποία στην ουσία συνίσταται στην επαλήθευση του χρησμού που είχε δοθεί στον Λάιο και προέβλεπε ότι, αν ο βασιλιάς των Θηβών αποκτούσε παιδί, αυτό θα τον σκότωνε και θα παντρευόταν τη βασιλομήτορα Ιοκάστη. Η προϊστορία αυτή ενσωματώνεται στο δράμα με αναφορές που γίνονται στην πορεία της δράσης, οι οποίες μάλιστα αποκτούν ειρωνική διάσταση, καθώς τα πρόσωπα του δράματος πιστεύουν ότι τελικά ο χρησμός δεν πραγματοποιήθηκε, παρά τα λεγόμενα από τον Τειρεσία, που εκλαμβάνονται ως μέρος σχεδίου ανατροπής του Οιδίποδα από τον θρόνο. Ο λοιμός που αφανίζει έμψυχα και άψυχα στη Θήβα επιβάλλει, ωστόσο, την άμεση εξεύρεση λύσης, η οποία, σύμφωνα με τις οδηγίες που έλαβε πρόσφατα ο Οιδίπους από το μαντείο των Δελφών, συνίσταται στον εντοπισμό και την τιμωρία του υπευθύνου για τον φόνο του Λαΐου, που, φυσικά, δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον Οιδίποδα. Στη λύση συντελούν δύο πρόσωπα, η κατ' αντιπαράσταση εξέταση των οποίων οδηγεί στην τρομακτική αποκάλυψη. Ο βοσκός που ζει έξω από τη Θήβα είναι ο μόνος που επέζησε από τη σύγκρουση του Οιδίποδα με τον Λάιο και τη συνοδεία του και γνωρίζει ήδη ένα φοβερό μυστικό: αυτός που κατέχει τον θρόνο των Θηβών είναι ο δολοφόνος του Λαΐου. Οι εξελίξεις που ακολούθησαν τη λύση του αινίγματος της Σφίγγας ανάγκασαν τον δούλο σε σιωπή και εκούσια αυτοεξορία. Το μυστικό όμως που κατέχει είναι η μισή μόνο αλήθεια. Δεν γνωρίζει ακόμη ότι ο Οιδίπους είναι το βρέφος που είχε εντολή να το εκθέσει για εξόντωση στον Κιθαιρώνα, και αυτός το λυπήθηκε και το παρέδωσε σε κάποιον Κορίνθιο βοσκό. Ο Κορίνθιος βοσκός θα φτάσει στη Θήβα ως αγγελιαφόρος την ίδια ημέρα που ο Οιδίπους είχε καλέσει για ανάκριση τον μόνο αυτόπτη μάρτυρα του φόνου του Λαΐου και θα αναγγείλει τον θάνατο του βασιλιά της Κορίνθου Πολύβου, καθώς και την απόφαση των υπηκόων του να ανακηρύξουν τον Οιδίποδα διάδοχο του θρόνου. Αυτός γνωρίζει ότι το βρέφος και ο ώριμος βασιλιάς των Θηβών είναι το ίδιο πρόσωπο, αλλά αγνοεί το «εγκληματικό» παρελθόν του, το οποίο τοποθετείται μετά την εκούσια απομάκρυνση του Οιδίποδα από την Κόρινθο και συνίσταται στην πατροκτονία από άγνοια. Η κατ' αντιπαράσταση εξέταση οδηγεί στην ολοκληρωμένη εικόνα του παρελθόντος του Οιδίποδα και έχει ως συνέπεια την αποκάλυψη της πραγματικής του ταυτότητας.
 
Δεν υπάρχουν επαρκείς μαρτυρίες για το πώς χειρίστηκαν τον μύθο του Οιδίποδα οι δύο άλλοι μεγάλοι τραγικοί, γιατί τα φερώνυμα δράματά τους έχουν χαθεί· πιστεύω, όμως, ότι δεν θα απείχαμε πολύ από την αλήθεια, αν ισχυριζόμασταν ότι οι δύο αλληλοσυμπληρωνόμενοι φορείς γνώσης του παρελθόντος του Οιδίποδα και η σατανική σύμπτωση της συνάντησής τους ύστερα από πολλά χρόνια, ώστε να καταστεί δυνατή η κατ' αντιπαράσταση εξέτασή τους, είναι επινόηση του Σοφοκλή, ο οποίος επέλεξε αυτόν τον αστυνομικό τρόπο οργάνωσης της πλοκής και της μυθολογικής πρώτης ύλης για να παραστήσει την καταστροφή. Όταν, επομένως, ο Αριστοτέλης προτείνει ως κριτήριο μεγέθους του δράματος το μήκος που απαιτείται για να συντελεστεί η μεταβολή από την ευτυχία στη δυστυχία ή το αντίστροφο (1451a 9 κ.ε.), πράγμα που, σε τελική ανάλυση, είναι ταυτόσημο με τη μετάβαση από την άγνοια στη γνώση, θίγει ένα καίριο γνώρισμα της τραγωδίας, γιατί όλα τα γεγονότα που περιέχει η πλοκή κατατείνουν προς έναν και μοναδικό στόχο: την πραγματοποίηση της μεταβολής.