Τετάρτη 16 Νοεμβρίου 2022

ΟΜΗΡΟΣ: Ὀδύσσεια (21.343-21.385)

Τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·
«μῆτερ ἐμή, τόξον μὲν Ἀχαιῶν οὔ τις ἐμεῖο
345 κρείσσων, ᾧ κ᾽ ἐθέλω, δόμεναί τε καὶ ἀρνήσασθαι,
οὔθ᾽ ὅσσοι κραναὴν Ἰθάκην κάτα κοιρανέουσιν,
οὔθ᾽ ὅσσοι νήσοισι πρὸς Ἤλιδος ἱπποβότοιο·
τῶν οὔ τίς μ᾽ ἀέκοντα βιήσεται αἴ κ᾽ ἐθέλωμι
καὶ καθάπαξ ξείνῳ δόμεναι τάδε τόξα φέρεσθαι.
350 ἀλλ᾽ εἰς οἶκον ἰοῦσα τὰ σ᾽ αὐτῆς ἔργα κόμιζε,
ἱστόν τ᾽ ἠλακάτην τε, καὶ ἀμφιπόλοισι κέλευε
ἔργον ἐποίχεσθαι· τόξον δ᾽ ἄνδρεσσι μελήσει
πᾶσι, μάλιστα δ᾽ ἐμοί· τοῦ γὰρ κράτος ἔστ᾽ ἐνὶ οἴκῳ.»
Ἡ μὲν θαμβήσασα πάλιν οἶκόνδε βεβήκει·
355 παιδὸς γὰρ μῦθον πεπνυμένον ἔνθετο θυμῷ.
ἐς δ᾽ ὑπερῷ᾽ ἀναβᾶσα σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξὶ
κλαῖεν ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆα, φίλον πόσιν, ὄφρα οἱ ὕπνον
ἡδὺν ἐπὶ βλεφάροισι βάλε γλαυκῶπις Ἀθήνη.
Αὐτὰρ ὁ τόξα λαβὼν φέρε καμπύλα δῖος ὑφορβός·
360 μνηστῆρες δ᾽ ἄρα πάντες ὁμόκλεον ἐν μεγάροισιν·
ὧδε δέ τις εἴπεσκε νέων ὑπερηνορεόντων·
«πῇ δὴ καμπύλα τόξα φέρεις, ἀμέγαρτε συβῶτα,
πλαγκτέ; τάχ᾽ αὖ σ᾽ ἐφ᾽ ὕεσσι κύνες ταχέες κατέδονται
οἶον ἀπ᾽ ἀνθρώπων, οὓς ἔτρεφες, εἴ κεν Ἀπόλλων
365 ἡμῖν ἱλήκῃσι καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι.»
Ὣς φάσαν, αὐτὰρ ὁ θῆκε φέρων αὐτῇ ἐνὶ χώρῃ,
δείσας, οὕνεκα πολλοὶ ὁμόκλεον ἐν μεγάροισι.
Τηλέμαχος δ᾽ ἑτέρωθεν ἀπειλήσας ἐγεγώνει·
«ἄττα, πρόσω φέρε τόξα· τάχ᾽ οὐκ εὖ πᾶσι πιθήσεις·
370 μή σε καὶ ὁπλότερός περ ἐὼν ἀγρόνδε δίωμαι,
βάλλων χερμαδίοισι· βίηφι δὲ φέρτερός εἰμι.
αἲ γὰρ πάντων τόσσον, ὅσοι κατὰ δώματ᾽ ἔασι,
μνηστήρων χερσίν τε βίηφί τε φέρτερος εἴην·
τῷ κε τάχα στυγερῶς τιν᾽ ἐγὼ πέμψαιμι νέεσθαι
375 ἡμετέρου ἐξ οἴκου, ἐπεὶ κακὰ μηχανόωνται.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπ᾽ αὐτῷ ἡδὺ γέλασσαν
μνηστῆρες, καὶ δὴ μέθιεν χαλεποῖο χόλοιο
Τηλεμάχῳ· τὰ δὲ τόξα φέρων ἀνὰ δῶμα συβώτης
ἐν χείρεσσ᾽ Ὀδυσῆϊ δαΐφρονι θῆκε παραστάς.
380 ἐκ δὲ καλεσσάμενος προσέφη τροφὸν Εὐρύκλειαν·
«Τηλέμαχος κέλεταί σε, περίφρων Εὐρύκλεια,
κληῗσαι μεγάροιο θύρας πυκινῶς ἀραρυίας,
ἢν δέ τις ἢ στοναχῆς ἠὲ κτύπου ἔνδον ἀκούσῃ
ἀνδρῶν ἡμετέροισιν ἐν ἕρκεσι, μή τι θύραζε
385 προβλώσκειν, ἀλλ᾽ αὐτοῦ ἀκὴν ἔμεναι παρὰ ἔργῳ.»

***
Στην ώρα του αντιμίλησε ο Τηλέμαχος, με τη δική του γνώση:
«Μάνα, το τόξο αυτό μου ανήκει, κανείς σ᾽ αυτό δεν είναι ανώτερός μου·
το δίνω σ᾽ όποιον θέλω εγώ ή και τ᾽ αρνούμαι.
Μήτε όσοι κατοικούν τα βράχια της Ιθάκης ή διαφεντεύουν τα νησιά
που βλέπουν προς την Ήλιδα, για τ᾽ άλογά της φημισμένη,
κανένας δεν μπορεί, παρά τη θέλησή μου, να βγάλει απαγόρευση δική του,
αν ήθελα εγώ το τόξο στον ξένο να το δώσω,
και μάλιστα για πάντα, να καμαρώνει με το δώρο μου.
350 Αλλά του λόγου σου τράβα στην κάμαρή σου και κοίτα τις δουλειές σου,
τον αργαλειό, τη ρόκα· πρόσταζε και τις δούλες τα έργα τους να εκτελούν —
το τόξο όμως είναι των ανδρών υπόθεση, όλων
και προπαντός δική μου, αφού σ᾽ εμένα ανήκει το κουμάντο του σπιτιού.»
Τα ᾽χασε εκείνη και πήρε ν᾽ ανεβαίνει στην κάμαρή της, αναθιβάνοντας
στον νου της τα λόγια του παιδιού της. Κι όταν ανέβηκε στο ανώγι
με τις δυο της βάγιες, έστησε για τον Οδυσσέα θρήνο, το ακριβό της ταίρι,
ωσότου η Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, μ᾽ ύπνο γλυκό
της σφάλισε τα βλέφαρα.
Κι ενώ ο χοιροβοσκός το γυαλισμένο τόξο κουβαλούσε, έβαλαν οι μνηστήρες
360 όλοι τις φωνές μες στο παλάτι, και κάποιος ξιπασμένος νιος ανάμεσά τους έλεγε:
«Για πού το πας, χοιροβοσκέ ρεμάλι, που εδώ συνέχεια τριγυρνάς,
αυτό το κυρτωμένο τόξο; Αύριο κιόλας τα σκυλιά στην ερημιά θα σε ξεσχίσουν,
μπρος στα γουρούνια σου που τρέφεις, αν ο Απόλλωνας μας ευνοήσει
κι οι άλλοι αθάνατοι θεοί.»
Έτσι του φώναξαν, κι αυτός παράτησε στη μέση εκεί της αίθουσας
το τόξο που κρατούσε, απ᾽ τις φωνές τους φοβισμένος.
Απ᾽ τη δική του όμως ο Τηλέμαχος μεριά, φωνάζοντας κι αυτός, τον απειλούσε:
«Γέρο, για φέρε κατά δω το τόξο· αν στον καθένα πείθεσαι,
κακό του κεφαλιού σου. Κι ας είμαι εγώ μικρότερος,
370 με πέτρες θα σε κυνηγήσω, ώσπου να φτάσεις στα χωράφια —
υπερτερώ σε δύναμη από σένα.
Μακάρι να ᾽μουνα πιο δυνατός, πιο χεροδύναμος κι απ᾽ τους μνηστήρες,
όσοι κυκλοφορούν εδώ· γρήγορα τότε, και με μίσος, κάποιον απ᾽ όλους,
θα τον έδιωχνα έξω απ᾽ το σπίτι, να πάει στα κομμάτια —
οι πάντες μηχανεύονται μονάχα το κακό.»
Αυτά τους είπε, κι όλοι οι μνηστήρες γλυκοχαμογέλασαν,
σαν να τους έπεσε ο βαρύς θυμός για τον Τηλέμαχο.
Επάνω εκεί ο χοιροβοσκός σήκωσε πάλι το δοξάρι, προχώρησε
στην αίθουσα και φτάνοντας στο πλάι του έμπειρου Οδυσσέα
έβαλε στα χέρια του το τόξο.
380 Κι αμέσως νόημα κάνει εκείνος στην παραμάνα Ευρύκλεια, για να της πει:
«Φρόνιμη Ευρύκλεια, είναι αυτή του Τηλεμάχου η εντολή για σένα·
κλείσε καλά τα δυο θυρόφυλλα της αίθουσας, κι αν κάποια σας
ακούσει βογγητό αντρικό και βρόντο, όσο θα είμαστε
εμείς μέσα κλεισμένοι, κεφάλι στην πόρτα καμιά σας να μη βγάλει,
αλλά να μείνει ακίνητη, κάνοντας τη δουλειά της.»

Γιατί η ζωή δοκιμάζει σκληρά τους καλούς ανθρώπους;

Η ζωή τεστάρει τους ανθρώπους κάθε μέρα. Και για λόγους που δεν γνωρίζουμε, ο καθένας περνάει μια διαφορετική δοκιμασία. Κάποιοι παλεύουν με δύσκολους υπολογισμούς κι άλλοι αντιμετωπίζουν απλά μαθηματικά. Έτσι ή αλλιώς, όλοι πρέπει να ασχοληθούμε με αυτό που μας έτυχε.

Γιατί τελικά, όλα μας δίνονται στην τύχη. Γονίδια, τόπος, οικονομική κατάσταση – όλα είναι ζήτημα του που θα κάτσει η μπίλια. Ωστόσο, ό,τι κι αν φέρει η ζωή στο δρόμο σας, εσείς πρέπει να αποφασίσετε αν θα είστε θύμα ή αγωνιστής. Εσείς επιλέγετε αν η ζωή σας θα είναι γλυκιά ή πικρή. Και εκείνοι που επιλέγουν να είναι γλυκιά – οι αγωνιστές – είναι οι ισχυρότεροι.

Ο Ελβετός ψυχίατρος και συγγραφέας, Elisbeth Kübler-Ross, έχει δηλώσει πολύ σωστά: Οι πιο όμορφοι άνθρωποι είναι εκείνοι που έχουν γνωρίσει την ήττα, τον πόνο, τον αγώνα, την απώλεια και βρήκαν το δρόμο τους. Αυτά τα άτομα έχουν μια εκτίμηση, μια ευαισθησία και μια κατανόηση της ζωής που τους γεμίζει με συμπόνια, ευγένεια, και ένα βαθύ ενδιαφέρον αγάπης. Με άλλα λόγια, οι καλοί άνθρωποι δεν γεννήθηκαν καλοί – επέλεξαν να είναι.

Οι καλοί άνθρωποι φέρνουν φως στον κόσμο, επειδή προέρχονται από σκοτεινά παρελθόντα.

Στον κόσμο του σκότους στον οποίο γεννήθηκαν, χρησιμοποιούν τη θετικότητα ως ένα φανάρι για να δημιουργήσουν περισσότερο φως. Αντιμετωπίζουν συχνά κακοτυχίες. Ωθούνται σε επιζήμιες καταστάσεις, όπως τα ναρκωτικά ή η φτώχεια. Και έχουν μάθει όχι μόνο να πετυχαίνουν. Έχουν μάθει να ξεπερνούν. Πετάνε τα δεκανίκια και κάνουν το αδύνατο: Διδάσκουν τον εαυτό τους να τρέχει και να καλύπτει τη διαφορά με τους άλλους σε έναν κόσμο που δεν περιμένει κανέναν.

Οι καλοί άνθρωποι αγαπούν τα δύσκολα επειδή έχουν πληγωθεί περισσότερο.

Αυτοί οι άνθρωποι είναι πιθανόν να σας περιποιηθούν καλύτερα αν έχουν πληγωθεί από έναν πρώην εραστή. Γιατί συμβαίνει αυτό; Τα άτομα που έχουν ραγισμένες καρδιές ξέρουν πως είναι να ξανακολλάνε τα κομμάτια τους.

Οι καλοί άνθρωποι έχουν μάθει με σκληρό τρόπο ότι τα μειονεκτήματα είναι ευκαιρίες για ανάπτυξη.

Συνήθως γεννιούνται απαισιόδοξοι. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, μαθαίνουν πώς να είναι θετικοί. Ίσως συνειδητοποιούν ότι κάθε μικρό πράγμα που φαίνεται να τους τραβάει κάτω στη ζωή γίνεται τελικά ένα σκαλοπάτι προς την επιτυχία.

Οι καλοί άνθρωποι δεν θέλουν να πληγωθούν οι άλλοι με τον τρόπο που πληγώθηκαν οι ίδιοι.

Μπορεί να έχουν δεχθεί πειράγματα για τις φακίδες τους, τα μεγάλα αυτιά ή την ακμή. Ίσως μια σωματική αναπηρία τους κάνει να αισθάνονται αόρατοι στους άλλους ανθρώπους. Ίσως η ίδια η αόρατη αναπηρία τους αποτρέπει από το να πάρουν τη φροντίδα που χρειάζονται. Και επειδή ξέρουν πως είναι να αισθάνεσαι βασανισμένος, δεν θα ήθελαν ποτέ να προκαλέσουν σε κάποιο άλλον αυτό το ίδιο είδος πόνου. Η καλοσύνη προκύπτει από εκείνους που έχουν γνωρίσει μόνο την σκληρότητα. Αντί να παρενοχλούν τους άλλους, οι καλοί άνθρωποι σπάνε την κυκλική φύση της αναισθησίας. Δίνουν φιλοφρονήσεις και λένε λόγια ενθάρρυνσης. Θέλουν οι άλλοι να αισθάνονται πραγματικά όμορφοι και με αυτοπεποίθηση αντί άσχημοι και κακοί.

Οι καλοί άνθρωποι επιλέγουν να είναι αγωνιστές που βοηθούν τους άλλους να επιβιώσουν.

Μπορούν να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε κατάσταση βρεθεί στον δρόμο τους. Ξέρουν ότι μπορούν να επιβιώσουν παντού, επειδή το έχουν ήδη κάνει. Γνωρίζοντας ότι μπορούν να υπομένουν, κάνουν ό,τι μπορούν για να βοηθήσουν τους άλλους να προχωρήσουν μπροστά. Στον αγώνα της ζωής, οι περισσότεροι δρομείς συνήθως κοιτάνε μόνο μπροστά και επικεντρώνονται στον εαυτό τους. Αλλά οι άνθρωποι που έχουν υποφέρει κοιτάνε εκείνους που μπορεί να βιώνουν παρόμοιες δυσκολίες. Φτιάχνουν το κέφι των φίλων, μοιράζουν μπουκάλια νερού και παρακινούν τους άλλους να τρέξουν μαζί τους. Γίνονται η χείρα βοηθείας που θα ήθελαν να είχαν για τον εαυτό τους.

Τι θα ήταν η ζωή, χωρίς τα δύσκολά της;

Τι είναι η ζωή χωρίς στεναχώριες και δυσκολίες, χωρίς κλάματα και αναστεναγμούς, χωρίς ανηφόρες και γλιστρήματα, χωρίς πάθη και ανεπανόρθωτα λάθη;

Είναι μία βαρετή ζωή θα σου πω εγώ.

Χωρίς αυτά στην ζωή μας, θα ψάχναμε να βρούμε την όποια ηδονή μέσα σε ορθολογικά στεγανά και πουριτανικούς καθωσπρεπισμούς, με κλειστά τα φώτα και κάτω από τα σκεπάσματα των ανασφαλειών μας

Και κάπως έτσι ο καμβάς της ζωής μας θα έμενε άδειος και ανούσιος.

Γιατί όλη μας η ζωή είναι ένας πίνακας ζωγραφικής, και κάθε μέρα που περνά, εσύ ο δημιουργός της, προσθέτεις ακόμα μία πινελιά με το χρώμα που εσύ επιλέγεις να δώσεις σε αυτήν.

Χωρίς όλα αυτά στην ζωή μας λοιπόν, αυτός ο πίνακας ζωγραφικής που καθημερινά φιλοτεχνούμε, θα έχανε αυτό που λένε οι ζωγράφοι, το σημείο διαφυγής, αυτό το σημείο όπου ο δημιουργός δίνει την μαγική ψευδαίσθηση του βάθους στο έργο του.

Χωρίς το σημείο αυτό, ο πίνακας θα ήταν ίσιος και βαρετός και ο ζωγράφος θα είχε αποτύχει να χαρίσει στο μάτι το βάθος που αναζητά, προκειμένου να ξεκινήσει το μυαλό να ταξιδεύει στην πραγματικότητα.

Και να σου πω και κάτι ακόμα;

Να μάθεις να αγαπάς τις στεναχώριες αλλά και τις δυσκολίες σου, γιατί μόνο αυτές στο τέλος σμιλεύουν τον χαρακτήρα σου.

Να μάθεις να αγαπάς τα κλάματα και τους αναστεναγμούς γιατί είναι αυτοί οι ψίθυροι που ζωντανεύουν τις πιο κρυφές ανάγκες της ψυχής σου.

Να μάθεις να αγαπάς τις ανηφόρες και τα γλιστρήματα στην ζωή σου, γιατί είναι τα μονοπάτια που σαν καλοί δάσκαλοι, θα δυναμώσουν και θα διδάξουν το παιδί που έχεις μέσα σου.

Τράβα λοιπόν και κάνε τα λάθη σου, ζήσε με τα πάθη σου, βάλε τα κλάματα, ανέβα την ανηφόρα σου και μόλις φτάσεις στην τελευταία σου πινελιά, κοίτα το τέλος στα μάτια, δες τον πίνακα σου, και πες του…

Εγώ την έζησα την ζωή μου και δεν μετανιώνω για τίποτα.

Συνεξάρτηση και “Τραυματικός Δεσμός”

Νομίζουμε ότι επιλέγουμε έναν σύντροφο επειδή μας αρέσει εμφανισιακά, νιώθουμε ένας είδος “χημείας” μαζί του, έχουμε κοινές αξίες και όνειρα για το μέλλον και κοινά ενδιαφέροντα.

Στην πραγματικότητα όμως έλκουμε και ελκυόμαστε από ανθρώπους της ίδιας ψυχοσυναισθηματικής ωριμότητας, με παρόμοια ψυχικά τραύματα, πληγές και καθηλώσεις.

Κάποιες φορές όμως ελκυόμαστε από κάποιους ανθρώπους που μαζί τους δημιουργούμε έναν τραυματικό δεσμό. Η έλξη αυτή είναι ακαριαία. Νιώθουμε σαν να βρήκαμε το άλλο μας μισό, σαν να γνωρίζουμε αυτόν τον άνθρωπο από παλιά, σαν να βρήκαμε τον άνθρωπό μας. Όλα προχωρούν πολύ γρήγορα μαζί του, όμως αυτή η σχέση δεν μας ανακουφίζει, δεν μας κάνει να νιώθουμε ασφαλής όπως μια σχέση αγάπης, αντίθετα δημιουργεί πολύ ψυχικό πόνο με εναλλαγή μεγάλης χαράς και συγχρόνως μεγάλη δυσκολία να την τελειώσουμε και να προχωρήσουμε παρακάτω.

Αυτό συμβαίνει όταν εμείς οι ίδιοι είμαστε ψυχικά τραυματισμένοι από την παιδική μας ηλικία, με γονείς μη διαθέσιμους ή κακοποιητικούς και έχουμε αναπτύξει μια συνεξαρτητική προσωπικότητα.

Συνεξάρτηση σημαίνει η δυσκολία να βάζω όρια, να θέτω τις δικές μου ανάγκες σε προτεραιότητα και να συνδέομαι με τους άλλους αναλαμβάνοντας τον ρόλο του φροντιστή, δηλαδή αναλώνω την ενέργειά μου φροντίζοντας τις ανάγκες των άλλων χάνοντας τον ίδιο μου τον εαυτό.

Οι συνεξαρτητικές προσωπικότητες ελκύονται από ανθρώπους με ναρκισσιστικές προσωπικότητες ή με αποφευκτικό τύπο προσκόλησης, που φοβάται δηλαδή τη δέσμευση. Ναρκισσιστικό στυλ προσωπικότητας έχει ο άνθρωπος που δεν έχει ενσυναίσθηση και χρησιμοποιεί τους άλλους για να του καλύπτουν τις ανάγκες και να του τροφοδοτούν το ναρκισσιστικό του κενό. Είναι άνθρωπος εγωκεντρικός που δεν μπορεί να συνδεθεί. Είναι δηλαδή μη συναισθηματικά διαθέσιμος και χρειάζεται διαρκή επιβεβαίωση, την οποία βρίσκει σε ανθρώπους με συνεξαρτητική προσωπικότητα.

Οι άνθρωποι με συνεξαρτητικό στυλ προσωπικότητας έλκονται και ελκύουν ανθρώπους με ναρκισσιστικό στυλ προσωπικότητας. Διότι οι συνεξαρτημένοι έχουν μάθει από την παιδική τους ηλικία να υπάρχουν προσφέροντας, χωρίς να υπολογίζουν τον εαυτό τους, ενώ οι άνθρωποι με έντονα ναρκισσιστικά στοιχεία έχουν την ανάγκη να παίρνουν για να γεμίζουν το συναισθηματικό τους κενό το οποίο επίσης δημιουργήθηκε κατά την παιδική τους ηλικία, από γονείς παραμελητικούς ή κακοποιητικούς και στις δύο περιπτώσεις.

Ο τραυματικός δεσμός μεταξύ των δύο δημιουργείται με την διακοπτόμενη ενίσχυση (Intermittent reinforcement) ή αλλιώς το γνωστό σκωτσέζικο ντους.

Ο άνθρωπος με τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά ή ο άνθρωπος που φοβάται τη δέσμευση και έχει αποφευκτικό τύπο προσκόλλησης, επιδίδεται σε μια συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από το κρύο-ζέστη. Δίνει στην αρχή ιδιαίτερη προσοχή και αποδοχή και το εναλλάσσει με παραμέληση, εγκατάλειψη, έλλειψη αποδοχής ή ακόμα και κακοποίηση.

Οι συνεξαρτώμενοι που έχουμε τραυματιστεί ψυχικά στην παιδική μας ηλικία το έχουμε ζήσει αυτό με τους γονείς μας – μια μας έλουζαν με αγάπη, μια γίνονταν ψυχροί και απόμακροι χαμένοι στα προβλήματά τους.

Η διακοπτόμενη ενίσχυση έχει τεράστια δύναμη, θεωρείται μια δυνατή τεχνική ψυχολογικού πολέμου που οδηγεί το θύμα να αφήσει πίσω τον εαυτό του και το προσωπικό του συμφέρον και να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στο θύτη του. Μπορεί να παγιδέψει το μυαλό, να αρπάξει την καρδιά, να δημιουργήσει εμμονές και θλίψη. Η εναλλαγή σε ζεστό και κρύο είναι μια συναισθηματική παγίδα. Υπάρχει δυσκολία να φύγουμε από τη σχέση και καταβάλλουμε μια τεράστια καθημερινή προσπάθεια να κερδίσουμε την αγάπη αυτού του ανθρώπου που μια είναι εκεί για εμάς, μια είναι απόμακρος και ψυχρός.

Η διακοπτόμενη ενίσχυση ή αλλιώς σκωτσέζικο ντους μας δημιουργεί μια έντονη αντίδραση στην “κρύα” φάση. Νιώθουμε εγκατάλειψη γιατί ο σύντροφός μας δεν είναι αξιόπιστος, δεν είναι δεσμευμένος, ούτε τον νιώθουμε ισότιμα στη σχέση. Ουσιαστικά δεν έχουμε έναν ασφαλή δεσμό μαζί του. Το χειρότερο είναι ότι όταν τρέχουμε πίσω από την αγκαλιά που μας εγκατέλειψε μοιάζει σαν την μεγαλύτερη αγάπη που υπάρχει, και αυτό δημιουργεί και μεγάλη σεξουαλική έλξη. Γι’ αυτό είναι τόσο δύσκολο να τερματίσουμε μια τέτοια σχέση. Στην πραγματικότητα όμως δεν είναι αγάπη, είναι τραυματικός δεσμός.

Η αγάπη ποτέ δεν πονάει. Η αγάπη θεραπεύει, θεραπεύει τα τραύματα της παιδικής ηλικίας. Η αγάπη εκδηλώνεται με πράξεις και μας κάνει να νιώθουμε ασφάλεια ώστε να αναπτυχθούμε ψυχικά και πνευματικά. Έχουμε γεννηθεί για να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε, να νιώθουμε υποστήριξη, και αποδοχή. Τότε μόνο θα ανθίσουμε, θα λάμψουμε, θα εκπληρώσουμε το δυναμικό μας.

Τα βήματα που χρειάζεται να κάνουμε για να απαγκιστρωθούμε από αυτή τη συναισθηματική παγίδα είναι:

-Να παραιτηθούμε από την ιδέα ότι ο άλλος θα αλλάξει. Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν γίνονται θαύματα.

-Να μην περιμένουμε ότι κάποιος άλλος θα μας σώσει. Εμείς πρέπει να σώσουμε τον εαυτό μας.

-Να αποδομήσουμε τον κακοποιητή μας. Δεν είναι τόσο υπέροχος όσο νομίζουμε.

-Να στραφούμε στον εαυτό μας, να νιώσουμε τα συναισθημάτά μας και να ανακαλύψουμε τις βαθύτερες ανάγκες μας.

-Να ανακαλύψουμε την αξία μας, και όχι να την ψάχνουμε μέσα από τους άλλους.

-Να μην πέφτουμε στην παγίδα της έκρηξης αγάπης που μας κάνει ο νάρκισσος ειδικά στην αρχή της σχέσης ή όταν θέλει να μας γυρίσει πίσω κάθε φορά που προσπαθούμε να φύγουμε.

-Να φροντίζουμε τον εαυτό μας και να τον προστατεύουμε βάζοντας όρια.

-Να έχουμε υποστηρικτικό δίκτυο από φίλους ή ομάδες υποστήριξης (Ανώνυμοι συνεξαρτημένοι), ομάδες ψυχοθεραπείας, αυτοβελτίωσης, αυτογνωσίας.

-Να ζητήσουμε βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας που έχει γνώση των συνεξαρτητικών συμπεριφορών κι αυτό γιατί:

Όταν συνδεόμαστε με τραυματικό δεσμό, δημιουργούμε υποσυνείδητα “δράμα” στη σχέση για να βιώσουμε την απειλή του χωρισμού και τα αρνητικά συναισθήματα της εγκατάλειψης που αυτή πυροδοτεί, και στο τέλος να νιώσουμε τα έντονα συναισθήματα που δημιουργεί η επανένωση.

Δημιουργείται έτσι ένας βιοχημικός εθισμός από την αδρεναλίνη και τις ενδορφίνες που εκκρίνονται κάθε φορά που χωρίζουμε και τα ξαναβρίσκουμε, που προσομοιάζει με τον εθισμό στην κοκαΐνη (διεγείρονται τα ίδια κέντρα του εγκεφάλου). Έτσι ο τραυματικός δεσμός δημιουργεί την ίδια εξάρτηση με τα “ναρκωτικά”.

Όλη αυτή η διαδικασία πυροδοτεί το παιδικό τραύμα της εγκατάλειψης, κι έτσι γίνεται μια καταναγκαστική επανάληψή του.

Από αυτό μπορούμε να βγούμε είτε χωρίζοντας από τον άνθρωπο με τον οποίο έχουμε τραυματικό δεσμό (πράγμα αρκετά δύσκολο), είτε αποφασίζοντας από κοινού να μην τίθεται καθόλου το θέμα του χωρισμού, ώστε να αποδυναμώσουμε την εξάρτηση μας από τους νευροδιαβιβαστές που εκκρίνονται στον οργανισμό μας κατά την απειλή του χωρισμού και την επανένωση.

Σημαντικό είναι να αναγνωρίζουμε στον εαυτό μας ότι σε καμιά περίπτωση δεν φταίμε. Η παραμέληση και η κακοποίηση στην παιδική μας ηλικία, μας δημιούργησαν μια δυσκολία στο να συνδεόμαστε με υγιή τρόπο. Στην ενήλικη ζωή χρειάζεται να πάρουμε την ευθύνη μας ώστε να θεραπεύσουμε τα παιδικά μας τραύματα και να ζήσουμε μια ζωή με αγάπη και χωρίς πόνο γιατί αυτό μας αξίζει.

Το οφείλουμε στον εαυτό μας και στις επόμενες γενιές εφόσον το τραύμα μεταφέρεται διαγεννεακά. Όταν αγαπήσουμε και αποδεχτούμε τον εαυτό μας συγχωρώντάς τον και προστατεύοντάς τον, θα μπορέσουμε να συνδεθούμε με υγιή και ισότιμο τρόπο και με τους άλλους, ελκύοντας ανθρώπους που είναι ικανοί να συνδεθούν αγαπητικά!

Ηθική νοημοσύνη - Το επίκτητο χάρισμα

Ηθική νοημοσύνη είναι η ικανότητα να ξεχωρίζεις το καλό απ' το κακό, αλλά και να σέβεσαι τις αξίες των άλλων. Με άλλα λόγια, το καλύτερο δώρο που μπορούμε να κάνουμε σ ένα παιδί. Υπάρχουν πολλοί και διάφοροι τύποι νοημοσύνης. Κάποιοι άνθρωποι έχουν το χάρισμα της μαθηματικής και φιλοσοφικής σκέψης.

Κάποιοι άλλοι είναι συναισθηματικά προικισμένοι, για παράδειγμα οι μεγάλοι συγγραφείς, άνθρωποι δηλαδή που μπορούν να αποτυπώσουν ή να μεταφέρουν το συναίσθημά τους στο ευρύ κοινό. Επίσης, υπάρχει η πρακτική νοημοσύνη. Είναι οι άνθρωποι που δίνουν λύσεις σε προβλήματα, μπορούν να φτιάξουν ένα αυτοκίνητο, να δώσουν λύση όταν πλημμυρίσει το υπόγειο ή να λύσουν εύκολα μια εξίσωση.

Επιπλέον, υπάρχει και η αισθητική νοημοσύνη, αυτή που διαθέτουν οι καλλιτέχνες, οι ζωγράφοι και οι μουσικοί. Κάποιες φορές, ιδιαίτερα στους μουσικούς και στους συνθέτες, η ευφυΐα αυτή συνδυάζεται με μαθηματική ευφυΐα. Τέλος, υπάρχει κι ένα άλλο είδος ευφυΐας, ίσως το λιγότερο γνωστό, η λεγόμενη ηθική νοημοσύνη. Πρόκειται για το είδος εκείνο της εξυπνάδας που συνδυάζει τη δύναμη του χαρακτήρα με την ορθή κρίση, δύο προσόντα που συνήθως απαξιώνουμε γιατί δεν τα θεωρούμε και τόσο σημαντικά. Είναι η αρετή που μας μαθαίνει να κάνουμε όλα αυτά που οφείλουμε και όχι αυτά που μας αρέσει να κάνουμε.

Τι είναι η ηθική νοημοσύνη;

Ο καθηγητής του Χάρβαρντ Robert Coles στο βιβλίο του The Moral Intelligence Of Children (Η ηθική νοημοσύνη των παιδιών) διατυπώνει την άποψη ότι τα παιδιά χρειάζονται κάτι περισσότερο από επιτυχία στις σπουδές τους και από την ικανότητα να τα πηγαίνουν καλά με τους άλλους για μια ικανοποιητική ζωή. Χρειάζονται συνείδηση, δηλαδή την ικανότητα να ερμηνεύουν αυτά που νιώθουν και να είναι σίγουρα γι' αυτά που ξέρουν. Τα παιδιά με αναπτυγμένη την ηθική νοημοσύνη βιώνουν συναισθηματική ασφάλεια επειδή εμπιστεύονται την εσωτερική αίσθηση που διαθέτουν για να διακρίνουν το σωστό απ' το λάθος, το καλό απ' το κακό. Αυτό είναι που τα βοηθάει να αισθάνονται ισχυρούς δεσμούς με τους άλλους ανθρώπους, όπως με την οικογένεια, τους φίλους ή τους συμμαθητές τους.

Οι επτά βασικές αρετές της ηθικής νοημοσύνης

Στο βιβλίο Building Moral Intelligence (Χτίζοντας την Ηθική Νοημοσύνη) ο καθηγητής Dr Michele Borba και συγγραφέας του βιβλίου δίνει ένα σαφές πλάνο για το πώς μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά τις αρετές της ηθικής νοημοσύνης. Αυτές λοιπόν είναι επτά και καθεμία μπορεί να διδαχτεί με συγκεκριμένους τρόπους.

Ενσυναίσθηση: Είναι η ικανότητα να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων.

Για να την αποκτήσει το παιδί θα πρέπει να το βοηθήσουμε να καλλιεργήσει την ευαισθησία του, να εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του, αλλά και να του δείξουμε τον τρόπο να αναγνωρίζει τα συναισθήματα των άλλων.

Συνείδηση: Είναι η ικανότητα να αναγνωρίζεις το σωστό και να μπορείς να το κάνεις.

Πρέπει να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για ηθική ανάπτυξη στην οικογένεια, να διδάξουμε στο παιδί να ξεχωρίζει το καλό απ' το κακό και να ενισχύσουμε την ηθική του ανάπτυξη (να βοηθάει, για παράδειγμα, όσους έχουν ανάγκη).

Αυτοέλεγχος: Είναι η ικανότητα να ελέγχουμε τις σκέψεις και τις πράξεις μας και να λειτουργούμε με τον τρόπο που έχουμε μάθει πως είναι ο σωστός.

Καλό είναι να διδάξουμε ως προτεραιότητα την αρετή της αυτοπειθαρχίας. Επίσης, να μάθουμε στο παιδί να θέτει στόχους και να βάζει τα δυνατά του για να τους πραγματοποιήσει.

Σεβασμός: Είναι το να δείχνεις πως εκτιμάς τους άλλους φροντίζοντάς τους, αλλά και μιλώντας τους με πολιτισμένο τρόπο.

Για να βοηθήσουμε το παιδί θα πρέπει να του διδάξουμε το σεβασμό αφού πρώτα το... σεβαστούμε. Πρέπει επίσης να του μάθουμε την αρετή της ευγένειας δίνοντας έμφαση στους καλούς τρόπους. Είναι ένα εφόδιο που θα έχει για όλη του τη ζωή.

Καλοσύνη: Το να νοιάζεσαι για την ευημερία και τα αισθήματα των άλλων.

Διδάσκοντας στα παιδιά την αξία της καλοσύνης, αλλά και μαθαίνοντάς τα να επαναστατούν στη φτώχεια και στη μιζέρια τα εισάγουμε στη δύσκολη αξία της καλοσύνης.

Ανεκτικότητα: Το να σέβεσαι τις αξίες και τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων ακόμη κι αν διαφωνείς με τα πιστεύω τους.

Από πολύ νωρίς τα μικρά παιδιά πρέπει να μάθουν και να τους γίνει συνείδηση πως όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, ανεξαρτήτως χρώματος, καταγωγής, θρησκείας ή εμφάνισης.

Δικαιοσύνη: Το να διαλέγεις την ανοιχτόμυαλη συμπεριφορά και να συμπεριφέρεσαι δίκαια στους άλλους.

Μάθετε στο παιδί σας τι είναι δικαιοσύνη, διδάξτε του να συμπεριφέρεται δίκαια καθώς και τους τρόπους να αντιδρά στο άδικο.

Πώς θα χτίσετε την ηθική νοημοσύνη του παιδιού

Μια άλλη επίσης ενδιαφέρουσα άποψη για την ηθική νοημοσύνη είναι αυτή της αμερικανίδας ψυχολόγου και ειδικής σε θέματα ανατροφής Mimi Doe. «Η διανοητική και η συναισθηματική αντίληψη είναι σημαντικές», λέει η ψυχολόγος «στην ερώτηση όμως για το τι μετράει περισσότερο, το μυαλό ή η καρδιά, συνήθως ξεχνάμε την ψυχή. Και αυτή είναι που έχει τη μεγαλύτερη επίδραση στη διαμόρφωση της προσωπικότητας ενός παιδιού». Μέσω της ιστοσελίδας της για την πνευματική ανατροφή των παιδιών, η Ντο παρέχει συμβουλές και υποστήριξη στους γονείς που θέλουν να αναθρέψουν ηθικά τα παιδιά τους.

Να σκέφτεστε θετικά

Τα παιδιά ανταποκρίνονται πάντα στις υψηλές ή χαμηλές προσδοκίες των γονιών τους, γι' αυτό τοποθετήστε τον πήχη ψηλά. Να εμπιστεύεστε τις επιλογές του παιδιού σας. Προτιμήστε να πιστεύετε ότι θα κάνει το σωστό και όχι το λάθος. Και περιμένετε από αυτό να δείχνει σεβασμό σε σας, στους άλλους και στον εαυτό του. Πάνω απ' όλα, όμως, να πιστεύετε ότι θα έχει μια ευτυχισμένη ζωή. Αποφεύγετε να διαβάζετε δυσάρεστες έρευνες και να φοβάστε διαρκώς για το μέλλον του. Στην εποχή του υλισμού και της «τοξικής παιδικής ηλικίας» είναι εύκολο να μας κατακλύσει ο φόβος ότι οι ζωές των παιδιών μας πήγαν στραβά με κάποιον τρόπο. Κι όμως, η παιδική ηλικία μπορεί να είναι ακόμα μια περίοδος διασκέδασης και αθωότητας και να έχει πολλά ηλιόλουστα απογεύματα με παιχνίδια στην πλατεία.

Μάθετε να ζείτε τη στιγμή

«Τα παιδιά το καταλαβαίνουν όταν δεν είστε πραγματικά συγκεντρωμένοι σε αυτά», μας λέει η Ντο. Η αφηρημάδα και η συνεχής έγνοια για άλλα πράγματα εκλαμβάνεται από εκείνα ως αδιαφορία. Όπως χαρακτηριστικά είπε ένα τετράχρονο παιδί: «Μαμά, μπορείς να με ακούσεις με το μπροστινό μέρος του προσώπου σου;» Το πιο σημαντικό πράγμα λοιπόν που μπορείτε να διαθέσετε στο παιδί σας είναι ο χρόνος σας. Και αν αφιερώσετε χρόνο, θα μπορέσετε να χαλαρώσετε και να απολαύσετε τη στιγμή. Πολύ συχνά, πολύτιμες στιγμές μάς προσπερνούν γιατί είμαστε πολύ απασχολημένοι για να τις διακρίνουμε ή ανησυχούμε για κάτι που έχει ήδη περάσει ή μας απασχολεί κάτι άλλο που μπορεί να συμβεί ή και να μη συμβεί. Αντ' αυτού, δοκιμάστε να αφιερώσετε όλη σας την προσοχή στο παρόν.

Κατεβάστε ταχύτητα

Αυτό είναι πολύ σημαντικό αν θέλετε να απολαύσετε τις ώρες που περνάτε με τα παιδιά σας. Αναπτύξτε δομές και υιοθετήστε συνήθειες στη ζωή σας που να δίνουν και σε σας και σε εκείνα χώρο να αναπνεύσετε. Για παράδειγμα, ξεκινήστε δέκα λεπτά νωρίτερα για το ραντεβού με το γιατρό, για να μπορέσετε να περπατήσετε με το παιδί στο πάρκο που βρίσκεται στο δρόμο για το ιατρείο και να σταματήσετε για να μυρίσετε τα λουλούδια. Αυτά τα μικρά πράγματα είναι που βοηθούν τα παιδιά να καλλιεργήσουν τον ψυχισμό τους και τα κάνει να αισθάνονται ότι ζουν σε έναν θαυμαστό κόσμο.

Να επιβραβεύετε και τη συλλογική προσπάθεια

Παρακολουθείτε το παιδί σας που παίζει ποδόσφαιρο. Στο τέλος του αγώνα τρέχει προς το μέρος σας ζητώντας την επιβράβευση. Εσείς του λέτε: (α) «Ουάου! Ήσουν με διαφορά ο καλύτερος παίκτης στο γήπεδο. Είσαι πραγματικά εκπληκτικός» ή (β) «Τι καταπληκτική ομάδα που έχετε, όλοι σας δουλέψατε έξοχα. Ήταν ένα συναρπαστικό παιχνίδι». Όλοι μπαίνουμε στον πειρασμό να υιοθετήσουμε την πρώτη επιλογή επειδή τα παιδιά λατρεύουν τους επαίνους και διψούν για την αποδοχή των γονιών τους. Καλύτερα όμως να επιλέξετε τη δεύτερη. «Υπενθυμίζοντας στο παιδί ότι είναι μέρος ενός συνόλου -σε αυτή την περίπτωση μιας ποδοσφαιρικής ομάδας- αποκτά την αίσθηση ότι συνυπάρχει δημιουργικά και σε σχέσεις εξάρτησης με τους άλλους ανθρώπους. Αυτό είναι στοιχείο-κλειδί για την ανάπτυξη μιας υγιούς συνείδησης», λέει η ψυχολόγος.

Γίνετε χαρούμενοι

Πριν αρχίσετε να ανησυχείτε για την ευτυχία του παιδιού σας, χρειάζεται πρώτα να αναζητήσετε τη δική σας. Τα παιδιά μπορούν να δουν πέρα από τα ψεύτικα χαμόγελα. Αν εκτιμάτε τον εαυτό σας, το παιδί σας θα το νιώσει και αυτό θα είναι ένα από τα πιο πολύτιμα μαθήματα ζωής. Η Μίμι Ντο μιλά για ένα δίλημμα που αντιμετώπισε κάποιο Σάββατο πρωί, όταν δεν μπορούσε να αποφασίσει αν θα πήγαινε στο μάθημα της γιόγκα (η «εγωιστική» επιλογή) ή αν θα έμενε στο σπίτι για να περάσει λίγο ποιοτικό χρόνο παρέα με τα παιδιά της (η επιλογή της «καλής μητέρας»). Τελικά, αποφάσισε η μικρή της κόρη για εκείνη: «Μου είπε να πάω επειδή μετά το μάθημα της γιόγκα είμαι καλύτερος άνθρωπος και πιο καλή παρέα», θυμάται η Ντο. Όταν είστε χαρούμενοι και χαλαροί, αντανακλάτε θετική ενέργεια. Είναι μεταδοτική. Μην προσποιείστε ότι είστε οι τέλειοι γονείς, απλώς να είστε χαρούμενοι. Τόσο απλά.

Βρείτε την ψυχή σας

Δεν χρειάζεστε την επίσημη θρησκεία για να έρθετε σε επαφή με την ψυχή σας. «Λαμβάνω συνεχώς γράμματα από γονείς που λένε ότι έχουν ανάγκη και πραγματικά διψάνε να μεγαλώσουν τα παιδιά τους σε ένα πνευματικό σπίτι, αλλά δεν ξέρουν πώς να το κάνουν, επειδή έχουν απομακρυνθεί από την οργανωμένη θρησκεία», εξηγεί η Ντο. «Ωστόσο, η πνευματικότητα έρχεται από μέσα μας. Είναι το να έρθουμε σε επαφή με την εσώτερη αίσθηση του θαυμασμού και της χαράς και με το τι σημαίνει να είμαστε σε επαφή με τους άλλους ανθρώπους».

Κάνετε τα πιστεύω σας πράξεις

«Τα παιδιά είναι άγρυπνοι φρουροί της ηθικής των μεγάλων –ή της έλλειψής της», επισημαίνει ο καθηγητής Ρόμπερτ Κόουλς. «Ένα παιδί θα ψάξει για ενδείξεις σχετικά με το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται και σίγουρα θα βρει πολλές από τον τρόπο με τον οποίο εμείς οι γονείς ζούμε τη ζωή μας». Με άλλα λόγια, μη μένετε στα λόγια. Κάνετε τα πιστεύω σας πράξη.

Ποτέ δεν είναι αργά για να ξεκινήσετε...

Τα μικρά παιδιά είναι πνευματικά από τη φύση τους. Δεν χρειάζεται να τους μάθετε να βιώνουν το θαυμασμό και τη χαρά. Επίσης, έχουν έναν φυσικό δεσμό με τους άλλους ανθρώπους και με το σύμπαν, αλλά η κουλτούρα μας τον καταστρέφει. Όταν γίνεστε γονείς, έχετε μια καλή ευκαιρία να επανεκτιμήσετε τις αξίες σας και να επανασυνδεθείτε με τον δικό σας πνευματικό εαυτό. «Η εγκυμοσύνη είναι το σημείο εκκίνησης για τόσες πολλές μητέρες», λέει η Ντο. «Είναι η περίοδος κατά την οποία επανασυνδέονται με την πνευματικότητά τους. Τι θα μπορούσε να είναι πιο πνευματικό από μια νέα ζωή που μεγαλώνει μέσα μας;» Το κλειδί είναι να διατηρήσουμε αυτό το συναίσθημα σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της ανατροφής του παιδιού. «Πολύ συχνά η φυσική πνευματικότητα των παιδιών συνθλίβεται από καλοπροαίρετους γονείς που ενδιαφέρονται να δουν αποτελέσματα και από ένα ανταγωνιστικό σχολικό σύστημα», προειδοποιεί η Ντο. «Ό,τι κι αν συμβεί, όμως, μην αφήσετε την αίσθηση θαυμασμού του παιδιού σας να μαραθεί και να σβήσει».

...και ποτέ δεν είναι αργά

Όλοι οι γονείς τα θαλασσώνουν μερικές φορές, μην ανησυχείτε. Μάθετε να λέτε συγγνώμη και να προχωράτε. Είναι πάντα χρήσιμη μια δεύτερη ευκαιρία τόσο για τον εαυτό σας όσο και για τα παιδιά. Με αυτό τον τρόπο τους δείχνετε και πώς να αντιμετωπίζουν τα δικά τους λάθη.

Ηθική νοημοσύνη για μια πιο έξυπνη κοινωνία

Το χτίσιμο της ηθικής νοημοσύνης δεν είναι βοηθητικό μόνο για το παιδί, αλλά και για όλη την κοινωνία. Με άλλα λόγια, η ηθική εξυπνάδα είναι το αντίδοτο στη μιζέρια και στην απώλεια της ελπίδας. Ένα ηθικά εκπαιδευμένο άτομο μπορεί να κυριαρχήσει στον άκρατο αυθορμητισμό του, να πολεμήσει τη βία και την κατάθλιψη. Είναι αντίδοτο στη βίαιη συμπεριφορά και μπορεί να δώσει υπόσταση σε μια άδεια ζωή. Η ηθική νοημοσύνη είναι ίσως η πιο ανθρωποκεντρική απ' όλες και σίγουρα εκείνη που μπορεί να συμβάλλει στο χτίσιμο μιας πιο δίκαιης και ευτυχισμένης κοινωνίας.

Το ένστικτό μας

Υπάρχουν μπροστά μας δύο γραμμές: η μία είναι πραγματική και οδηγεί στο σκοτάδι, η άλλη είναι φανταστική και οδηγεί στο φως. Πρέπει να επιλέξουμε, λοιπόν, ποια θ’ ακολουθήσουμε.

Ας υποθέσουμε πως επιλέγουμε ν’ ακολουθήσουμε τη φανταστική γραμμή που, όπως μάς φαίνεται, θα μας βγάλει στο φως.

Πατώντας, λοιπόν, πάνω στη γραμμή που δεν υπάρχει στ’ αλήθεια, προκειμένου να πάμε στο φως, μπορεί να μας συμβούν τρία πράγματα:

Πρώτον, μπορεί να βρούμε πράγματι το φως. Δεύτερον, μπορεί ανά πάσα στιγμή να εξαφανιστεί η φανταστική γραμμή, αφού δε βρίσκεται παρά μόνο στη φαντασία μας. Και, τέλος, το χειρότερο που μπορεί να μας συμβεί, είναι η φανταστική γραμμή να μην επιφυλάσσει το φως, αλλά το σκοτάδι, που θα το βρίσκαμε, όμως, έτσι κι αλλιώς, αν ακολουθούσαμε την πραγματική γραμμή απ’ την αρχή.

Σ’ αυτό το σημείο, ας πούμε πως η πραγματική γραμμή συμβολίζει τη γραμμή της λογικής μας, που οδηγεί στο σκοτάδι καθώς μας υποδεικνύει πως τα πράγματα δε θα έχουν την έκβαση που θέλουμε. Η φανταστική γραμμή, απ’ την άλλη, είναι η γραμμή της καρδιάς μας ή του ενστίκτου μας, που μας δείχνει ότι στο τέλος μπορεί και να πάρουμε αυτό που θέλουμε. Αν επιλέγουμε, λοιπόν, ν’ ακολουθούμε το ένστικτό μας, τότε μπορεί να συμβούν όσα συνέβησαν κι όταν ακολουθήσαμε τη νοερή γραμμή στην αρχή του άρθρου μας.

Καταρχάς, όταν το ένστικτό μας μάς κάνει να βλέπουμε φως, όταν η λογική μας προεξοφλεί το σκοτάδι κι επιλέξουμε να το ακολουθήσουμε, τότε μπορεί στ’ αλήθεια να βρούμε το φως. Δεν είναι απίθανο, δηλαδή, πολλές καταστάσεις να μην μπορούν να εξηγηθούν λογικά και να είναι αδύνατον να καταφέρουμε να εκμαιεύσουμε μια αιτία, που ν’ αμφισβητεί ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν έτσι όπως δε θα τα θέλαμε. Οι αιτίες, όμως, μπορεί να υπάρχουν κι ίσως να μην μπορούμε να τις αρθρώσουμε και να τους δώσουμε υπόσταση με ξεκάθαρες σκέψεις, αλλά να τις αισθανθούμε μόνο.

Αν ακολουθούμε το ένστικτό μας, τότε δε θα έχουμε να καταπιαστούμε πάνω σε τίποτα χειροπιαστό, αλλά θα στηριζόμαστε μόνο σε προαισθήματα και εικασίες. Δε θα μπορούμε, επομένως, να έχουμε μια εξασφαλισμένη βεβαιότητα πως θα βγούμε τελικά εκεί όπου θα θέλαμε. Αντιθέτως, σε κάθε βήμα μας θα καραδοκεί ο κίνδυνος ν’ αμφισβητηθεί το ένστικτό μας και να διαψευθούν όσα πιστεύαμε πως υπήρχαν και να πάψει, έτσι, να υπάρχει κι η γραμμή που φανταστήκαμε.

Τέλος, το χειρότερο που μπορεί να μας συμβεί αν ακολουθήσουμε το ένστικτό μας, είναι να βρούμε αυτό που μας προμήνυε απ’ την αρχή η λογική μας, για το οποίο, όμως, θα είμαστε προετοιμασμένοι, αφού το μυαλό μας δε μας άφηνε να τ’ αποκλείσουμε ως ενδεχόμενο. Το μόνο για το οποίο θα έχουμε να μετανιώνουμε στην προκειμένη περίπτωση, είναι για το χρόνο που θα έχουμε χάσει, εμμένοντας σε μια κατάσταση που πιστεύαμε ότι θα μπορούσε να έχει θετική έκβαση.

Βλέπουμε, έτσι, πως οι γραμμές που μπορούμε ν’ ακολουθήσουμε όταν προμηνύεται σκοτάδι, είναι πάντα δύο: αυτή που θα μας κάνει ν’ αποδεχθούμε αμέσως το σκοτάδι κι εκείνη που θα μας δώσει ελπίδες, πως δεν είναι αδύνατον να βγούμε, με κάποιον τρόπο, στο φως. Η δεύτερη γραμμή, λοιπόν, έστω κι αν δεν έχει πολλές πιθανότητες επιτυχίας, ωστόσο μπορεί να μας βγάλει τελικά στο φως, όσο κι αν οι περισσότερες ενδείξεις το απέκλειαν ως ενδεχόμενο.

Η ευτυχία είναι επιλογή

Εκπλήσσομαι με τον τεράστιο αριθμό ενηλίκων που δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη της στάσης τους απέναντι στη ζωή. Αν είναι κακόκεφοι και κάποιος ζητήσει να μάθει γιατί, απαντούν, “Σήμερα ξύπνησα στραβά”. Όταν η αποτυχία χτυπάει την πόρτα τους, λένε, “Γεννήθηκα για να βασανίζομαι. Όταν η ζωή τους δεν πάει καλά ενώ άλλα άτομα της οικογένειας βρίσκονται σε άνοδο, λένε, “Λοιπόν, εγώ ήμουν ο άτυχος της οικογένειας”. Όταν οι γάμοι τους αποτυγχάνουν, πιστεύουν ότι παντρεύτηκαν λάθος άτομο. Όταν κάποιος άλλος παίρνει την προαγωγή που ήθελαν, είναι γιατί δε βρέθηκαν στον κατάλληλο τόπο τον κατάλληλο χρόνο. Παρατηρείτε κάτι; Πάντοτε οι άλλοι ευθύνονται για τα προβλήματά τους. 

Η μεγαλύτερη μέρα στη ζωή σας, όπως και στη δική μου, είναι η μέρα που αναλαμβάνετε πλήρως την ευθύνη της στάσης σας. Είναι η μέρα της ουσιαστικής ενηλικίωσης. Ένας σύμβουλος του Προέδρου Λίνκολν τού πρότεινε ένα συγκεκριμένο υποψήφιο για το Υπουργικό Συμβούλιο. Ο Λίνκολν όμως αρνήθηκε, λέγοντας, “Δε μου αρέσει η φάτσα αυτού του ανθρώπου”. “Μα, κύριε, δεν ευθύνεται αυτός για τα χαρακτηριστικά του προσώπου του”, επέμεινε ο σύμβουλος. “Κάθε άνδρας πάνω από τα σαράντα ευθύνεται για το πρόσωπό του”, απάντησε ο Λίνκολν, και το θέμα θεωρήθηκε τελειωμένο.

Ανεξάρτητα από το τι πιστεύετε εσείς για τη στάση σας, η έκφρασή σας σας προδίδει!

Τις προάλλες, είδα ένα αυτοκόλλητο που έγραφε “Η δυστυχία είναι επιλογή”.

Δεν αποφασίζουμε εμείς πόσα χρόνια θα ζήσουμε, αλλά μπορούμε να αποφασίσουμε πόση ζωή θα περιέχεται μέσα στα χρόνια αυτά.

Δεν εξαρτάται από μας η ομορφιά του προσώπου μας, αλλά από μας εξαρτάται η έκφρασή του.

Δεν έχουμε τη δυνατότητα να αποφύγουμε τις δύσκολες στιγμές της ζωής, αλλά μπορούμε να επιλέξουμε να μην κάνουμε δύσκολη τη ζωή μας.

Δεν μπορούμε να ελέγξουμε την αρνητική ατμόσφαιρα του κόσμου που ζούμε, μπορούμε όμως να ελέγξουμε την ατμόσφαιρα που επικρατεί στο μυαλό μας.

Πολύ συχνά προσπαθούμε να επιλέξουμε και να ελέγξουμε πράγματα που δεν περνούν από το χέρι μας.
Πολύ σπάνια επιλέγουμε να ελέγξουμε αυτό που περνάει από το χέρι μας …τη στάση ζωής μας.

Ο Hugh Downs υποστηρίζει ότι ευτυχισμένος δεν είναι τόσο ο άνθρωπος που βρίσκει τις κατάλληλες συνθήκες, αλλά ο άνθρωπος με την κατάλληλη στάση ζωής. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η ευτυχία είναι μια κατάσταση. Όταν τα πράγματα πηγαίνουν καλά, είναι ευτυχισμένοι. Όταν τα πράγματα πηγαίνουν άσχημα, είναι δυστυχείς. Μερικοί άνθρωποι πάσχουν από αυτό που εγώ αποκαλώ “ασθένεια προορισμού”. Νομίζουν ότι μπορούν να βρουν την ευτυχία σε κάποια θέση ή σε κάποιο τόπο. Άλλοι υποφέρουν από αυτό που αποκαλώ “η ασθένεια του κάποιου”. Νομίζουν ότι η ευτυχία κερδίζεται αν γνωρίζεις ή είσαι με κάποιο συγκεκριμένο άτομο.

Με εντυπωσιάζει η φιλοσοφία που κρύβεται στα παρακάτω λόγια: “Ο Θεός επιλέγει αυτά που θα υποστούμε. Εμείς επιλέγουμε τον τρόπο που θα τα υποστούμε.” Περιγράφει απόλυτα τη στάση του Viktor Frankl την περίοδο που κακοποιήθηκε βάναυσα σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί. Τα λόγια που απηύθυνε στους διώκτες του έχουν αποτελέσει πηγή έμπνευσης για εκατομμύρια ανθρώπους. Είπε, “Το μοναδικό πράγμα που δεν μπορείτε να μου αφαιρέσετε είναι ο τρόπος που επιλέγω να αντιδράσω σε αυτά που μου κάνετε. Το τελευταίο οχυρό της ελευθερίας του ατόμου είναι η επιλογή της στάσης του μπροστά σε κάθε δεδομένη κατάσταση.”

Η Clara Barton, ιδρύτρια του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού, κατανόησε τη σημασία της επιλογής της κατάλληλης στάσης ακόμη και στις πιο αντίξοες συνθήκες. Ποτέ δεν τη θυμάται κανείς να κρατάει κακία σε κάποιον. Μια φορά, ένας φίλος της της θύμισε κάποιο δυσάρεστο γεγονός που είχε συμβεί μερικά χρόνια νωρίτερα, αλλά η Κλάρα έδειχνε να μη θυμάται το περιστατικό. “Μα δε θυμάσαι το κακό που σου έκανε;” ρώτησε ο φίλος της. “Όχι”, απάντησε ήρεμα η Κλάρα, “Θυμάμαι καθαρά ότι το έχω ξεχάσει”.

Πολύ συχνά, άτομα που έχουν αντιμετωπίσει αντίξοες καταστάσεις στη ζωή τούς αισθάνονται πικρία και θυμό. Άλλες φορές, στη ζωή τους αποδεικνύονται άτομα αρνητικά και σκληρά απέναντι στους άλλους. ‘Έχουν την τάση να αναφέρονται στις δύσκολες στιγμές του παρελθόντος και να λένε, “Εκείνο το γεγονός με κατέστρεψε”. Αυτό που δε συνειδητοποιούν είναι πως το γεγονός εκείνο απαιτούσε μια επιλογή στάσης — μια αντίδραση. Η λανθασμένη επιλογή στάσης τούς κατέστρεψε, και όχι οι συνθήκες.

Ο C. S. Lewis είπε, “Κάθε φορά που κάνετε μια επιλογή, μεταλλάσσετε το προσωπικό σας κέντρο ελέγχου, το κομμάτι που αποφασίζει, σε κάτι λίγο διαφορετικό από αυτό που ήταν ως εκείνη τη στιγμή. Και αν πάρετε τη ζωή σας ως σύνολο, με όλες τις αναρίθμητες επιλογές σας, σταδιακά εξελίσσεστε μέσω αυτού του κέντρου ελέγχου είτε σε ένα αγγελικό είτε σε ένα διαβολικό πλάσμα.”

Η δύναμη της αυτοσυμπόνιας

Την αξία και την δύναμη της αυτοσυμπόνιας την έχουν καταδείξει πολλοί ερευνητές στο πεδίο της ψυχολογίας και γενικότερα των κοινωνικών επιστημών.

Μία από αυτούς είναι η Δρ. Kristin Neff που είναι η ερευνήτρια και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Τέξας και έχει ασχοληθεί εξαιρετικά με το ζήτημα της αυτοσυμπόνιας ιδίως μέσα από τα βιβλία της με τίτλο όπως “ Self-Compassion: The Proven Power of Being Kind to Yourself” και “Self Compassion: Stop Beating Yourself Up and Leave Insecurity Behind”.

Την αυτοσυμπόνια αν και πολλοί άνθρωποι την λέμε, παρόλα αυτά δυσκολευόμαστε να την ορίσουμε και ακόμη περισσότερο να μείνουμε στην τροχιά της. Διότι η αυτοσυμπόνια είναι μία συνεχή πορεία, μία διαδρομή που χρειάζεται εξάσκηση μέσα από την πορεία της ζωής μας.

Τι είναι όμως αυτοσυμπόνια; Ποια τα χαρακτηριστικά της;

Η Δρ. Neff προσπαθεί να την ορίσει, εστιάζοντάς στα βασικά χαρακτηριστικά της:
  • Καλοσύνη προς τον εαυτό,
  • Το αίσθημα της κοινής ανθρωπιάς και
  • Η Ευσυνειδητότητα
Ας τα δούμε όμως ένα- ένα για να μπορέσουμε να τα κατανοήσουμε καλύτερα.

Καλοσύνη προς τον εαυτό

Δηλαδή να κάνουμε τον εαυτό μας φίλο μας, να του φερόμαστε όμορφα, ευγενικά, φροντιστικά, ζεστά, τρυφερά, γενναιόδωρα. Να μην τον μαλώνουμε, να τον κατανοούμε, να αναλαμβάνουμε ευθύνες εκεί που χρειάζεται, να βλέπουμε τα λάθη και να εξελισσόμαστε.
Αίσθηση κοινής ανθρωπιάς

Τι θα μπορούσε να είναι αυτό;

Ίσως κάποιες παραδοχές που ισχύουν για όλους όπως:
  • Ότι είμαστε όλοι ατελείς
  • Όλοι αντιμετωπίζουμε προκλήσεις στη ζωή
  • Δεν είμαστε μόνοι σ' αυτό το βάσανο
  • Είναι μέρος του να είσαι άνθρωπος
  • Η ζωή είναι δύσκολη για όλους
Αλλά και:
  • Ποιος είπε ότι δεν πρέπει να αποτύχεις;
Ενσυνειδητότητα (mindfulness)

Κάποια χαρακτηριστικά της είναι:
  • Να είμαστε πρόθυμοι να αντιμετωπίσουμε αυτά που αποφεύγουμε ή μας ζορίζουν.
  • Να ζούμε και να εστιάζουμε όσο γίνεται στην στιγμή, σ'αυτό που συμβαίνει στο εδώ και τώρα.
  • Να αντινετωπίζουμε τις προκλήσεις και τα συναισθήματά μας αντί να προσπαθούμε να ξεφύγουμε από αυτά.
Όσο αναπτύσσουμε την έννοια της αυτοσυμπόνιας μέσα μας, την ίδια στιγμή ερχόμαστε σε επαφή με την ευαλωτότητά μας, μία έννοια που πολλοί ερευνητές έχουν μελετήσει και μιλήσει αναλυτικά για αυτά, ανάμεσα τους και η Dr Neff αλλά και η Brene Brown, εκπαιδευτικός αλλά και ερευνήτρια στο τομέα αυτό.

Αυτό σημαίνει ότι όταν ερχόμαστε σε μεγαλύτερη επαφή με την ευαλωτότητά μας, αναπτύσσουμε μεγαλύτερη αγάπη για τον εαυτό, μεγαλύτερη κατανόηση, εμβαθύνουμε στην σχέση με τον εαυτό και τους σημαντικούς άλλους αλλά την ίδια στιγμή απολαμβάνουμε και τα θετικά μας χαρακτηριστικά, συναισθήματα και στιγμές καθώς μέσα από τις δυσκολίες μας και την ευαλωτότητα των δυσκολιών μας επεκτείνεται το εύρος και στις θετικές μας στιγμές.

Η αυτοσυμπόνια λοιπόν ενέχει μία πολύ βασική αξία και δύναμη! Την μεγαλύτερη αγάπη για τον εαυτό και κατ’ επέκταση για τους άλλους και τον κόσμο.

Μεγαλύτερη κατανόηση, συγχώρεση, συμφιλίωση με κομμάτια μέσα μας ή στους άλλους που μας δυσκολεύουν. Μεγάλυτερη ανοχή στα λάθη, στις όποιες «αποτυχίες» μας, στις απογοητεύσεις και στις ματαίωσεις που αντιμετωπίζουν. Και κατ’ επέκταση, μέσα από αυτά, μία πορεία προς την ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη, βελτίωση, ωρίμανση και αίσθηση ολοκλήρωσης.

Ακόμη και μέσα από την θεραπευτική διεργασία, όσοι είμαστε επαγγελματίες ψυχικής υγείας και δουλεύουμε με ανθρώπους που αντιμετωπίζουν δυσκολίες και προκλήσεις, αντιλαμβανόμαστε ότι ένας μεγάλος αριθμός αυτών δυσκολεύεται με την έννοια της αυτοσυμπόνιας.

Αυτό συμβαίνει διότι κυριαρχεί η αίσθηση της τελειομανίας, της διαρκούς αγωνίας να είναι πάντα αποτελεσματικοί, της εσωτερικής επίκρισης και αυστηρότητας στις πιθανές δυσκολίες, αποτυχίες, λάθη και πολλές φορές αυτοτιμωρίας με ποικίλους τρόπους.

Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να είναι γενναιόδωροι με τον εαυτό τους, ωστόσο όταν το αντιλαμβάνονται και το καλλιεργούν, αυτό αυτόματα αποτελεί πολύ σημαντικό ανακουφιστικό παράγοντα για τους ίδιους.

Επιπρόσθετα, τα άτομα αυτά βιώνουν ένα διαρκές άγχος για το οτιδήποτε και είτε κάποιοι από αυτούς "ζουν στο μέλλον", είτε άλλοι εμμένουν στο παρελθόν και δεν συγχωρούν τους εαυτούς τους ώστε να ζήσουν το παρόν και πολλά άλλα παραδείγματα ανεξάντλητα, όσα και η ανθρώπινη πολυπλοκότητα και εμπειρία.

Διότι, ακόμη και με τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και η Dr. Neff, αρχίζουν να αντιλαμβάνονται με μεγαλύτερη ανθρωπιά τα ζητήματα που τους απασχολούν, εστιάζουν με μεγαλύτερη συνειδητότητα στο «εδώ και τώρα», προσπαθούν να αντιμετωπίσουν στο όποιο ρυθμό ορίζει και μπορεί ο καθένας τα ζητήματα που τους ζορίζουν και τέλος, γίνονται όλο και πιο καλόκαρδοι και ειλικρινά γενναιώδοροι με τον εαυτό τους.

Τον φροντίζουν, τον καταλαβαίνουν, του επιτρέπουν να απολαύσει περισσότερα, τον βοηθούν να ονειρεύεται, να επιθυμεί και να απεγκλωβίζεται.

Έτσι και αλλιώς, ένας στόχος της ψυχοθεραπείας, σύμφωνα με την υπαρξιακή ψυχοθεραπεύτρια και συγγραφέα Emma Van Deurzen, είναι να βοηθήσει το άτομο στην εσωτερική και εξωτερική ελευθερία και την γενικότερη απελευθέρωση της υπαρξής του.

Και εκεί έρχεται η αυτοσυμπόνια, για μία ακόμη φορά.

Πως θα απελευθερωθούμε απ´όσα μας εγκλωβίζουν και μας περιορίζουν, αν πρώτα δεν ξεκινήσουμε να συμπονούμε τον εαυτό μας για όλα όσα έχει βιώσει, αντιμετωπίζει και του έχουν ίσως περάσει στο πλαίσιο το οποίο μεγάλωσε;

Η αυτοσυμπόνια πάλι έρχεται στο δρόμο μας, αποτελώντας την εσωτερική πυξίδα ώστε να μπορούμε να βρίσκουμε το που θέλουμε να πάμε, όταν έχουμε χαωθεί και χαθεί. Διότι η αυτοσυμπόνια συνδέεται όμορφα με την ευαλωτότητά μας, η οποία (για να θυμηθούμε και την Brene Brown), αποτελεί τον πυρήνα και την καρδιά των σημαντικών ανθρώπινων εμπειριών.

Αν κάποιος θα ήθελε να εξασκηθεί στην διαδικασία της αυτοσυμπόνιας, μέσα στην επαγγελματική σελίδα της Δρ. Kristin Neff έχει «Ασκήσεις Αυτοσυμπόνιας».

Διότι όπως ειπώθηκε και παραπάνω, η αυτοσυμπόνια είναι μια συνεχής διαδικασία και διεργασία και θέλει την ψυχική «εκγύμνασή» της, δηλαδή όπως ακριβώς πάμε για περπάτημα ή άθληση για να φροντίσουμε το σώμα μας.

Το θέμα του ορισμού της αυτοσυμπόνιας καταδεικνύει αυτό που λίγο πολύ όλοι έχουμε κληθεί να αντιμετωπίσουμε:

Δηλαδή, το ότι δεν είμαστε τέλειοι, αλλά θα κάνουμε λάθη και θα έρθουμε σε επαφή με αποτυχίες που θα μας πονέσουν, θα μας ματαιώσουν και θα μας λυγίσουν.

Το θέμα είναι να μπορούν να βρουν και αυτά τα δεδομένα στη ζωή μας τον δικό τους χώρο, ώστε να αποτελέσουν φωτεινούς σηματοδότες για την εξέλιξη μας και να αποκτήσουν μία θέση «είμαι αρκετά καλός/η» στην ζωή μας.

Γιατί η αυτοσυμπόνια είναι μία πορεία αγάπης και κατανόησης του εαυτού, συγχώρεσης, συμφιλίωσης, εκμάθησης, αλλαγής τρόπου ζωής, ελευθερίας, εξέλιξης και εμβάθυνσης των εμπειριών.

Συμπερασματικά λοιπόν, ότι ισχύει για τον εαυτό μας, το ίδιο ισχύει και για τις σχέσεις μας με τους σημαντικούς άλλους αλλά και για την στάση μας στην έξω πραγματικότητα.

Πώς να μετατρέπουμε το μονόλογο σε διάλογο

Όλοι μας έχουμε βρεθεί σε κοινωνικές συγκεντρώσεις όπου κάποιος μονοπωλεί το χρόνο της συζήτησης. Είναι κάτι που μπορούμε να το διαχειριστούμε κατά διαστήματα, αλλά αν αυτό το άτομο κυριαρχεί σταθερά, οι συζητήσεις μπορεί να γίνουν δυσάρεστες. Οι περιστάσεις που διαφορετικά θα ήταν υποστηρικτικές και διασκεδαστικές μετατρέπονται σε κάτι που θέλουμε να αποφεύγουμε.

Οι λόγοι για την υπερβολική ομιλία μπορεί να είναι σε κάποιες περιπτώσεις ενδογενείς. Μερικοί άνθρωποι είναι εκ φύσεως πιο ομιλητικοί, αφοσιωμένοι στον εαυτό τους ή αγνοούν την ανισορροπία μεταξύ ομιλίας και ακρόασης. Άλλοι λόγοι όμως είναι κυρίως καταστασιακοί και μπορούν να εντοπιστούν και να γίνουν διαχειρίσιμοι.

Αφού ακούσουμε για λίγο, μπορούμε να διαγνώσουμε τους κατά συνθήκη λόγους της φλυαρίας και να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε περισσότερη ισορροπία. Ακολουθούν 6 στρατηγικές για να κινηθούμε προς μια πιο ικανοποιητική και διαδραστική ροή συζήτησης.

Όταν ένα άτομο μονοπωλεί τη συζήτηση: Πώς να μετατρέπουμε το μονόλογο σε διάλογο

Αναδιάρθρωση του κοινωνικού περιβάλλοντος

Η δομή μιας ομάδας μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη συμμετοχή. Ομάδες άνω των έξι ατόμων συχνά δεν επιτρέπουν σε ορισμένα άτομα να συνεισφέρουν – τουλάχιστον όχι για πολύ καιρό. Το σπάσιμο μιας μεγαλύτερης ομάδας σε πολλές μικρότερες συζητήσεις των δύο, τριών και τεσσάρων ατόμων λειτουργεί καλύτερα για δίκαιη συμμετοχή.

Μπορούμε να επανατοποθετηθούμε και να ξεκινήσουμε τη δική μας συζήτηση με ένα μικρότερο υποσύνολο ανθρώπων, κατά προτίμηση αντικρίζοντας τους ανθρώπους και όχι καθισμένοι δίπλα-δίπλα.

Αν η ομάδα παραμείνει μεγάλη, είναι ζωτικής σημασίας να μην υπάρχει αρχηγός. Οι κοινωνικές συναθροίσεις δεν είναι συναντήσεις ή μαθήματα. Μπορούμε ευγενικά να εγκαταλείψουμε τη μεγαλύτερη ομάδα και να κάνουμε ένα διάλειμμα, αν είναι απαραίτητο.

Παραμονή στη θεματική

Στη συζήτηση, οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ανιχνευτές θεμάτων. Εντοπίζουμε θέματα και απαντάμε σε αυτά – μερικές φορές με ένα σχετικό γεγονός ή μια προσωπική ιστορία που αφορά το θέμα.

Το θέμα μπορεί να είναι το ταξίδι, το οποίο σίγουρα περιλαμβάνει την αφήγηση των δικών μας εμπειριών, αλλά αυτές οι αφηγήσεις μπορούν να είναι σύντομες και να ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα της ομάδας. Αν κάποιος πει: «Μόλις επέστρεψα από το Λονδίνο», μια φυσική απάντηση είναι να γίνουν ερωτήσεις σχετικά με το ταξίδι.

Οι έντονα ομιλητικοί, ωστόσο, μπορεί να αδράξουν την ευκαιρία για να περιγράψουν τα δικά τους ταξίδια στο Λονδίνο – και μάλιστα εκτενώς. Αντί για ανιχνευτές θεμάτων, έχουν ανιχνευτές Εγώ. Σε αυτή την περίπτωση, είναι καλύτερο να περιμένετε μια παύση και να επανέλθετε στο άτομο που έκανε πρώτος την ανακοίνωση για το Λονδίνο.

Μετατόπιση της εστίασης

Ένας πιθανός λόγος για τη λεκτική υπερβολή είναι ότι οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται ότι έχουν υψηλότερο κύρος από τους άλλους στην ομάδα – λόγω μεγαλύτερης εξειδίκευσης ή πιο μοναδικά διακριτών εμπειριών γενικότερα.

Φυσικά, όταν οι άνθρωποι μιλούν για τον εαυτό τους, στην πραγματικότητα είναι ειδικοί. Για το λόγο αυτό, οι έντονα ομιλητικοί άνθρωποι διατηρούν την εστίαση στις δραστηριότητές τους, διατηρώντας έτσι την εξειδίκευσή τους. Αυτή η δυναμική με την αυτοαντίληψη της θέσης μπορεί να διαταραχθεί με την κατάλληλη αλλαγή θεμάτων ή με την έμφαση σε κάποιο άλλο άτομο.

Αλλαγή μοτίβων

Μερικές φορές επιτρέπουμε ή και ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να μονοπωλούν τις συζητήσεις ενισχύοντας την ομιλητικότητά τους. Κουνώντας το κεφάλι μας σε συμφωνία ή ακόμη και κουνώντας το κεφάλι μας σε διαφωνία μπορούμε να ενθαρρύνουμε τον ομιλητή.

Οι ανυπόμονοι αναστεναγμοί, το να κοιτάμε το τηλέφωνό μας και να κοιτάμε αλλού μπορεί στην πραγματικότητα να προσκαλούν σε περισσότερη συζήτηση. Το ίδιο ισχύει και για τη διακοπή, η οποία μπορεί να ανεβάσει την ένταση και να δημιουργήσει έναν ανταγωνισμό στη συζήτηση. Γι’ αυτό χρειάζεται να υιοθετήσουμε μια ουδέτερη έκφραση και να μη λέμε τίποτα.Αυτή είναι η απλή θεωρία της ενίσχυσης, η διακοπή της σύνδεσης μεταξύ μιας συμπεριφοράς και της συγκεκριμένης κοινωνικής κατάστασης, στην προκειμένη περίπτωση η αποφυγή της ενίσχυσης των εκφράσεων. Από την άλλη πλευρά, χρειάζεται επίσης να δώσουμε προσοχή στην επιθυμητή συμπεριφορά, παρέχοντας ενίσχυση όταν το ομιλητικό άτομο είναι συνετό και περιεκτικό.

Αμεσότητα

Αν το θέλουμε, η αμεσότητα μπορεί να λειτουργήσει. Λέμε στο άτομο για τη δυσκολία μας με την υπερβολική ομιλία εστιάζοντας στο πώς μας επηρεάζει, θέτοντας όρια στην υπερβολή του άλλου ατόμου αντί να επικρίνουμε. Μπορεί να ρωτήσουμε: «Μπορούμε να έχουμε ίσο χρόνο;».

Όταν είμαστε άμεσοι με ομιλητικούς ανθρώπους, θα πρέπει να δείχνουμε ότι ακούσαμε αυτά που είπαν, αλλά στη συνέχεια να προσθέτουμε κάτι δικό μας, διαμορφώνοντας τον ρυθμό της συζήτησης. Μπορεί να μας διακόψουν, αλλά τότε μπορούμε να είμαστε διπλωματικά διεκδικητικοί και να πούμε ότι θα θέλαμε να ολοκληρώσουμε αυτό που λέγαμε.

Καλωσορίζουμε την αναγκαία έκφραση

Οι λόγοι για την ομιλητικότητα μπορεί να είναι πρακτικοί -και λογικοί. Οι άνθρωποι που περνούν τις μέρες τους μπροστά σε μια οθόνη ή με μικρά παιδιά θα αποζητήσουν ενήλικους ακροατές.

Σε αυτή την περίπτωση, είναι χρήσιμο να αφήσετε το άτομο να αποσυμπιεστεί και να προσαρμοστεί στο κοινωνικό περιβάλλον των ενηλίκων. Αφού ακούσουμε για λίγο, ίσως θελήσουμε να σχολιάσουμε με συμπάθεια το άγχος της ημέρας τους και στη συνέχεια να εισάγουμε στην κουβέντα νέα θέματα.

Όταν ανοίγεσαι στους άλλους, κινδυνεύεις να μπλεχτείς. Αλλά τι πιο σημαντικό υπάρχει στην ζωή;

Αυτό θα το πετύχεις, αν αποφασίσεις να το κάνεις.

Είναι τόσο εύκολο. Έτσι γίνονται οι αλλαγές και η αλλαγή είναι πάντα δυνατή.
Δεν αντέχω ν’ ακούω κουβέντες όπως … «Το γέρικο σκυλί δεν μαθαίνει καινούργιο κόλπα»

Έχω διδάξει πολλά καινούργια κόλπα σε γέρικα σκυλιά.

Μπορείς όμως να διαλέξεις.

Η ζωή είναι επιλογή και είναι στα χέρια σου.

Μπορείς να την ζήσεις χαρούμενα ή να την ζήσεις θλιβερά.

Μπορείς να είσαι επιπόλαιος.

Μπορείς να είσαι πολύ σοβαρός.

Ανάλαβε όμως ολόκληρη την ευθύνη για την επιλογή που κάνεις.

Αν πλήττεις, αν φοβάσαι, αν δεν σ’ αρέσει το σκηνικό σου, άνοιξε την πόρτα και φύγε!
Ποιος είπε, ότι πρέπει να μείνεις εδώ;

Όσο η καρδιά και το μυαλό σου δουλεύουν και το ηθικό είναι ακμαίο, μπορείς να μπεις σε όποιο σκηνικό θελήσεις. Μπορείς να φτιάξεις το δικό σου. Να δημιουργήσεις ένα νέο.
Από αύριο κιόλας τα πράγματα θα είναι διαφορετικά. Κάνε τα διαφορετικά, γιατί μόνο η πράξη αλλάζει.

Οι κουβέντες είναι καλές μόνο στην αρχή. Η συνειδητοποίηση είναι μόνο η μισή λύση.

Τα υπόλοιπα είναι πράξη…
Διάλεξε το δρόμο της ζωής.
Διάλεξε το δρόμο της αγάπης.
Διάλεξε τον δρόμο του ενδιαφέροντος.
Διάλεξε το δρόμο της ελπίδας.
Διάλεξε το δρόμο της πίστης στο αύριο.
Διάλεξε το δρόμο της εμπιστοσύνης.
Διάλεξε το δρόμο της καλοσύνης.

Από εσένα εξαρτάται. Εσύ θα διαλέξεις.
Μπορείς να διαλέξεις την απελπισία , την δυστυχία.
Μπορείς να κάνεις τη ζωή δύσκολη για τους άλλους.
Μπορείς να διαλέξεις την θρησκοληψία. Γιατί όμως; Δεν έχει νόημα. Είναι και πάλι αυτο-μαστίγωμα.
Σε προειδοποιώ όμως ότι, αν αποφασίσεις να πάρεις την πλήρη ευθύνη για τη ζωή σου, δεν πρόκειται να είναι εύκολο πράγμα και θα πρέπει να μάθεις ξανά να ρισκάρεις.

Το ρισκάρισμα – αυτό είναι το κλειδί για την αλλαγή.

Θέλω να σας διαβάσω κάτι:

Όταν γελάς, διακινδυνεύεις να σε περάσουν για ηλίθιο.
Και λοιπόν;

Συχνά λέω πως ο κόσμος βλέπει τον Μπουσκάλια σαν ένα είδος τρελού. Είναι πραγματικά τρελό! Εγώ όμως το γλεντάω αφάνταστα, ενώ χιλιάδες γνωστικοί πεθαίνουν από ανία.

Όταν κλαις, κινδυνεύεις να σε περάσουν για συναισθηματικό.
Δε φοβάμαι να κλάψω. Κλαίω συχνά.

Κλαίω από απελπισία.

Μερικές φορές κλαίω διαβάζοντας τις εργασίες των μαθητών μου.

Κλαίω όταν βλέπω ευτυχισμένους ανθρώπους.

Κλαίω όταν βλέπω ανθρώπους να αγαπιούνται.

Δε με νοιάζει μήπως φανώ συναισθηματικός. Δεν πειράζει. Μ’ αρέσει. Μου καθαρίζει τα μάτια.

Όταν ανοίγεσαι στους άλλους, κινδυνεύεις να μπλεχτείς.
Και τι πιο σημαντικό υπάρχει στην ζωή;

Δεν έχω καμιά διάθεση να ζήσω μόνος μου σ’ ένα νησί. Το γεγονός ότι βρισκόμαστε μαζί εσείς και εγώ, σημαίνει πως έτσι είμαστε φτιαγμένοι. Ας βρούμε τρόπους να κάνουμε την κατάσταση αυτή μια ευκαιρία χαράς.

Όταν δείχνεις τα συναισθήματα σου, κινδυνεύεις να αποκαλύψεις την ανθρωπιά σου.
Εγώ χαίρομαι να αποκαλύπτω την ανθρωπιά μου.

Μπορείς να αποκαλύψεις πολύ χειρότερα πράγματα από την ανθρωπιά σου.

Όταν εκθέτεις τις ιδέες και τα όνειρά σου στο κόσμο, κινδυνεύεις να τα χάσεις.
Τι να γίνει. Δεν μπορείς να κερδίζεις τα πάντα.

Κι ούτε είναι δυνατόν να σε αγαπούν όλοι.

Πάντα θα υπάρχει κάποιος που θα πει «Είναι απατεώνας. Έλα, Μέιμπελ, αρκετά ακούσαμε. Πάμε σπίτι».

Κι αυτό είναι πολύ καλό, ξέρετε, και σωστό. Δεν είναι δυνατόν να σε αγαπούν όλοι.

Όταν αγαπάς ,κινδυνεύεις να μην έχει ανταπόκριση η αγάπη σου.
Δεν είναι κακό αυτό. Αγαπάς για να αγαπάς, και όχι για να πάρεις ανταπόκριση – αυτό δεν είναι αγάπη.

Όταν ελπίζεις, κινδυνεύεις να πονέσεις. Και όταν δοκιμάζεις, κινδυνεύεις να αποτύχεις.
Κι όμως πρέπει να ρισκάρεις, γιατί η μεγαλύτερη ατυχία στη ζωή είναι να μην ρισκάρεις τίποτε.

Όποιος δεν ρισκάρει τίποτε δεν κάνει τίποτε, δεν έχει τίποτε και δεν είναι τίποτε. Μπορεί ν’ αποφεύγει τον πόνο και την λύπη, αλλά δεν μαθαίνει, δε νιώθει, δεν αλλάζει, δεν αναπτύσσεται, δεν ζει και δεν αγαπά. Είναι δούλος αλυσοδεμένος με τις βεβαιότητες και τους εθισμούς του. ‘Έχει ξεπουλήσει το μεγαλύτερο αγαθό του, την ατομική του ελευθερία.

Μόνο ο άνθρωπος που ρισκάρει είναι ελεύθερος.
Το να κρατάς κρυμμένο τον εαυτό σου, να τον χάνεις με τις αυτομειωτικές σου ιδέες, είναι θάνατος. Μην αφήσεις να σου συμβεί αυτό.

Η μεγαλύτερή σου υποχρέωση σου είναι να γίνεις όλα όσα είσαι, όχι μόνο για δικό σου όφελος , αλλά και για δικό μου…

Νίτσε: Αγαπάω αυτόν που…

ΑΓΑΠΩ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΝ ΝΑ ΖΟΥΝ ΠΑΡΑ ΜΟΝΟ ΣΑΝ ΚΑΤΑΒΑΤΕΣ, ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΡΒΑΤΕΣ. Αγαπώ τους μεγάλους καταφρονητές, επειδή είναι οι μεγάλοι λάτρες, και βέλη που λαχταρούν την άλλη ακτή. Αγαπώ εκείνους που δεν ψάχνουν πρώτα ένα λόγο πέρα από τ’ αστέρια για να κατεβούνε και να θυσιαστούνε, αλλά θυσιάζουν τον εαυτό τους στη γη, ώστε η γη του Υπεράνθρωπου στη συνέχεια να έρθει.

ΑΓΑΠΩ ΑΥΤΟΝ ΠΟΥ ΖΕΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΕΙ ΚΑΙ ΑΝΑΖΗΤΕΙ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΕΙ, ώστε ο Υπεράνθρωπος στη συνέχεια να ζήσει. Έτσι αναζητεί τη δική του κατάβαση. Αγαπώ αυτόν που μοχθεί και εφευρίσκει, ώστε να χτίσει το σπίτι για τον Υπεράνθρωπο, και να προετοιμάσει γι’ αυτόν γη, ζώα, και φυτά: γιατί έτσι αναζητεί τη δική του κατάβαση. Αγαπώ αυτόν που αγαπάει την αρετή του: γιατί η αρετή είναι η βούληση προς κατάβαση, και ένα βέλος λαχτάρας.

ΑΓΑΠΩ ΑΥΤΟΝ ΠΟΥ ΔΕΝ ΚΡΑΤΑΕΙ ΜΕΡΙΔΙΟ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ, αλλά θέλει να είναι πλήρως το πνεύμα της αρετής του: έτσι περπατάει σαν πνεύμα πάνω απ’ τη γέφυρα. Αγαπώ αυτόν που κάνει την αρετή του κλίση και πεπρωμένο του: έτσι, για χάρη της αρετής του, είναι διατεθειμένος να συνεχίσει να ζει, διαφορετικά να μη ζήσει άλλο. Αγαπώ αυτόν που δεν επιθυμεί πολλές αρετές. Μια αρετή είναι περισσότερο αρετή από δύο, επειδή είναι περισσότερο κόμβος για να πιαστεί το πεπρωμένο κάποιου.

ΑΓΑΠΩ ΑΥΤΟΝ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Η ΨΥΧΗ ΕΙΝΑΙ ΠΛΟΥΣΙΟΠΑΡΟΧΗ, που δε θέλει ευχαριστώ και δεν τα επιστρέφει: αφού πάντα παρέχει και δεν επιθυμεί να κρατήσει για τον εαυτό του. Αγαπώ αυτόν που ντρέπεται όταν τα ζάρια πέφτουν ευνοϊκά γι’ αυτόν, και που στη συνέχεια ρωτάει: «Είμαι ανέντιμος παίχτης;» -επειδή είναι διατεθειμένος να υποχωρήσει.

ΑΓΑΠΩ ΑΥΤΟΝ ΠΟΥ ΣΚΟΡΠΑΕΙ ΛΟΓΙΑ ΧΡΥΣΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΑ, και πάντα κάνει περισσότερα απ’ ό,τι υποσχέθηκε: γιατί αναζητάει τη δική του κατάβαση. Αγαπώ αυτόν που δικαιολογεί τους μελλοντικούς και συγχωρεί τους παρελθόντες: γιατί είναι διατεθειμένος να υποχωρήσει στους τωρινούς. Αγαπώ αυτόν που δαμάζει τον Θεό του, επειδή αγαπάει τον Θεό του: γιατί πρέπει να υποχωρήσει δια της οργής του Θεού του.

ΑΓΑΠΩ ΑΥΤΟΝ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Η ΨΥΧΗ ΕΙΝΑΙ ΒΑΘΙΑ, ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΛΗΓΩΜΑ, και μπορεί να υποχωρήσει σε κάτι μικρό: έτσι περνάει εθελουσίως πάνω από τη γέφυρα. Αγαπώ αυτόν που οποίου η ψυχή είναι τόσο υπερπλήρης, που ξεχνάει τον εαυτό του, και όλα τα πράγματα είναι μέσα του: έτσι όλα τα πράγματα γίνονται η κάθοδός του.

ΑΓΑΠΩ ΑΥΤΟΝ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΑΡΔΙΑ: έτσι το κεφάλι του είναι μόνο τα σπλάχνα της καρδιάς του, η καρδιά του, όμως, προκαλεί την κατάβασή του. Αγαπώ όλους όσοι είναι σαν βαριές σταγόνες που πέφτουν μια-μια απ’ το μαύρο σύννεφο που χαμήλωσε πάνω απ’ τον άνθρωπο: προμηνύουν τον ερχομό της αστραπής, και υποχωρούν σαν προάγγελοι.

Νίτσε, Τάδε έφη Ζαρατούστρας

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ΙΣΤΟΡΙΑΙ

ΘΟΥΚ 8.57.1–8.59.1

(ΘΟΥΚ 8.47.1–8.59.1: Η δράση του Αλκιβιάδη στην Ιωνία) 

Συνθήκη Τισσαφέρνη–Λακεδαιμονίων

[8.57.1] Τισσαφέρνης δὲ εὐθὺς μετὰ ταῦτα καὶ ἐν τῷ αὐτῷ χει-
μῶνι παρέρχεται ἐς τὴν Καῦνον, βουλόμενος τοὺς Πελο-
ποννησίους πάλιν τε κομίσαι ἐς τὴν Μίλητον καὶ ξυνθήκας
ἔτι ἄλλας ποιησάμενος, ἃς ἂν δύνηται, τροφήν τε παρέχειν
καὶ μὴ παντάπασιν ἐκπεπολεμῶσθαι, δεδιὼς μή, ἢν ἀπορῶσι
πολλαῖς ναυσὶ τῆς τροφῆς, ἢ τοῖς Ἀθηναίοις ἀναγκασθέντες
ναυμαχεῖν ἡσσηθῶσιν ἢ κενωθεισῶν τῶν νεῶν ἄνευ ἑαυτοῦ
γένηται τοῖς Ἀθηναίοις ἃ βούλονται. ἔτι δὲ ἐφοβεῖτο
μάλιστα μὴ τῆς τροφῆς ζητήσει πορθήσωσι τὴν ἤπειρον.
[8.57.2] πάντων οὖν τούτων λογισμῷ καὶ προνοίᾳ, ὥσπερ ἐβούλετο
ἐπανισοῦν τοὺς Ἕλληνας πρὸς ἀλλήλους, μεταπεμψάμενος
οὖν τοὺς Πελοποννησίους τροφήν τε αὐτοῖς δίδωσι καὶ
σπονδὰς τρίτας τάσδε σπένδεται.

[8.58.1] «Τρίτῳ καὶ δεκάτῳ ἔτει Δαρείου βασιλεύοντος, ἐφο-
ρεύοντος δὲ Ἀλεξιππίδα ἐν Λακεδαίμονι, ξυνθῆκαι ἐγένοντο
ἐν Μαιάνδρου πεδίῳ Λακεδαιμονίων καὶ τῶν ξυμμάχων
πρὸς Τισσαφέρνην καὶ Ἱεραμένη καὶ τοὺς Φαρνάκου παῖδας
περὶ τῶν βασιλέως πραγμάτων καὶ Λακεδαιμονίων καὶ τῶν
ξυμμάχων. [8.58.2] χώραν τὴν βασιλέως, ὅση τῆς Ἀσίας ἐστί,
βασιλέως εἶναι· καὶ περὶ τῆς χώρας τῆς ἑαυτοῦ βουλευέτω
βασιλεὺς ὅπως βούλεται. [8.58.3] Λακεδαιμονίους δὲ καὶ τοὺς
ξυμμάχους μὴ ἰέναι ἐπὶ χώραν τὴν βασιλέως ἐπὶ κακῷ
μηδενί, μηδὲ βασιλέα ἐπὶ τὴν Λακεδαιμονίων χώραν μηδὲ
τῶν ξυμμάχων ἐπὶ κακῷ μηδενί. [8.58.4] ἢν δέ τις Λακεδαιμονίων
ἢ τῶν ξυμμάχων ἐπὶ κακῷ ἴῃ ἐπὶ τὴν βασιλέως χώραν,
Λακεδαιμονίους καὶ τοὺς ξυμμάχους κωλύειν· καὶ ἤν τις ἐκ
τῆς βασιλέως ἴῃ ἐπὶ κακῷ ἐπὶ Λακεδαιμονίους ἢ τοὺς ξυμ-
μάχους, βασιλεὺς κωλυέτω. [8.58.5] τροφὴν δὲ ταῖς ναυσὶ ταῖς
νῦν παρούσαις Τισσαφέρνην παρέχειν κατὰ τὰ ξυγκείμενα
μέχρι ἂν αἱ νῆες αἱ βασιλέως ἔλθωσιν· [8.58.6] Λακεδαιμονίους
δὲ καὶ τοὺς ξυμμάχους, ἐπὴν αἱ βασιλέως νῆες ἀφίκωνται,
τὰς ἑαυτῶν ναῦς, ἢν βούλωνται, τρέφειν ἐφ’ ἑαυτοῖς εἶναι.
ἢν δὲ παρὰ Τισσαφέρνους λαμβάνειν ἐθέλωσι τὴν τροφήν,
Τισσαφέρνην παρέχειν, Λακεδαιμονίους δὲ καὶ τοὺς ξυμ-
μάχους τελευτῶντος τοῦ πολέμου τὰ χρήματα Τισσαφέρνει
ἀποδοῦναι ὁπόσα ἂν λάβωσιν. [8.58.7] ἐπὴν δὲ αἱ βασιλέως νῆες
ἀφίκωνται, αἵ τε Λακεδαιμονίων νῆες καὶ αἱ τῶν ξυμμάχων
καὶ αἱ βασιλέως κοινῇ τὸν πόλεμον πολεμούντων καθ’ ὅτι
ἂν Τισσαφέρνει δοκῇ καὶ Λακεδαιμονίοις καὶ τοῖς ξυμμά-
χοις. ἢν δὲ καταλύειν βούλωνται πρὸς Ἀθηναίους, ἐν
ὁμοίῳ καταλύεσθαι.»

[8.59.1] Αἱ μὲν σπονδαὶ αὗται ἐγένοντο, καὶ μετὰ ταῦτα παρε-
σκευάζετο Τισσαφέρνης τάς τε Φοινίσσας ναῦς ἄξων, ὥσπερ
εἴρητο, καὶ τἆλλα ὅσαπερ ὑπέσχετο, καὶ ἐβούλετο παρα-
σκευαζόμενος γοῦν δῆλος εἶναι.

***
[8.57.1] Αμέσως ύστερ' απ' αυτά, τον ίδιο αυτό χειμώνα, μεταφέρθηκε ο Τισσαφέρνης στην Καύνο, θέλοντας να ξαναφέρει τους Πελοποννησίους στη Μίλητο και να κλείσει καινούργιες συμφωνίες μαζί τους, ό,τι λογής συμφωνίες μπορέσει, και ανάλογα μ' αυτές να τους παρέχει σιτηρέσιο και μισθό, για να μη νικηθούν εντελώς στον πόλεμο, γιατί φοβούνταν μήπως, αν τους λείψει το σιτηρέσιο για τα πληρώματα τόσων καραβιών, είτε αναγκαστούν να ναυμαχήσουν με τους Αθηναίους και νικηθούν, είτε, αν αδειάσουν τα καράβια από άντρες, πετύχουν οι Αθηναίοι τους σκοπούς τους και χωρίς τη βοήθειά του· και φοβόταν ακόμα περισσότερο μήπως ο Πελοποννησιακός στρατός, αναζητώντας τρόπο να ζήσουν, κουρσέψει τη στεριά. [8.57.2] Λογαριάζοντάς τα λοιπόν ολ' αυτά και προνοώντας για το μέλλον, κ' ενεργώντας σύμφωνα με το σκοπό του, να ξανακάνει τα δυο Ελληνικά στρατόπεδα όσο γίνεται πιο ισόπαλα μεταξύ τους, στέλνει και καλεί τους Πελοποννησίους και τους δίνει το σιτηρέσιο και κλείνει μαζί τους την ακόλουθη, τρίτη, συνθήκη:

[8.58.1] «Φέτος, που είναι ο δέκατος τρίτος χρόνος της βασιλείας του Δαρείου, και που έφορος στη Σπάρτη είναι ο Αλεξιππίδας, κλείνονται οι ακόλουθες συνθήκες στην πεδιάδα του Μαιάνδρου ανάμεσα στους Λακεδαιμονίους και τους συμμάχους τους από τη μια, και τον Τισσαφέρνη και τον Ιεραμένη και τους γιους του Φαρνάκου από την άλλη, ως για τις σχέσεις του βασιλιά με τους Λακεδαιμονίους και τους συμμάχους τους. [8.58.2] Οι τόποι του βασιλιά, που βρίσκονται στην Ασιατική στεριά, ανήκουνε στο βασιλιά· και την επικράτειά του, να την κυβερνάει ο βασιλιάς όπως θέλει. [8.58.3] Οι Λακεδαιμόνιοι κ' οι σύμμαχοί τους να μην πηγαίνουν στους τόπους του βασιλιά για κανένα κακό, κι ούτε ο βασιλιάς στους τόπους των Λακεδαιμονίων και των συμμάχων τους με κανένα κακό σκοπό. [8.58.4] Κι αν κανείς από τους Λακεδαιμονίους και τους συμμάχους τους πάει στους τόπους του βασιλιά για να κάνουν κακό, οι Λακεδαιμόνιοι κ' οι σύμμαχοί τους να τον εμποδίζουν· κι αν κανείς από τα μέρη του βασιλιά πάει με κακούς σκοπούς ενάντια στη χώρα των Λακεδαιμονίων ή των συμμάχων τους, να τους εμποδίζει ο βασιλιάς. [8.58.5] Κι ο Τισσαφέρνης να προμηθεύει σιτηρέσιο για τα πληρώματα των καραβιών που βρίσκονται τώρα σε τούτα τα νερά σύμφωνα με τις παλιές συνθήκες, ώσπου να φτάσει ο στόλος του βασιλιά. [8.58.6] Όταν όμως φτάσουν τα καράβια του βασιλιά, οι Λακεδαιμόνιοι κ' οι σύμμαχοί τους, αν θέλουν να συντηρούν τα καράβια τους μόνοι τους, να είναι στο χέρι τους. Αν πάλι θέλουν να παίρνουν το μισθό από τον Τισσαφέρνη, να τους τον προμηθεύει ο Τισσαφέρνης, οι Λακεδαιμόνιοι όμως κ' οι σύμμαχοί τους, όταν τελειώσει ο πόλεμος να επιστρέψουν στον Τισσαφέρνη όσα χρήματα έχουνε λάβει. [8.58.7] Όταν έρθουν τα καράβια του βασιλιά, τότε ο στόλος των Λακεδαιμονίων και των συμμάχων τους και ο στόλος του βασιλιά να διεξάγουν τον πόλεμο μαζί, όπως φαίνεται πιο κατάλληλο στον Τισσαφέρνη και στους Λακεδαιμονίους και τους συμμάχους τους. Κι αν θελήσουν να δώσουν τέλος στον πόλεμο προς τους Αθηναίους, να τον τελειώσουνε με τους ίδιους όρους και οι δύο».

[8.59.1] Αυτή ήταν η συμφωνία που κλείστηκε. Κ' ύστερα απ' αυτό, ετοιμαζόταν ο Τισσαφέρνης να καλέσει τα Φοινικικά πλοία όπως ήτανε γραμμένο, κι όλα τ' άλλα που είχε υποσχεθεί, κ' ήθελε να φαίνεται τουλάχιστο πως τα προετοίμαζε.