Πέμπτη 31 Ιουλίου 2014

'' ΕΧΕΙ ΠΟΝΟ Ο ΕΡΩΤΑΣ''


Ποιητές και συγγραφείς έχουν χύσει ποταμούς από μελάνι εξυμνώντας τον Ερωτα,
ενώ ψυχολόγοι και γιατροί τον έχουν μελετήσει ενδελεχώς.
Το πιο ακαταμάχητο πάθος, ο έρωτας, παραμένει ακόμα και σήμερα μεγάλο μυστήριο.
Κάποιες φορές φτάνει στα όρια της αρρώστιας και άλλες γίνεται πηγή έμπνευσης.
Ο ερωτοχτυπημένος ανεβαίνει στα ουράνια και την ίδια στιγμή βυθίζεται στην κατάθλιψη.
Εκτός από έντονο συναίσθημα, η λέξη «πάθος» σημαίνει κατ’ ουσίαν ταλαιπωρία και πόνο.
Επί αιώνες, τα πάθη, με τον έρωτα να δεσπόζει,
θεωρούνταν αδυναμίες αντίθετες προς τη λογική.
Κι όμως, πρόκειται για ένα καταπληκτικό σχέδιο καλά δουλεμένο από τη μητέρα φύση,
η οποία επινόησε και εξέλιξε το τέχνασμα του ερωτικού πάθους...

Η ερωτική εμπειρία, είναι από τις πιο σπουδαίες και για πολλούς η πλέον σημαντική εμπειρία της ζωής του ανθρώπου.
Μια βαθύτερη σκέψη πάνω στον έρωτα δεν μπορεί παρά να είναι ένας στοχασμός πάνω στην έννοια της ανθρώπινης ύπαρξης, χαρακτηριστικό της οποίας είναι το ανικανοποίητο, η νοσταλγία, το αίσθημα της μοναξιάς, η επιθυμία για ολοκλήρωση και τελειότητα, ο ψυχικός πόνος.

Εκείνο που κυρίως γοητεύει στον έρωτα είναι ο απόλυτος χαρακτήρας του, η απαίτησή του για αιωνιότητα και τελειότητα, η σιγουριά των ερωτευμένων ότι έχουν βρει το μοναδικό πρόσωπο που μπορεί να ικανοποιήσει το ατέλειωτο των πόθων τους. Το αγαπημένο πρόσωπο, εξιδανικεύεται, θεοποιείται, λατρεύεται, γίνεται στήριγμα της φαντασίας. Η αναπόφευκτη συνέπεια όλων αυτών είναι να κάνουμε τον άλλο υποχείριο και να απογοητευόμαστε όταν τον βλέπουμε στην πραγματικότητά του.

Οι απογοητεύσεις του έρωτα που στρέφεται προς ένα και μοναδικό πρόσωπο, η αγωνία της εγκατάλειψης που μας κατακυριεύει όταν παύει η αγάπη, είναι, μια ευκαιρία για ωρίμανση, όχι μόνο γιατί  επιτρέπουν έναν υψηλότερο βαθμό αυτονομίας, αλλά, και γιατί επιτρέπουν να αναπτυχθούν πιο ώριμες σχέσεις με τον κόσμο. Στον έρωτα δεν είναι σπάνιο, μαζί με το αίσθημα της ένωσης με τον εραστή, να νιώθουμε και το αίσθημα της συμφιλίωσης με όλους τους ανθρώπους και με το σύμπαν, ένα αίσθημα παγκόσμιας αγάπης.

Ένα από τα χαρακτηριστικά φαινόμενα της ερωτικής εμπειρίας είναι η άμεση προσκόλληση στο αντικείμενο. Η παρουσία ή προσέγγιση του άλλου μας αιχμαλωτίζουν με ένταση και αμεσότητα που δεν συναντιούνται σε άλλες καταστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης. Η ερωτική σχέση «μαγεύει» τον ερωτευμένο και τον βασανίζει με την έμμονη ιδέα της εικόνας του άλλου. Αυτό το βίωμα έχει έναν αιφνίδιο, εξωπραγματικό, σχεδόν καταναγκαστικό χαρακτήρα.

Αντικρίζοντας το αγαπημένο πρόσωπο, ο ερωτευμένος νιώθει ένα αίσθημα απίστευτης πληρότητας και συγχρόνως έχει την εντύπωση ότι ως εκείνη τη στιγμή ζούσε σε κατάσταση στέρησης. Η παρουσία του αγαπημένου προσώπου είναι πηγή ευεξίας που μοιάζει να έχει ανεξάντλητες δυνατότητες. Στην πραγματικότητα όμως, ο έρωτας ζει και τρέφεται απ'αυτό που συμβαίνει σε μας, μέσα μας. Το πρόσωπο στο οποίο έχει προσηλωθεί το βλέμμα και η επιθυμία μου αποκτά για μένα μοναδική σημασία. Μόνο εκείνο μπορεί να ανακαλέσει τις πιο ενδόμυχες, και ιδιαίτερες διαστάσεις μου. Η ζωτικότητα που δοκιμάζουμε όταν αγαπούμε πηγάζει από την ανανεωμένη διάθεση για «αναζήτηση» που προκαλεί και τρέφει το πάθος.

Η αναστάτωση και η επιθυμία που προκαλεί η όψη του άλλου μαρτυρούν πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη να ενωθούμε ξανά με αυτό που έμοιαζε χαμένο και που τώρα εμφανίζεται με καινούργια και ακόμη πιο ελκυστικά χαρακτηριστικά.. Από τη συνάντηση δύο μοναδικοτήτων δεν μπορεί παρά να προκύψει μια ιδιαίτερη, ανεπανάληπτη σχέση. Να γιατί, όταν εκείνη η σχέση τελειώσει, είναι δικαιολογημένη η νοσταλγία, ο πόνος για κάτι που χάθηκε οριστικά, αφού καμιά νέα συνάντηση δεν θα μπορέσει ποτέ να ξαναζωντανέψει εκείνη την ίδια εμπειρία.

Όταν στη ζωή βρεθούμε να βιώνουμε μια εμπειρία στην οποία ένα άτομο ξένο προς εμάς γίνεται πηγή έκστασης, τότε βρισκόμαστε σε «οριακή κατάσταση». Τη στιγμή που αντιλαμβάνομαι ότι η ευτυχία μου περνάει μέσα από ένα άλλο ανθρώπινο ον, εγκαταλείπομαι σ'αυτό, οφείλω να τρέμω και από φόβο, γιατί παραδίνοντας τον εαυτό μου στα χέρια του βρίσκομαι στο έλεός του. Στην ουσία, έχουμε να κάνουμε με ένα φαινόμενο που μας αφοπλίζει απέναντι στη ζωή και μας επιβάλλει πρωτότυπες, άγνωστες έως τότε και προσωπικές επιλογές και αποφάσεις.. Από τη μια δοκιμάζει ο ερωτευμένος μια κατάσταση ανανέωσης, σχεδόν μια αναγέννηση, και από την άλλη βιώνει το τέλος μιας πλευράς της προσωπικότητάς του εκείνης που δεν ήταν ζωτικά και ριζικά συνυφασμένη με την ύπαρξή του. Χαρακτηριστικό του έρωτα είναι η βίαιη ρήξη του αμυντικού ναρκισσιστικού πυρήνα του ατόμου. Το άτομο αποσπάται από τη μοναξιά του για να ξαναέρθει σε επαφή με ζωογόνες πλευρές του εαυτού του, απωθημένες έως εκείνη τη στιγμή.

Το ερώτημα είναι πως προκύπτουν όλα αυτά, πως συμβαίνει να γίνεται σημαντική μια μορφή. Τα μάτια που μας σαγηνεύουν με τη μυστηριώδη γοητεία τους είναι τα μάτια που μας κοιτούσαν όταν ήμαστε μικρά παιδιά, τότε που δεν είχαμε ακόμη συνείδηση της ατομικής μας υπόστασης. Με την πάροδο ωστόσο του χρόνου αυτός ο δεσμός με το παρελθόν δεν έχει πια μεγάλη σημασία, αυτό που μετράει είναι ότι εκείνη τη δεδομένη στιγμή εκείνη η χειρονομία, εκείνα τα μαλλιά, εκείνη η φωνή, εκείνα τα χέρια έχουν για μένα τεράστια σημασία, «είναι» η ομορφιά που ψάχνω και που συμπίπτει με την επιθυμία μου που αφυπνίζεται από τον άλλο. Αυτή είναι η εμπειρία που βιώνουμε.
Στη ερωτική διάσταση εκστασιαζόμαστε όχι από το πλάσμα που έχουμε απέναντί μας, αλλά από τη σκέψη που αυτό προκάλεσε. Σκέψεις που ενυπάρχουν στον άνθρωπο, αλλά που μόνο ένα πρόσωπο κατάφερε να φέρει στην επιφάνεια. Η βίαιη εμφάνιση του φαντασιακού μας κόσμου χάρη στον άλλο, που είναι ένας και μοναδικός, εξηγεί το λόγο για τον οποίο στην ερωτική σχέση κανένας δεν είναι ανταλλάξιμος. Η όποια καθυστέρηση απ'τη μεριά του αγαπημένου προσώπου, η αργοπορία του σε ένα ραντεβού ή στο τηλεφώνημα, ή το να μην κατορθώσουμε να έχουμε νέα για το αγαπημένο πρόσωπο, χωρίς να μπορούμε να γνωρίζουμε την αιτία γι'αυτό, μας βάζει σε κατάσταση αφόρητης αγωνίας.  Αυτή τη στιγμή του πόνου που προκαλεί η απουσία του άλλου, της πληγής που ανοίγει το αντικείμενο της αγάπης, της έντασης του πόθου που μόνο το αγαπημένο πρόσωπο μπορεί να προκαλέσει, ο ερωτευμένος αισθάνεται ξαφνικά ότι είναι ζωντανός.

Ένα μοντέλο τεσσάρων σταδίων του έρωτα είναι το ακόλουθο:
  1. Έλξη. Αυτό το στάδιο είναι αποτέλεσμα περασμένων εμπειριών και ιδιοτήτων των εξωτερικών χαρακτηριστικών, με την εξωτερική ομορφιά να προεδρεύει όλων.
  2. Εξέταση. Οι σύντροφοι εξετάζουν το βαθμό της κοινωνικής τους εναρμόνισης όσον αφορά το κοινωνικό και οικονομικό τους υπόβαθρο, την πνευματική τους εναρμόνιση, τη μόρφωση και τους τομείς ενδιαφερόντων - όπως και τη συναισθηματική τους εναρμόνιση ή αίσθηση άνεσης με τη συντροφιά του άλλου. Σε αυτό το στάδιο οι σύντροφοι προσπαθούν να παρουσιάσουν την εικόνα τους με τα πιο θετικά χρώματα.
  3. Αυτοαποκάλυψη. Σε αυτό το στάδιο δημιουργείται η οικειότητα, όπου προσωπικές σκέψεις και συναισθήματα (θετικά κι αρνητικά), αποκαλύπτονται στο σύντροφο.
  4. Αμοιβαίες προσδοκίες και ικανοποίηση αναγκών. Σε αυτό το στάδιο, κάθε σύντροφος μαθαίνει τις προσδοκίες του άλλου και κάνει μια συνειδητή προσπάθεια να ανταποκριθεί σε αυτές, όποιος κι αν είναι ο χαρακτήρας τους, οικονομικός, κοινωνικός, συναισθηματικός ή ερωτικός.
Η ερωτική σχέση ενός ζευγαριού, εφόσον υπάρχει έλξη μεταξύ τους, αρχίζει από την πρώτη τους συνάντηση. Εάν δεν υπάρχει έλξη, δεν υπάρχει σχέση. Καθώς αναπτύσσεται η σχέση, οι δύο σύντροφοι αλληλοεξετάζονται και, εάν δεν υπάρχει κοινωνική, πνευματική ή συναισθηματική εναρμόνιση, η σχέση θα τερματιστεί. Εάν υπάρχει, η σχέση θα συνεχίσει να αναπτύσσεται. Καθώς ο βαθμός οικειότητας μεταξύ  τους αυξάνεται, οι σύντροφοι αρχίζουν να αποκαλύπτουν τις ευάλωτες και αρνητικές τους πλευρές. Εάν ο σύντροφος δεν κατανοεί ή φοβάται αυτό που του αποκαλύπτεται, η σχέση τελειώνει εκεί. Εάν υπάρχει κατανόηση και συναισθηματική προσέγγιση του άλλου, η σχέση συνεχίζεται και φτάνει στο στάδιο της αμοιβαίας προσδοκίας. Εάν ο ένας σύντροφος δεν ικανοποιεί τις ανάγκες και τις προσδοκίες του άλλου, η σχέση τερματίζεται. Εάν οι ανάγκες και οι προσδοκίες εκπληρώνονται και ικανοποιούνται, το αποτέλεσμα είναι ο έρωτας - αλληλεξάρτηση με σεβασμό στην ανεξαρτησία του άλλου.

Η ερωτική διάσταση συνοδεύεται πάντα με μια θανάσιμη αγωνία και φέρει μαζί μ'αυτήν ένα αίσθημα ενοχής. Ο ψυχολόγος ερμηνεύει αυτό το αίσθημα ενοχής με το γεγονός ότι αντιμετωπίζουμε εμπειρίες στενά συνδεδεμένες, συμπληρωματικές αλλά δραματικά συγκρουόμενες: την απαγόρευση και την παράβαση. Το να αγαπούμε και να μας αγαπούν σημαίνει πως αργά ή γρήγορα θα έρθουμε αντιμέτωποι με τις απαγορεύσεις που έχουν επιβάλει οι άνθρωποι.

Όποιος βιώνει προσωρινά τη μεταμόρφωση που συνοδεύει την ερωτική εμπειρία ξέρει ότι μόνο το status quo τίθεται υπό αμφισβήτηση, ενώ το σύνολο σ'αυτή  την αλλαγή βλέπει μια απαράδεκτη ανατροπή και γι'αυτό επιστρατεύει τις απαγορεύσεις, εξωθώντας τους ερωτευμένους στην παράβαση.

Κάθε φορά που, μέσα από ορθολογιστικές διαδικασίες, αρνούμαστε μια ερωτική εμπειρία δεν κάνουμε άλλο από το να υποτασσόμαστε σε νόμους του συνόλου με τους οποίους έχουμε πλέον ταυτιστεί, που τους έχουμε εσωτερικεύσει. Έχοντας αφομοιώσει τη δομή που δεν επιτρέπει να ικανοποιούμε ελεύθερα τις επιθυμίες μας, υποχωρούμε στις εξωτερικές πιέσεις με αποτέλεσμα να καταπνίγουμε τις ανάγκες μας - και τις φαντασιώσεις που διεγείρει η επιθυμία - από ευπείθεια προς μια απαγόρευση που ενώ προέρχεται από τα έξω μοιραία πλέον φωλιάζει μέσα μας, χωρίς καν να το ξέρουμε.

Προς τι όμως η απαγόρευση; Όταν ταυτιστούμε μ'αυτήν, εσωτερικεύοντάς την, βοηθάει στο να προληφθεί η αγωνία, το άγχος και να αποφευχθεί το δυσάρεστο αίσθημα του φταίχτη που τον πιάνουν να κάνει κάτι επιλήψιμο. Για να προστατευτούμε από τις ενοχές συμμορφωνόμαστε με την απαγόρευση που με τη σειρά της συγκρατεί την ένταση της επιθυμίας. Κι ωστόσο ο πόθος είναι αυτός που μας δίνει τα εφόδια ν'αντιμετωπίσουμε με καινούργια δύναμη τη ζωή, που μας ανοίγει το δρόμο για καινούργιες αξίες και καινούργιες έννοιες. Κάτι ή κάποιος μέσα μας μας λέει ότι μπαίνουμε σε ξένα χωράφια, αλλά κατά ένα περίεργο τρόπο η απαγόρευση συνοδεύεται από την αμυδρή ενδεχομένως και συγκρατημένη, αλλά πάντως επίμονη αίσθηση ότι έχουμε το κουράγιο να την παραβιάσουμε.

Η κοινωνία, εννέα στις δέκα φορές εμφανίζει τον έρωτα - πάθος σαν παράνομο ερωτικό δεσμό, σαν μοιχεία. Η λογοτεχνία εμφανίζει τη μοιχεία σαν μια από τις σημαντικότερες ασχολίες των δυτικών. Λίγα είναι τα μυθιστορήματα που δεν κάνουν κάποια αναφορά σ'αυτήν.

Ψυχική δύναμη είναι η ικανότητα να πολεμούμε ό,τι αντιμάχεται την πορεία εξέλιξης και τη στιγμή που διακρίνοντας το εμπόδιο αισθανθούμε ότι έχουμε την ενέργεια να το εξουδετερώσουμε, τότε η ψυχή αποκτά συνείδηση του εαυτού της. Εκείνη τη στιγμή νιώθω ότι πραγματικά υπάρχω γιατί, αν μη τι άλλο, χρησιμεύω στον εαυτό μου. Έχοντας όμως επωμιστεί την ευθύνη του προσανατολισμού, η συνείδηση της ύπαρξής μου περνά αναπόφευκτα απ'το μονοπάτι της ανησυχίας και φοβάμαι μήπως χαθώ. Ο έρωτας και ο φόβος πηγαίνουν πάντοτε μαζί. Όταν απουσιάζει ο φόβος η ερωτική μας διάσταση έχει τελειώσει ή δεν έχει υπάρξει ποτέ. Θα έλεγα λοιπόν ότι το ανθρώπινο ον έχει την αίσθηση του εαυτού του όταν καταφέρει να παρανομήσει. Αν μπορέσει να ξεπεράσει την απαγόρευση που φέρει εντός του, μπορεί βέβαια να αμφισβητηθεί, αλλά μόνο τότε αισθάνεται ότι είναι άνθρωπος κι ότι ζει.

Επιστρέφοντας στις πρώτες εμπειρίες του βρέφους, εκείνες που δεν μπορεί να συγκρατήσει στη μνήμη, αλλά που έχουν αφήσει ανεξίτηλα ίχνη στον υπό διαμόρφωση εσωτερικό του κόσμο, μπορούμε να πούμε ότι το άγχος και ο φόβος του αποχωρισμού είναι ένα συνεχώς επανερχόμενο θέμα που ξεκινάει από τη στιγμή της γέννησης. Είναι θεμιτό να υποθέσουμε ότι στα πρώτα στάδια του έρωτα δημιουργείται η αυταπάτη πλήρωσης ενός βασικού, δομικού κενού.

Όλοι μας έχουμε το αίσθημα της έλλειψης κι αυτό είναι κάτι που μας ωθεί στην αναζήτηση της πλήρωσης του κενού σε βαθμό που μπορούμε ακόμη και να σκεφτούμε ότι οι εξωτερικές εικόνες είναι αποτέλεσμα ψευδαισθήσεων, δημιούργημα  της φαντασίας μας στην προσπάθεια να βρούμε τη χαμένη ολότητα. Η κατάσταση της μόνιμης ανάγκης, το αίσθημα της έλλειψης που μας ωθεί στην αναζήτηση του άλλου για την αποκατάσταση της ολότητας, αντιπροσωπεύει για τον άνθρωπο μια συνεχή υπόσχεση για διαφοροποίηση και αλλαγή. Όλοι όσοι έχουν την τύχη να ερωτευθούν, συνειδητοποιούν τη μεταμόρφωση που έχει συντελεστεί όταν βγουν από τη συγκεκριμένη ερωτική εμπειρία, ενώ όσο διαρκεί απλώς τη διαισθάνονται. Πρέπει να πούμε όμως ότι χρειάζεται και λίγο θάρρος, γιατί η υπόσχεση για πλήρωση κρύβει και τον κίνδυνο μιας αποτυχίας. Μπορεί τη δεδομένη στιγμή να προκύψει κάτι που θα παρεμποδίσει τη μεταμόρφωσή μου και τότε ο άλλος από «ζωντανή υπόσχεση» γίνεται ζωντανή μαρτυρία της αδυναμίας μου να μεταμορφωθώ.

Η αποδοχή της έλλειψης είναι ένα άλλο δομικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Όλη η ζωή μας είναι ένας αγώνας για να συλλάβουμε εκείνο το κάτι που μας διαφεύγει και για να μπορέσουμε να αγωνιστούμε πρέπει να μάθουμε να κουβαλάμε στις πλάτες μας το βάρος της απουσίας του άλλου. Όσο κι αν ο άλλος ανταποκρίνεται στην υποσυνείδητη επιθυμία μας, η ανάγκη για ολότητα είναι τόσο μεγάλη που τίποτε δεν μπορεί να την ικανοποιήσει πραγματικά.
Το πεπρωμένο πάνω στο οποίο δομείται η ζωή μας, είναι να μάθουμε να υπομένουμε τη στέρηση και την απογοήτευση για τον άνθρωπο που έχουμε κοντά μας. Όποιος, κι αν είναι αυτός, ό,τι κι αν αντιπροσωπεύει ή έχει αντιπροσωπεύσει για μας, εκφράζει μια απουσία. Όσο κι αν αγαπήσουμε έναν άλλο κι όσο κι αν αυτός μπορέσει με τη σειρά του να ανταποδώσει τα αισθήματά μας, η πιθανότητα να τον χάσουμε υπάρχει πάντοτε.

Στην ερωτική διάσταση η απουσία εγκαθιστά τον άλλο αυθαίρετα κυρίαρχο στον εσωτερικό μου κόσμο. Όταν ο άλλος απουσιάζει γεμίζει όλη μας την ύπαρξη. Με την απουσία γίνεται «κυρίαρχη σκέψη».

Αν η επιθυμία είναι εξ ορισμού ανικανοποίητη, όταν αγαπούμε ξανανιώθουμε έντονα το αίσθημα της μοναξιάς. Και στη ζωή και στην ερωτική διάσταση, οι ανάγκη μας σπρώχνει μπροστά, αλλά η αναζήτηση δεν τελειώνει ποτέ, γιατί όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα δεν μπορεί να εκπληρώσει τις προσδοκίες μας. Ο άνθρωπος στην αδιάκοπη περιπλάνησή του, παραμένει αιωνίως πικραμένος από την εμπειρία του, αλλά το ανικανοποίητο είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσει για να ωριμάσει. Ξέρουμε πως η προσωπικότητά μας αναπτύσσεται μόνο υπό την ώθηση αυτού που μας λείπει.

Στην ερωτική εμπειρία ο άλλος μας διαφεύγει διαρκώς. Στην ουσία, πρέπει να είμαστε μόνοι, να νιώσουμε τη μοναξιά για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τι σημαίνει η παρουσία του άλλου. Αμέσως μετά τη γέννηση, το μόνο μέσο που διαθέτουμε για να επικοινωνήσουμε με τον κόσμο είναι τα μάτια μας που συναντούν άλλα μάτια. Από κει πιστεύω πως ξεκινάει η σαγήνευση μέσω του βλέμματος που αποτελεί και μια από τις κυριότερες συγκινήσεις της ζωής μας. Τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες τη στιγμή που ως ενήλικες θα συναντήσουν εκείνα τα μάτια θα ξαναζήσουν μια στιγμή που γι'αυτούς υπήρξε θεμελιώδης. Μέσα από το βλέμμα ζουν την τεράστια ένταση της επιθυμίας για επικοινωνία που έμεινε ανικανοποίητη.

Τα μάτια του αγαπημένου προσώπου με το βάθος τους μας συνδέουν με τον κόσμο. Κι εδώ ξανασυναντούμε την ανεκπλήρωτη επιθυμία. Όπως στην πρώτη νηπιακή ηλικία ο «διάλογος με τα μάτια» δεν στάθηκε ικανός να ικανοποιήσει την ανάγκη μας να καταλάβουμε την πραγματικότητα μέσα από τον άλλο, έτσι και τώρα η εκπομπή μηνυμάτων υπογραμμίζει την μεγάλη απόσταση που μας χωρίζει από τον άλλον κι είναι σαν να βιώνουμε και πάλι μόνο τη μοναξιά μας. Τη στιγμή που ζητώ από τον άλλο να αντιπροσωπεύσει για εμένα όλα όσα εγώ δεν κατάφερα να είμαι, προωθώ έναν ανεπανόρθωτο αποχωρισμό. Είναι σαν να φέρω εξαρχής μια αίσθηση απώλειας κι έτσι προσπαθώντας να κερδίσω τη χαμένη ολότητα βρίσκομαι διαρκώς σε αναζήτηση αυτού που μου λείπει.

Είναι τεράστιο λάθος να πιστέψουμε ότι έχουμε σαγηνευτεί από τον άλλο. Η αλήθεια είναι ότι σαγηνευόμαστε από τις δικές μας εικόνες που ο άλλος καταφέρνει απλώς να ανακαλεί στη μνήμη μας. Όταν πέφτω στην αγκαλιά του άλλου πρόθυμος για όλα, στην πραγματικότητα είμαι έτοιμος για τα πάντα, προκειμένου να κατανοήσω πλήρως τον εσωτερικό μου κόσμο. Ο άλλος είναι μια ευκαιρία, είναι το όργανο και το ερέθισμα, αλλά αυτό που βγαίνει στην επιφάνεια είναι η δική μου προσωπική, εσωτερική διάσταση.

Ο ερωτευμένος δεν βιώνει μόνο την απώλεια της υποκειμενικότητάς του, θέλει να είναι και αντικείμενο και επιθυμώντας ένα άλλο πρόσωπο με τη σειρά του το καθιστά δικό του αντικείμενο. Ως εκ τούτου, ο ερωτευμένος ζει μονίμως μια θεμελιώδη αντίφαση μια δυναμική σύγκρουση που πυροδοτείται από την επιθυμία του να είναι αντικείμενο και συγχρόνως υποκείμενο. Το σώμα καθίσταται το σύμβολο αυτής της σύγκρουσης. Μπορούμε λοιπόν να καταλάβουμε τι σημαίνει από ψυχολογική άποψη το να νιώσουμε ότι έχουν πάψει να μας αγαπούν. Είναι σαν να γινόμαστε ξαφνικά αόρατοι. Όταν χάσουμε τα μάτια που μας έχουν ποθήσει, τα χέρια που μας έχουν χαϊδέψει, εκείνη η «διαφορετική» διάσταση που επιβεβαίωσε και εξύψωσε το σώμα μας, τότε αυτό περνάει στην αφάνεια, εκμηδενίζεται.

Όταν μας επιθυμούν, ο τρόπος που αισθανόμαστε τον εαυτό μας δεν συμπίπτει με την προσωπικότητά μας, αλλά με τη σαρκική μας υπόσταση κι αυτή η μεταμόρφωση οφείλεται στον πόθο. Αυτή η εμπειρία εγκυμονεί βέβαια και κινδύνους κι αυτό εξηγεί γιατί, τουλάχιστον στον δικό μας πολιτισμό, φοβόμαστε τόσο να γίνουμε αντικείμενο πόθου. Όταν συμβεί αυτό, εγκαταλείπουμε την υποκειμενικότητά μας. Αυτή όμως ακριβώς η απώλεια της υποκειμενικότητας είναι που δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να ζήσουμε μια νέα εμπειρία. Και σ'αυτό το σημείο αρχίζει η σχεδόν απατηλή διαδικασία της ερωτικής σχέσης. Όλοι δοκιμάζουμε τη δυνατότητα να γνωρίσουμε τον άλλο ζώντας τον ως αντικείμενο, αγνοώντας την ψυχική του διάσταση. Υπάρχει μια βαθιά ψυχολογική αιτία γι'αυτό. Υπάρχουν άνθρωποι που δίνουν την εντύπωση ότι ποτέ δεν αγκαλιάστηκαν από κανέναν, αν εξαιρέσουμε τη μητέρα, ποτέ δεν είχε κανείς το κουράγιο να τους μετατρέψει σε αντικείμενα, δεν υπήρξαν αντικείμενα και άρα δεν είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν την αυτογνωσία τους μέσα από τον άλλον. Πρόκειται για μια μορφή ψυχικής διαταραχής που καθιστά αδύνατη τη μεταφορά του συγκεκριμένου ατόμου σε θέση αντικειμένου. Αυτό είναι κάτι εξαιρετικά δυσάρεστο. Το αίσθημα αποστροφής που νιώθουμε για κάποιον άνθρωπο μας λέει την ιστορία του, ότι δηλαδή δεν μπόρεσε ποτέ να γίνει αντικείμενο.        

Υπάρχει πάντοτε ακόμη και στις πλέον εξελιγμένες ψυχικές συνθήκες μια ανεκπλήρωτη επιθυμία που ασφαλώς έχει τις καταβολές της στην παιδική ηλικία. Η επιθυμία να είμαστε αντικείμενα για κάποιον όπως ήμαστε για τους γονείς τη στιγμή που γεννηθήκαμε. Αυτό είναι μια πρωτογονική μνήμη που κουβαλούμε πάντοτε μέσα μας.

Ας σκεφτούμε πως ξεκινάει μια σχέση: όλα είναι φαντασίωση. Όταν λέμε στο πρόσωπο που μας ενδιαφέρει τις δύο μοιραίες λεξούλες «σ'αγαπώ», στην πραγματικότητα βάζουμε τις βάσεις για να του εξιστορήσουμε το μέρος των φαντασιώσεών μας που τον αφορούν. Αυτή η φαντασίωση του έρωτα είναι καθαρά δική μας επινόηση, γιατί ως εκείνη τη στιγμή δεν έχουμε γνωρίσει την πραγματικότητα του άλλου. Είναι ένα κρίσιμο σημείο για την κατανόηση της φαινομενολογίας αυτής της στιγμής. Ο ερωτευμένος έχει ονειροπολήσει γύρω από το αγαπημένο του πρόσωπο, έχει ονειρευτεί με ανοιχτά μάτια, έχει πλάσει μια ολόκληρη ιστορία, αλλά όταν δηλώνει τον έρωτά του δεν κάνει άλλο από το να επιβεβαιώνει την δική του εσωτερική ζωή. Έχοντας φτάσει σ'αυτό το κρίσιμο σημείο, θέλει να ζωντανέψει τις φαντασιώσεις και τους πόθους του, να μεταφέρει στο λόγο και στην απτή διάσταση της σχέσης τη συγκίνηση που έχει ζωντανέψει μέσα του, να τη θέσει κάτω από «το βλέμμα του άλλου». Έτσι όμως εκθέτει τον εαυτό του και κινδυνεύει να δεχτεί μια απόρριψη.

Αυτό όμως που πραγματικά μας δίνει ο έρωτας είναι η ψυχολογική ολότητα, γιατί το ψυχολογικό κενό ήταν αυτό που δημιούργησε τις προϋποθέσεις. Στην πραγματικότητα είναι μια μύηση που δεν τελειώνει ποτέ, γιατί ποτέ δεν πρόκειται να καλυφτεί απόλυτα και παντοτινά το κενό. Απ'τη στιγμή όμως που θα γευτούμε το εξαιρετικό εκείνο αίσθημα της πληρότητας που δίνει η συνεύρεση με τον άλλον, θα ξέρουμε τουλάχιστον που οφείλεται το κενό μας. Οι πρώτες εμπειρίες, είναι πολύ βασικές, γιατί παρέχουν τις πληροφορίες που επιτρέπουν να αναγνωρίζουμε έξω από μας την αιτία του αισθήματος του ανολοκλήρωτου. Η δραματική, αλλά και πολύ διεγερτική πλευρά αυτής της διαδικασίας μύησης είναι ότι απ'τη στιγμή που θα ξεκινήσει δεν τελειώνει ποτέ. Ο κίνδυνος σ'αυτό το αίσθημα της ολοκλήρωσης έγκειται στο γεγονός ότι είναι δυναμικό και όχι στατικό. Καθώς ωριμάζουμε ψυχολογικά, διαρκώς μεταμορφωνόμαστε και ενδέχεται να φτάσουμε σε κάποιο σημείο όπου να μη μας καλύπτει πλέον το αγαπημένο πρόσωπο, να μη γεμίζει το κενό που νιώθουμε. Αυτό είναι το δραματικό στοιχείο που μονίμως αντιμετωπίζουμε στις ερωτικές μας σχέσεις.

Αν ο άλλος αντιπροσωπεύει κάτι που λείπει από μένα, πρέπει να το αρπάξω, να το κλέψω από τον κόσμο, γιατί αυτό που επιθυμώ δεν μου προσφέρεται αυθόρμητα κι άρα πρέπει να το αποσπάσω με τη δύναμή μου. Μόλις αποκτήσουμε αυτό που μας δίνει το αίσθημα της πληρότητας, αρχίζουμε να αντιμετωπίζουμε με τρόμο, πόνο και αγωνία την πιθανότητα να το χάσουμε. Μπορεί κάλλιστα να υπάρχουν σχέσεις χωρίς έντονες φωτοσκιάσεις, χωρίς ρίγη και προαισθήματα, αλλά είναι άλλου τύπου. Ο έρωτας χαρακτηρίζεται από την εναλλαγή της απομάκρυνσης και της επανεύρεσης, από την ανάγκη να επιβεβαιώσουμε το κεκτημένο, να λέμε «είσαι δικός μου για πάντα», ενώ την ίδια στιγμή μια φωνή μέσα μας ψιθυρίζει πως δεν είναι έτσι. Η ουσιαστική σχέση με τον άλλον δεν είναι κάτι που κερδίζεται μια κι έξω, αλλά απαιτεί συνεχή προσπάθεια.

Μια βαθιά σχέση προϋποθέτει αυτή την παραδοχή της απόστασης και της διαφοράς. Η ψυχική απόσταση εξάλλου είναι αυτή που επιτρέπει την συνύπαρξη του ζευγαριού, γιατί ο ένας βιώνει την παρουσία του άλλου, ο οποίος όμως είναι απών λόγω του ότι είναι διαφορετικός. Κι εκεί ξαναοδηγούμαστε, κατά κάποιο τρόπο, στην πρότερη μοναξιά μας, αλλά με μια μεγάλη διαφορά. Είναι μια μοναξιά την οποία πολεμήσαμε και κατανοήσαμε. Είχαμε το θάρρος να αντικρίσουμε την πραγματικότητα. Θάρρος που σημαίνει ότι διαθέτουμε μια βαθιά κατανόηση που αποτρέπει τη διάλυση του δεσμού, που άλλωστε θα ήταν μια παιδική αντίδραση. Το θάρρος του να βλέπουμε πως έχουν τα πράγματα σημαίνει πως μπορούμε να δεχτούμε τη διαφορά, να ζήσουμε μ'αυτήν.

Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι αρνούμενοι να αφεθούμε στον έρωτα,
στερούμε από τον εαυτό μας τη χρυσή ευκαιρία για αυτογνωσία.
Μόνο όταν δεχτούμε τη συναισθηματική μας ζωή όπως είναι, μπορούμε να καταλάβουμε τον εαυτό μας.

 Για να διακρίνω το φως και τη δύναμή μου, πρέπει να κοιτάξω ερευνητικά μέσα στο σκοτάδι μου...
Έχει τελικά πόνο ο Ερωτας?
Μόνο Όταν το νοιώσουμε θα καταλάβουμε...

Μαρία Ιωσηφίδου

Σοφοκλής: Το να' σαι άνθρωπος είναι το πιο απλησίαστο απ' όλα...

 "Πολλά πράγματα είναι πάνω από τις δικές μου δυνάμεις κανένα όμως δεν έχει τα φερσίματα του ανθρώπου το να' σαι άνθρωπος είναι το πιο απλησίαστο απ' όλα.

Και παίρνει το δρόμο της θάλασσας που αφρίζει ασημένια στον χειμωνιάτικο νοτιά
κι ανοίγεται πέρα μακριά μέσα από τα βουνά και τις χαράδρες των κυμάτων...

Και τη θεά την υπέρτατη την άφθαρτη την ακούραστη Γη
την καταπονάει με τ' αλέτρι χρόνο το χρόνο, πάνω κάτω την αυλακώνει και τη σκάβει με ζωντανά που κρατάνε από τ' άλογο.

Και τα σμάρια των πουλιών πού πετάνε ελαφρά και των ανήμερων των αγριμιών τους κόσμους
και τα θρέμματα των θαλασσινών νερών όλα ξέρει ο τετραπέρατος ο άνθρωπος
να τα τυλίγει με μια κλωστή πού την πλέκει σε δίχτυ και το ερημικό αγρίμι των βουνών το νικάει με δόλο και ολόγυρα ξέρει να βάζει ζυγό στον πυκνόμαλλο λαιμό του αλόγου και στον βουνίσιο ακάματο ταύρο.

Βρήκε στα βάθη του γλώσσα με λέξεις σκέψη ανεμόδαρτη
και ορμέμφυτα νόμων πού δημιουργούν πολιτείες βρήκε τον εαυτό του με το μόχθο του
ο άνθρωπος δίδαξε στον εαυτό του τον άνθρωπο και τα βέλη της άγριας παγωνιάς πού του στέλνει ο καιρός και τις σαΐτες της πυκνής βροχής να γλιτώνει.
Σε όλα βρίσκει μιαν έξοδο το αύριο δεν είναι γι' αυτόν αδιέξοδο
μόνο απ' τον Άδη δεν έχει τρόπο να ξεφύγει κι ας έχει κατορθώσει να ξεγλιστράει από αρρώστιες αγιάτρευτες.

Κι ενώ έχει την εξυπνάδα να μηχανεύεται τέχνες που δεν μπορούσε καν να ελπίζει
πότε στρίβει στο κακό άλλοτε πάλι στο αγαθό.
Όταν σέβεται τους νόμους της γης και τ' ορκισμένο δίκιο στους θεούς
υψώνεται πάνω από την πόλη δεν έχει πόλη όποιος μολυνθεί με το θράσος να μη διαλέγει το καλό
Ποτέ του να μην έχει θέση μες στο σπίτι μου
κι η γνώση του ποτέ να μη φυτρώσει στις βραγιές της γνώσης μου
όποιος κι αν είναι αυτός που κάνει τέτοια έργα".

Απόσπασμα του Χορού για τον άνθρωπο από την ΑΝΤΙΓΟΝΗ-ΣΟΦΟΚΛΗ

Πως «διαβάζουμε» το μυαλό του άλλου

Ενσυναίσθηση: μια λέξη που λίγοι γνωρίζουμε, μια ικανότητα που όλοι διαθέτουμε και μας επιτρέπει να δημιουργούμε διαπροσωπικές σχέσεις. Βασίζεται σε νευρώνες οι οποίοι αναπτύχθηκαν πριν από 40.000 χρόνια οδηγώντας στο Μπιγκ Μπανγκ της ευφυΐας.

Η Μαρία, 13 ετών, δεν μπορεί να εξηγήσει τι της συμβαίνει όταν βλέπει την ταινία Pretty Woman. Μπορεί όμως να καταλάβει πόσο ταπεινωμένη νιώθει η πρωταγωνίστρια. Η Τζούλια Ρόμπερτς, η οποία ενσαρκώνει τη γοητευτική πόρνη που αλλάζει ζωή όταν γνωρίζει τον «πρίγκιπά» της, πηγαίνει να ψωνίσει ρούχα σε μια πολυτελή μπουτίκ. Οι πωλήτριες την κοιτούν υποτιμητικά και αρνούνται να την εξυπηρετήσουν.
Γιατί το έφηβο κορίτσι ταυτίζεται με την πρωταγωνίστρια της ρομαντικής κωμωδίας; Η απάντηση βρίσκεται στους νευρώνες-καθρέφτες, μια ομάδα νευρικών κυττάρων που μας επιτρέπει να μπούμε στη θέση του άλλου και να αντιληφθούμε τα συναισθήματά του. Χάρη σε αυτό το σύστημα, έχουμε καταφέρει να αναπτύξουμε κοινωνική συμπεριφορά και να δομήσουμε τα θεμέλια του πολιτισμού μας. Έχει τόσο μεγάλη σημασία, που ο νευροψυχολόγος Βιλαγιανούρ Ραματσαντράν είπε ότι η ανακάλυψή του είναι για την ψυχολογία ό,τι ήταν η ανακάλυψη του DNA για τη βιολογία.

Η κοινωνική συμπεριφορά μας βασίζεται στην ικανότητά μας να φανταζόμαστε πώς μπορεί να νιώθει ή τι μπορεί να σκέφτεται ο άλλος. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικός εκ φύσεως. Έχουμε ανάγκη να συνάπτουμε σχέσεις με άλλους, προκειμένου να αναπτύξουμε σωστά την
προσωπικότητά μας.

Το μυστικό της επιτυχίας

Εδώ ακριβώς έγκειται η σημασία της εξέλιξης των νευρώνων-καθρεφτών. «Πιστεύω πως ο άνθρωπος, όταν λέει ότι δεν είναι ευτυχισμένος και δεν ξέρει το λόγο, είναι γιατί δεν έχει κοινωνικές επαφές», υποστηρίζει ο νευροβιολόγος Τζάκομο Ριτζολάτι από το Πανεπιστήμιο της Πάρμα. Η έρευνα που διεξήγαγε μαζί με τους Βιτόριο Γκαλέζε και Λεονάρντο Φογκάσι οδήγησε το 1996 στην ανακάλυψη του συγκεκριμένου νευρικού υποσυστήματος.

Δηλαδή η δυσλειτουργία των εν λόγω νευρώνων μπορεί να οδηγήσει στη δυστυχία και την κοινωνική περιθωριοποίηση; Τότε είναι λογικό να συμπεράνουμε και το αντίστροφο: ότι αυτός ο εγκεφαλικός μηχανισμός λειτουργεί πολύ καλά στους κοινωνικά επιτυχημένους ανθρώπους. Με άλλα λόγια, το κλειδί για να πετύχουμε στη ζωή μας είναι να καταλαβαίνουμε σε μεγάλο βαθμό τους άλλους. Και για να το καταφέρουμε, είναι απαραίτητο να έχουμε αναπτυγμένη την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τις σκέψεις και τα κίνητρά τους.

Οι τυχεροί που έχουν μια επιτυχημένη κοινωνική ζωή έχουν τελειοποιήσει την ικανότητα να μπαίνουν στη θέση των άλλων ανθρώπων, επιβεβαιώνει ο Τιμ Σάντερς, στέλεχος του Yahoo και συγγραφέας του βιβλίου The likeability factor (Ο παράγοντας της γοητείας). Πιστεύει ότι «οι άνθρωποι που καταλαβαίνουν καλύτερα τους άλλους έχουν περισσότερες πιθανότητες να πετύχουν στη ζωή τους». Ο Σάντερς δεν αναφέρεται μόνο στην ενσυναίσθηση και τη φιλικότητα, αλλά και στο πώς μπορούμε να ανταποκριθούμε στις ανάγκες των άλλων. Και αυτή η ικανότητα εξαρτάται από τους νευρώνες-καθρέφτες.

Αντιδράσεις... μαϊμου

Στις έρευνές τους ο Ριτζολάτι, ο Γκαλέζε και ο Φογκάσι τοποθέτησαν ηλεκτρόδια στον εγκέφαλο ενός μακάκου, για να μελετήσουν τη λειτουργία των νευρώνων που σχετίζονται με τον έλεγχο των κινήσεών του. Έτσι ανακάλυψαν ότι το ίδιο σύστημα νευρικών κυττάρων «πυροδοτούνταν» όχι μόνο όταν ο πίθηκος εκτελούσε συγκεκριμένες κινήσεις, αλλά και την ώρα που παρατηρούσε πώς τις εκτελούσαν οι άλλοι.

Όταν ο μακάκος έπαιρνε ένα φιστίκι, ενεργοποιούνταν οι νευρώνες-καθρέφτες. Μια μέρα κάποιος από τους ερευνητές πήρε μια χούφτα φιστίκια, και τότε συνέβη κάτι αναπάντεχο. Παρ’ όλο που το πειραματόζωο δεν είχε κάνει καμία κίνηση για να τα πιάσει, ενεργοποιήθηκαν οι ίδιοι νευρώνες.

Εγκεφαλική «φωτογραφική μηχανή»

Οι τρεις ερευνητές υποψιάστηκαν ότι αυτός ο εγκεφαλικός μηχανισμός λειτουργούσε παρόμοια και στον άνθρωπο. Και πέτυχαν διάνα. Οι νευρώνες-καθρέφτες εντοπίζονται στην περιοχή F5 του προκινητικού εγκεφαλικού φλοιού, κοντά στην περιοχή του Μπροκά, η οποία συνδέεται με τις γλωσσικές δεξιότητες. Όπως συμβαίνει και στους μακάκους, το σύστημα των νευρώνων-καθρεφτών ενεργοποιείται όταν παρατηρούμε τις κινήσεις κάποιου άλλου ανθρώπου, όπως ακριβώς ενεργοποιείται και όταν τις εκτελούμε εμείς οι ίδιοι.

Η μελέτη μιας σπάνιας πάθησης, της ανοσογνωσίας (της αδυναμίας αναγνώρισης κάποιου προβλήματος υγείας που αντιμετωπίζουμε), ανέδειξε τη σημασία της ύπαρξης αυτών των νευρώνων στον άνθρωπο. Πολλοί ασθενείς που υπέστησαν αποπληξία στο δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου τους έπαθαν παράλυση στην αριστερή πλευρά του σώματός τους. Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι το 5% αυτών των ασθενών αρνούνται ότι έχουν παραλύσει, ενώ κάποιοι δεν έχουν καν την ικανότητα να αναγνωρίσουν την ύπαρξη παράλυσης σε άλλους ομοιοπαθούντες. Ορισμένοι νευρολόγοι πιστεύουν ότι η ανοσογνωσία ίσως οφείλεται σε δυσλειτουργία των νευρώνων-καθρεφτών.
Στα παραπάνω νευρικά κύτταρα οφείλεται η ικανότητά μας να μιμούμαστε. Μέσω αυτών, οι γονείς μεταδίδουν στα παιδιά τους στοιχεία της προσωπικότητάς τους. Όταν το παιδί παρατηρεί μια κίνηση ή μια χειρονομία που κάνει η μητέρα του, την κωδικοποιεί οπτικά στον εγκέφαλό του, για να μπορέσει να την επαναλάβει. Και όταν ένας θεατής παρακολουθεί τις κινήσεις του αγαπημένου του ηθοποιού, οι νευρώνες-καθρέφτες ενεργοποιούνται για να τις αποθηκεύσουν στη μνήμη του και να μπορέσει αργότερα να τις μιμηθεί.

Αιτία αυτισμού

Η Μιρέλα Νταπρέτο από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας πιστεύει ότι η ανικανότητα να μιμηθεί κάποιος τις κινήσεις και τις πράξεις των άλλων ανθρώπων είναι μια από τις αιτίες του αυτισμού. Πρόκειται για μια δύσκολη πάθηση, η οποία μπλοκάρει την επικοινωνία και εμποδίζει τον αυτιστικό να ανταποκριθεί στα εξωτερικά ερεθίσματα.

Οι ερευνητές ανέλυσαν τα μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας δέκα αυτιστικών παιδιών και τα συνέκριναν με αυτά άλλων, υγιών παιδιών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η αδυναμία κοινωνικοποίησης των αυτιστικών έχει να κάνει με σοβαρές δυσλειτουργίες στους νευρώνες-καθρέφτες.

Η ανακάλυψη του συγκεκριμένου, εξαιρετικά περίπλοκου δικτύου νευρώνων άνοιξε το δρόμο για πολλές μελέτες. Στόχος των ειδικών, να διερευνήσουν τη λειτουργία του και την επίδρασή του στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η έρευνα του Πανεπιστημίου UCL στο Λονδίνο, η οποία καταδεικνύει τον πρωταγωνιστικό ρόλο των νευρώνων-καθρεφτών στις διαδικασίες της μάθησης. Όπως δείχνουν τα ευρήματα, από τη στιγμή που ο εγκέφαλος μαθαίνει μια κίνηση παρατηρώντας την, μπορεί να την αναπαραγάγει νοερά, χωρίς απαραίτητα να την εκτελέσει και με το σώμα του.

Οι Βρετανοί επιστήμονες στο πλαίσιο της έρευνάς τους «επιστράτευσαν» μπαλαρίνες του Royal Ballet στο Λονδίνο, χορευτές καποέιρα (ενός βραζιλιάνικου πολεμικού χορού) και ανθρώπους που δεν μπορούσαν να εκτελέσουν ούτε ένα απλό χορευτικό βήμα. Οι εθελοντές και των τριών ομάδων παρακολούθησαν βίντεο με μπαλέτο ή καποέιρα, ενώ καταγραφόταν η εγκεφαλική δραστηριότητά τους μέσω μαγνητικής τομογραφίας (MRI). Οι εικόνες που κατέγραψε ο μαγνητικός τομογράφος έδειξαν έντονη δραστηριότητα στους νευρώνες-καθρέφτες των μπαλαρίνων. Οι νευρώνες-καθρέφτες των ανθρώπων που δεν ήξεραν να χορεύουν παρέμειναν σχεδόν αδρανείς. Μάλιστα, όταν μια μπαλαρίνα παρακολουθούσε στο βίντεο γνωστά βήματα, εκτελούσε νοερά τις κινήσεις.

Ανεκτικότητα ίσον υγιής αντίδραση

Η ενσυναίσθησή μας και η ικανότητα να δείχνουμε κατανόηση ευνοούν επίσης την ανταλλαγή απόψεων και ενδυναμώνει τις διαπροσωπικές σχέσεις. Αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν αποδειχτεί θεμελιώδη για την ανάπτυξη του πολιτισμού μας. Δείχνω ανοχή σημαίνει μπορώ να ακούσω τις απόψεις των άλλων με σεβασμό, ακόμη κι αν έρχονται σε σύγκρουση με τις δικές μου. Οι ισορροπημένοι άνθρωποι συνήθως είναι ανεκτικοί. Είναι ανοιχτοί σε καινούριες ιδέες και δεν προσπαθούν να επιβάλουν τις απόψεις τους. Περιορίζονται στη διαφωνία, όποτε το κρίνουν απαραίτητο.

Χάρη στους νευρώνες-καθρέφτες, λοιπόν, έχουμε εξελιχτεί σε κοινωνικά όντα, ικανά να σέβονται τους συνανθρώπους τους και να αλληλεπιδρούν συναισθηματικά. Οι ίδιοι νευρώνες μάς έχουν βοηθήσει επίσης να αναπτύξουμε μηχανισμούς μίμησης, γεγονός που εξηγεί την ξαφνική ανάπτυξη των νοητικών ικανοτήτων μας πριν από 40.000 χρόνια.

Η «σπίθα» του εξελικτικού Μπιγκ Μπανγκ

Ο εγκέφαλός μας έφτασε στο σημερινό μέγεθός του πριν από 200.000 χρόνια. Γιατί, λοιπόν, εξελίχτηκε τόσο ξαφνικά μόλις πριν από 40.000 χρόνια, μετατρέποντάς μας τελικά σε ευφυή όντα; Κάποιοι επιστήμονες πιστεύουν ότι πριν από 200.000 χρόνια ήδη είχαμε τα νευρικά συστήματα που διαθέτουμε και σήμερα, μεταξύ αυτών και τους νευρώνες-καθρέφτες. Ωστόσο, απουσίαζαν ακόμη πολλές συνάψεις ανάμεσα σε νευρώνες.

Όταν, περίπου πριν από 40.000 χρόνια, αυτά τα συστήματα κατάφεραν να ανταλλάξουν πληροφορίες μεταξύ τους, ξέσπασε το «Μπιγκ Μπανγκ» της εξέλιξης, αυτό που προίκισε τους προγόνους μας με εξαιρετικές νοητικές ικανότητες. Από τότε, οι νέες εφευρέσεις και οι γλωσσικές επινοήσεις διαδόθηκαν και πολλαπλασιάστηκαν με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Κι αυτό χάρη στους περίφημους νευρώνες-καθρέφτες, που άνοιξαν το δρόμο για τη διαδικασία της μίμησης.

Αυτός ο εγκεφαλικός μηχανισμός εξηγεί ακόμη γιατί μπορούμε να μαντέψουμε με επιτυχία τις προθέσεις των άλλων. Οι νευρώνες-καθρέφτες μάς δίνουν τη δυνατότητα όχι μόνο να καταλάβουμε την εξωτερική συμπεριφορά του άλλου, αλλά και να αντιληφθούμε αυτό που σκέφτεται.

Διαβάζουμε τη σκέψη

Συμπέρασμα που επιβεβαιώνεται και από έρευνα του Ινστιτούτου Νευροψυχιατρικής του UCLA (ΗΠΑ): τα αποτελέσματα έδειξαν για πρώτη φορά ότι οι νευρώνες-καθρέφτες μάς επιτρέπουν να αντιληφθούμε όχι μόνο τις πράξεις άλλων ανθρώπων αλλά και τα κίνητρα που κρύβονται πίσω από αυτές. Τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό; Ενδεχομένως ότι τελικά είμαστε εξπέρ στο να «διαβάζουμε» το μυαλό του άλλου.

Στο πείραμα του UCLA η εγκεφαλική δραστηριότητα των 33 ατόμων που συμμετείχαν καταγράφηκε μέσω μαγνητικής τομογραφίας. Οι εθελοντές παρακολούθησαν ένα βίντεο με τρία διαφορετικά ερεθίσματα. Η πρώτη σκηνή έδειχνε ένα χέρι να κρατά ένα φλιτζάνι, χωρίς να αποκαλύπτει το πλαίσιο στο οποίο εκτυλισσόταν αυτή η πράξη. Η δεύτερη αποκάλυπτε ότι μέσα στο φλιτζάνι υπήρχε τσάι. Η τρίτη παρουσίαζε το χέρι να κατευθύνει το φλιτζάνι προς το στόμα.

Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η δεύτερη και η τρίτη σκηνή (οι οποίες διαδραματίζονταν στο πλαίσιο ενός κατανοητού πλέον σεναρίου) αύξαναν τη ροή του αίματος στην περιοχή του εγκέφαλου όπου εδράζονται οι νευρώνες-καθρέφτες. Γεγονός που σημαίνει ότι η λειτουργία του συστήματος βελτιώνεται όταν οι κινήσεις που παρατηρούμε δεν είναι απομονωμένες αλλά εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο με σαφώς καθορισμένο νόημα. Όταν κάποιος εκτελεί μια πράξη, ο παρατηρητής όχι μόνο την αναπαράγει στον εγκέφαλό του αλλά είναι και ικανός να κατανοήσει τα κίνητρα που οδηγούν σε αυτήν.

Όσοι έχουν ιδιαίτερα αναπτυγμένο το σύστημα των νευρώνων-καθρεφτών αποδεικνύονται πιο διορατικοί όταν καλούνται να βρουν λύση σε κάποιο πρόβλημα.
Μπορούν επίσης να προβλέψουν με μεγαλύτερη ακρίβεια την εξέλιξη των γεγονότων, γεγονός που αποδεικνύει ότι έχουν την ικανότητα να προβλέψουν και τις αντιδράσεις των συνομιλητών τους

Στης κρίσης τα 'blues'

Το θέμα της "κρίσης" κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια ως θεματολογία και ως πραγματικότητα σε αυτή τη χώρα. Το άρθρο αυτό απευθύνεται σε όσους ενδιαφέρονται να έχουν μια πιο σφαιρική προσέγγιση στο θέμα παρά να εστιάζουν αποσπασματικά σε λίγες μόνο παραμέτρους του. Το γράφω έχοντας την πρόθεση να δώσω φωνή στη ψυχολογική και κοινωνική πλευρά της κρίσης, που τελευταία φαίνεται να παραγκωνίζεται ολοένα και περισσότερο.

Αυτό εν μέρει αντικατοπτρίζεται στην έλλειψη ουσιαστικής και οργανωμένης κοινωνικής πολιτικής - συχνά στο όνομα της κρίσης, καθώς και στη συστηματική απουσία ειδικών των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών από τις δημόσιες και πολιτικές συζητήσεις και πράξεις και από τους ανάλογους κρατικούς φορείς και υπηρεσίες. Ειδικοί όπως π.χ. κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι φαίνεται να μην υπάρχουν σχεδόν ποτέ στους δημόσιους διαλόγους και ούτε φαίνεται να ζητάτε και ούτε να λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν η γνώμη τους και αυτά που έχουν να προσφέρουν με βάση το αντικείμενό τους. Αντίθετα, άνθρωποι με διάφορες άλλες ειδικότητες π.χ. δημοσιογράφοι, πολιτικοί, οικονομολόγοι κτλ χωρίς καμία ανάλογη κατάρτιση (για θέματα που χρειάζεται κατάρτιση) ερμηνεύουν όπως νομίζουν σε σχέση με τα ζητήματα αυτά. Μήπως από εδώ κάτι λείπει;
 
"Ψιχολογία" και Ψυχολογία
Δεν ξεχνώ την απάντηση ενός μικρού παιδιού γύρω στα έξι, όταν το ρώτησα να μου πει τι δουλειά νομίζει ότι κάνει ένας ψυχολόγος. "Δουλεύει με ψίχουλα!" μου απάντησε με τον άμεσο και απλό παιδικό του τρόπο. Και τότε ήρθε στο μυαλό μου η εικόνα ενός ψωμιού με τα ψίχουλά του. Τι σχέση μπορεί να έχει το ψωμί με την ψυχο-λογία; Πέρα από ένα απλοϊκό λογοπαίγνιο, η απάντηση του παιδιού μου έδωσε τροφή για σκέψη: "Το ψωμί και η ψυχή".
Το ψωμί είναι από τις πιο αρχαίες τροφές του ανθρώπου παγκοσμίως. Το ψωμί στους περισσότερους πολιτισμούς έχει και συμβολικό χαρακτήρα. Συγκεριμένα ψάχνοντας την ετυμολογία της λέξης θεώρησα ενδιαφέρον ότι το ψωμί στα αρχαία ελληνικά λεγόταν "άρτος", που σημαίνει άρτιος - δηλαδή πλήρης - ενώ η λέξη "ψωμί" σήμαινε κομματάκι από τον άρτο.
Το ψωμί σε πολλούς πολιτισμούς θεωρείται ευλογημένη τροφή και χρησιμοποιείται, επίσης, με ποικίλους συμβολικούς τρόπους σε διάφορες θρησκευτικές και πνευματικές πρακτικές.
Το ψωμί αποτελείται από πολύ απλά υλικά. Κάποιου είδους δημητριακό π.χ. σιτάρι, κάποιου είδους υγρό, συνήθως νερό και συχνά μαγιά ή ένα είδους μέσο που θα το γεμίσει αέρα και θα το βοηθήσει να φουσκώσει, συνήθως σε ένα ζεστό και σκιερό μέρος. Το ζύμωμα και η αναμονή είναι σημαντικά επίσης συστατικά στη δημιουργία του ψωμιού. Όσο πιο καλά ζυμωθεί η ζύμη τόσο πιο αφράτο θα γίνει. Και αν δεν το ζυμώσεις με υπομονή και δεν περιμένεις να φουσκώσει, το αποτέλεσμα δεν θα είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικό εκτός να θες ένα πιο σκληρό και βαρύ ψωμί, το λεγόμενο "άζυμο".  Tο ψωμί για να γίνει χρειάζεται ζύμωμα, σκιά, θερμότητα, φωτιά, φως.
Έχει αυτή η διαδικασία, αλληγορικά μιλώντας, σχέση με το ζύμωμα της ψυχής, με τη ζωντανή και συνεχή διαδικασία του "γίγνεσθαί", τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδό;
Είναι φανερό ότι στην ελληνική κοινωνία γίνονται ποικίλες και έντονες ζυμώσεις ειδικά τα τελευταία χρόνια σε πολλά επίπεδα. Φαίνεται να χρειάζεται συνειδητή δουλειά και συλλογική προσπάθεια για ν’ αποκτηθεί μια νέα εμπιστοσύνη, να δημιουργηθεί σχέση αυθεντικής αξιοπιστίας και η αίσθηση κατεύθυνσης προς ένα θετικά δημιουργικό μέλλον.
Πιστεύω ότι είναι σημαντική η συνειδητοποίηση ότι η ψυχική και κοινωνική "χρεωκοπία" δεν είναι καθόλου λιγότερο σημαντική (αν όχι σημαντικότερη) από την οικονομική χρεωκοπία. Το να θεωρείται το ένα αποκομμένο από το άλλο και το να μην γίνεται στην πράξη η ανάλογη διαχείριση με σεβασμό και υπευθυνότητα μπορεί, κατά τη γνώμη μου, να είναι ένα αρκετά ριψοκίνδυνο, αν όχι επίφοβο, μονοπάτι.
 
Πόση κρίση είναι αρκετή;
Υπάρχει άραγε και περιττός πόνος; Άχρηστες δυσκολίες; Περιττή ταλαιπωρία; Πόσες επώδυνες καταστάσεις αρκούν και πότε αρχίζει η κατάσταση να οδηγείται στο άλλο άκρο; Και πώς μπορoύν, ίσως, αυτά να περιοριστούν;
Ο κάθε άνθρωπος βιώνει και αντιλαμβάνεται με το δικό του τρόπο την κρίση.  Ωστόσο, από ψυχολογική σκοπιά η κρίση φαίνεται να εμπεριέχει και μερικές παγίδες, στις οποίες μπορεί κανείς να πέσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από το μικρότερο χωριό έως το κοινοβούλιο, είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο.
Σε αυτό το άρθρο θέλω ν’ αναφερθώ σε κάποιες από αυτές:

Η κρίση (και ο τυφλός Κύκλωπας)
«...και όταν βρέχει, βρέχει και για τους δίκαιους και για τους άδικους». Κατά Ματθαίον ε’ 45
Τι φαίνεται να μένει έξω από τη διαχείριση της κρίσης;
Τι πιθανόν αποφεύγεται, τι εξαιρείται;
Όπως ανέφερα και παραπάνω, νομίζω ότι είναι σημαντική παράλειψη μέσα τις κοινωνικο-πολιτικές και οικονομικές δυσκολίες που βιώνει αυτή η χώρα, να αποκλείεται και να παραβλέπεται συστηματικά η ψυχολογική και κοινωνική προσέγγιση των πραγμάτων. Δεν είναι αποδεκτό στις μέρες μας κάτι τέτοιο, τώρα που είναι ακομη πιο χρήσιμο, να θεωρείται χαμηλότερης σπουδαιότητας και προτεραιότητας με τη δικαιολογία ότι «αυτά είναι τώρα πολυτέλειες», ότι «θα κάνει τα πράγματα ακόμα πιο σύνθετα» ή με την αυταπάτη ότι «αν δεν το βλέπεις, δεν υπάρχει».
Όταν αποκλείονται αυτές οι φωνές, ουσιαστικά αποκλείεται η συναισθηματική, η σχεσιακή ακόμα και πνευματική υπόσταση των ανθρώπων. Τότε είναι πιο εύκολο, ο άνθρωπος να αντιμετωπίζεται ως ένα αντικείμενο, ως ένα εργαλείο,  ως ένας αριθμός.  Ως κάτι στεγανά κατηγοριοποιημένο, απρόσωπο, μονοδιάστατο. Πόσο στείρο και ισοπεδωτικό μπορεί να είναι αυτό; Και πόσο βάρβαρο επίσης; Μια προσέγγιση που φαίνεται να έρχεται από το βαθύ παρελθόν και που ιστορικά έχει τις ρίζες της σε ξεπερασμένα πατριαρχικά μοντέλα άσκησης εξουσίας, που στην εποχή μας πια μόνο πληγωτικά μπορούν να είναι.
Όταν μια κοινωνία δεν διαθέτει, μαζί με τη σωματική και συναισθηματική ευεξία, όταν αισθάνεται απειλημένη, υπό τη λογική της συνεχούς στέρησης (και δεν εννοώ μόνο της υλικής), όταν καθηλώνεται στο να χρειάζεται (ή να αισθάνεται ότι χρειάζεται) να μάχεται διαρκώς για πολύ βασικές ανάγκες (ακόμα κι όταν υπάρχουν δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης), μια τέτοια κοινωνία δεν μπορεί να κάνει και πολλά. Μέσα σε τέτοιες ανασταλτικές συνθήκες αρνητισμού είναι δύσκολο να υπάρξει ουσιαστική κοινωνική συνοχή. Είναι πιο δύσκολο ν’ αναπτυχθούν θετικά και συλλογικά νέες δημιουργικές δυνάμεις. Αυτό είναι κάτι που το γνωρίζουν ήδη από την εμπειρία τους οι Δυτικοευρωπαϊκές χώρες (π.χ. από τις ρίζες της κοινωνικής πολιτικής που υπάρχουν στη Δυτική Ευρώπη του Διαφωτισμού και της Αναγέννησης έως τις σύγχρονες έρευνες ψυχολογίας και κοινωνιολογίας).
Πώς γίνεται, λοιπόν, εμείς ως χώρα να το αψηφούμε ή να μας ζητάτε (από οποιονδήποτε) να το αψηφούμε και όλα να περιστρέφονται σχεδόν εμμονικά γύρω από τους αριθμούς, την οικονομία και κάθε λογής καταστροφολογικές προσεγγίσεις; Άραγε, κάτι τέτοιο πώς συνιστά ή ευνοεί την ανάπτυξη και την εξέλιξη;

Η ψευδαίσθηση ότι η κρίση δεν θα ξεπεραστεί ποτέ
Ως κρίση μπορεί να οριστεί κάθε γεγονός που είναι, ή αναμένεται εύλογα να οδηγήσει, σε μια επικίνδυνα ασταθή κατάσταση που επηρεάζει ένα άτομο, μια ομάδα, μια κοινότητα, ή και ολόκληρη την κοινωνία. Οι κρίσεις θεωρείται ότι επιφέρουν αρνητικές αλλαγές στον τομέα της ασφάλειας, των οικονομικών, των πολιτικών, κοινωνικών ή περιβαλλοντικών υποθέσεων, ιδίως όταν αυτές συμβαίνουν απότομα, με ελάχιστη ή καμία προειδοποίηση (Lebow et al., 1981).
Από την άλλη, όμως, μέσα από τη δίνη της κρίσης μπορούν να γίνουν και σπουδαίες αλλαγές, ίσως, όμως, όχι ακόμη φανερές από το αποτέλεσμά τους. Από ψυχολογική σκοπιά οι φυσιολογικές κρίσεις μπορεί να είναι επώδυνες ή δύσκολοι περίοδοι, μπορούν να είναι, όμως, και γόνιμες και να έχουν κάτι να προσφέρουν, ίσως και κάτι πολύτιμα σημαντικό.
Προφανώς, δεν είναι όλες οι κρίσεις ίδιες. Ωστόσο, η ιστορία, η φύση, μπορεί ακόμα και η δική σου προσωπική εμπειρία, να σου δείχνουν ότι καμία κρίση δεν κρατάει «για πάντα». Όπως κι ένα έντονο φυσικό φαινόμενο, μια καταιγίδα, ένας σεισμός, ένα τσουνάμι, όπως κι ένας οξύς αλλά στιγμιαίος σωματικός πόνος, όπως κι ένα ιδιαίτερα επώδυνο ψυχικό βίωμα. Ο απόηχος και οι συνέπειές τους είναι που συνήθως διαρκούν περισσότερο.
Όλα αυτά μπορεί να έχουν μεγάλη ένταση αλλά μικρή σχετικά χρονική διάρκεια με το μέτρο του συμβατικού χρόνου, του χρόνου που έχουν τα ρολόγια.
Όμως, μια δυσάρεστη εμπειρία μπορεί να δίνει την αίσθηση στο «συναισθηματικό μας ρολόι», ότι διαρκεί πολύ ή ότι «θα είναι έτσι συνέχεια».
Γι΄αυτό ίσως καμιά φορά χρειάζεται να υπενθυμίζεις στον εαυτό σου, ακόμα και στις πιο σκοτεινές ώρες, εκείνες τις ώρες που είναι λιγότερο πιστευτό, ότι δεν θα είναι έτσι «για πάντα».
 
Πεσιμισμός (και η έλλειψη πίστης)
«Υπήρξαν πολλές σκοτεινές στιγμές, κατά τις οποίες η πίστη μου στην ανθρωπότητα δοκιμάστηκε σημαντικά, αλλά δεν μπορούσα να επιτρέψω στον εαυτό μου να παραδοθεί στην απελπισία» Νέλσον Μαντέλα
Πριν λίγες μέρες δημoσιεύτηκε μια έρευνα της GPO που δείχνει πόσο υψηλή είναι η αίσθηση του πεσιμισμού αυτή τη περίοδο και παράλληλα πόσο αξιοσημείωτη είναι η συνέπεια των συμμετεχόντων στις οικονομικές τους υποχρεώσεις. Είναι ενδιαφέρον ότι οι περισσότερες ερωτήσεις εστίαζαν στο τι πιστεύουν οι συμμετέχοντες ότι θα συμβεί στο μέλλον. Στις απαντήσεις είναι φανερή η έλλειψη ελπίδας καθώς οι περισσότεροι πιστεύουν ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν αρνητικά παρά το ότι οι ίδιοι είναι συνεπείς π.χ. πληρώνοντας τους φόρους τους και παρά το γεγονός ότι οικονομικοί και άλλοι δείκτες της Ελλάδας φαίνεται να βελτιώνονται.
Αυτή η βαθύτατη απογοήτευση και αίσθηση ματαιότητας, αυτή η αντίφαση του να συμβάλλουν και να προσπαθούν, κάτω ακόμα και από αντίξοες συνθήκες, αλλά ταυτόχρονα να θεωρούν ότι «τίποτα δεν θα αλλάξει» είναι ένα δύσκολο και σχεδόν αδιέξοδο συναίσθημα. Είναι ένα ανησυχητικό συλλογικό συναίσθημα ανημπόριας, που δεν πρέπει να καθόλου ν’ απαξιώνεται.
Σε συνθήκες κρίσης πολλοί άνθρωποι έχουν την τάση να δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στα αρνητικά. Όταν, όμως, αυτό γίνεται σε μεγάλο βαθμό τότε φτάνουν στο άλλο άκρο του γενικευμένου πεσιμισμού, στη μη ρεαλιστική αντίληψη ότι όλα είναι αρνητικά, «όλα είναι και θα είναι χάλια», καθώς φαίνεται ότι αρκετοί άνθρωποι μπερδεύουν τον πεσιμισμό με το ρεαλισμό και αντιλήψεις όπως «δεν τα βλέπω χάλια, απλά είμαι ρεαλιστής»
Αυτό βεβαίως είναι απλά μια υπόθεση, και προφανώς όχι αυτό που μπορεί να συμβεί και στην πραγματικότητα.
Αν βγάλει κανείς τα γυαλιά της μιζέριας μπορεί, ίσως, να δει περισσότερες επιλογές που πιθανόν να έχει. Και αν μπορεί να δει και να δημιουργήσει επιλογές, ίσως, κερδίζει και ένα μέρος κατ’αρχάς της ψυχικής ελευθερίας του/της;

Καταλανός καθηγητής έκανε ιστοσελίδα με ειδήσεις στα αρχαία ελληνικά

O καθηγητής Juan Goderch γεννήθηκε στη Βαρκελώνη και έζησε εκεί για 40 χρόνια, μέχρι που ο πανεπιστημιακός δρόμος του τον έβγαλε στη Μεγάλη Βρετανία. Αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο της γενέθλιας πόλης στο τμήμα κλασικών σπουδών και συνέχεια πήγε για μεταπτυχιακά στο πανεπιστήμιο του Σέφιλντ.
 
Τίποτα το παράξενο ως εδώ. Σύμφωνα με το Greek Reporter, τα πάντα άλλαξαν το 2003 όταν άρχισε να διδάσκει ελληνικά και λατινικά στην Οξφόρδη, κάτι που κράτησε για τέσσερα χρόνια. Από εκείνη τη στιγμή και μετά μπήκε μέσα του το... μικρόβιο της αρχαίας Ελλάδας και της μελέτης των αρχαίων ελληνικών, όχι όμως ως μια στείρα πανεπιστημιακή γνώση, αλλά ως καθημερινότητα.
 
Έτσι αποφάσισε να βαδίσει με την εποχή του, χρησιμοποιώντας «υλικά» των αρχαίων Ελλήνων. Έφτιαξε ένα σάιτ, απόλυτα ειδησιογραφικό, το οποίο δεν θα ήταν στη μητρική του γλώσσα, ούτε και στα αγγλικά, αλλά στα αρχαία ελληνικά και ειδικότερα στην αττική διάλεκτο.
 
Όπως εξηγεί και ο ίδιος: «Αντιλήφθηκα πως πολλοί άνθρωποι, αν και θέλουν να προσεγγίσουν τα αρχαία ελληνικά, στέκονται σε δέος και φόβο μπροστά στα κλασικά κείμενα. Έτσι προσπάθησα να τους δείξω πως αυτή η γλώσσα μπορεί να μεταφερθεί στο σήμερα».
 
Το σάιτ είναι τόπος συνάντησης φοιτητών που θέλουν να ακολουθήσουν τις κλασικές σπουδές και να μάθουν αρχαία ελληνικά. Ο κ.Goderch πιστεύει πως τον ίδιο φόβο, μπροστά σε μια αρχαία γλώσσα, νιώθουν ακόμα και οι φοιτητές των κλασικών σπουδών – κι ας είναι περισσότερο εξοικειωμένοι με αυτές, σε σχέση με τους απλούς ανθρώπους. Θεωρεί, λοιπόν, πως μέσα από κείμενα της τρέχουσας επικαιρότητας θα καταφέρει να τους... αφαιρέσει τον φόβο και να τους κάνει περισσότερο διασκεδαστική την πρόσβαση στα αρχαία ελληνικά.

Ἡ μιὰ τραβάει τὰ μαλλιά της, ἡ ἄλλη τά ᾿χει ξέπλεκα...

Συγκινητικὴ καὶ ἀποκαλυπτικὴ εἶναι ἡ σκηνὴ τοῦ «νεκρικοῦ θρήνου», ἔτσι ὅπως ἀποτυπώνεται στὰ νέα εὑρήματα τῶν βασιλικῶν τάφων στὶς Αἰγές. Πέντε νέοι, πλούσια κτερισμένοι, τάφοι, ποὺ ἔφερε πρόσφατα στὸ φῶς ἡ ἀρχαιολογικὴ σκαπάνη, ἀναδεικνύουν τὴν ὑψηλὴ τέχνη τῆς ἀρχαίας Μακεδονίας.

Ἐκπληκτικὲς σύγχρονες ζωγραφιές...
Οἱ ταφικὲς τῆς Βεργίνας. Φτιαγμένες
μὲ γρήγορο ἐλεύθερο χέρι -
στ᾿ ἀλήθεια
ἀξεπέραστες. Ἔγραψα σύγχρονες -
γιὰ νὰ πῶ αὐτὸ ποὺ ἔνιωσα
ὅταν τὶς πρωτόδα -
ὅτι εἶναι νέες φρέσκες
σύγχρονες - δὲν κουβαλᾶνε
καθόλου ἀρχαῖο
χρόνο. Καὶ εἶναι ἑκατοντάδων
αἰώνων ἀρχαῖες.

Ἡ μία τραβάει τὰ μαλλιά της, ἡ ἄλλη
τά ᾿χει ξέπλεκα - μὲ τὰ
ὑπέροχα ἑλληνικὰ προφίλ τους -
καμμιὰ φορὰ
ξεχνᾶμε ὅτι ὁ ἀρχαῖος ἑλληνικὸς
πολιτισμός -
εἶναι ἀσύγκριτος ἀπαράμιλλος -
μοναδικὸς πάνω στὸν
πλανήτη Γῆ -
χωρὶς ὅμοιό του - χωρὶς
κανεὶς νὰ
τὸν πλησιάζει - .

* * *
Βασιλικοί τάφοι φέρνουν στο φως την υψηλή τέχνη της Μακεδονίας

Όσο κι αν οι Γαλάτες -γένος φιλοχρηματότατον- προσπάθησαν να αρπάξουν τους θησαυρούς βασιλικών τάφων και να διασκορπίσουν τα οστά των βασιλέων για να ταπεινώσουν τους Μακεδόνες, τα ίχνη-θραύσματα κτερισμάτων που άφησαν από τις πλούσιες ταφές και τα κατεστραμμένα από τους Ρωμαίους ταφικά μνημεία, ενισχύουν την έρευνα της σύγχρονης αρχαιολογίας για τη δυναστεία των Τημενιδών στον παγκοσμίως γνωστό αρχαιολογικό τόπο της Βεργίνας.

Τα κατάλοιπα από ταφικές πυρές με πλούσια αφιερώματα (αγγεία, όπλα), τα μεγέθη και οι μορφές των 20 συνολικά ταφικών μνημείων διαφόρων περιόδων (από τα αρχαϊκά -α' μισό του 6ου αι.- μέχρι τα πρώιμα ελληνιστικά χρόνια, τέλος 4ου-αρχές 3ου αι. π.Χ., που ανακάλυψε ώς τώρα η αρχαιολογική ομάδα με επικεφαλής τη διευθύντρια της 17ης ΕΠΚΑ και 11ης ΕΒΑ Αγγελική Κοτταρίδη, φωτίζουν την προσωπογραφία της βασιλικής οικογένειας και την ιστορία της ταφικής αρχιτεκτονικής. Στον βασιλιά Περδίκκα Β' (454-413 π.Χ) και στο ζεύγος Φίλιππου Γ' Αριδαίου, της συζύγου του Αδέας-Ευρυδίκης και της μητέρας της Κύνας, κόρης του Φιλίππου Β', ανήκουν πιθανότατα δύο από τους πέντε νέους τάφους (κιβωτιόσχημοι και μακεδονικοί με μαρμάρινες πόρτες και προσόψεις που θυμίζουν ναούς) της συστάδας των Τημενιδών που επεφύλασσε η φετινή ανασκαφή (συνεχίζεται χάρη στο ΕΣΠΑ) στη Νεκρόπολη των Αιγών.

Σε δίδυμο τάφο, έναν Ιωνικό (ανασκάφηκε το 1987 από την καθηγήτρια αρχαιολογίας Στέλλα Δρούζου) κι έναν δωρικό (φετινό εύρημα), φαίνεται πως ενταφιάστηκαν από τον Κάσσανδρο -σύμφωνα με τον Διόδωρο- τα τρία μέλη της βασιλικής οικογένειας Φιλίππου Γ' Αριδαίου. Κτισμένοι και οι δύο στην ίδια εποχή (προς το τέλος του 4ου αιώνα π.Χ.) δίπλα-δίπλα και με τον ίδιο προσανατολισμό δίνουν την εικόνα ενός μνημείου με συνάφεια.

«Ένας από τους τελευταίους Τημενίδες ο Φίλιππος Γ' Αριδαίος (323-317 π.Χ.) είχε προφανώς δικαίωμα να ταφεί στην παλιά βασιλική συστάδα και ο ιωνικός τάφος με τον ασυνήθιστα βαθύ προθάλαμο που προφανώς προοριζόταν για την ταφή και ενός δεύτερου νεκρού, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τον τάφο του Φιλίππου Β', προσφέρεται ιδανικά για την ταφή του βασιλικού ζευγαριού -μια υπόθεση που την ενισχύει αποφασιστικά η παρουσία ενός ιωνικού τάφου, όπου θα μπορούσαν να έχουν αποτεθεί τα οστά της Κύνας, πεθεράς και συγχρόνως ετεροθαλούς αδελφής του Φιλίππου Αριδαίου», επισημαίνει η κ. Κοτταρίδη.

Από τα πέντε νέα ταφικά ευρήματα ενδιαφέρον παρουσιάζει μια μεγάλη αίθουσα με λευκούς τοίχους διακοσμημένους με ζωγραφιστή γιρλάντα (βλαστάρια, λουλούδια και φύλλα κισσού) - το παλαιότερο και γι’ αυτό ιδιαίτερα σημαντικό δείγμα τοιχογραφίας στη Μακεδονία. Τα κτερίσματα (ελεφαντόδοντο, κεχριμπάρια από ξύλινη κλίνη) και ειδικά ένα σιδερένιο ξίφος, αναφέρει η κ. Κοτταρίδη, μαρτυρούν ότι ανήκει σε πολεμιστή, ίσως στον βασιλιά Περδίκκα Β' (454-413 π.Χ.) που «χρειάστηκε σκληρούς αγώνες για να διατηρήσει το βασίλειό του, ανεξάρτητο μέσα στη δίνη του Πελοποννησιακού Πολέμου».

Ντουζίνες από χρυσά δισκάρια με το αστέρι της Βεργίνας, δαχτυλίδι - σφραγίδα Τημενίδη και αναρίθμητα θραύσματα κεραμικής από κομψές λευκές ληκύθους (420-10 π.Χ.) διατηρούν αναλλοίωτες χρωματιστές παραστάσεις με σκηνές ταφικής τελετής: μητέρες με τα μωρά στην αγκαλιά, μοιρολόι γυναικών πάνω από τους νεκρούς πολεμιστές κ.ά. Τα βασιλικά ελαιοδοχεία, συναρμολογημένα, είναι από τα ωραιότερα ευρήματα αυτής της ανασκαφής.

Ο ΧΑΜΕΝΟΣ ΟΜΦΑΛΟΣ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ

Δεν ωφελεί να επαναλάβω πράγματα για τον ομφαλό των Δελφών (στην πραγματικότητα δεν υπήρχε μόνο ένας) γιατί έχουν γραφεί πολλά και διάφορα.

Ίσως ακόμη, παρά τα όσα λέγονται και γράφονται από την αρχαιότητα έως σήμερα, σε μια παραφιλολογία που έχει στην εποχή μας ξεφύγει, να μην γνωρίζουμε την ακριβή «χρήση» ή συμβολισμό αυτού του αντικειμένου.

Όμως, το θέμα του κειμένου είναι ένας συγκεκριμένος ομφαλός που ανακαλύφθηκε στους Δελφούς κατά τα πρώτα χρόνια των ανασκαφών, που σήμερα δεν βρίσκεται πουθενά και που αγνοείται από την σύγχρονη αρχαιολογία σε σημείο που η ύπαρξή του τείνει να αποτελέσει μύθο.

Ο ομφαλός αυτός, ευτυχώς για όλους μας, φωτογραφήθηκε κατά την εύρεσή του από τους αρχαιολόγους που από το 1893 έσκαβαν συστηματικά την Δελφική γή.

Και γιατί λέω «ευτυχώς φωτογραφήθηκε»; Γιατί επάνω του υπάρχει μια επιγραφή με πολύ αρχαίους χαρακτήρες που επιβεβαιώνει στοιχεία της τοπικής λατρείας σε δύο κατευθύνσεις.



Η πρώτη κατεύθυνση μπορεί να μας οδηγεί στο Δελφικό Ε ως ιερό σύμβολο ενώ η δεύτερη στην προ του Απόλλωνα λατρεία της Γαίας στον ίδιο χώρο.

Και αφού για το Δελφικό Ε έχουν επίσης γραφεί πολλά από την αρχαιότητα έως την σύγχρονη εποχή (ακόμη και ο Πλούταρχος στην διατριβή περί του εν Δελφοίς ΕΙ δίνει ψήγματα ερμηνείας χωρίς να λέει ξεκάθαρα τι και πως λόγω της θέσης που κατείχε στο ιερό) για την λατρεία της Γαίας έρχεται, κατά την γνώμη μου, μια μεγάλη επιβεβαίωση.

Όχι ως προς την λατρεία αυτή καθ’ αυτή αλλά ως προς την αντίληψη των προγόνων μας ή οποία οδήγησε σε αυτή την λατρεία και για τους Δελφούς πιο συγκεκριμένα στην Μαντική λατρεία, αν μου επιτρέπεται ο όρος.

Οι χαρακτήρες της επιγραφής αντιστοιχούν σε αρχαϊκά στοιχεία αλλά βλέποντας τον τρόπο χάραξης δίνεται η εντύπωση πως πιθανόν η χρόνολόγησή της να πάει πολύ πιο πίσω από την αρχαϊκή εποχή η οποία προσδιορίζεται από το 750πχ. έως το 480πχ.

Η επιγραφή αποτελείται από τέσσερεις χαρακτήρες. Ο πρώτος μόνος και οι επόμενοι τρείς μαζί σχηματίζουν μια λέξη.

Στον ομφαλό αναγράφεται : Ε ΓΑΣ (δείτε φωτογραφία).

On the block are engraved four archaic letters, referable to the seventh century B.C. of which the last three give us in the genitive case the name of the earth-goddess Ga (or Gas, respectively Gaz) and the first appears to be the mystic symbol E. ( από περιγραφή του Arthur Bernard Cook, σε έκδοση του 1925 –). Σημείωση : Οι λίγες πηγές που έχουμε σήμερα για τον ομφαλό και την επιγραφή προέρχονται από το εξωτερικό αλλά είναι οι μοναδικές και είναι πολύτιμες.

Αν λοιπόν το Ε έχει θέση ενός ιερού συμβόλου, έχουμε εδώ το Ε της Γαίας, ανερμήνευτο ή ερμηνεύσιμο κατά τις πεποιθήσεις και τις γνώσεις καθενός.
Ένα Ε που θα διατηρήθηκε και μετέπειτα, κατά την περίοδο της Απολλώνιας λατρείας στους Δελφούς, ως ιερό σύμβολο.

Αν το Ε έχει θέση απλού γράμματος τότε προσδιορίζει τα όσα λαμβάνονται από την Γαία (Εκ Γαίας) παίρνοντας σαν παράδειγμα την σημασία του Ε σε άλλες αρχαίες επιγραφές όπου έχει χρήση ίδια με την πρόθεση «εκ».

Π.χ σε επιγραφή από το αρχαίο –και κοντινό στους Δελφούς- Χάλειον (το σημερινό Γαλαξίδι) το Ε έχει την χρήση του ΕΚ : «ΤΟΝ ΞΕΝΟΝ ΜΕΝ ΑΓΕΝ ΕΚ ΤΑΣ (ΕΤΑΣ) ΧΑΛΕΪΔΟΣ..». (δείτε τμήμα της επιγραφής)

Τι μπορεί να σημαίνει αυτό το «Εκ Γαίας» συνδυάζοντας τον ομφαλό, την χρήση του ή τον συμβολισμό του στην μαντική (ο Ευριπίδης ονομάζει το μαντείο «θεσπιωδόν ομφαλόν»), την επάνω του επιγραφή και την πανάρχαιη λατρεία της Γαίας; -όλα αυτά μαζί στους Δελφούς.
Πιθανόν όχι μόνο το τι δίνει η Γαία ως μεγάλη μητέρα θεά (φυσικός οργανισμός που λατρεύεται) στα παιδιά της, τους ανθρώπους αλλά μπορεί να εννοούνται και οι ιδιαίτερες εκείνες ενέργειες (φυσικές- γαιομαγνητικές) που ευνοούν την εφαρμογή της μαντικής τέχνης στον συγκεκριμένο τόπο.

Και καθώς περιγράφεται ως ενας από τους πρωταρχικούς τρόπους χρησμοδοσίας στους Δελφούς η εγκοίμηση (ονειρομαντεία), δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την πληροφορία που δίνει πάλι ο Ευριπίδης στην Ιφιγένεια ονομάζοντας την Γαία μητέρα των ονείρων : «Ω πότνια χθών, Μελανοπτερύγων μήτερ ονείρων» προκαλώντας και τους ανάλογους συνειρμούς.
Αλλωστε η κοινή πεποίθηση πως η Γαία είναι αυτή που από τα βάθη της στέλνει τις μαντείες αποτυπώνεται τόσο στο όνομα της ιέρειας-μάντισσας του Απόλλωνα, της Πυθίας (=Βυθία) όσο και στον μήνα Βύσσιο (= Βύθιο) όπου δίνονταν αρχικά οι χρησμοί.

Ούτε ακόμα μπορούμε να παραβλέψουμε τα όχι επιστημονικά μεν αλλά με πάμπολλους αυτόπτες μάρτυρες μεταφυσικά φαινόμενα που περιγράφονται από την αρχαιότητα έως την σύγχρονη εποχή και που επιβεβαιώνουν τις ιδιαίτερες «ενέργειες» της γης των Δελφών.
Για τον συγκεκριμένο ομφαλό υπάρχει μια σύγκρουση απόψεων, από τις πληροφορίες, γραπτές και προφορικές, που κατόρθωσα να συγκεντρώσω.

Χωρίς να αμφισβητείται η ύπαρξη του αντικειμένου, έχει ειπωθεί πως δεν είναι κάποιος ομφαλός αλλά ένας απλός λίθος, αρχαίος μεν αλλά από αυτούς που οι ντόπιοι χωρικοί είχαν βρεί κάτω από τα πόδια τους και χρησιμοποιούσαν στην καθημερινότητά τους, ίσως και ως ορόσημα στις περιουσίες τους ( λόγω και του μικρότερου από τους άλλους ομφαλούς μεγέθους του, Υ 28,7εκ, ΔΒ 38,5εκ).Τα δε χαράγματα είναι τυχαία σκαλίσματα (!).

Στην κατακόρυφη κεντρική οπή σε τετράγωνο σχήμα βρέθηκε να περνά μεταλλικός άξονας (η κορυφή του είναι ορατή στην πρώτη φωτογραφία), που εκτιμάται πως συγκρατούσε ξύλινη διακόσμηση πάνω από τον ομφαλό. Δείτε επίσης στο παράρτημα του κειμένου σχετικά με τις στήλες της Αρτέμιδος και την διακόσμησή τους)

Εχει ειπωθεί επίσης πως ο ομφαλός έπεσε κι έσπασε λίγο μετά την ανεύρεσή του και καθώς δεν συνέφερε κανέναν εμπλεκόμενο στις ανασκαφές να κάνει λόγο για αυτό το «επιστημονικό σφάλμα» μιλάμε σήμερα για ένα χαμένο ομφαλό.

Τέλος, μια ανεπιβεβαίωτη ιστορία για την «εξαφάνιση» του συγκεκριμένου ομφαλού λέει :
Όταν βρέθηκε, η περιγραφή του από τους αρχαιολόγους ως ιερού αντικειμένου της αρχαίας θρησκείας και της μαντικής μεταφέρθηκε από τους ντόπιους εργάτες στον ιερέα του χωριού που αυτός με την σειρά του ενημέρωσε τον δεσπότη.

Ο δεσπότης τότε ζήτησε από τους αρχαιολόγους να του δώσουν τον ομφαλό ώστε να κάνει μια τελετή εξορκισμού από τα δαιμόνια που πίστευε πως κατοικούσαν εντός του και μετά θα τον επέστρεφε.

Το τι πίστευαν οι χριστιανοί ιερείς γενικά για την μαντική τέχνη-ιερουργία προέρχεται από περιγραφές σαν του Ωριγένη στο έργο του «Κατά Κέλσου» : «Ην δε η Πυθία γυνή, ήτις, ως φασίν, επικαθημένη τω τρίποδι του Απόλλωνος και διαιρούσα τα σκέλη πονηρόν κάτωθεν αναδιδόμενον πνεύμα δια των γεννητικών εδέχετο μορίων, και ούτως μανίας πληρουμένη και τας τρίχας λύουσα και αφρόν εκ του στόματος αποπέμπουσα και τ’άλλα πάντα ποιούσα, όσα οι μαινόμενοι ποιείν ειώθασι, τα της μαντείας, ή μάλλον μανίας, εφθέγγετο ρήματα, η και δαίμων τις ην ούτω καλούμενος Πύθων αφ’ ού η Πυθία παρωνομάζετο ».

Οι αρχαιολόγοι, θέλοντας να διατηρήσουν καλές σχέσεις με τους ιερείς που επηρέαζαν τις τοπικές αρχές αλλά και τους εργάτες που χρησιμοποιούνταν στις ανασκαφές , δεν αρνήθηκαν.
Εικάζεται πως ο εξορκισμός περιελάμβανε και τον αυθαίρετο θρυμματισμό του ομφαλού που φυσικά ποτέ δεν επεστράφη.

Ελπίζω να μην αληθεύει το γεγονός και ο ομφαλός να βρίσκεται έστω σε κάποια ιδιωτική συλλογή απ’ όπου θα μπορούσε μια ημέρα να επιστρέψει εκεί όπου ανήκει.

Περιοχή στον εγκέφαλο νιώθει ό,τι κακό πρόκειται να συμβεί

Εντοπίστηκε περιοχή στον εγκέφαλο που “αισθάνεται” ό,τι κακό πρόκειται να συμβεί και όταν το παρακάνει δημιουργεί τη γνωστή σε όλους κατάθλιψη.

Βρετανοί επιστήμονες βρήκαν μια μικρή και εξελικτικά αρχαία περιοχή στον εγκέφαλο, όχι μεγαλύτερη από μισό μπιζέλι, που «πυροδοτεί» το ενστικτώδες αίσθημα σε έναν άνθρωπο ότι κάτι κακό πρόκειται να του συμβεί. Η περιοχή, την οποία οι νευροεπιστήμονες αποκαλούν ηνία, πιστεύεται ότι παίζει ρόλο-κλειδί στον τρόπο που οι άνθρωποι προβλέπουν τις άσχημες εμπειρίες και μαθαίνουν από αυτές για να μην τους ξανασυμβούν. Όμως, έπειτα από ένα σημείο, αυτή η θετική όψη του νομίσματος μπορεί να μετατραπεί σε αρνητική.

Όσο πιο πιθανό θεωρεί κάποιος ότι θα συμβεί κάτι που φοβάται (άσχετα από το αν όντως συμβεί), τόσο περισσότερο η ηνία ενεργοποιείται. Οι επιστήμονες υποπτεύονται ότι όταν η εν λόγω εγκεφαλική περιοχή υπεραντιδρά, τότε ο άνθρωπος τείνει να κατακλύζεται από έλλειψη κινήτρων και απαισιοδοξία, εστιάζοντας κατά προτίμηση στα αρνητικά πράγματα παρά στα θετικά, γεγονός που διευκολύνει την εμφάνιση κατάθλιψης. Αν αυτό όντως συμβαίνει -κάτι που ήδη ερευνάται- τότε μπορεί να βρεθεί μια νέα θεραπευτική οδός για την κατάθλιψη.

Προηγούμενα πειράματα με ζώα είχαν δείξει ότι η ηνία ενεργοποιείται, όταν δυσάρεστα συμβάντα συμβαίνουν ή πρόκειται να συμβούν, ενώ έχει επίσης διαπιστωθεί ότι καταστέλλει τη δράση της ντοπαμίνης, μιας ουσίας που παίζει ζωτικό ρόλο για την ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου και του ψυχισμού. Όμως έως σήμερα είχε αποδειχτεί δύσκολη η μελέτη στους ανθρώπους αυτής της περιοχής, που έχει διάμετρο μικρότερη των τριών χιλιοστών.

Οι ερευνητές του Ινστιτούτου Γνωσιακής Νευροεπιστήμης στο Λονδίνο, κατάφεραν για πρώτη φορά να «φωτίσουν» τη λειτουργία της συγκεκριμένης νευρωνικής δομής σε 23 εθελοντές, που υποβλήθηκαν σε λειτουργική μαγνητική εγκεφαλική απεικόνιση (fMRI).

Οι εθελοντές παρακολούθησαν μια σειρά από εικόνες και, ύστερα από λίγα δευτερόλεπτα, μερικές εικόνες συνοδεύονταν από τιμωρία (ήπιο ηλεκτροσόκ), άλλες από ανταμοιβή (χρήματα) και οι υπόλοιπες από τίποτε από τα δύο. Αφού οι συμμετέχοντες στο πείραμα είχαν πια μάθει να συσχετίζουν μια εικόνα με ένα μελλοντικό αρνητικό, θετικό ή ουδέτερο ερέθισμα, διαπιστώθηκε ότι κάθε φορά που έβλεπαν την εικόνα που είχε συνδεθεί με το επερχόμενο ηλεκτροσόκ, «άναβε» η περιοχή της ηνίας στον εγκέφαλό τους.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η εν λόγω περιοχή εξελίχτηκε για να βοηθά τα ζώα -και τους ανθρώπους- να μαθαίνουν από τις άσχημες εμπειρίες τους, έτσι ώστε να τις αποφεύγουν έγκαιρα στο μέλλον. Όμως αυτή η αντίδραση, αν είναι υπερβολική, μπορεί να γυρίσει «μπούμερανγκ» και να δημιουργεί υπερβολική ανησυχία, απαισιοδοξία και τελικά κατάθλιψη. Στο μέλλον, η κατάλληλη «χειραγώγηση» της εν λόγω περιοχής, φαρμακευτικά ή με άλλο τρόπο, μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης.

Σημαντικά λάθη στη γλώσσα του σώματος

Ανακαλύψτε, αν στέλνετε εν αγνοία σας διπλά μηνύματα στους άλλους ή αν τελικά, άλλα σας λέει το μυαλό και άλλα η καρδιά σας.

Μπορεί να έχουμε μάθει να ελέγχουμε τα λόγια μας και τις πράξεις μας, αλλά πολλοί από εμάς δεν αντιλαμβανόμαστε καν τα λάθη που κάνουμε με τη στάση του σώματος και τις κινήσεις μας.
Είτε γίνονται λοιπόν ασυνείδητα, είτε ηθελημένα καλό είναι μερικά από αυτά, αν όχι όλα, να τα αποφεύγουμε καθώς συχνά το μήνυμα που μεταφέρουν είναι εκ διαμέτρου αντίθετο από τις αληθινές μας προθέσεις. Ανακαλύψτε, αν στέλνετε εν αγνοία σας διπλά μηνύματα στους άλλους ή αν τελικά, άλλα σας λέει το μυαλό και άλλα η καρδιά σας.

1. Δεν έρχεστε σε επαφή με τα μάτια
Ένα από τα συνηθέστερα λάθη στη γλώσσα του σώματος είναι να αποφεύγετε να έρχεστε σε επαφή με τα μάτια με τον άλλο. Όταν δεν κοιτάτε τον άλλο στα μάτια, δείχνετε νευρικοί και κλειστοί απέναντί τους. Πολλές φορές μάλιστα, αυτό γίνεται αντιληπτό και σαν φόβος που μπορεί μεν να μην είναι αλήθεια, αλλά αυτή είναι η εντύπωση που δίνετε. Δεν είναι εύκολο αλλά προσπαθήστε να εκπαιδεύσετε τον εαυτό σας να κοιτάει τους άλλους στα μάτια και θα αντιληφθείτε μεγάλες διαφορές στη συμπεριφορά τους.

2. Καμπουριάζετε
Το να καμπουριάζετε είναι πολύ πιθανό να οφείλεται σε κακή στάση του σώματος που –ευτυχώς- είναι κάτι που διορθώνεται. Το μήνυμα όμως που στέλνετε όταν κάθεστε έτσι, είναι ότι μάλλον δεν σας αρέσει εκεί που βρίσκεστε και ιδανικά θα θέλατε απλά να εξαφανιστείτε. Είτε νιώθετε έτσι, είτε πρόκειται απλά για κακή στάση σώματος, δεν κάνει καλό ούτε στην εικόνα σας ούτε στην πλάτη σας και ένας τρόπος για να στέκεστε όρθιοι και καμαρωτοί είναι να θυμάστε πως μια αόρατη κλωστή σας τραβάει πάντα προς τα πάνω.

3. Γέρνετε προς τα πίσω
Εάν κάθε φορά που μιλάτε με κάποιον έχετε την τάση να γέρνετε προς τα πίσω ή ακόμα και να κάνετε βήμα προς τα πίσω, τότε είναι οφθαλμοφανής μια έλλειψη διάθεσής σας να συνεχίσετε την κουβέντα μαζί του. Αν λοιπόν δεν είναι αυτή η πραγματική σας επιθυμία φροντίστε να γέρνετε προς το άτομο με το οποίο μιλάτε και όχι να απομακρύνεστε από αυτό. Θα νιώσει ο άλλος πως πραγματικά ενδιαφέρεστε και θα πάρει έτσι το ΟΚ να συνεχίσει την κουβέντα μαζί σας.

4. Γυρνάτε στον άλλον την πλάτη σας
Κάθε φορά που στρέφετε το σώμα σας στην αντίθετη πλευρά από εκείνη που είναι ο συνομιλητής σας, δίνετε την εντύπωση ότι δεν έχετε κάτι άλλο να πείτε μαζί του και πως δεν ενδιαφέρεστε και να λύσετε τις τυχόν διαφορές σας, καθώς αυτή είναι μια κίνηση που παρατηρείται περισσότερο στα ζευγάρια που τσακώνονται. Σε κάθε περίπτωση προσπαθείτε να διατηρείτε το σώμα σας σε γωνία, ώστε να δείχνετε ότι είστε ακόμα ανοιχτοί για διαπραγμάτευση και δεκτικοί στις εξηγήσεις.

5. Δείχνετε με το δάχτυλο
Όλοι γνωρίζουμε πως το να δείχνουμε κάποιον με το δάχτυλο είναι αγένεια, αλλά δεν μένει μόνο εκεί η ερμηνεία αυτής της κίνησης. Όταν μιλάτε και πιο συγκεκριμένα διαφωνείτε με κάποιον, καλό είναι να αποφεύγετε να κουνάτε εντόνως τον δείκτη σας μπροστά του καθώς μοιάζει περισσότερο να τον κατηγορείτε ή να τον κατσαδιάζετε, ακόμα και όταν δεν είναι αυτή η πρόθεσή σας.

6. Κινείστε νευρικά
Είτε κάνετε νευρικές κινήσεις, είτε κουνάτε μόνο το πόδι σας νευρικά, θα πρέπει να γνωρίζετε πως δείχνετε αγχωμένοι, ακόμα και αν δεν είστε και δίνετε την εικόνα ότι βαριέστε και έχετε νευρικότητα, που συνήθως δεν συνδέεται με κάτι καλό. Συνήθως τα πιο δραστήρια άτομα, κινούνται τοιουτοτρόπως, αλλά και αυτό με λίγη υπομονή και πειθαρχία, μπορεί να περιοριστεί.

7. Μοιάζετε «δύσκαμπτοι»
Όταν κάθεστε μαγκωμένοι και μοιάζετε σα να έχετε δυσκαμψία, από τον τρόπο που κάθεστε, τότε θα πρέπει να αντιλαμβάνεστε πως δίνετε την εντύπωση ότι δεν νιώθετε άνετα. Και είναι πολύ πιθανό να μη νιώθετε, γι’ αυτό προσπαθείστε να κάτσετε πιο άνετα, να χαλαρώσετε και να δείχνετε προς τα έξω, πως νιώθετε χαλαροί και ξέγνοιαστοι. Δεν είναι εύκολο αυτό πάντα και ανάλογα με τις συνθήκες που βρίσκεστε δεν είναι καν εφικτό, αλλά είναι σαφώς προτιμότερο και για εσάς και για τους άλλους που σας βλέπουν.

Γιατί όταν αγαπιόμαστε μοιάζουμε σαν δυο σταγόνες νερό;

Σου αρέσει πολύ η εξωτερική εμφάνιση του/της συντρόφου σου; Αν ναι, καλώς, γιατί υπάρχει σημαντική πιθανότητα να αρχίσεις να του/της μοιάζεις όσο περνάνε τα χρόνια. Φυσικά κάτι θα πάρει και εκείνος/η από σένα.

Όσο πιο ευτυχισμένοι, τόσο μεγαλύτερη η ομοιότητα
Ο Πολωνός ψυχολόγος Robert Zajonc από το πανεπιστήμιο του Michigan, ο οποίος υπήρξε ένας από τους πλέον ειδικούς στην παρατήρηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, είχε στο παρελθόν την περιέργεια να εξετάσει κατά πόσο αυξάνει η ομοιότητα στα χαρακτηριστικά του προσώπου δύο συντρόφων, όταν ζουν για πολλά χρόνια μαζί. Έτσι έβαλε κάτω από το μικροσκόπιό του τις φωτογραφίες συζύγων στην ηλικία που ήταν νεόνυμφοι και τις σύγκρινε με αντίστοιχες φωτογραφίες τους 25 χρόνια μετά. Το συμπέρασμα ήταν ότι είχαν αρχίσει να μοιάζουν μεταξύ τους – περισσότερο ή λιγότερο – με την πάροδο του χρόνου. Ο παράγοντας ευτυχία φάνηκε μάλιστα να συντελεί στην αύξηση αυτής της ομοιότητας.

Επιστημονικές ερμηνείες
Η εξήγηση που έδωσε ο επιστήμονας για το φαινόμενο ήταν ότι η μακροχρόνια στενή επαφή δύο ανθρώπων τους κάνει να αντιγράφουν ασυνείδητα ο ένας τις εκφράσεις του άλλου (το φαινόμενο αυτό ονομάζεται εμπάθεια). Μια άλλη ερμηνεία που προτείνουν επιστήμονες από το πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ είναι πως μάλλον αποτελεί φυσικό ακόλουθο κάποιοι σύντροφοι να μοιάζουν μεταξύ τους, γιατί αφενός οι ομοειδείς προσωπικότητες έλκονται και αφετέρου τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά μιας προσωπικότητας επηρεάζουν και τα χαρακτηριστικά του προσώπου. Στα πειράματα των συγκεκριμένων ερευνητών παρατηρήθηκε ότι τα ζευγάρια που ζούσαν για πολλά χρόνια μαζί είχαν και τις πιο όμοιες προσωπικότητες. Από την άλλη, ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Δυτικού Οντάριο κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι δύο σύζυγοι συχνά έχουν παρόμοια γονίδια, άρα κάποιοι από εμάς επιλέγουμε υποσυνείδητα σύντροφο με DNA παρόμοιο με το δικό μας, εξ ου και η ομοιότητα.

Απλές υποθέσεις
Άλλοι πάλι εικάζουν ότι επιλέγουμε κάποιον σύντροφο επειδή ήδη μας μοιάζει ή αντιλαμβανόμαστε (πάλι υποσυνείδητα) την προδιάθεσή του να μας μοιάσει μεγαλώνοντας. Υπάρχουν όμως και άλλες πιο πεζές υποθέσεις: Αν οι δύο σύζυγοι ακολουθούν τη ίδια διατροφή, π.χ. πλούσια σε λιπαρά, τότε τα πρόσωπα και των δύο θα είναι στρουμπουλά. Ή εφόσον ζουν στο ίδιο περιβάλλον, θα δέχονται τις ίδιες εξωτερικές επιδράσεις π.χ. στο δέρμα τους. Ενδεχομένως βέβαια η συζυγική ομοιότητα να οφείλεται τελικά σε όλες μαζί τις αιτίες που προαναφέρθηκαν.
Πάντως, αν δεις ότι περνάει ο χρόνος και δε μοιάζεις καθόλου με τον/τη σύντροφό σου, μη βιαστείς να καταλήξεις σε συμπεράσματα. Υπάρχουν πολλά ζευγάρια που αγαπιούνται, αλλά οι σύντροφοι δεν μοιάζουν μεταξύ τους. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν είναι ευτυχισμένα.

Η δύναμη των κακόβουλων σχολίων

Μια γυναίκα κατηγορούσε διαρκώς το γείτονα της πως ήταν κλέφτης, ώστε τελικά ο νεαρός συνελήφθη. Μετά από λίγο καιρό η αστυνομία διαπίστωσε ότι ο νεαρός γείτονας ήταν αθώος. Αφέθηκε ελεύθερος και μήνυσε τη γυναίκα για τις άδικες κατηγορίες.

-Τα σχόλια δεν είναι και τόσο σοβαρά, είπε εκείνη στο δικαστή.
-Σύμφωνοι, απάντησε εκείνος. Μόλις επιστρέψετε σήμερα σπίτι σας, γράψτε σ' ένα φύλλο χαρτί ότι κακό είπατε για το γείτονά σας. Στη συνέχεια, κόψτε το χαρτί κομματάκια και σκορπίστε τα στο δρόμο. Αύριο ελάτε εδώ ξανά για να μάθετε την απόφαση του δικαστηρίου. Η γυναίκα έκανε ότι της είπε και επέστρεψε την επόμενη ημέρα.

-Θα αθωωθείτε αν μου φέρετε τα κομματάκια χαρτιού που σκορπίσατε χτες, είπε ο δικαστής. Αν δεν το κάνετε, θα καταδικαστείτε σε ένα χρόνο φυλακή.
- Μα πως είναι δυνατόν να τα φέρω; Ο άνεμος τα σκόρπισε όλα!
- Με τον ίδιο τρόπο που ένα απλό σχόλιο μπορεί να διασκορπιστεί στον άνεμο και να καταστρέψει τη τιμή ενός ανθρώπου. Μετά είναι αδύνατον να αποκατασταθεί το κακό που έχει γίνει.

Κατόπιν, ο δικαστής έστειλε τη γυναίκα στη φυλακή.

~ Κοέλιο

Η κουλτούρα της αγένειας

Οταν συναντιούνται τυχαία δύο άγνωστοι στον δρόμο, έλεγε ο Ερβιν Γκόφμαν (αμερικανός κοινωνιολόγος των ηθών της καθημερινής ζωής), αυτό που ακούγεται συχνότερα να βγαίνει από το στόμα τους είναι «καλημέρα» και «συγγνώμη». Και συμπλήρωνε: Αυτά τα «καλημέρα» και τα «συγγνώμη» πρέπει να τα λάβουμε σοβαρά υπόψη και να τα μελετήσουμε, αν θέλουμε να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί μια κοινωνία.

Αν ο Γκόφμαν μπορούσε να κάνει μια βόλτα σε ένα ελληνικό αστικό κέντρο τού σήμερα, ας πούμε στην πρωτεύουσα, θα παρατηρούσε ότι όταν συναντιούνται δύο άγνωστοι μπορούν να ακουστούν πολλά διαφορετικά πράγματα, εκ των οποίων σπανιότερα «καλημέρα» και «συγγνώμη».
Ο εισαγωγικός χαιρετισμός συχνά απουσιάζει ή στην καλύτερη περίπτωση αντικαθίσταται από ένα, μάλλον επιθετικό, «να σας πω!».
Η έκφραση δε του αιτήματος που πυροδοτεί την επικοινωνία είναι συχνά αδιαμεσολάβητη: «Θέλω αυτό» ή «Εχετε το τάδε;» ή «Το τσιγάρο σας έρχεται κατευθείαν πάνω μου!».

Η απουσία της λεκτικής ευγένειας συνοδεύεται συχνά και από εκφράσεις αγένειας πέραν της φυσικής γλώσσας: η παντελής αδυναμία συγκρότησης ουράς σε ένα ταμείο και οι συνακόλουθοι αναστεναγμοί δυσαρέσκειας που βγαίνουν από το παρατοποθετημένο μπουλούκι των ανθρώπων, το σολιψιστικό μπλοκάρισμα του διαδρόμου ή της πόρτας στο βαγόνι του μετρό, η ευκολία με την οποία κάποιος «δεν σε βλέπει» και σε προσπερνά κλέβοντας τη σειρά σου, χωρίς να αντιλαμβάνεται καν το «δυνατό άγγιγμα» που προκύπτει από το «ασυναίσθητο» σκούντημα ή ποδοπάτημα, δεν είναι παρά μερικές από αυτές.

Η αγένεια δεν είναι προφανώς ελληνικό προνόμιο. Σε όλες τις πόλεις, όπου η επικοινωνία δεν γίνεται με όρους γνωριμίας όπως συμβαίνει στις πιο μικρές κοινότητες, οι άνθρωποι συχνά απογοητεύονται από τη συμπεριφορά τρίτων απέναντί τους.
Το ενδιαφέρον όμως της ελληνικής αγένειας στις τυχαίες δημόσιες συναντήσεις μεταξύ αγνώστων είναι ότι αυτή δεν γίνεται ποτέ αντιληπτή ως μεμονωμένη παρέκκλιση από έναν κανόνα αστικής ευγένειας παρά θεωρείται κανονικότητα.
Αντίθετα, μέσα σε ένα καθεστώς απόλυτης αστικής διαστροφής, οι τύποι ευγένειας είναι εκείνοι που θεωρούνται παρέκκλιση και γίνονται συχνά αντικείμενο γελοιοποίησης, σχολιασμού και (καλοπροαίρετης;) πλάκας.

Η κουλτούρα της αγένειας διαμορφώνει ασφαλώς και τους όρους δημοσιότητας των δημοσίων προσώπων. Φωνές, τσιρίδες, υποτιμητικός πληθυντικός και μάγκικος ενικός κυριαρχούν στη ζωντανή και τηλεοπτική πολιτική αντιπαράθεση.
«Ακούς τι σου λέω, ρε; Ακούς τι σου λέω;», «Αυτό που σου λέω, εγώ!» ακούγονται να βγαίνουν από το στόμα μελιτζανοκόκκινων προσώπων έτοιμων να εκραγούν.

Περιγραφικά επίθετα εν είδει κατηγορητηρίου (Καραγκιόζης, μαφιόζοι, λαμόγια, ρουφιάνοι) και ηθικολογίζοντες αφορισμοί («σα δεν ντρέπεστε!», «καλά, εντάξει, μπαρμπούτσαλα») και πού και πού κανένα αναστοχαστικό συγγνώμη («Μα είστε εντελώς ηλίθιος, συγγνώμη κιόλας») δίνουν και παίρνουν προτού τα διακόψει ρυθμικά η τέλεια μονοτονία της επανάληψης: «Με αφήνετε να μιλήσω; Με αφήνετε να μιλήσω; Μα γιατί δε με αφήνετε να μιλήσω;».

Η ελληνική κουλτούρα της αγένειας δεν είναι καθαυτή κακή, όπως αντίστοιχα μια άλλη εθνική κουλτούρα ευγένειας δεν είναι καθαυτή καλή.

Πράγματι η χρήση κάποιων λέξεων όπως «καλημέρα», «συγγνώμη», «ορίστε», «παρακαλώ», «ευχαριστώ», καθώς και η χρήση του πληθυντικού αριθμού δεν εξασφαλίζουν από μόνες τους την καλή συμβίωση των κατοίκων των πόλεων, ούτε επαρκούν για να εξαλείψουν τη βία – βίαιες συμπεριφορές εκδηλώνονται κάλλιστα και σε συνθήκης απόλυτης ευγένειας.
Επιτελούν όμως, όπου χρησιμοποιούνται, μια σειρά από πολύπλοκες κοινωνικές λειτουργίες τις οποίες δεν πρέπει να παραβλέψουμε: οργανώνουν τις τυχαίες αλλά αναπόφευκτες συναντήσεις μεταξύ αγνώστων, φτιάχνουν μικρές καθημερινές τελετουργίες, αισθητικοποιούν την επικοινωνία κρύβοντας την πραγματική αδιαφορία που μπορεί να νιώθει ο ένας για τον άλλον, επιτρέπουν την έκφραση μέχρι και των πιο παράδοξων αιτημάτων διαλύοντας και ξαναφτιάχνοντας στιγμιαίες σχέσεις εξάρτησης.

Κυρίως, όμως, υφαίνουν το πλαίσιο μιας κουλτούρας που υπολογίζει τον Αλλον, επιτρέπει την κριτική, αλλά επιζητά τη συναίνεση.
Οχι, η κουλτούρα της αγένειας δεν είναι καθαυτή κακή. Ευνοεί όμως τις εκρήξεις, τις φορμαλιστικές αντιπαραθέσεις και τις ανταγωνιστικές επιδείξεις υπέρμετρων εγώ.
Αντίθετα, η αναγνώριση του Αλλου και η προσοχή στις ανάγκες του, που αυτόματα προκύπτουν από τη μηχανική χρήση ξερών τύπων ευγένειας, καθρεφτίζουν μία προδιάθεση συναίνεσης, απαραίτητη για την αστική συμβίωση.

Ευγένειες και αγένειες, ήρθε η ώρα όλες αυτές τις λέξεις, τις στάσεις, τις συμπεριφορές, να τις πάρουμε στα σοβαρά.

Λίγα λόγια για τον θυμό

Πήγαινε στη θάλασσα και παρατήρησε την. Εκατομμύρια κύματα υπάρχουν εκεί, όμως βαθιά στο βυθό της, η θάλασσα είναι ήρεμη και ήσυχη, σε βαθύ διαλογισμό. Η ταραχή υπάρχει μόνο στην επιφάνεια εκεί που η θάλασσα συναντά τον εξωτερικό κόσμο, τους άνεμους. Μέσα της όμως παραμένει πάντα η ίδια. Τίποτε δεν αλλάζει, ούτε ένας ελάχιστος κυματισμός. Η περιφέρεια αλλάζει, το κέντρο παραμένει αιώνιο. Είναι πέρα από το χρόνο. Τίποτε απολύτως δεν μπορεί να το μεταβάλλει. Παραμένει ανέγγιχτο από τον έξω κόσμο.

Το ίδιο συμβαίνει και σε σένα. Μόνο στην επιφάνεια εκεί που συναντάς τους άλλους υπάρχει ταραχή, ανησυχία, θυμός, απληστία, φιληδονία. Μόνο στην επιφάνεια εκεί που έρχονται οι άνεμοι και σε αγγίζουν. Αν εσύ παραμένεις στην επιφάνεια τότε δεν μπορείς να αλλάξεις αυτό το μεταβαλλόμενο φαινόμενο.

Το πρόβλημα δεν είναι πώς να κατορθώσεις το μη θυμό. Το ζήτημα είναι πώς να εστιάσεις την συνειδητότητα σου από την περιφέρεια στο κέντρο. Η κοινωνία σε διδάσκει να ελέγχεις τον θυμό σου, όχι να τον μεταμορφώνεις. Ελέγχοντας καταπιέζεις. Μεταμορφώνοντας εκφράζεις. Είναι πολύ εύκολο να ελέγξεις. Ελέγχοντας τον καταπιέζεις. Και τι συμβαίνει όταν καταπιέζεις κάτι; Του αλλάζεις την κατεύθυνση της κίνησης του. Προηγουμένως έβγαινε προς τα έξω. Τώρα αρχίζει να στρέφεται προς τα μέσα.

Όταν ο θυμός έβγαινε προς τα έξω ήταν καλό γιατί είναι ανάγκη να πεταχτεί το δηλητήριο. Το να κινηθεί ο θυμός προς τα μέσα είναι κακό γιατί με αυτόν τον τρόπο όλη η δομή του σώματος σου θα δηλητηριαστεί από αυτόν. Ελέγχοντας όμως, όλα τα αρνητικά ρίχνονται όλο και πιο βαθιά στο ασυνείδητο και γίνονται κάτι σταθερό μέσα σου.

 Να θυμάσαι ότι όταν δεν βγαίνει τίποτε προς τα έξω δεν μπαίνει και τίποτε μέσα. Όταν δεν μπορεί να βγει ο θυμός είσαι κλεισμένος. Αγγίζεις μια όμορφη πέτρα και δεν μπαίνει τίποτε μέσα σου.

Κοιτάζεις ένα λουλούδι και τίποτε δεν μπαίνει μέσα σου. Τα μάτια σου είναι νεκρά και κλειστά. Φιλάς ένα φίλο και τίποτε δεν μπαίνει μέσα επειδή είσαι κλειστός. Ζεις μια απαθή ζωή.

Μέσα από τον έλεγχο γίνεσαι αδύναμος και νεκρός. Αυτό είναι μέρος του μηχανισμού ελέγχου. Αν είσαι αδύναμος και νεκρός τότε τίποτε δεν μπορεί να σε επηρεάσει. Το σώμα θα έχει γίνει φρούριο και θα είναι γεμάτο άμυνα. Τίποτε δεν θα σε επηρεάζει. Ούτε η προσβολή, ούτε η αγάπη. Αυτός όμως ο έλεγχος έχει μεγάλο κόστος. Η προσπάθεια μιας ολόκληρης ζωής καταλήγει να είναι το πώς να ελέγχεις τον εαυτό σου. Και μετά πεθαίνεις.

Ολόκληρη η προσπάθεια του ελέγχου σου παίρνει όλη την ενέργεια και μετά πολύ απλά πεθαίνεις. και η ζωή σου ήταν ένα πολύ ανόητο και βαρετό πράγμα που απλά το κουβαλούσες.

Μέσα από την καταπίεση ο νους διχάζεται. Το κομμάτι που αποδέχεσαι γίνεται η συνείδηση και ότι αρνείσαι γίνεται το ασυνείδητο. Αυτός ο διχασμός όμως δεν είναι φυσιολογικός. Συμβαίνει εξαιτίας της καταπίεσης. Πετάς συνέχεια μέσα στο ασυνείδητο όλα τα σκουπίδια που απορρίπτει η κοινωνία. Να θυμάσαι όμως πως οτιδήποτε πετάς εκεί μέσα γίνεται όλο και περισσότερο κομμάτι από σένα. Πηγαίνει στα χέρια σου, στα κόκαλα σου, στο αίμα, στον χτύπο της καρδιάς σου…

 Αν όμως πετάξεις τον θυμό σου πάνω σε κάποιον θα αντιδράσει και θα ρίξει πάνω σου περισσότερο θυμό. Είναι τόσο καταπιεσμένος όσο και εσύ. Κι αυτό θα γίνει αλυσίδα. Μην τα ρίχνεις πάνω σε κανένα. Ο θυμός είναι σαν να θέλεις να κάνεις εμετό. Δεν πηγαίνεις να κάνεις εμετό πάνω σε κάποιον άλλον. Κι ο θυμός είναι ένας διανοητικός εμετός. Πήρες μέσα σου κάτι χαλασμένο και ολόκληρη η ύπαρξη σου θέλει να το αποβάλλει.

Την επόμενη φορά που θα νιώσεις θυμό πήγαινε να τρέξεις γύρω από το σπίτι επτά φορές. Μετά κάθισε κάτω από ένα δέντρο και παρατήρησε που πήγε ο θυμός. Δεν τον καταπίεσες, δεν τον έλεγξες, δεν τον πέταξες πάνω σε κάποιον άλλον.

Το πρώτο πράγμα λοιπόν στην μεταμόρφωση είναι να εκφράσεις το θυμό. Όχι όμως πάνω σε κάποιον άλλον γιατί έτσι δεν θα τον εκφράσεις ολοκληρωτικά. Πάρε ένα μαξιλάρι και χτύπα το, δάγκωσε το, πετά το. Το μαξιλάρι δεν θα αντιδράσει και θα νιώθει καλά μαζί σου… 

Το δεύτερο στην μεταμόρφωση είναι να είσαι συνειδητός. Ο θυμός είναι όμορφος. Τα όμορφα πράγματα όμως αν τα καταδικάσεις ασχημαίνουν. Αυτό εξαρτάται από σένα.

Αν τα μεταμορφώσεις γίνονται Θεϊκά. Ο μεταμορφωμένος θυμός γίνεται συμπόνια, γιατί η ενέργεια είναι ίδια.

«Αν καταδικάσεις ένα φυσικό φαινόμενο αυτό γίνεται δηλητηριώδες. Γίνεται καταστρεπτικό, αυτοκτονικό. Αν το μεταμορφώσεις γίνεται Θεϊκό. Γίνεται Θεία δύναμη, γίνεται ελιξίριο. Μέσα από αυτό φτάνεις στην αθανασία, σε μια ύπαρξη δίχως θάνατο. Χρειάζεται όμως η μεταμόρφωση.»

Osho

ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ

«Μη φοβάστε μελλοθάνατοι. Σκεφτείτε πως είστε μελλοθάνατοι απ΄ τη στιγμή που γεννηθήκατε.»
 Βασίλης Ραφαηλίδης

Κατά τη μουσουλμανική παράδοση ο Αρχάγγελος Γαβριήλ δεν ε­νήργησε τα δέοντα μόνο επί της Παρθένου Μαρίας, αλλά και επί της Αμινάχ, ή Αμινέ, ή Εμινέ. Φυσικά, δεν της προσέφερε κρίνο, αυτό δα έλειπε ν” αρχίσει να μοιράζει κρίνα ο Αρχάγγελος δώθε κείθε. Της είπε μόνο στ” αφτί πως θα γεννήσει το μεγαλύτερο προφήτη από υπάρξεως προφητείας στον κόσμο. Πάντως δεν της είπε τίπο­τα για τα δέκα εγγονάκια που θα της χαρίσει ο παραγωγικότατος γιος της, ο Μωάμεθ, που με τη βοήθεια του Θεού τα κατάφερε καλά με τις εννιά νόμιμες συζύγους του.

Όταν, λοιπόν, γεννήθηκε ο Μωάμεθ συνέβησαν πράματα και θά­ματα, ανάλογα μ” αυτά που έγιναν κατά τη γέννηση του Χριστού.

Οι Αρχάγγελοι Γαβριήλ, Μιχαήλ, Αζραήλ και Ισραφήλ μάζεψαν όλους τους αγγέλους του ουρανού και τους έβαλαν να υμνούν εν χορώ το νιογέννητο Προφήτη με φωνή τόσο δυνατή, που να πέσουν στη γη και να τσακιστούν όλα τα είδωλα που υπήρχαν στον κόσμο ολόκληρο. Όταν ο Μωάμεθ βγάλει μουστάκια, και θα τα βγάλει πολύ γρήγορα γιατί όταν ήταν μικρός ήταν καλό παιδί και έτρωγε όλο του το γαλατάκι, θα φανούν τα πρώτα σημάδια της επίδρασης του Γαβριήλ πάνω του.

Πριν καν γράψει το Κοράνι καθ” υπαγόρευσιν του Θεού και με μεσάζοντα τον Γαβριήλ, αυτόν που είχε γνωρίσει και η μάνα του, θα βάλει να του διαβάσουν, γιατί ο ίδιος δεν ήξερε να διαβάζει, όλα τα εβραϊκά ιερά κείμενα καθώς και τα τέσσερα Ευαγγέλια. Κι αφού γράψει το Κοράνι, που του το απάγ­γειλε ο Θεός διά στόματος Γαβριήλ (η λέξη παράγεται από το αραβικό ρήμα κονράνπον σημαίνει απαγγέλλω) θα αποφασίσει πως προφητικά βιβλία είναι επίσης από μεν την Παλαιά Διαθήκη μόνο η Πεντάτευχος (που ασχολείται με τη ζωή και τη δράση του Μωϋσή) από δε την Καινή μόνο τα τέσσερα Ευαγγέλια.

Την Πεντάτευχο και τα Ευαγγέλια οι μουσουλμάνοι μπορούν να τα διαβάζουν άνετα και χωρίς λογοκριτικά προβλήματα. Εντού­τοις, δεν τα διαβάζουν. Διότι το Κοράνι λέει πως τα Ευαγγέλια δεν είναι εντελώς γνήσια. Διάφοροι τσαρλατάνοι μέχρι τον τέταρ­το αιώνα που ηρέμησαν τα πράγματα, έκοβαν και έραβαν κεφά­λαια και παραγράφους κατά πώς τους βόλευε εκάστοτε. Ωστόσο, τα ίδια και χειρότερα θα πάθει και το Κοράνι, που πήρε την τελι­κή, τη σημερινή του μορφή το 750, δηλαδή 118 ολόκληρα χρόνια μετά το θάνατο του Προφήτη το 632, σε ηλικία 62 ετών. (Σημειώ­στε πως τα Ευαγγέλια θα πάρουν την οριστική, τη σημερινή τους μορφή, 400 χρόνια μετά το θάνατο του Χριστού.)

Η αντίληψη που έχουν οι μουσουλμάνοι για τους οπαδούς των άλ­λων θρησκειών φαίνεται πεντακάθαρα από τη διαστρωμάτωση της επταωρόφου μουσουλμανικής κολάσεως.


Στο πρώτο πάτωμα, αυτό που βρίσκεται πιο κοντά στο μηχανοστάσιο με τα καζάνια, κατοικούν και βογγούν οι δεδηλωμένα άθεοι.

Στο δεύτερο πάτω­μα κατοικούν οι ειδωλολάτρες.

Στο τρίτο οι ινδουιστές.

Στο τέταρ­το οι Εβραίοι.

Στο πέμπτο οι χριστιανοί.

Στο έκτο οι οπαδοί του Ζωροάστρη.

Και στο έβδομο οι κακοί μουσουλμάνοι.

Ακόμα και στην κόλαση ο μουσουλμάνος έχει προνόμια. Κατοικεί στο πιο ευάερο πάτωμα, δυο πατώματα πάνω από τους χριστιανούς και τρία πάνω από τους Ιουδαίους.

Προσέξτε τα προνόμια που έχουν οι οπαδοί του Πέρση Ζωροάστρη (Ζαρατούστρα), που κατοικούν κάτω ακρι­βώς από τους κολασμένους μουσουλμάνους. Τα απόχτησαν γιατί οι Πέρσες ήταν οι πρώτοι μη Άραβες που έγιναν μουσουλμάνοι. Η κλιμάκωση δείχνει επίσης και την ευκολία ή τη δυσκολία που έχουν οι οπαδοί των άλλων θρησκειών να γίνουν μουσουλμάνοι. Τη μεγα­λύτερη ευκολία την έχουν οι πυρολάτρες οπαδοί του Ζωροάστρη, και τη μεγαλύτερη δυσκολία εκείνοι οι στούρνοι, οι άθεοι, που δεν έχουν το Θεό τους οι κερατάδες, και γι” αυτό τους κυνηγούν όλοι οι Θεοί όλων των θρησκειών.

Η Ουνέσκο λέει πως γνησίως άθεοι είναι μόνο το 5% των κα­τοίκων της γης. Μου αρέσει να ανήκω στις μειοψηφίες. Είναι ένας τρόπος να δοκιμάζω την αντοχή μου στην πίεση της ανθρώπινης α­γέλης. Σε καμιά περίπτωση δεν θα ήθελα να είμαι αγελαίος. Αν και κομουνιστής, δεν ήμουν ποτέ μέλος του ΚΚΕ, ούτε κάποιου άλλου κόμματος. Άλλωστε, άλλο κομουνιστής και άλλο κομματικός. Οι κομματικοί κομουνιστές μπορεί και να μην είναι κομουνιστές, αλλά σκέτοι αριβίστες που κάνουν τη θητεία τους στα ΚΚ για να αποχτήσουν πείρα στην πειθαρχία και να ασκηθούν στη διοίκη­ση. Άρχεσθαι μαθών, άρχειν επιστήσει. Κι έτσι φεύγοντας κάποτε από το ΚΚ θα γίνουν είτε καλοί άρχοντες, είτε καλοί αρχόμενοι. Ω­στόσο, μπαινοβγαίνω σε αριστερά κόμματα και σχηματισμούς, α­νάλογα με το πού μπορώ να προσφέρω εκάστοτε τις καλύτερες υ­πηρεσίες μου. Δεν αρνούμαι τη στράτευση, αρκεί να μη με επιστρα­τεύουν και να με αφήνουν να αυτοστρατεύομαι. Είναι θέμα αξιο­πρέπειας. Όπως και να “ναι, δεν θα ήθελα να ζω σε ισλαμικό κα­θεστώς. Η αθεΐα εκεί είναι ποινικό αδίκημα. Στο χριστιανισμό δεν είναι πλέον, αν και πολλοί χριστιανοί θα ήθελαν πολύ να είναι. Και γι” αυτό φέρονται σα να είναι. Κάποιος αρχιπαπάς ίσως τους πει κάποτε το καλά κρυμμένο μυστικό. Πως φοβούνται τους άθεους όχι γιατί είναι επικίνδυνοι, άλλωστε είναι μια ασήμαντη μειοψη­φία, αλλά διότι η πλειονότητα των πιστών δεν έχει καλά εδραιω­μένη την πίστη της. Όντας ανισόρροποι κατά την πίστη οι μισεροί πιστοί τρέμουν στο παραμικρό σκούντημα. Ξέρουν πως ο άθεος είναι ένας γενναίος άνθρωπος που δεν φοβάται το θάνατο και βλέποντάς τον νιώθουν μειονεκτικά που εκείνοι τον φοβούνται. Και τον χτυ­πούν γι” αυτό και μόνο, τα ανθρωπάκια.

Οι Αρχάγγελοι στο μουσουλμανισμό είναι τέσσερις, όπως και στον ιουδαϊσμό. Ο χριστιανισμός τους περιορίζει σε δύο, τον Μιχαήλ, που όπως και στις δυο άλλες μονοθεϊστικές θρησκείες είναι ο προϊστά­μενος των φυσικών φαινομένων και το δεξί χέρι του Θεού, και τον Γαβριήλ, που είναι ο αγγελιοφόρος του Θεού, αλλά μόνο για τα καλά νέα. Ο Αζραήλ του ιουδαϊσμού και του μουσουλμανισμού εί­ναι ο κακός αγγελιοφόρος του Θεού, που η κύρια δουλειά του εί­ναι να χωρίζει την ψυχή απ” το σώμα όταν αυτή δεν ξεκολλάει εύκολα. Ο Ισραφήλ είναι αυτός που τοποθετεί την ψυχή στο σώμα. Διότι στους μουσουλμάνους η ψυχή δεν μπαίνει στο σώμα αυτόμα­τα τη στιγμή της σύλληψης, μπαίνει την 120ή μέρα της κυοφορίας, τον τέταρτο μήνα. Γι” αυτό και η έκτρωση επιτρέπεται στους μου­σουλμάνους τους τέσσερις πρώτους μήνες της κυήσεως, όταν το έμβρυο είναι ακόμα άψυχο.

Φυσικά, η αντισύλληψη απαγορεύεται αυστηρά. Αλλά κι εδώ οι πάντα πραχτικοί μουσουλμάνοι βρήκαν την εύκολη λύση. Το α­ντισυλληπτικό σεξ με τη σύζυγο, από οπή άγονη εκ κατασκευής, όχι μόνο επιτρέπεται, αλλά και επιβάλλεται τις γόνιμες μέρες του κύ­κλου. Το περίφημο «μουσουλμανικό δίκαιο» αφορά κυρίως τις γυναίκες. Αλλά και τους ομοφυλόφιλους άνδρες. Ο καλός μουσουλ­μάνος δεν επιτρέπεται να είναι ομοφυλόφιλος, επιτρέπεται όμως να «περιποιείται» μη μουσουλμάνους ομοφυλόφιλους. Καταλάβατε τώ­ρα γιατί ταξιδεύουν συχνά σε μουσουλμανικές χώρες οι ευρωπαίοι ο­μοφυλόφιλοι; Έτσι βγήκε το πουστρόνομα στους Εγγλέζους. Από στατιστικής απόψεως η Αγγλία έχει το ίδιο ποσοστό ομοφυ­λοφίλων με τα άλλα κράτη. Επειδή όμως σαν αποικιοκράτες οι Αγγλοι έζησαν πολλά χρόνια ανάμεσα σε πρόθυμους μουσουλμά­νους, απόχτησαν κι αυτοί μουσουλμανικές κωλοσυνήθειες, που τις εφάρμοσαν πρώτα στις γυναίκες τους για τους κλασικούς λόγους. Από τις γυναίκες τις μετέφεραν και στους άνδρες, εγκαινιάζοντας έτσι τις αμφισεξουαλικές σχέσεις. Το δίκαιο του ισχυροτέρου είναι ένα δίκαιο του κώλου.

Έτσι και τα καταφέρεις και μπεις στο Αλ Τζανάτ, τον παρά­δεισο των μουσουλμάνων, τη βόλεψεςγια τα καλά απ” όλες τις α­πόψεις εκτός απ” την ερωτική.
Ο μουσουλμανικός παράδεισος Αλ Τζανάτ

Ο κάθε μακάριος μουσουλμάνος που μπήκε στην αιωνιότητα έχει κοντά του στον αιώνα τον άπα­ντα 72 γοητευτικές και πανέμορφες παρθένες, που λέγονται ουρί (houri). Τα ουρί του παραδείσου τα κάνουν όλα εκτός απ” το βα­σικό. Στον παράδεισο μπορείς να τρως και να πίνεις όσο θέλεις, αλλά δυστυχώς δεν μπορείς να κάνεις έρωτα. Δεν είναι νοητή η διαιώ­νιση του είδους εντός του παραδείσου. Πάντως τα ουρί μπορούν να σου κάνουν πράγματα που υποκαθιστούν πολύ αποτελεσματικά το σεξ. Άλλωστε ηδονή δεν δίνει μόνο το σεξ, δίνει και το χάδι.

Στο μουσουλμανισμό η ύλη και το πνεύμα δεν χωρίζουν πο­τέ. Είναι τόσο απόλυτος αλλά και τόσο τεχνητός ο μουσουλμανι­κός μονισμός, που για να μην υποχρεωθούν οι μουσουλμάνοι να χωρίσουν το πνεύμα από την ύλη στην άλλη ζωή, μετέφεραν την ύλη και στην περιοχή του άυλου. Το αλ Τζανάτ, που στα αραβικά σημαίνει κήπος, είναι γεμάτος από υλικά αγαθά. Όποιος κατα­λάβει πώς τα πνεύματα κολλούν πάνω σ” αυτά τα υλικά αγαθά μέσα στο μουσουλμανικό παράδεισο, δεν μπορεί παρά να είναι είτε σοφός είτε τρελός είτε μουσουλμάνος. Πάντως είναι πιο λογικός ο μουσουλμανικός παράδεισος απ” τον άλλο, το δικό μας, όπου τα πνεύματα ναι μεν δεν χάνουν τη σωματική τους μορφή, όμως δεν έχουν ανάγκη από τίποτα το υλικό, ούτε καν από καρέκλες για να ακουμπάει κάπου κάπου η μορφή, ώστε ν” αλλάζει σχήμα, έτσι για αισθητική ποικιλία.

Μιλάμε βέβαια για τη λαϊκή εκδοχή του παραδείσου και της κολάσεως. Γιατί στη σοβαρή θεολογική άποψη, τόσο ο μουσουλμανι­κός όσο και ο χριστιανικός παράδεισος είναι ακριβώς ίδιοι, αφού δεν έχουν καμιά σχέση με την ύλη, αλλά ούτε με χονδροειδείς μορ­φές ενέργειας σαν τη μηχανική και σαν τη θερμική. Και στις δυο θρη­σκείες, καθώς και στη μητρική τους, τον ιουδαϊσμό, ο παράδεισος είναι «άκτιστο φως» και η κόλαση «άκτιστο σκότος». Πρόκειται για φως και σκοτάδι που δεν φανερώθηκαν ακόμα στην περιοχή του κτιστού κόσμου, αυτού δηλαδή που έχτισε ο Θεός.Klεπειδή το σκοτάδι, ακόμα κι αν φανερωθεί, θα παραμείνει σκοτάδι και συνεπώς κανείς δεν θα το δει, αυτό που θα γίνει αντιληπτό στη «Δευτέρα Παρουσία», που υπάρχει και στο μουσουλμανισμό, είναι οι μορφές «των δικαίων», οι μορφοποιημένες διά του φωτός ψυ­χές, που δεν θα έχουν τίποτα το υλικό πάνω τους. Αντε όμως να πεις στον αγράμματο και φοβισμένο πιστό πως ο παράδεισος και η κόλα­ση είναι άκτιστο φως και άκτιστο σκότος αντιστοίχως, και να μην την κοπανήσει. Η λαϊκή εκδοχή του παραδείσου και της κολάσεως εί­ναι ένας χυδαίος υλισμός ενδεδυμένος με ψευδέστατη πνευματικό­τητα. Αλλά οι θεολόγοι δεν τολμούν να το πουν στους πιστούς. Καλά καλά δεν τολμούν να το πουν ούτε στους εαυτούς τους. Βλέπεις, θέλουν κι αυτοί σώνει και καλά να ζήσουν αιωνίως, αν είναι δυνα­τό με τρόπους όσο γίνεται πλησιέστερους σ” αυτούς που γνωρίζουν. Η αιώνια ζωή με τη μορφή φωτός δεν τους κάνει. Βλέπεις, αν γί­νεις φως, θα μπλέξεις με τα φώτα των άλλων μακαρίων, ενώ όλα μαζί τα φώτα του ακτίστου κόσμου θα μπλέξουν με το Υπέρτατο Θείον Φως, κι αυτό δεν συμφέρει καθόλου στο μίζερο, που θέλει να νιώθει «ο εαυτός του» στον αιώνα των αιώνων.

Οι χριστιανοί θεολόγοι βρίσκονται σε δεινά μειονεκτική θέση έ­ναντι των ιουδαίων και των μουσουλμάνων θεολόγων όοον αφορά ένα πάρα πολύ λεπτό, από θεολογικής απόψεως, θέμα, στο οποίο οφείλουν να δώσουν μια απάντηση: γιατί ο Θεός δεν θα μπορούσε να κάνει ακριβώς αυτά που έκανε ο Υιός του, ο Χριστός, χωρίς να είναι ανάγκη να γεννηθεί από άνθρωπο; Είναι δυνατό ένας άνθρω­πος, έστω και πανάγιος, να γεννά το Θεό, που είναι το πιο καθα­ρό απ” τα καθαρά πνεύματα που θα μπορούσαν να υπάρξουν; Αν το πνεύμα προκύπτει απ” την ύλη, απ” το ανθρώπινο σώμα, ακόμα και στην περίπτωση που αυτό είναι πανάγιο, τότε το πνεύμα εί­ναι δημιούργημα της ύλης. Αλλά αυτό ακριβώς λέει και ο φιλοσοφικός υλισμός, πως το πνεύμα είναι δημιούργημα της ύλης και πως είναι αδύνατο να υπάρξει χωρίς αυτήν.

Η Μαριολογία είναι ο πιο δύσκολος κλάδος της χριστιανικής θεο­λογίας. Τα περισσότερα και τα μεγαλύτερης αξίας θεολογικά ντοκτορά τα παίρνουν οι χριστιανοί θεολόγοι που βρίσκουν τα πιο σωστά από θεολογικής απόψεως επιχειρήματα για να τεκμηριώσουν την άποψη πως μια γυναίκα, η Παναγία (αγία στον υπέρτατο βαθμό, μέχρι το μη παρέκει που λέμε), γεννάει έναν Θεό, παρόλο που αυτός θα μπορούσε, έτσι απλά, να πηδήξει χωρίς αλεξίπτωτο στη γη και να σώσει τον κόσμο ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που θα τον ξανασώσει, αυτή τη φορά οριστικά, κατά τη Δευτέρα Παρουσία. Θαύμα, λεν οι χριστιανοί θεολόγοι. Εντάξει, θαύμα. Το θαύμα που γίνεται κι από μόνο του είναι μια παράβαση κάποιου νόμου της φύσης. Και η φύση καμιά φορά παραβαίνει τους νόμους της, με την ίδια περίπου έννοια που η γραμματική παραβαίνει τους κανόνες της και δημιουργεί εξαιρέσεις. Αλλά γιατί ο Θεός να κάνει με τόσο περιπε­πλεγμένο τρόπο το μεγαλύτερο απ” τα θαύματά Του, τη γέννησή Του από άνθρωπο, ενώ θα μπορούσε να πετύχει τα ίδια με τη με­γαλύτερη θεϊκή οικονομία; Αυτά λεν οι μουσουλμάνοι θεολόγοι στους χριστιανούς θεολόγους και τους βγάζουν απ” τα ρούχα τους, ή τα ράσα τους. Όσο για μας, καθόμαστε και κοιτάμε τους θεολογικούς καβγάδες. Και περιμένουμε ήρεμα τον χωρίς ανάσταση θάνατο μας. Μη φοβάστε, μελλοθάνατοι. Σκεφτείτε πως είστε μελλοθάνατοι απ” τη στιγμή που γεννηθήκατε.

Βασίλης Ραφαηλίδης