Δευτέρα 6 Ιανουαρίου 2014

Μυθολογία και ψυχανάλυση...


Η μυθολογία, με την έννοια του συνόλου των μυθικών παραδόσεων ενός λαού, που αναφέρονται στους θεούς, στους ήρωες και στη δράση τους, κατέχει πάντα μια ιδιαίτερη θέση στην πολιτισμική κληρονομιά του ανθρώπινου γένους ανεξαρτήτως κουλτούρας και προέλευσης. Μάλιστα, ο πλούτος της μυθολογίας αντικατοπτρίζει τον πλούτο ενός λαού. 

Οι επισημάνσεις αυτές δεν είναι τυχαίες, διότι η μυθολογία είναι, κατ’ αρχάς και πάνω απ’ όλα, ένα προϊόν της ανθρώπινης νόησης, ένα παράγωγο της ψυχής, η οποία μέσα από τις μυθικές αφηγήσεις μιλά για την ίδια της την υπόσταση, για τις αναζητήσεις της, τους φόβους, τις αγωνίες και τις συγκρούσεις της,  για τους θριάμβους και τους ολέθρους της.


Μοιάζει λοιπόν φυσική συνέπεια, πέραν του γοητευτικού του θέματος, ο συσχετισμός της μυθολογίας με την ψυχανάλυση. Ένας συσχετισμός, που περιγράφεται γλαφυρά από τον Τόμας Μαν με τα ακόλουθα λόγια: " η αναδρομική διείσδυση της ψυχανάλυσης στην παιδική ηλικία του ατόμου είναι ταυτόχρονα και αναδρομική διείσδυση στην παιδική ηλικία της ανθρωπότητας, στο πρωτόγονο και το μυθικό " (Kerényi, 1951).


Ο Freud προσπαθώντας να κατανοήσει και να ερμηνεύσει την ανθρώπινη φύση στο σύνολό της και στηριζόμενος στην αρχαιοελληνική σκέψη, κατασκεύασε μια διαλεκτική ψυχολογική και ανθρωπολογική θεωρία του ασυνείδητου, την ψυχανάλυση, στην οποία χρησιμοποίησε ως βάση την  ανθρώπινη ενορμητική διαδικασία, δηλαδή, το δίπολο, την μείζονα αντίθεση, ζωή και θάνατος, στην οποία, όμως συμπεριέλαβε την και την παραπάνω διαπίστωση.

Ο  Freud παραδέχτηκε ότι όλες οι φυσικές επιστήμες, η ιατρική και η ψυχοθεραπεία υπήρξαν γι’ αυτόν μια ισόβια και βασανιστική επιστροφή στο πρωταρχικό νεανικό πάθος του για την ιστορία του ανθρώπου, την αρχαιολογία και για τις πηγές της θρησκείας και της ηθικής. Πράγματι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η έννοια του ψυχικού βάθους που διερευνά η ψυχανάλυση έχει και χρονικό νόημα, μιας που στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής συναντούμε εκείνους τους "πρωτογενείς χρόνους", κατά τους οποίους δομούνται οι αρχικοί κανόνες της ψυχικής ζωής, το Ασυνείδητο.

Ο μύθος ως η κατασκευή του υποκειμένου που βρίσκεται σε ψυχανάλυση και η ακολουθούμενη ανάλυση και ερμηνεία του, αποτελούν έναν από τους πυλώνες της διαδικασίας της ψυχαναλυτικής τεχνικής.

Αντίστοιχα ο Καστοριάδης, μέσω της διατύπωσης των εννοιών φαντασία και φαντασιακό και κυρίως με την καθιέρωση των συγκεκριμένων νοημάτων, που τους προσέδωσε, εξηγεί την κοινωνική, την ανθρωπολογική και την ψυχική διαδικασία έκφρασης του ανθρώπου και με βάση τη διαρκή του ανάγκη για θέσμιση. Θεωρεί ότι η ανάγκη του ανθρώπου να θεσμίζει είτε δημιουργώντας μύθους και δοξασίες, τοτέμ και ταμπού, είτε νόμους και θεσμούς μέσα σε ένα θεσμικό πλαίσιο αναφοράς, αποτελεί πρωταρχική ψυχική, ανθρωπολογική και κοινωνική λειτουργία, η οποία εκφέρεται από τη δυνατότητα του "επιθυμείν" και του "κατέχειν". Πρόκειται για το ριζικό και το κοινωνικό φαντασιακό, αντίστοιχα.


Τα ανθρωπολογικά φαντασιακά, λοιπόν, οι πολιτισμοί, αφορούν σε φαντασιακές  διαφορές και έτσι επιδέχονται την ερμηνεία και φυσικά την κριτική. Σε ότι αφορά ειδικότερα στην τροποποίηση ή στην αλλαγή ενός θεσμικού πλαισίου, παρατηρούμε ότι δεν αρκεί μόνο η κριτική, αλλά συχνά, είναι απαραίτητη η εμπλοκή στην πράξη, η οποία έχει ως συνέπεια τη σύγκρουση. Επίσης, είναι απαραίτητο να υπογραμμισθεί, ότι ακόμη και μέσα από την κατασκευή νέων θεσμών μπορεί να διαιωνίζονται και να επαναλαμβάνονται, μηχανιστικά τα παλαιά φαντασιακά που επαναλαμβάνουν πάγιες φαντασιακές επιθυμίες και οι οποίες με αυτόν τον τρόπο, τείνουν να καθίστανται απόλυτες αλήθειες. Έτσι, καταλήγουμε, πάλι, μέσω του ορθολογισμού στη μυθοπλασία.

Ωστόσο, η φροϋδική ψυχανάλυση αποδίδει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία στην έννοια της διαλεκτικής πάλης των αντιθέτων. Την θεωρεί ως τη βάση του ανθρώπινου ψυχισμού, ως προς την έκφραση και τη δομή, σε συνειδητό και κυρίως σε ασυνείδητο επίπεδο. Θεωρεί ότι αυτή η διαδικασία έχει ως επακόλουθο να προσδίδει στον ανθρώπινο ψυχισμό μια δυναμική διάσταση σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας του.

Γενικότερα όπως ισχύει για την αρχαιοελληνική σκέψη και για την ψυχανάλυση, η ανθρώπινη φύση εμπεριέχει εκ προοιμίου την αλλαγή της αλλαγής, την αντίθεση της αντίθεσης, το αναπάντεχο και το εφήμερο. Είναι μια πορεία συνεχούς και διαρκούς αντιπαράθεσης και πάλης αντιθετικών ενορμητικών δυναμικών και δομών στο εσωτερικό του υποκειμένου, πολλές από τις οποίες το ίδιο το άτομο ουδέποτε τις κατανοεί και ουδέποτε ασχολείται μαζί τους. Ακριβώς για αυτό ο ψυχαναλυτής γνωρίζει ότι το μόνο που μπορεί είναι να υποθέτει και να ερμηνεύει.


Στο βιβλίο του "Δομική Ανθρωπολογία" ο Claude Levi – Strauss (1963) αναλύει ένα θρησκευτικό τραγούδι το οποίο χρησιμοποιείται από τους μάγους της φυλής Cuna στον Παναμά για να διευκολύνει τον δύσκολο τοκετό. Ουσιαστικά ο σαμάνος – μάγος διηγείται τραγουδιστά το μύθο της θεότητας Muu. O μύθος αυτός περιγράφει λεπτομερώς, μέσω συμβόλων και προσωποιήσεων, (το ταξίδι του μάγου μέσα στο σώμα της γυναίκας και όλα τα εμπόδια που πρέπει να υπερπηδήσει για να αντιμετωπίσει τη θεότητα που προκαλεί την αρρώστια) όλη τη διαδικασία του τοκετού, τη συνουσία, τον κόλπο, τη μήτρα ακόμη και τους πόνους της γέννας.

Σ΄ όλη τη διάρκεια αυτής της μαγικής τελετουργίας ο μάγος δεν αγγίζει καθόλου τη γυναίκα. Η τεχνική της διήγησης του μύθου από το μάγο, στοχεύει στην αναπαραγωγή μιας πραγματικής εμπειρίας (του τοκετού) στην οποία ο μύθος παρέχει τους πρωταγωνιστές. Για τον Levi – Strauss αυτή η τεχνική αποτελεί μια ψυχολογική θεραπεία η οποία συνίσταται στην νοηματοδότηση μέσω του μύθου μιας κατάστασης που αρχικά υπάρχει σε συναισθηματικό επίπεδο και  σαν στόχο έχει την ψυχική αποδοχή των πόνων που το σώμα αρνείται να ανεχθεί. Το ότι ο μύθος δεν ανταποκρίνεται στην αντικειμενική πραγματικότητα δεν έχει καμία σημασία.

Η άρρωστη γυναίκα πιστεύει στο μύθο και ανήκει και σε μια κοινωνία που επίσης πιστεύει σ’ αυτόν. Τα κακά και τα καλά πνεύματα, τα υπερφυσικά τέρατα και τα μαγικά ζώα είναι όλα μέρη ενός συστήματος πάνω στο οποίο βασίζεται η αντίληψη του σύμπαντος των ιθαγενών. Η άρρωστη γυναίκα πιστεύει σ’ αυτά τα μυθικά όντα, ή, σωστότερα δεν έχει αμφισβητήσει ποτέ την ύπαρξή τους. Αυτό που δεν μπορεί να δεχθεί είναι οι ασύνδετοι, αυθαίρετοι πόνοι, που είναι ξένοι στο σώμα της, οι οποίοι όμως με τη βοήθεια του μύθου  ενσωματώνονται σ’ ένα σύστημα που το καθετί έχει νόημα.

Η σχέση μεταξύ τέρατος και αρρώστιας είναι εσωτερικευμένη στον ιθαγενή, πρόκειται δηλ. για μια σχέση σημαίνοντος – σημαινομένου ή  - για τους γλωσσολόγους  - μια σχέση συμβόλου και νοήματος. Συνεπώς ο μάγος παρέχει στη γυναίκα μια γλώσσα (δομή) με την οποία νοηματοδοτούνται και εκφράζονται καταστάσεις που δεν θα μπορούσαν αλλιώς να εκφραστούν. Και είναι αυτή ακριβώς η μετάβαση στον λόγο, η οποία από τη μια μεριά βοηθά στο να βιωθεί με έναν οργανωμένο και κατανοητό τρόπο μια πραγματική εμπειρία, η οποία αλλιώς θα παρέμενε χαοτική και ανείπωτη και από την άλλη κινητοποιεί την αναδιοργάνωση της οργανικής διαδικασίας προς την επιθυμητή κατάσταση (δηλ. τη θεραπεία).

Μέσα από αυτό το πρίσμα μπορούμε να διακρίνουμε κάποιες ομοιότητες με την ψυχαναλυτική θεραπεία οι οποίες βασίζονται στη λειτουργία του συμβολισμού.
Και στις δύο περιπτώσεις οι συγκρούσεις και οι αντιστάσεις επιλύονται όχι τόσο λόγω της γνώσης αυτής καθαυτής όσο εξαιτίας του γεγονότος ότι αυτή η γνώση διευκολύνει μια ειδική εμπειρία κατά τη διάρκεια της οποίας οι συγκρούσεις νοηματοδοτούνται, παίρνουν μια συνεκτική και οργανωμένη μορφή, η οποία τελικά επιτρέπει την ελεύθερη εξέλιξη τους και άρα και την επίλυσή τους.

Μέσω όλης αυτής της διαδικασίας ενεργοποιείται η ψυχική αλλαγή, η οποία προκαλείται από το γεγονός ότι ο ασθενής βιώνει ένα μύθο – στην περίπτωση της ψυχαναλυτικής θεραπείας τον προσωπικό μύθο που δημιουργεί ο ίδιος από τα στοιχεία του παρελθόντος μαζί με το θεραπευτή ή στην άλλη τον κοινωνικό  μύθο που του προσφέρεται από το μάγο - θεραπευτή. Η θεραπευτική αποτελεσματικότητα της συμβολοποίησης έγκειται ακριβώς σ’ αυτή την επαγωγική ιδιότητα με την οποία ομόλογες δομές, φτιαγμένες από διαφορετικά χαρακτηριστικά  σε διαφορετικά επίπεδα, δηλαδή οργανικές διαδικασίες, ασυνείδητο, λογική σκέψη, συναρθρώνονται και σχετίζονται μεταξύ τους.
 

Από μια διαφορετική σκοπιά ο μύθος αντιπροσωπεύει την προσπάθεια του ανθρώπου να κρατά στο νου του και να θυμάται το παρελθόν. Ίσως, τελειώνει ο Levi Strauss, τα ειδικά χαρακτηριστικά της  ψυχανάλυσης να προέρχονται από το γεγονός ότι στη σύγχρονη κοινωνία δεν υπάρχει χώρος για τον μυθικό χρόνο παρά μόνο μέσα στο ίδιο το άτομο.
Η εργασία αυτή, θα μπορούσε να είναι μία μετάφραση, από ένα σύστημα συμβόλων, μια γλώσσα, σε μια άλλη, την ψυχαναλυτική, αυτή που χρησιμοποιούμε στην κλινική πράξη. Αυτή που αναπτύχθηκε και χρησιμοποιήθηκε από τους θεωρητικούς της ψυχανάλυσης για να περιγράψουν τα ίδια ψυχικά φαινόμενα, δομώντας το αλλιώς αδύνατο να ειπωθεί της θεραπευτικής εμπειρίας και προσφέροντας τη δυνατότητα να απαρτιωθεί μεταξύ των θεραπευτών.

Πρέπει, ωστόσο, να διατηρούμε υπόψη μας ότι πρόκειται για διαφορετικά ψυχικά συστήματα και ότι η απόπειρά μας δε θα μπορούσε να παράγει μια ευθύγραμμη μετάφραση από το ένα σύστημα στο άλλο.

Οι μύθοι που αφορούν τους ήρωες της ελληνικής μυθολογίας, φαίνεται να διαπνέονται από δύο τουλάχιστον στοιχεία:

1. την έμφαση στους περιορισμούς της ανθρώπινης ύπαρξης και

2. το συνδυασμό θέσης και αντίθεσης από τον οποίο, σύμφωνα με τον Ηράκλειτο, προκύπτει το Ένα. 

Σε αντίθεση με τους μύθους για τη θεογονία και τις περιπέτειες των θεών οι μύθοι για τους ήρωες τους θέλουν να βάλλονται από τη σχέση τους με το χρόνο και τη θέση τους μέσα σε αυτόν, τη σχέση τους με το θάνατο και την πρόκληση της θνητότητας της ανθρώπινης ύπαρξης. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι οι έννοιες της έλλειψης και των περιορισμών που διέπουν τους μύθους αυτούς, διατρέχουν το γενεαλογικό δέντρο των ηρώων και διέπονται από την αρχή της επανάληψης.

Το δεύτερο στοιχείο που ανακύπτει μέσα από αυτούς τους μύθους, ο συνδυασμός θέσης – αντίθεσης, παραπέμπει στον Φροϋδικό ενορμητικό δυϊσμό.

Μέσω των παραπάνω στοιχείων, οι ήρωες της μυθολογίας αποκτούν την τραγικότητά τους , αποτελώντας έτσι συχνά τους ήρωες γνωστών τραγωδιών. Εξάλλου, η τραγωδία πήρε το όνομα της από το τραγί που θυσίαζαν στο Διόνυσο, το θεό δηλ. που μετουσιώνει σε Ένα αφενός την ευτυχία και τα ωραία και υψηλά πάθη και αφετέρου δε, τον πόνο και τον θάνατο.

Στην αυγή της ιστορίας των ανθρώπων, ο Προμηθέας και ο αδελφός του  Επιμηθέας, εκφράζουν τη συμπληρωματικότητα. Εκείνος που προνοεί είναι ο ένας, ο απερίσκεπτος που μαθαίνει μετά από τα σφάλματά του είναι ο άλλος. Οι δύο τους βρίσκονται σε έναν ανταγωνισμό με τους θεούς και έχουν ένα διπλό καθήκον. Τον αποχωρισμό του γένους των Ανθρώπων από τους Αθανάτους, και την ενδυνάμωση των Θνητών. Ο Προμηθέας κλέβει τη φωτιά από το Δία και τη δίνει στους ανθρώπους. Μαζί τους περνάμε από την θεογονία στους μύθους των ηρώων. Στο μύθο του Προμηθέα τονίζεται η ατέλεια ως βασικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης. Η εφευρετικότητα - σκέψη όμως, αναπτύσσεται στην υπηρεσία του ελέγχου της πραγματικότητας, ως μέσο αντοχής στην ένταση και την καθυστέρηση των ικανοποιήσεων,  ως αντίβαρο στην εγκατάλειψη της παντοδυναμίας και της άμεσης, μαγικής εκπλήρωσης αναγκών.

Σηματοδοτείται έτσι η έλευση της καταθλιπτικής θέσης, όχι όμως με πορεία αβασάνιστη και χωρίς την αναζωπύρωση διωκτικών αγχών. Η επίτευξη του αποχωρισμού εννοείται εδώ ως παράνομη οικειοποίηση - κλοπή αγαθών του  αντικειμένου, και η ενδυνάμωση -  εμπλουτισμός του υποκειμένου φαντάζει ως ασέβεια που ξεσηκώνει αντεκδίκηση από το αντικείμενο.

Το βάρος της τιμωρίας για την εξέγερση, θα σηκώνει ο Προμηθέας, καταδικασμένος σε ένα ατέρμονο βασανιστήριο πάνω στο βράχο του, παραπέμποντας έτσι στην ενοχή που διοχετεύεται στον καταναγκασμό της επανάληψης.

Η έλευση της γενετήσιας σεξουαλικότητας από την άλλη, στο πρόσωπο της Πανδώρας, της πρώτης γυναίκας που στέλνει ο Δίας στους ανθρώπους, αυτής που συγκεντρώνει όλα τα καλά και όλα τα κακά, αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα ένα δώρο αλλά και μία τιμωρία.

Η σύλληψη του μύθου, δεν απομακρύνεται πολύ από αυτήν για το προπατορικό αμάρτημα και την εκδίωξη από τον παράδεισο της Παλαιάς Διαθήκης. Έκτοτε, οι θνητοί, ατελείς και υποκείμενοι στην έλλειψη θα παλεύουν με όλα τα δεινά, την απώλεια και το θάνατο. Η ελπίδα ωστόσο, και η δυνατότητα επανόρθωσης παραμένει, έστω και κλεισμένη τελευταία στο κουτί της συμφοράς.

Μια σειρά μύθων πραγματεύεται τις περιπλοκές κατά τη μετάβαση στην καταθλιπτική θέση, με κύριους εκείνους που αναφέρονται στην άρνηση της απώλειας και στην αποτυχία αποχωρισμού από το πρωταρχικό αντικείμενο. Σε έναν από τους πιο γνωστούς η Περσεφόνη κόρη της Δήμητρας απάγεται από τον Άδη με σκοπό να την κάνει γυναίκα του, βασίλισσα του κάτω κόσμου. Η απαρηγόρητη μητέρα της, αρχικά καταφεύγει στο παλάτι του Κελεού και αναλαμβάνει την ανατροφή του τελευταίου παιδιού του προσπαθώντας να το κάνει αθάνατο. Όταν τα σχέδια της ματαιώνονται, επιστρέφει σε οργισμένη απόγνωση και αφήνει τα σπαρτά να ξεραθούν και τη γη να μη βλασταίνει. Εντέλει φτάνει με τον Δια σε ένα διακανονισμό κατά τον οποίο θα ανεβαίνει η κόρη της πάνω στη γη για έξι μήνες το χρόνο και θα παραμένει στον Άδη άλλους τόσους. Στην αρπαγή της Περσεφόνης, ο αποχωρισμός από η μητέρα και η είσοδος στην σεξουαλικότητα ισοδυναμούν με θάνατο. Το πένθος της Δήμητρας δεν επιλύεται αλλά αντιμετωπίζεται με μανιακές άμυνες που καταρρέοντας δίνουν τη θέση τους σε εκδικητική καταστροφικότητα, αντιστροφή και σχάση.

Οι μύθοι του Τάνταλου και του Βελλερεφόντη διαπραγματεύονται  το ζήτημα της αποδοχής της έλλειψης και της θνητότητας. Ο Τάνταλος, ανοριοθέτητος, δοκιμάζει την παντογνωσία των Θεών, δίνει στους θνητούς την αμβροσία και απαιτεί αθανασία από το Δία . Είναι ο αιώνια τιμωρημένος για ασέβεια και περιφρόνηση των Θεών.

Ο Βελλερεφόντης σώζεται από το θάνατο τέσσερις φορές, με τη βοήθεια του Πήγασου, του αθάνατου αλόγου που του χαρίζει ο πατέρας του Ποσειδώνας. Τελικά πεθαίνει πέφτοντας από αυτό, όταν προσπαθεί να ανέβει στον Όλυμπο για να συμμετάσχει στο συμβούλιο των Θεών και να διαπιστώσει αν υπάρχουν πράγματι Θεοί. Ο Βελλερεφόντης σέβεται εν μέρει την αρχή της πραγματικότητας, καθώς αποδέχεται ότι η περιοχή της απόλυτης πληρότητας (αθανασία) ανήκει στους Θεούς, αναγνωρίζει τους  περιορισμούς του και σέβεται το νόμο του Πατέρα. Αυτό τον καθιστά σε θέση να ικανοποιήσει τις ενορμήσεις του μέσα στην πραγματικότητα με τη βοήθεια των γονεϊκών μορφοειδώλων (θεών). Στο τέλος πεθαίνει ριγμένος από το άτι της πραγματικότητας, όταν το χρησιμοποιεί για να ικανοποιήσει την ψευδαισθητική του επιθυμία για τελειότητα.

Σε μια άλλη ομάδα μύθων, ο αποχωρισμός έχει σχετικά επιτευχθεί αν και πάλι χωρίς να αποκλείονται οι παλινδρομήσεις σε σχιζοειδικές άμυνες, ενώ, η οιδιποδειακή προβληματική αλλού υποσημαίνεται και αλλού κυριαρχεί.

Οι Δαναΐδες, οι κόρες του Δαναού, αποτελούν φαλλικές γυναίκες, σε απόλυτη ταύτιση με τον πατέρα τους. Υπακούοντας στην εντολή του, αρνούνται το γάμο και σκοτώνουν τους συζύγους τους. Με αυτόν τον τρόπο ικανοποιούν τις αιμομικτικές φαντασιώσεις τους, με τίμημα όμως να μένουν αιώνια ανικανοποίητες (πίθοι των Δαναΐδων). Κυριαρχεί η προσκολητικότητα της λίμπιντο, με καθήλωση των λιβιδινικων επενδύσεων και αδυναμία εξεύρεσης νέων αντικειμένων. Η μόνη κόρη που αντιτίθεται, η Υπερμνήστρα, αντιμετωπίζει τη δίκη του πατέρα, με τη μορφή ενός σαδιστικού Υπερεγώ. Τη σώζει όμως η Αφροδίτη, αποκαθιστώντας ίσως μια ταύτιση με την οιδιπόδεια μητέρα, απαραίτητη για τη διαμόρφωση της ταυτότητας του φύλου και για η λύση του οιδιπόδειου.

Ο Περσέας, στην προσπάθειά του να απελευθερώσει την μητέρα του από το Πολυδέκτη, ωθείται στην περιπέτεια απαρτίωσής της σε ένα ενιαίο μητρικό αντικείμενο. Αυτό επιτυγχάνεται με το πέρασμά του μέσα από το διχασμό και την πάλη ανάμεσα στα κακά και τα καλά μερικά αντικείμενα της Klein (δηλ. τη Μέδουσα και τις Γραίες ως αναπαράσταση της αρχαϊκής επικίνδυνης μητέρας και τις Νύμφες και την Αθηνά ως τις εξιδανικευμένες εκδοχές της).

Ο Θησέας και ο Ιάσων επιχειρούν ταξίδια - άθλους, έχοντας αποδεχτεί τον αποχωρισμό και προσπαθώντας να επανορθώσουν τις απώλειες. Αναγνωρίζουν την έλλειψη, τη συμβολίζουν, και συνδιαλέγονται με τους περιορισμούς τους για να τις αναπληρώσουν.

Στον λαβύρινθο ο Θησέας συγκρούεται με την πιο αρχέγονη και θανατερή φύση του (το id, τις καταστροφικές ενορμήσεις του). Συναντά τα τρομακτικά του αντικείμενα, στο πρόσωπο του Μινώταυρου, και διασώζεται χάρη στον μίτο της Αριάδνης, τον έρωτα που συνδέει, επινοεί, κρατά συνέχεια και συνοχή. Σε κάποιους άλλους λαβυρίνθους, αυτούς της αναλυτικής συνεδρίας, η σκέψη, η επικράτηση των ενορμήσεων ζωής και η σύνδεση του αναλυτικού ζεύγους δίνουν το μίτο που οδηγεί προς τη θεραπεία.

Η συνάντηση με την Αριάδνη συμβαίνει μέσα σε οιδιποδειακά σενάρια, που ενέχουν την εγκατάλειψη του αιμομικτικού αντικειμένου - πατέρα της Μίνωα, αλλά δεν τελεσφορούν. Η Αριάδνη μένει πίσω, και οι θεοί χαρίζουν στον Θησέα την λήθη (απώθηση).

Ο Ιάσων πρέπει να φέρει από την Κολχίδα το χρυσόμαλλο δέρας, πολύτιμο μάλλον φαλλικό αντικείμενο, σύμβολο που σχετίζεται με την ιστορία της οικογένειας του και την επιστροφή της εξουσίας σε αυτήν. Η  επιχείρηση συνενώνει τις προσπάθειες όλων των γνωστών ηρώων της αρχαίας Ελλάδας, οι οποίοι και ακολουθούν την Αργώ. Η  εκστρατεία γίνεται λοιπόν κοινή τους υπόθεση. Ίσως διαφαίνεται σαφέστερα εδώ, η λειτουργία του μυθολογικού ήρωα ως προσώπου όπου προβάλλεται η επιθυμία για ανάκτηση  ναρκισσιστικής πληρότητας. Στο μύθο της Αργοναυτικής εκαστρατείας αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την επανακατοχή ενός πολύτιμου αντικειμένου που παρακρατείται από μια πατρική μορφή (τον Αία στην Κολχίδα), ή- από μια άλλη οπτική-  που πρέπει να αποσπαστεί από το εσωτερικό του μητρικού σώματος (τη σπηλιά του δράκοντα που φυλάει το δέρας, την κοιλιά του δράκοντα, μέσα στην οποία ο Ιάσων, σύμφωνα με μια εκδοχή του μύθου, πρέπει να φτάσει για να το πάρει).

Ενδιαφέρον έχει να παρακολουθήσει κανείς πως παρουσιάζονται οι γυναικείες μορφές στους μύθους των ηρώων. Στις γυναίκες που ως βοηθοί τους συνοδεύουν, ή γίνονται το έπαθλό τους από τα ταξίδια τους σε κόσμους άγνωστους και μακρινούς, συναντάται συχνά ηπιότερη η αρχαϊκή μητέρα, συνδυάζοντας στο πρόσωπό της υποχθόνιες ιδιότητες και ερωτικά χαρακτηριστικά. Κύριος αντιπρόσωπός τους η Μήδεια, που φέρνει μαζί του ο Ιάσων επιστρέφοντας από την αργοναυτική εκστρατεία και που αργότερα προδίδει  ξεσηκώνοντας την ανίερη εκδίκησή της.


Η Μήδεια γίνεται φόνισσα των παιδιών της. Η παρουσία των γυναικών αυτών σε τριγωνικές καταστάσεις φέρει πρώιμα χαρακτηριστικά και χρωματίζεται από σχιζοειδικές άμυνες. Θα διακρίναμε ίσως εκεί, αδυναμία πένθους, προσπάθεια για παντοδύναμο έλεγχο του αντικειμένου και ανεπεξέργαστη επιθετικότητα που βάλλει μαζικά τον ενδιάμεσο χώρο. Τα παιδιά χρησιμοποιούνται έτσι ως μερικά αντικείμενα, ως μέσα φθονερής αντεκδίκησης προς ένα σύζυγο που είτε εγκαταλείπει , είτε λειτουργεί ο ίδιος ως  παντοδύναμο, τυραννικό, ψευδοοιδιποδειακο αντικείμενο.

Οι μύθοι αυτοί χρωματίζονται από τέτοια καταστροφικότητα που μοιάζει να παραπέμπουν σε πρωιμότερη θέση, σε μια φαινομενικά γενετήσια επεξεργασία ενός αρχαϊκού φθόνου προς το μαστό. Η κυρίως επίθεση αφορά λιγότερο έναν/μια αντίζηλο και πιο πολύ τον δεσμό, τη γονεϊκή συνουσία, την αμοιβαία σχέση των γονιών. Πρόκειται για μια πρώιμη οιδιποδειακή προβληματική, που χαρακτηρίζεται από την σφοδρότητα της αμφιθυμίας, την επικράτηση στοματικών χαρακτηριστικών και μια ασάφεια συχνά στην επιλογή του σεξουαλικού αντικειμένου.

Η σταδιακή πορεία για απαλλαγή των γυναικείων μορφών από αρχαϊκά επιθετικά χαρακτηριστικά και την απαρτίωσή τους σε γενετήσια αντικείμενα επιθυμίας περνά μέσα από άλλους μύθους : Αυτούς που μιλούν για την τιθάσευση πολεμοχαρών φαλλικών αμαζόνων (Ηρακλής – Ιππολύτη, Θησέας  - Αντιόπεια) ή από εκείνους όπου οι ηρωίδες χρησιμοποιούνται ως μερικά, κάτω από θριαμβευτικό έλεγχο αντικείμενα (αρπαγή της ωραίας Ελένης). Σε τυπικότερα τριγωνικά σενάρια, ως μοιραίες γυναίκες στον ανταγωνισμό δύο αντρών και υποκείμενες στο φθόνο του πέους, οι γυναίκες ηρωίδες συναντιούνται σε άλλες διηγήσεις (Φαίδρα – Ιππόλυτος – Θησέας, Εριφύλη – Άδραστος – Αμφιάραος).

Αναλύοντας το μύθο του Οιδίποδα κάτω από μια διαφορετική οπτική θα μπορούσαμε να σχολιάσουμε τα εξής : ο Λάιος, ο πατέρας του, εμφανίζεται καταρχήν θύτης, παραδομένος στα πάθη του. Κυριαρχούμενος από τη δύναμη των ενορμήσεων του γίνεται ο εισηγητής της παιδεραστίας σχετιζόμενος με τον Χρύσιππο, και γι’ αυτή του την πράξη τον βαραίνει κατάρα. Επίσης προϋπάρχει ο δικός του φόβος ευνουχισμού και αφανισμού από τον γιο του, γεγονός που τον οδηγεί στο να επιχειρήσει να θανατώσει τον νεογέννητο Οιδίποδα. Υπό αυτό το πρίσμα, ο Λάιος είναι λιγότερο αντικείμενο φθόνου ή ζήλιας για τα προνόμιά του, όπως τον θέλει η κλασική οιδιπόδεια κατάσταση, και περισσότερο ένας αρχαϊκός, ασύδοτος και διωκτικός πατέρας. Το αντεστραμμένο Οιδιπόδειο που υπαινίσσεται η ιστορία, όπου ένας ξεχασμένος Οιδίποδας στο πρόσωπο του Χρύσιππου εμπλέκεται σε ομοφυλόφιλη σχέση με τον πατέρα, έχει σκοτεινές, δολοφονικές προεκτάσεις και μεταφέρει την προβληματική από την διεκδίκηση της Οιδιπόδειας μητέρας στην καταστροφική εμπλοκή με έναν απειλητικό πατέρα που συγγενεύει με τον αρχαϊκό Κρόνο.

Μια άλλη διάσταση του μύθου αφορά τα εξής : όπως επισημαίνει ο Blum (1979) "η αναζήτηση της επίγνωσης – ενόρασης ήταν πάντα παράλληλη με την ευλογία της άγνοιας". Αυτό αντανακλάται στην ταλαιπωρία του Οιδίποδα μεταξύ του γνωρίζω – δεν γνωρίζω, μια αμφιταλάντευση η οποία παραπέμπει στην αμφιθυμία του θεραπευόμενου μεταξύ εναισθησίας και αντίστασης σ’ αυτή. Η σύζευξη του ότι ο Οιδίποδας αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα τον μωρότερο και τον εξυπνότερο άνθρωπο, σηματοδοτείται στην επίλυση του αινίγματος της Σφίγγας, το "γνώθι σ’ αυτόν", που σημαίνει ότι "είσαι άνθρωπος". Ο Οιδίποδας λοιπόν επιλύει μεν το αίνιγμα της ανθρώπινης ύπαρξης, δηλαδή αποδέχεται τον ανθρώπινο περιορισμό, αλλά φαίνεται ότι αυτή η γνώση δεν είναι αφομοιωμένη για τον ίδιο του τον εαυτό. Μη έχοντας εσωτερικεύσει αυτή τη γνώση, είναι καταδικασμένος να υπόκειται στη μοίρα και στο αναπόφευκτο.
Η εξέλιξη προς μια γνήσια καταθλιπτική φάση και η επιτυχής λύση του Οιδιποδείου, ίσως τελικά να βρίσκει την εκπλήρωσή της στον "πρώτο υποδειγματικό γάμο" της αρχαιότητας, αυτόν μεταξύ του Κάδμου και της Αρμονίας.

Ο Κάδμος ξεκινά την αναζήτηση της αδερφής του που έχει απαχθεί από τον Δία, συνοδευόμενος από τη μητέρα του. Στην πορεία κατορθώνει να μεταφέρει τις λιβιδινικές αιμομικτικές επενδύσεις από τα πρωταρχικά αντικείμενα αγάπης σε νέα μη αιμομικτικά (Αρμονία). Μάλιστα, η Αρμονία (κόρη της Αφροδίτης και του Άρη) είναι αυτή που ενώνει, που συνδέει, που δημιουργεί, ίσως η προσωποποίηση του Έρωτα του Φρόυντ.

Στο μύθο αυτό ο Κάδμος, προκειμένου να παντρευτεί την Αρμονία, πρέπει πρώτα να σκοτώσει με τις δικές του δυνάμεις το Φίδι που φυλά την πηγή, βιώνοντας την υπαρξιακή μοναξιά, ώστε στη συνέχεια να μπορέσει να θεμελιώσει τη δική του πολιτεία, διαδικασία η οποία ολοκληρώνεται με το γάμο του, θυμίζοντας μας ότι πρέπει κανείς να μπορεί να υπάρχει και μόνος του για να υπάρξει με τους άλλους. Τονίζεται εδώ η αποεπένδυση των γονεϊκών  μορφοειδώλων και η σύμμειξη των ενορμήσεων ζωής και θανάτου.

Τελειώνοντας, θα λέγαμε ότι ο δεύτερος και λιγότερο πρωτόγονος κύκλος της μυθολογίας, περιέχει κυρίως οικογενειακά σενάρια αλλά και κάποια υπολείμματα αρχαϊκότερων στοιχείων.

Η εστίαση μεταφέρεται από τις περιπέτειες των θεών (αρχαϊκό, αδιαφοροποίητο από το Id Υπερεγώ), στις περιπέτειες ηρώων που γενικά δεν ξεφεύγουν πολύ από τα ανθρώπινα μέτρα. Εδώ, υπάρχουν νόμοι και άρα παραβίαση, τιμωρία, ενοχή και εξιλέωση ενώ τα εγκλήματα βαραίνουν πολλές συνεχόμενες γενιές. Οι ήρωες είναι ταυτόχρονα θύτες και θύματα, ποτέ ξεκάθαρα καλοί ή κακοί (ολόκληρα πρόσωπα). Αναλαμβάνουν, έστω και μερικώς, ευθύνη για τις πράξεις τους, αφού αναμένουν την τιμωρία και επιζητούν την εξιλέωση. Απομακρυνόμαστε εδώ από το μαγικό και παντοδύναμο στοιχείο που υπάρχει στους ανταγωνισμούς των θεών και ερχόμαστε, μέσω των παθών και των παθημάτων των ηρώων, πιο κοντά στην ανθρώπινη φύση.


 Σηματοδοτείται το πέρασμα από την άρνηση και την προβολή σε μια γνώση του τι γίνεται σε εμάς, δηλαδή στην πραγματικότητα, σε ένα είδος ωριμότητας και αυτογνωσίας. Βρισκόμαστε ίσως μπροστά σε μια μετάβαση από την παρανοειδή – σχιζοειδή θέση όπου όλα είναι δυνατά, κυριαρχεί η παντοδυναμία και οι διώκτες βρίσκονται έξω από εμάς, σε κάτι που προσεγγίζει περισσότερο την καταθλιπτική θέση, όπου οι ιστορίες των ηρώων αντικατοπτρίζουν τη συνειδητοποίηση της ατομικότητας, της ευθύνης, της ενοχής. Από τη στιγμή που κανείς αποδέχεται ότι η απαρχή του ανθρώπινου γένους είναι συνυφασμένη με τα δεινά, φεύγει από την παρανοειδή θέση της παντοδυναμίας και του μαγικού (το κουτί της Πανδώρας). Τότε πια ζητά τη γνώση, η οποία γνώση είναι το να "δει" (και προς τα μέσα και προς τα έξω), το να ζήσει με τους άλλους ανθρώπους, πράγμα το οποίο συνεπάγεται ένα ελάχιστο πόνου, απογοήτευσης και άγους, όπως αυτά αντικατοπτρίζονται στους άθλους των ηρώων.

Επιλογές και σύνθεση από τις μελέτες: 

  • Μύθος και φαντασιακό* στη θεσμισμένη ψυχανάλυση. Ν. Κοντοστεργίου, Ε. Κοράλλη, Σ. Κατσαράκης, Δ. Οικονομίδης, Η. Χατζής, Γ. Χατζησταυράκης, Π. Σακελλαρόπουλος.
  • ΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΚΟΥ: ΜΥΘΟΛOΓΙΚΟΙ ΚΑΙ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΙΣΜΟΙ. Ε.Γ. Ασλανίδης  
  • Ήρωες της Ελληνικής Μυθολογίας : Μια ψυχαναλυτική απόπειρα  ερμηνείας των Μύθων. Ισακίδου Γ., Γιωτσίδη Β., Γυφτοπούλου Ε., Ζέικου Ε., Κρύσιλας Χ., Λαζαράτου Α., Σακελλαρόπουλος Π.
    Μονάδα Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας, Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων.

Ο ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ

Στο μύθο του Αιγαία του μυθικού βασιλιά της Αθήνας μαθαίνουμε οτι όταν ο Θησέας , έφυγε για την Κρήτη με σκοπό να σκοτώσει τον Μινώταυρο, του ζήτησε αν είχε καταφέρει να επιζήσει από το Λαβύρινθο,να αλλάξει τα πανιά του πλοίου του στην επιστροφή,.Ο Θησέας ταξίδεψε για την Κρήτη με μαύρα πανιά. Το σημάδι ότι σκότωσε τον Μινώταυρο θα ήταν να έχει άσπρα πανιά το πλοίο στην επιστροφή.Ο Αιγαίας, σύμφωνα πάντα με το μύθο, περίμενε στο Σούνιο να επιστρέψει ο γιος του από την Κρήτη και να μπορεί να δει το πλοίο από μακριά.Όμως, ο Θησέας, παρ’ ότι είχε σκοτώσει τον Μινώταυρο, ξέχασε να αλλάξει τα πανιά. Είδε ο Αιγαίας το καράβι να επιστρέφει με μαύρα πανιά και νόμισε ότι το ταυροκέφαλο τέρας είχε εξοντώσει τον Θησέα. Με αυτή τη σκέψη, χωρίς να περιμένει να προσεγγίσει το καράβι στην ακτή, έπεσε από τους βράχους του Σουνίου στη θάλασσα και πνίγηκε. Έκτοτε, η θάλασσα λέγεται Αιγαίο.

Ακόμη και σήμερα ,ο μύθος λέει, ότι το Αιγαίο πήρε το όνομά του από τον Αιγαία.Εκτός από αυτό το μύθο όμως υπάρχουν και άλλες εκδοχές, που μπορεί και να είναι οι πραγματικές.Η εκδοχή της Αιγηίδας μιλάει για τη μεγάλη στεριά που βρισκόταν στη θέση που καλύπτει σήμερα η θάλασσα του Αιγαίου.Στις αρχές του Μειόκαινου, οι γεωλογικές αναταράξεις κάνουν να αναδυθεί από τα νερά η Αιγηίδα. Και σε μια επόμενη φάση αναταράξεων, που κράτησε μερικά εκατομμύρια χρόνια, αυτή η μεγάλη, συμπαγής στεριά, η Αιγηίδα άρχισε να κατακερματίζεται και να δημιουργούνται στο σώμα της λεκάνες λιμνών ή να εισχωρούν θάλασσες, αλλάζοντας διαρκώς τη μορφολογία της περιοχής.
Οι αλλαγές συνεχίζονται μέχρι και το τέλος του Πλειόκαινου, δηλαδή μέχρι πριν από 12 εκατομμύρια χρόνια. Όλη εκείνη την περίοδο συμβαίνουν ως επί το πλείστον κατακρημνίσεις, που διαδέχονται η μια την άλλη σε μεγάλες χρονικές αποστάσεις μεταξύ τους.

Η τελική διαμόρφωση της περιοχής του Αιγαίου έγινε την περίοδο του Πλειστόκαινου (από το 2000000 π.Χ. μέχρι το 10000 π.Χ.).Σημαντικό ρόλο σ’ αυτές όλες τις μεταβολές έχουν παίξει οι εκρήξεις των ηφαιστείων, με πρώτο και καλύτερο αυτό της Σαντορίνης.Ωστόσο, αυτό που ενδιαφέρει στην προκειμένη περίπτωση είναι το όνομα. Και το όνομα Αιγηίς δεν διαφέρει στη ρίζα του από το όνομα Αιγαίο. Είναι προφανές ότι το όνομα Αιγηίς έχει δοθεί πολύ μετά αφ’ ότου συνέβησαν οι μεταβολές που διαμόρφωσαν το τοπίο.Όμως, ουδείς αμφιβάλλει ότι το όνομα Αιγαίο είναι προϊστορικό. Η καταφυγή στους μύθους είναι κι εδώ αναγκαία, τη στιγμή που δεν υπάρχουν άλλου είδους μαρτυρίες.Οι περισσότεροι μελετητές συμφωνούν ότι το όνομα Αιγαίο προέρχεται από τη λέξη Αίγα (Αίξ, αιγός, που θα πει: κατσίκα). Διαφέρουν ωστόσο οι εξηγήσεις που αιτιολογούν την προέλευση του ονόματος του Αιγαίου από τη λέξη αίγα.

Η εκδοχή που φτάνει βαθύτερα στο χρόνο, αγγίζοντας την προϊστορία, αναφέρεται στο μύθο της ανατροφής του Κρηταγενή Δία στη σπηλιά του Δικταίου Άντρου. Την τροφή του κυνηγημένου νεαρού Θεού από τον πατέρα του, τον Κρόνο την εξασφάλιζε μια Αίγα (μια κατσίκα), η Αμάλθεια. Κι όταν η Αίγα αυτή ψόφησε, ο Δίας πήρε την προβιά της, δηλαδή την Αιγίδα και τη φόρεσε. Να σημειωθεί εδώ ότι ακόμη και σήμερα στην Κρήτη οι κατσίκες λέγονται με το αρχαίο τους όνομα: αίγες.Η Αθηνά πήρε και από αυτό το μύθο την κατσικίσια προβιά του Δία και τύλιξε μ’ αυτή την ασπίδα της. Ωστόσο, ο ίδιος ο Δίας κράτησε δικό του το επίθετο Αιγίοχος!Η αίγα στη Μινωική Κρήτη είναι ένα από τα Ιερά ζώα. Στο ρυτό της Κάτω Ζάκρου εικονίζονται αίγαγροι να επιστέφουν ένα Ιερό Κορυφής, μαζί με τα Ιερά Διπλά Κέρατα. Και δεν είναι αυτή η μοναδική περίπτωση.

Αργότερα, σε πολλές παράκτιες περιοχές του Αιγαίου υπάρχουν τα Αιγός Ιερά, που είναι τόποι λατρείας, αφιερωμένοι ως επί το πλείστον στον Ποσειδώνα, το θεό της θάλασσας. Αυτά τα Ιερά έδωσαν την ονομασία τους στη θάλασσα.Υπάρχει όμως και άλλη εκδοχή, που σχετίζεται και αυτή με τη λέξη αίγα. Αίγες έλεγαν τα μεγάλα κύματα, οπότε το όνομα Αιγαίο με αυτή την ερμηνεία είναι η «κυματώδης θάλασσα», αυτή δηλαδή που είναι και στην πραγματικότητα.Από αυτή την ίδια ερμηνεία, το ρήμα «επαιγίζω» σημαίνει «τρικυμίζω».

Σε πολλά νησιά ακόμη και σήμερα τα άσπρα «φυτίλια» που έχει στην επιφάνειά της η τρικυμισμένη θάλασσα λέγονται «κατσίκια» ή «προβατάκια».Η αίγα, εκτός από την ιερότητα που την περιβάλλει σαν ζώο στα προϊστορικά χρόνια, είναι και ατίθαση, όπως ακριβώς μια φουρτουνιασμένη θάλασσα. Ακόμη, η κίνηση ενός κοπαδιού αιγών, μοιάζει πολύ με την επιφάνεια μιας θάλασσας που έχει κυματισμό.Όλο και πλησιάζουμε, όπως φαίνεται στην ουσία των πραγμάτων.

Ο Σουϊδας στο λεξικό του γράφει: «Αιγαίον πέλαγος το φοβερώτατον» και είναι αλήθεια ότι αυτή η θάλασσα με τα πολλά στενά περάσματά της ανάμεσα στα νησιά είναι μια ορμητική θάλασσα.
Ηρθε λοιπόν η στιγμή να δούμε από πού παράγεται η λέξη «αίγα»: προέρχεται από το ρήμα «αϊσσω», που σημαίνει: κινούμαι με ορμή, πηδώ, σηκώνομαι όρθιος!Είναι φανερό ότι όλες οι ερμηνείες που δίδονται στο ρήμα αϊσσω ταιριάζουν απολύτως τόσο στα χαρακτηριστικά της αίγας, όσο και στα χαρακτηριστικά του Αιγαίου.

Από τον μυθικό Αιγαία μέχρι την Ιερή Αίγα και το πραγματικό ρήμα «αϊσσω» οι αποστάσεις είναι τεράστιες. Είναι σαν να περνάς μέσα σε μα νύχτα την Μειόκαινο, την Πλειόκαινο και την Πλειστόκαινο, ξημερώνοντας στα Αιγός ιερά του Ποσειδώνα, με την Αιγίδα του Δία!Διαδρομές απειράνθου μέσα από θαύματα-θαυμάτων στα νερά της θάλασσας. Το Αιγαίο ταξιδεύει τα νερά του μέσα από μύθους μυστικούς, σιρίτια του ήλιου και κλωστές φωτός, που καταδύονται στα θαλάμια των χταποδιών για να γίνουν ύστερα τοιχογραφίες στην Ξεστή της Σαντορίνης.

O λυρικός ποιητής Αλκμάνας


Κατεβάζοντας την θρησκευτική, λυρική ποίηση από τον Όλυμπο, στους ανθρώπους.

Ο Αλκμάνας συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πλέον σημαντικούς, αρχαίους Έλληνες, λυρικούς ποιητές. Λέγεται ότι ήταν γιος του Δάμα ή του Τίταρου, και ο κατεξοχήν διαμορφωτής της χορικής ποίησης στην Σπάρτη, ως ένα ιδιαίτερο λογοτεχνικό ύφος, περί τα μέσα του 7ου π.Χ.αιώνα. Δεν συνέθετε μονάχα το κείμενο των ποιημάτων του, αλλά καθόριζε τόσο τη μουσική, όσο και τις χορευτικές, μιμητικές κινήσεις τους, ενώ  λόγω της απαράμιλλης τέχνης του, κατείχε την πρώτη θέση στον Αλεξανδρινό «κανόνα». Πηγές αναφέρουν ότι έζησε κατά την 27η Ολυμπιάδα (672 – 668 π.Χ.), και συγκεκριμένα όταν κυβερνήτης της Λυδίας ήταν ο Άρδυς, ενώ ο εκκλησιαστικός συγγραφέας Ευσέβειος τοποθετεί την ακμή του περί το 659 π.Χ.
Όσον αφορά στην καταγωγή του, ιστορικές μαρτυρίες τον φέρουν να κατάγεται από την ελληνική Ιωνία,
και συγκεκριμένα από τις Σάρδεις της Λυδίας, ενώ αργότερα μετέβη στη Σπάρτη. Για την έλευση του εκεί υπάρχουν δυο εκδοχές, σύμφωνα με τις οποίες διατάχτηκε να μετέβη μέσω κάποιου χρησμού ή αιχμαλωτίστηκε από τους Κιμμερίους και πουλήθηκε εκεί ως δούλος. Όμως, οι Σπαρτιάτες γοητευμένοι από τη μουσική του, τον απελευθέρωσαν και τον επονόμασαν «Λάκωνα», παραχωρώντας του, συγχρόνως, τα δικαιώματα του πολίτη. Επίσης, κατά το λεξικό της Σούδας φέρεται να ήταν Λακεδαιμόνιος, με τόπο γέννησης του την Μεσσόα, ενώ στη Σπάρτη παρέμεινε μέχρι τα βαθιά του γεράματα. Ακόμη, ο Παυσανίας πιστοποιούσε ότι σε μια περιοχή κοντά στη Σπάρτη, στο Σέβρικον, υπήρχε μέχρι τον 2ο αιώνα π.Χ. ένα μνημείο προς τιμή του Αλκμάνα, δίπλα στα ιερά τον Ιπποκοντιάδων και του Ηρακλή. Επίσης, ο ίδιος ο ποιητής σε κάποιο ποίημα του μνημονεύει ονομαστικά τον «Λεωτυχίδα» βασιλιά της Σπάρτης.
Το έργο του έχει ταξινομηθεί, από τους Αλεξανδρινούς γραμματείς, σε έξι βιβλία. Το περιεχόμενο τους απαρτιζόταν από ύμνους, παιάνες, υπορχήματα, υμεναίους, σκόλια και παρθένια, δηλαδή τραγούδια που έψαλαν νεαρές παρθένες για λατρευτικούς σκοπούς. Επίσης, ο ποιητικός του λόγος συνταίριαζε τη δωρική της εποχής του, αναμεμειγμένη με στοιχεία της ιωνικής, αλλά και της αιολικής διαλέκτου, την οποία ο Παυσανίας αποκαλούσε «καθόλου εύηχον». Διαμέσου των αιολικών στοιχείων έδινε στα έργα του απαλότητα και χάρη, κατορθώνοντας να κάνει μελωδική, την τραχιά δωρική διάλεκτο που επικρατούσε στην περιοχή του. Επιπροσθέτως, τα μέτρα που χρησιμοποιούσε στην ποίηση του ήταν πρωτοποριακά και καινοτόμα. Ειδικότερα, μεταχειρίστηκε πολύ το δακτυλικό τετράμετρο, με το οποίο, λόγω της λαϊκής του προέλευσης, προσέδιδε στους στίχους του ελαφρότητα και χάρη. Η στροφή στην ποίηση του απαρτιζόταν από τρεις ή τέσσερις στίχους και ως όργανα συνοδείας χρησιμοποιούσε συνήθως τον αυλό και την κιθάρα.
Σύμφωνα με τους μεταγενέστερους γραμματολόγους, ο Αλκμάνας είναι ο ποιητής που εισήγαγε την ερωτική ποίηση, γράφοντας πολλά ερωτικά τραγούδια, αλλά και τραγούδια που αφορούσαν τον γάμο. Ωστόσο, από το έργο του μεγάλου ποιητή έχουν διασωθεί μόνο λίγα αποσπάσματα, η πλειοψηφία των οποίων είναι γραμμένα σε αιγυπτιακούς παπύρους, και τα οποία διαπραγματεύονταν, κατά κύριο λόγο, τον έρωτα και τις χαρές της ζωής, περιγράφοντας συνάμα με απλότητα τις ομορφιές της φύσης. Οι ύμνοι του άρχιζαν από τους θεούς και εν συνεχεία εγκωμίαζαν τους ανθρώπου, για την ομορφιά και την ηθική τους, με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζεται ως εκείνος ο ποιητής, που κατέβασε την θρησκευτική, λυρική ποίηση από τον Όλυμπο, στους ανθρώπους.

Μια σύγχρονη Θεογονική Κοσμογονία.
Το 1855, ο Γάλλος αιγυπτιολόγος Mariette ανακάλυψε σε τάφο, κοντά στην 2η μεγάλη πυραμίδα της Γκίζας, έναν πάπυρο με εκατό στίχους, που άνηκαν σε έργο του ποιητή Αλκμάνα, και συγκεκριμένα  στο παρθένιο του «Εις Άρτεμιν Ορθίαν», το οποίο και εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1863, από τον καθηγητή Egger. Αρχικά, το παρθένιο αποτελούσαν δέκα ή δώδεκα στροφές, εκ των οποίων διεσώθησαν μόνο οι επτά. Στην αρχή ο χορός από δέκα παρθένες, με κορυφαία την Αγησιχόρα, έψελνε άσμα, το οποίο εξιστορούσε τα ηρωικά κατορθώματα του Ηρακλή κατά των Ιπποκοντιάδων. Ακόμη, ο ποιητής στο κύριο μέρος του ποιήματος του επαινούσε και προέβαλλε το κάλλος των νεανίδων Αγησιχόρας και Αγιδούς, οι οποίες μετείχαν στον χορό.

Ο πάπυρος με τους στίχους του ποιητή Αλκμάνα
Η μεγάλη έκπληξη, όμως, ήρθε το 1957, έπειτα από την δημοσιοποίηση του παπύρου 2390 της Οξυρύγχου, ο οποίος χρονολογείται από τον 2ο αιώνα μ.Χ.. Στον πάπυρο αυτό διασώζονται τμήματα από ένα πεζό λόγο του Αλκμάνα, στα οποία αποκαλύπτεται ότι σε ένα από τα ποιήματα του ασχολείται με ένα είδος Θεογονικής Κοσμογονίας.
Ειδικότερα, η πεποίθηση του ήταν ότι αρχικά η ύλη ήταν ταραγμένη και αδιαμόρφωτη, ενώ δεν είχαν δημιουργηθεί ακόμη ούτε ο Ήλιος, ούτε η Σελήνη και κατ’ επέκταση ούτε το αστρικό Σύμπαν. Δηλαδή, το αντιληπτό από τις αισθήσεις μας αστρικό Σύμπαν δημιουργήθηκε μέσω ενός μη παρατηρήσιμου, αποίητου και αδιαμόρφωτου υλικού, το οποίο προϋπήρχε. Τότε, στα πλαίσια του χώρου, που ήταν γεμάτος από εκείνο το αόρατο υλικό, γεννήθηκε κάποιος που τακτοποιούσε τα πάντα σαν τεχνίτης, η Θέτις. Έπειτα, στον χώρο της μη ύλης δημιουργήθηκε ένας πόρος, μια στενή διάβαση, που έπαιξε το ρόλο της αρχής, αποτελώντας το μέσο για να βγει η ταραγμένη, αδιαμόρφωτη και μη παρατηρούμενη ύλη από τον χώρο της αρχικής αισθητής ανυπαρξίας, στον αισθητό χώρο του παρατηρήσιμου Σύμπαντος. Στη συνέχεια, ακολούθησε η δημιουργία ενός ορίου, το «τέκμωρ», το οποίο ήταν ένα κατευθυντήριο σημάδι μέσα στον πόρο ή μέσα στα αστέρια. Έτσι, όταν η αποίητη και αδιαμόρφωτη ύλη διάβαινε το «τέκμωρ», καθίστατο αυτομάτως διαμορφωμένη και αισθητή, εφόσον μπορούσε να δημιουργεί αισθητά αντικείμενα, όπως τον Ήλιο και την Σελήνη. Παράλληλα, ο ποιητής θεωρούσε ότι ο πόρος και το «τέκμωρ» συνυπήρχαν με το σκότος, ως ενιαία σύνολα διακριτών γεγονότων, ένα σύστημα το οποίο βρισκόταν εκτός του αισθητού Σύμπαντος. Ακολούθως, μετά το όριο - τέκμωρ δημιουργήθηκαν η ημέρα, δηλαδή το φωτεινό μέρος του ημερονυκτίου και ο Ήλιος, η Σελήνη και το σκότος, δηλαδή η νύχτα, το μη φωτεινό μέρος του ημερονυκτίου. Στο σημείο αυτό ο Αλκμάνας υποστήριζε ότι το φως της ημέρας δεν ήταν πυκνό, αλλά υποβοηθούνταν από την ακτινοβολία του Ήλιου.
Έτσι, ο ποιητής Αλκμάνας κατάφερε να δώσει ένα κοσμογονικό μοντέλο που περιγράφει απόψεις παλαιότερες του 7ου αιώνα π.Χ., στο οποίο εντοπίζονται αξιοσημείωτες ταυτίσεις με σύγχρονες κοσμολογικές υποθέσεις. Σύγχρονες θεωρίες για την κβαντική κοσμολογία, αλλά και περιγραφές για τις διαδικασίες δημιουργίας του Σύμπαντος περιέρχονταν ήδη σε ποιήματα που έγραψε ο ποιητής, άποψη η οποία πιστοποιείται διαμέσου μελετών σύγχρονων αστροφυσικών, αλλά και από σχετικές ανακοινώσεις, σε παγκόσμιο επίπεδο, που συνδέουν την κοσμολογία του Αλκμάνος με σύγχρονες κοσμολογικές αντιλήψεις. Εν κατακλείδι, βάσει επιστημονικών συμπερασμάτων, η θεογονική του αντίληψη, που διατυπώνεται στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ., περιγράφει απόψεις πολύ αρχαιότερες, οι οποίες συμπίπτουν με σύγχρονες κοσμολογικές υποθέσεις περί του αισθητού αστρικού Σύμπαντος.

Οι φοβίες είναι κληρονομικές

Ακούμε συχνά ότι η «εμπειρία δεν μεταδίδεται», ωστόσο πρόσφατη έρευνα υποστηρίζει ότι οι μνήμες και οι φοβίες μπορούν να μεταφερθούν στους απογόνους μας μέσω του DNA ακολουθώντας μία πορεία σε βάθος χρόνου.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα από του Τμήματος Ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Εμορι της Ατλάντα, οι τραυματικές μνήμες είναι δυνατό να μεταφερθούν στους απογόνους μας με βιολογικό τρόπο.
Οπως εξηγεί ο επικεφαλής της έρευνας, δρ Μράιαν Ντίας, μιλώντας στο BBC: «Πειράματα σε ποντίκια έδειξαν ότι ένα τραυματικό γεγονός μπορεί να αφήσει το αποτύπωμά του στο DNA του σπέρματος και αυτό, με τη σειρά του, να μεταφέρει τη φοβία επηρεάζοντας τον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά των μελλοντικών γενεών»
Στα πλαίσια της έρευνας, ο Ντίας και η ομάδα του εκπαίδευσαν μια γενιά ποντικιών να αποφεύγουν μια συγκεκριμένη χημική οσμή επειδή την είχαν συνδέσει με ένα ήπιο ηλεκτροσόκ. Οπως διαπιστώθηκε, την ίδια αποστροφή στη συγκεκριμένη χημική ουσία έδειχναν και οι επόμενες γενιές, όπως τα παιδιά και τα εγγόνια των αρχικών πειραματόζωων, παρόλο που δεν είχαν συναντήσει ποτέ πριν την ουσία αυτή.
«Το αρνητικό συναίσθημά τους ήταν έμφυτο, δηλαδή προϊόν βιολογικής μνήμης» εξηγεί ο Ντίας και μάλιστα παρατηρεί έκπληκτος ότι η αρνητική αντίδραση της μεθεπόμενης γενιάς ποντικών απέναντι στο συγκεκριμένο ερέθισμα ήταν 200% ισχυρότερη σε σχέση με τους απογόνους άλλων ποντικιών που δεν συμμετείχαν στο πείραμα.
Η ανακάλυψη αυτή είναι πολύ σημαντική, αφού θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μελλοντικά για την αντιμετώπιση φοβιών και μετατραυματικού στρες

Οι πολύτιμες πρωτεΐνες

Η λέξη πρωτεΐνη προέρχεται από την ελληνική λέξη "πρώτος" που σημαίνει το πρώτο στοιχείο. 

Οι πρωτεΐνες είναι απαραίτητα στοιχεία για την ανάπτυξη και ανακατασκευή των ιστών, την καλή λειτουργία και δομή όλων των ζωντανών κυττάρων. 

Ορμόνες, όπως η ινσουλίνη, ελέγχουν τα επίπεδα σακχάρου αίματος ένζυμα, όπως οι αμυλάσες, οι λιπάσες, οι πρωτεάσες, είναι απαραίτητες για την πέψη των τροφίμων  τα αντισώματα μάς βοηθούν να καταπολεμήσουμε τις λοιμώξεις, οι πρωτεΐνες των μυών επιτρέπουν τη συστολή, κ.λπ. Συνεπώς, πράγματι οι πρωτεΐνες είναι απαραίτητες για τη ζωή!

Δομή: Οι πρωτεΐνες αποτελούνται από αμινοξέα, τις δομικές τους μονάδες, συνδεδεμένα μεταξύ τους. Υπάρχουν περίπου είκοσι διαφορετικά αμινοξέα που συναντάμε συνήθως στα φυτά και τα ζώα. Μια τυπική πρωτεΐνη μπορεί να περιέχει 300 ή περισσότερα αμινοξέα. Κάθε πρωτεΐνη έχει τον δικό της αριθμό και τη δική της αλληλουχία αμινοξέων. Όπως το αλφάβητο, τα αμινοξέα, ως «γράμματα», μπορούν να τοποθετηθούν με εκατομμύρια διαφορετικούς τρόπους, ώστε να δημιουργηθούν «λέξεις» και μια ολόκληρη πρωτεϊνική «γλώσσα».
Ανάλογα με την ακολουθία με την οποία συνδυάζονται, η προκύπτουσα πρωτεΐνη πραγματοποιεί συγκεκριμένες λειτουργίες στο σώμα. Η μορφή του μορίου είναι σημαντική, δεδομένου ότι συχνά καθορίζει τη λειτουργία της πρωτεΐνης. Το κάθε είδος, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, έχει τις δικές του χαρακτηριστικές πρωτεΐνες – οι πρωτεΐνες των ανθρώπινων μυών, παραδείγματος χάριν, είναι διαφορετικές από τις πρωτεΐνες των μυών των βοδιών. 
 
Τα αμινοξέα μπορούν να ταξινομηθούν στα απαραίτητα (αναγκαία αμινοξέα που δεν μπορεί να συνθέσει κατά τη διάρκεια του μεταβολισμού ο οργανισμός και επομένως πρέπει να πάρει από τη δίαιτά μας) και στα μη απαραίτητα (αμινοξέα που μπορεί να παράγει ενδογενώς ο οργανισμός από άλλες πρωτεΐνες). Οκτώ αμινοξέα (λευκίνη, ισολευκίνη, βαλίνη, θρεονίνη, μεθειονίνη, φαινυλαλανίνη, τρυπτοφάνη και λυσίνη) θεωρούνται απαραίτητα για τους ενήλικες και εννέα (τα προαναφερθέντα συν την ιστιδίνη) για τα παιδιά.

Όταν μια πρωτεΐνη περιέχει τα απαραίτητα αμινοξέα στη σωστή αναλογία που απαιτείται για τους ανθρώπους, τότε λέμε ότι έχει υψηλή βιολογική αξία. Όταν ένα ή περισσότερα απαραίτητα αμινοξέα υπάρχουν σε πολύ μικρή ποσότητα, τότε λέμε ότι η πρωτεΐνη έχει χαμηλή βιολογική αξία. Το αμινοξύ που περιέχεται στη μικρότερη ποσότητα σε σχέση με τις ανάγκες μας ονομάζεται περιοριστικό αμινοξύ.

Ο κύκλος της πρωτεΐνης: Στο σώμα μας συνεχώς γίνεται δόμηση και διάσπαση πρωτεϊνών. Αφού φάμε, οι πρωτεΐνες διασπώνται στα αμινοξέα τους κατά την πέψη. Στη συνέχεια, τα αμινοξέα απορροφώνται και χρησιμοποιούνται για τη σύνθεση άλλων πρωτεϊνών στο σώμα. Η επαρκής πρωτεϊνική και ενεργειακή πρόσληψη σε καθημερινή βάση εξασφαλίζει τη συνέχεια του κύκλου.
 
Διαιτητικές πηγές: Οι πρωτεΐνες βρίσκονται σε διάφορα τρόφιμα. Τόσα τα ζωικά όσο και τα φυτικά κύτταρα περιέχουν πρωτεϊνες αλλά η ποσότητα πρωτεΐνης που είναι παρούσα στα τρόφιμα ποικίλλει. Επίσης είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι δεν πρέπειν να λαμβάνουμε υπόψη μόνο την ποσότητα της πρωτεΐνης αλλά και την ποιότητά της η οποία εξαρτάται από τα αμινοξέα που την αποτελούν. Τα φυτικά τρόφιμα, όπως τα όσπρια, τα δημητριακά, οι ξηροί καρποί, οι σπόροι και τα λαχανικά παρέχουν πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας.
 
Εντούτοις, δεδομένου ότι το περιοριστικό αμινοξύ τείνει να είναι διαφορετικό στις διαφορετικές φυτικές πρωτεΐνες, ο συνδυασμός φυτικών πηγών πρωτεϊνών στο ίδιο γεύμα (π.χ. όσπρια με δημητριακά) δίνει συχνά ένα μείγμα υψηλότερης βιολογικής αξίας. Αυτοί οι συνδυασμοί συναντώνται γενικά στις παραδοσιακές μαγειρικές συνταγές από τις διαφορετικές ηπείρους (π.χ. φασόλια με ρύζι, ζυμαρικά ή μανιόκα, ρεβίθια με ψωμί, φακές με πατάτες, κ.λπ.).

Οι δίαιτες που περιέχουν και ζωικά και φυτικά τρόφιμα στον αναπτυγμένο κόσμο παρέχουν επαρκείς ποσότητες πρωτεϊνών. Εντούτοις, οι υποομάδες του πληθυσμού που αποφεύγουν την κατανάλωση όλων των τροφίμων ζωικής προέλευσης, μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κάλυψη των πρωτεϊνικών απαιτήσεών τους.

Περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη ενός επιλεγμένου αριθμού τροφίμων (g/100g τροφίμου)
Τρόφιμο                              Ποσότητα πρωτεΐνης
(g ανά 100g τροφίμου)
Άσπρο ρύζι, μαγειρεμένο                            2.6
Ζυμαρικά, μαγειρεμένα                                7.7
Άσπρο ψωμί                                                 7.9
Ημιαποβουτυρωμένο γάλα                           3.4
Τυρί Cheddar                                              25.4
Αυγό ποσσέ                                                12.5
Ψητό κόντρα φιλέτο                                   31.0
Φιστίκια                                                      25.6

Χορτοφαγικές δίαιτες και διαιτητικές πηγές πρωτεϊνών: Οι χορτοφαγικές δίαιτες είναι βασισμένες στα δημητριακά, τα λαχανικά, τα φρούτα, τα όσπρια, τους σπόρους και τους ξηρούς καρπούς, με αποκλεισμό του κρέατος, των ψαριών ή των πουλερικών από τη δίαιτα. Υπάρχουν παραλλαγές μεταξύ των χορτοφαγικών διαιτών, εκ των οποίων κάποιες περιλαμβάνουν γαλακτοκομικά προϊόντα και αβγά (π.χ. γαλακτοωοχορτοφαγικές δίαιτες), άλλες περιλαμβάνουν μόνο τα γαλακτοκομικά προϊόντα αλλά όχι τα αβγά (π.χ. γαλακτοχορτοφαγικές δίαιτες), ενώ οι πιο αυστηρές χορτοφαγικές δίαιτες δεν περιλαμβάνουν κανένα προϊόν που παράγεται από ζώα (π.χ. αυστηρά χορτοφαγικές δίαιτες). 

Οι αυστηρά χορτοφαγικές δίαιτες, ειδικότερα, μπορεί να υστερούν σε κύριες πηγές πρωτεϊνών και οι άνθρωποι που τις ακολουθούν μπορεί να δυσκολεύονται να καλύψουν τις πρωτεϊνικές απαιτήσεις τους και, κυρίως, να υποστηρίξουν τις πρόσθετες ανάγκες λόγω ανάπτυξης (π.χ. παιδιά και έγκυοι). Επομένως, στην περίπτωση των χορτοφάγων, ειδικότερα των αυστηρά χορτοφάγων, είναι πολύ σημαντικός ο συνδυασμός πρωτεϊνών από διαφορετικές φυτικές πηγές και η ισορροπημένη επιλογή τροφίμων, ώστε να εξασφαλιστεί ότι επιτυγχάνονται τα συνιστώμενα επίπεδα απαραίτητων αμινοξέων.

Πρωτεϊνικός-ενεργειακός υποσιτισμός: Ο πρωτεϊνικός-ενεργειακός υποσιτισμός περιγράφει μια σειρά διαταραχών που εμφανίζονται κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Επηρεάζει κυρίως νεαρά παιδιά και οφείλεται τόσο στα χαμηλά ποσά ενέργειας όσο και τη χαμηλή πρόσληψη πρωτεΐνης μέσω της διατροφής. Οι 2 κύριες μορφές της πρωτεϊνικής-ενεργειακής υποθρεψίας είναι ο μαρασμός και το σύνδρομο Kwashiorkor.

Ο μαρασμός είναι μια χρόνια κατάσταση που εμφανίζεται σε μικρά παιδιά που πέρασαν από το μητρικό γάλα σε μια δίαιτα με πολύ λίγη ενέργεια και πρωτεΐνη. Χαρακτηρίζεται από απώλεια μυών και απουσία υποδόριου λίπους. Η ελλιπής υγιεινή συχνά οδηγεί σε μολύνσεις των τροφών, με αποτέλεσμα διάφορες λοιμώξεις, κυρίως του γαστρεντερικού, και περαιτέρω αύξηση των ενεργειακών αναγκών. Ο γονέας μπορεί να προσπαθήσει να θεραπεύσει τη μόλυνση μέσω της νηστείας του παιδιού, παρέχοντάς του μόνο νερό και άλλα υγρά μικρής διατροφικής αξίας. Ως αποτέλεσμα, το παιδί γίνεται υπερβολικά ελλιποβαρές και πολύ αδύναμο και ληθαργικό.

Το σύνδρομο Kwashiorkor συνήθως εμφανίζεται σε μεγαλύτερα παιδιά τα οποία, μετά από μια μακρά περίοδο θηλασμού, ξεκινούν να ακολουθούν διατροφή πλούσια σε αμυλούχα τρόφιμα, η οποία είναι φτωχή σε ενέργεια και πρωτεΐνη. Το Kwashiorkor συνήθως έπεται μιας οξείας μόλυνσης. Ένα παιδί με kwashiorkor είναι υπερβολικά ελλιποβαρές αλλά αυτό συνήθως συγκαλύπτεται από ένα οίδημα (κατακράτηση υγρών) που κάνει το πρόσωπο να έχει σχήμα φεγγαριού (σεληνοειδές προσωπείο) και τα χέρια και τα πόδια να δείχνουν παχιά. Τα μαλλιά είναι αδύναμα και αποχρωματισμένα και το δέρμα έχει σημεία σαν λέπια και ποικίλους χρωματισμούς. Η ιατρική θεραπεία και η σωστή διατροφή συνδυασμένες με καλές πρακτικές υγιεινής είναι απαραίτητες για να ανανήψουν και να μεγαλώσουν φυσιολογικά τα παιδιά με πρωτεϊνικός-ενεργειακός υποσιτισμός.

Πρωτεΐνες και χρόνια νοσήματα: Επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι τα ποσοστά θνησιμότητας από καρκίνο και καρδιαγγειακές παθήσεις είναι χαμηλότερα σε αυτούς που αποφεύγουν το κρέας. 

Τα αποτελέσματα αυτά, ωστόσο, συχνά επηρεάζονται από συγχυτικούς παράγοντες όπως το κάπνισμα, η κοινωνική τάξη και ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ). Παρότι μια χορτοφαγική (και κυρίως μια αποκλειστικά χορτοφαγική) δίαιτα μπορεί να είναι πλουσιότερη σε ίνες, φρούτα και λαχανικά από μια 91. παμφάγα, δεν υπάρχουν προς το παρόν επιστημονικά στοιχεία για να περιορίσουμε το άλιπο κρέας στη διατροφή μας. 

Ωστόσο, θα ήταν σοφό να συμβουλέψουμε ότι, είτε επιλέγεται μια παμφάγα είτε μια φυτοφαγική δίαιτα, αυτή θα πρέπει να είναι ισορροπημένη, να περιλαμβάνει ευρεία ποικιλία τροφίμων και πολλά φρούτα και λαχανικά. Σε όσους ενήλικες καταναλώνουν κόκκινο κρέας (δηλαδή, μοσχάρι, αρνί και χοιρινό) και επεξεργασμένο κρέας, συνιστάται η μέτρια κατανάλωση αυτών. Οι συμβουλές για τη βελτίωση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας θα πρέπει να εστιάζουν σε παράγοντες διατροφής και τρόπου ζωής οι οποίοι έχουν ξεκάθαρη ευεργετική επίδραση. Παραδείγματος χάριν, οι άνθρωποι θα πρέπει να ενθαρρύνονται να σταματήσουν το κάπνισμα, να κάνουν περισσότερη άσκηση και να διατηρούν υγιές σωματικό βάρος.

Γενικές συστάσεις: Προκειμένου να διατηρηθεί ο φυσιολογικός κύκλος διακίνησης των πρωτεϊνών, που είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη και την επισκευή των ιστών του σώματος, το 10-15% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης πρέπει να προέρχεται από πρωτεΐνες. Αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 0,75 γραμμάρια πρωτεϊνών ανά χιλιόγραμμο σωματικού βάρους ανά ημέρα. Δύο ή τρεις μερίδες  πρωτεϊνούχων τροφίμων ή τέσσερεις μερίδες μεικτών πηγών φυτικών πρωτεϊνών, όπως δημητριακά ολικής αλέσεως, λαχανικά, όσπρια, ξηροί καρποί και σπόροι, μπορούν εύκολα να παρέχουν τις αναγκαίες πρωτεΐνες.

Να προσέχετε ιδιαίτερα τις ετικέτες των τροφίμων. Σπανίως τρώτε καθαρή πρωτεΐνη. Κάποιες πρωτεΐνες συνδυάζονται συχνά με κορεσμένα λίπη. Αν τρώτε κρέας, επιλέξτε τα πιο άλιπα κομμάτια. Αν σας αρέσουν τα γαλακτοκομικά, οι πιο υγιεινές επιλογές είναι οι αποβουτυρωμένες ή χαμηλές σε λιπαρά εκδοχές τους. Τα φασόλια, η σόγια, τα καρύδια και τα προϊόντα ολικής άλεσης προσφέρουν πρωτεΐνη χωρίς κορεσμένο λίπος και με πολλές διαιτητικές ίνες και μικροθρεπτικά συστατικά.

Το DNA μας αλλάζει με την πρόθεση!

Σύμφωνα με την επιστήμη της επιγενετικής ( την μελέτη, δηλαδή, του τρόπου που παράγοντες εξωτερικοί του γενετικού υλικού – DNA – επηρεάζουν τις αλλαγές στην γονιδιακή έκφραση),

τα βλαστοκύτταρα καθώς και το DNA μπορεί να τροποποιηθεί μέσω μαγνητικών πεδίων, θετικών νοητικών καταστάσεων, πρόθεσης καθώς και μέσω της συνοχής της καρδιάς. Κορυφαίοι επιστήμονες παγκοσμίως συμφωνούν πως η θεωρία του γενετικού ντετερμινισμού είναι λανθασμένη.
Η πεποίθηση ότι είμαστε θύματα του γενετικού μας κώδικα καταρρέει.
Το σύνολο των γενετικών πληροφοριών με το οποίο γεννιόμαστε – DNA – δεν αποτελεί τον μοναδικό καθοριστικό παράγοντα για την υγεία και την ευημερία μας. Ο βιολόγος Bruce Lipton, Ph.D., με ειδίκευση στην μελέτη των βλαστοκυττάρων, δίνοντας μια συνέντευξη στο περιοδικό «Super Consciousness» συζητά για την σημαντική διαφορά μεταξύ γενετικού ντετερμινισμού και επιγενετικής:
«Η διαφορά μεταξύ των δύο είναι πολύ σημαντική, διότι αυτή η θεμελιώδης πεποίθηση που ονομάζεται γενετικός ντετερμινισμός στη ουσία σημαίνει πως οι ζωές μας, οι οποίες ορίζονται ως τα φυσικά, βιολογικά και συναισθηματικά χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς μας, ελέγχονται πλήρως από τον γενετικό μας κώδικα. Αυτού του είδος οι πεποιθήσεις δημιουργούν μια εικόνα των ανθρώπων ως άβουλα θύματα, αφού αν τα γονίδια έχουν την δυνατότητα να ελέγχουν την λειτουργία της ζωής μας, τότε οι ζωές μας καθορίζονται από παράγοντες εξωτερικούς τους οποίους δεν έχουμε την ικανότητα να τους αλλάξουμε!
Αυτό οδηγεί στην στάση της θυματοποίησης ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για τις ασθένειες και τα νοσήματα που παρατηρούνται να εμφανίζονται μέσα σε μια οικογένεια και πολλαπλασιάζονται μέσω της κληρονομικότητας. Εργαστηριακά στοιχεία έχουν δείξει πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει.»
Η θεωρία του Lipton επιβεβαιώνεται από τον καθηγητή και ερευνητή του Πανεπιστημίου της Μπολόνια της Ιταλίας Carlo Ventura, M.D., Ph.D. . Ο Δρ. Ventura απέδειξε μέσω εργαστηριακών δοκιμών πως το DNA των βλαστικών κυττάρων μπορεί να μεταβληθεί με τη χρήση συχνοτήτων μαγνητικού πεδίου.
« Είναι σαν μια χρονομηχανή! Με κάποιο τρόπο επαναπρογραμματίζεις τα κύτταρα αυτά σε μια αβέβαιη κατάσταση, στην οποία οποιαδήποτε απόφαση κατά κάποια έννοια είναι δυνατή, ακόμα και η απόφαση να εξελιχθεί εικονικά σε οποιοδήποτε είδος κυττάρου ενός οργανισμού. Σκεφτείτε λοιπόν τις τεράστιες δυνατότητες εξέλιξης της ανακάλυψης αυτής. »
Αναφέρει επίσης πως δύο Νομπελίστες επιστήμονες ανακάλυψαν πως ακόμα και μη βλαστικά ενήλικα κύτταρα μπορούν επιγενετικά να επαναπρογραμματιστούν σε μια προηγούμενη κατάσταση κατά την οποία θα είχαν την δυνατότητα τελικά να δημιουργήσουν νευρικά ή καρδιακά κύτταρα, κύτταρα των σκελετικών μυών ή ακόμα και κύτταρα που θα παράγουν ινσουλίνη.
Αλλαγή του DNA μέσω της πρόθεσης. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο HeartMath στο Boulder Creek της California, η επιστήμη της επιγενετικής συμπεριλαμβάνει πολλά περισσότερα από απλώς DNA, το περιβάλλον και την εμπειρία μας. Ύστερα από δύο δεκαετίες έρευνας, ανακαλύφθηκε πως παράγοντες όπως η αγάπη και η εκτίμηση ή αντίθετα το άγχος και ο θυμός επηρεάζουν το γενετικό αποτύπωμα ενός ατόμου. Σε ένα πείραμα, επιλεγμένοι συμμετέχοντες μπόρεσαν να μεταβάλλουν το DNA μέσω θετικών νοητικών δηλώσεων.
« Σε ένα άτομο που κρατούσε τρία δείγματα γενετικού υλικού – DNA – δόθηκαν οδηγίες να δημιουργήσει μια ευεργετική ψυχική, συναισθηματική και σωματική κατάσταση ισορροπίας και αρμονίας – με την βοήθεια μιας τεχνικής, ανεπτυγμένης στο Ινστιτούτο HeartMath, που χρησιμοποιεί την αναπνοή της καρδιάς και τα εκ προθέσεως θετικά συναισθήματα. Το άτομο που συμπεριλήφθηκε στο πείραμα αυτό πέτυχε, ακολουθώντας τις οδηγίες των επιστημόνων, να μεταβάλλει ταυτόχρονα δύο από τα τρία δείγματα σε διαφορετικό βαθμό αφήνοντας το τρίτο αμετάβλητο.»
Ομάδες εθελοντών με χαμηλή καρδιακή συνοχή δεν ήταν σε θέση να μεταβάλλουν το DNA.
Υγιής κυτταρική έκφραση και μια κβαντικά θρεπτική δίαιτα. Εάν θέλουμε να θρέψουμε το σώμα μας σε κυτταρικό επίπεδο και να αποτρέψουμε την εμφάνιση ασθενειών, το Ινστιτούτο HeartMath συνιστά μια πλούσια σε κβαντικά θρεπτικά συστατικά διατροφή. Όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση άγχους ή οποιαδήποτε αρνητική κατάσταση, τα βιολογικά αποθέματα ενέργειας εκτρέπονται από την περαίωση του σημαντικού έργου της αναγέννησης και της επισκευής του σώματος.
Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την κυτταρική αυτή πείνα, εστιάζοντας σε καταστάσεις ειλικρινούς φροντίδας, αγάπης και εκτίμησης. Τα θετικά αυτά συναισθήματα ενισχύουν το ενεργειακό μας σύστημα και τροφοδοτούν το σώμα μας, ακόμη και σε γενετικό επίπεδο. Το Ινστιτούτο αποκαλεί τα τέτοιου είδους θετικά συναισθήματα «κβαντικά θρεπτικά συστατικά».

Η θετική ενέργεια του σύμπαντος

«Αν θελήσεις κάτι όλο το σύμπαν θα συνωμοτήσει για να το αποκτήσεις» μια φράση που ζητήθηκε πολύ και αποτέλεσε μότο ζωής για πολλούς ανθρώπους.

Η αλήθεια είναι πως για τη δύναμη της θέλησης έχουν ειπωθεί πολλά, ο Βίκτορ Ουγκό γράφει στην πρώτη σελίδα του βιβλίου του «Οι Άθλιοι»:
«Οι άνθρωποι δε στερούνται δυνάμεως, αλλά θελήσεως».
Η αγγλική λαϊκή μούσα έχει μια παροιμία που λέει «Όπου υπάρχει ένα θέλω υπάρχει και ένας δρόμος». Λίγο πολύ όλοι έχουμε πει τη φράση «Δεν υπάρχει δεν μπορώ, υπάρχει δεν θέλω». Τελικά, όλα αυτά για την δύναμη της θέλησης ισχύουν; ή μήπως όχι;
Σκεφτείτε λίγο το εξής, ποια άτομα θαυμάζετε; Ποιους φίλους επιλέγετε; Ποια άτομα ερωτεύεστε; Επιλέγετε άτομα που παραπονιούνται για την ζωή τους; Αποφεύγουν να κάνουν όνειρα για τα θεωρούν χάσιμο χρόνου; ή Μήπως επιλέγετε άτομα που όταν θελήσουν κάτι κάνουν τα πάντα για να το καταφέρουν; Τι διαφορετικό έχουν αυτοί οι άνθρωποι; Ποια είναι η βασική διαφορά ανάμεσα στο «νικητή» και στον «ηττημένο» ; Μήπως η βασική διαφορά είναι η δύναμη της θέλησης; Θυμάστε πως νιώσατε τελευταία φορά που επιθυμούσατε κάτι πάρα πολύ; Η θέληση παράγει μια δύναμη που είναι ικανή από μόνη της να σε εντάξει στην ομάδα των «νικητών».
Ωστόσο, γιατί η δύναμη αυτή είναι πολλές φορές υποτονική; Είναι γεγονός, πως οι περισσότεροι άνθρωποι όχι μόνο δεν βοηθήθηκαν όταν ήταν παιδιά να γίνουν δυνατοί και αναπτύξουν την θέληση τους αντιθέτως εκπαιδεύτηκαν για το ακριβώς αντίθετο. Σας ακούγεται περίεργο ή υπερβολικό;
Για δείτε τις παρακάτω φράσεις, μήπως κάποιες από αυτές σας φαίνονται αρκετά οικίες;
«’Ηθελα να γίνω μπαλαρίνα, αλλά δεν είχα τις σωστές αναλογίες», «Πάντα ήθελα να σπουδάσω αλλά δεν τα κατάφερα», «Θέλω να αδυνατίσω αλλά δεν μπορώ να σταματήσω να τρώω», «Εδώ και μια βδομάδα θέλω να φτιάξω τον κήπο αλλά βαριέμαι».
Τι μήνυμα παίρνει κανείς ακούγοντας τις φράσεις αυτές; Πως οι άνθρωποι είναι αδύναμοι, μπορεί να θέλουν αλλά δεν μπορούν, σωστά;
Σκεφτείτε ακόμα, πόσες φορές έχετε αφήσει εξωτερικούς παράγοντες να επηρεάσουν αυτό που θέλετε; Η βροχή, μια γνώμη, κάτι που σας εμπόδισε από το να πραγματοποιήσετε το στόχο σας.
Η δύναμη της θέλησης έχει ένα ακόμα ύπουλο εχθρό που τη σαμποτάρει. Την αναβλητικότητα. Πόσες φορές έχετε πει, «άσε καλέ που να τρέχω τώρα» ,«αστό αύριο» ή «πρέπει να κάνω τόσα πράγματα» και τελικά δεν γίνονται ποτέ διότι παίρνουν συνεχώς παράταση μέχρι που ξεχνιούνται ή αντικαθίστανται από καινούρια θέλω.
Πώς όμως μπορεί κανείς να σταματήσει όλα αυτά που εμποδίζουν τη θέληση; Πρώτα από όλα πρέπει να κατανοήσουμε πώς στην πραγματικότητα δεν είναι η λογική αυτή που ελέγχει τις πράξεις μας.
Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν πως η λογική είναι η δύναμή τους. Αφήνουν στο περιθώριο τα συναισθήματά και υποτιμούν το υποσυνείδητό.
Η λογική όμως πάντα φωνάζει «Κάνε, πράξε, ενέργησε» εσύ τελικά γιατί δεν το κάνεις;
Μήπως, ακούς καλύτερα το «βαριέμαι» που φωνάζει από το υποσυνείδητο; Και έτσι, αρχίζεις να νιώθεις φόβο, άγχος και καθετί που οδηγεί τελικά στην αναβολή.
Πώς μπορεί όμως να φτάσει κανείς στους στόχους τους; Δεν είναι μια εύκολη διαδικασία. Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να βρείτε μέσα σας ποιες είναι οι πεποιθήσεις, τα πιστεύω εκείνα που έχουν διαμορφώσει τα πρέπει στη ζωή σας. Πόσα άκαμπτα είναι; Τα πρέπει αυτά είναι που σας εμποδίζουν. Αν βρείτε τη δύναμη να αλλάξετε, να αναθεωρήσετε και να δείτε τι θέλετε να κρατήσετε και τι όχι, τότε θα έχετε καταφέρει να βρείτε τη θέληση μέσα σας.
Ακόμα, προσπαθήστε να βάλετε μικρούς καθημερινούς στόχους. Δεν χρειάζεται να θέτετε τον πήχη πολύ ψηλά. Προσπαθήστε να τηρείτε τους στόχους αυτούς κάθε μέρα. Με τον τρόπο αυτό θα ενισχύσετε την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμησή σας.
Είναι στο χέρι του κάθε ανθρώπου να επιλέξει τον τρόπο που θα ζει. Βρείτε τη δύναμη μέσα σας να δείτε τα πράγματα διαφορετικά. Η αλλαγή όσο δύσκολη και αν είναι αξίζει το κόπο.
Μην ξεχνάτε πως στη ζωή υπάρχουν τρεις κατηγορίες ανθρώπων. Στην πρώτη ανήκουν αυτοί που γράφουν την ιστορία. Στην δεύτερη ανήκουν εκείνοι που ακολουθούν και παρακολουθούν εκείνους που γράφουν την ιστορία και στην τρίτη ανήκουν εκείνοι που δεν καταλαβαίνουν τίποτε. Αυτοί που δε θέλουν να μάθουν, εγκλωβίζονται στις πεποιθήσεις και τους ρόλους τους δημιουργώντας ένα άκαμπτο χαρακτήρα.

Φαέθων - Ο αστροναύτης της απώτατης αρχαιότητας!


Πολλές αναφορές σε αρχαία κείμενα παραπέμπουν σε τομείς που έχουν να κάνουν με υψηλή τεχνολογία. Στον χώρο μιας τεχνολογίας αν όχι πολύ υψηλότερης από την σημερινή, τουλάχιστον ισάξιά της. Έτσι βλέπουμε τον θρυλικό Άργο να κατασκευάζει από το ιερό ξύλο που του έδωσε η Αθηνά την Αργώ, το πλοίο των Αργοναυτών, το οποίο είχε την ιδιότητα να μιλά, αλλά και να πετά!!!

Ακόμη βλέπουμε τον Υπερβόρειο Άβαρη να ίπταται πάνω σε ένα βέλος που του είχε χαρίσει ο Απόλλων, και να επισκέπτεται διάφορα σημεία της γης με σκοπό την ίαση ασθενών. Τον Τριπτόλεμο να διαδίδει την σπορά με το φλεγόμενο άρμα που επί τούτου είχε κατασκευάσει η θεά Δήμητρα και είχε δώσει στον Ελευσίνιο βασιλόπαιδα.
Άπειρες οι αναφορές σε παρόμοια γεγονότα πτητικών μηχανών υπάρχουν στην πλούσια ελληνική μυθολογία. Αναφορές που έχουν οδηγήσει, διόλου τυχαία βεβαίως, ερευνητές και συγγραφείς να κάνουν λόγο για έναν τεράστια εξελιγμένο πολιτισμό των προγόνων μας της απώτατης αρχαιότητας, ο οποίος μετά την καταστροφή που υπέστη και με την πάροδο των χιλιετηρίδων πέρασε στην παράδοση σαν θρύλος. Το ίδιο και οι πρωταγωνιστές εκείνων των επιτευγμάτων- κατορθωμάτων, οι ήρωες.
Ο Φαέθων συγκαταλέγεται και αυτός ανάμεσα στο πλήθος των περιπτώσεων των πτητικών φαινομένων της προϊστορίας. Ο θρύλος τον θέλει γιο του Ήλιου, που πήρε το άρμα του πατέρα του με αποτέλεσμα να κατακαύσει την γη. Μπροστά στον κίνδυνο του αφανισμού της ο Δίας τον κατακεραύνωσε .
Αποσυμβολίζοντας τον θρύλο του πολλοί ερευνητές τον κατατάσσουν στους αστροναύτες της εποχής των Θεών. Η παράδοση τον θέλει ακόμη ως εμπρηστή της γης, ως τυραννικό βασιλιά, αλλά και ως αποστάτη Άγγελο( Εωσφόρος).
« Φαέθων τον του πατρός άρμα ζεύξας, δια το μη δυνατός είναι κατά την του πατρός οδόν ελαύνων, τα επί της γης συνέκαυσε, και αυτός κεραυνωθείς διεφθάρει…» (Πλάτων, Τίμαιος, κεφ. Γ΄ εδαφ. 22, 6).
Και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος στην πατρολογία του « περί φθόνου» λέγει για τον αποστάτη άγγελο Εωσφόρο: « … Ο μεγάλος αρχηγός των αγγέλων, ο ωραιότατος Εωσφόρος, πρώτος είδε το άρρητον φως της τρισηλίου θεότητας. Και εφαντάσθη ότι ήτο δυνατόν να γίνει όμοιος με τον Θεό. Τον Εωσφόρο τον σκότωσε η θεία Πρόνοια τιμωρώντας την έπαρσή του, και ο μεγάλος εκείνος άγγελος έγινε ο δαίμων της γης…» . « Φαέθων ηλίου παις πόθον εσχηκός παράλογον επιβήναι του πατρικού άρματος εκτινάσσεται παρά τον Ηριδανόν ποταμόν…», ( Παλαίφατος « περί απίστων», κεφ. ΧΙΙΙ).
Ο Νόνος στα «Διονυσιακά» του περιγράφει το γεγονός( τόμος Β΄ κεφ. 38, στιχ. 410-411), « Ζευς δε πατήρ κατεκρήμνισε ύψιστον αυτοκίλιστον, υπέρ ρόον Ηριδανόν.
Ενώ ο Ιέρων γράφει ότι ο Φαέθων έκαψε σε πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον εχθρών, πολλές περιοχές της γης: « Ο επί Φαέθοντος εμπρησμός εν Αιθιοπία…».
Αλλά για τον εμπρησμό της Αφρικής από τον Φαέθοντα κάνει λόγο και ο Οβίδιος .
Ο Νόνος ακόμη στα «Διονυσιακά» του αναφέρει πως ο Φαέθων είναι εκείνος που πέταξε από τον Βόρειο πόλο στον Νότιο και από τον Βόρειο πόλο στην Αμερική. Επί λέξει λέει:
« … Παλινόσταιω δε πορείη εις Νότον εκ Βορρεάο, λοιπόν πόλον εις πόλον έστη… Εκ δε Κυθήρων έτραπε άρμα εις χθόνα Κύπρου…»
«… Φαέθων δε πόλον δινωτόν εάσας, εις Δύσιν έτραπε δίφρον…»
«… Εις Πάφον ουρανόθεν συν Κλημένη Φαέθοντα, συν ενδυμίωνι Σελήνη…»
«… Ζευς δε πατήρ, Φαέθοντα κατεστήριξεν Ολύμπω , Ηνίοχον επώνυμον…»
Ο Φαέθων λοιπόν κατά τον Νόνο φαίνεται να πετά από τον Βόρειο στον Νότιο πόλο, από τα Κύθηρα στην Κύπρο, και από το Βαλμπέκ του Λιβάνου προς την Πάφο της Κύπρου. Λόγω των μεγάλων του άθλων ο τότε κόσμος τον κατατάσσει στους ισόθεους άνδρες και συγκαταλέγεται στο Πάνθεο των Ολυμπίων Θεών ως Ηνίοχος του Διαστήματος.

Το Απόκρυφο Βιβλίο του Ενώχ


Η ταυτότητα του Ενώχ
Ο Ενώχ θεωρείται ότι είναι ο έβδομος μετά τον Αδάμ Πατριάρχης των Εβραίων που έζησε στα χρόνια πριν από τον Κατακλυσμό. Πατέρας του Μαθουσάλα, παππούς του Λάμεχ και πρόπαππος του Νώε, θεωρείται από τη χριστιανική παράδοση ως ένας από τους δύο προφήτες (ο άλλος είναι ο Ηλίας), οι οποίοι δεν πέθαναν αλλά ανελήφθησαν ζωντανοί στους ουρανούς. Πιστεύεται ότι και οι δύο θα επιστρέψουν στη Γη στα χρόνια του Αντίχριστου, όπως αναφέρεται στην Αποκάλυψη του Ιωάννη, και θα είναι οι τελευταίοι μάρτυρες της Πίστης πριν από τη Δευτέρα Παρουσία. (Αποκ. Ια’ 1 – 12).

Ωστόσο, αρκετοί αμφισβητούν την ιστορικότητα του προσώπου του Ενώχ, δεχόμενοι ότι αυτό αποτελεί συλλογικό τίτλο μιας τάξης ανθρώπων, εξελιγμένων πνευματικά, που δίδαξαν στους υπόλοιπους τις επιστήμες και τις τέχνες, όπως δέχεται το Θεοσοφικό σύστημα της Έλενας Μπλαβάτσκυ. Ο ίδιος κύκλος πιστεύει ότι συλλογικά είναι και τα ονόματα του Προμηθέα, του Ορφέα, του θεού Θωθ ή Ερμή, των Edris των μουσουλμάνων και άλλων προσώπων που αναφέρονται στη μυθολογία.
Το βιβλίο του Ενώχ
Στον Προφήτη Ενώχ αποδίδεται η συγγραφή ενός κειμένου το οποίο περιέχει προφητείες για την έλευση του Μεσσία, τη συντέλεια του κόσμου, μιλάει για την πτώση των αγγέλων και δίνει λεπτομερείς περιγραφές της κόλασης και του παράδεισου, των κινήσεων των πλανητών και των καιρικών φαινομένων καθώς και πολλά άλλα.
Το βιβλίο αυτό, οι διδαχές του οποίου θεωρούνται ότι μεταφέρθηκαν μέσω της προφορικής παράδοσης, δεν συμπεριλαμβάνεται στα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης και λογίζεται ως απόκρυφο κείμενο, αν και πιθανώς να έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο την Πεντάτευχο των Εβραίων αλλά ακόμα και την ίδια την Αποκάλυψη του Απόστολου Ιωάννη και τις επιστολές των αποστόλων.
Οι πρώτοι πατέρες της εκκλησίας επηρεάστηκαν έντονα από αυτό και το εγκωμίασαν, όπως ο ‘Aγιος Ειρηναίος, ο Ιουστίνος, ο ‘Aγιος Κλήμης ο Αλεξανδρείας, ο Αθηναγόρας, ο Απόστολος Πέτρος και ο Εβραίος ιστορικός Ιώσηπος.
Παρ’ όλα αυτά, κανείς εξ’ αυτών δεν συμφώνησε με τη διήγηση της πτώσης των αγγέλων, όπως θα δούμε παρακάτω. Γεγονός πάντως είναι ότι δεν θεωρείται αιρετικό βιβλίο, έστω και αν δεν συμπεριλαμβάνεται στην Παλαιά Διαθήκη.
Σύμφωνα με τους μελετητές το πιθανότερο είναι ότι γράφτηκε στην εβραϊκή γλώσσα, στα χρόνια της Βαβυλώνιας αιχμαλωσίας και αυτό γιατί πολλές περιγραφές του, όπως του Παλαιού των Ημερών, μοιάζουν με αντίστοιχες περιγραφές του προφήτη Δανιήλ. Σίγουρο είναι δε ότι υπέστη παραλλαγές κατά τις αντιγραφές του και ενώ ήταν πασίγνωστο στους πρωτοχριστιανικούς χρόνους, τα ίχνη του εξαφανίζονται περίπου στα τέλη του 8ου με αρχές του 9ου μ.Χ αιώνα.
Οι ‘Aγγλοι περιηγητές Bruce και Ruppel βρίσκουν ένα αντίγραφό του στην Αβυσσηνία, γραμμένο στην κοπτική γλώσσα, και το 1811 γίνεται η μετάφρασή του στα αγγλικά από τον Επίσκοπο Lawrence και έπειτα και σε άλλες γλώσσες.
Τα «αιρετικά» σημεία του βιβλίου.
Όπως προαναφέρθηκε, το σημείο που ξεσήκωσε αντιδράσεις ήταν η διήγηση της πτώσης των αγγέλων. Η χριστιανική παράδοση θεωρεί πως ένας άγγελος, ο Εωσφόρος, πιθανότατα ο μέχρι τότε ανώτερος στην αγγελική ιεραρχία, λόγω της αλαζονείας του που τον έκανε να θέλει να γίνει υπεράνω του Θεού, αποστάτησε και οι άγγελοι χωρίστηκαν σε δύο παρατάξεις: σε εκείνους που τον ακολούθησαν και σε εκείνους που απάντησαν στο κάλεσμα του Αρχάγγελου Μιχαήλ «στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου».
Η τραγική φιγούρα του Εωσφόρου ώθησε πολλούς καλλιτέχνες να τον τιμήσουν μέσα από τα έργα τους.
Οι πρώτοι, μαζί με τον αρχηγό τους εξέπεσαν για πάντα από την ιεραρχία του Φωτός και μετατράπηκαν στους σκοτεινούς δαίμονες που από τότε επιβουλεύονται το Θείο έργο. Πάνω σε αυτή την άποψη έχουν δημιουργηθεί πολλές παραδόσεις από τη Ρωμαιοκαθολική και την Ορθόδοξη εκκλησία. Το βιβλίο του Ενώχ, όμως, έχει διαφορετική άποψη. Ας δούμε ποια είναι αυτή:
« Και εγένετο όταν επληνθύνθησαν οι υιοί των ανθρώπων εν εκείναις ταις ημέραις εγεννήθησαν αυτοίς θυγατέραι ωραίαι και καλαί. Και εθεάσαντο αυτάς οι άγγελοι, υιοί ουρανού και είπον προς αλλήλους. Δεύτε εκλεξώμεθα εαυτοίς γυναίκας από των ανθρώπων και γεννήσωμεν εαυτοίς τέκνα. Και είπεν ο Σεμειαζάς προς αυτούς, ος ην άρχων αυτών. Φοβούμαι μη ου θελήσετε ποιήσαι το πράγμα τούτον και έσομαι εγώ μόνος οφειλέτης αμαρτίας μεγάλης. Απεκρίθησαν ουν αυτώ πάντες. Ομόσωμεν όρκω πάντες και αναθεματίσωμεν πάντες αλλήλους μη αποστρέψαι την γώμην ταύτην, μέχρις ουν αν τελέσωμεν αυτήν και ποιήσωμεν το πράγμα τούτον. Τότε ώμοσαν πάντες ομού και ανεθεμάτισαν αλλήλους εν αυτώ…»
« Και έλαβον εαυτοίς γυναίκας, έκαστος αυτών εξελέξαντο εαυτοίς γυναίκας και ήρξαντο εισπορεύεσθαι προς αυτάς και μιάνεσθαι εν αυταίς και εδίδαξαν αυτάς φαρμακείας και παοιδάς και ριζοτομίας και τας βοτάνας εδήλωσαν αυτάς. Αι δε εν γαστρί λαβούσιν ετέκοσαν γίγαντας μεγάλους εκ πηχών τρισχιλίων οίτινες κατήσθοσαν τους κόπους των ανθρώπων. Ως δε ουκ εδυνήθησαν αυτοίς οι άνθρωποι επιχορηγείν, οι γίγαντες ετόλμησαν επ’ αυτούς και κατησθίοσαν τους ανθρώπους και ήρξαντο αμαρτάνειν εν τοις πετεινοίς και τοις θηρίοις και ερπετείς και τοις ιχθύσιν και αλλήλων τας σάρκας κατεσθίειν και το αίμα έπινον. Τότε η γη ενέτυχεν κατά των ανόμων…»
Η διήγηση συνεχίζει αναφέροντας αναλυτικά τις τέχνες που δίδαξαν οι άγγελοι στις γυναίκες και το κακό που έσπειραν οι γίγαντες στη γη, μέχρις ότου οι τέσσερις ισχυρότεροι άγγελοι, ο Μιχαήλ, ο Γαβριήλ, ο Σουριήλ και ο Ουριήλ έριξαν το βλέμμα τους στη γη και διαπίστωσαν τι είχε συμβεί, οπότε και ενημέρωσαν το Θεό.
Ο Θεός αποφάσισε να ριφθούν οι εκπεσόντες στα βάθη της αβύσσου για πάντα, οι γίγαντες να αφανιστούν από τα ίδια τους τα χέρια και το αμαρτωλό γένος των ανθρώπων να εκλείψει από τον Κατακλυσμό.
Οι εκπεσόντες παρακάλεσαν τον Ενώχ να μεσολαβήσει για αυτούς στο Θεό αλλά Εκείνος τους απάντησε ότι οι άγγελοι μεσολαβούν για τους ανθρώπους και όχι το αντίστροφο. Συνεχίζοντας το κείμενο αναφέρει το εξαιρετικά ενδιαφέρον, ότι οι γίγαντες θα γεννήσουν πονηρά πνεύματα που θα καλούνται πνεύματα του κακού, δεν θα τρώνε, δεν θα πίνουν, θα είναι αόρατα και υπεύθυνα για κάθε συμφορά των ανθρώπων.
Το έργο “Fall of the Rebel Angels” του Peter Paul Rubens(1618-1620)- Oil on canvas. Alte Pinakothek, Munich, Germany
Σχόλια για την πτώση των αγγέλων
Έχουν υπάρξει διάφορες απόπειρες ερμηνείας της παραπάνω διήγησης, που αποτελεί και το «αιρετικότερο» σημείο του βιβλίου.
Κατ’ αρχήν οφείλει να επισημανθεί πως ένα τέτοιο κείμενο μπορεί να είναι αλληγορικό και η πραγματική ερμηνεία του να βασίζεται σε «κλειδιά» χωρίς τη γνώση των οποίων δεν είναι δυνατό να ερμηνευτεί. Εγώ θα στηριχτώ σε όσα αυτολεξί περιγράφονται.
Ισχυρίζονται κάποιοι ότι η μετάφραση της λέξης «Ελωίμ» είναι λανθασμένη, επειδή αυτή δεν μεταφράζεται μόνο ως άγγελοι, όπως στον Ενώχ αλλά και ως υιοί του Θεού ή ενάρετοι άνθρωποι.
Επομένως οι «υιοί του Θεού»- δηλαδή οι ενάρετοι άνθρωποι- αναπαράχθηκαν με «κατώτερες» γυναίκες διαπράττοντας αμαρτία και όχι οι
‘Aγγελοι του Θεού.
Η αλήθεια είναι ότι η εβραϊκή λέξη «Ελωίμ» είναι πληθυντικός αριθμός, σημαίνει «θεοί» ή «δυνάμεις» και η φράση «bne Elohim» σημαίνει «υιοί των Θεών», όπως αναφέρεται και στη Γένεση στην επίμαχη φράση «ιδόντες δε οι υιοί του Θεού τας θυγατέρας των ανθρώπων…» (Γεν. 6, 2). Η επεξήγηση του σημείου αυτού στη μετάφραση που έχω στη διάθεσή μου (Αδελφότης Σωτήρ υπό Ν. Βασιλειάδη) ισχυρίζεται ότι οι «υιοί του Θεού» είναι οι απόγονοι της ευσεβούς γενεάς του Σηθ από τον Ενώς και οι θυγατέρες των ανθρώπων είναι οι απόγονοι της γενεάς του Κάιν, η οποία χαρακτηρίζεται ως διεφθαρμένη.
Στο κείμενο όμως του Ενώχ αναφέρεται: «ήταν διακόσιοι εκείνοι που κατέβηκαν στα χρόνια του Ιάρεδ στην κορυφή του όρους Ερμώμ».
Εάν λοιπόν επρόκειτο για ανθρώπους, από ποιο ψηλότερο προφανώς σημείο κατέβηκαν στο όρος; Για να κατέβει κανείς κάπου, πρέπει να βρίσκεται ψηλότερα και τι είναι ψηλότερα από ένα βουνό;
Αυτό, μαζί με την ερμηνεία που στηρίζεται στους υιούς του Θεού ως απογόνους του Σηθ, μας φέρνει έντονα στο νου το απόκρυφο – ψευδεπίγραφο βιβλίο του Αδάμ και της Εύας, όπου αναφέρεται ότι οι Πρωτόπλαστοι εκδιωχθέντες από τον Παράδεισο έζησαν στην κορυφή ενός πανύψηλου όρους και μετά τη δολοφονία του ‘Aβελ, οι απόγονοι του Κάιν έζησαν στους πρόποδες του όρους και απαγορευόταν στους ευσεβείς της κορυφής να κατέβουν και να συγχρωτιστούν με τους μιαρούς συγγενείς τους στους πρόποδες.
Αλλά, ακόμα και αυτό να δεχτούμε ως εξήγηση, το κείμενο αναφέρει τους «καταβάντες επί του Αραντίς», επομένως δεν δεχόμαστε ότι οι ευσεβείς της κορυφής κατέβηκαν στους μιαρούς αλλά κάποιοι ψηλότερα από το όρος.
Η ερμηνεία της λέξης ως «άνθρωποι», όμως, δεν εξηγεί τα προϊόντα αυτής της ένωσης, δηλαδή τους γίγαντες ή Νεφιλίμ, όπως αναφέρονται στο κείμενο.
Εάν επρόκειτο για ανθρώπους, για ποιο λόγο η αναπαραγωγή τους οδήγησε στη γέννηση Γιγάντων, οι οποίοι αναφέρονται και στη Γένεση; «οι δε γίγαντες ήσαν επί της γης εν ταις ημέραις εκείναις. Και μετ’ εκείνο, ως αν εισεπορεύοντο οι υιοί του Θεού προς τας θυγατέρας των ανθρώπων και εγεννωσαν εαυτοίς. Εκείνοι ήσαν οι γίγαντες οι απ’ αιώνος, οι άνθρωποι οι ονομαστοί» (Γεν. 6, 4).
Ενώ στους Αριθμούς (33, 13) αναφέρει ότι ήταν υιοί των «Ανάκ» και υπαινίσσεται ότι τελικά ο Κατακλυσμός δεν τους κατάστρεψε όλους αλλά κάποιοι τουλάχιστον επέζησαν στην περιοχή της Παλαιστίνης.
Ένα ακόμα επιχείρημα όσων δέχονται την εκδοχή της λανθασμένης μετάφρασης στηρίζεται στη Γένεση, όπου ο Θεός αναφέρει: «ου μη καταμείνει το πνεύμα μου εν τοις ανθρώποις τούτοις εις τον αιώνα δια το είναι αυτούς σάρκας» (Γεν. 6,3).
Εάν εξετάσουμε το κείμενο, όμως, διαπιστώνουμε ότι η λέξη «άνθρωποι» μπορεί να αναφέρεται στους Γίγαντες και όχι στους γεννήτορές τους εκπεσόντες ή Εγρήγορους. Το νόημα δεν αλλάζει αν το θεωρήσουμε αυτό και συμφωνεί με το βιβλίο του Ενώχ, ότι «γεννηθέντες υπό πνευμάτων και σαρκός… εν τη γη η κατοίκησις αυτών έσται».
Επομένως, θεωρώ ότι και αυτό το επιχείρημα που εκφράστηκε από τον ‘Aγιο Αυγουστίνο δεν αποκλείει την ορθότητα του κειμένου του Ενώχ.
Το κεντρικότερο, όμως, επιχείρημα των επικριτών του βιβλίου είναι ότι, σύμφωνα με αυτούς, οι ‘Aγγελοι δεν είναι δυνατό ως πνεύματα να τεκνοποιήσουν. Θα σταθούμε εδώ περισσότερο.
Στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, ο Χριστός αναφέρει ότι «εν γαρ τη αναστάσει ούτε γαμούσιν ούτε εκγαμίζονται αλλ’ ως άγγελοι Θεού εν ουρανώ εισί».
Στηριζόμενοι πάνω σε αυτό, οι επικριτές του βιβλίου ισχυρίζονται ότι ο ίδιος ο Χριστός έχει δώσει τελεσίδικη απάντηση σε αυτές τις θεωρίες. Και πάλι, όμως, ο Θεάνθρωπος θα μπορούσε να εννοεί όχι τους Αγγέλους ως σύνολο αλλά εκείνους που επέλεξαν να μη μιανθούν, τους δίκαιους αγγέλους που απάντησαν στο κάλεσμα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και παρέμειναν στον Παράδεισο.
Δεν ξεκαθαρίζει σε καμία περίπτωση αν οι ‘Aγγελοι έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν ζωή ή όχι. Οι ‘Aγγελοι υποτίθεται ότι είναι άφυλα πνεύματα, τουλάχιστον στην Ορθόδοξη παράδοση που κατ’ ανάγκην απεικονίζονται με νεαρή αντρική μορφή στην εικονογραφία, όπως και οι Δαίμονες.
Ωστόσο οι τελευταίοι έχουν κατηγορηθεί για ασέλγειες σε βάρος ζωντανών ανδρών και γυναικών, με τη μορφή των Incubi – Succubi. Δεν γνωρίζω εάν έχει αναφερθεί περίπτωση τεκνοποίησης αλλά υπάρχουν πολλές περιπτώσεις σεξουαλικών επαφών. Η Ιερά Εξέταση κατηγορούσε μάγισσες για ασελγείς πράξεις με δαίμονες, ‘Aγιοι της εκκλησίας αναφέρουν ότι είχαν ταλαιπωρηθεί από αυτούς.
Η τεκνοποίηση από Θεούς και Θεές είναι κοινή παράδοση σε ολόκληρο τον κόσμο και η άμωμος σύλληψη του Χριστού και άλλων, έγινε με τη μεσολάβηση ενός πνεύματος και υποτίθεται πως και ο Αντίχριστος της χριστιανικής παράδοσης θα είναι προϊόν μιας τέτοιας άνομης σύλληψης.
Κάτι που συνήθως διαφεύγει της προσοχής όλων αυτών που έχουν ασχοληθεί με το θέμα που διαπραγματευόμαστε, είναι η στάση των θυγατέρων των ανθρώπων. Για ποιο λόγο δέχτηκαν χωρίς να φοβούνται (το λιγότερο) την επαφή με πνευματικές οντότητες που προφανώς διέφεραν εντελώς από αυτές;
Σε ολόκληρη τη φύση, το θηλυκό πρέπει να νιώσει μια έλξη για το αρσενικό, το οποίο μπορεί να είναι ωραίο ή άσχημο, πάντως μοιάζει με τα άτομα του είδους του, εάν εξαιρέσει κανείς τουλάχιστον τις διαστροφές.
Θα μπορούσαν λοιπόν οι Εγρήγοροι να είχαν εξαπατήσει τις γυναίκες, εμφανιζόμενοι με ανθρώπινη μορφή; Φυσικά και θα μπορούσαν, ολόκληρη η Παλαιά Διαθήκη αλλά και το βιβλίο του Ενώχ αναφέρουν ότι οι ‘Aγγελοι μπορούν να αποκτούν ανθρώπινη μορφή όταν το θελήσουν, επομένως, λογικά, θα έπρεπε να εμφανιστούν μπροστά τους ως άνθρωποι.
Αν δήλωσαν την ταυτότητά τους δεν το ξέρουμε, πάντως ίσως και να το έκαναν, αλλιώς ο Θεός δεν θα είχε λόγο να εξοργιστεί με τις γυναίκες, αφού έπεσαν θύμα απάτης. Αλλά ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης έχει τόσα ανθρώπινα ελαττώματα που κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για τον τρόπο που θα αντιδρούσε.
Οι χριστιανικές αντιλήψεις φαίνεται να τοποθετούν την πτώση των Αγγέλων σε προανθρώπινες εποχές, πριν από τη δημιουργία του Αδάμ. Η Γένεση αναφέρει ότι η εξαπάτηση της Εύας από τον Όφι συνέβη στον Παράδεισο, επομένως η Πτώση πρέπει να είχε συμβεί νωρίτερα. Όμως, ο Ενώχ μας διηγείται ότι ήταν στα χρόνια του Ιάρεδ που κατέβηκαν οι Γρηγορούντες στο όρος Ερμώμ, δηλαδή σε εποχές που οι άνθρωποι ζούσαν ήδη στη Γη, εκδιωγμένοι από τον Παράδεισο εδώ και πολλές γενεές, τουλάχιστον έξι στον αριθμό. Και αν όντως το μήλο συμβολίζει τις γνώσεις που δεν έπρεπε ποτέ ένα πνεύμα να αποκαλύψει σε ανθρώπους, τότε θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι ο συγγραφέας της Γένεσης είχε υπ’ όψην του την αφήγηση του Ενώχ, αν και ο ίδιος ή κάποιοι άλλοι φρόντισαν να τη λογοκρίνουν και να την καλύψουν πίσω από ένα συμβολισμό.
Η γέννηση του Νώε
Ο Λάμεχ, εγγονός του Νώε, παντρεύτηκε και όταν η γυναίκα του απέκτησε παιδί, τρόμος κατέλαβε την ψυχή του. Η σάρκα του παιδιού ήταν λευκή σαν το χιόνι και ρόδινη όπως το τριαντάφυλλο, ενώ και τα μαλλιά του ήταν και αυτά λευκά. Μόλις άνοιξε τα μάτια του φωτίστηκε το δωμάτιο και μόλις άνοιξε το στόμα του άρχισε να υμνεί το Θεό.
Ο Λάμεχ, φοβούμενος μήπως δεν ήταν δικό του το παιδί αλλά ενός αγγέλου, έστειλε τον πατέρα του τον Μαθουσάλα στον Ενώχ, που ήδη κατοικούσε με τους αγγέλους, για να τον συμβουλευτεί.
Ο Ενώχ τον διαβεβαίωσε ότι ήταν δικό του παιδί, του εξιστόρησε την πτώση των Γρηγορούντων αγγέλων και του προφήτευσε ότι ο Νώε θα επιζούσε από τον κατακλυσμό που θα αφάνιζε τους ανθρώπους και τα προϊόντα των μιαρών ενώσεων με τους εκπεσόντες.
Σχόλια
Σε πρώτη φάση η εικόνα του Νώε μοιάζει με αλβινισμό, νόσο κατά την οποία δεν παράγεται καθόλου μελανίνη στο σώμα. Κανένας albino, όμως δεν μπορεί να μιλήσει από τη στιγμή της γέννησής του.
Στην απορία του Λάμεχ φαίνεται πως η πεποίθηση για τις αναπαραγωγικές ικανότητες των αγγέλων ήταν κοινή και δεν θα μπορούσε να είχε επηρεαστεί από τον Ενώχ, αφού ο τελευταίος μόλις τότε αποκάλυψε στο Μαθουσάλα την πτώση των Εγρήγορων και τον επερχόμενο κατακλυσμό.
Θα μπορούσε η περιγραφή του Νώε να είναι μια συμβολική αναφορά στη δημιουργία της λευκής φυλής; Δυστυχώς δεν υπάρχουν επιβεβαιωμένα στοιχεία για τόσο μεγάλη αρχαιότητα των Εβραίων ούτε και υπάρχουν αναφορές για την εμφάνιση των υιών του Νώε. Εδώ, όπως και στην ιστορία του κατακλυσμού, φαίνεται ίσως πιο έντονα από ποτέ η πιθανότητα επιρροής των αντιγραφέων ή και των συγγραφέων από προγενέστερές τους πηγές.
Ο Ενώχ ζούσε ήδη με τους αγγέλους σε έναν τόπο μακρινό μεν αλλά προσβάσιμο από το Μαθουσάλα. Που μπορεί να ήταν αυτός ο τόπος κανείς δεν γνωρίζει. Πάντως, μετά από κει ο Ενώχ ανελήφθη στους ουρανούς.
Στέκουν λογικά οι απόψεις όλων εκείνων που ισχυρίζονται ότι δεν ήταν άγγελοι αλλά νοήμονα όντα από άλλους πλανήτες που συνευρέθησαν με τις θνητές κατεβαίνοντας από τα ιπτάμενα οχήματά τους και λόγω της διαφοράς στο γενετικό υλικό γέννησαν γίγαντες; Αυτό το αφήνω στην κρίση σας.
Επίλογος.
Το βιβλίο του Ενώχ παρουσιάστηκε εντελώς συνοπτικά και με μεγαλύτερο βάρος στην πτώση των αγγέλων και λιγότερο στη γέννηση του Νώε. Φυσικά όμως, το κείμενο δεν περιλαμβάνει μόνο αυτά τα γεγονότα αλλά και περιγραφές για άλλες σφαίρες ύπαρξης, ερμηνείες των ουράνιων φαινομένων, τα ονόματα των «αρχόντων» των ουράνιων σωμάτων ή αγγέλων των δυνάμεων, όπως χαρακτηριστικά αναφέρονται. Τα αποσπάσματα αυτά περιέχουν πολλά δυσνόητα σημεία και αποτελούν πρόσφορο έδαφος για μελέτη.
Ο αποκλεισμός του βιβλίου από τη σειρά της Παλαιάς Διαθήκης είναι κατανοητός εφόσον τα όσα περιγράφονται αντιτίθενται στις παραδόσεις που ασπάστηκε η εκκλησία στην προσπάθειά της να εισάγει ένα νέο δόγμα, απαλλαγμένο από παλαιές αντιλήψεις παρεμφερών δογμάτων. Το κατά πόσο το πέτυχε αυτό η εκκλησία είναι ένα θέμα που δεν αφορά το συγκεκριμένο άρθρο.
Ο Θεός του Ενώχ είναι ο τυπικός Θεός ολόκληρης της Παλαιάς Διαθήκης. Σκληρός, τιμωρός, αμετάπειστος, μεγαλειώδης μπροστά στην παντοδυναμία του, ανυποχώρητος μπροστά στη συγγνώμη των εκπεσόντων, με υποψίες ανθρώπινων συναισθημάτων και κυρίως οργής.
Οι Δαίμονες που ταλαιπωρούν του ανθρώπους δεν είναι στον Ενώχ οι Εγρήγοροι. Αυτοί περιγράφονται μάλλον ως θλιβερές φιγούρες, σε αντίθεση με τη χριστιανική παράδοση που τους θεωρεί υπαίτιους κάθε κακού. Στον Ενώχ τα πνεύματα των Γιγάντων είναι εκείνα που προκαλούν τα δεινά, εγκλωβισμένα στην κατώτερη υλική διάσταση από την οποία και γεννήθηκαν.
Η έννοια της απόκτησης γνώσης είναι επίσης διφορούμενη. Από τη μια θεωρείται αμαρτωλή, που τη μετέδωσαν οι εκπεσόντες Εγρήγοροι και από την άλλη ο Ενώχ προσφέρει άφθονη από αυτή. Ενώ δηλαδή παραχωρεί μερικές αστρονομικές και αστρολογικές γνώσεις, μέμφεται τον Ακιβιήλ, τον Ταμιήλ και τον Ασαραβήλ που δίδαξαν τα ίδια πράγματα στις θυγατέρες των ανθρώπων. Οι ομοιότητες με την ιστορία των Τιτάνων και κυρίως με τον Προμηθέα είναι εμφανείς.
Και είναι να αναρωτιέται κανείς εάν όλος αυτός ο τεχνολογικός πολιτισμός που έχουμε αναπτύξει, που μπορεί να καταστρέψει αλλά και να σώσει, ξεκίνησε από ένα μίασμα ή αν είναι ένα Θεϊκό δώρο.
Ποιος Θεός που δεχόμαστε ότι είναι η τέλεια ύπαρξη θα είχε ελαττώματα τόσο εκδικητικά, τόσο ανθρώπινα, που θα στερούσε από τα αγαπημένα του πλάσματα τις γνώσεις για να καλυτερεύσουν τη ζωή τους;
Για αυτό, το βιβλίο του Ενώχ, άσχετα με την ορθότητα ή μη των διηγήσεών του, όπως και όλα της Παλαιάς Διαθήκης, προσφέρονται για γόνιμους προβληματισμούς γύρω από θρησκευτικά- θεολογικά και όχι μόνο ζητήματα.
Βιβλιογραφία:
1. Γένεση, Αδελφότητα θεολόγων « Ο Σωτήρ».
2. Βιβλίον του Ενώχ, Γρηγ. Κατσαρέα, εκδόσεις Σπανός.
3. Η Καινή Διαθήκη, μετάφραση � αν. Τρεμπέλα, εκδόσεις Σωτήρα.
4. Θεϊκές Επαφές, Ζεκάρια Σίτσιν, εκδόσεις Έσοπτρον.
5. Η βιογραφία του Διαβόλου, Peter Stanford, εκδόσεις Αρχέτυπο