Τρίτη 31 Μαΐου 2016

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΗΣΙΟΔΟΣ - Θεογονία (233-264)

Νηρέα δ᾽ ἀψευδέα καὶ ἀληθέα γείνατο Πόντος
πρεσβύτατον παίδων· αὐτὰρ καλέουσι γέροντα,
235 οὕνεκα νημερτής τε καὶ ἤπιος, οὐδὲ θεμίστων
λήθεται, ἀλλὰ δίκαια καὶ ἤπια δήνεα οἶδεν·
αὖτις δ᾽ αὖ Θαύμαντα μέγαν καὶ ἀγήνορα Φόρκυν
Γαίῃ μισγόμενος καὶ Κητὼ καλλιπάρηον
Εὐρυβίην τ᾽ ἀδάμαντος ἐνὶ φρεσὶ θυμὸν ἔχουσαν.
240Νηρῆος δ᾽ ἐγένοντο μεγήριτα τέκνα θεάων
πόντῳ ἐν ἀτρυγέτῳ καὶ Δωρίδος ἠυκόμοιο,
κούρης Ὠκεανοῖο τελήεντος ποταμοῖο,
Πρωθώ τ᾽ Εὐκράντη τε Σαώ τ᾽ Ἀμφιτρίτη τε
Εὐδώρη τε Θέτις τε Γαλήνη τε Γλαύκη τε,
245 Κυμοθόη Σπειώ τε θοὴ Θαλίη τ᾽ ἐρόεσσα
Πασιθέη τ᾽ Ἐρατώ τε καὶ Εὐνίκη ῥοδόπηχυς
καὶ Μελίτη χαρίεσσα καὶ Εὐλιμένη καὶ Ἀγαυὴ
Δωτώ τε Πρωτώ τε Φέρουσά τε Δυναμένη τε
Νησαίη τε καὶ Ἀκταίη καὶ Πρωτομέδεια,
250 Δωρὶς καὶ Πανόπη καὶ εὐειδὴς Γαλάτεια
Ἱπποθόη τ᾽ ἐρόεσσα καὶ Ἱππονόη ῥοδόπηχυς
Κυμοδόκη θ᾽, ἣ κύματ᾽ ἐν ἠεροειδέι πόντῳ
πνοιάς τε ζαέων ἀνέμων σὺν Κυματολήγῃ
ῥεῖα πρηΰνει καὶ ἐυσφύρῳ Ἀμφιτρίτῃ,
255 Κυμώ τ᾽ Ἠιόνη τε ἐυστέφανός θ᾽ Ἁλιμήδη
Γλαυκονόμη τε φιλομμειδὴς καὶ Ποντοπόρεια
Λειαγόρη τε καὶ Εὐαγόρη καὶ Λαομέδεια
Πουλυνόη τε καὶ Αὐτονόη καὶ Λυσιάνασσα
Εὐάρνη τε φυὴν ἐρατὴ καὶ εἶδος ἄμωμος
260 καὶ Ψαμάθη χαρίεσσα δέμας δίη τε Μενίππη
Νησώ τ᾽ Εὐπόμπη τε Θεμιστώ τε Προνόη τε
Νημερτής θ᾽, ἣ πατρὸς ἔχει νόον ἀθανάτοιο.
αὗται μὲν Νηρῆος ἀμύμονος ἐξεγένοντο
κοῦραι πεντήκοντα, ἀμύμονα ἔργ᾽ εἰδυῖαι·

***
Το Νηρέα τον αψευδή, τον ειλικρινή, γέννησε ο Πόντοςγεροντότερο απ᾽ όλα τα παιδιά του. Γέροντα όμως τον καλούν,γιατί ᾽ναι αλάθευτος και μαλακός και δεν ξεχνάει τους νόμους,μα τους δίκαιους και ήπιους στοχασμούς γνωρίζει.Έπειτα πάλι το μέγα Θαύμαντα και τον αντρείο Φόρκη γέννησε,σμίγοντας με τη Γη, και την Κητώ με τα ωραία μάγουλακαι την Ευρυβίη που ᾽χει στα στήθη της καρδιά από αδάμαντα.240Κι απ᾽ το Νηρέα και την καλλίκομη Δωρίδα,την κόρη του Ωκεανού, του τέλειου ποταμού,γεννήθηκαν κορίτσια θεϊκά αναρίθμητα στον πόντο μέσα τον ατρύγητο,η Πρωθώ, η Ευκράντη, η Σαώ, η Αμφιτρίτη,η Ευδώρη, η Θέτις, η Γαλήνη, η Γλαύκη,η Κυμοθόη, η γοργή Σπειώ κι η θελκτική Θαλίη,η Πασιθέη, η Ερατώ και η Ευνίκη με τα χέρια τα ροδαλά,η Μελίτη η γεμάτη χάρη, η Ευλιμένη, η Αγαυή,η Δωτώ, η Πρωτώ, η Φέρουσα, η Δυναμένη,η Νησαίη, η Ακταίη, η Πρωτομέδεια,250η Δωρίς, η Πανόπη, η εύμορφη Γαλάτεια,η Ιπποθόη η θελκτική και η Ιππονόη με τα χέρια τα ροδαλά,η Κυμοδόκη που μες στο σκοτεινό τον πόντο τα κύματακαι τις πνοές των μανιασμένων των ανέμων εύκολα ηρεμείμαζί με την Κυματολήγη και την Αμφιτρίτη που ωραίους αστραγάλους έχει,η Κυμώ, η Ηιόνη και η ομορφοστέφανη Αλιμήδη,η Γλαυκονόμη που αγαπά να μειδιά και η Ποντοπόρεια,η Λειαγόρη, η Ευαγόρη, η Λαομέδεια,η Πουλυνόη, η Αυτονόη, η Λυσιάνασσα,η Ευάρνη εράσμια στο παράστημα και στη μορφή αψεγάδιαστη,260η Ψαμάθη γεμάτη χάρη στο κορμί, η θεϊκή Μενίππη,η Νησώ, η Ευπόμπη, η Θεμιστώ , η Προνόη,η Νημερτής που απ᾽ τον αθάνατο πατέρα της ο νους της έχει πάρει.Αυτές γεννήθηκαν από τον άμωμο Νηρέακόρες πενήντα που ξέρουν άψογες δουλειές να κάνουν.

Η Μαγνητική Χρυσή Άλυσος των Ποιητών και οι οντικές υποστάσεις Ον-Ζωή-Νους

«Άραγε δίνει η όραση και η ακοή κάποια ωφέλεια στους ανθρώπους ή γίνονται αυτά που θρυλούν πάντοτε οι ποιητές, ότι ούτε ακούμε ούτε βλέπουμε τίποτε με ακρίβεια;»[1]
(Βλ., Πλάτων «Φαίδων» 65b.1 – 65.b.3)
 
Σχολιάζοντας το συγκεκριμένο χωρίο ο Ολυμπιόδωρος [2] αναφέρει ότι οι ποιητές που κάνει λόγο εδώ ο Σωκράτης είναι: ο Παρμενίδης, ο Εμπεδοκλής και ο Επίχαρμος. Εκείνοι, συνεχίζει, αναφέρουν ότι με τις αισθήσεις δεν μπορείς να γνωρίσεις τίποτα το ακριβές, και για παράδειγμα ο Επίχαρμος αναφέρει ότι «νους βλέπει και νους ακούει, τα άλλα είναι πάντα κωφά και τυφλά». Επιπροσθέτως, αναφέρει, ότι το αυτό ακριβώς, λέγει και ο Όμηρος στην Ιλιάδα, (ραψωδία Ε στίχοι 127-128), όπου η Αθηνά αφαιρεί την ομίχλη από την όραση του Διομήδους έτσι ώστε να μπορεί να ξεχωρίζει τους Θεούς από τους ανθρώπους, παρομοιάζοντας με αυτό τον τρόπο, τις αισθήσεις ως ομίχλη.
 
Θεωρώ ότι η τριάδα αυτή των ποιητών, αντιστοιχεί στην οντική τριάδα, Ον-Ζωή-Νους. Με το Ον, να είναι ο Παρμενίδης, μιας και όλο το έργο του, με τίτλο «Περί Φύσεως» αναφέρεται στο Ον, η Ζωή ο Εμπεδοκλής, μιας και πληθώρα αποσπασμάτων του, αναφέρουν για την λειτουργία της δημιουργίας και ζωής στο Κόσμο και στους Θεούς και ο Νους ο Επίχαρμος, πράγμα που φαίνεται από το απόσπασμα του, που παραθέσαμε πιο πάνω. Ο δε Όμηρος, είναι η μονάδα των ποιητών αυτών, όπως ο Διόνυσος είναι μονάδα των εγκοσμίων Θεών.
 
Το ίδιο σκεπτικό ανάγεται και στην τριάδα Ορφεύς-Ησίοδος-Όμηρος. Με τον Ορφέα-Θεολόγο, να αντιστοιχεί στο Ον και στην 1η Τριάδα, μιας και ο Ορφεύς ως Πρώτη Αρχή θέτει τον Χρόνο, Πλατωνικό Εν-Αγαθό, το οποίο βρίσκεται πάνω από όλα, τον Ησίοδο-Θεολόγο/Ποιητή να αντιστοιχεί στην Ζωή και στη 2η Tριάδα, μιας και ως Αρχή θέτει το Χάος που βρίσκεται στο Νοητό επίπεδο μιας και είναι ο Πλατωνικός Αιών ή αλλιώς Ορφικό Αυγό, και τον Όμηρο-Ποιητή να αντιστοιχεί στο Νου, μιας και περιγράφει τους Θεούς του Κόσμου, που ως «Αρχή» έχουν τον Μεγάλο Δία, που βρίσκεται στο Νοερό επίπεδο. Δηλαδή, θέτοντας ως αρχές, ο καθένας τους ένα επίπεδο πιο πάνω από ότι εκείνοι βρίσκονται σε αντιστοιχία με την διαβάθμιση του Θείου Κόσμου
Ως εκ τούτου, αντιλαμβανόμαστε ότι δημιουργείται μία μαγνητική χρυσή αλυσίδα[3], που οι κρίκοι της είναι οι ένθεοι ποιητές, οι οποίοι ατενίζοντας την ως άλλη Ελένη, Νοητή Ομορφιά της Μονάδος τους, δηλαδή τον Όμηρο, μπορούν και ανάγονται μέχρι τον Θεολόγο Ορφέα και την Ανυπόθετη Αρχή των Όλων.
------------------
 
[1] «ἆρα ἔχει ἀλήθειάν τινα ὄψις τε καὶ ἀκοὴ τοῖς ἀνθρώποις, ἢ τά γε τοιαῦτα καὶ οἱ ποιηταὶ ἡμῖν ἀεὶ θρυλοῦσιν, ὅτι οὔτ᾽ ἀκούομεν ἀκριβὲς οὐδὲν οὔτε ὁρῶμεν;»
[2]«ποιητὰς λέγει Παρμενίδην, Ἐμπεδοκλέα, Ἐπίχαρμον• οὗτοι γὰρ οὐδὲν ἀκριβὲς λέγουσιν εἰδέναι τὴν αἴσθησιν, καθάπερ Ἐπίχαρμός φησιν «νοῦς ὁρῇ καὶ νοῦς ἀκούει, τὰ δὲ ἄλλα πάντα κωφὰ καὶ τυφλά». καὶ οἱ ποιηταὶ δέ φασι περὶ τοῦ Διομήδους ὅτι «ἀχλὺν δ᾽ ἀπ᾽ ὀφθαλμῶν ἕλεν, ἣ πρὶν ἐπῆεν, ὄφρ᾽ εὖ γινώσκοι». εἰ μὴ γὰρ ἔτυχε τῆς Ἀθηνᾶς, οὐκ ἂν ἑώρα τι ἀκριβές.»
(Βλ., Ολυμπιόδωρος «Υπόμνημα εις τον Φαίδωνα Πλάτωνος» 4.13.1 – 4.13.8)
[3] Όπως αναφέρει ο Σωκράτης στον Πλατωνικό Διάλογο «Ίων»:
ΣΩΚαι βλέπω, Ίωνα, και έρχομαι να σου αποδείξω τι κατά τη γνώμη μου είναι. Όπως σου έλεγα, η ικανότητά σου να μιλάς ωραία για τον Όμηρο δεν οφείλεται στην τέχνη, αλλά στη θεία δύναμη που σε κινεί, όπως ακριβώς στην περίπτωση της πέτρας, την οποία ο Ευριπίδης ονόμασε Μαγνήτη, ενώ οι πολλοί Ηράκλεια. Διότι αυτή η πέτρα δεν έλκει μόνο τα σιδερένια δακτυλίδια, αλλά εμβάλλει δύναμη σε αυτά, ώστε με τη σειρά τους να μπορούν να κάνουν ό,τι και η πέτρα, να έλκουν δηλαδή άλλα δακτυλίδια, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μερικές φορές μία εξαιρετικά μακριά αλυσίδα από σιδερένια αντικείμενα και δακτυλίδια που εξαρτώνται το ένα από το άλλο· σε όλα αυτά η δύναμη προέρχεται από εκείνη την πέτρα. Έτσι και η Μούσα εμπνέει κάποιους και από αυτούς τους εμπνευσμένους εξαρτάται μία αλυσίδα άλλων θεόπνευστων. Διότι όλοι οι καλοί επικοί ποιητές συνθέτουν όλα αυτά τα ωραία ποιήματα όχι από ικανότητα, αλλά κυριευμένοι από ενθουσιασμό· το ίδιο και οι καλοί λυρικοί ποιητές. Όπως οι Κορύβαντες χορεύουν χωρίς να έχουν το λογικό τους, έτσι και οι λυρικοί ποιητές συνθέτουν αυτά τα ωραία μέλη χωρίς να είναι σώφρονες, αλλά μόλις εισέλθουν στην αρμονία και στον ρυθμό, βακχεύουν και κυριεύονται από ενθουσιασμό. Όπως οι Βάκχες, όταν βρίσκονται σε κατάσταση μανίας και όχι όταν έχουν το λογικό τους, αντλούν από τα ποτάμια μέλι και γάλα, έτσι και η ψυχή των λυρικών ποιητών κάνει το ίδιο, καθώς οι ίδιοι ομολογούν. Διότι μας λένε οι ποιητές, αν δεν απατώμαι, ότι δρέπουν τα μέλη τους από τις μελίρρυτες πηγές κάποιων κήπων και λόγγων των Μουσών και μας τα φέρνουν όπως οι μέλισσες, πετώντας και αυτοί κατά τον ίδιο τρόπο. Και λένε την αλήθεια. Διότι ο ποιητής είναι πράγμα ελαφρύ και πετούμενο και ιερό και ανίκανος να δημιουργεί, προτού εμπνευστεί και βγει από τα λογικά του και νους πλέον δεν υπάρχει σε αυτόν. Κάθε άνθρωπος, μέχρις ότου αποκτήσει αυτό, είναι ανίκανος να συνθέτει και να χρησμοδοτεί. Επειδή λοιπόν όχι από ικανότητα, αλλά από θεία μοίρα συνθέτουν και λέγουν πολλά και ωραία για διάφορα πράγματα, όπως εσύ για τον Όμηρο, ο καθένας τους μπορεί να συνθέτει ωραία αυτό μόνο στο οποίο η Μούσα τον έσπρωξε, ο ένας διθυράμβους, ο άλλος εγκώμια, ο άλλος υπορχήματα, ο άλλος έπη, ο άλλος ιάμβους. Ως προς τα άλλα είναι ασήμαντοι. Διότι δε μιλούν με βάση την ικανότητά τους, αλλά τη θεία δύναμη. Επειδή, αν γνώριζαν να μιλούν ωραία για ένα πράγμα με βάση την ικανότητά τους, θα γνώριζαν και για όλα τα άλλα. Για αυτό τον λόγο ο θεός αφαιρώντας τον νου τους, τους χρησιμοποιεί ως υπηρέτες, και τους χρησμωδούς και τους θείους μάντεις, για να καταλαβαίνουμε εμείς που τους ακούμε ότι δεν είναι αυτοί που λένε τα τόσο αξιόλογα, οι οποίοι δεν έχουν μυαλό, αλλά ο ίδιος ο θεός μιλά και μέσα από αυτούς μας στέλνει μηνύματα. Τη μεγαλύτερη απόδειξη αποτελεί ο Τύννιχος από τη Χαλκίδα, ο οποίος δε συνέθεσε άλλο αξιομνημόνευτο ποίημα εκτός από τον παιάνα, που όλοι τραγουδούν, το καλύτερο σχεδόν από όλα τα μέλη, απλά, όπως ο ίδιος λέει, «ένα εύρημα των Μουσών». Κατά τη γνώμη μου κυρίως σε αυτόν μας έδειξε ο θεός, για να μην αμφιβάλλουμε, πως τούτα τα ωραία ποιήματα δεν είναι ανθρώπινα ή δημιουργήματα ανθρώπων, αλλά θεϊκά και δημιουργήματα θεών και ότι οι ποιητές δεν είναι τίποτε άλλο παρά ερμηνευτές των θεών, κατεχόμενοι από όποιον ο καθένας κατέχεται. Αυτά θέλοντας να δείξει ο θεός, τραγούδησε επίτηδες μέσα από τον χειρότερο ποιητή το καλύτερο τραγούδι. Ή σου δίνω την εντύπωση πως έχω άδικο, Ίωνα;
ΙΩΝ. Όχι, μα τον Δία αγγίζεις κάπως την ψυχή μου με τα λόγια σου, Σωκράτη, και μου φαίνεται πως οι καλοί ποιητές από θεία μοίρα ερμηνεύουν σε εμάς τα λόγια των θεών.   
(Βλ., Πλάτων «Ίων» 533c-535a)
***
{ΣΩ.} Καὶ ὁρῶ, ὦ Ἴων, καὶ ἔρχομαί γέ σοι ἀποφανούμενος ὅ μοι δοκεῖ τοῦτο εἶναι. ἔστι γὰρ τοῦτο τέχνη μὲν οὐκ ὂν παρὰ σοὶ περὶ Ὁμήρου εὖ λέγειν, ὃ νυνδὴ ἔλεγον, θεία δὲ δύναμις ἥ σε κινεῖ, ὥσπερ ἐν τῇ λίθῳ ἣν Εὐριπίδης μὲν Μαγνῆτιν ὠνόμασεν, οἱ δὲ πολλοὶ Ἡρακλείαν. καὶ γὰρ αὕτη ἡ λίθος οὐ μόνον αὐτοὺς τοὺς δακτυλίους ἄγει τοὺς σιδηροῦς, ἀλλὰ καὶ δύναμιν ἐντίθησι τοῖς δακτυλίοις ὥστ᾽ αὖ δύνασθαι ταὐτὸν τοῦτο ποιεῖν ὅπερ ἡ λίθος, ἄλλους ἄγειν δακτυλίους, ὥστ᾽ ἐνίοτε ὁρμαθὸς μακρὸς πάνυ σιδηρίων καὶ δακτυλίων ἐξ ἀλλήλων ἤρτηται· πᾶσι δὲ τούτοις ἐξ ἐκείνης τῆς λίθου ἡ δύναμις ἀνήρτηται. οὕτω δὲ καὶ ἡ Μοῦσα ἐνθέους μὲν ποιεῖ αὐτή, διὰ δὲ τῶν ἐνθέων τούτων ἄλλων ἐνθουσιαζόντων ὁρμαθὸς ἐξαρτᾶται. πάντες γὰρ οἵ τε τῶν ἐπῶν ποιηταὶ οἱ ἀγαθοὶ οὐκ ἐκ τέχνης ἀλλ᾽ ἔνθεοι ὄντες καὶ κατεχόμενοι πάντα ταῦτα τὰ καλὰ λέγουσι ποιήματα, καὶ οἱ μελοποιοὶ οἱ ἀγαθοὶ ὡσαύτως, ὥσπερ οἱ κορυβαντιῶντες οὐκ ἔμφρονες ὄντες ὀρχοῦνται, οὕτω καὶ οἱ μελοποιοὶ οὐκ ἔμφρονες ὄντες τὰ καλὰ μέλη ταῦτα ποιοῦσιν, ἀλλ᾽ ἐπειδὰν ἐμβῶσιν εἰς τὴν ἁρμονίαν καὶ εἰς τὸν ῥυθμόν, βακχεύουσι καὶ κατεχόμενοι, ὥσπερ αἱ βάκχαι ἀρύονται ἐκ τῶν ποταμῶν μέλι καὶ γάλα κατεχόμεναι, ἔμφρονες δὲ οὖσαι οὔ, καὶ τῶν μελοποιῶν ἡ ψυχὴ τοῦτο ἐργάζεται, ὅπερ αὐτοὶ λέγουσι. λέγουσι γὰρ δήπουθεν πρὸς ἡμᾶς οἱ ποιηταὶ ὅτι ἀπὸ κρηνῶν μελιρρύτων ἐκ Μουσῶν κήπων τινῶν καὶ ναπῶν δρεπόμενοι τὰ μέλη ἡμῖν φέρουσιν ὥσπερ αἱ μέλιτται, καὶ αὐτοὶ οὕτω πετόμενοι· καὶ ἀληθῆ λέγουσι. κοῦφον γὰρ χρῆμα ποιητής ἐστιν καὶ πτηνὸν καὶ ἱερόν, καὶ οὐ πρότερον οἷός τε ποιεῖν πρὶν ἂν ἔνθεός τε γένηται καὶ ἔκφρων καὶ ὁ νοῦς μηκέτι ἐν αὐτῷ ἐνῇ· ἕως δ᾽ ἂν τουτὶ ἔχῃ τὸ κτῆμα, ἀδύνατος πᾶς ποιεῖν ἄνθρωπός ἐστιν καὶ χρησμῳδεῖν. ἅτε οὖν οὐ τέχνῃ ποιοῦντες καὶ πολλὰ λέγοντες καὶ καλὰ περὶ τῶν πραγμάτων, ὥσπερ σὺ περὶ Ὁμήρου, ἀλλὰ θείᾳ μοίρᾳ, τοῦτο μόνον οἷός τε ἕκαστος ποιεῖν καλῶς ἐφ᾽ ὃ ἡ Μοῦσα αὐτὸν ὥρμησεν, ὁ μὲν διθυράμβους, ὁ δὲ ἐγκώμια, ὁ δὲ ὑπορχήματα, ὁ δ᾽ ἔπη, ὁ δ᾽ ἰάμβους· τὰ δ᾽ ἄλλα φαῦλος αὐτῶν ἕκαστός ἐστιν. οὐ γὰρ τέχνῃ ταῦτα λέγουσιν ἀλλὰ θείᾳ δυνάμει, ἐπεί, εἰ περὶ ἑνὸς τέχνῃ καλῶς ἠπίσταντο λέγειν, κἂν περὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων· διὰ ταῦτα δὲ ὁ θεὸς ἐξαιρούμενος τούτων τὸν νοῦν τούτοις χρῆται ὑπηρέταις καὶ τοῖς χρησμῳδοῖς καὶ τοῖς μάντεσι τοῖς θείοις, ἵνα ἡμεῖς οἱ ἀκούοντες εἰδῶμεν ὅτι οὐχ οὗτοί εἰσιν οἱ ταῦτα λέγοντες οὕτω πολλοῦ ἄξια, οἷς νοῦς μὴ πάρεστιν, ἀλλ᾽ ὁ θεὸς αὐτός ἐστιν ὁ λέγων, διὰ τούτων δὲ φθέγγεται πρὸς ἡμᾶς. μέ γιστον δὲ τεκμήριον τῷ λόγῳ Τύννιχος ὁ Χαλκιδεύς, ὃς ἄλλο μὲν οὐδὲν πώποτε ἐποίησε ποίημα ὅτου τις ἂν ἀξιώ σειεν μνησθῆναι, τὸν δὲ παίωνα ὃν πάντες ᾄδουσι, σχεδόν τι πάντων μελῶν κάλλιστον, ἀτεχνῶς, ὅπερ αὐτὸς λέγει, «εὕρημά τι Μοισᾶν.» ἐν τούτῳ γὰρ δὴ μάλιστά μοι δοκεῖ ὁ θεὸς ἐνδείξασθαι ἡμῖν, ἵνα μὴ διστάζωμεν, ὅτι οὐκ ἀνθρώ πινά ἐστιν τὰ καλὰ ταῦτα ποιήματα οὐδὲ ἀνθρώπων, ἀλλὰ θεῖα καὶ θεῶν, οἱ δὲ ποιηταὶ οὐδὲν ἀλλ᾽ ἢ ἑρμηνῆς εἰσιν τῶν θεῶν, κατεχόμενοι ἐξ ὅτου ἂν ἕκαστος κατέχηται. ταῦτα ἐνδεικνύμενος ὁ θεὸς ἐξεπίτηδες διὰ τοῦ φαυλοτάτου ποιητοῦ τὸ κάλλιστον μέλος ᾖσεν· ἢ οὐ δοκῶ σοι ἀληθῆ λέγειν, ὦ Ἴων;  
{ΙΩΝ.} Ναὶ μὰ τὸν Δία, ἔμοιγε· ἅπτει γάρ πώς μου τοῖς λόγοις τῆς ψυχῆς, ὦ Σώκρατες, καί μοι δοκοῦσι θείᾳ μοίρᾳ ἡμῖν παρὰ τῶν θεῶν ταῦτα οἱ ἀγαθοὶ ποιηταὶ ἑρμηνεύειν.

Έλξη

Πώς είναι δυνατόν κάποιοι άνθρωποι να κερδίζουν αμέσως τη συμπάθεια των άλλων, ενώ άλλοι να πασχίζουν για λίγη αγάπη;

Γιατί σας ελκύει ένας συγκεκριμένος τύπος άντρα ή γυναίκας με σχεδόν μαγικό τρόπο και άλλοι πάλι όχι – αν και είναι καταλληλότεροι για μια επιτυχημένη σχέση;

Για ποιο λόγο οι σχέσεις σας κινούνται πάντα τόσο απροκάλυπτα στο ίδιο μοτίβο, όσο κι αν εσείς κάνετε το παν για να το αλλάξετε;

Γιατί ο σύντροφός σας μονίμως αδυνατεί να συμπεριφερθεί διαφορετικά από ό,τι συνήθως, όσο κι αν καταβάλλει φιλότιμες προσπάθειες;

Γιατί το Σύμπαν σάς στέλνει το αντίθετο από αυτό που επιζητείτε με όλες σας τις δυνάμεις ή ακόμα και το απόλυτο τίποτα;

Ο λόγος για όλα αυτά είναι η δύναμη έλξης του μαγνήτη της καρδιάς σας. Δρα πέρα από την εξωτερική εμφάνιση, τη μόρφωση, την ηλικία, τη γλώσσα και τα υλικά αγαθά. Η δύναμη αυτή λειτουργεί αφενός σαν ένας μαγνήτης που κάνει εσάς και ορισμένους ανθρώπους ή καταστάσεις να έλκεστε ή να απωθείστε, που σας κάνει να αντιδράτε ή να μένετε απαθείς, αφετέρου σαν ένα πρόγραμμα το οποίο ορίζει οι εμπλεκόμενοι να συμπεριφέρονται με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο.

Τίποτα δε συμβαίνει άσκοπα

Κάθε άνθρωπος που σας πλησιάζει και σας αγγίζει ψυχικά με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο έλκεται κατά ογδόντα τοις εκατό από τη δύναμη του μαγνήτη σας και κατά είκοσι τοις εκατό από εξωγενείς παράγοντες. Ακόμα και όταν εμφανίζονται στη ζωή σας άνθρωποι ή συμβαίνουν γεγονότα που είναι ασύνδετα εκ πρώτης όψεως, στην πραγματικότητα υπάρχει λόγος, μόνο που στις περιπτώσεις αυτές δεν είναι τόσο εμφανής και ευδιάκριτος. Όσο καλύτερα κατανοήσετε τα μυστικά του μαγνήτη της καρδιάς σας, τόσο πιο ξεκάθαρες θα γίνουν στα μάτια σας οι όποιες αιτίες και θα ζήσετε ένα υπέροχο ταξίδι, όπου θα ανακαλύψετε όχι μόνο τον ίδιο σας τον εαυτό, αλλά και τους άλλους.

Και όλα έχουν ένα νόημα

Παρατηρήστε τον άνθρωπο με τον οποίο έχετε σχέση αυτή τη στιγμή. Ή ανακαλέστε στη μνήμη σας την τελευταία σας σχέση. Το αίσθημα της συμπάθειας ή του έρωτα δεν είναι ο μοναδικός λόγος για τον οποίο τον βρήκατε. Αυτός ο άνθρωπος έχει ή είχε κάτι που επιθυμείτε ή ενσαρκώνει κάτι οικείο και όμοιό σας. Προφανέστατα πρόκειται για ένα συνδυασμό των παραπάνω. Επιπλέον διαθέτει χαρακτηριστικά πολύ διαφορετικά από τα δικά σας, με αποτέλεσμα να προκύπτουν συνεχώς αφορμές για συγκρούσεις.

Ανεξάρτητα από αυτό που ζείτε μαζί, υπάρχει ένα βαθύτερο νόημα στο σμίξιμό σας: ο άλλος άνθρωπος σας βοηθάει να βρείτε τις πολύ προσωπικές σας απαντήσεις σε δύο θεμελιώδη ερωτήματα: «Ποιος είμαι;» και «Τι είναι η αγάπη;»

Μέσα από τη συμβίωση, τη συνδιαλλαγή και την καθημερινότητα με τον άλλο ανακαλύπτετε πολύ περισσότερα πράγματα για τον εαυτό σας απ’ ότι αν ήσασταν μόνοι σας. Είτε αρχίζετε να αγαπάτε τον εαυτό και τη ζωή σας γιατί ο άλλος σας υποδεικνύει την ομορφιά σας και σας ενθαρρύνει, είτε σας αποθαρρύνει με τη στάση του και σας οδηγεί τελικά στο να βρείτε μέσα σας τη δύναμη, την αυτοπεποίθηση και την εσωτερική ελευθερία σας. Κάποιες φορές γίνεται γρήγορα, άλλες φορές διαρκεί λίγο περισσότερο καιρό, αλλά το νόημα παραμένει πάντοτε το ίδιο.

«Χτυπάς κάρτα» με τη ζωή

Γεννιόμαστε, μεγαλώνουμε, πηγαίνουμε σχολείο, περνάμε καλά, ερωτευόμαστε, παντρευόμαστε, κάνουμε παιδιά, αρχίζουν τα δύσκολα (σε οποιαδήποτε ή όλες τις φάσεις), πληρώνουμε λογαριασμούς, αγωνιούμε για το μέλλον, ψηφίζουμε, έχουμε χόμπι, το γυρνάμε στα «εναλλακτικά», ψαχνόμαστε, αρρωσταίνουμε, θεραπευόμαστε, παθαίνουμε κατάθλιψη, προγραμματίζουμε μικρές ή μεγάλες φυγές, πάμε διακοπές, διαχειριζόμαστε επιχειρήσεις ή ψάχνουμε για δουλειά…. Και;

Τα βάζουμε με άλλους, κατηγορούμε το «σύστημα», ψάχνουμε απαντήσεις, μορφωνόμαστε και αλλάζουμε, αναθεωρούμε και εστιαζόμαστε, υιοθετούμε και απορρίπτουμε, χαιρόμαστε και κλαίμε, συνδεόμαστε και απομακρυνόμαστε, μιλάμε και σιωπούμε… Και;

Μετά, πίσω και πέρα από όλα αυτά τα γνωστά, τι;

Συνήθως, εκεί υπάρχει ένας διαπεραστικός τρόμος που αδυνατούμε να παραδεχτούμε ή να αγγίξουμε… Μετά από όλ’ αυτά, τι; Για ποιο λόγο; Τι νόημα έχει; Ποιος είμαι; Τι κάνω; Πού πάω;

Φυσικά, όλοι μας (όσοι έχουμε αναρωτηθεί) έχουμε μια απάντηση… συνήθως καθησυχαστική… Προσπαθώ, αλλάζω, μαθαίνω, επιλέγω, κάνω ό,τι μπορώ… που σπάνια διαπιστώνουμε πόσο εξίσου περιοριστική είναι. Όμως, ποτέ, καμία, δεν είναι αρκετή, δεν είναι ολοκληρωτική, δεν προσφέρει αυτή τη μαγική εσωτερική σιγουριά, τη μεγαλόπρεπη ταπεινότητα, την εσωτερική γαλήνη και την πλήρη αρμονία με τον Εαυτό μας, τους άλλους και τον κόσμο μας…

Αλλά, το επόμενο πρωί, συνεχίζουμε τα ίδια, πιστεύοντας ότι βρισκόμαστε στο «σωστό» μονοπάτι. Προσπαθούμε ακόμα περισσότερο, ψάχνουμε ακόμα πιο εντατικά, αλλάζουμε περισσότερα πράγματα… εξακολουθώντας όμως να «χτυπάμε κάρτα με τη ζωή». Ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για τον καθένα, γίνεται αντιληπτό από το εσωτερικό κενό, τα αναπάντητα ερωτήματα, τα αρνητικά ή περιοριστικά συναισθήματα, την ουσιαστική απομόνωση, την άβυσσο που μας χωρίζει από τους άλλους και τη ζωή. Κι όμως, μη γνωρίζοντας τι άλλο να κάνουμε, συνεχίζουμε…

Ε και;

Το Χρέος Μας

Είναι ομολογουμένως δύσκολο να αντιληφθούμε τον τρόπο που δημιουργούμε και συνεχίζουμε τον αυτοπεριορισμό μας.

Η πραγματική έννοια του "κατανοώ" βρίσκεται στην βιωματική/πρακτική/συνεχή παρατήρηση του εαυτού μας, σε πραγματικό χρόνο, αντικειμενικά. Η "αντικειμενικότητα" αφορά την ειλικρινή φανέρωση της σκέψης μας, που συμβαίνει σε πολλά επίπεδα, στον Εαυτό μας.

Τότε αρχίζουμε να εντοπίζουμε και σιγά σιγά να αντιλαμβανόμαστε, το παράδοξο των αντιθέσεων, την αυτοματοποιημένη συνεχιζόμενη εσωτερική σκέψη, τον φτιαχτό, εικονικό κόσμο που δημιουργούμε, κάθε στιγμή, μέσα μας.

Θέλουμε μια άλλη πραγματικότητα... αλλά και δεν θέλουμε να αλλάξει τίποτα απ' όσα ορίζουμε σημαντικά και αναγκαία, εμείς! 

Θέλουμε έναν άλλο κόσμο... αλλά είμαστε απόλυτα προσκολλημένοι σε αυτόν που γνωρίζουμε! 

Θέλουμε κάτι άλλο από αυτό που έχουμε... αλλά και δεν θέλουμε να παραιτηθούμε από τον τρόπο που δημιουργήσαμε αυτό που ήδη έχουμε! 

Προσπαθούμε να αποκτήσουμε/να σταματήσουμε/ν’ αλλάξουμε/ να βελτιωθούμε/να κατακτήσουμε/να διατηρήσουμε... κρυφά όμως, θέλουμε να αλλάξουν οι άλλοι, η ζωή, και μάλιστα μαγικά και αυτόματα, για να απαλλαγούμε, να λυτρωθούμε!

Και η ζωή συνεχίζεται, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις, με κύκλους επανάληψης, προβλέψιμη και συχνά βαρετή, καταθλιπτική, το ίδιο "αβέβαιη", άδικη, δύσκολη...

Ξέρω, είναι βαρύ το να κοιτάμε όλ' αυτά "κατάματα" χωρίς να αισθανόμαστε ενοχές, αδυναμία και ματαιότητα. Είναι ένα στάδιο αναγκαίο προς την απελευθέρωσή μας όμως. Ακριβώς εκεί εξετάζεται η θέληση, η πειθαρχία και το πάθος μας για την αλήθεια, την ελευθερία. Ακριβώς εκεί οι περισσότεροι λυγίζουν, οπισθοχωρούν και επιστρέφουν στο εύκολο βόλεμα της άγνοιας, συνεχίζοντας να ψάχνουν απαντήσεις με τους τρόπους που έμαθαν να ψάχνουν, να ορίζουν αρχηγούς και λυτρωτές, γνώστες και γκουρού, όσους αναλόγως ψάχνουν ακόλουθους, ασθενείς, υποστηρικτές.

Μερικοί ελάχιστοι, επιμένουν, τολμούν και προχωρούν, ακλόνητοι, έχοντας προσπεράσει τον αναγκαίο πειρασμό της υποτέλειας/αλαζονείας, στο επόμενο βήμα και στο επόμενο και στο επόμενο. Στο κάθε ένα, έχουμε την ευκαιρία - εκ νέου - να εξετάσουμε τη θέληση, την πειθαρχία, το πάθος μας για αλήθεια ή οποιαδήποτε προσωρινή απόκτηση δύναμη. Εδώ παγιδεύονται πολλοί για πολύ μεγάλα διαστήματα... που μας φαίνονται αιώνες...

Είναι τόσο εύκολο να προσκολληθούμε σε νέες ιδέες, θετικές πεποιθήσεις, "μεταφυσικές" δυνάμεις, ψήγματα γνώσης (όσο "μεγάλη" κι αν φαντάζει), που χρειάζεται συνεχής παρακολούθηση του νου και του εαυτού μας, ταπεινότητα και προθυμία για να το εντοπίσουμε, χωρίς να "χαθούμε" στην πλάνη της γνώσης, στην απόκτηση δύναμης, στην έλξη της φήμης, στην ταπεινοφροσύνη που ποζάρει ως ταπεινότητα... και πολλά άλλα αθέατα και θελκτικά.

Η ανάγκη ελέγχου δημιουργεί και καταστρέφει κόσμους. Αλλά το βλέπεις πέρα και έξω από σένα. Η δική σου συμβολή περνά εντελώς αθέατη, καθώς πλανάσαι από φαινομενικές αλήθειες και παρασύρεσαι από προσωρινές «γνώσεις».

Είναι όντως αξιοθαύμαστο και "τέλειο" το σύστημα σκέψης που επιτρέπουμε να μας κυβερνά! Τόσο, που ελάχιστοι έχουν την ικανότητα (θέληση) να το διαπεράσουν για να αντιληφθούν τον ίδιο τον αυτο-επιβαλλόμενο περιορισμό.

Πριν από αυτό το "χρέος" όμως, τίποτα άλλο δεν μπορεί να μας αναλογεί… γιατί έτσι το Ζητήσαμε!

Ο γραμμικός χρόνος που έχουμε στη διάθεσή μας είναι ταυτόχρονα άπειρος μα και ανύπαρκτος... Και όλα παραμένουν γρίφοι, τους οποίους μπορείς να προσπερνάς ή να προσπαθείς να αναλύεις λογικά...όμως τίποτα από τα δυο δεν θα τους λύσει, δεν θα σε βγάλει από την εικονική πραγματικότητα που ονομάζεις "ζωή"!

Νομίζουμε ότι κάθε φορά που κοιτάμε πίσω μας, όλα θα βρίσκονται εκεί που τα αφήσαμε... όπως νομίζουν οι περισσότεροι ότι κάποια στιγμή "θα έρθει μια άσπρη μέρα"...αλλά, η ατομική βούληση είναι πανίσχυρη...!

...βέβαια, ΚΑΙ αυτήν την έχουμε παραποιήσει.... "μόνος μου, εγώ, δεν χρειάζομαι κανέναν"... οι εικονικές πραγματικότητες άπειρες... 

Αναζητώντας την ταυτότητα

Η Πνευματική Αναζήτηση - Αυτογνωσία - ΑλήθειαΣ’ αυτή τη μεριά του κόσμου, είμαστε ακόμα τόσο ευκολόπιστοι, τόσο δέσμιοι των συνηθειών μας, του παρελθόντος, της ταυτότητάς μας.

Αποτελεί κίνδυνο κοινωνικό και προσωπικό να δείξεις ποιος πραγματικά είσαι, να ξεστρατίσεις, έστω και λίγο από το κοινωνικό κατεστημένο.

Πολλές οι «υποχρεώσεις», οι δεσμεύσεις, όλα όσα λειτουργούν τελείως διαφορετικά, αν τραβήξεις λίγο την κουρτίνα των παρασκηνίων.

Τραγική ειρωνεία. Διαφορετικές πραγματικότητες, με ισότιμη δύναμη, που δεν τολμούν οι άνθρωποι να διαταράξουν. Εις βάρος φυσικά του πραγματικού τους Εαυτού, της εξέλιξης, της ελευθερίας.

Μου θυμίζει καρναβάλι, όμως με «πραγματικές» μάσκες και ρόλους…

Είναι τόσο εμφανές πως είσαι δυστυχισμένος, πως η ζωή σου είναι μια ρουτίνα από την οποία προσπαθείς απλά να δραπετεύσεις, με κάθε ευκαιρία. Η απόδραση κρατάει λίγο και χρειάζεται να την οργανώσεις με προσεκτικές στρατηγικές που δεν καταλαβαίνεις πόση ενέργεια σού κλέβουν.

Οι περισσότερες συζητήσεις σου καταναλώνονται στο «διαφωνώ ή συμφωνώ» χωρίς ουσιαστική αμφισβήτηση των δεδομένων σου. Έτσι επιλέγεις τον κύκλο σου, τις ομάδες σου, την ασφάλεια και την συνέχεια της «άνεσης» σου, της «θαλπωρής» που σου προσφέρει η ψευδαίσθηση ότι ανήκεις κάπου.

Δεν διαταράσσονται επικίνδυνα τα νερά του φτιαχτού κόσμου σου. Μπορείς να κοιμάσαι και να ξυπνάς κάθε μέρα, γνωρίζοντας τη συνέχεια, βασιζόμενος στα προηγούμενα, και η ζωή κυλάει, χωρίς μεγάλες εκπλήξεις/επικίνδυνα περάσματα που θα σε ανάγκαζαν να αναθεωρήσεις, να δημιουργήσεις, να απαλλαγείς από πολλά ψέματα και άχρηστα που θεωρείς αναγκαία.

Και μόλις συναντάς αυτό που δεν περίμενες, αυτό που δεν σχεδίασες, είτε θετικό είτε αρνητικό, φοβάσαι, αμύνεσαι. Τσαλακώνεται για λίγο η μάσκα, μέχρι να την τακτοποιήσεις ξανά, για να μπορείς να κρυφτείς πίσω της. Για σένα, αυτός ο ενδιάμεσος χρόνος, η φανέρωση της αμηχανίας σου, της άγνοιας και του φόβου σου, δεν υπάρχει. Νομίζεις πως κανείς δεν σε βλέπει, όπως δεν βλέπεις κι εσύ τον Εαυτό σου.

Είναι αλήθεια πως οι πολλοί (όμοιοι σου) δεν θα πάρουν χαμπάρι. Κολυμπάνε στην ίδια «μολυσμένη» θάλασσα όπως κι εσύ. Οι μάσκες βλέπονται σαν μάσκες. Τα κριτήρια είναι εγωιστικά. Σε βλέπουν όμως όσοι έχουν τολμήσει να δουν τον Εαυτό τους…όλα όσα πιστεύεις πως κρύβονται...

Αυτοί, δεν θα σε κρίνουν, δεν θα σε απορρίψουν, ούτε θα σε αποδεχτούν. Δεν τους αφορά για να επικαλεστούν τα ένστικτα της επιβίωσής τους. Όμως, δεν θα ανήκουν στους κύκλους σου, δεν θα ακολουθήσουν προβλέψιμες οδούς, όπως θα ήθελες ή περιμένεις.

Θα τους απορρίψεις όμως εσύ. Και θα προσπαθήσεις να τους βρεις χίλια δυο αρνητικά για να δικαιολογήσεις τη συνέχεια σου….τη διατήρηση του κόσμου σου. Όλο αυτό που έχεις χτίσει γύρω σου και σε δεσμεύει, ενώ θέλεις να πιστεύεις πως είσαι ασφαλής (στη δυστυχία σου).

Άλλη μια μέρα πέρασε…άλλος ένας μήνας, άλλος ένας χρόνος. Μεγαλώνεις τα παιδιά σου όπως είσαι εσύ. Βασίζεσαι σ’ αυτά για να διατηρήσουν την κοινωνική αξία σου. Και απέχεις από επικίνδυνες συζητήσεις που θα απειλούσαν τη δομή του διαμορφωμένου νου σου, που δεν σού ανήκει… Το πλέον τραγικό είναι πως περιμένεις "κάτι να αλλάξει", κάτι, κάποιος να σε φωτίσει, να αναλάβει, κάποιοι να πάρουν την ευθύνη.

Ό,τι κι αν κάνεις....μη μένεις μόνος, μη μένεις στη σιωπή, μη σκέφτεσαι πολύ....η ταυτότητα μιλάει!

Οι μικρές ή μεγάλες βουτιές στο κοινωνικό κατεστημένο είναι προκλήσεις, ενώ ο χρόνος, η πραγματικότητα, η ατομικότητα, ο σκοπός, τα κίνητρα, οι εικόνες δεν είναι αυτές που φαίνονται και είναι συλλογικά αποδεκτά. Παρ' όλη τη δυσφορία, τη θλίψη, είναι πάντα αποκαλυπτικές και διεγείρουν (εκ νέου) την ευθύνη...

Μωρέ, μόνο να με αγαπάς ήθελα

Όχι όσο εγώ, ούτε καν παράφορα, μόνο να με αγαπάς.

Να σηκώνεσαι το πρωί για τη δουλειά σου. Να με ξυπνάς για να δω το πουκάμισο σου κι αν χτενίστηκες καλά. Να με ρωτάς αν μ’ αρέσεις ακόμα. Κάθε πρωί να με ρωτάς αν μ’ αρέσεις ακόμα. Να περιμένω το βράδυ, στην τηλεόραση, να ισιώσω τα γυαλιά σου. Να χαζεύω κρυφά την στραβή σου μύτη.

Να με παίρνεις στο γραφείο όταν πνίγομαι. Να μου κάνεις παιδικές φάρσες. Να στο κλείνω κι αμέσως να σε παίρνω πίσω. Μην τύχει και σκεφτείς ότι μεγάλωσα και δε σ’ αγαπώ πια. Να μου στέλνεις μηνύματα με τα χαζοανέκδοτα που σου αρέσουν.

Να μου τραγουδάς τα τραγούδια που μ’ αρέσουν κι εσύ σιχαίνεσαι. Να με παίρνεις στις 5 το πρωί. Να κοιμάσαι στον καναπέ μου με τα ρούχα. Να με χαϊδεύεις με βρεγμένα χέρια. Να μου γελάς το μεσημέρι πριν το φαγητό.

Να πηγαίνουμε τις σιχαμένες Κυριακές του χειμώνα σε ταινίες που βαριέσαι. Να σηκώνεσαι στις μύτες για να πιάσεις την αγαπημένη μου κουβέρτα απ’ το ντουλάπι.

Να μου δίνεις το χέρι σου. Κάθε μέρα να μου δίνεις το χέρι σου. Να σε κρατάω σφιχτά από το μπράτσο. Να σε ρίχνω από το κρεβάτι σου. Να σου τραβάω το σεντόνι. Να φοράω την αγαπημένη σου μπλούζα. Να κλαίω όταν με απογοητεύεις έστω για λίγο. Να γράφω στα χαρτιά μου για σένα. Να με χαζεύεις κάτω απ’ τα σκεπάσματα.

Να αγαπάς τους φίλους μου. Να σ’ αγαπούν κι εκείνοι. Να φτιάχνεις αυτόν τον τέλεια άθλιο καφέ που ούτε εσύ τον πίνεις.

Να μου μιλάς κάθε βράδυ για να κοιμηθώ. Να με φιλάς κάθε πρωί για να ξυπνήσω.

Να ϕεύγεις μόνο και μόνο για να θες περισσότερο να έρθεις πίσω. Και να έρχεσαι.

Να μου λες για πάντα. Να ορκίζεσαι ποτέ.

Να μου λείπεις κάθε ώρα. Να σου λείπω κι εγώ καμιά φορά.

Μωρέ, μόνο να μ’ αγαπάς ήθελα, λίγο. Όχι όσο εγώ. Ούτε καν πολύ.

Επτά ερωτήματα που εξακολουθούν να κρατούν ξύπνιους τους φυσικούς όλο το βράδυ

Πριν από λίγες ημέρες μπροστά σε ένα κατάμεστο αμφιθέατρο στο Ίδρυμα Θεωρητικής Φυσικής Perimeter, στον Καναδά, μια ομάδα φυσικών κλήθηκε να απαντήσει στην ερώτηση: "Τι σας κρατάει ξύπνιους τη νύχτα;"

Η συζήτηση αυτή έγινε στη 10-ήμερη συνάντηση "Quantum to Cosmos", με πρωτοποριακή φυσική αυτές τις μέρες.

Τα ζητήματα που απασχολούν λοιπόν τους φυσικούς είναι τα εξής:

Γιατί αυτό το σύμπαν;

Σ την προσπάθειά τους να κατανοήσουν τους θεμελιώδεις νόμους της φύσης, οι φυσικοί ουσιαστικά εργάζονται στο πλαίσιο ενός παραδείγματος με μακρά διάρκεια: αποδεικνύοντας γιατί ο Κόσμος πρέπει να είναι αυτός που βλέπουμε. Αλλά αν μπορούμε να σκεφτούμε άλλους νόμους, γιατί δεν μπορούν να περιγράφουν σύμπαντα που να υπάρχουν σε κάποια άλλη θέση; "Ίσως εμείς βρούμε ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση για το σύμπαν που γνωρίζουμε," λέει ο Sean Carroll του Caltech. "Αλλά υποθέτω ότι αυτό δεν είναι σωστό". Ο Carroll θεωρεί ότι είναι εύκολο να φανταστούμε ότι η φύση επιτρέπει διαφορετικά είδη συμπάντων με διαφορετικούς νόμους. "Έτσι στο σύμπαν μας, το ερώτημα γίνεται γιατί υπάρχουν αυτοί οι νόμοι και δεν είναι κάποια άλλοι;"

Από τι είναι λοιπόν φτιαγμένα όλα στον Κόσμο;

Είναι πλέον σαφές ότι η συνηθισμένη ύλη – τα άτομα, τα αστέρια και οι γαλαξίες – υπολογίζεται ότι είναι μια ασήμαντη μειοψηφία το 4% του συνολικού ποσού της ενέργειας του σύμπαντος. Και το άλλο 96% είναι που αναγκάζει τη φυσικό Katherine Freese του Πανεπιστημίου του Michigan να ασχολείται μαζί του. Η Freese έχει ενθουσιασμένη ότι για ένα μέρος του προβλήματος, η φύση της σκοτεινής ύλης, μπορεί να πλησιάζει η λύση του. Επισημαίνει τα νέα δεδομένα από πειραματικές δοκιμές, όπως του δορυφόρου Fermi της NASA, που είναι σύμφωνα με την ιδέα ότι τα σωματίδια της σκοτεινής ύλης στον Γαλαξία μας εξαϋλώνονται μεταξύ τους με ένα μετρήσιμη ρυθμό, ο οποίος με τη σειρά του θα μπορούσε να μας αποκαλύψει τις ιδιότητές τους. Όμως, η ανακάλυψη της σκοτεινής ενέργειας, η οποία φαίνεται να είναι η αιτία της επιτάχυνσης της διαστολής του σύμπαντος, δημιούργησε ένα τεράστιο νέο σύνολο γρίφων, για τα οποία δεν υπάρχουν άμεσες απαντήσεις. Αυτές περιλαμβάνουν τη φύση της ίδιας της σκοτεινής ενέργειας αλλά και το ερώτημα του γιατί έχει μια τιμή που είναι τόσο εξαιρετικά μικρή, επιτρέποντας έτσι τον σχηματισμό των γαλαξιών, των άστρων και την εμφάνιση της ζωής.

Με τι τρόπο γίνεται η πολυπλοκότητα;

Από την απρόβλεπτη συμπεριφορά των χρηματοπιστωτικών αγορών έως την ανάδυση της ζωής από τα ανόργανα υλικά, ο Leo Kadananoff, φυσικός και εφαρμοσμένος μαθηματικός στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, βρίσκει τις πιο ευχάριστες ερωτήσεις που αφορούν την ανάδυση των πολύπλοκων συστημάτων. Ο Kadanoff ανησυχεί ότι οι φυσικοί σωματιδίων και οι κοσμολόγοι χάνουν ένα σημαντικό τέχνασμα, εφόσον δίνουν έμφαση μόνο στις πολύ μικρές και τις πολύ μεγάλες αποστάσεις. "Ακόμα δεν γνωρίζουμε πώς δουλεύει και πώς διατηρεί το σχήμα του το κοινό γυαλί”, λέει ο Kadanoff. “Η έρευνα εξοικειωμένων πραγμάτων είναι εξίσου σημαντική για την κατανόηση του κόσμου." Η ίδια η ζωή, λέει, θα γίνει κατανοητή πραγματικά μόνο από την αποκωδικοποίηση πολύ απλών συστατικών με απλές αλληλεπιδράσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε περίπλοκα φαινόμενα.

Η θεωρία χορδών θα αποδειχθεί ποτέ σωστή;

Ο φυσικός David Tong του Cambridge είναι παθιασμένος με την μαθηματική ομορφιά της θεωρίας χορδών – η ιδέα ότι τα θεμελιώδη σωματίδια που παρατηρούμε δεν είναι σημειακά – σαν κουκκίδες, αλλά μάλλον μικρές χορδές που πάλλονται. Όμως παραδέχεται ότι αυτές τον έφεραν κάποτε σε μια φιλοσοφική κρίση, όταν συνειδητοποίησε ότι μπορεί να ζήσει όλη του τη ζω, μην γνωρίζοντας αν αυτοι χορδές αποτελούν πράγματι μια περιγραφή όλης της πραγματικότητας. Ακόμη πειράματα, όπως στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων και στον δορυφόρο Planck, ενώ μπορούν να αποκαλύψουν μια νέα φυσική, είναι απίθανο να μας πουν κάτι οριστικό για τις χορδές. Ο Tong βρίσκει παρηγοριά γνωρίζοντας ότι οι μέθοδοι της θεωρίας χορδών μπορούν να εφαρμοστούν σε λιγότερο θεμελιώδη προβλήματα, όπως είναι η συμπεριφορά των κουάρκ και των εξωτικών μετάλλων. "Είναι μία χρήσιμη θεωρία”, λέει, “γι ‘αυτό προσπαθώ να επικεντρωθώ σε αυτήν."

Τι είναι η ανωμαλία;

Για τους κοσμολόγος και τον Neil Turok του Ινστιτούτου Perimeter, το μεγαλύτερο μυστήριο είναι αυτό από όπου ξεκίνησαν όλα, το big bang. Η συμβατική θεωρία επισημαίνει ότι αυτό ξεκίνησε από μία απείρως θερμή και πυκνή κατάσταση, όπου οι γνωστοί νόμοι της φυσικής καταρρέουν. "Δεν ξέρουμε πώς να το περιγράψουμε”, λέει ο Turok. "Πώς μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι έχει μια θεωρία των πάντων χωρίς αυτό;" Ο Turok ελπίζει ότι η θεωρία χορδών και μια σχετική θεωρία, που είναι γνωστή ως η «ολογραφική αρχή", που δείχνει ότι μια ανωμαλία σε τρεις διαστάσεις μπορεί να μεταφραστεί σε μια μαθηματική πιο εύχρηστη οντότητα αλλά σε δύο διαστάσεις (κάτι το οποίο μπορεί να σημαίνει ότι η τρίτη διάσταση και η ίδια η βαρύτητα είναι αυταπάτη). "Αυτά τα εργαλεία μπορούν να μας δώσουν νέους τρόπους σκέψης σχετικά με το πρόβλημα, το οποίο μας προκαλεί μια βαθιά ικανοποίηση κατά μια μαθηματική άποψη”, διευκρινίζει.

Ποια είναι η αληθινή πραγματικότητα ;

Ο υλικός κόσμος μπορεί, σε κάποιο επίπεδο, να βρίσκεται μακράν από το να μπορούμε να τον κατανοήσουμε, αλλά ο Anton Zeilinger, καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, βαθιά ελπίζει ότι οι φυσικοί έχουν απλώς ξύσει την επιφάνεια κάτι πολύ μεγαλύτερου. Ο Zeilinger ειδικεύεται στα κβαντική πειράματα που αποδεικνύουν την προφανή επιρροή των παρατηρητών στη διαμόρφωση της πραγματικότητας. "Ίσως η πραγματική επανάσταση θα έρθει όταν θα αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε τις συνδέσεις μεταξύ της πραγματικότητας, των γνώσεων και των δράσεων μας”, πιστεύει. Η ιδέα του είναι πολύ παράξενη, αλλά έχει αποδειχθεί και στην πράξη. Ο Zeilinger και άλλοι έχουν δείξει ότι τα σωματίδια που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση μπορεί να έχουν, με κάποιο ανεξήγητο τρόπο, μια κβαντική σύνδεση μεταξύ τους, έτσι ώστε παρατηρώντας το ένα να επηρεάζεται το αποτέλεσμα του άλλου. Κανείς δεν έχει ακόμη ερευνήσει εξονυχιστικά πώς το σύμπαν φαίνεται να ξέρει πότε παρακολουθείται.

Πόσο μακριά μπορεί να μας πάει η φυσική;

Ίσως όμως το μεγαλύτερο ερώτημα όλων είναι το αν η διαδικασία της έρευνας, που μας έχει αποκαλύψει πολλά για το σύμπαν από την εποχή του Γαλιλαίου και Κέπλερ, πλησιάζει το τέλος της. "Ανησυχώ αν έχουμε έρθει κοντά στα όρια της εμπειρικής επιστήμης", λέει ο Lawrence Krauss του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Αριζόνα. Συγκεκριμένα, ο Krauss διερωτάται αν αυτό απαιτεί τη γνώση κι άλλων Κόσμων, σαν αυτούς που λέει ο Sean Carroll, για να κατανοήσουμε γιατί το σύμπαν μας είναι όπως είναι. Εάν σε μια τέτοια γνώση είναι αδύνατον να έχουμε πρόσβαση, αυτό μπορεί να σημάνει το τέλος της περαιτέρω εμβάθυνσης των γνώσεων μας.

Ο Turok εξηγεί ότι αυτός είναι ακριβώς ο λόγος που υπάρχει το Ινστιτούτο Perimeter, δηλαδή η αξιοποίηση της σκέψης των νέων φωτεινών μυαλών του κόσμου. Με τη βελτιστοποίηση των όρων για μια πιο δημιουργική σκέψη, μπορεί να είναι δυνατό να αποφευχθεί ένα τέτοιο αδιέξοδο.

"Έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε τη θεωρητική φυσικής ως κάτι τυχαίο”, λέει ο Turok. “Πρέπει να ρωτήσουμε αν υπάρχει ένας πιο στρατηγικός τρόπος για να επιταχύνουμε την κατανόηση και την ανακάλυψη."

Ίσως τότε όλοι αυτοί οι ανήσυχοι φυσικοί μπορεί να ηρεμήσουν επιτέλους- ή τουλάχιστον να στραφούν σε πιο πεζές ανησυχίες.

Υπάρχουν πράγματι κρυμμένες διαστάσεις στο σύμπαν; 2ο μοντέλο για τον χώρο

Η 2η άποψη για τον Κόσμο μας λέει ότι είναι μια τρισδιάστατη βράνη που αιωρείται σ’ ένα τετραδιάστατο κενό.
 
Τι είναι όμως η βράνη (που προέρχεται από την λέξη μεμβράνη);

Η ταυτόχρονη συστολή μιας βράνης και μιας διάστασης του χωροχρόνου
Θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε δίνοντας μερικές ιδέες για τη βράνη (brane):

· Ζούμε σε μια βράνη.
· Μια βράνη είναι σαν μια μεμβράνη. Φαντασθείτε την κρούστα που σχηματίζεται πάνω στη σούπα όταν κρυώσει. Κάτι ανάλογο είναι και η βράνη.
· Μια βράνη είναι ένα αντικείμενο λιγότερων διαστάσεων (μια δισδιάστατη κρούστα) που βρίσκεται μέσα σε χώρο περισσότερων διαστάσεων (η 3-διάστατη σούπα). 
· Η θεωρία λοιπόν των βρανών λέει ότι ο 3-διάστατος κόσμος μας είναι μια βράνη, που βρίσκεται μέσα στον 4-διάστατο χώρο που λέγεται όγκος.
· Όπως συμβαίνει και στο στερεοποιημένο λίπος της σούπας, δεν μπορούμε να διαφύγουμε από την βράνη και να βρεθούμε μέσα στον χώρο των περισσοτέρων διαστάσεων που αντιστοιχεί στη σούπα μας. 
· Όμως μόνο η βαρύτητα μπορεί να διαφύγει έξω από την βράνη μας και να βρεθεί στην τέταρτη διάσταση.
 
Αυτή η θεωρία – δηλαδή η θεωρία βρανών – διατυπώθηκε το 1998, πολύ πρόσφατα δηλαδή σε σχέση με τα χρονικά  στάνταρτ της θεωρητικής φυσικής (επιστήμονες επεξεργάζονται διάφορες παραλλαγές της θεωρίας των χορδών εδώ και 30 χρόνια). Τρία άτομα θεωρούνται πατέρες της θεωρίας, ένα από τα οποία ο Nima Arkani-Hamed ήταν μόλις 25 ετών και είχε μόλις αναγορευθεί διδάκτορας από το Berkeley. Σήμερα εργάζεται ως καθηγητής στο τμήμα φυσικής του Harvard. Αυτός και οι συνάδελφοί του Σάββας Δημόπουλος και Gia Dvali, προσπαθούσαν να λύσουν ένα πρόβλημα που ταλαιπωρούσε εξέχοντες επιστήμονες για δεκαετίες, όταν ξαφνικά συνειδητοποίησαν ότι το μόνο που έπρεπε να κάνουν ήταν να υποθέσουν την ύπαρξη μιας ακόμη διάστασης.

Η βαρύτητα και οι πρόσθετες διαστάσεις

Το πρόβλημα που προσπαθούσαν να λύσουν όλοι αυτοί οι ιδιοφυείς επιστήμονες για τόσα χρόνια (και το οποίο συνεχίζει να τους ταλαιπωρεί – για τίποτε από όσα έχουμε αναφερθεί εδώ, δεν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη πειραματικής επιβεβαίωσης) ήταν το εξής: Γιατί η βαρύτητα είναι μία ασθενής δύναμη. 
 
Παρόλο που οι άνθρωποι νομίζουν ότι η βαρύτητα είναι η πιο ισχυρή δύναμη στο σύμπαν – είναι η αιτία κίνησης των πλανητών και των χιλιάδων αστρικών σμηνών. Όταν όμως την συγκρίνετε με τις υπόλοιπες δυνάμεις – όπως π.χ. με την ηλεκτρομαγνητική – η βαρύτητα είναι απείρως λιγότερο ισχυρή. Πάρτε για παράδειγμα ένα μικρό μαγνήτη ψυγείου. σκεφτείτε τις δυνάμεις που δέχεται όταν κρατά ακίνητη μια φωτογραφία στη πόρτα του ψυγείου. Η βαρυτική δύναμη που δέχεται από ολόκληρο τον πλανήτη έλκει το σώμα προς τα κάτω, ενώ η μαγνητική δύναμη μιας λεπτής φλούδας από σίδηρο το κρατά κολλημένο στο ψυγείο. Υπερισχύουν αυτά τα λίγα γραμμάρια μαγνητικού υλικού, η έλξη από ολόκληρο τον πλανήτη δεν είναι αρκετή για να την υπερνικήσει. 
 
Η βαρύτητα είναι λοιπόν ασθενική αλλά πολλοί θα έλεγαν ότι έτσι γεννήθηκε. Οι φυσικοί δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για ν’ αλλάξουν την ένταση της βαρύτητας. Αυτό που μπορούν να κάνουν, και υποτίθεται ότι το κάνουν, είναι να περιγράψουν την βαρύτητα.
 
Αυτό όμως είναι σωστό εν μέρει. Μπορεί να υπάρχουν πολλοί τρόποι για να περιγραφεί ένα φυσικό φαινόμενο. Όμως κάθε φαινόμενο πραγματικά συμπεριφέρεται με ένα μόνο τρόπο, υπάρχει μόνο μια φυσική διαδικασία που καθορίζει την εξέλιξη των φαινομένων. Μόνο μια Αλήθεια (με κεφαλαίο Α) στο Σύμπαν.
 
Σήμερα όσοι ασχολούνται με τη σωματιδιακή φυσική διαθέτουν ένα τρόπο για να περιγράφουν τα φαινόμενα που σχετίζονται με τη βαρύτητα. Και παρόλο που θεωρούν ότι η περιγραφή αυτή είναι χρήσιμη, – προβλέπει με ακρίβεια τα αποτελέσματα των πειραμάτων – δεν πιστεύουν ότι αντανακλά τις πραγματικές φυσικές διαδικασίες που διέπουν το Σύμπαν. 
 
Η σύγχρονη εκδοχή της σωματιδιακής φυσικής φαίνεται να ερμηνεύει τον κόσμο ad hoc, επειδή πρέπει να είναι πολύ προσεκτική στο πως θα επεξεργαστεί αυτή την ασθενή βαρυτική δύναμη, πρέπει να διατυπώσει νέες υποθέσεις και να ρυθμίσει με πολύ μεγάλη ακρίβεια όλες τις δυνατές παραμέτρους, με σκοπό ν’ αναπαραγάγει τη βαρύτητα δικαιολογώντας την πολύ μικρή έντασή της. Όλα τα υπόλοιπα λειτουργούν στην εντέλεια. Μόνο η βαρύτητα είναι το απείθαρχο μέλος όλων των αλληλεπιδράσεων. 
 
Δυστυχώς, για να προχωρήσουμε – για να περιγράψουμε πως ακριβώς η σύγχρονη σωματιδιακή φυσική ερμηνεύει τη βαρύτητα και να καταδείξουμε ότι είναι δύσκολο να δικαιολογηθεί το γεγονός ότι αυτή πρέπει να διαφέρει τόσο πολύ από τις υπόλοιπες δυνάμεις – χρειάζεται να φρεσκάρουμε τις γνώσεις μας σχετικά με τις μοντέρνες θεωρίες της σωματιδιακής φυσικής. Το συγκεκριμένο μοντέλο της σωματιδιακής φυσικής – το οποίο έχει ελεγχθεί πειραματικά και τυγχάνει τόσο ευρείας αποδοχής που αποκαλείται καθιερωμένο πρότυπο – αποτελεί το μεγαλύτερο επίτευγμα της σύγχρονης φυσικής κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Όλοι θεωρούν ότι είναι ακριβές, παρόλο που κανείς δεν πιστεύει ότι είναι αληθινό. Αυτός που θα καταφέρει να το αντικαταστήσει με κάτι καινούργιο, θα είναι ίσως ο Einstein του 21ου αιώνα.

Το καθιερωμένο μοντέλο της σωματιδιακής φυσικής

Το καθιερωμένο πρότυπο περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται τα πάντα στον υποατομικό κόσμο. Είναι η τελική (προς το παρόν) και πιο γενική (και πάλι προς το παρόν) επέκταση της κβαντικής μηχανικής. Βασικά πρόκειται για ένα κατάλογο με όλα τα στοιχειώδη σωματίδια και ένα σύνολο κανόνων για το πως αλληλεπιδρούν. Και να πως αλληλεπιδρούν.
 
Τα σωματίδια ανταλλάσσοντας σωματίδια. Για παράδειγμα, ένα ηλεκτρόνιο ασκεί δύναμη σε ένα άλλο εκπέμποντας ένα φωτόνιο προς το άλλο ηλεκτρόνιο, το δεύτερο προσλαμβάνει το φωτόνιο και ανταποδίδει. Το ανθρωπομορφικό σχήμα που προτιμάται είναι ότι τα σωματίδια αλληλεπιδρούν μέσω δυνάμεων, χρησιμοποιώντας σωματίδια-μεσολαβητές, όπως τα φωτόνια. Ιδού πως φανταζόμαστε αυτή τη διαδικασία.
 
Όπως μπορείτε να δείτε πιο πάνω, τα δύο ηλεκτρόνια "επικοινωνούν" ανταλλάσσοντας το φωτόνιο (που εδώ μοιάζει με μπάλα του μπάσκετ). Με αυτές τις βολές, το ένα ηλεκτρόνιο απομακρύνεται από το άλλο, γεγονός που συμφωνεί με όσα παρατηρούμε – τα αρνητικά φορτισμένα ηλεκτρόνια απωθούνται αμοιβαία. Με άλλα σωματίδια το αποτέλεσμα μπορεί να είναι έλξη και όχι άπωση, η αρχή όμως παραμένει η ίδια. Αυτό είναι το ουσιώδες σημείο που χρειάζεται για να καταλάβουμε τα υπόλοιπα: μια δύναμη – οποιαδήποτε δύναμη – προκαλείται όταν ένα αντικείμενο εκπέμψει ένα αντικείμενο προς ένα άλλο αντικείμενο. Όσο περισσότερα σωματίδια εκπέμπονται (και προσλαμβάνονται), τόσο ισχυρότερη είναι η δύναμη που ασκείται μεταξύ τους.

Και πως σχετίζεται η βαρύτητα με όλα αυτά;

Η βαρύτητα μοιάζει με οποιαδήποτε άλλη δύναμη και προκαλείται από την εκτόξευση "βαρυτονίων" μεταξύ υλικών σωμάτων. Αυτά τα βαρυτόνια προκαλούν την αμοιβαία έλξη μεταξύ των σωμάτων. Μια άλλη θεωρία βέβαια για τη βαρύτητα, η Γενική Σχετικότητα εξηγεί την ύπαρξη της βαρύτητας επικαλούμενη την καμπύλωση του χωροχρόνου σε αντίθεση με το καθιερωμένο πρότυπο που την εξηγεί με ανταλλαγή βαρυτονίων. Τα προβλήματα ανακύπτουν όταν προσπαθήσουμε να συνδυάσουμε αυτές τις δύο θεωρίες, δηλαδή να περιγράψουμε σωματίδια που έχουν πολύ μεγάλη μάζα αλλά είναι πολύ μικρά, όπως είναι για παράδειγμα οι μαύρες τρύπες. Τα προβλήματα αναφέρονται σε μαθηματικές ασυνέπειες, μηδενισμούς παρονομαστών σε κλάσματα (οι γνωστοί απειρισμοί) και άλλα αποτελέσματα που δεν έχουν νόημα. Η θεωρία των χορδών αναπτύχθηκε τουλάχιστον εν μέρει με σκοπό την αποφυγή αυτών των προβλημάτων και συνδυάζει την κβαντική μηχανική με την Γενική Σχετικότητα.  
 
Τώρα ίσως μπορούμε να καταλάβουμε γιατί το μικρό μέτρο της βαρύτητας αποτελεί ένα τόσο πιεστικό πρόβλημα. Σύμφωνα με το καθιερωμένο πρότυπο, υπάρχει συμμετρία μεταξύ του βαρυτονίου και των υπόλοιπων σωματιδίων-φορέων δυνάμεων. Περιγράφονται με τα ίδια ενοιολογικά εργαλεία. Από αυτή την κοινή περιγραφή συνεπάγεται ότι οι δυνάμεις που παράγουν τα σωματίδια θα έπρεπε να είναι παρεμφερείς, τόσο ως προς τη φύση τους όσο και ως προς το μέγεθος. Τόσο η βαρύτητα όσο και η ηλεκτρομαγνητική δύναμη για παράδειγμα μειώνονται με το τετράγωνο της απόστασης. Κι όμως όπως είδαμε η βαρύτητα είναι κατά πολύ ασθενέστερη από όλες τις άλλες δυνάμεις. Και έτσι μας απομένει το ερώτημα:
 
Τι είναι αυτό που κάνει τη βαρύτητα τόσο ξεχωριστή περίπτωση; 
Ας δούμε τη θεωρία βρανών. Ας θυμηθούμε ότι η θεωρία αυτή έθεσε ως αξίωμα ότι ζούμε παγιδευμένοι στον τρισδιάστατο κόσμο μας, ο οποίος εμπεριέχεται μέσα σε χώρο περισσοτέρων διαστάσεων. Στην πραγματικότητα κανένα από τα γνωστά μας αντικείμενα δεν μπορεί να κινηθεί μέσα σ’ αυτό το χώρο – ούτε τα ηλεκτρόνια, ούτε τα κουάρκς, ούτε κανένας άλλος -  εκτός από τη βαρύτητα. Μόνο αυτή μπορεί να διαδοθεί σε περισσότερες διαστάσεις. Καθώς λοιπόν τα βαρυτόνια διαχέονται σ’ αυτό το χώρο των περισσοτέρων διαστάσεων, ελαττώνεται ο αριθμός αυτών που απομένουν στον 3-διάστατο κόσμο μας για ν’ αναπτύξουν ελκτικές δυνάμεις μεταξύ των υλικών αντικειμένων. Όταν μειώνεται ο αριθμός των σωματιδίων φορέων, η αντίστοιχη δύναμη γίνεται ασθενέστερη. 
 
Φαντασθείτε ότι είστε ένα βαρυτόνιο. Τα βαρυτόνια όπως και τα φωτόνια δεν έχουν μάζα και ως άμαζα κινούνται με την ταχύτητα του φωτός. Σύμφωνα με τη θεωρία της σχετικότητας ότι κινείται με την ταχύτητα του φωτός δεν αντιλαμβάνεται την πάροδο του χρόνου. Σ’ εσάς λοιπόν που κινείστε με την ταχύτητα του φωτός το Σύμπαν σας φαίνεται θεμελιωδώς μεγαλύτερο. Εσείς μπορείτε σε αντίθεση με τα άλλα σωματίδια να κινηθείτε σε μια ακόμη διάσταση, την τέταρτη διάσταση του χώρου.
 
Τώρα το μέγεθος και το σχήμα αυτής της πρόσθετης τέταρτης διάστασης είναι ακόμη αμφιλεγόμενα. Υπάρχουν τρεις εναλλακτικές εκδοχές.
 
1) Η επιπλέον διάσταση είναι μικρή και κυκλική, αν και όχι της ίδιας τάξης μεγέθους με τις πραγματικά μικροσκοπικές διαστάσεις που συνδέονται με τη θεωρία χορδών.
Μπορεί να φτάνει σε μήκος το 1mm. Για τη σωματιδιακή φυσική το 1mm είναι ότι για την καθημερινή μας εμπειρία η απόσταση της Γης από τον πλησιέστερο κβάζαρ. Πρόκειται για εξαιρετικά μεγάλο μήκος. Γι αυτό το λόγο η θεωρία βρανών ονομάστηκε αρχικά, θεωρία των μεγάλων πρόσθετων διαστάσεων. Κάθε επιπλέον διάσταση είναι κουλουριασμένη σε ένα κύκλο. Έτσι αν είσαστε βαρυτόνιο θα μπορούσατε να κινηθείτε σ’ αυτή την κυκλική διάσταση σε κάθε σημείο του χώρου, ενώ ταυτόχρονα θα κινείστε σε μια ευθεία γραμμή μέσα στις γνωστές μας τρεις διαστάσεις.
 
2) Η πρόσθετη διάσταση είναι άπειρου μεγέθους.
Είμαστε εξοικειωμένοι με τις άπειρες διαστάσεις. Στην πραγματικότητα οι τυπικές διαστάσεις μέσα στις οποίες κινούμαστε στην καθημερινή μας εμπειρία φαίνονται άπειρου μεγέθους. Θα μπορούσαμε θεωρητικά να επιλέξουμε μια κατεύθυνση – ας πούμε προς τα επάνω – και να κινηθούμε πάνω σ’ αυτήν για πάντα χωρίς ποτέ να επιστρέψουμε στην ίδια θέση, χωρίς ποτέ να καταλήξουμε σε κάποιο τέλος. Όταν η Lisa Randall και ο  Raman Sundrum – που σήμερα εργάζονται στο Harvard και στο John Hopkins αντίστοιχα – πρότειναν για πρώτη φορά την πιθανότητα μιας άπειρης τέταρτης διάστασης, το 1999, ήταν η πρώτη φορά που θεωρήθηκε βάσιμο το ενδεχόμενο η επιπρόσθετη διάσταση να μη χρειάζεται να είναι μικροσκοπική για να παραμένει αόρατη.
 
Αν μόνο τα βαρυτόνια μπορούν να κινηθούν σ’ αυτήν την επιπλέον διάσταση, τότε θα μπορούσε να είναι απόλυτα ευθύγραμμη και άπειρου μεγέθους, χωρίς ποτέ να μπορούμε να το διαπιστώσουμε. Η πρόταση αυτή έχει το πλεονέκτημα ότι εισηγείται μια νέα διάσταση απόλυτα όμοια με τις συνηθισμένες που γνωρίζουμε καλά. Με τη μόνη διαφορά ότι μόνο τα βαρυτόνια την αισθάνονται. 
 
3) Η ύπαρξη ενός παράλληλου σύμπαντος Παρατηρείστε ότι οι δύο αυτές απαιτούν μια μόνο επιπλέον διάσταση. (Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των θεωριών προτείνεται η ύπαρξη δύο ή τριών – η μία όμως από αυτές είναι απαραίτητη). Ο λόγος είναι ότι η βαρύτητα χρειάζεται αρκετό επιπλέον χωροχρόνο για να διαχυθεί και να εξασθενήσει. Η περίπλοκη δομή που θ’ αποδώσετε στον χώρο αυτό – είτε βάσει της θεωρίας των χορδών, είτε βάσει μιας άλλης θεωρίας που ονομάζεται υπερσυμμετρία είτε επιλέγοντας κάποια τρίτη, εντελώς διαφορετική – αποτελεί ουσιαστικά λεπτομέρεια. 
 
Αυτή όμως η τρίτη εναλλακτική εκδοχή δεν αποτελεί απλώς συνδυασμό της θεωρίας των χορδών και της θεωρίας βρανών, έναν τρόπο να εντάξουμε καινοτόμες ιδέες στο ίδιο εννοιολογικό πλαίσιο. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, οι πρόσθετες διαστάσεις είναι δύο, ευθύγραμμες και πεπερασμένες, οι οποίες μας οδηγούν σε ένα παράλληλο Σύμπαν. 
 
Θυμάστε ότι η θεωρία των χορδών αξιώνει ότι ζούμε σε ένα κόσμο 10 διαστάσεων; Φαντασθείτε λοιπόν ότι αντί να ζούμε σ’ ένα 4-διάστατο χώρο (3 χωρικές και 1 χρονική διάσταση) και οι υπόλοιπες 6 διαστάσεις να είναι κουλουριασμένες σε τόσο μικρά σφαιρίδια, που δεν υπάρχει περίπτωση να τις παρατηρήσουμε ποτέ άμεσα, υπάρχου δύο 4-διάστατοι χώροι: Ο δικός μας και ένας άλλος που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον πρώτο. Μια 2-διάστατη επιφάνεια συνδέει αυτές τις δύο βράνες, άρα οι διαστάσεις είναι 4+4+2 = 10. Το συμπέρασμα είναι ότι ανέκαθεν υπήρχε μια άλλη βράνη, σε απόσταση 1 mm περίπου από τη δική μας, στην οποία δεν θα μπορούσαμε ποτέ να ταξιδέψουμε επειδή δεν είμαστε βαρυτόνια. Είναι το είδος των υποθέσεων το οποίο όσοι ασχολούνται με τη θεωρία των χορδών δεν αποκαλούν "ξεκάθαρα γελοίο" αλλά  παραφράζοντάς το "στρυφνό, εφιαλτικό σενάριο"! Είναι πάντως συνεπής από μαθηματική άποψη, ακόμη κι αν συνθλίβει την κοινή λογική μας.  
 
Όσα είπαμε πιο πάνω αποτελούν πραγματικά τις εμπειρίες ενός φανταστικού ταξιδιού, για να χρησιμοποιήσω μετριοπαθή έκφραση. Αυτές οι θεωρίες αγγίζουν τα όρια της ανθρώπινης λογικής. Κανείς δεν γνωρίζει αν κάποια από αυτές ισχύει πραγματικά, επειδή κανείς δεν έχει προσδιορίσει πως θα μπορούσαμε να ελέγξουμε την αλήθεια τους με βάση το φυσικό κόσμο. Αυτές οι θεωρίες όμως θα αποσαφηνιστούν προοδευτικά τόσο σ’ αυτούς που τις επεξεργάζονται όσο και σε μας. Η φιλοδοξία είναι να κατασκευαστεί μια Αληθινή θεωρία του Σύμπαντος, η οποία θα περιγράφει ένα Σύμπαν το οποίο θα μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως, χωρίς όμως σήμερα να μπορούμε να το φανταστούμε πως θα είναι.

Υπάρχουν πράγματι κρυμμένες διαστάσεις στο σύμπαν; 1ο μοντέλο για τον χώρο

Calabi-YauΟι απόψεις που έχουμε για το σύμπαν στηρίζονται, πολλές φορές, στον τρόπο που ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται τις αντιλήψεις που προσλαμβάνουμε από τον καθημερινό κόσμο που μας περιβάλλει. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πάντα αυτά που αντιλαμβανόμαστε είναι και η αληθινή πραγματικότητα. Αντίθετα, υπάρχουν περιπτώσεις (όπως έχουμε δει στην κβαντική φυσική ή στην σχετικότητα) που οι αντιλήψεις που έχουμε για τον κόσμο είναι λανθασμένες.
 
Πολλοί λοιπόν λαμπροί θεωρητικοί φυσικοί πιστεύουν, μετά από ενδελεχή μαθηματική επεξεργασία,  ότι η εικόνα που σχηματίζουμε σήμερα από την εμπειρία μας για τον κόσμο ότι είναι τετραδιάστατος (τρεις του χώρου συν μία ακόμα διάσταση  του χρόνου), δεν είναι παρά μια οφθαλμαπάτη. Γιατί; Γιατί κάθε τι που αντιλαμβανόμαστε, δεν συμβαίνει στις 3 διαστάσεις του χώρου αλλά σε περισσότερες. Το ότι αντιλαμβανόμαστε μόνο 3 δεν είναι παρά ένα παιχνίδι που μας παίζει το σύμπαν. 
Από την άλλη μεριά όμως πρέπει να πούμε από την αρχή, ότι δεν υπάρχει ένα γενικά αποδεκτό μοντέλο, πως μοιάζουν αυτές οι επιπλέον διαστάσεις του χώρου. Υπάρχου δύο και ίσως 3 διαφορετικές θεωρίες για το πως μοιάζουν αυτές οι έξτρα διαστάσεις. Και σε κάθε μια από αυτές πάλι, η συγκεκριμένη μορφή των διαστάσεων αυτών είναι πάλι άγνωστη. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Πολλαπλότητες Calabi-Yau

Το πρώτο μοντέλο λέει ότι το Σύμπαν έχει 10 διαστάσεις. 3 από αυτές αποτελούν το συνηθισμένο χώρο, η μία διάσταση αποδίδεται στον χρόνο, και έχουμε και 6-διάστατες πολλαπλότητες  Calabi-Yau προσκολλημένες σε κάθε σημείο του συνηθισμένου τρισδιάστατου χώρου.
Και τι είναι πάλι η πολλαπλότητα Calabi-Yau;
Είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε τι είναι η πολλαπλότητα Calabi-Yau γιατί έχει 6 διαστάσεις, ας προσπαθήσουμε όμως.
 
Οι πολλαπλότητες αυτές δεν μπορούν να γίνουν αντιληπτές διότι έχουν διάμετρο μικρότερη από 10-33 cm , πολύ μικρότερη από αυτή που μπορούν να διακρίνουν τα καλύτερά μας μικροσκόπια.
 
Μια πολλαπλότητα Calabi-Yau μοιάζει με ένα φύλο χαρτιού που το έχουμε τσαλακώσει σε μπαλάκι. όμως, οι καμπύλες του και οι αναδιπλώσεις του ανακυκλώνουν στους εαυτούς τους, γυρίζοντας πάλι στο αρχικό σημείο. Μια πολλαπλότητα Calabi-Yau δεν γνωρίζει ευθείες γραμμές. Αν φανταστούμε ότι βρισκόμαστε σε μια τέτοια πολλαπλότητα, τότε κοιτάζοντας κατευθείαν μπροστά μας θα μπορούσαμε να δούμε την πλάτη μας! Δεν μιλάμε βέβαια μόνο για την πορεία του φωτός. Και μια μικροσκοπική μπαλίτσα να ρίχναμε κατευθείαν μπροστά μας, αυτή θα έκανε διάφορες καμπύλες πορείες στις 6 διαστάσεις σαν τα ρώσικα τραινάκια του roller-coaster, και τελικά θα κατέληγε να μας χτυπήσει στην πλάτη. Μια πολλαπλότητα Calabi-Yau είναι πράγματι ένα αρκετά παράξενο αντικείμενο που περιέχει χώρο και μόνο χώρο των έξι πρόσθετων διαστάσεων.
 
Δυστυχώς οι προσπάθειες μας να αισθητοποιήσουμε τέτοιου τύπου θεωρητικά σχήματα θα μένουν πάντα ατελείς διότι χρησιμοποιούμε την καθημερινή γλώσσα που δεν έχει καμία σχέση με τα θεωρητικά πιο πάνω σχήματα. Όταν οι επιστήμονες μιλάνε για τις επιπλέον διαστάσεις, αποφεύγουν τη χρήση της καθημερινής γλώσσας η οποία είναι προσκολλημένη στην καθημερινή μας εμπειρία για τον χώρο, το χρόνο και την πραγματικότητα Η καθημερινή γλώσσα είναι από τη φύση της ανακριβής και μας παραπλανά όταν μιλάμε για τέτοια θέματα. Χρησιμοποιείται αντίθετα η γλώσσα των μαθηματικών, της οποίας οι έννοιες και οι όροι γενικεύονται εύκολα σε οποιονδήποτε αριθμό διαστάσεων ή σε χώρους όπου επικρατούν φυσικές συνθήκες έξω από την αντίληψή μας.
 
Ας δούμε για παράδειγμα πως σκέπτονται οι μαθηματικοί για τη διαφορά μεταξύ ενός κύκλου και μιας σφαίρας.
 
Για ένα μαθηματικό, μια σφαίρα και ένας κύκλος είναι ουσιαστικά το ίδιο πράγμα, ένα σύνολο σημείων που βρίσκονται σε ίση απόσταση από ένα άλλο σημείο. (Σκεφτείτε το για λίγο. Εάν πάρετε ένα κομμάτι χαρτί, σημειώσετε με μια κουκίδα ένα σημείο επάνω του και στη συνέχεια κάνετε το ίδιο για όλα τα σημεία του χαρτιού που απέχουν π.χ. ακριβώς 1 cm από το συγκεκριμένο σημείο, θα έχετε κατασκευάσει ένα κύκλο. Με την ίδια διαδικασία μπορείτε να φτιάξετε μια σφαίρα, πρέπει όμως να σημειώσετε όλα τα αντίστοιχα σημεία και στις 3 διαστάσεις.) Οι μαθηματικοί αποκαλούν τους κύκλους σφαίρες-1, επειδή για να κατασκευαστούν απαιτείται μόνο μια μονοδιάστατη γραμμή, για την ακρίβεια μια καμπύλη. Οι πραγματικές σφαίρες αποκαλούνται σφαίρες-2, αφού για την κατασκευή τους απαιτείται μια δισδιάστατη επιφάνεια. Για τους μαθηματικούς δεν υπάρχει ουσιώδης διαφορά μεταξύ μιας σφαίρας-1 και μιας σφαίρας-2. Προτιμούν να μελετούν σφαίρες-n, σφαίρες δηλαδή στις οποίες μπορούμε να αλλάζουμε όπως θέλουμε τον αριθμό των διαστάσεών τους. Δεν έχει καμιά σημασία το γεγονός ότι δεν μπορούμε να φανταστούμε πως θα έμοιαζε ακόμα και μια σφαίρα-3, αφού θα ανήκε στον τετραδιάστατο χώρο. Δεν έχει σημασία ότι δεν μπορούμε να περιγράψουμε τη μορφή της στα Αγγλικά, τα Ελληνικά ή τα Ιαπωνικά. Μπορεί να περιγραφεί με απόλυτη ακρίβεια στη γλώσσα των μαθηματικών.  (Γενικά μια n-διάστατη σφαίρα ακτίνας 1 περιγράφεται από την εξίσωση: {χ ε Rn+1 |d(x,O)| = 1}
 
Τελευταία κυκλοφορεί στους θεωρητικούς κύκλους μία σημαντική βελτίωση της θεωρίας των χορδών (από τον Ed Witten) που μας λέει  ότι ίσως υπάρχει ακόμα μια διάσταση, κι έτσι ο συνολικός τους αριθμός φθάνει τις 11. Η νέα αυτή διάσταση παραμένει αόρατη επειδή είναι κουλουριασμένη σ’ έναν άπειρο αριθμό μικροσκοπικών βρόχων. Ας υποθέσουμε προς το παρόν όμως ότι μιλάμε για 10 διαστάσεις).

Το μεγάλο πρόβλημα της θεωρητικής φυσικής

Δεν λέει κανένας ότι η σύγχρονη φυσική δεν είναι συνεπής ή ότι δεν είναι έγκυρη ή ότι δεν είναι ακριβής. σχεδόν για κάθε φαινόμενο που μπορούμε να φανταστούμε, οι αιτιακές και στατιστικές εξηγήσεις που παρέχει η φυσική είναι ακλόνητες.
 
Η φυσική προβλέπει ότι ο χρόνος σε μερικές περιπτώσεις επιβραδύνεται; Κάνουμε τα αντίστοιχα πειράματα και βλέπουμε ότι ο χρόνος πράγματι επιβραδύνεται και μάλιστα στο βαθμό που είχε υπολογιστεί από τη θεωρία.
 
Η φυσική υποστηρίζει ότι σωματίδια που βρίσκονται σε πολύ μεγάλη απόσταση μπορούν να αλληλοεπηρεάζονται ακαριαία; Σχεδόν 50 χρόνια αργότερα από τον ισχυρισμό αυτό έχει αναπτυχθεί η κατάλληλη τεχνολογία για να τον ελέγξουμε, και πράγματι τα σωματίδια συμπεριφέρονται με αυτόν ακριβώς τον τρόπο.
 
Η φυσική μας ανοίγει κόσμους και συγχρόνως μας δίνει και τα μέσα παρατήρησής τους που δεν θα τους είχαμε ποτέ υποπτευθεί χωρίς αυτήν. Πάρτε για παράδειγμα το κενό που επικρατεί στο βάθος του διαστήματος. Σύμφωνα με τη σύγχρονη φυσική δεν πρόκειται για απόλυτο κενό. Σ’ αυτό γεννιούνται και καταστρέφονται κάθε στιγμή αμέτρητα υποατομικά σωματίδια. Τα σωματίδια αυτά οφείλουν το βραχύ βίο τους στην αρχή της απροσδιοριστίας η οποία αποτελεί την καρδιά της κβαντικής μηχανικής. Πρόσφατα σχετικά πειράματα απέδειξαν ότι η νέα αυτή πραγματικότητα όντως υφίσταται.
 
Η σύγχρονη φυσική είναι το πιο ισχυρό νοητικό εργαλείο που επινοήθηκε ποτέ για την κατανόηση του φυσικού κόσμου.
 
Κι όμως σε μερικά σημεία της είναι εσφαλμένη!
Ίσως να υπερβάλλουμε λίγο. Η θεωρητική φυσική σφάλλει σε μερικές, φαινομενικά ήσσονος σημασίας, προσεκτικά επιλεγμένες περιπτώσεις. Μια ποσότητα που ονομάζεται διπολική ροπή του μιονίου αποκλίνει από την πειραματική της τιμή κατά 0,00005%. Επίσης η θεωρητική τιμή μιας άλλης ποσότητας, της sin2θW (η οποία προφέρεται ως τετράγωνο του ημιτόνου του θήταW) διαφέρει από την πειραματική κατά 1%.
 
Υπάρχει επίσης μια ακόμη ασυμφωνία, η οποία δεν είναι τόσο μικρή. Πράγματι με όρους ολικής ενέργειας, η σκοτεινή ενέργεια (το πιο παράξενο “πράγμα" του Σύμπαντος), έχει 14πλάσια ενέργεια από την ολική ενέργεια όλων των αστέρων, των γαλαξιών, των μαύρων τρυπών, των πρωτονίων, των ηλεκτρονίων και όλων όσων έχουμε εντοπίσει ή έχουμε φανταστεί ότι υπάρχουν στο Σύμπαν. Με την πάροδο του χρόνου θα μπορούσε να γίνει τόσο ισχυρή ώστε να διαμελίσει όλα τα βασικά συστατικά της ύλης του Σύμπαντος μέχρι και τα άτομα. Βέβαια, δεν έχουμε ιδέα περί τίνος πρόκειται.
 
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν γίνει απόπειρες να προσδιοριστεί αυτή η σκοτεινή ενέργεια. Όμως αυτές οι απόπειρες έχουν αποτύχει οικτρά. Ας δούμε γιατί.
 
Έστω T το θεωρητικό μέγεθος της σκοτεινής ενέργειας.
Έστω E η πειραματική τιμή της σκοτεινής ενέργειας.
Αν η θεωρία ήταν σωστή θα έπρεπε T = E.
Όμως όχι απλά ισχύει ότι T ≠ E. Αλλά 
T = E x 10120.
 
Δεν υπάρχει καμιά κατάλληλη αντιστοιχία που θα μας βοηθούσε να καταλάβουμε το μέγεθος της αποτυχίας. Ακόμη και αν ψάξουμε πολύ για να βρούμε αντικείμενα που να διαφέρουν κατά 120 τάξεις μεγέθους δεν θα τα βρούμε. Η διαφορά αυτή είναι μεγαλύτερη απ’ όσο διαφέρει το μέγεθος μιας σταγόνας νερού από το νερό όλων των ωκεανών της Γης, αμέτρητα δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη. Είναι μεγαλύτερη από τη διαφορά μεγέθους ενός πρωτονίου και όλου του παρατηρήσιμου Σύμπαντος. Είναι τόσο λανθασμένη που κάνει κάποιον να πιστέψει ότι έχει γίνει ένα ανόητο σφάλμα στους υπολογισμούς. Όμως όχι, πολλοί έχουν ελέγξει τους υπολογισμούς και αυτή η ενοχλητική διαφορά μεταξύ της θεωρίας και του τρόπου που συμπεριφέρεται το σύμπαν στην πραγματικότητα, παραμένει πεισματικά η ίδια.
 
(Στην πραγματικότητα οι φυσικοί προτιμούν να αποκαλούν τις θεωρίες τους "ανολοκλήρωτες" παρά "λανθασμένες", καθώς είναι απόλυτα πεπεισμένοι ότι οι θεωρίες τους μπορούν να περιγράψουν και να εξηγήσουν το 99,999999% των φαινομένων του Σύμπαντος.
 
Απλώς υπάρχει αυτό το 0,000001% που δεν μπορεί να εξηγηθεί. Όταν όμως ιδιοφυείς επιστήμονες προσπαθούν ν’ αποκαταστήσουν αυτό το χαμένο ποσοστό ) 0,000001% επινοώντας εντελώς νέες δομές για τον χωροχρόνο, υποστηρίζοντας ότι ζούμε σ’ ένα Σύμπαν με 6 ή 4 ή δύο πρόσθετες διαστάσεις που δεν μπορούμε ν’ αντιληφθούμε, ότι το Σύμπαν ίσως να μην αποτελείται από τα συστατικά που νομίζαμε, αλλά από μικροσκοπικές χορδές, ότι υπάρχει κάποια παράξενη δύναμη αντιβαρύτητας (ή σκοτεινή ενέργεια) που είναι κατά 14 φορές πιο ισχυρή από οτιδήποτε υπάρχει στο Σύμπαν. Γι αυτό κι αυτά τα προβλήματα είναι πολύ πιο ανατρεπτικά απ’ όσο θα ήθελε να υποθέσει κανείς. Δεν μοιάζει καθόλου με το να επεκτείνουμε με ένα ακόμη υπνοδωμάτιο μια έτσι κι αλλιώς λειτουργική κατοικία. Είναι σα να ισοπεδώσαμε όλο το οικοδόμημα και να ξεκινήσαμε να το χτίζουμε ξανά απ’ την αρχή, πιθανώς σε μια άλλη χώρα με καλύτερη φορολογική νομοθεσία.
 
Αν όμως οι σύγχρονες θεωρίες της φυσικής αποτυγχάνουν και η θεωρία των χορδών μας φαίνεται ακόμη σχετικά παράλογη, ίσως πρέπει να σκεφθούμε μια 2η άποψη για το είδος του χώρου, που να είναι είναι εντελώς διαφορετική. 

O Ουράνιος Ανθρωπος

O Ουράνιος ΑνθρωποςΕαυτός: η πορεία προς την εξατομίκευση προς τον Ουράνιο Εαυτό
«Τι είναι ο άνθρωπος; Είναι απλώς δέρμα, σάρκα, οστά και φλέβες; Όχι! Αυτό που συνιστά τον αληθινό άνθρωπο είναι η ψυχή και εκείνα που αποκαλούνται δέρμα και σάρκα, οστά και φλέβες είναι απλά ένα πέπλο, ένα εξωτερικό κάλυμμα και όχι καθεαυτός ο Ανθρωπος. Η αποκάλυψη του ανθρώπου σημαίνει την απέκδυση του απο όλα αυτά τα ενδύματα. Ωστόσο, τα οστά, οι τένοντες και τα διάφορα συστατικά του σώματος σχηματίστηκαν σύμφωνα με τα μυστικά της θεϊκής σοφίας και σύμφωνα με την ουράνια εικόνα. Το δέρμα απεικονίζει τους ουρανούς που είναι άπειροι σε έκταση και καλύπτουν ως ένδυμα όλα τα πράγματα. Τα οστά και οι φλέβες συμβολίζουν τον θεϊκό φορεα, τις εσωτερικές δυνάμεις του ανθρώπου. Όμως αυτά δεν είναι παρά τα εξωτερικά ενδύματα,επειδή στα εσωτερικά μέρη υπάρχει το μυστήριο του Ουράνιου Ανθρώπου», (Σεφέρ χα Ζοχάρ)

Στα λόγια αυτά, σύμφωνα με τα οποία ο Ουράνιος Ανθρωπος θεωρείται ως το πραγματικό κέντρο της ύπαρξης κάθε ανθρώπινου πλάσματος, συναντάμε την περιγραφή του Γιουνγκ για την ψυχή. Σύμφωνα με τον Κ. Γκ. Γιουνγκ η ψυχή μπορεί να συγκριθεί με μια σφαίρα. Η σφαίρα αυτή διαθέτει μια μικρή φωτεινή ζώνη που αντιπροσωπεύει τη συνειδητή γνώση και στο κέντρο της βρίσκεται το Εγώ. Ο άνθρωπος έχει συνειδητή γνώση μόνον όσων βρίσκονται στην περιοχή αυτή. Χρησιμοποιώντας ένα παράδειγμα μπορούμε να συγκρίνουμε τη συνειδητή αυτή γνώση σαν ένα μικρό νησάκι στη μέση ενός απέραντου ωκεανού.

Όλα όσα συνιστούν αυτό που εμείς εκλαμβάνουμε ως εγώ, δεν είναι παρα ένα πολύ μικρό τμήμα της ψυχής. Το πραγματικό ρυθμιστικό κέντρο της ύπαρξης σύμφωνα με τον Γιουνγκ αποτελεί αυτό που ονόμασε Εαυτό, δηλαδή ο πυρήνας και συγχρόνως η ολότητα της σφαίρας που εμείς αποτελούμε. Μια τέτοια σκέψη είναι αντίθετη στην λογική, καθώς δεν έχουμε συνηθίσει να δεχόμαστε ως πραγματικά δεδομένα όσα βρίσκονται πέρα απο την αντίληψη του νου και στη συγκεκριμένη περίπτωση η εναντίωση είναι ακομα πιο μεγαλύτερη, καθώς μιλάμε για την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη και την επανοριοθέτηση αυτών που με κόπο έχουμε καθορίσει ως Εγώ.

Τον Εαυτό μπορούμε να τον θεωρήσουμε ως οργανωτικό κέντρο απ’ όπου προέρχεται κάθε ρυθμιστική ενέργεια του ψυχικού μας συστήματος, καθώς και ως οργανωτή και πηγή των ονειρικών εικόνων. Οι εικόνες αυτές στο σύνολο τους μοιάζουν να υπακούν σε μια διάταξη, σε ένα σχέδιο το οποίο ολοκληρώνεται με το τέλος της ζωής του ανθρώπου. Η κρυφή και κατευθυντήρια τάση της πορείας της ονειρικής μας ζωής που προέρχεται απ’ τον Εαυτό είναι σα να γεννά μια διαδικασία αργής ψυχικής ανάπτυξης, σχεδόν αόρατη, την πορεία προς την εξατομίκευση.

Η διαδικασία της εξατομίκευσης είναι η ίδια η επίγνωση της ύπαρξης του Εαυτού, η σταδιακή σύνδεση μαζί του και η υπακοή στις υποδείξεις του, οι οποίες γίνονται αντιληπτές μέσα από τα όνειρα. Η υπακοή αυτή σημαίνει ότι το Εγώ στην καθημερινή του ζωή γίνεται εργαλείο του Εαυτού και επιλέγει και δρα με βάση τις επιθυμίες Του. Οι επιθυμίες αυτές είναι πολύ συγκεκριμένες, καθώς για τον Γιουνγκ ο Εαυτός έχει να εκπληρώσει ένα σκοπό όσο το άτομο είναι «εν ζωή». Η ψυχική ανάπτυξη που προκύπτει από τη σύνδεση με τον Εαυτό και η σταδιακή επίγνωση και πραγμάτωση του συγκεκριμένου Σκοπού του, συνιστούν την πορεία προς την εξατομίκευση. Η πορεία αυτή για τον Γιουνγκ έχει κάποια στάδια, απ’ τα οποια το άτομο είναι υποχρεωμένο να περάσει.

Φαίνεται οτι η εναρμόνιση του συνειδητού με το εσωτερικό του κέντρο γεννιέται κατα κανόνα από ένα τραύμα που δέχεται η προσωπικότητα κι απ’ τον πόνο που το συνοδεύει. Ο πόνος αυτός είναι ένα είδος καλέσματος στο οποίο το Εγώ αμύνεται και προβάλλει την αιτία της στέρησης και του πόνου σε κάποιο εξωτερικό αντικείμενο. Κάτι τέτοιο, όμως, είναι αναποτελεσματικό και μέσα από τη συνεχή επανάληψη το άτομο αρχίζει να καταλαβαίνει ότι μόνο μια στάση μπορεί να φέρει αποτέλεσμα. Η στάση αυτή δεν είναι άλλη απ’ τη στροφή προς τα σκοτάδια που το κυκλώνουν, προσπαθώντας να ανακαλύψει τον κρυφό του σκοπό και τη φύση των απαιτήσεών τους. Η απόφαση αυτή είναι σαν μια βουτιά στο κενό ή καλύτερα βουτιά στο ασυνείδητο.

Η πρώτη ανακάλυψη του ατόμου με την είσοδο του στο ασυνείδητο είναι η σκιά. Η σκιά αποτελείται από άγνωστες ή ελάχιστα γνωστές ιδιότητες του Εγώ που είναι κομμάτι απο τις προσωπικές πλευρές της ψυχής και θα μπορούσαν κι αυτές να είναι συνειδητές. Στη σκιά το άτομο ανακαλύπτει πολλές φορές ελαττώματα αλλά και θετικά στοιχεία που δε γνώριζε οτι διαθέτει. Η σκιά περιέχει κατά κανόνα αξίες που είναι απαραίτητες στη συνείδηση αλλά με τέτοια μορφή που είναι δύσκολο στο άτομο να τις ενσωματώσει στην ζωή του.

Η πραγματικότητα αυτή οδηγεί, λοιπόν, σε μια «έντιμη» εξέταση του εαυτού και μια αναδιοργάνωση της ζωής μας. Κάτι τέτοιο βέβαια δε γίνεται πάντα, καθώς απαιτείται μεγάλο θάρρος για την αναγνώριση των πιο σκοτεινών μας κομματιών. Η σκιά στα όνειρα συχνά προσωποποιείται με άτομα ομόφυλα με τον ονειρεύομενο. Στην πορεία προς την εξατομίκευση, όμως, το άτομο συναντά στα όνειρα του άτομα του αντίθετου φύλου. Τα άτομα αυτά είναι η προσωποποίηση του αρσενικού και του θηλύκου στοιχείου, της anima και του animus.

Σύμφωνα με τον Γιουνγκ κάθε άνδρας διαθέτει μέσα του το θηλυκό στοιχείο (anima) και κάθε γυναίκα το αρσενικό, (animus). O ρόλος της anima και του animus είναι αυτός του οδηγού, του μεσάζοντα ανάμεσα στο Εγώ και τον εσωτερικό κόσμο, τον Εαυτό. Το θηλυκό στοιχείο προσωποποιεί όλες τις θηλυκές ψυχολογικές τάσεις της ψυχής ενός άνδρα, όπως είναι η ευαισθησία προς την άλογη πλευρά, το αίσθημα της φύσης, οι προφητικές διαισθήσεις και οι σχέσεις με το ασυνείδητο.

Ο animus και η anima, όπως και η σκιά, διαθέτουν μια θετική και μια αρνητική ταση
Οι τάσεις αυτές προέρχονται κατα κανόνα απ’ τη σχέση του ατόμου με τον γονέα του αντίθετου φύλου. Για παράδειγμα, αν ο άνδρας έχει το αίσθημα πως η μητέρα του είχε πάνω του αρνητική επίδραση, το θηλυκό πνεύμα θα εκφραστεί μέσα από την ανασφάλεια, τα άγχη, την οξυθυμία και την αβεβαιότητα. Παρόλα αυτά, αν οι τάσεις ξεπεραστούν, τότε η anima μπορεί πραγματικά να δώσει πρόσβαση στο βαθύτερο είναι. Για τον Γιουνγκ με την αποκάλυψη της θετικής λειτουργίας της anima η όλη διαδικασία διέρχεται μέσα από τέσσερα στάδια εξέλιξης.

Το πρώτο αντιπροσωπεύει σχέσεις καθαρά βιολογικές και ενστικτώδεις. Το δεύτερο προσωποποιεί το ρομαντικό και αισθητικό επίπεδο, που ωστόσο χαρακτηρίζεται ακόμη από σεξουαλικά στοιχεια. Το τρίτο αντιπροσωπεύει την αγάπη που φτάνει στο ύψος της πνευματικής αφοσίωσης και το τέταρτο είναι η ιδια η σοφία.

Η αρσενική προσωποποίηση της ψυχής, ο animus, μπορεί επίσης για μια γυναίκα να εκδηλωθεί με αρνητικό τρόπο. Για παράδειγμα, μπορεί να παρουσιαστεί στους μύθους, τα παραμύθια και τα όνειρα ως δαίμονας του θανάτου, κλέφτης ή φονιάς. Η υπερπήδηση των αρνητικών τάσεων κάθε φύσης οδηγεί επίσης τον animus να διέλθει απο τέσσερα στάδια εξέλιξης. Στην αρχή παρουσιάζεται ως προσωποποίηση της απλής φυσικής δύναμης, στη συνέχεια παίρνει το πνεύμα της πρωτοβουλίας και την ικανότητα της οργανωτικής ενέργειας. Στο τρίτο στάδιο ο animus γίνεται ο «λόγος» και συχνά παρουσιάζεται στα όνειρα ως καθηγητής ή ιερέας. Στο τέταρτο στάδιο ο animus ειναι η ενσάρκωση της σκέψης, που όπως και η anima, εδώ γίνεται μεταβιβαστής της εσωτερικής ύπαρξης, του Εαυτού, του Ουράνιου Ανθρώπου.

Αφού, λοιπόν, ο άνθρωπος αγωνιστεί επίμονα με τον animus ή την anima, το ασυνείδητο αλλάζει όψη και παρουσιάζεται με καινούρια, συμβολική μορφή που αντιπροσωπεύει τον Εαυτό, τον πιο βαθύ πυρήνα της ύπαρξης. Στα όνειρα μιας γυναίκας μπορεί να να προσωποποιηθεί από μια ιέρεια ή μάγισσα και στα όνειρα ενος άντρα ως ιεροφάντης ή γερο σοφός. Σ’ αυτό το στάδιο όπου ο Εαυτός πλημμυριζει το Εγώ, την συνείδηση, είναι πιθανόν να εκδηλωθεί με την παρουσία ενος τεράστιου ανθρώπου που αγκαλιάζει και περικλείει όλο τον κόσμο. Για τον Γιουνγκ η μορφή αυτή του Κοσμικού Ανθρώπου παρουσιάζεται με συμβολικό τρόπο σε όλους τους πολιτισμούς και τις θρησκείες.

Ειναι ο Αδάμ, ο πέρσης Γκαϊομάρτ, ο ινδός Πουρούσα, ο Μεγάλος Ανθρωπος των Νασκαπί, ο Αδάμ Κάδμος των Καββαλιστών. Ο Κοσμικός αυτός άνθρωπος ειναι ο ίδιος ο σκοπός της δημιουργίας και αποκαλύπτεται όταν το Εγώ διαλύεται μεσα στον Εαυτό, που είναι ο σκοπός της πορείας της εξατομίκευσης. Η εξατομίκευση, λοιπόν, για τον Γιουνγκ ειναι μια πραγματική αλχημιστική μετουσίωση της φύσης του ανθρώπου, είναι η επίγνωση της ψυχής πως μόνο αν αποδεχτεί τις ταλαιπωρίες και τις δοκιμασίες, θα μεταμορφωθεί σε καθρέφτη, πάνω στον οποίο θα αντικατοπτρισθούν οι θεϊκές δυνάμεις του Εαυτού, δηλαδή ο Κοσμικός Αρχετυπικός Ανθρωπος.

Η ιδέα, όμως, ενός εσωτερικού ανθρώπου που χρησιμοποιεί την αισθητηριακή αντίληψη ως όργανο απόκτησης εμπειρίας ενυπάρχει σε κάθε μυστικιστικό και φιλοσοφικό σύστημα. Η πορεία προς την εξατομίκευση ειναι αυτό που ονομάζεται βάδισμα στην ατραπό και η ατραπός οδηγεί πίσω στην πνευματική Πηγή, απ’ την οποία προήλθε τούτο το ιερό κομμάτι της ύπαρξης. Ένα παράδειγμα βρίσκουμε στην καββαλιστική φιλοσοφία, καθώς αυτό που ονομάζει ο Γιουνγκ Εαυτό ταυτίζεται με το Νεσαμάχ, το αληθινό εγώ, το οποίο υπερβαίνει και συνάμα περικλείει το Νεφές, το πλήθος δηλαδή των επιθυμιών και των ενστίκτων και το Ρουάχ, το οποίο είναι η προσωπικότητα, το Εγώ του Γιουνγκ, που γνωρίζουμε και αντιλαμβανόμαστε ως εαυτό.

Η ανακάλυψη του Εαυτού, η πορεία προς την εξατομίκευση, η συμφιλίωση με τον animus ή την anima, η μάχη με την σκιά είναι μια διαδικασία δύσκολη και αφεαυτής επώδυνη. Η ίδια η αίσθηση της οδύνης, ωστόσο, είναι μια θυμαπάτη αυτολύπησης που προκύπτει από τη χωριστική εικόνα που έχουμε για τον κόσμο μας. Μοναδικός μας σύμμαχος, λοιπόν, στην πορεία της εξατομίκευσης και τους άθλους που έχουμε να επιτελέσουμε ως προσωπικότητες μέχρι την απορρόφησή μας από τον Εαυτό είναι το χαμόγελο του Βούδα. Με άλλα λόγια, η αντίληψη της ενότητας των κόσμων, το σπάσιμο των φραγμάτων και των ορίων και η συνειδητοποίηση πως στην αφαίρεση και την ενότητα κρύβεται το μυστικό για την αποκάλυψη του Πνευματικού Σπινθήρα που ορίζει την ύπαρξή μας.
------------------
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Hall J. A., The Jungian Experience: Analysis and Individuation, Inner City, (Toronto 1983)
Jung C. G., Ψυχολογία και Θρησκεία, Ιάμβλιχος, (Αθήνα 2001)
Jaffe, A., Λόγος και Εικόνα, Ιάμβλιχος, (Αθήνα 2003)
Eliade M. Πραγματεία επί της Ιστορίας των Θρησκειών, Χατζηνικολή, (Αθήνα 1990)
Jung E. Ανιμους και Ανιμα, Ιάμβλιχος, (Αθήνα 1998).