Τετάρτη 24 Ιουνίου 2020

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἡρακλεῖδαι (630-666)

ΘΕΡΑΠΩΝ
630 ὦ τέκνα, χαίρετ᾽· Ἰόλεως δὲ ποῦ γέρων
μήτηρ τε πατρὸς τῆσδ᾽ ἕδρας ἀποστατεῖ;
ΙΟ. πάρεσμεν, οἵα δή γ᾽ ἐμοῦ παρουσία.
ΘΕ. τί χρῆμα κεῖσαι καὶ κατηφὲς ὄμμ᾽ ἔχεις;
ΙΟ. φροντίς τις ἦλθ᾽ οἰκεῖος, ἧι συνειχόμην.
635 ΘΕ. ἔπαιρέ νυν σεαυτόν, ὄρθωσον κάρα.
ΙΟ. γέροντές ἐσμεν κοὐδαμῶς ἐρρώμεθα.
ΘΕ. ἥκω γε μέντοι χάρμα σοι φέρων μέγα.
ΙΟ. τίς δ᾽ εἶ σύ; ποῦ σοι συντυχὼν ἀμνημονῶ;
ΘΕ. Ὕλλου πενέστης· οὔ με γιγνώσκεις ὁρῶν;
640 ΙΟ. ὦ φίλταθ᾽, ἥκεις ἆρα σωτὴρ νῶιν βλάβης;
ΘΕ. μάλιστα· καὶ πρός γ᾽ εὐτυχεῖς τὰ νῦν τάδε.
ΙΟ. ὦ μῆτερ ἐσθλοῦ παιδός, Ἀλκμήνην λέγω,
ἔξελθ᾽, ἄκουσον τοῦδε φιλτάτους λόγους.
πάλαι γὰρ ὠδίνουσα τῶν ἀφιγμένων
645 ψυχὴν ἐτήκου νόστος εἰ γενήσεται.

ΑΛΚΜΗΝΗ
τί χρῆμ᾽ ἀυτῆς πᾶν τόδ᾽ ἐπλήσθη στέγος,
Ἰόλαε; μῶν τίς σ᾽ αὖ βιάζεται παρὼν
κῆρυξ ἀπ᾽ Ἄργους; ἀσθενὴς μὲν ἥ γ᾽ ἐμὴ
ῥώμη, τοσόνδε δ᾽ εἰδέναι σε χρή, ξένε·
650 οὐκ ἔστ᾽ ἄγειν σε τούσδ᾽ ἐμοῦ ζώσης ποτέ.
ἦ τἄρ᾽ ἐκείνου μὴ νομιζοίμην ἐγὼ
μήτηρ ἔτ᾽· εἰ δὲ τῶνδε προσθίξηι χερί,
δυοῖν γερόντοιν οὐ καλῶς ἀγωνιῆι.
ΙΟ. θάρσει, γεραιά, μὴ τρέσηις· οὐκ Ἀργόθεν
655 κῆρυξ ἀφῖκται πολεμίους λόγους ἔχων.
ΑΛ. τί γὰρ βοὴν ἔστησας ἄγγελον φόβου;
ΙΟ. σὺ πρόσθε ναοῦ τοῦδ᾽ ὅπως βαίης πέλας.
ΑΛ. οὐκ ἴσμεν ἡμεῖς ταῦτα· τίς γάρ ἐσθ᾽ ὅδε;
ΙΟ. ἥκοντα παῖδα παιδὸς ἀγγέλλει σέθεν.
660 ΑΛ. ὦ χαῖρε καὶ σὺ τοῖσδε τοῖς ἀγγέλμασιν.
ἀτὰρ τί χώραι τῆιδε προσβαλὼν πόδα
ποῦ νῦν ἄπεστι; τίς νιν εἶργε συμφορὰ
σὺν σοὶ φανέντα δεῦρ᾽ ἐμὴν τέρψαι φρένα;
ΘΕ. στρατὸν καθίζει τάσσεταί θ᾽ ὃν ἦλθ᾽ ἔχων.
665 ΑΛ. τοῦδ᾽ οὐκέθ᾽ ἡμῖν τοῦ λόγου μέτεστι δή.
ΙΟ. μέτεστιν· ἡμῶν δ᾽ ἔργον ἱστορεῖν τάδε.

***
ΘΕΡΑΠΩΝ
630 Ω τέκνα, χαίρετε· πού ο γέροντας Ιόλαος
και πού η μητέρα του πατρός σας λείπει εδώθες;
ΙΟΛ. Εδώ ᾽μαστε, κι ας είναι η παρουσία μου τέτοια.
ΘΕΡ. Τί κείτεσ᾽ έτσι και την όψη έχεις θλιμμένη;
ΙΟΛ. Κάποιο δυστύχημα βρήκε όλη τη γενιά μας.
ΘΕΡ. Τώρα σηκώσου κι όρθωσε την κεφαλή σου!
ΙΟΛ. Είμαστε γέροι και καθόλου δεν βαστάμε.
ΘΕΡ. Μα έρχομ᾽ εδώ χαρά μεγάλη φέρνοντάς σε.
ΙΟΛ. Ποιός είσαι; πού σ᾽ αντάμωσα και το ξεχνάω;
ΘΕΡ. Σκλάβος του Ύλλου· βλέποντάς με δεν με γνωρίζεις;
640 ΙΟΛ. Καλέ μου, από τη δυστυχιά ήρθες να με σώσεις;
ΘΕΡ. Ναι· και σε ανθρώπους που ᾽ναι τώρα ευτυχισμένοι.
ΙΟΛ. Ω άξιου παιδιού μητέρα, εσένα, Αλκμήνη, κράζω·
έβγα ν᾽ ακούσεις τα γλυκύτατα αυτά λόγια!
Τόσον καιρό για τους διωγμένους σου πονώντας
έλιωνες, αν θενα γυρνούσαν στην πατρίδα.

ΑΛΚΜΗΝΗ (βγαίνοντας από μέσα)
Ποιός έτσι γέμισε από αλαλαγμούς τον τόπο;
Μήπως κανένας κήρυκας απ᾽ τ᾽ Άργος πάλι
απλώνει απάνω σου; κι αν είναι η δύναμή μου
λίγη, όμως πρέπει, ω ξένε συ, να ξέρεις ότι,
650 όσο εγώ ζω, κανέναν απ᾽ αυτούς δεν παίρνεις!
αλλιώς, ας μη λογιέμαι πια μητέρα εκείνου!
κι αν κάποιον απ᾽ αυτούς τον ᾽γγίσεις με το χέρι,
με δυο γερόντους δεν θα καλοπολεμήσεις!
ΙΟΛ. Θάρρος, γερόντισσα· μην τρέμεις· δεν μας ήρθε
απ᾽ τ᾽ Άργος κήρυκας γεμάτος με φοβέρες.
ΑΛΚ. Τότες γιατί έβγανες φωνή που εφόβισέ με;
ΙΟΛ. Για νά ᾽βγεις έξω απ᾽ τον ναόν εδώ σιμά μας.
ΑΛΚ. Αυτό δεν το ᾽ξερα· ποιός λοιπόν είναι τούτος;
ΙΟΛ. Φέρνει την είδηση πως ήρθε ο γιος του γιου σου.
660 ΑΛΚ. Χαίρε και συ, καλέ, γι᾽ αυτήν την είδησή σου!
όμως γιατί, ενώ πάτησε στα σύνορά μας,
δεν φαίνεται; ποιά συφορά έχει τον μποδίσει
μ᾽ εσέ φερμένος την ψυχή μου να μου ανοίξει;
ΘΕΡ. Καθίζει τον στρατό του και τον παρατάζει.
ΑΛΚ. Γι᾽ αυτό το πράμα εμένα λόγος δεν μου πέφτει.
ΙΟΛ. Πώς όχι; μα δικό μου είναι έργο να ξετάσω.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, Η τέχνη της αρχαϊκής εποχής

3.1.6. Ο ώριμος μελανόμορφος ρυθμός και οι συνεχιστές του Κλιτία και του Εργοτίμου

Το αριστούργημα του Κλιτία και του Εργοτίμου, ο κρατήρας François, για τον οποίο μιλήσαμε διεξοδικά, αποτελεί αναμφισβήτητα ένα κορυφαίο επίτευγμα κεραμικής τέχνης και ζωγραφικής δεξιοτεχνίας, που όμοιό του δεν είχαν να επιδείξουν οι Κορίνθιοι κεραμείς. Ακολουθώντας τέτοια πρότυπα, η επόμενη γενιά των Αθηναίων αγγειοπλαστών και αγγειογράφων κατόρθωσε να εκτοπίσει τα κορινθιακά αγγεία και να μονοπωλήσει ουσιαστικά τη διεθνή αγορά των πολυτελών διακοσμημένων αγγείων, κυρίως εκείνων που σχετίζονταν με την κατανάλωση του κρασιού στα αριστοκρατικά συμπόσια. Έτσι, από τα μέσα περίπου του 6ου αιώνα π.Χ. και έπειτα, τα αττικά μελανόμορφα αγγεία εμφανίζονται πλέον σε όλα τα σημεία του μεσογειακού κόσμου, από τον Εύξεινο Πόντο ως το Γιβραλτάρ.
 
Μαθητής του Κλιτία και του Εργοτίμου ήταν ο αγγειοπλάστης και αγγειογράφος Νέαρχος, που υπογράφει έναν αποσπασματικά σωζόμενο κάνθαρο (μεγάλο αγγείο με το οποίο έπιναν κρασί) από την Ακρόπολη της Αθήνας. Στο μεγαλύτερο θραύσμα διακρίνεται ο Αχιλλέας (το όνομά του διαβάζεται) μπροστά στο άρμα του. Ο ήρωας χαϊδεύει τη χαίτη του πρώτου αλόγου, που το κρατάει από το χαλινάρι, καθώς ετοιμάζεται να ξαναρχίσει τον πόλεμο με τους Τρώες και τον Έκτορα, ο οποίος σκότωσε τον επιστήθιο φίλο του Πάτροκλο. Το επεισόδιο είναι παρμένο από τη ραψωδία Τ της Ιλιάδας, όπου ένα από τα άλογα μιλάει στον Αχιλλέα με ανθρώπινη φωνή, δείχνοντας πόσο στενή ήταν η σχέση του με τον κύριό του. Η ποιότητα της ζωγραφικής είναι εξαιρετική: η σταθερή γραμμή του σχεδίου, η δεξιοτεχνική χρήση της χάραξης και η άφθονη χρησιμοποίηση λευκού και ιώδους πρόσθετου χρώματος (που διακρίνονται παρά την κακή διατήρηση του αγγείου) φανερώνουν το ταλέντο και τις ικανότητες του Νεάρχου.
 
Προϊόν αθηναϊκού κεραμικού εργαστηρίου των χρόνων αυτών (550-540 π.Χ.) είναι ένας κιονωτός κρατήρας που προέρχεται από τη Σικελία και σήμερα βρίσκεται στη Νέα Υόρκη. Το σχήμα του αγγείου, με το στρογγυλό, φουσκωτό σώμα, τον κοντό λαιμό και τις λαβές που μοιάζουν με κιονίσκους, είναι δημιούργημα Κορίνθιων κεραμέων που αντέγραψαν οι Αθηναίοι. Η παράσταση όμως, έργο του αγγειογράφου Λυδού, είναι χαρακτηριστικό δείγμα του αθηναϊκού μελανόμορφου ρυθμού. Θέμα της είναι η επιστροφή του Ηφαίστου στον Όλυμπο με τη συνοδεία του Διονύσου, που εικονίζεται ανάμεσα στους γλεντζέδες και χορευτές ακολούθους του, τους σατύρους και τις μαινάδες (τον λεγόμενο διονυσιακό θίασο). Το θέμα είναι ταιριαστό για αγγείο που χρησιμοποιούνταν στα συμπόσια και φανερώνει πόσο δημοφιλής γίνεται τα χρόνια αυτά στην Αθήνα —όπως και αλλού στην Ελλάδα— η λατρεία του θεού. Ο μύθος φανερώνει τη δύναμη του Διονύσου, που πέτυχε εκεί όπου είχε αποτύχει ο άγριος και βίαιος Άρης. Τη δύναμη αυτή την ανακάλυπταν οι άνθρωποι όχι μόνο όταν έρχονταν στο κέφι και μεθούσαν με το δώρο του θεού, το κρασί, αλλά και όταν παρακολουθούσαν τις οργιαστικές τελετές των γυναικών προς τιμήν του. Το μέγεθος και η ορμητική κίνηση των μορφών δίνουν στην παράσταση μιαν ασυνήθιστη για την εποχή ζωντάνια.
 
Στα ίδια χρόνια ανήκει μια μεγάλη κύλικα στο Μόναχο από την Ετρουρία, που την υπογράφουν δύο Αθηναίοι κεραμείς, ο Αρχικλής και ο Γλαυκίτης. Το σώμα του αγγείου είναι μαύρο και οι παραστάσεις βρίσκονται σε μια ταινία που περιτρέχει το σώμα του στο ύψος των λαβών. Στη μια πλευρά εικονίζεται ένας μύθος που είχε ιδιαίτερη σημασία για τους Αθηναίους, η θανάτωση του Μινώταυρου από τον Θησέα. Ο Μινώταυρος, ανθρωποφάγο τέρας με κεφάλι ταύρου και σώμα ανθρώπου, ήταν γέννημα της γυναίκας του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα και ζούσε φυλακισμένο στο ανάκτορο της Κνωσού, στον Λαβύρινθο, από όπου ήταν αδύνατο να βγει όποιος έμπαινε. Οι Αθηναίοι, νικημένοι από τον Μίνωα, ήταν αναγκασμένοι να στέλνουν κάθε χρόνο επτά νέους και επτά νέες, τροφή για τον φοβερό Μινώταυρο. Ο φόρος του αίματος σταμάτησε όταν ο Θησέας, με τη βοήθεια της κόρης του Μίνωα, της Αριάδνης, που τον ερωτεύθηκε, κατάφερε να σκοτώσει το τέρας και να βγει από τον Λαβύρινθο. Στο κέντρο της πολυπρόσωπης παράστασης, όπου όλες οι μορφές έχουν ονόματα, ο Θησέας καταβάλλει τον Μινώταυρο, πλαισιωμένος από την Αριάδνη και την Αθηνά, η οποία δεν έχει όπλα αλλά κρατάει λύρα στο δεξί χέρι. Στην άλλη πλευρά του αγγείου εικονίζεται ο δημοφιλής σε όλη την Ελλάδα μύθος του κυνηγιού του Καλυδωνίου κάπρου.

Πώς ν’ αποφύγετε τη διάσπαση προσοχής σ’ έναν κόσμο που την ενισχύει

Η διάσπαση της προσοχής είναι η κατάρα της σύγχρονης εποχής. Η προσοχή μας διασπάται συνεχώς από τα κινητά τηλεφώνα και την οθόνη του υπολογιστή μας, τα παιδιά, τους συναδέλφους. Είναι πραγματικά δύσκολο να επικεντρωθεί κάποιος σε μια δουλειά – ή σε ένα άτομο – για μεγάλο χρονικό διάστημα.
 
Αν μη τι άλλο, ο κόσμος γίνεται ολοένα και περισσότερο ένα μέρος που δεν μας αφήνει να συγκεντρωθούμε.

Η τεχνολογία εξαπλώνεται ολοένα και περισσότερο. Αν πάντως ελπίζετε ότι οι εταιρείες τεχνολογίας θα αλλάξουν τις μεθόδους τους και το αφεντικό σας τελικά θα μάθει να σέβεται το χρόνο σας, μάλλον θα χρειαστεί να περιμένετε περισσότερο απ’ όσο είστε διατεθειμένοι. Καλύτερα λοιπόν να εξοπλιστείτε με εφόδια για να διαχειριστείτε τη διάσπαση της προσοχής σας με στρατηγικές που μπορείτε να εφαρμόσετε άμεσα. Εξάλλου,
παρ’ όλο που οι περισπασμοί δεν οφείλονται απαραίτητα σ’ εσάς, ο τόπος αντιμετώπισης τους είναι δική σας ευθύνη.
Τι σημαίνει διάσπαση προσοχής και γιατί είναι επιβλαβής;
 
Ας δούμε αρχικά τον ορισμό της διάσπασης της προσοχής. Διάσπαση της προσοχής είναι «η διαδικασία διακοπής της προσοχής» και «ένα ερέθισμα ή μια εργασία που αποσπά την προσοχή μας από την εργασία που προηγουμένως είχε τραβήξει το ενδιαφέρον μας». Με άλλα λόγια, οι περισπασμοί μας απομακρύνουν από αυτό που θέλουμε να κάνουμε, είτε πρόκειται να ολοκληρώσουμε μια εργασία στο σπίτι ή στη δουλειά, ν’ απολαύσουμε το χρόνο με ένα αγαπημένο μας πρόσωπο ή να κάνουμε κάτι που μας ευχαριστεί.
 
Σε περίπτωση που η διάσπαση της προσοχής μάς γίνει συνήθεια, δεν θα μπορούμε να παραμείνουμε εστιασμένοι ώστε να έχουμε δημιουργικότητα στην επαγγελματική και προσωπική μας ζωή. Ακόμα χειρότερα, αν απομακρυνόμαστε συνεχώς από τους φίλους και την οικογένειά μας εξαιτίας των περισπασμών, θα χάσουμε την ευκαιρία να καλλιεργούμε τις σχέσεις μας τις οποίες έχουμε ανάγκη για την καλή μας ψυχολογική κατάσταση.
 
Μήπως αναγνωρίζετε κάποιον από τους παρακάτω επιβλαβείς περισπασμούς;
  • Κοιτάζετε τις ειδοποιήσεις που εμφανίζονται στο κινητό σας – ακόμη κι όταν μιλάτε με την οικογένεια, τους φίλους ή τους συναδέλφους σας.
  • Διακόπτετε μια εργασία στην οποία έχετε συγκεντρωθεί για να ελέγξετε την ηλεκτρονική αλληλογραφία σας.
  • Κουβεντιάζετε με συναδέλφους που έρχονται στο γραφείο σας ενώ είχατε στόχο να συγκεντρωθείτε στην εργασία σας.
  • Σκρολάρετε στην αρχική σελίδα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ενώ έχετε αποφασίσει να διαβάσετε ένα βιβλίο.
Ποιο είναι το αντίθετο της διάσπασης της προσοχής;
 
Αν δεν θέλετε να διασπάται η προσοχή σας, μάλλον θέλετε το αντίθετο. Αλλά αν ψάξετε να βρείτε το «αντώνυμο της διάσπασης», θα διαπιστώσετε ότι δεν υπάρχει ακριβώς το αντίθετο. Το λεξικό Merriam-Webster προτείνει διάφορα «κοντινά αντώνυμα», όπως διαβεβαίωση, βεβαιότητα, εμπιστοσύνη και σιγουριά. Αυτό βέβαια δεν θα σας βοηθήσει πραγματικά όταν ο στόχος σας είναι να αποφύγετε τη διάσπαση της προσοχής – και να κατευθυνθείτε προς τα πού; Θα πρότεινα να υιοθετήσουμε τον όρο «έλξη» (traction) ως το αντίθετο της διάσπασης (distraction).
 
Έλξη είναι οποιαδήποτε ενέργεια μας κινεί προς εκείνο που πραγματικά θέλουμε. Οποιαδήποτε ενέργεια, όπως η ανάληψη ενός μεγάλου έργου, ο επαρκής ύπνος ή η σωματική άσκηση, η υγιεινή διατροφή, ο χρόνος που αφιερώνουμε στον διαλογισμό ή την προσευχή ή ο χρόνος που περνάμε με τα αγαπημένα μας πρόσωπα, αποτελούν μορφές έλξης. Έλξη είναι κάθε ενέργεια που κάνετε σκόπιμα – είναι το να κάνετε αυτό που λέτε ότι θα κάνετε.
 
Τι προκαλεί διάσπαση της προσοχής;
 
Όλη η ανθρώπινη συμπεριφορά προκαλείται είτε από εξωτερικά είτε από εσωτερικά ερεθίσματα.
 
Τα εξωτερικά ερεθίσματα είναι στοιχεία από το περιβάλλον που μας λένε τι να πράξουμε στη συνέχεια. Τέτοια είναι οι ήχοι από το κινητό προκειμένου να ελέγξουμε το email μας, να απαντήσουμε σε ένα μήνυμα ή να δούμε μια ειδοποίηση. Την προσοχή μας μπορεί να διασπάσει και κάποιο άτομο, όπως η διακοπή από έναν συνάδελφο όταν έχουμε ήδη συγκεντρωθεί να κάνουμε μια δουλειά. Ακόμα κι ένα αντικείμενο μπορεί να αποτελέσει εξωτερικό ερέθισμα: η τηλεόραση μοιάζει να σας παροτρύνει να την ανοίξετε και μόνο με την απλή παρουσία της.
 
Τα εσωτερικά ερεθίσματα είναι στοιχεία που προέρχονται από μέσα μας. Όταν πεινάμε μας προκαλείται η επιθυμία να φάμε κάτι, όταν νιώθουμε κρύο βάζουμε ένα πουλόβερ. Όταν νιώθουμε αγχωμένοι ή μόνοι, μπορεί να πάρουμε τηλέφωνο έναν φίλο μας για να μας τονώσει. Τα εσωτερικά ερεθίσματα είναι αρνητικά συναισθήματα.
 
Δεδομένου ότι όλες οι συμπεριφορές οφείλονται είτε σε εξωτερικούς είτε σε εσωτερικούς παράγοντες, τόσο οι ενέργειες που σκοπεύουμε να κάνουμε (έλξη) όσο και αυτές που μας απομακρύνουν από τον στόχο (διάσπαση προσοχής), προέρχονται από την ίδια πηγή.
 
Πώς θα αντιμετωπίσετε τη διάσπαση προσοχής
 
Για να ξεπεράσετε τους περισπασμούς, πρέπει να καταλάβετε τι είναι εκείνο που καθοδηγεί τις συμπεριφορές σας – για ποιο λόγο κοιτάτε παρορμητικά το τηλέφωνό σας ή διαβάζετε ένα ακόμη email.
 
Η βασική αιτία της συμπεριφοράς μας είναι η επιθυμία να αποφύγουμε τη δυσφορία. Ακόμα κι όταν πιστεύουμε ότι αναζητούμε ευχαρίστηση, στην πραγματικότητα καθοδηγούμαστε από την επιθυμία να απελευθερωθούμε από το βάσανο του να θέλουμε κάτι.
 
Η αλήθεια είναι ότι ασχολούμαστε υπερβολικά με τα βιντεοπαιχνίδια, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα κινητά μας τηλέφωνα όχι μόνο για την ευχαρίστηση που μας προσφέρουν, αλλά κι επειδή μας απαλλάσσουν από την ψυχική δυσφορία.
 
Η διάσπαση της προσοχής λοιπόν είναι μια ανθυγιεινή απόδραση από τα αρνητικά συναισθήματα. Μόλις καταφέρετε να αναγνωρίσετε τον ρόλο που παίζουν στη ζωή σας εσωτερικοί παράγοντες όπως η πλήξη, η μοναξιά, η ανασφάλεια, η κόπωση και η αβεβαιότητα, θα μπορέσετε να αποφασίσετε πώς να ανταποκριθείτε με πιο θετικό τρόπο. Δεν μπορείτε να ελέγξετε το πώς αισθάνεστε, αλλά μπορείτε να μάθετε να ελέγχετε το πώς θα αντιδράτε στον τρόπο που αισθάνεστε.
 
Για αρχή, αλλάξτε τον τρόπο σκέψης σας απέναντι σε αυτά τα αρνητικά συναισθήματα που οδηγούν στη διάσπαση της προσοχής σας.
 
Μελέτες δείχνουν ότι το να μην υποχωρούμε σε μια έντονη επιθυμία είναι πιθανό να μας γυρίσει μπούμερανγκ. Αν αντισταθούμε σε κάποια λαχτάρα ή παρόρμησή μας, υπάρχει η πιθανότητα να αρχίσουμε να την αναμασάμε ξανά και ξανά με αποτέλεσμα η επιθυμία μας να γίνει ακόμα πιο έντονη. Όταν τελικά ενδώσουμε, η ανακούφιση από την ένταση της επιθυμίας αυξάνει το αίσθημα της ανταμοιβής δημιουργώντας έτσι μια κακή συνήθεια. Ευτυχώς όμως υπάρχουν πιο έξυπνοι τρόποι αντιμετώπισης αυτής της δυσφορίας.
 
Ο Δρ. Jonathan Bricker από το Αντικαρκινικό Ερευνητικό Κέντρο «Fred Hutchinson» στο Σιάτλ έχει δημιουργήσει κάποια βήματα που μπορούμε ν ακολουθούμε όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι μ’ έναν πειρασμό που διασπά την προσοχή μας. Οι τεχνικές του βοηθούν τους ασθενείς να μειώσουν τους κινδύνους για την υγεία τους μέσω της αλλαγής της συμπεριφοράς.
  • Αντιληφθείτε το συναίσθημα ή τη σκέψη πίσω από την επιθυμία σας: όταν διαπιστώσετε ότι η προσοχή σας αρχίζει να διασπάται, εντοπίστε το εσωτερικό ερέθισμα που το προκαλεί. Νιώθετε αγχωμένοι, νευρικοί ή μήπως ότι δεν είστε αρκετά ικανοί να αναλάβετε την εργασία που κάνετε;
  • Καταγράψτε το: Ο Bricker προτείνει να καταγράψετε αυτό το συναίσθημα καθώς και την ώρα αλλά και το τι κάνατε όταν νιώσατε αυτό το εσωτερικό ερέθισμα. Η διατήρηση αρχείου περισπασμών θα σας βοηθήσει να συνδέσετε τις συμπεριφορές σας με τα εσωτερικά ερεθίσματα. Όσο καλύτερα παρατηρήσετε τις σκέψεις και τα συναισθήματα που προηγούνται από συγκεκριμένες συμπεριφορές, τόσο καλύτερα θα τα διαχειρίζεστε με την πάροδο του χρόνου.
  • Διερευνήστε την αίσθηση που σας προκαλεί: Ο Bricker προτείνει να διερευνήσετε την αίσθηση που προηγείται από τη διάσπαση της προσοχής. Νιώθετε πεταλούδες στο στομάχι σας; Μήπως ένα σφίξιμο στο στήθος; Ο Bricker συνιστά να παραμείνετε σε αυτή την αίσθηση πριν ακολουθήσετε την παρόρμησή σας και να δοκιμάσετε τη μέθοδο «φύλλα σε ρυάκι». Φανταστείτε ότι βρίσκεστε δίπλα σε ένα ρυάκι, το οποίο ρέει απαλά. Τοποθετήστε κάθε σκέψη και αρνητικό συναίσθημα που υπάρχει στο μυαλό σας σε ένα φύλλο και παρακολουθήστε το να απομακρύνεται.
Το να αποφύγετε τη διάσπαση της προσοχής δεν αποτελεί κάποια μυστηριώδη φόρμουλα. Ουσιαστικά αποτελεί κάτι απλό, αν ακολουθήσετε τα παρακάτω βήματα: έλεγχο των εσωτερικών σας ερεθισμάτων, αφιέρωση χρόνου για έλξη προς εκείνο που πραγματικά θέλετε, διαχείριση των εξωτερικών ερεθισμάτων και δέσμευση αποτροπής της διάσπασης της προσοχής. Όλα αυτά είναι τα ισχυρά εργαλεία που θα αναδιαμορφώσουν τη ζωή σας.

Δε μένεις εκεί όπου δε σε θέλουν

Δε μένεις εκεί όπου δε σε θέλουν.

Είναι από τα λόγια που λειτουργούν μέσα μου σαν έξοδος κινδύνου, σαν σημαιάκια περηφάνιας.

Η περηφάνια δεν έχει να κάνει με την ταπείνωση, δεν είναι αντίθετη.

Θα έλεγα μάλιστα πως η ταπείνωση, όπως και η σεμνότητα, είναι πάντοτε αξιοπρεπείς.

Ταπείνωση μεταξύ άλλων σημαίνει πως σέβομαι βαθιά τα αισθήματα του άλλου, και ακόμη πιο πολύ τα αισθήματα του προς το δικό μου πρόσωπο.

Δεν επιτρέπεται να τα αγνοήσω να τα διαστρέψω. Να τα επιβάλω.

Ο εξευτελισμός της επιμονής λοιπόν περισσότερο πιθανό είναι να κρύβει εγωισμό παρά ταπείνωση, περισσότερο δύναμη, διαστροφική έστω των πραγμάτων δύναμη, παρά αδυναμία, όπως τείνουν να νομίζουν οι επίμονοι.

Δε μας επιτρέπεται λοιπόν να επιβάλλουμε την παρουσία μας, τη γνώμη μας, τη βοήθειά μας, τη λατρεία μας, αν ο άλλος δεν το θέλει.

Ό,τι αληθινό αξιωθήκαμε να μας ακουμπήσει με τη χάρη του και γνήσια μας συγκίνησε κάποτε μας συγκινεί για πάντα.

Έρωτες αληθινοί, χάρτινοι ήρωες αληθινοί, μελωδίες και φωνές αληθινές που πέρασαν από το αυτί μας, φωτογραφίες, εικόνες πραγματικότητας και εικόνες από κινηματογραφικές ταινίες πιο αληθινές από την πραγματικότητα, στίχοι, φίλοι χαμένοι, αγαπημένοι νεκροί, όλα θα περνούν από κοντά μας και δε θα περνούν.

Θα αποθηκεύονται, ακόμα εν αγνοία μας, εντός μας, σ’ ένα προσωπικό υπόγειο μυστηρίων και θαυμάτων.

Είναι σοφία να φτιάχνει και να συντηρεί κανείς τέτοια υπόγεια.

Αν και από μόνα τους έχουν τόση δύναμη που, θες δε θες, τα θυμάσαι δεν τα θυμάσαι, τα συνειδητοποιείς ή όχι, τέτοια υπόγεια συντηρούνται.

Γιατί είναι η σκιά μας.

Κι αν λέγεται πως μια μουσική από τις παύσεις και τις σιωπές της ακούγεται, έτσι και μια ζωγραφιά, η ζωγραφιά του επίγειου ταξιδιού μας, από τις σκιές της φωτίζεται.

Εγκεφαλική αφύπνιση: Επ.Φαντασία ή Ανθρώπινο Μέλλον;

Εγκεφαλική αφύπνιση: Επιστημονική Φαντασία ή το Μέλλον; Ζούμε πάνω σε έναν πλανήτη για τον οποίο λίγα γνωρίζουμε. Για την ακρίβεια γνωρίζουμε περισσότερα για τι υπάρχει πάνω από εμάς, παρά για κάτω μας. Ωστόσο αυτά που γνωρίζουμε μπορεί να μας βάλουν σε σκέψεις.

Εάν και το μεγαλύτερο κομμάτι γνώσης που κατέχουμε ακόμα αποτελείται από εικασίες, χωρίς να έχει αποδειχθεί κάτι, θεωρείται ως «αληθές» μέχρι να αποδειχθεί το ίδιο ή κάτι άλλο. Έτσι το εσωτερικό της Γης αποτελεί ένα τεράστιο αντιδραστήρα. Ο εσωτερικός πυρήνας της Γης είναι στερεός και αποτελείται από ατόφιο σίδηρο, ενώ ο εξωτερικός αποτελείται από μάγμα, με τη θεωρία να συμπληρώνει πως στον πυρήνα αυτόν συμβαίνουν παρόμοιες πυρηνικές αντιδράσεις όπως και στον Ήλιο. Αυτό είναι και ένα κριτήριο που κάνει ένα πλανήτη να θεωρείται ενεργός». Η ύπαρξη ρευστού πυρήνα που με τη σειρά της επηρεάζει το ανάγλυφο του πλανήτη και τον διαμορφώνει. Λόγω αυτών των διεργασιών είναι αποδεκτό πως, η θερμική μεταφορά του εξωτερικού πυρήνα σε συνδυασμό με την περιστροφή της Γης (για περισσότερα πάνω σε αυτό δείτε περισσότερα για την δύναμη Coriolis) προκαλεί το γήινο μαγνητικό πεδίο.

Με τον τρόπο αυτόν η Γη αποτελεί από μόνη της έναν τεράστιο φυσικό μαγνήτη με όλα τα ανάλογα χαρακτηριστικά. Έτσι έχει τον Βόρειο Μαγνητικό Πόλο, τον Νότιο και τον Μαγνητικό Ισημερινό. Το 1838 μάλιστα ο Γερμανός φυσικός Κάρολος Φρειδερίκος απέδειξε με μαθηματική ανάλυση ότι το 95% του γήινου μαγνητικού πεδίου προέρχεται από το εσωτερικό της Γης. Αντίστοιχα θα σκεπτόταν κανείς ότι ανάλογες μαγνητικές δυνάμεις υπάρχουν σε όλους τους ενεργούς πλανήτες. Γιατί όμως μπλέκω με γεωμαγνητικές και πλανήτες;

Γνωρίζουμε ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα ανεξερεύνητο μέρος παρά το γεγονός ότι δεν αποτελεί κάποια απομακρυσμένη γωνιά του Σύμπαντος, ούτε ένα σωματίδιο του μικρόκοσμου. Τον χρησιμοποιούμε σε καθημερινή βάση και είναι ίδιος ανατομικά τα τελευταία 200.000 χρόνια. Δεν υπάρχει περαιτέρω εξέλιξη δηλαδή; Κι όμως αυτή τη στιγμή, σε ολόκληρο το γνωστό Σύμπαν ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι το πιο «τέλειο» δημιούργημα. Σημαίνει κάτι αυτό; Κάποια πράγματα που γνωρίζουμε για τον εγκέφαλο φυσιολογικά είναι ότι η περαιτέρω ανάπτυξη του φυσιολογικά θα αποτελούσε πρόβλημα για τη δομή του ανθρώπινου σώματος όπως είναι τώρα. Γνωρίζουμε επίσης ότι ο εγκέφαλος καλύπτει την «αδυναμία» ανάπτυξης του, με την δυνατότητα «πύκνωσης» του. Δηλαδή ο εγκέφαλος δημιουργεί όσο το δυνατό περισσότερες συνάψεις στην ήδη υπάρχουσα έκταση του.

Πέρα όμως από τη φυσιολογία του, ο εγκέφαλος μας αποτελείται από ένα δίκτυο ηλεκτρομαγνητικών συνάψεων, ενώ την ίδια στιγμή είμαστε αποκομμένοι από την γνώση χρήσης του μεγαλύτερου μέρους του. Θεωρητικοί έχουν επιστήσει την προσοχή τους στις δυνατότητες που θα είχαμε εάν μπορούσαμε να ελέγχουμε συνειδητά τον εγκέφαλο μας. Όπως κάθε τι άλλο εν ζωή όν, ο εγκέφαλος εκπέμπει ενεργειακά κύματα. Αυτά τα κύματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ποικίλους τρόπους, ενώ η σκέψη αυτών δεν απέχει πολύ από διάφορα σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Έτσι κάποιος που θα είχε πρόσβαση στον τρόπο, στην γνώση, που θα του ήταν «φυσικό» να χρησιμοποιεί με τέτοιον τρόπο τον εγκέφαλο του όπως φυσικά εμείς τώρα περπατάμε ή μιλάμε, θα μπορούσε να λυγίσει ένα κουτάλι (ένα κλασικό παράδειγμα), να μιλήσει σε κάποιον μέσω τηλεπάθειας, να αλληλοεπιδράσει με τον φυσικό κόσμο γύρω του.

Παρά το γεγονός ότι όλα αυτά αποτελούν ωραία σενάρια για να περνάμε ευχάριστα την ώρα μας όταν περιμένουμε το λεωφορείο, δεν πρέπει να ξεχνάμε το γεγονός ότι η Γη κάποτε θεωρείτο πως ήταν επίπεδη ή ότι πτητικές μηχανές δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν ποτέ. Η Εγκεφαλική αφύπνιση αυτή και η γνώση του τρόπου χρήσης της είναι κάτι που μπορεί να έρθει έπειτα από χρόνια, εκατοντάδες ή χιλιάδες. Το γεγονός όμως ότι ο άνθρωπος εξελικτικά κατέχει ένα τέτοιο «όπλο», τον φέρνει στην θέση ευθύνης. Εάν ο άνθρωπος κατέχει μια «συσκευή αλληλεπίδρασης» που βασίζεται πάνω σε ηλεκτρομαγνητικά κύματα, τότε γιατί να μη μπορούσε να αλληλοεπιδράσει και με την Γη; Οι ψυχικές δυνάμεις του ανθρώπου βρίσκονται μέσα μας και απλά περιμένουν να τις συνειδητοποιήσουμε.

Ο Ισαάκ Ασίμωφ, στο έργο του «Γαλαξιακή Αυτοκρατορία», έδειξε μία τέτοια εκδοχή. Σε έναν πλανήτη – που σήμερα θα λέγαμε ότι θα μας θύμιζε εν μέρει την ταινία «Avatar»- οι άνθρωποι είχαν αναπτύξει τέτοιες ψυχικές δυνάμεις, ώστε αποτελούσαν έναν ενιαίο (οικο)σύστημα. Ο καθένας μπορούσε να μοιραστεί αναμνήσεις και σκέψεις με τον άλλο, και να αντλήσει γνώση για κάτι που δεν ήξερε όχι μόνο από τους συνανθρώπους του, αλλά και από τις «αναμνήσεις», τις πληροφορίες του ίδιου του πλανήτη. Όταν πέθαινε κάποιος δεν έπαυε η ύπαρξη του κατά μία έννοια, καθώς ό,τι ήταν είχε ήδη αποθηκευτεί σε αυτήν την τεράστια ενιαία συνείδηση. Φτάνοντας το στα άκρα όλος ο πλανήτης αποτελούνταν από εκατομμύρια συνειδήσεις αποθανόντων και ζωντανών, σχηματίζοντας έναν τεράστιο εγκέφαλο με τεράστιες ψυχικές δυνατότητες και δυνάμεις. Σαφώς μια τέτοια εξέλιξη ακόμα και στην ιστορία του Ασίμωφ απείχε εκατομμύρια χρόνια από το τώρα.

Τελικά όμως όσο περισσότερα γνωρίζουμε βλέπουμε πως η απάντηση δεν βρίσκεται έξω από εμάς, αλλά μέσα μας. Καθώς τα πάντα στον γνωστό μας κόσμο είναι δεμένα με δυνάμεις ηλεκτρομαγνητικές και όχι μόνο, εν δυνάμει ο εγκέφαλος θα μπορούσε να αλληλοεπιδράσει με τον κόσμο εν γένει. Φυσικά η κάθε αυτό Εγκεφαλική αφύπνιση, η καλύτερα η γνώση για αυτό είναι κάτι άλλο. Μπορούμε όμως να πούμε και το εξής.

Αναφέραμε και παραπάνω πως ο εγκέφαλος μας δημιουργεί συνάψεις. Περισσότερες συνάψεις σημαίνει μεγαλύτερη εγκεφαλική λειτουργία και κατ’ επέκταση πιο σύνθετες λειτουργίες. Για να επιτευχθεί αυτή η διογκωμένη εγκεφαλική λειτουργία και άρα να επέλθει η Εγκεφαλική αφύπνιση, χρειάζεται να χρησιμοποιούμε και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου μας. Μέσω πειραμάτων έχει φανεί πως το αριστερό ημισφαίριο είναι υπεύθυνο για τον «λόγο», για τους αριθμούς, τις λέξεις, την λογική κ.α, ενώ το δεξί για πιο αφηρημένες και καλλιτεχνικές έννοιες όπως η μουσική, η φαντασία, τα όνειρα κ.α. Ισορροπημένη ανάπτυξη του εγκεφάλου και αύξηση των δυνατοτήτων του, έρχεται από την ισόποση ανάπτυξη των δεξιοτήτων και των δύο ημισφαιρίων. Με την κατάλληλη διέγερση και ανάπτυξη τους, το αποτέλεσμα θα είναι ίσως αυτό που προσδοκούμε για να πάμε μπροστά και να εξελιχθεί ο άνθρωπος σε κάτι άλλο.

Σημαντική επίσης θέση κατέχει για ακόμα μια φορά ο διαλογισμός υπό την εξής έννοια. Έχει παρατηρηθεί ότι ο εγκέφαλος μπορεί να διαγράψει πληροφορίες οι οποίες για καιρό μένουν σε αχρησία. Αντίθετα όσο ενισχύουμε μία σκέψη, η σύναψη που περιέχει την συγκεκριμένη πληροφορία ενισχύεται. Ο διαλογισμός θεωρείται σημαντικός, ως η μέθοδος με τη οποία μπορούμε να ενισχύσουμε τις συνάψεις τις οποίες θεωρούμε σημαντικές.

Η δράση έρχεται μετά την σκέψη, όμως έχει διατυπωθεί και η άποψη ότι ο άνθρωπος είναι «ένας φελλός πάνω στα κύματα του εγκεφάλου του. Όταν επρόκειτο να αποφασίσει κάποιος για κάτι νομίζει ότι αποφασίζει. Στην ουσία ο εγκέφαλος (όλοι οι νευρώνες που τον απαρτίζουν) έχει ήδη αποφασίσει και ενημερώνει για την απόφαση που πάρθηκε.»

Από την επιστημονική φαντασία στην πράξη λοιπόν, είναι μόνο μια Εγκεφαλική αφύπνιση δρόμος.

Πραγματικά ευτυχισμένος είναι εκείνος που μπορεί και γελάει όταν είναι μόνος

Μια ιαπωνική ρήση λέει πως κάθε άνθρωπος έχει τρία πρόσωπα. Το πρώτο είναι αυτό που δείχνουμε στον κόσμο. Αυτό που προσποιούμαστε πως είμαστε και προσπαθούμε να προβάλλουμε στους άλλους.

Το δεύτερο είναι αυτό που δείχνουμε στους κοντινούς μας φίλους και συγγενείς. Είναι αυτή η πλευρά της προσωπικότητας μας που επιτρέπουμε μόνο στους οικείους μας να δουν.

Το τρίτο πρόσωπο είναι αυτό που κρατάμε για τον εαυτό μας και που δεν δείχνουμε σε κανέναν. Είναι οι κρυφές μας σκέψεις και οι φόβοι που κρατάμε κλειδωμένα βαθιά μέσα μας, μερικές φορές γιατί δεν θέλουμε καν να τα παραδεχτούμε ούτε στον εαυτό μας. Αλλά αυτό το τελευταίο πρόσωπο απεικονίζει ποιοι πραγματικά είμαστε. Περνάμε το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητας μας φορώντας μάσκες. Μια διαφορετική για κάθε περίσταση.

Σε πολλές περιπτώσεις στη ζωή μας αναγκαζόμαστε να φοράμε μια μάσκα, να συμπεριφερόμαστε «σωστά» σύμφωνα με κώδικες ηθικής και κοινωνικής συμπεριφοράς, να προσποιούμαστε πως συμπαθούμε άτομα που διόλου δεν σεβόμαστε, να συγκρατούμε τον θυμό μας σε καταστάσεις που δοκιμάζουν την υπομονή μας, να δείχνουμε πως όλα είναι καλά ενώ μέσα μας καταρρέουμε.

Φοράμε μάσκες γιατί συχνά δυσκολευόμαστε να αποδεχτούμε την πραγματικότητα γύρω μας, πως δεν σκέφτονται ή πράττουν όλοι με τον ίδιο τρόπο και πως τρέφουμε προσδοκίες που μπορεί να μην εκπληρωθούν ποτέ. Βάζουμε προσωπεία γιατί νιώθουμε πως δεν συνάδει η προσωπικότητα μας με έναν κόσμο γεμάτο από ψεύτικες συμπεριφορές. Ακόμα κι όσοι πασχίζουν να ξεχωρίσουν και να γίνουν διάσημοι, παίζουν ρόλους για να το καταφέρουν, και μετά καταλήγουν να κρύβονται πίσω από σκουφιά και γυαλιά για να μην τους αναγνωρίζουν παντού. Ούτε οι ίδιοι δεν ξέρουμε πλέον τι αποζητάμε. Γι’ αυτό επιλέγουμε να γινόμαστε κάποιοι άλλοι ανάλογα με τις συγκυρίες.

Ο καθένας από εμάς μπορεί να φοράει πολλές μάσκες. Και κάθε μια θα δηλώνει μια άλλη αλήθεια. Γιατί είναι αδύνατον να φοράς μια μάσκα για πολύ καιρό χωρίς να έχει εισχωρήσει σε αυτήν ένα κομμάτι από εσένα.

Λένε πως είναι επικίνδυνο να φοράμε μάσκες και κοστούμια. Γιατί όλοι στο τέλος γινόμαστε αυτό που προσποιούμαστε ότι είμαστε. Ξεχνάμε πως απλά είναι ένας ρόλος, και γίνεται η πραγματικότητά μας.

Ο Όσκαρ Ουάιλντ είχε πει πως «κανείς δεν είναι ειλικρινείς όταν τον κοιτάζεις κατά πρόσωπο. Δώσε του μια μάσκα και θα σου πει όλη την αλήθεια». Μας είναι πιο εύκολο να κρυβόμαστε παίζοντας ρόλους, να ντυνόμαστε στα πρότυπα αυτού που θεωρούμε πως θέλει και επικροτεί η κοινωνία, παρά να τολμάμε να διαφέρουμε ή απλά να είμαστε ο εαυτός μας: μοναδικοί και ασύγκριτοι.

Η αυθεντική μας εμφάνιση είναι το πρόσωπο που μόνο εμείς βλέπουμε.  Όταν όμως πέσουν οι μάσκες, είμαστε εντάξει με αυτό που αποκαλύπτεται; Αντέχουμε την πραγματική μας μορφή; Εκείνη που μερικές φορές ούτε στον ίδιο μας τον εαυτό δεν δείχνουμε; Γιατί πραγματικά ευτυχισμένος – ό,τι και να λέμε – είναι εκείνος που μπορεί και γελάει όταν είναι τελείως μόνος, όταν δε χρειάζεται να φοράει μάσκα για κανέναν.

Το να φοράμε μάσκα είναι εύκολο. Το δύσκολο είναι να τη βγάζουμε.

Γιατί υπηρετείτε τόσο πρόθυμα τις ιστορίες που οι άλλοι πλάθουν για εσάς;

Φανταστείτε πως κληθήκατε να συμμετέχετε σε ένα παιχνίδι, μα αγνοείτε τους κανόνες του. Κανένας δεν φρόντισε να σας ενημερώσει για αυτούς αλλά ούτε κι εσείς οι ίδιοι μπήκατε στη διαδικασία να εξασφαλίσετε για τον εαυτό σας τις απαραίτητες πληροφορίες, εκείνες που θα σας επέτρεπαν να κινηθείτε με σιγουριά και αποτελεσματικότητα στον χώρο. Ο διαιτητής σφυρίζει και ο αγώνας ξεκινά. Τρέχετε άσκοπα κατά μήκος του γηπέδου, πασχίζετε να αποκωδικοποιήσετε τις κινήσεις των υπόλοιπων παιχτών και στο τέλος καταλήγετε να χειροκροτείτε με έναν κάποιο φθόνο τους νικητές. «Γιατί να μη βρίσκομαι εγώ στη θέση τους;» πιθανόν να σκέφτεστε.

Το παιχνίδι της ζωής

Και τώρα αναλογιστείτε το σημαντικότερο παιχνίδι όλων, το παιχνίδι της ζωής. Όταν δυστυχείτε, είσαστε απλώς έρμαια των εξωτερικών συνθηκών και των πανίσχυρων βουλών του σύμπαντος ή πολύ απλά κατεβαίνετε στο γήπεδο απροετοίμαστοι;

Η ζωή διέπεται από συγκεκριμένες αρχές. Στην πραγματικότητα μπορείτε να κατευθύνετε το πεπρωμένο σας προς την επιθυμητή τροχιά μονάχα αν αντιληφθείτε τον θεμελιώδη νόμο της αιτίας – αποτελέσματος, σύμφωνα με τον οποίο η έκβαση οποιασδήποτε κατάστασης είναι αντίστοιχη της αιτίας της. Ας υποθέσουμε λοιπόν πως βιώνετε μια μίζερη καθημερινότητα, με εξαρτητικές σχέσεις, ανιαρή εργασία και φτωχές οικονομικές απολαβές. Ασφαλώς και δε νιώθετε ευτυχισμένοι μέσα στην παραπάνω συνθήκη.

Τι στέκεται εμπόδιο ανάμεσα σε εσάς και τις επιδιώξεις σας;

Μα φυσικά οι ίδιες οι πεποιθήσεις σας. Από τη γέννηση σας ακόμη, η οικογένεια και το ευρύτερο περιβάλλον σχημάτισαν μια εικόνα για το άτομο σας και σας την ενίσχυσαν μέσα από τη διαρκή επανάληψή της. «Μάριε, είσαι τεμπέλης και αδέξιος» συμπέρανε η μητέρα κάποτε και με τον καιρό ο Μάριος εγκατέλειψε τις προσπάθειες και ενστερνίστηκε την ετικέτα που του αποδόθηκε, ακόμη και αν η αρχική συμπεριφορά του δεν υπήρξε απόρροια της τεμπελιάς αλλά της ανυπομονησίας της μητέρας του.

Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Γιατί υπηρετείτε τόσο πρόθυμα τις ιστορίες που οι άλλοι πλάθουν για εσάς;

Ο συνειδητός νους διαμορφώνει τις αντιλήψεις του και ύστερα το υποσυνείδητο ακολουθεί πιστά τις οδηγίες. Εάν εσείς νιώθετε βαθιά μέσα σας πως δεν αξίζετε την ευτυχία, τότε ο αυτόματος πιλότος του υποσυνειδήτου θα σας οδηγήσει, με μαθηματική ακρίβεια, στην καταστροφή.

Μπορείτε να παρέμβετε στο σχεδιάγραμμα της ζωής σας ή οι περιοριστικές αντιλήψεις ισοδυναμούν με την ισόβια καταδίκη σας;

Ασφαλώς και υπάρχει η δυνατότητα να αναχαράξατε την πορεία σας. Το μυστικό κρύβεται στην αποταύτιση από τα αντανακλαστικά πρότυπα συμπεριφοράς του παρελθόντος. Πώς θα επιτευχθεί; Με τη θαρραλέα δέσμευση σας στην αναζήτηση της αλήθειας. Πιθανόν να οδηγηθείτε σε συμπεράσματα που δεν σας αρέσουν, ωστόσο θυμηθείτε πως ο δρόμος της εξέλιξης περνά μέσα από τη δυσαρέσκεια. Κοιτάξτε κατάματα κάθε σας πτυχή και συμφιλιωθείτε με τις σκιές σας γιατί μονάχα αν αγαπήσετε τον εαυτό σας ολοκληρωτικά, θα απελευθερωθείτε από τους δαίμονές σας.

Γιατί η αλλαγή φαντάζει τόσο δύσκολη, αφού λειτουργεί προς όφελός σας;

Οι πεποιθήσεις αποτελούν τη ζώνη ασφαλείας σας. Όσο και αν υποφέρετε από τη φυλακή σας, εκείνη σε κάτι σας εξυπηρετεί. Υπάρχει ένα κρυφό όφελος στην επιμονή σας να ταλαιπωρείστε, μια αίσθηση οικειότητας που σας προφυλάσσει από τον κίνδυνο ενός άγνωστου- αν και πιο λειτουργικού- κόσμου. Άλλωστε, εάν αποδράσετε από το κλουβί των περιοριστικών πεποιθήσεών σας, θα χρειαστεί να αναλάβετε εξολοκλήρου την ευθύνη της ζωής σας, να κρατήσετε σφιχτά στα χέρια το τιμόνι του πεπρωμένου σας. Είσαστε έτοιμοι για κάτι τέτοιο;

Το πρώτο που χρειάζεται να κάνατε είναι να ενισχύσετε την αυτοεικόνα σας

Μπορεί κανένας να μην φρόντισε να σας το πει, αλλά είστε ήδη τέλειοι. Ο ανώτερος εαυτός σας αποτελεί το σταθερό σημείο μέσα σας, μια αστείρευτη πηγή υποστήριξης, ανιδιοτελούς αγάπης και γαλήνης. Μην αφήνετε το «εγώ» να σας ξεγελά, να σας στήνει στον τοίχο, να σας κατηγορεί και να σας φορτώνει με ένα σωρό ενοχές. Θυμηθείτε πως δεν ταυτίζεστε με τις πράξεις σας. Είστε ένα σπίτι υπό κατασκευή και ένα έργο σε εξέλιξη. Φανείτε επιεικείς με τον εαυτό σας και δώστε του χρόνο να ανθίσει.

Προσελκύστε τη ζωή που επιθυμείτε

Ακούστε τη διαίσθηση σας. Τι ονειρεύεστε; Τα σας κάνει να ξυπνάτε με χαμόγελο το πρωί και να κλείνετε τα μάτια γαλήνιοι τα βράδια; Ύστερα προβείτε στις εξής κινήσεις:

-Δηλώστε γραπτά τον στόχο σας. Βεβαιωθείτε πως χρησιμοποιείτε χρόνο ενεστώτα. Μην πείτε «θέλω τη νέα χρονιά να είμαι αποφασιστικός», γιατί τότε μεταθέτετε τις ελπίδες σας στο αβέβαιο μέλλον.
-Δηλώστε αυτό που επιθυμείτε και όχι εκείνο που απεύχεστε.

Φροντίστε να είστε συγκεκριμένοι στον τρόπο που εκφράζεστε. Για παράδειγμα, μην πείτε «επιλέγω την οικονομική ευημερία» αλλά «επιλέγω να βγάζω 50.000 ευρώ τον χρόνο».

Βεβαιωθείτε ότι οι δηλώσεις σας εμπερικλείουν λέξεις που εμφυσούν ενθουσιασμό και χαρά, λειτουργώντας ως ισχυρά κίνητρο δράσης.

«Τα μυστικά της θετικής σκέψης»: Μια πτήση προς το αστέρι της ευτυχίας

Τα μυστικά της θετικής σκέψης μας σιγοψιθυρίζουν στο αυτί όλα αυτά που θα ευχόμασταν να ξέραμε νωρίτερα αλλά που ο ανώτερος εαυτός μας ήδη κάπου μέσα του τα γνωρίζει. Να εμπιστευτείτε τα όνειρά σας. Κλείστε τα μάτια και δείτε τον εαυτό σας ευτυχισμένο, επιτυχημένο, ολοκληρωμένο. Νιώστε το συναίσθημα ευεξίας και γαλήνης. Και τώρα ανοίξτε τα μάτια. Είστε ήδη εκεί που επιθυμείτε. Μην ξεχνάτε πως το σκοτάδι το επιλέξατε κάποτε μόνο από άγνοια και πως το φως αντιστοιχεί στον φυσικό προορισμό σας.

Πρέπει να πιστέψεις για να το δεις

Σε αυτό το άρθρο, θέλω να σας προσφέρω ορισμένα εργαλεία που θα σας βοηθήσουν να θέτετε αποτελεσματικά στόχους. Οι έννοιες και οι ιδέες αυτού του άρθρου ίσως αλλάξουν τον τρόπο που προσεγγίζετε τη ζωή.

Μία από τις ευρέως αποδεκτές πεποιθήσεις της κουλτούρας μας είναι ότι για να πιστέψουμε κάτι πρέπει να το δούμε με τα μάτια μας. Στην ουσία, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε ρεαλιστές. «Πρέπει να το δω για να το πιστέψω». Ωστόσο, όπως είπαμε, οι άνθρωποι δεν λειτουργούν σύμφωνα με την αλήθεια, αλλά με το πώς την αντιλαμβάνονται,

Η αντίληψη της πραγματικότητας περιορίζει την επιτυχία


Οι άνθρωποι που για να πιστέψουν κάτι πρέπει να το δουν με τα μάτια τους ή που για να πάρουν κάποιο ρίσκο πρέπει να έχουν απτά στοιχεία δυσκολεύονται πολύ να εξελιχθούν και να αλλάξουν. Περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους περιμένοντας να συμβεί κάτι, αντί να το κάνουν εκείνοι να συμβεί.

Όσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητά μας να χρησιμοποιούμε τη φαντασία μας, τόσο διεγείρουμε τη δημιουργική ενέργεια και ορμή μας. Ωστόσο, η χρήση της φαντασίας μας περιορίζεται από την αντίληψη που έχουμε για την πραγματικότητα. Όλοι έχουμε ορισμένους φυσικούς περιορισμούς στο πώς αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα, αλλά μπορούμε να διευρύνουμε αυτή την αντίληψή μας. Δεν μας περιορίζει παρά μόνο αν της το επιτρέψουμε. Για να το αλλάξουμε αυτό, πρέπει να είμαστε διατεθειμένοι να εξετάσουμε κατά πόσο η αντίληψη της πραγματικότητας που έχουμε είναι περιορισμένη ή διαστρεβλωμένη.

Κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα διαφορετικά. Γι’ αυτό και οι άνθρωποι είναι μοναδικοί. Παρότι αντιλαμβανόμαστε τον ίδιο κόσμο, ερμηνεύουμε διαφορετικά αυτό που βλέπουμε. Στον βαθμό που η συνειδητότητα ή η αντίληψή μας είναι περιορισμένες, το ίδιο ισχύει και για τις συνήθειες, τις σκέψεις και τις πράξεις μας. Η αντίληψή μας είναι απλά ο συνδυασμός όλων των εμπειριών, εντυπώσεων και στάσεων που έχουμε συσσωρεύσει από τη γέννα μας.

Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι η αντίληψή μας είναι η συνολική εμπειρία της ζωής μας και καθορίζει τη σαφήνεια με την οποία αντιλαμβανόμαστε και κατανοούμε οτιδήποτε την επηρεάζει.

Οτιδήποτε συμβαίνει στη ζωή μας περνάει μέσα από το φίλτρο της αντίληψής μας. Και έπειτα ενεργούμε ανάλογα με το τρέχον επίπεδο αντίληψης που διαθέτουμε. Αν η αντίληψή μας είναι λανθασμένη, τότε οι πράξεις μας θα είναι λανθασμένες. Επομένως, δεν είναι αυτό που γνωρίζουμε το οποίο μας δημιουργεί το πρόβλημα, αλλά αυτό που πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι έτσι!

Κάθε απόφαση που λαμβάνουμε και κάθε ενέργεια που κάνουμε βασίζεται στο επίπεδο αντίληψης που διαθέτουμε τη δεδομένη στιγμή. Προκειμένου να αξιοποιήσουμε όλες τις δυνατότητές μας, πρέπει να προσπαθούμε συνεχώς να μεταβάλλουμε και να διευρύνουμε το επίπεδο της αντίληψής μας. Μία από τις λανθασμένες αντιλήψεις των περισσότερων ανθρώπων είναι ότι «πρέπει να το δεις για να το πιστέψεις».

Όμως, στην πραγματικότητα, το ότι δεν μπορούμε να δούμε κάτι δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει. Ο λόγος που δεν βλέπουμε πιθανές ευκαιρίες ή λύσεις δεν είναι επειδή δεν υπάρχουν, αλλά επειδή δεν έχουμε ορίσει τι ψάχνουμε. Αντί να περιμένουμε να δούμε πρώτα κάτι για να το πιστέψουμε, πρέπει να θέσουμε τον στόχο μας προτού αλλάξει η πραγματικότητά μας. Όταν θέτουμε έναν στόχο, ο εγκέφαλος και ο νους μας συνεργάζονται και λειτουργούν ως φίλτρο, που μας βοηθάει να τον πετύχουμε.

Τι αναζητάτε;


Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να ρωτήσουμε: «Τι έχει αξία για μένα; Τι είναι σημαντικό ή πολύτιμο; Τι αναζητώ; Τι θέλω; Ποιο είναι το τελικό αποτέλεσμα που επιθυμώ;» Οι συγκεκριμένες ερωτήσεις και οι απαντήσεις τους παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην επιτυχία σας. Ο εγκέφαλος και ο νους σας δεν θα συνεργαστούν για να σας βοηθήσουν να πετύχετε τους στόχους σας μέχρι να κατανοήσουν ξεκάθαρα τι επιθυμείτε. Η πληροφορία δεν θα μεταδοθεί μέχρι να μπορείτε να απαντήσετε στην εξής ερώτηση: «Τι θέλω;»

Το σημαντικό που οφείλετε να κατανοήσετε είναι ότι πρέπει να γνωρίζετε τι επιθυμείτε προτού αντιληφθείτε πώς να το αποκτήσετε. Καθορίζοντας πρώτα ποια πράγματα έχουν αξία για εσάς, επιτρέπετε αυτομάτως στις σημαντικές πληροφορίες να περάσουν από το φίλτρο σας και να φτάσουν σε εσάς. Έτσι, θα αντιλαμβάνεστε περισσότερες πολύτιμες ευκαιρίες και πληροφορίες που θα σας βοηθήσουν να επιτύχετε τον στόχο σας γνωρίζοντας ακριβώς τι θέλετε να έχετε – τι σπίτι, τι δουλειά, τι αυτοκίνητο, τι εισόδημα, τι πελατολόγιο, τι σχέση, κ.λπ.

Ο μηχανισμός νου-εγκεφάλου φιλτράρει φυσικά τις πληροφορίες που δεν έχουν αξία για εμάς ή που δεν αποτελούν απειλή. Είναι σημαντικό να το κατανοήσετε αυτό. Οι πληροφορίες που δεν έχουν αξία για εσάς ούτε αποτελούν απειλή για την επιβίωσή σας δεν φτάνουν ποτέ σε εσάς. Φιλτράρονται αυτομάτως. Όπως τα φίλτρα για την ανεπιθύμητη αλληλογραφία που διαθέτει ο υπολογιστής σας, έτσι ο εγκέφαλος και ο νους συνεργάζονται και κρατούν μακριά χιλιάδες μηνύματα, επιτρέποντας να περάσουν μόνο εκείνα τα μηνύματα ή οι πληροφορίες που έχουν αξία για εσάς.

Αν επέτρεπαν σε όλες τις πληροφορίες να περάσουν, το νευρικό σύστημα θα υπερφορτωνόταν και δεν θα μπορούσε να επεξεργαστεί τα δεδομένα που λάμβανε. Προκειμένου να διασφαλίσουν την επιβίωσή σας, επιτρέπουν επίσης να περνούν οι πληροφορίες που σχετίζονται με απειλές σωματικού ή ψυχολογικού τύπου. Ανά πάσα στιγμή μάς κατακλύζουν άπειρες πληροφορίες.

Είναι, λοιπόν, αδύνατον να περάσουν όλες το φίλτρο. Πρέπει, επομένως, να καθορίσουμε τι ακριβώς θέλουμε. Αυτό θα επιτρέψει στον μηχανισμό εγκεφάλου-νου να επιλέξει τις πληροφορίες που έχουν πραγματική αξία για εμάς.

Οι σωστές πληροφορίες όταν τις χρειάζεστε


Μόλις προσδιορίσουμε τι θέλουμε, οι αντίστοιχες πληροφορίες θα αρχίσουν να περνούν από το φίλτρο της αντίληψής μας. Θυμηθείτε ότι επειδή δεν βλέπουμε κάτι δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει, αλλά ότι απλώς μπλοκάρουμε όσες πληροφορίες δεν είναι σημαντικές για εμάς τη δεδομένη στιγμή. Το μπλοκάρισμα αυτό είναι φυσικό και πρόκειται για μηχανισμό προστασίας, γιατί διαφορετικά θα τρελαινόμαστε από τον όγκο των πληροφοριών. Ωστόσο, αν δεν τον ελέγξουμε, ο μηχανισμός αυτός μπορεί να περιορίσει τις δυνατότητές μας.

Ανά πάσα στιγμή υπάρχει τεράστια ποσότητα διαθέσιμων πληροφοριών που θα σας βοηθήσουν να δημιουργήσετε οτιδήποτε επιθυμείτε. Ωστόσο, τα περισσότερα άτομα ή ομάδες (με τις επιχειρήσεις να εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία) προσπαθούν να επιλύσουν τα προβλήματα χωρίς να προσδιορίσουν πρώτα τι ακριβώς προσπαθούν να πετύχουν. Λαμβάνουν αποφάσεις με βάση τα δεδομένα ή τους πόρους που έχουν διαθέσιμους τη δεδομένη στιγμή. Έτσι, είναι φυσικό να πουν: «Δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό».

Δεν ξέρουμε πού θα βρεθούν τα χρήματα. Ποιος θα μας βοηθήσει; Μας λείπουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις και ό,τι χρειάζεται για να τα καταφέρουμε» ή «Δεν έχουμε αρκετή εμπειρία σε κάτι τέτοιο».

Εστιάζοντας στο τελικό αποτέλεσμα


Ωστόσο, αυτό που θέλω να σας πω είναι ότι δεν χρειάζεται να γνωρίζετε όλες τις απαντήσεις. Μάλιστα, αν είχατε τις απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα, κατά πάσα πιθανότητα οι πληροφορίες θα λειτουργούσαν εναντίον σας τη δεδομένη στιγμή. Αυτό που χρειάζεται να γνωρίζετε είναι το εξής: Ποιο είναι το τελικό αποτέλεσμα; Πού θέλω να καταλήξω;

Τι θέλω να δημιουργήσω; Θέστε πρώτα τον στόχο, και τότε οι απαραίτητες πληροφορίες θα περάσουν από το φίλτρο σας. Όταν έχουμε όλες τις πληροφορίες από την αρχή χωρίς να έχουμε θέσει τον στόχο, ο νους μας μπερδεύεται και λειτουργεί εναντίον μας.

Να θυμάστε ότι το πρώτο πράγμα που φιλτράρεται δεν είναι οι πληροφορίες. Προτού φιλτράρει τις πληροφορίες, ο μηχανισμός νου-εγκεφάλου πρέπει πρώτα να έχει εστιάσει στον στόχο ή στο τελικό αποτέλεσμα. Μόλις καθοριστεί ο στόχος, όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για να επιτύχετε το τελικό αποτέλεσμα θα σας φανερωθούν. Μόνο όταν κάτι έχει αξία για εμάς ή απειλεί την ασφάλειά μας, θα αντιληφθούμε τις αντίστοιχες πληροφορίες. Για να συμβεί αυτό, πρέπει πρώτα να έχουμε έναν στόχο. Οι αποδοτικοί άνθρωποι που φέρνουν αποτελέσματα γνωρίζουν καλά το παρακάτω μυστικό: Πρέπει να το πιστέψεις για να το δεις. Όλοι οι άλλοι θέλουν να έχουν στοιχεία προτού πιστέψουν κάτι. Αλλά τα πράγματα δεν λειτουργούν έτσι.

Πρέπει πρώτα να πιστέψετε τον στόχο και ύστερα βλέπετε πώς θα τον πραγματοποιήσετε, γιατί μόνο τότε φτάνουν σε εσάς οι απαραίτητες πληροφορίες. Πρέπει, λοιπόν, να καθορίσετε τι έχει αξία για εσάς –τι είδους πελάτες, τι είδους σπίτι, τι είδους γνώση θέλετε να έχετε– προκειμένου να σας παρουσιαστεί.

Δεν είσαι μόνος σου απέναντι σε ότι σε φοβίζει

Κι όταν η νύχτα έρχεται και σκεπάζει τον ουρανό, δεν είναι μόνη. Κουβαλάει μαζί της τους πιο τρομακτικούς σου εφιάλτες. Φοβίες, ανασφάλειες, άγχος, πανικός, λες και περιμένουν να νυχτώσει για να χτυπήσουν την πόρτα του νου σου, γιατί εκεί βρίσκονται, στο νου σου. Κι όταν κυριεύσουν αυτόν, αυτόματα φυλακίζουν το σώμα σου. Σε δένουν με αλυσίδες χειροπόδαρα κι αδυνατείς να κουνηθείς.

Ο νους, λοιπόν, το μυαλό. Καθάρισέ το απ΄ όλα τα περιττά που το κατακλύζουν κάθε μέρα. Πόσο νομίζεις ότι σε ωφελούν οι αμέτρητες σκέψεις σου, η- χωρίς σταματημό- ανησυχία σου για όλα; Δεν ωφελούν. Το έχω δοκιμάσει επανειλημμένως.

Θέλεις να βοηθήσεις, ναι; Αλλά πώς θα το κάνεις πνιγμένος στις σκέψεις σου; Πώς θα το καταφέρεις αν πρώτα δε βοηθηθείς; Ψάξε βαθιά μέσα σου τι είναι αυτό που πραγματικά φοβάσαι. Σε τι βαθμό αυτός ο φόβος είναι υπαρκτός; Ξεκόλλα από τα καλούπια που σου φόρεσαν σε όλη τη διάρκεια της παιδικής σου ηλικίας. Του «καλού παιδιού» που δεν ενοχλεί με τη συμπεριφορά του, δεν προβληματίζει με τις πράξεις του και που ως ενήλικας κατοικεί περιορισμένος στο κουτί που του έφτιαξαν και ζηλεύει τους άλλους που ζουν και διασκεδάζουν.

Μην αφήνεις κανέναν να ορίζει τι είναι σημαντικό για σένα και τι ασήμαντο. Ποιος θα σου πει πώς θα χαλαρώσεις; Κι αν εσύ γουστάρεις να κοιτάζεις το ταβάνι ή να χορεύεις ή να ξεκαρδίζεσαι ή να ψαρεύεις ή να κοιμάσαι; Το πιο απλό μπορεί να γίνει σύνθετο εάν το υπεραναλύσεις. Κι ακολούθως, αγχωτικό.

Ξύπνα ένα πρωί και μην ακολουθήσεις τη συνηθισμένη σου ρουτίνα. Άλλαξε λίγο τη μέρα σου. Κάτι απλό θα κάνει την αλλαγή. Πες «επιλέγω να μην επηρεαστώ από τον αρνητικό μου συνάδελφο. Θα μιλάει κι εγώ θα χαμογελώ. Γιατί έτσι. Μπας και κολλήσει κι αυτός και το βουλώσει».

Σεβάσου τη μοναδικότητά σου και την επόμενη φορά που ο φόβος σε επισκεφθεί μέσα στη νύχτα, πρόσφερέ του ποπ κορν και καμιά μπύρα και καθίστε στον καναπέ να δείτε καμιά ταινία παρεούλα. Άστον να υπάρξει στο πλάι σου, φίλος και μην τον φοβηθείς. Κάτι ήρθε να σου πει. Κάτι, που λόγω έλλειψης χρόνου, αμέλησες και ήταν για σένα εξαιρετικά σημαντικό.

Και κάτι τελευταίο… μην ξεχνάς ότι δεν είσαι μόνος. Πολύ παλεύουν τις νύχτες με τους εφιάλτες και τους φόβους τους. Μέσα σ’ αυτούς κι εγώ…

Κανείς μπορεί να παρατηρήσει τον εαυτό του μόνο μέσα στις σχέσεις

Γιατί δεν αλλάζουμε; Ίσως ν’ αλλάζουμε λιγάκι, εδώ κι εκεί, κομμάτι κομμάτι, γιατί όμως δεν αλλάζουμε ριζικά όλο τον τρόπο συμπεριφοράς μας, τον τρόπο ζωής μας, την καθημερινή μας φύση; Τεχνολογικά, ο κόσμος γύρω μας προχωράει μ’ εκπληκτική ταχύτητα, ενώ εσωτερικά παραμένουμε λίγο πολύ ίδιοι όπως είμαστε για αιώνες κι αιώνες. Έτσι όπως είμαστε πιασμένοι σ’ αυτή την παγίδα -και είναι μια φοβερή παγίδα- αναρωτιέται κανείς γιατί δεν τη σπάζουμε, γιατί παραμένουμε νωθροί κι ανόητοι, άδειοι, στενόμυαλοι, επιπόλαιοι και λίγο-πολύ βλάκες. Μήπως επειδή δεν ξέρουμε τον εαυτό μας; Αφήνοντας καταμέρος τις ιδέες των διάφορων ειδικών, με τις ιδιαίτερες απόψεις και τα δόγματά τους, βλέπουμε ότι ποτέ δεν έχουμε ερευνήσει πραγματικά τον εαυτό μας, ποτέ δεν εμβαθύναμε στον εαυτό μας για ν’ ανακαλύψουμε τι είμαστε πραγματικά. Αυτός είναι ο λόγος που δεν αλλάζουμε; ‘Η μήπως φταίει τ’ ότι δεν έχουμε την αναγκαία ενέργεια; ‘Η επειδή βαριόμαστε -όχι μόνο τον εαυτό μας αλλά και τον κόσμο, έναν κόσμο που έχει πολύ λίγα να προσφέρει εκτός από αυτοκίνητα, μεγαλύτερα δωμάτια μπάνιο κι όλα τ’ άλλα; Βαριόμαστε λοιπόν εξωτερικά και πιθανότατα βαριόμαστε και τους εαυτούς μας, γιατί είμαστε πιασμένοι σ’ αυτή την παγίδα και δεν ξέρουμε πώς να βγούμε απ’ αυτήν. Φαίνεται επίσης ότι είμαστε φοβερά τεμπέληδες. Ένας λόγος παραπάνω που, γνωρίζοντας τον εαυτό μας, δεν πρόκειται ν’ αποκτήσουμε τελικά κανένα κέρδος, καμιά ανταμοιβή, και οι πιο πολλοί από μας είμαστε διαμορφωμένοι με το κίνητρο του κέρδους.

Αυτοί λοιπόν μπορεί να είναι μερικοί από τους λόγους που δεν αλλάζουμε. Γνωρίζουμε ποια είναι η παγίδα, γνωρίζουμε τι είναι η ζωή κι όμως, εξακολουθούμε να σερνόμαστε μονότονα ναι κουρασμένα μέχρι να πεθάνουμε. Αυτή φαίνεται να ‘ναι η μοίρα μας. Κι όμως, είναι άραγε τόσο δύσκολο να ερευνήσουμε πολύ βαθιά τους εαυτούς μας και να μεταμορφωθούμε; Αναρωτιέμαι αν έχει ποτέ κανείς κοιτάξει τον εαυτό του, αν τον έχει ποτέ γνωρίσει. Από τούς αρχαίους χρόνους το λένε και το ξαναλένε: «Γνώθι σαυτόν». Το έθεσαν ως αξίωμα οι αρχαίοι Έλληνες και το ίδιο επιχειρούν να πουν και οι σύγχρονοι φιλόσοφοι, αν και κάπως πιο μπερδεμένα εξαιτίας της ειδικής ορολογίας τους και των θεωριών τους.

Μπορεί κανείς να γνωρίσει τον εαυτό του, όχι μόνο στο συνειδητό επίπεδο, αλλά και στα βαθύτερα, κρυφά επίπεδα του νου; Χωρίς να γνωρίζει κανείς τον εαυτό τον σίγουρα, δεν έχει βάσεις για μια πραγματική, σοβαρή δράση, δεν έχει τα θεμέλια για να χτίσει γερά. Αν δεν γνωρίζεις τον εαυτό σου, ζεις μια επιπόλαιη ζωή. Μπορεί να είσαι πολύ έξυπνος, μπορεί να γνωρίζεις όλα τα βιβλία του κόσμου και να μπορείς να παραθέτεις αποσπάσματα, αλλά αν δεν γνωρίζεις τον εαυτό σου πώς είναι δυνατό να πας πέρα από το επιφανειακό; Είναι δυνατό να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του με τέτοια πληρότητα ώστε αυτή ακριβώς η παρατήρησή του σαν σύνολο, να είναι απελευθέρωση απ’ αυτόν;

Μπορούμε να ερευνήσουμε τον εαυτό μας χωρίς κανένα φόβο ή προκατάληψη, χωρίς καμιά φόρμουλα ή συμπέρασμα, ώστε να βρούμε τι είμαστε; Αυτή η έρευνα απαιτεί ελευθερία. Δεν είναι δυνατό να ερευνήσεις τον εαυτό σου ή το σύμπαν που είμαστε μέρος του, αν δεν υπάρχει ελευθερία -ελευθερία από υποθέσεις, θεωρίες και συμπεράσματα, ελευθερία από τεχνάσματα. Επιπλέον, για να ερευνήσεις χρειάζεσαι έναν κοφτερό νου, ένα νου που να ‘ναι ευαίσθητος. Αλλά ο νους δεν μπορεί να είναι ευαίσθητος, αν υπάρχει οποιαδήποτε μορφή πονηριάς, που του στερεί την ικανότητα να ερευνήσει όλη τη δομή του εαυτού του. Ας προχωρήσουμε λοιπόν σ’ αυτό το ζήτημα μαζί, όχι μόνο μέσα από λεκτική επικοινωνία αλλά και μη λεκτικά, πράγμα που είναι πιο συναρπαστικό και που απαιτεί πολύ περισσότερη ενέργεια προσοχής. ‘Όταν είσαι ελεύθερος να ερευνήσεις, έχεις την ενέργεια. Δεν έχει κανείς την ενέργεια, το κίνητρο, την απαραίτητη ένταση, όταν έχει κιόλας καταλήξει σ’ ένα συμπέρασμα, σε μια φόρμουλα. Λοιπόν, μπορούμε προς το παρόν να παραμερίσουμε όλες τις φόρμουλες που έχουμε, τα συμπεράσματά μας και τις προκαταλήψεις σχετικά με τον εαυτό μας -τι είμαστε, τι θα ‘πρεπε να είμαστε, τι δεν θα ‘πρεπε να είμαστε, κ.ο.κ.- να παραμερίσουμε όλα αυτά και να παρατηρήσουμε πραγματικά;

Κανείς μπορεί να παρατηρήσει τον εαυτό του μόνο μέσα στις σχέσεις. Δεν έχουμε άλλο μέσο παρατήρησης του εαυτού μας, γιατί (εκτός από εκείνους που είναι ολότελα νευρωτικοί) δεν είμαστε απομονωμένα ανθρώπινα όντα -αντίθετα, σχετιζόμαστε με όλα όσα μας αφορούν. Και από τις σχέσεις, μέσα από την παρατήρηση των αντιδράσεών του, των σκέψεων και των κινήτρων του, μπορεί κανείς να παρατηρήσει χωρίς λόγια αυτό που είναι.

Έχουμε όμως ένα πραγματικό πρόβλημα: πως να παρατηρούμε -όχι σαν ένας εξωτερικός παρατηρητής που έχει κιόλας καταλήξει σε ορισμένα συμπεράσματα σχετικά με τον εαυτό του, αλλά πώς να παρατηρούμε απλά. Να έχουμε επίγνωση χωρίς εκλογή, χωρίς κατευθυντήρια γραμμή, χωρίς ν’ αποφασίζουμε τι πρέπει ή δεν πρέπει να κάνουμε: απλώς να παρατηρούμε αυτό που συμβαίνει πραγματικά. Για να το κάνουμε αυτό, πρέπει να υπάρχει ελευθερία από κάθε μορφή συμπεράσματος και δέσμευσης. Για να παρατηρήσουμε λοιπόν χωρίς λόγια, για να παρατηρήσουμε χωρίς το εμπόδιο ενός εξωτερικού παρατηρητή που κοιτάζει προς τα μέσα, πρέπει να υπάρχει ελευθερία από κάθε φόβο κι από κάθε αίσθηση σωφρονισμού.

Όταν έχει κανείς παραμερίσει το συμπέρασμα, τη φόρμουλα, το φόβο και κάθε επιθυμία να είναι άλλος απ’ αυτό που είναι, τότε τι υπάρχει; Αυτό που είμαστε είναι μια σειρά από συμπεράσματα. Αυτό που είμαστε στην πραγματικότητα είναι μια σειρά εμπειριών που βασίζονται στην ευχαρίστηση και τον πόνο, στις μνήμες, στο παρελθόν. Είμαστε το παρελθόν. Δεν υπάρχει τίποτα το καινούργιο σε μας. ‘Όταν λοιπόν παρατηρεί κανείς τον εαυτό του ελεύθερα -και για να είναι ελεύθερος πρέπει να παραμερίσει όλα αυτά τα πράγματα- τι είναι πραγματικά; Αναρωτιέμαι αν έχετε ποτέ κάνει αυτή την ερώτηση στον εαυτό σας… Ποια είναι η σχέση μας μ’ όλη αυτή την ιστορία που λέγεται ζωή; Και τι είναι η ζωή έτσι όπως είναι; Φυσικά, μπορεί κανείς να δει στοιχειωδώς τι είναι στην πραγματικότητα: μια ατέλειωτη πάλη, ένα πεδίο μάχης που τ’ ονομάζουμε ζωή, μια σύγκρουση -όχι μόνο με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας- πόνος, παροδικές στιγμές μεγάλης χαράς, φόβος, απελπισία και μια σειρά απογοητεύσεων· αντιφάσεις μέσα μας, τόσο στο συνειδητό όσο και στα βαθύτερα στρώματα· μια κατάσταση όπου δεν υπάρχουν σχέσεις· μεγάλη θλίψη -που γενικά είναι αυτολύπηση- μοναξιά και πλήξη. Αυτή είναι η ζωή μας όπως είναι πραγματικά. Πηγαίνετε στο γραφείο σαράντα ολόκληρα χρόνια… ξέρετε, κι είστε τόσο περήφανος για όλα αυτά, επιθετικός, ανταγωνιστικός, βάρβαρος. Αυτή είναι η ζωή μας κι αυτό ονομάζουμε ζωή. Και δεν ξέρουμε πώς να τ’ αλλάξουμε.

Βλέποντας λοιπόν όλα αυτά, βλέποντας πόσο παράλογα είναι, γιατί δεν αλλάζουμε; Αναρωτιέμαι αν κανείς το βλέπει αυτό πραγματικά, αν βλέπει τη ζωή μας όπως είναι πραγματικά ή αν τη βλέπει λεκτικά και μόνο -κι εδώ πρέπει ν’ αντιληφθούμε ότι η περιγραφή, η εξήγηση δεν είναι ποτέ αυτά που περιγράφεται ή εξηγείται. Γνωρίζοντάς τα όλ’ αυτά, βλέποντας αυτή την τεράστια σύγχυση, αθλιότητα, αυτό το βάσανο, γιατί το αποδεχόμαστε, γιατί δεν το ξεφορτωνόμαστε; Μήπως ψάχνουμε να μας βοηθήσει κάποιος άλλος; Υπήρξαν δάσκαλοι, γκουρού, σωτήρες -ω! αναρίθμητοι- αλλά εξακολουθούμε να βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο. Έτσι χάνει κανείς ή έχασε την πίστη του γι’ αυτούς. Κι ελπίζω να την έχετε χάσει. Αυτό δε σημαίνει πως γίνεται κανείς κυνικός, πικρόχολος και σκληρός. Σημαίνει ότι βλέπει το πραγματικό γεγονός, πως εσωτερικά κανείς δεν μπορεί να μας βοηθήσει. Αναγνωρίζοντας όλα αυτά, την πραγματικότητα της ζωής όπως τη ζούμε καθημερινά, το μαρτύριο και τη βασανιστική αθλιότητα της, γιατί δεν αφοσιώνεται κανείς ολοκληρωτικά στην κατανόηση και το ξεπέρασμά της; Σε τι χρησιμεύει η παιδεία αν δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό; Τι κι αν γίνετε διδάκτορες Φιλοσοφίας ή ό,τι άλλο, αν όλα αυτά δεν αλλάξουν θεμελιακά;

Πρέπει τώρα να ρωτήσουμε ποια είναι η φύση της ενέργειας που χρειάζεται για να βγούμε απ’ αυτή την παγίδα, απ’ αυτόν το φαύλο κύκλο στον οποίο έχουμε πιαστεί. Τι παρέχει την αναγκαία ώθηση; Προφανώς δεν μπορεί να είναι λεκτική ούτε να πηγάζει από τους ισχυρισμούς ή τα συμπεράσματα κάποιου άλλου. Η φύση αυτής της ενέργειας είναι ελευθερία, η απαίτηση να είναι κανείς ελεύθερος. Λέγοντας ελευθερία δεν εννοούμε το να κάνετε ό,τι σας αρέσει, ελευθεριότητα, εξέγερση, απείθαρχη δραστηριότητα, κ.λ.π. Η ελευθερία δεν είναι έλλειψη πειθαρχίας: αντίθετα η ελευθερία απαιτεί μεγάλη πειθαρχία. Παρακαλώ σημειώστε εδώ ότι ενώ για τον περισσότερο κόσμο η λέξη «πειθαρχία» είναι μια άσχημη λέξη, στην πραγματικότητα σημαίνει «μάθηση». Αυτή είναι η ετυμολογική σημασία της λέξης: μάθηση, όχι συμμόρφωση, όχι μίμηση αλλά μάθηση, όχι υπακοή αλλά ανακάλυψη. Η ίδια η μάθηση ή η ανακάλυψη φέρνει τη δική της πειθαρχία. Συνεπώς η πειθαρχία, που είναι μάθηση, είναι μια σταθερή κίνηση και όχι συμμόρφωση σε κάποιο υπόδειγμα. Όταν κανείς το καταλάβει αυτό -όχι λεκτικά αλλά πραγματικά, όταν δείτε την αλήθεια του, όταν τη νιώσετε ως το μεδούλι σας- τότε θα έχετε την ενέργεια για να ξεπεράσετε αυτή τη διαμόρφωση του φόβου, αυτό το άγχος, αυτές τις οδυνηρές λύπες.

ΑΙΣΩΠΟΣ: Μπορεί τα ρούχα να συγκαλύψουν έναν ανόητο, αλλά τα λόγια του θα τον αποκαλύψουν

Όταν ο Αίσωπος διατύπωνε με το σατιρικό ύφος του τους συμβολικούς του μύθους ο κόσμος είχε ήδη βρει τον μεγαλύτερο παραμυθά του. Τα ανθρωπόμορφα σε χαρακτηριστικά προσωπικότητας ζώα του θα μεγάλωναν γενιές και γενιές παιδιών στα μήκη και τα πλάτη του κόσμου, με τα μικρά αφηγήματά του, διατυπωμένα με λιτή συντομία, να διακρίνονται για τον ηθικοδιδακτικό τους ρόλο.

Ο ίδιος δεν έγραψε βέβαια ούτε λέξη, προτιμώντας να διηγείται τις ιστορίες του προφορικά. Και πιθανότατα, αν κρίνουμε από το φημολογούμενο τέλος του, είχε δίκιο να μην απαθανατίζει γραπτά τις άβολες αλήθειες των μύθων του. Ο αισώπειος μύθος είναι μια σύντομη αφήγηση παραδειγματικού χαρακτήρα που αντλεί στοιχεία από τη λαϊκή σοφία αλλά και τη φιλοσοφική κριτική. Ένα σύντομο περιστατικό δηλαδή με πρωταγωνιστές ζώα συνήθως -αλλά και ανθρώπους ή θεούς κάποιες φορές-, το οποίο χρησιμεύει για να εξάρει ή να στηλιτεύσει χαρακτήρες και συμπεριφορές.

Λέγεται ότι ο πρώην δούλος στάλθηκε στο Μαντείο των Δελφών από τον βασιλιά Κροίσο για να πάρει χρησμό, αυτός ωστόσο τα έψαλε στους ιερείς κατηγορώντας τους ότι εξαπατούσαν τον κόσμο! Κι έτσι καταδικάστηκε στα γρήγορα σε θάνατο και ρίχτηκε από την κορφή του Παρνασσού, καθώς τα λεγόμενά του ενοχλούσαν πολλούς.

Παρά το γεγονός ότι ήταν ταπεινής καταγωγής και δούλος άλλοτε, οι Αθηναίοι του έστησαν ανδριάντα αργότερα για να δείξουν ότι κάθε άνθρωπος αξίας πρέπει να τιμάται όπως κι αν έχει έρθει στον κόσμο. Τι ιδανικός επίλογος για τη ζωή ενός ανθρώπου που έμοιαζε σαν να έχει βγει από κάποιον μύθο του!

Οι Έλληνες διέσωσαν τους μύθους του από στόμα σε στόμα, μέχρι να καταγραφούν τελικά στην ελληνική περίοδο και να επιβιώσουν στους αιώνες ως έξοχα δείγματα αλληγορικού λόγου με τεράστια μαθησιακή αξία για τα μικρά και τα μεγαλύτερα παιδιά.

Τι δίδαξε ο Αίσωπος τον κόσμο; Πως η ευγνωμοσύνη είναι χαρακτηριστικό των ευγενικών ψυχών, πως η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι προάγγελος της δυστυχίας, πως η ανέχεια δεν αναγνωρίζει νόμους, πως η κακοτυχία δοκιμάζει την ειλικρίνεια των φίλων και η εκδίκηση θα βλάψει τελικά τον εκδικητή.

«Μπορεί τα ρούχα να συγκαλύψουν έναν ανόητο, αλλά τα λόγια του θα τον αποκαλύψουν», μας λέει ο μεγάλος παραμυθάς προειδοποιώντας μας: «Πρόσεξε μη χάσεις την ουσία προσπαθώντας να πιάσεις τη σκιά»…

Πρώτα χρόνια

Πολύ λίγα είναι γνωστά για το πού και το πότε γεννήθηκε ο Αίσωπος. Η επικρατέστερη εκδοχή μιλά για το 625 π.Χ. και ιδιαίτερες πατρίδες του έχουν προταθεί από τη Φρυγία -στη σημερινή Τουρκία-, τη Σάμο και την Αθήνα, μέχρι τις Σάρδεις (πρωτεύουσα της Λυδίας), τη Μεσημβρία (ελληνική αποικία στη Θράκη), την Αίγυπτο, την Αιθιοπία και άλλες αφρικανικές γωνιές.

Ο Αίσωπος ήταν εξάλλου σκουρόχρωμος και στους μύθους του εμφανίζονται ζώα άγνωστα στην Αρχαία Ελλάδα. Ήταν από τον ιδιαίτερο τόπο καταγωγής του ή μήπως ήταν αποτέλεσμα των πολυετών ταξιδιών του σε μέρη άγνωστα και εξωτικά; Πιθανότατα δεν θα μάθουμε ποτέ.

Πλέον υπάρχει μια μερίδα ιστορικών που αμφισβητεί την ύπαρξή του ή το γεγονός ότι ήταν ένας άνθρωπος, μια γραμμή σκέψης που φαίνεται να υπάρχει ήδη από την κλασική περίοδο. Υπάρχουν συγγραφείς δηλαδή που θεωρούν πως ο Αίσωπος, όπως ακριβώς ο Όμηρος και ο Ησίοδος, είναι περισσότερο η κατασκευή μιας εμβληματικής μορφής αντιπροσωπευτικής ενός αρχαϊκού λογοτεχνικού είδους (του μύθου εδώ), παρά ένας υπαρκτός συγγραφέας.

Ο γραμματικός Θέων, αναφερόμενος στους αισωπικούς μύθους, τονίζει ότι παίρνουν το όνομά τους όχι από τον δημιουργό τους, αλλά επειδή εκείνος τους χρησιμοποίησε συχνότερα και με τη μεγαλύτερη τέχνη. Διάφοροι μύθοι που αποδίδονται εξάλλου στον Αίσωπο συναντώνται στην πραγματικότητα ήδη στο έργο ποιητών όπως ο Ησίοδος, ο Αρχίλοχος και ο Σιμωνίδης, την ίδια ώρα που ορισμένες από τις ανεκδοτολογικές αφηγήσεις που αποδεικνύουν τη σοφία του έχουν σε άλλες περιστάσεις πρωταγωνιστές άλλους σοφούς του αρχαίου κόσμου, όπως ο Βίας ο Πριηνεύς, ο Θαλής, ο Πιττακός και ο Σόλων.

Ο Αίσωπος αναφέρεται πάντως τόσο από τον Ηρόδοτο και τον Αριστοφάνη όσο και τον Πλούταρχο, ο οποίος στο «Των Επτά Σοφών Συμπόσιον» τον βάζει να ελέγχει με την ευφυολογία και τη σοφία του τα λεγόμενα των επτά σοφών της αρχαιότητας. Η σημαντικότερη βιογραφική πηγή είναι «Ο Βίος του Αισώπου», ένα έργο που χρονολογείται στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ. ή τις αρχές του 1ου αι. μ.Χ. και συντάχθηκε πιθανότατα στην Αλεξάνδρεια. Πρόκειται για άλλη μια βιογραφία που βρίθει μυθιστορηματικών στοιχείων και φανταστικών διηγήσεων, εντάσσοντας μάλιστα στη βιογραφία πολλά περιστατικά από τους μύθους του Αισώπου! Ο Αριστοτέλης και οι μαθητές του ενδιαφέρθηκαν πάντως με ιδιαίτερο ζήλο για τον Αίσωπο, καταλήγοντας στη δική τους εκδοχή πως ήταν Θράκας και όχι Φρύγας.

Η επικρατέστερη εκδοχή μάς λέει πάντως πως ο Αίσωπος γεννιέται το 625 π.Χ. στο Αμόριο (ή το Κοττιαίο) της Φρυγίας (οι περισσότερες πηγές τον αναφέρουν ως Φρύγα ή Λυδό) μέσα σε οικογένεια δούλων ιδιοκτησίας του φιλοσόφου Ιάδμονα. Ως σκλάβος στα κτήματα ή βοσκός στα κοπάδια του κύρη του, έζησε δύσκολα παιδικά χρόνια, αν και δεν σταμάτησε να παλεύει για δικαιοσύνη.

Μας παραδίδεται ένα περιστατικό που οδήγησε στην πώλησή του: μια μέρα είδε έναν επιστάτη να χτυπά άδικα κάποιον άλλο δούλο και έσπευσε αμέσως να του ζητήσει τον λόγο. Το πράγμα έφτασε στον ιδιοκτήτη, ο οποίος τον πήγε στο σκλαβοπάζαρο της Εφέσου για να τον ξεφορτωθεί. Για καλή του τύχη, τον αγόρασε ο Ξάνθος από τη Σάμο, ένας φωτισμένος άνθρωπος που εκτίμησε τα χαρίσματα του δούλου του και τον έπαιρνε μαζί του στα ταξίδια για να γνωρίσει τον κόσμο.

Κατ’ άλλες πηγές, πουλήθηκε στον Ιάδμονα τον Σάμιο, που εδώ είναι ο δεύτερος κύρης του και αυτός που τον ταξίδεψε στις τέσσερις γωνιές του γνωστού κόσμου. Όπως κι αν έχει, ο νέος ιδιοκτήτης εκτίμησε το μεγάλο πνεύμα του δούλου του και τον απελευθέρωσε κάποια στιγμή.

Διαβόητος για την ασχήμια του, ο Αίσωπος, όπως μας λέει ο θρύλος αλλά και ο Πλούταρχος, ήταν δύσμορφος: είχε δυσανάλογα μεγάλο κεφάλι σε σχέση με το υπόλοιπο σώμα, πλακουτσωτή μύτη, φουσκωτά χείλη, καμπουριασμένο σώμα και μεγάλη πεταχτή κοιλιά, χαρακτηριστικά που του απέδωσαν το όνομα Αίσωπος, δηλαδή Αιθίοπας. Πιθανότατα κούτσαινε και τραύλιζε κιόλας! Ο ρήτορας Ιμέριος εξομολογείται μάλιστα πως δεν ήταν μόνο οι μύθοι του που προκαλούσαν το γέλιο, αλλά και η ίδια η μορφή του Αισώπου, η φωνή και ο τρόπος ομιλίας του.

Ο Αίσωπος ήταν αναμφίβολα δούλος, δεν υπάρχει όμως ιστορική συναίνεση αν ήταν σκλάβος από τη γέννησή του ή υποδουλώθηκε λόγω αιχμαλωσίας ή χρεών. Κύριός του παραδίδεται από τον «Βίο» και τις περισσότερες πηγές ο φιλόσοφος Ξάνθος ο Σάμιος, αν και ο Ηρόδοτος, η παλιότερη πηγή μας, αναφέρεται στον Ιάδμονα τον Σάμιο, μια εκδοχή που αποδεχόταν και ο Αριστοτέλης στη χαμένη σήμερα «Σαμίων Πολιτεία» του. Μεταγενέστερα κείμενα μιλούν και για τον Τίμαρχο τον Αθηναίο.

Όπως κι αν ήταν, ο Αίσωπος πέρασε ένα καλό μέρος της σκλαβιάς του στη Σάμο, όπου θα του εκχωρούσε τελικά την ελευθερία του έπειτα από τις σοφές συμβουλές του δούλου για το πώς θα γλιτώσουν οι Σάμιοι από τον πανίσχυρο βασιλιά της Λυδίας, Κροίσο. Ελεύθερος και γνωστός από τις προφορικές του διηγήσεις ως σοφός παραμυθάς, λειτούργησε κατόπιν ως βασιλικός σύμβουλος του Κροίσου.

Αυτός τον έστειλε στην Ασία και την Αφρική, αλλά και στις σημαντικότερες πόλεις της Ελλάδας, μεταξύ των οποίων την Αθήνα και την Κόρινθο, μέχρι και στη Σύβαρη της Κάτω Ιταλίας θα βρεθεί. Ακόμα και στη Βαβυλώνα φέρεται να φτάνει η χάρη του, αν και εδώ τον πρώτο λόγο έχει πιθανότατα ο μύθος κι όχι η πραγματικότητα.

Ευφυέστατος και παρατηρητικός, αυτός ο δούλος είχε ταλέντο στο να πλάθει μύθους. Μύθους που χρησιμοποιούσε για να περνάει μηνύματα στους ακροατές του, να διδάσκει ήθος και να καυτηριάζει την αδικία, την προδοσία και γενικά όλες τις ευτελείς πράξεις των ανθρώπων. Γι’ αυτό και ο Ηρόδοτος τον αποκαλεί «λογοποιό», καθώς είχε το χάρισμα να διηγείται. Πέρα από μύθους, γνώριζε άλλωστε πολλά αστεία της εποχής και άλλα τόσα ανέκδοτα…

Αισώπου μύθοι

Η συλλογή με τις σύντομες αλληγορικές ιστορίες που θα ονομάζονταν τελικά «Αισώπου μύθοι» τυπώθηκε για πρώτη φορά στο Μιλάνο κατά το 1479. Η δεύτερη έκδοση θα κυκλοφορήσει στη Βενετία το 1525 και το 1543 και η τρίτη στο Παρίσι το 1547, δημιουργώντας μια μακρά εκδοτική παράδοση. Ακόμα και ο Αδαμάντιος Κοραής τύπωσε τους μύθους του Αισώπου το 1810, συμβάλλοντας κι αυτός στην τεράστια απήχησή τους στη μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Όσο για την πρώτη απόδοσή τους στα νέα ελληνικά, αυτή φέρεται να έγινε από δυο συγγραφείς του 16ου αιώνα, τους Ανδρόνικο Νούκιο και Γεώργιο Αιτωλό.

Ο Αίσωπος εμφανίζεται να είναι ο πρώτος που απήγγειλε σε πεζό λόγο, καθώς στα χρόνια της αρχαίας Ελλάδας μόνο ο έμμετρος λόγος θεωρούνταν κατάλληλο εκφραστικό είδος για τη λογοτεχνία. Ήθελε πιθανότατα να είναι άμεσος στον τρόπο που αποδοκίμαζε το κακό στις πιο αντιπροσωπευτικές μορφές του: τη βία, την απάτη, την αυθαιρεσία, την προδοσία, τη ματαιοδοξία, την αλαζονεία, την ψευδολογία, την πλεονεξία, την πονηριά κ.λπ.

Ο Αίσωπος ηθικολογεί στις αλληγορικές του ιστορίες καταδεικνύοντας τον παραλογισμό του κακού και γελοιοποιώντας τις ανθρώπινες κακίες. Επιστρατεύει μάλιστα τα ζώα, συχνά τα άγνωστα ζώα που συναντά στα μακρινά του ταξίδια (όπως τα λιοντάρια), διηγούμενος παραβολές για τον τεμπέλη τζίτζικα, το εργατικό μυρμήγκι, τον λαίμαργο σκύλο και την πονηρή αλεπού.

Υπάρχει μια μερίδα ιστορικών που υποστηρίζουν ότι ο Αίσωπος δεν έφτιαξε δικούς του μύθους, αλλά συγκέντρωσε, συμπλήρωσε και τελειοποίησε όσους βρήκε στην εποχή του και στα μέρη όπου γύρισε. Δεν αποκλείεται βέβαια να επινόησε και ο ίδιος μερικούς, κανείς δεν μπορεί πάντως να είσαι σίγουρος.

Γεγονός είναι ότι ο Αίσωπος χρησιμοποίησε τη διδακτική μυθολογία με ζηλευτή δεξιότητα και επιτυχία, συνδέοντας άρρηκτα το όνομά του με μια σειρά σύντομων αλληγορικών ιστοριών που ζουν ως τις μέρες μας. Ο εύθυμος τρόπος που αφηγείται τις περιπέτειες των ζωών και σπανιότατα των ανθρώπων και των θεών αποκαλύπτει έναν μαέστρο των παραμυθιών και μεγάλο γνώστη των τεχνικών της αφήγησης.

Οι ήρωές του, όπως η αλεπού, ο λύκος, το λιοντάρι, το ελάφι, ο λαγός κ.ά., επιστρατεύονται για να μεταφέρουν το ηθοπλαστικό του δίδαγμα. Έτσι έζησαν οι Αισώπου μύθοι, από στόμα σε στόμα, μέχρι την πρώτη καταγραφή τους στα ελληνιστικά χρόνια από τον Δημήτριο τον Φαληρέα (4ο αιώνας π.Χ.), καθώς πλέον ήταν στο στόμα όλων των λαών απ’ όπου πέρασε και μίλησε ο απελεύθερος δούλος.

Η πρώτη αυτή συλλογή των μύθων του Αισώπου δεν σώζεται, μας παραδίδονται ωστόσο κάποια αποσπάσματά της σε έργα Ελλήνων και Λατίνων λογίων. Όλες οι σωζόμενες σήμερα συλλογές είναι πολύ μεταγενέστερες και προέρχονται από τον 1ο ή τον 2ο αιώνα μ.Χ. Παρά το γεγονός ότι του αποδίδονται πια μερικές δεκάδες μύθοι, οι γνωστότεροι περιστρέφονται γύρω από τον ψεύτη βοσκό, τον Δία και τη χελώνα, το παιδί και το ζωγραφισμένο λιοντάρι, τον γάιδαρο και τη σκιά του, το μονόφθαλμο ελάφι, τους δύο φίλους και την αρκούδα, τα βόδια και τον άξονα, τον φονιά, την Αλκυόνη, τον αγαλματοπώλη, την αλεπού και τον σκύλο, την αλεπού και τη μαϊμού, τη συμμαχία λύκων και σκυλιών, τους οδοιπόρους και τον πέλεκυ, τον γάιδαρο και το αλάτι, το πάθημα του πελαργού, το μυρμήγκι, τον λύκο και το αρνί, τον άνθρωπο και την τύχη του, τα σαλιγκάρια, τον Βοριά και τον Ήλιο, τον γάτο και τα ποντίκια, τη γυναίκα και τις δουλειές, το παιδί που έκλεβε και τη μητέρα του, το λιοντάρι, τον κυνηγό και τον λοτόμο, το λιοντάρι και την ύαινα κ.ά.

Οι μύθοι του Αισώπου, με την κομψή συντομία και την απλότητά τους, διατηρούν αιώνες τώρα την αναλλοίωτη ικανότητα να συγκινούν και να ψυχαγωγούν μικρούς και μεγάλους αλλά και να διδάσκουν προπαντός την αλήθεια για την ανθρώπινη ψυχή. Δεκάδες προσπάθησαν να τον αντιγράψουν ανά την Ιστορία, προσπάθησαν ωστόσο ματαίως, καθώς το χιούμορ, η σάτιρα, τα ευφυολογήματα αλλά και οι σοβαρές σκέψεις του μεγάλου Έλληνα παραμυθά δεν έχουν ιστορικό όμοιό τους.

Ο Αίσωπος θεωρείται ιδρυτής του λογοτεχνικού είδους που σήμερα ονομάζεται «παραβολή» ή «αλληγορία» και διακρίνεται για το ηθικό και διδακτικό περιεχόμενό του. Οι μύθοι του θα στρέψουν το λογοτεχνικό ενδιαφέρον στην εισαγωγή φανταστικών χαρακτήρων, η συμπεριφορά και οι πράξεις των οποίων στοχεύουν στην ανάδειξη της ηθικής, του κοινωνικού καθήκοντος και της αλήθειας.

Μέσα από τους διαλόγους των ζώων στους αγρούς, των πτηνών στους αιθέρες και την αναπαράσταση της ζωής στη φύση, ο αναγνώστης δέχεται οδηγίες, παρατηρήσεις και συμβουλές χωρίς να αντιλαμβάνεται την ύπαρξη του ατόμου πού κρύβεται πίσω από τις λέξεις και τον καθοδηγεί. Ο Αίσωπος παραμένει στην αφάνεια και δεν συμμετέχει στους μύθους, δίνοντας έτσι στην αφήγησή του μια αύρα αληθοφάνειας.

Δεν είναι φυσικά ένας απλός μυθοποιός αλλά ένας μεγάλος δάσκαλος της ηθικής που υπερασπίζεται την αρετή και εχθρεύεται την αχρειότητα. Η επιδίωξή του διπλή: να μας κάνει να γελάσουμε, μέσα από ευτράπελα, κωμικές καταστάσεις και χιουμοριστικές περιγραφές, ώστε να δεχτούμε ευκολότερα τα πανανθρώπινα μηνύματά του. «Τίποτα δεν είναι όπως δείχνει» ή «Μην επιδιώκεις πολλά πράγματα μαζί», μας λέει ο μεγάλος μυθοποιός και έχει διαχρονικά δίκιο…

Το τέλος του Αισώπου

Άλλη μια διπλωματική αποστολή του παραμυθά για λογαριασμό του προστάτη του Κροίσου πρέπει να προσυπέγραψε το τέλος του περί το 564 π.Χ. (ή 560 π.Χ.). Ο βασιλιάς της Λυδίας εμπιστεύτηκε στον Αίσωπο μια σημαντική ποσότητα χρυσού ως προσφορά στο Μαντείο των Δελφών. Φτάνοντας όμως ο βασιλικός απεσταλμένος στον ναό του Απόλλωνα για να πάρει τον χρησμό, αηδίασε καθώς λένε με την απληστία και τη φιλαργυρία τους που όχι μόνο αρνήθηκε να παραδώσει τον χρυσό, αλλά τον έστειλε κιόλας πίσω στον Κροίσο! Όχι βέβαια προτού ειρωνευτεί με σαρκαστικό τρόπο τους ιερείς για απάτη, κατηγορώντας τους πως εξαπατούν τα εύπιστα πλήθη.

Οργισμένοι οι ιερείς των Δελφών, τον κατηγορούν για κλοπή και ιεροσυλία, στήνοντας μια πλεκτάνη σε βάρος του: στριμώχνουν στις αποσκευές του ένα ιερό σκεύος των Δελφών και τον καταδικάζουν στα γρήγορα σε θάνατο ως κοινό εγκληματία, γκρεμοτσακίζοντάς τον από τις λεγόμενες Φαιδριάδες Πέτρες των κορφών του Παρνασσού. Παρά τον ιερό χαρακτήρα του αξιώματός του δηλαδή, όντας πρεσβευτής του λύδου βασιλιά. Λέγεται πάντως πως την άδικη δολοφονία του Αισώπου την εκδικήθηκαν αργότερα οι Σάμιοι.

Ανεκδοτολογικές πηγές αναφέρουν ότι ο Αίσωπος δεν πέθανε, αλλά έζησε αλλάζοντας μορφή η ψυχή του. Ο θρύλος τον θέλει ακόμα και να πολεμά στο πλευρό των Λακεδαιμονίων στις Θερμοπύλες! Η ιστορία πάντως με τον άδικο θάνατό του στους Δελφούς πρέπει να ήταν ευρέως διαδεδομένη στην ελληνική αρχαιότητα, αφού ακόμα και ο Αριστοφάνης την υπαινίσσεται στην κωμωδία του «Σφήκες» το 422 π.Χ.

Μεγάλη μερίδα ιστορικής σκέψης αμφισβητεί την εκδοχή αυτή, κάνοντας λόγο για απουσία αξιόπιστων πηγών. Εξίσου αναξιόπιστες είναι και οι πηγές που μαρτυρούν την ύπαρξη του ανδριάντα του Αισώπου στην Αθήνα, ενώ λέγεται ότι και οι διάσημοι γλύπτες Λύσιππος και Αριστόδημος έφτιαξαν αγάλματα του ποιητή. Ορισμένοι μελετητές θεωρούν ότι και οι τρεις αναφορές αφορούν πιθανόν στο ίδιο άγαλμα, το οποίο δεν ξέρουμε αν όντως υπήρχε.

Η αρχαιότερη εικόνα του Αισώπου απαντάται σε ερυθρόμορφη αττική κύλικα του 450 π.Χ., απηχώντας την παροιμιώδη ασχήμια του: ο μυθοποιός παρουσιάζεται σαν καρικατούρα με τεράστιο κεφάλι να κρατά ένα ραβδί καθισμένος σε έναν βράχο και να συνομιλεί με μια αλεπού. Χίλια πεντακόσια χρόνια αργότερα, ο Αίσωπος ζει και βασιλεύει και συνεχίζει να μαγεύει μικρά και μεγαλύτερα παιδιά…

Βρέθηκε «μαύρος αστέρας νετρονίων»

Σύμφωνα με μια ομάδα ερευνητών βρέθηκε ένας «αστέρας νετρονίων», πρόκειται για ένα τεράστιο αντικείμενο στο διάστημα που δεν έχει ξανά καταγραφεί. 

Πιστεύουν ότι πρόκειται για ένα «μαύρο αστέρα νετρονίων», αλλά με μικρότερη μάζα από εκείνη μιας μαύρης τρύπας, αναφέρει το LADbible.

Μέχρι τώρα, δεν πίστευαν ότι ήταν πιθανό, αλλά η ανακάλυψη θα σήμαινε ότι οι θεωρίες γύρω από το σχηματισμό των αστέρων νετρονίων θα πρέπει να επανεκτιμηθούν.

Το νέο αντικείμενο βρέθηκε από μια διεθνή ομάδα χρησιμοποιώντας ανιχνευτές βαρυτικών κυμάτων στην Ιταλία και τις ΗΠΑ, και όσοι συμμετείχαν στη μελέτη πιστεύουν ότι η ανακάλυψη θα ανοίξει νέο δρόμο στην κατανόηση του θέματος.

Ο Τσάρλι Χόι, διδακτορικός φοιτητής από το Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, ήταν μεταξύ εκείνων που εργάζονταν στη μελέτη.

Μιλώντας στο BBC News, είπε: «Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τυχόν δυνατότητες. Δεν ξέρουμε τι είναι και γι 'αυτό είναι τόσο συναρπαστικό γιατί πραγματικά αλλάζει το πεδίο μας».

Η ομάδα του, που εργάζεται διεθνώς για την επιστημονική συνεργασία LIGO-Virgo, χρησιμοποιεί τεράστιους ανιχνευτές λέιζερ - μήκους ολόκληρου χιλιομέτρου - που έχουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν μικροσκοπικούς κυματισμούς στο διάστημα, που προκαλούνται από τη σύγκρουση αντικειμένων.

Ο κ. Χόι δεν είναι ο μόνος που εκπλήσσεται από την ανακάλυψη, αφού και ο καθηγητής Nils Andersson του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον λέει ότι αν αυτό το μυστηριώδες αντικείμενο αποδειχθεί ότι είναι ένα αστέρας νετρονίων, τότε θα πρέπει να επανεξεταστεί ολόκληρη η θεωρία γύρω από τα αντικείμενα.

Είπε στο BBC News: «Η πυρηνική φυσική δεν είναι μια ακριβής επιστήμη όπου γνωρίζουμε τα πάντα. Δεν ξέρουμε πώς λειτουργεί η ισχυρή πυρηνική δύναμη κάτω από τις ακραίες συνθήκες μέσα σε ένα αστέρα νετρονίων. Έτσι, κάθε τρέχουσα θεωρία που έχουμε επί του παρόντος για το τι συμβαίνει μέσα εκεί έχει κάποια αβεβαιότητα». 

Κρύβει ζωή ο Πλούτωνας;

Ο Πλούτωνας δεν αποκλείεται να κρύβει κάποιες μορφές ζωής, καθώς σύμφωνα με νέα στοιχεία είναι πολύ πιο φιλόξενος από ό,τι πίστευαν αρχικά οι επιστήμονες.

Ο παγωμένος πλανήτης νάνος, ο οποίος βρίσκεται στη Ζώνη του Κάιπερ, κρύβει κάτω από την επιφάνειά του έναν παγωμένο ωκεανό νερού, ο οποίος πιστεύεται πως διατηρείται μέχρι σήμερα, σύμφωνα με τις νέες εκτιμήσεις Αμερικανών επιστημόνων, οι οποίες μένει να επιβεβαιωθούν.

Η ανάλυση των εικόνων που μας χάρισε ο Πλούτωνας και τις οποίες τράβηξε το 2015 το σκάφος «New Horizons» της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας, καθώς και οι υπολογιστικές προσομοιώσεις του εσωτερικού του μικρού πλανήτη, οδήγησαν τους επιστήμονες στο νέο σενάριο μιας βίαιης και θερμής αρχής πριν από περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον πλανητικό επιστήμονα Κάρβερ Μπίρσον του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Σάντα Κρουζ, εκτιμούν ότι καθώς σχηματιζόταν ο Πλούτωνας σε διάστημα το πολύ 30.000 ετών ανέβαινε η θερμοκρασία στην επιφάνειά του και συσσωρευόταν θερμότητα στο εσωτερικό του. Αυτό είχε ως παράπλευρη συνέπεια να λιώνουν οι πάγοι και ο Πλούτωνας να σχηματίσει έναν υπόγειο ωκεανό νερού, ο οποίος πιθανώς διατηρείται μέχρι σήμερα βαθιά κάτω από το επιφανειακό στρώμα πάγου, πάχους ίσως εκατοντάδων χιλιομέτρων.

Το υπόγειο νερό είναι μάλλον ανάμικτο με άλατα και αμμωνία, ενώ ο πυρήνας θεωρείται πως είναι πετρώδης, όπως και η επιφάνειά του, η οποία αποτελείται κατά κύριο λόγο από πέτρωμα και πάγο και η μάζα της είναι σχετικά μικρή, περίπου το 1/6 της μάζας της Σελήνης.

Ο πλουτώνιος ωκεανός εκτιμάται ότι σταδιακά παγώνει, καθώς πλέον οι θερμοκρασίες στην επιφάνεια του πλανήτη φθάνουν τους -228 βαθμούς Κελσίου. Από τη στιγμή, όμως, που το νερό θεωρείται βασικό συστατικό της ζωής, η ύπαρξη ενός υπόγειου υδάτινου κόσμου κάνει τον πλανήτη νάνο ένα υποψήφιο σώμα για αναζήτηση μορφών ζωής στο ηλιακό μας σύστημα.

Yuval Noah Harari: Χακάροντας Ανθρώπους

«Στο παρελθόν, η εκπαίδευση έχτιζε ανθρώπινες ταυτότητες όπως χτίζονται τα σπίτια -με βαθιά θεμέλια και στέρεους τοίχους. Τώρα χρειάζεται να χτίζουμε ανθρώπινες ταυτότητες όπως στήνουμε ένα αντίσκηνο, κάτι που μπορείς ανά πάσα στιγμή να ξεστήσεις και μετά να ξαναστήσεις αλλιώς, αλλού», λέει ο Yuval Noah Harari
 
Με τα «Είκοσι ένα μαθήματα για τον εικοστό πρώτο αιώνα», το τελευταίο βιβλίο του διάσημου Ισραηλινού στοχαστή και συγγραφέα Yuval Noah Harari μπορεί κάποιος να χάσει τον ύπνο του. Μετά την άτυπη παγκόσμια ιστορία της ανθρωπότητας και το χρονικό του ανθρώπου του μέλλοντος («Homo Sapiens» και «Homo Deus», αμφότερα από τις εκδ. Αλεξάνδρεια), ο σύγχρονος σούπερ σταρ της διεθνούς διανόησης καταπιάνεται με προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα μέσα σε αυτό τον αιώνα: από την τεχνητή νοημοσύνη και τους ευφυείς αλγόριθμους έως την μεταμόρφωση του ανθρώπινου σώματος και της αγοράς εργασίας, ο Χαράρι μοιάζει να προειδοποιεί αλλά και να προετοιμάζει την ίδια στιγμή.
 
Όπως έγραφε η Σίσσυ Αλωνιστιώτου σε αυτές τις σελίδες, με αφορμή το άλλο «μελλοντολογικό» βιβλίο του Χαράρι, το «Homo Deus»: «Πού θα φτάσει η τεχνολογία και πώς μπορεί να απειλήσει τον δημιουργό το ίδιο του το επίτευγμα; Ποια είναι τα όνειρα και οι εφιάλτες που προβλέπονται για τον 21ο αιώνα αλλά και μετά; Τι ρόλο θα παίξει ο/η/το… Dataism, δηλαδή η νέα «θρησκεία των Δεδομένων» στις επιλογές και στην συμπεριφορά μας αλλά και ανεξάρτητα –ή κυρίως ανεξάρτητα– από αυτές; Η πορεία προς την Αθανασία και την Θεϊκή φύση του ανθρώπου θα οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερες ανισότητες μεταξύ των πληθυσμών, δημιουργώντας μια κρίσιμη -άχρηστη- για την πορεία της ανθρωπότητας μάζα ανθρώπων».
 
Χαρισματικός αφηγητής, ο Χαράρι έχει συχνά κατηγορηθεί για διανοητικά πυροτεχνήματα και για την παγίδευση του στην ευκολία που έχει να στήνει πιθανότητες και σενάρια για το μέλλον. Σε ένα διάλειμμα των διαλέξεών του, είχε την καλοσύνη να μας απαντήσει σε ορισμένες γραπτές ερωτήσεις που του είχαμε αποστείλει.
 
– Η κόρη μου είναι τεσσάρων ετών. Σε τι κόσμο θα ζει σε λίγες δεκαετίες από σήμερα; Εάν έχει με κάποιο τρόπο αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή, θα έχει άραγε ξεπεραστεί και η φιλελεύθερη δημοκρατία που τόσο υπονομεύεται σήμερα; Τι κόσμος μπορεί να είναι αυτός;
 
– Κανένας δεν ξέρει πώς θα είναι ο κόσμος και η αγορά εργασίας το 2050, δεδομένου ότι κανένας δεν ξέρει ποιες είναι οι δεξιότητες που θα πρέπει να διδαχθούν σήμερα οι νέοι. Η καλύτερη συμβουλή που μπορώ να δώσω είναι να δοθεί έμφαση στην πνευματική διαύγεια και στην συναισθηματική νοημοσύνη. Παραδοσιακά, ο ανθρώπινος βίος χωριζόταν σε δύο κύριες ενότητες: στην περίοδο της εκμάθησης και στην περίοδο της εργασίας. Στο πρώτο μέρος, χτίζεις μια στέρεη ταυτότητα και αποκτάς προσωπική και επαγγελματική δεξιότητα. Στο δεύτερο μέρος, βασίζεσαι σε αυτή την ταυτότητα και τις δεξιότητες για να κινηθείς μέσα στον κόσμο, να κερδίζεις τα προς το ζην και να συνεισφέρεις στην κοινωνία.
 
Γύρω στο 2050, αυτό το παραδοσιακό μοντέλο θα έχει εκλείψει και ο μοναδικός τρόπος για να μπορέσει ο άνθρωπος να παραμείνει στο παιχνίδι θα είναι να συνεχίσει να μαθαίνει διά βίου και να επινοεί εκ νέου τον εαυτό του ξανά και ξανά. Αυτό θα έχει τεράστιες ψυχολογικές δυσκολίες. Η αλλαγή είναι πάντοτε στρεσογόνα και η επινόηση του εαυτού στα 40 σου θα είναι πολύ βαριά για τους περισσότερους. Ακόμα και αν το καταφέρεις, θα μπορέσεις να το ξανακάνεις στα 50 σου; Και ακόμα μία φορά στα 60 σου; Τα περισσότερα από τα υπάρχοντα εκπαιδευτικά συστήματα δεν προετοιμάζουν τους ανθρώπους για μια ρευστή και αγχωτική ζωή. Το πιο σημαντικό στοιχείο με το οποίο πρέπει να διδάσκουμε τα παιδιά μας είναι να χτίζουν την ταυτότητά τους και την προσωπικότητά τους με τέτοιο τρόπο ώστε να υποδέχονται παρά να αντιστέκονται στις μελλοντικές αλλαγές.
 
Στο παρελθόν, η εκπαίδευση έχτιζε ανθρώπινες ταυτότητες με τον τρόπο που χτίζονται τα σπίτια – με βαθιά θεμέλια και στέρεους τοίχους. Τώρα χρειάζεται να χτίζουμε ανθρώπινες ταυτότητες όπως όταν στήνουμε ένα αντίσκηνο, κάτι που μπορείς ανά πάσα στιγμή να ξεστήσεις και να διπλώσεις και μετά να το ξαναστήσεις αλλιώς, κάπου αλλού. Επιπροσθέτως, πρέπει να γνωρίζουμε σε μεγαλύτερο βάθος τον εαυτό μας. Φυσικά, για χιλιάδες χρόνια, σοφιστές επανειλημμένως προέτρεπαν τους ανθρώπους να «γνωρίζουν τον εαυτό τους». Ωστόσο, στην εποχή του Σωκράτη, δεν υπήρχε πραγματικός ανταγωνισμός.
 
Εάν παρέλειπες να γνωρίσεις τον εαυτό σου, παρέμενες ένα μαύρο κουτί για την υπόλοιπη ανθρωπότητα. Αντίθετα, τώρα έχεις ανταγωνισμό. Καθώς διαβάζετε αυτές τις γραμμές, η Amazon, το Facebook, η ρωσική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας και το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα, όλα προσπαθούν να σε χακάρουν. Εάν αυτοί σε γνωρίσουν καλύτερα απ’ ό,τι εσύ ξέρεις τον εαυτό σου, μπορούν να σου πουλήσουν όλα όσα θέλεις – είτε αυτό είναι ένα προϊόν ή ένας πολιτικός. Γίνεται πολλή συζήτηση αυτές τις μέρες σχετικά με το χακάρισμα υπολογιστών, έξυπνων κινητών και τραπεζικών λογαριασμών, αλλά στην πραγματικότητα μπαίνουμε σε μια εποχή κατά την οποία θα είναι δυνατό να χακάρουμε ανθρώπους.
 
Στο παρελθόν, κανένας δεν είχε αρκετή βιολογική γνώση και αρκετή ισχύ σε υπολογιστές για να χακάρουν ανθρώπους. Ακόμα και η Κα Γκε Μπε, που σε παρακολουθούσε όλη μέρα, δεν ήξερε τι νιώθεις ή τι σκέφτεσαι. Στο μέλλον, συνδυάζοντας την διαρκώς αυξανόμενη βιολογική γνώση με προχωρημένη τεχνητή νοημοσύνη, ορισμένα εξωτερικά συστήματα μπορεί να σε ξέρουν καλύτερα απ’ ό,τι εσύ ξέρεις τον εαυτό σου. Τέτοια συστήματα θα μπορούσαν μετά να ελέγχουν και να καθοδηγούν τους ανθρώπους με μια πρωτοφανή αποτελεσματικότητα.
 
Για να προστατευθούμε από αυτή την εκμετάλλευση και να σώσουμε το δημοκρατικό σύστημα χρειάζεται να μάθουμε καλύτερα τους εαυτούς μας και να μην επιτρέπουμε να μας χρησιμοποιούν. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να μάθεις καλύτερα τον εαυτό σου. Προσωπικά ασκώ τον διαλογισμό Βιπάσανα αλλά υπάρχουν εκατοντάδες τεχνικές διαλογισμού εκεί έξω και πολλά άλλα μονοπάτια για να εξερευνήσεις την αλήθεια για τον εαυτό σου: μέσα από την θεραπεία, την τέχνη, ακόμα και τον αθλητισμό. Διαφορετικές μέθοδοι ταιριάζουν σε διαφορετικούς ανθρώπους. Ωστόσο, όποιο μονοπάτι κι αν σου ταιριάζει, η βασική προϋπόθεση είναι να το επιλέξεις και να το ακολουθήσεις γρήγορα. Εάν καθυστερήσουμε, οι αλγόριθμοι θα μας μάθουν πρώτοι αυτοί προτού κατανοήσουμε τους εαυτούς μας – και τότε θα μας χρησιμοποιούν και θα μας ελέγχουν σαν να είμαστε απλές μαριονέτες.
 
– Τι εννοείτε λέγοντας ότι σήμερα υποφέρουμε όχι από την εκμετάλλευση αλλά από την περιθωριοποίηση;
 
– Κατά τον εικοστό αιώνα, οι άνθρωποι συχνά έπεφταν θύματα εκμετάλλευσης από εταιρείες και κυβερνήσεις. Οι εταιρείες και οι κυβερνήσεις χρειάζονταν τον καθένα για να εργαστεί στα εργοστάσιά τους και να πολεμήσει με τους στρατούς τους. Συχνά όμως αποτύγχαναν να αποζημιώσουν τους εργαζομένους και τους στρατιώτες για τις υπηρεσίες τους και αγνοούσαν τις ανάγκες και τις απόψεις των απλών ανθρώπων. Στον εικοστό πρώτο αιώνα, οι στρατοί βασίζονται πάνω σε ένα μικρό αριθμό επαγγελματιών στρατιωτών και πάνω σε ολοένα αυξανόμενα προχωρημένες τεχνολογίες.
 
Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι ήδη άχρηστοι, στρατιωτικά μιλώντας. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και στην οικονομία. Καθώς οι υπολογιστές και τα ρομπότ θα βελτιώνονται, μπορεί να ξεπεράσουν τους ανθρώπους σε όλο και περισσότερα καθήκοντα και να εξωθήσουν εκατομμύρια ανθρώπους εκτός της αγοράς εργασίας. Καθώς οι άνθρωποι χάνουν την στρατιωτική και οικονομική τους σημασία, κινδυνεύουν έτσι να χάσουν και την πολιτική τους δύναμη. Και από την στιγμή που οι άνθρωποι δεν έχουν οικονομική αξία και καμία πολιτική δύναμη, το κράτος και οι ελίτ μπορεί να χάσουν κάθε κίνητρο στο να επενδύσουν στην εκπαίδευσή τους, στην υγεία και στην πρόνοια. Οπότε αντί να πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης, οι άνθρωποι μπορεί να τεθούν εκτός ενδιαφέροντος, στο περιθώριο. Και αυτό είναι ακόμα πιο δύσκολο να το πολεμήσεις απ’ την εκμετάλλευση.
 
Τεχνητή νοημοσύνη, όσοι μείνουν πίσω δεν θα καλύψουν το κενό.
 
– Οι φιλελεύθεροι νιώθουν συχνά ότι έχουν όλες τις σωστές απαντήσεις. Μήπως αυτό είναι ένα είδος ύβρεως; Με τον τρόπο που μια τέτοια αλαζονεία έχουν και οι μαρξιστές;
 
– Ο φιλελευθερισμός πράγματι διέπραξε μια ύβρη και τώρα βρίσκεται σε κρίση, αλλά μπορεί να επινοήσει εκ νέου τον εαυτό του και να προσαρμοστεί στις νέες πραγματικότητες του εικοστού πρώτου αιώνα. Το μεγάλο πλεονέκτημα του φιλελευθερισμού πάνω από άλλες ιδεολογίες είναι πως είναι ευέλικτος και μη δογματικός. Ο φιλελευθερισμός έχει ήδη βιώσει κάμποσους κύκλους κρίσεων και αναγεννήσεων κατά τον τελευταίο αιώνα. Εχει επιβιώσει από τρεις μεγάλες κρίσεις – τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, τον φασισμό και τον κομμουνισμό. Οπότε μπορεί να υπάρχει μια καλή ευκαιρία ο φιλελευθερισμός να επιστρέψει. Αρκεί να ξέρει πώς να επινοήσει εκ νέου τον εαυτό του.
 
– Αποτελεί λύση στα προβλήματά μας η επιστροφή στα έθνη-κράτη και σε πιο στέρεα θρησκευτικά πιστεύω;
 
– Ούτε ο εθνικισμός ούτε η θρησκεία προσφέρουν λύσεις στα μεγάλα προβλήματα του 21ου αιώνα. Η ανθρωπότητα τώρα αντιμετωπίζει τρεις μεγάλες προκλήσεις: πυρηνικό πόλεμο, κλιματική αλλαγή και η ανατροπή που μπορεί να φέρει η τεχνολογία. Αυτές οι προκλήσεις είναι όλες οικουμενικές από την φύση τους και δεν μπορούν να επιλυθούν από ένα και μόνον έθνος. Η κυβέρνηση της Ελλάδας δεν μπορεί να προστατέψει την Ελλάδα κατά του πυρηνικού ολέθρου ή κατά της κλιματικής αλλαγής, εκτός και αν συνεργαστεί με τις κυβερνήσεις της Γερμανίας, της Κίνας, της Αμερικής και άλλες ακόμα χώρες. Ανάλογα, εάν σε φοβίζουν οι δυνατότητες που ανοίγονται από την τεχνητή νοημοσύνη, την βιολογία και τη μηχανική, δεν μπορείς να περιμένεις από την κυβέρνηση της Ελλάδας να ρυθμίσει σε ένα νομοθετικό πλαίσιο αυτές τις τεχνολογίες από μόνη της. Ας υποθέσουμε ότι η Ελλάδα απαγορεύει τα γενετικά επεξεργασμένα έμβρυα. Τι νόημα θα έχει κάτι τέτοιο εφόσον, π.χ. η Κίνα προχωρήσει σε αυτό; Πολύ σύντομα, ακόμα και η Ελλάδα θα μπει στον πειρασμό να το κάνει, για να μη μείνει εκτός.
 
– Ποιο είναι το μέλλον της Μεσογείου;
 
– Ο κόσμος της Μεσογείου θα έπρεπε να διδαχθεί από τα μαθήματα της Βιομηχανικής Επανάστασης. Τον 19ο αιώνα, χώρες όπως η Βρετανία, η Γερμανία και οι ΗΠΑ εκβιομηχανοποιήθηκαν πρώτες και προχώρησαν στην εκμετάλλευση του υπόλοιπου κόσμου. Η Κίνα χρειάστηκε 150 χρόνια για να καταφέρει να κλείσει το χάσμα. Αλλες χώρες δεν τα έχουν καταφέρει έως σήμερα. Εάν δεν είμαστε προσεκτικοί, το ίδιο μπορεί να συμβεί και με την τεχνητή νοημοσύνη. Λίγες χώρες –ίσως οι ίδιες όπως και προηγουμένως– θα ηγηθούν στην επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης και θα είναι σε θέση να κυριαρχήσουν πάνω στις υπόλοιπες. Κι αυτή την φορά μπορεί να είναι αδύνατον να καλυφθεί το χάσμα. Η δυναμική της τεχνητής νοημοσύνης είναι τόσο μεγάλη που όσοι μείνουν πίσω δεν θα μπορέσουν να καλύψουν το κενό.