Σάββατο 11 Απριλίου 2015

Έφαγα πολύ αρνί και έσκασα - Πώς θα χωνέψω ευκολότερα;


Kανείς δεν μπορεί να αντισταθεί στο αρνί ή το κοκορέτσι τις ημέρες του Πάσχα - και δικαίως.

Συχνά, όμως, το παρακάνουμε με τα απανωτά τραπέζια σε φιλικά σπίτια, ενώ κλείνουμε το γεύμα και με αρκετά ποτηράκια αλκοόλ, δυσχεραίνοντας έτσι ακόμα περισσότερο την πέψη, με αποτέλεσμα να επιβαρύνουμε το στομάχι μας και να αποκτούμε μια έντονη αίσθηση δυσφορίας. Για την αντιμετώπιση της βαρυστομαχιάς, συνήθως η λύση είναι...κάποιο αντιόξινο.

Yπάρχουν όμως και άλλοι, πιο φυσικοί αλλά και πιο απολαυστικοί τρόποι για να απαλλαγεί κανείς από τα δυσάρεστα συμπτώματα. Σας προτείνουμε 5 συνταγές ροφημάτων με βότανα και φρούτα γνωστά για τις ευεργετικές τους ιδιότητες σε περιπτώσεις πεπτικών διαταραχών. Eσείς δεν έχετε παρά να επιλέξετε, ανάλογα με τη διάθεσή σας και τις γεύσεις που προτιμάτε!

Tα καλύτερα βότανα για το στομάχι

• Bότανα όπως το κάρδαμο, το γλυκάνισο, το χαμομήλι, η μέντα, ο μάραθος, το κόλιαντρο και το αγριοκύμινο θα ηρεμήσουν το στομάχι σας, θα βελτιώσουν την πέψη και θα σας ανακουφίσουν από τους πόνους και τη δυσφορία. Συνδυάστε τα για να φτιάξετε ροφήματα ή προσθέστε τα στο φαγητό σας.
• Tις ημέρες αυτές εντάξτε επίσης στη διατροφή σας δροσερές και καταπραϋντικές τροφές, όπως το γιαούρτι, οι μπανάνες, τα παντζάρια, το λάχανο και τα καρότα. Θα σας ανακουφίσουν από τον ερεθισμό και την καούρα.

tip
Όταν νιώθετε έντονο αίσθημα δυσφορίας, καούρες και πόνο στο στομάχι, μασήστε μια μαστίχα Xίου χωρίς ζάχαρη. H αντιόξινη δράση της θα σας ανακουφίσει γρηγορότερα.

1| Ρόφημα με χαμομήλι και δυόσμο
Tο χαμομήλι και ο δυόσμος είναι ιδανικά για τη χώνεψη και ταυτόχρονα πολύ δροσιστικά. Xαλαρώνουν τους μυς του στομάχου και ανακουφίζουν από τον ερεθισμό και τις φλεγμονές. Προσθέστε στο ρόφημά σας και σπειραία, βότανο γνωστό για την αντιόξινη δράση του.
Yλικά (για 1-2 δόσεις)
1 κουταλάκι του γλυκού ξερά άνθη χαμομηλιού
1 κουταλάκι του γλυκού ξερά φύλλα δυόσμου
1 κουταλάκι του γλυκού ξερή σπειραία
300 ml νερό
Eκτέλεση : Bάλτε τα βότανα σε τσαγιέρα με ζεστό νερό. Mε το καπάκι κλειστό, αφήστε το μείγμα για 10-15΄.
!Mπορείτε να πίνετε καθημερινά ένα φλιτζάνι μετά από κάθε γεύμα, αφού, εκτός των άλλων, δεν θα σας επιβαρύνει με θερμίδες.

2| Eξωτικός χυμός
H παπάγια δροσίζει και ανακουφίζει από φουσκώματα και πόνους, ενώ χάρη στην παπαΐνη που περιέχει βοηθάει τα ένζυμα του στομάχου να «χωνέψουν» τις τροφές. O ανανάς, πέρα από την αντιφλεγμονώδη δράση του, περιέχει βρομελίνη, ένα ένζυμο που ισορροπεί τα οξέα του στομάχου, ενώ το γάλα καρύδας καταπραΰνει την οξύτητα.
Yλικά (για 1-2 δόσεις)
1/2 παπάγια
3 μεγάλα κομμάτια ανανά (κατά προτίμηση φρέσκο)
300 ml γάλα καρύδας
1 πρέζα τριμμένο μοσχοκάρυδο
Eκτέλεση : Bάλτε την παπάγια, τον ανανά και το γάλα καρύδας σε ένα μπλέντερ και χτυπήστε τα. Eάν θέλετε, διαλύστε το μείγμα με λίγο νερό και προσθέστε το μοσχοκάρυδο.
!Πιείτε ένα ποτήρι μετά το γεύμα. Θυμηθείτε ότι ο συγκεκριμένος χυμός έχει αρκετές θερμίδες.

3| Tσάι με γλυκόριζα και φλούδες μανταρινιού
H γλυκόριζα έχει καταπραϋντικές ιδιότητες, ανακουφίζει το στομάχι από την καούρα, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει την ικανότητα του οργανισμού να καταπολεμά το άγχος. Tο μανταρίνι, από την άλλη πλευρά, διευκολύνει σημαντικά τη διαδικασία της πέψης.
Yλικά (για 1-2 δόσεις)
3 γρ. γλυκόριζα
3 γρ. ξερές φλούδες μανταρινιού
300 ml νερό
Eκτέλεση : Tοποθετήστε τα υλικά σε ένα κατσαρολάκι και αφήστε τα να σιγοβράσουν για 20΄. Στη συνέχεια, σουρώστε το μείγμα.!Πιείτε δύο φλιτζάνια την ημέρα. Tο συγκεκριμένο τσάι θα σας δώσει ελάχιστες θερμίδες.

4| Tσάι με λεμονόχορτο
Tο λεμονόχορτο βοηθάει την πέψη, ενώ συμβάλλει και στην αποσυμφόρηση της κοιλιακής χώρας.
Yλικά (για 1 δόση)
15 γρ. λεμονόχορτο
300 ml νερό
Eκτέλεση : Bάλτε το λεμονόχορτο σε τσαγιέρα με ζεστό νερό. Mε το καπάκι κλειστό, αφήστε το μείγμα για 20΄.
!Πίνετε ένα φλιτζάνι μετά από κάθε γεύμα, αφού δεν θα σας επιβαρύνει με θερμίδες.

5| Aνατολίτικο ρόφημα
Πρόκειται για ένα παραδοσιακό ανατολίτικο ποτό που συνδυάζει ροδόνερο, μέλι και καρυκεύματα. Tο κάρδαμο και η κανέλα βοηθούν σημαντικά τη διαδικασία της πέψης. Tο γιαούρτι, το ροδόνερο και το μέλι έχουν παρόμοια δράση, ενώ είναι ευεργετικά για τη χλωρίδα του εντέρου.
Yλικά (για 1 δόση)
1 γιαούρτι
100 ml ροδόνερο
1 κουταλιά μέλι
1 κουταλάκι του γλυκού τριμμένο κάρδαμο
1 κουταλάκι του γλυκού τριμμένη κανέλα
Eκτέλεση : Χτυπήστε τα υλικά σε ένα μπλέντερ.!Στην περίπτωση που φάγατε υπερβολικά στο μεσημεριανό γεύμα, το συγκεκριμένο ρόφημα αποτελεί ιδανικό βραδινό.

Πώς το Ισλάμ έσωσε τον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό

Όταν η ισλαμική επιστήμη θαύμαζε τον Αριστοτέλη, μελετούσε τον Ευκλείδη και βγήκε μπροστά από τη μεσαιωνική Ευρώπη

Ο θαυμασμός για τον Αριστοτέλη

Τον 9o αιώνα στη Βαγδάτη λειτουργούσε ο “Οίκος της Σοφίας”, ένα από τα σημαντικότερα κέντρα διανόησης που ενθάρρυνε φιλόδοξους νέους άντρες να συμμετάσχουν στη μετάφραση και τη μελέτη παλιών χειρογράφων, πολλά από τα οποία προέρχονταν από την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη.

Τα έργα του Αριστοτέλη, του Ευκλείδη, του Γαληνού και άλλων στοχαστών της αρχαίας Ελλάδας είχαν όλα μεταφραστεί.

Ήταν μια σημαντικότατη δράση, αφού ορισμένα από τα αυθεντικά είχαν εξαφανιστεί. Χωρίς τους μουσουλμάνους μελετητές δεν θα γνωρίζαμε ούτε τα μισά απ’ όσα γνωρίζουμε για την επιστήμη των προγόνων μας. Και όχι μόνο αυτό: από αυτές ακριβώς τις μεταφράσεις δημιουργήθηκαν τα θεμέλια της ευρωπαϊκής επιστήμης και φιλοσοφίας μετά το 1100 περίπου.

Η ισλαμική επιστήμη επεκτάθηκε ανατολικά και δυτικά, όπως ακριβώς και τα μουσουλμανικά εδάφη. Ο Αριστοτέλης θαυμαζόταν στον δυτικό κόσμο όσο και στην Ευρώπη και μάλιστα εντάχθηκε στην ισλαμική φιλοσοφία.

Οι “Ινδοαραβικοί” αριθμοί και η προέλευση της λέξης “άλγεβρα”

Εν τω μεταξύ, ιδέες από την Ινδία και την Κίνα έκαναν την εμφάνισή τους στη Δύση. Το χαρτί από την Κίνα καθιστούσε πολύ ευκολότερη την παραγωγή χειρόγραφων, αν και ακόμη τα κείμενα έπρεπε να αντιγράφονται με το χέρι, με αποτέλεσμα τα σφάλματα να είναι συχνά. Από την Ινδία, ήρθαν οι αριθμοί από το 1 έως το 9, η έννοια το μηδενός και της αξίας της θέσης των ψηφίων. Όλα ήταν επινοήσεις των Ινδών μαθηματικών.

Οι Ευρωπαίοι μπορούσαν να εκτελούν υπολογισμούς με ρωμαϊκούς αριθμούς, όπως ο Ι, ΙΙ και το ΙΙΙ, οι οποίοι όμως παρέμεναν δύσχρηστοι παρότι τους χρησιμοποιούσαν πολύ. Όταν οι Ευρωπαίοι μετέφρασαν τα ισλαμικά έργα στα λατινικά, ονόμασαν τους συγκεκριμένους αριθμούς “Αραβικούς”.

Αν ήθελαν να είναι περισσότερο ακριβείς, θα έπρεπε να τους είχαν ονομάσει “Ινδοαραβικούς”, αλλά αυτό θα ήταν σκέτος γλωσσοδέτης! Η λέξη “άλγεβρα” προέρχεται μάλιστα από τον όρο «al-jabr», που βρισκόταν στον τίτλο ενός πολυμεταφρασμένου βιβλίου ενός Άραβα μαθηματικού του 9ου αιώνα.

Η ατμόσφαιρα

Πόσο ψηλή είναι η ατμόσφαιρα, η ζώνη του αέρα που αναπνέουμε και περιβάλλει την υδρόγειο;

Ο Ιμπν Μου’αντχ, τον 11ο αιώνα, βρήκε έναν έξυπνο τρόπο για να το ανακαλύψει. Ισχυρίστηκε ότι το λυκόφως, δηλαδή το διάστημα κατά το οποίο ο ήλιος έχει δύσει, αλλά ο ουρανός είναι ακόμη φωτεινός, υπάρχει διότι οι αποδυναμωμένες ακτίνες του ήλιου ανακλώνται από υδρατμούς ψηλά στην ατμόσφαιρα. Παρατηρώντας το πόσο γρήγορα εξαφανιζόταν ο ήλιος από τον απογευματινό ουρανό, υπολόγισε ότι ο ήλιος στο λυκόφως βρισκόταν 19 μοίρες κάτω από τον ορίζοντα. Από εκεί υπολόγισε ότι το ύψος της ατμόσφαιρας ήταν 83 χιλιόμετρα. Όχι και τόσο μακριά από τα 100 χιλιόμετρα που σήμερα γνωρίζουμε ότι είναι το ύψος της.

Αστρονομία

Οι αστρονόμοι της Μέσης Ανατολής παρατηρούσαν τα άστρα και οι χάρτες και πίνακες των νυχτερινών ουρανών ήταν καλύτεροι από εκείνους των δυτικών αστρονόμων. Πίστευαν και αυτοί ότι η Γη είναι ο κέντρο του Σύμπαντος. Υπήρξαν όμως δύο μουσουλμάνοι αστρονόμοι, ο Αλ Τουσί στην Περσία και ο Ιμπν αλ Σατίρ στη Συρία, οι οποίοι κατασκεύασαν διαγράμματα και εκτέλεσαν ορισμένους υπολογισμούς που αποδείχθηκαν σημαντικοί για τον Πολωνό αστρονόμο Κοπέρνικο, 300 χρόνια αργότερα.

Ιατρική

Η ιατρική, περισσότερο από κάθε άλλη ισλαμική επιστήμη, άσκησε τη μεγαλύτερη επίδραση στην ευρωπαϊκή σκέψη. Ο Ραζής, όπως είναι γνωστός στη Δύση, έζησε από το 854 έως το 925 και έγραψε σημαντικά έργα για την ιατρική. Περιέγραψε με ακρίβεια την ευλογιά, μια ασθένεια που πολλοί έτρεμαν, διότι σκότωνε αρκετά θύματά της και σημάδευε όσους επιβίωναν. Ο Ραχής διέκρινε την ευλογιά από την ιλαρά, μια ασθένεια από την οποία ακόμη νοσούν παιδιά και ορισμένοι ενήλικες.

Ο Αβικέννας, έζησε το 980 – 1037 και ήταν ο πιο σημαντικός γιατρός του Ισλάμ. Όπως και πολλοί άλλοι μουσουλμάνοι λόγιοι, ασχολήθηκε με πολλούς γνωστικούς κλάδους, όχι μόνο με την ιατρική, αλλά και με τη φιλοσοφία, τα μαθηματικά και τη φυσική. Ως επιστήμονας, ο Αβικέννας ανέπτυξε τις απόψεις του Αριστοτέλη για το φως και διόρθωσε τον Γαληνό σε αρκετά σημεία. Ο “Κανών της Ιατρικής” του ήταν ένα από τα πρώτα αραβικά βιβλία που μεταφράστηκαν στα λατινικά και χρησιμοποίηθηκε ως εγχειρίδιο σε πολλές ευρωπαϊκές ιατρικές σχολές για σχεδόν 400 χρόνια. Χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα σε ορισμένες σύγχρονες ισλαμικές χώρες, ατυχώς, αφού είναι θλιβερά απαρχαιωμένο.

Για περισσότερο από 300 χόνια, το σημαντικότερο επιστημονικό και φιλοσοφικό εργό στον κόσμο επιτελούνταν σε ισλαμικές χώρες. Όσο η Ευρώπη κοιμόταν, η Μέση Ανατολή και η ισλαμική Ισπανία εργάζονταν. Τα σημαντικότερα κέντρα ήταν η Βαγδάτη, η Δαμασκός, το Κάιρο και η Κόρντοβα στην Ισπανία. Οι πόλεις αυτές είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Πεφωτισμένους ηγέτες που εκτιμούσαν και ενίοτε χρηματοδοτούσαν την έρευνα και ήταν ανεκτικοί απέναντι σε μελετητές προερχόμενους από οποιαδήποτε πίστη. Έτσι, σε αυτό το κίνημα συνεισέφεραν Χριστιανοί και Εβραίοι, καθώς και μουσουλμάνοι.

Η απόκτηση γνώσης από οποιαδήποτε πηγή δεν ήταν βέβαια αρεστή σε όλους τους ηγεμόνες του Ισλάμ. Ορισμένοι πίστευαν ότι το Κοράνι περιείχε όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζει ένα άνθρωπος. Οι εντάσεις αυτές εξακολουθούν να εκδηλώνονται και σήμερα. Η επιστήμη ήταν πάντοτε ισχυρότερη σε πολιτισμούς που είναι ανοιχτοί στο καινούριο, αφού η διερεύνηση του κόσμου κρύβει εκπλήξεις.

Η ΛΗΔΑ

Σύμφωνα με την παράδοση η Λήδα ήταν θυγατέρα του βασιλιά της Αιτωλίας Θέστιου ή κατ' έναν άλλο μύθο γονείς της αναφέρονται ο Γλαύκος και η Λευκίππη. Η Λήδα ήταν σύζυγος του βασιλιά της Σπάρτης Τυνδάρεω, από τον οποίο γέννησε τρεις θυγατέρες, την Τιμάνδρα, την Κλυταιμνήστρα και τη Φιλονόη.

Ο πιο γνωστός μύθος για τη Λήδα μας διηγείται ότι ο Δίας την είδε στις όχθες του ποταμού Ευρώτα και αισθάνθηκε γι' αυτήν ακατανίκητο πόθο. Γι' αυτό πήγε στην Αφροδίτη και της ζήτησε τη συμβουλή και την προστασία της. Η Αφροδίτη μεταμόρφωσε το Δία σε λαμπρό κύκνο και τον εαυτό της σε αετό και άρχισε να καταδιώκει τον κύκνο στην κοιλάδα του ποταμού. Ο Ζεύς-κύκνος καταδιωκόμενος ζήτησε καταφύγιο στην αγκαλιά της Λήδας, η οποία τον δέχτηκε τρυφερά και τον ζέστανε στους κόλπους της. Όμως, μετά την πάροδο 9 μηνών από αυτό το συμβάν, γέννησε δύο αυγά. Από το κάθε ένα δεν βγήκαν κύκνοι, αλλά δύο ζεύγη διδύμων. Από το ένα ο Πολυδεύκης και η ωραία Ελένη και από το άλλο ο Κάστωρ και η Κλυταιμνήστρα.

Σύμφωνα με άλλο μύθο από αυτή την ένωση γεννήθηκε μόνο η Ελένη ή η Ελένη από το ένα αυγό και οι Διόσκουροι, Κάστωρ και Πολυδεύκης, από το άλλο.

Κατ' άλλον αρχαίο συγγραφέα, ο πατέρας της Λήδας ήταν ο Γλαύκος, ο γιος του Σίσυφου, που είχε πάει στη Λακεδαίμονα, ο οποίος γνωρίστηκε και έσμιξε ερωτικά με την Παντείδυια, που λίγο αργότερα παντρεύτηκε τον Θέστιο και γέννησε τη Λήδα. Η Λήδα όταν μεγάλωσε έγινε τόσο όμορφη που την πρόσεξε ο Δίας. Ο ύπατος των Θεών μεταμορφώθηκε σε κύκνο για να πετύχει την κατάκτησή της.

Ο Απολλόδωρος αναφέρει σχετικά με το μύθο της Λήδας: «Ο Τυνδάρεως κοιμήθηκε με τη Λήδα την ίδια βραδιά που αυτή είχε κοιμηθεί με τον Δία· και γέννησε τρία παιδιά. Πατέρας του Πολυδεύκη και της Ελένης ήταν ο Δίας και πατέρας του Κάστορα ο Τυνδάρεως ήταν. Ορισμένοι συγγραφείς ισχυρίζονται πως η Ελένη ήταν θυγατέρα του Δία και της Νέμεσης, που κάθε τόσο, για ν' αποφύγει τον Δία, άλλαζε μορφή και μεταμορφώθηκε τελικά σε χήνα. Και τότε ο Δίας πήρε κύκνου μορφή και ενώθηκε μαζί της και γέννησε η Νέμεση ένα αυγό, που το βρήκε ένας βοσκός στο δάσος και το πήγε στη Λήδα, που σ' ένα ερμάρι το 'κλεισε. Κι όταν πέρασε η διορία, η Ελένη βγήκε από τ' αυγό και η Λήδα τη μεγάλωσε σαν θυγατέρα της.»

Η ποιήτρια Σαπφώ (fr 105) μας λέει ότι το αυγό είχε το χρώμα του γαλάζιου υάκινθου.
Ο Υγίνος μας διηγείται ότι ο Ερμής πέταξε το αυγό στην αγκαλιά της Λήδας. Η Λήδα το 'κρυψε κάπου μέχρι που γεννήθηκε απ' αυτό η Ελένη.

Ο πρώτος Ομηρικός Ύμνος στους Διόσκουρους μας παραδίδει:

«Ύμνησε Μούσα λίγεια τον Κάστορα και Πολυδεύκη
τους Τυνδαρίδες που γεννήθηκαν απ' τον Ολύμπιο Δία
που κάτω από την κορυφή του Ταϋγέτου η πότνια Λήδα τους τεκνοποίησε
όταν κρυφά δαμάστηκε από τον κελαινέφελο Κρονίωνα
και ο δεύτερος Ομηρικός Ύμνος στους Διόσκουρους μας διασώζει:
«Για τα παιδιά του Δία ώ ελικώπιδες μιλείστε Μούσες
τους Τυνδαρίδες, τα αγλαά τέκνα της καλλισφύρου Λήδας
τον Κάστορα τον Ιππόδαμον και αμώμητον Πολυδεύκη
αυτούς που κάτω απ' την κορυφή του ψηλού όρους Ταϋγέτου
σαν έσμιξεν ερωτικά με τον κελαινέφελο Κρονιώνα
τους τεκνοποίησε σωτήρες των επιχθονίων ανθρώπων

Όταν ο τουρκικός στρατός σταύρωσε τις γυναίκες των Αρμενίων

Πρόκειται για ντοκουμέντο από τα Αρχεία του Βατικανού.
Στις 24 Απριλίου του 1915, δηλαδή πριν ακριβώς 100 χρόνια, λίγες ημέρες μετά το Πάσχα, ο τουρκικός στρατός σταύρωσε γυμνές τις γυναίκες των Αρμενίων.
Ως Γενοκτονία των Αρμενίων αναφέρονται τα γεγονότα εξόντωσης Αρμενίων πολιτών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια του Α” Παγκοσμίου Πολέμου.

Ως έναρξη της Αρμενικής Γενοκτονίας συμβολικά θεωρείται η 24η Απριλίου του 1915, όταν η ηγεσία της Αρμενικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης φυλακίστηκε και εκατοντάδες Αρμένιοι της Πόλης απαγχονίστηκαν.

Τουρκικές πηγές αναφέρουν ότι ο αριθμός των νεκρών Αρμενίων ήταν από 600.000 ως 800.000, ενώ Δυτικές και Αρμενικές πηγές ανεβάζουν τον αριθμό των σφαγιασθέντων στο 1.500.000.
Θεωρείται μια από τις πρώτες σύγχρονες γενοκτονίες.

Η Τουρκία αρνείται την ύπαρξη «γενοκτονίας» και ισχυρίζεται ότι πραγματοποιήθηκε ένας βίαιος εκτοπισμός του Αρμενικού πληθυσμού.

Η Γενοκτονία των Αρμενίων πραγματοποιήθηκε παράλληλα και με τον ίδιο τρόπο με γενοκτονίες σε βάρος και άλλων χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δηλ. των Ελλήνων και των Ασσυρίων.

Ποιός θυμάται τους 6.000(!) εσταυρωμένους;


 Επανάσταση του Σπάρτακου:
οι αιχμάλωτοι, περίπου 6.000 τον αριθμό, σταυρώθηκαν από τους Ρωμαίους κατά μήκος της Αππίας Οδού, ενώ εκτιμάται ότι οι νεκροί στο πεδίο της μάχης ήταν πολύ περισσότεροι. Οι σταυροί με τα αποσυντιθέμενα πτώματα «κοσμούσαν» επί χρόνια την Αππία Οδό, προς παραδειγματισμό.

Οι αιχμάλωτοι, μετά την εξέγερση τους υπό τον Σπάρτακο, αφού πολέμησαν ηρωϊκά,
 

όχι για κάποια αμφισβητούμενη σωτηρία, αλλά για την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!


 
περίπου 6.000 τον αριθμό, σταυρώθηκαν από τους Ρωμαίους κατά μήκος της Αππίας Οδού, ενώ εκτιμάται ότι οι νεκροί στο πεδίο της μάχης ήταν πολύ περισσότεροι. Οι σταυροί με τα αποσυντιθέμενα πτώματα «κοσμούσαν»
επί χρόνια την Αππία οδό, όχι ώρες όπως στον μύθο του Ιησού!

 

Σπάρτακος - Ο Έλληνας που «γονάτισε» την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία

Για δύο ένδοξα χρόνια, ο Έλληνας ηγέτης των επαναστατημένων μονομάχων οδήγησε τον στρατό του από δούλους σε νίκες κατά των ρωμαϊκών λεγεώνων, απειλώντας το κύρος και την υπόσταση της ίδιας της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας! Η ζωή του Σπάρτακου μπορεί να ειδωθεί υπό το πρίσμα της δίκαιης εκδίκησης κατά...των Ρωμαίων για την αγάπη που έτρεφαν για το απάνθρωπο και αιματοβαμμένο σπορ των μονομαχιών στις αρένες της αρχαίας Ρώμης και για την αιώνια θέληση της Ελληνικής ψυχής για ελευθερία.

Ο Σπάρτακος δεν γεννήθηκε σε καθεστώς δουλείας...Ήταν ένας ελεύθερος άνθρωπος από τη Θράκη, ο οποίος αιχμαλωτίστηκε, πουλήθηκε ως σκλάβος και ρίχτηκε στις αρένες του θανάτου. Όταν το 73 π.Χ. το έσκασε με άλλους 70-80 μονομάχους, σύντομα θα συγκέντρωνε τριγύρω του κι άλλους σκλάβους και μέσα σε έναν χρόνο θα έβλεπε τις δυνάμεις του να εκτινάσσονται στους 120.000 άντρες, μετρώντας μια σειρά από αποφασιστικές νίκες κατά της τέλεια σχεδιασμένης ρωμαϊκής πολεμικής μηχανής!

Η επανάσταση των σκλάβων βεβαίως, παγιδευμένη καταμεσής της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (Μεγάλη Ελλάδα), δεν θα μπορούσε να τελεσφορήσει, με τον όνομα του Σπάρτακου να επιβιώνει διαμέσου των αιώνων ως διαχρονικό σύμβολο του ανθρώπου που δεν σκύβει το κεφάλι σε κανένα ζυγό, όσο τρομακτικός κι αν είναι...!

Τα Πρώτα του χρόνια

Το σύνολο σχεδόν των γνώσεών μας για τα πεπραγμένα του Σπάρτακου περιορίζονται στα δύο χρόνια της επανάστασης που ηγήθηκε, μια από τις μαζικότερες εξεγέρσεις στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ό,τι προηγήθηκε πριν από την εξέγερση των σκλάβων δεν είναι γνωστό και ιστορική συναίνεση δεν υπάρχει, καθώς οι πηγές (Πλούταρχος και Αππιανός κυρίως) δεν συμφωνούν στα βιογραφικά στοιχεία του Σπάρτακου, ενώ συχνά είναι και αντιφατικές. Η ιστορία της ζωής του φαίνεται ωστόσο να ακολουθεί την εξής πορεία.

Ο Σπάρτακος γεννιέται περί το 109 π.Χ. στην Ελληνιστική Θράκη, έναν από τους πρώιμους εχθρούς της Ρώμης. Οι ιστορικές πηγές υπαινίσσονται ότι ο Σπάρτακος ήταν αριστοκρατικής καταγωγής. Είναι πιθανό να υπέπεσε σε κάποιο βαρύ παράπτωμα (έχει υποστηριχθεί ακόμα ότι πιάστηκε αιχμάλωτος πολέμου από τις συγκρούσεις των Ρωμαίων με τη θρακική δυναστεία των Σπαρτακιδών), αδικήματα που κατά το ρωμαϊκό Δίκαιο επέσυραν αμφότερα την ποινή της σκλαβιάς. Το δουλεμπόριο ανθούσε στις επαρχίες της αυτοκρατορίας, με τα νέα «αποκτήματα» να πουλιούνται πλουσιοπάροχα στον εκάστοτε πλειοδότη...!

Η σχολή των μονομάχων

Ο Λέντουλος Βατιάτος (Lentulus Batiatus) διατηρούσε περίφημη σχολή μονομάχων στην Κάπουα της Καμπανίας και αγόρασε τον δυνατό δούλο Σπάρτακο, μαζί με άλλους σκλαβωμένους Θράκες και Γαλάτες, που αποτελούσαν και το μεγαλύτερο ποσοστό των μονομάχων. Οι εκπαιδευόμενοι μονομάχοι σχημάτιζαν ομάδες (familia gladiatorium), κάτω από τον απόλυτο έλεγχο ενός διοικητή (lanista), ο οποίος είχε και την ευθύνη για τη στρατολόγηση, την εκπαίδευση και τις ίδιες τις μονομαχίες. Οι σχολές μονομάχων λειτουργούσαν ταυτοχρόνως και ως στρατώνες (και σε κάποιες περιπτώσεις και ως φυλακές), με τους ετοιμοπόλεμους και καλά εκπαιδευμένους μονομάχους να κρατούνται τιθασευμένοι από το άγρυπνο μάτι του ρωμαϊκού νόμου...

Έναρξη της επανάστασης των μονομάχων

Το καθεστώς που επικρατούσε στις σχολές μονομάχων ήταν ιδιαίτερα αυστηρό. Παρόλα αυτά, ο Σπάρτακος καταφέρνει να συνωμοτήσει με άλλους 70-80 μονομάχους και έπειτα από μικρής έκτασης μάχη με τους φρουρούς της σχολής απέδρασαν από τις εγκαταστάσεις: είχαν προμηθευτεί μαχαίρια από την κουζίνα της σχολής Familia Batiatus...! Σύντομα η ομάδα των ρέμπελων μονομάχων θα είχε στα χέρια της όπλα και πολεμικό εξοπλισμό και θα έβρισκε καταφύγιο στον κρατήρα του Βεζούβιου, που την εποχή εκείνη ήταν ανενεργός (73 π.Χ.).

Από τις πλαγιές του Βεζούβιου (κοντά στη Νάπολη), οι επαναστατημένοι μονομάχοι θα εξαπέλυαν επιθέσεις σε τμήματα του ρωμαϊκού στρατού, λεηλατώντας ταυτοχρόνως ό,τι έβρισκαν μπροστά τους. Τα νέα σύντομα θα έκαναν τον γύρο της αυτοκρατορίας και σκλάβοι από κάθε γωνιά της Ιταλίας και ειδικά της Μεγάλης Ελλάδας συνέρρεαν για να προσχωρήσουν στον αντάρτικο στρατό.

Ο Σπάρτακος αναδείχθηκε στον αδιαφιλονίκητο ηγέτη του κινήματος, με μια σειρά ακόμα από μονομάχους να έχουν ηγετικές θέσεις, ανάμεσά τους ο Κρίξος, ο Οινόμαος, ο Κάστος κ.ά. Οι σκλάβοι, οι αναξιοπαθούντες, οι κατατρεγμένοι και οι άποροι βρήκαν μια νέα ελπίδα στο αντάρτικο του Σπάρτακου και προσχωρούσαν μαζικά στο κίνημα, φέρνοντας ακόμα και τα γυναικόπαιδά τους, με τους μονομάχους να εκπαιδεύουν τους άντρες στη μάχη και να εξαπολύουν επιδρομές στα ρωμαϊκά χωριά για ανεφοδιασμό και στρατιωτικές προμήθειες.

Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ένας μικρός αλλά ετοιμοπόλεμος στρατός πλαισίωνε τον Σπάρτακο, με τους Ρωμαίους να υποτιμούν την έκταση και την ένταση της εξέγερσης και να αφήνουν τα πράγματα στην τύχη τους, καθώς το κύριο σώμα του ρωμαϊκού στρατού επιχειρούσε εκτός Ιταλικής χερσονήσου...!

Οι πρώτες νικηφόρες μάχες του Σπάρτακου

Παρά τη νωθρότητά της, η Σύγκλητος στέλνει σχετικά απρόθυμα κατά του Σπάρτακου μια δύναμη 3.000 ανδρών, υπό τον διοικητή Γλάβρο (Gaius Claudius Glaber). Ο κύριος όγκος των ρωμαϊκών λεγεώνων ήταν απασχολημένος σε μέτωπα εκτός Ιταλίας καθώς ο Πομπήιος ήταν στην Ισπανία και ο Λούκουλος είχε εκστρατεύσει στον Ελληνικό Πόντο. Παρά το γεγονός ότι οι λεγεώνες του Γλάβρου περικυκλώνουν τους επαναστάτες στις πλαγιές του Βεζούβιου, οι άντρες του Σπάρτακου υπερβάλλουν εαυτόν και σε μια μοναδική επίδειξη ανδρείας και στρατιωτικής τακτικής αιφνιδιάζουν και διαλύουν το σύνολο σχεδόν της ρωμαϊκής δύναμης, με τον Γλάβρο να πέφτει στο πεδίο της μάχης.
Η ταπεινωτική ήττα των Ρωμαίων δεν θα μπορούσε ωστόσο να μείνει αναπάντητη: μια μεγαλύτερη και καλύτερα εκπαιδευμένη δύναμη στέλνεται στο κατόπι τους, έχοντας στο τιμόνι τον πραίτορα Βαρίνιο (Publius Varinius). Η νέα απόπειρα να κατασταλεί η εξέγερση των σκλάβων θα είχε ωστόσο την ίδια μοίρα...Οι λεγεώνες συντρίβονται, τα ρωμαϊκό στρατόπεδο λεηλατείται και ο Βαρίνιος μόλις που γλιτώνει τον θάνατο! Ο στρατός του Σπάρτακου ήταν πλέον άρτια εξοπλισμένος με ρωμαϊκά όπλα και αποτελούσε υπολογίσιμη δύναμη στην καρδιά μάλιστα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Μέχρι τη άνοιξη του 72 π.Χ. ο Σπάρτακος ήταν κύριος όλης της Καμπανίας (η περιφέρεια όπου έχει σήμερα πρωτεύουσα την Νεάπολη), με τον ετοιμοπόλεμο στρατό του να έχει πλέον και δυνάμεις ιππικού, ενώ η αποικία στον Βεζούβιο μετρούσε πια γύρω στις 70.000 ψυχές.

Γενίκευση της επανάστασης και διαίρεση του επαναστατικού στρατού

Ο Σπάρτακος ήξερε καλά ότι όσο παρέμενε στα εδάφη της αυτοκρατορίας δεν μπορούσε να ένιωθε ασφαλής: ο στρατός του δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει στα ίσα τις πειθαρχημένες ρωμαϊκές λεγεώνες, την ίδια στιγμή που ο αριθμός των ατόμων που εξαρτούνταν από αυτόν είχε αυξηθεί δραματικά. Αποφάσισε λοιπόν να φύγει από τη ρωμαϊκή επικράτεια, οδηγώντας τις δυνάμεις του προς τα βόρεια. Οι άλλοι ηγέτες του κινήματος δεν συμφώνησαν βέβαια με τον Σπάρτακο και βάλθηκαν να χαλάσουν τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία από τα μέσα...Ο Κρίξος αποκόπηκε από το κύριο σώμα του αντάρτικου και οδήγησε μια σημαντική δύναμη 30.000 αντρών σε επιδρομές και λεηλασίες σε όλη την επικράτεια της Απουλίας, μην έχοντας καμία διάθεση να εγκαταλείψει την Ιταλία.

Ο επαναστατικός στρατός χωρίζεται λοιπόν τη στιγμή που η Ρώμη αποφάσισε να αντιδράσει ηχηρά...Στέλνει ενάντια στους εξεγερμένους μια υπολογίσιμη δύναμη, με διοικητές τους Γέλλιο (Lucius Gellius Publicola) και Λέντουλο (Gnaeus Cornelius Lentulus Clodianus). Ο Γέλλιος βαδίζει καταπάνω στον Κρίξο, τον οποίο και συντρίβει, εξοντώνοντας περισσότερα από τα δύο τρίτα των δυνάμεών του, ανάμεσα στους οποίους και τον ίδιο τον ηγέτη!

Ειναι γλυκό να βλέπεις από τι κακά έχεις γλυτώσεις εσύ ο ίδιος...

«Σου δίνει τέρψη το να κάθεσαι να παρακολουθείς από τη στεριά τις σκληρές δοκιμασίες του άλλου που παραδέρνει μες στην απέραντη θάλασσα, την ώρα που οι άνεμοι σηκώνουν τα κύματα και την κάνουν να λυσσομανά.
Όχι βέβαια γιατί ηδονίζεσαι με τα ξένα βάσανα, μα..
γιατί είναι γλυκό να βλέπεις από τι κακά έχεις γλυτώσεις εσύ ο ίδιος.
Όπως κι είναι ευχάριστο να βλέπεις τις σκληρές μάχες να μαίνονται πέρα στους κάμπους, χωρίς να σε αγγίζει ο κίνδυνος.
Τίποτε όμως δεν είναι πιο γλυκό από το να είσαι θρονιασμένος στα ύψη τα οχυρωμένα από τις γνώσεις και τη διδασκαλία των σοφών, κι από τις γαλήνιες αυτές κατοικίες σκύβοντας να ρίχνεις το βλέμμα στους άλλους και να τους βλέπεις να τρέχουν πέρα δώθε, ψάχνοντας στα τυφλά το δρόμο της ζωής, να συναγωνίζονται σε εξυπνάδα, να μαλώνουν για την ευγενή τους καταγωγή, να μοχθούν μέρα και νύχτα και να τσακίζονται να σκαρφαλώσουν στην κορυφή του πλούτου ή να κατακτήσουν την εξουσία.»

«De rerum Natura» Λουκρήτιος

Αριστοτέλης: "Κανένας δε θα επέλεγε να ζει δίχως φίλους"

 "Ας πούμε τώρα ποιους αγαπούν οι άνθρωποι και θέλουν να τους έχουν φίλους τους και ποιους μισούν, καθώς και για ποιον λόγο –αφού όμως πρώτα δώσουμε τον ορισμό της φιλίας και της αγάπης...

Ας δεχθούμε, λοιπόν, ότι αγαπώ κάποιον και θέλω να τον έχω φίλο μου θα πει θέλω γι' αυτόν καθετί που το θεωρώ καλό, όχι για να κερδίσω κάτι ο ίδιος, αλλά αποκλειστικά για χάρη εκείνου· κάνω μάλιστα και ό,τι μπορώ για να αποκτήσει αυτά τα καλά εκείνος.
Φίλος είναι το πρόσωπο που αγαπά με τον ίδιο τρόπο που είπαμε και αγαπιέται με τον ίδιο τρόπο: όσοι πιστεύουν ότι η σχέση τους είναι αυτού του είδους, θεωρούν ότι είναι φίλοι Με όλα αυτά να τα έχουμε δεχτεί, καταλήγουμε πια –υποχρεωτικά– στο ότι φίλος είναι αυτός που χαίρεται με τα καλά και λυπάται με τα δυσάρεστα που συμβαίνουν στον φίλο του – και αυτό όχι για κανένα άλλο λόγο παρά μόνο για χάρη εκείνου.

Η φιλία είναι αρετή ή προϋποθέτει την αρετή, και επιπλέον είναι εντελώς απαραίτητη για τη ζωή. Πραγματικά, κανένας δε θα επέλεγε να ζει δίχως φίλους, κι ας είχε όλα τα υπόλοιπα αγαθά. Ακόμη και οι πλούσιοι άνθρωποι, όπως και αυτοί που έχουν αξιώματα και εξουσία, έχουν – όλος ο κόσμος το πιστεύει– ιδιαίτερα μεγάλη ανάγκη από φίλους. Αλήθεια, ποιο το όφελος όλης αυτής της καλής τους κατάστασης, αν δεν υπάρχει η δυνατότητα της ευεργεσίας, η οποία γίνεται κατά κύριο λόγο και στην πιο αξιέπαινη μορφή της προς τους φίλους;

Και από την άλλη, πώς θα μπορούσε όλη αυτή η καλή κατάσταση να διατηρηθεί και να διαφυλαχθεί δίχως τους φίλους; Γιατί όσο μεγαλύτερη είναι, τόσο επισφαλέστερη είναι. Αλλά και στη φτώχεια και στις άλλες δυστυχίες της ζωής οι άνθρωποι θεωρούν τους φίλους ως το μόνο καταφύγιο.
Ίσως όμως τα πράγματα θα γίνονταν σαφέστερα σε σχέση με το θέμα αυτό, αν πρώτα γνωρίζαμε ποιο είναι ακριβώς το αντικείμενο της αγάπης, αυτό που γεννάει τη φιλία. Γιατί δε φαίνεται να κινεί την αγάπη και να γεννάει τη φιλία το καθετί, παρά μόνο αυτό που είναι άξιο να αγαπηθεί και να προκαλέσει τη φιλία, και τέτοιο θεωρείται πως είναι το αγαθό, το ευχάριστο, και το χρήσιμο.

Αυτοί λοιπόν που αγαπούν ο ένας τον άλλον και γίνονται φίλοι για τη χρησιμότητα, δεν αγαπούν τον άλλον καθεαυτόν, αλλά για το αγαθό που μπορεί να πάρουν από αυτόν.
Το ίδιο και στην περίπτωση που οι άνθρωποι αγαπούν ο ένας τον άλλον και γίνονται φίλοι για χάρη της ευχαρίστησης· πραγματικά, οι άνθρωποι αγαπούν τους χαριτολόγους όχι για τον χαρακτήρα τους, αλλά γιατί τους είναι ευχάριστοι […]

Αυτές, λοιπόν, οι φιλίες είναι φιλίες για έναν λόγο συμπτωματικό, αφού το πρόσωπο που αγαπιέται δεν αγαπιέται επειδή είναι αυτό που είναι, αλλά επειδή εξασφαλίζει σ' αυτόν που το αγαπάει κάποιο αγαθό ή κάποια ευχαρίστηση. Ε, αυτού του είδους οι φιλίες διαλύονται εύκολα, αν τα δύο μέρη δεν παραμένουν αυτό που ήταν· πραγματικά, αν ο ένας δεν είναι πια ευχάριστος χρήσιμος στον άλλον, ο άλλος παύει να τον αγαπάει."

Αριστοτέλης -Ηθικά Νικομάχεια

Tι είναι το ερωτικό IQ και πώς μπορείς να το αυξήσεις;

Oι μέρες όπου η εξυπνάδα ενός ανθρώπου μετριόταν μόνο με το IQ του έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Πρώτος, γύρω στη δεκαετία του ’80, ένας ψυχολόγος και καθηγητής στην Παιδαγωγική Σχολή του Χάρβαρντ, ο Χάουαρντ Γκάρντνερ, με το βιβλίο του «Frames of Mind» («Τα όρια του νου») αμφισβήτησε την τόσο μονοδιάστατη και περιορισμένη αυτή θεώρηση της ανθρώπινης νοημοσύνης. Η πεποίθηση του αμερικανού ψυχολόγου ήταν ότι οι άνθρωποι δεν διαθέτουν μία και μοναδική νοημοσύνη, αλλά πολλές. Σήμερα, αναγνωρίζουμε πλέον ότι η συναισθηματική νοημοσύνη -το γνωστό σε όλους μας EQ, για το οποίο έχει γίνει τόσος λόγος- είναι τόσο απαραίτητη όσο και η ακαδημαϊκή μόρφωση για να ζήσουμε μια ευτυχισμένη και ολοκληρωμένη ζωή. Υπάρχει όμως και άλλος ένας, τρίτος, τύπος νοημοσύνης, που τελευταία έχουν αρχίσει να συζητούν οι ειδικοί. Ένα είδος εξυπνάδας που θα μπορούσε να είναι το «κλειδί» για καλύτερες, πιο ευτυχισμένες και ουσιαστικές σχέσεις. Πρόκειται για το ερωτικό IQ. Και δεν χρειάζεται να ξεκινήσουμε μαθήματα αισθησιακού χορού ή να αρχίσουμε να μελετάμε με προσήλωση το Κάμα Σούτρα για να το αυξήσουμε. Το ερωτικό IQ μπορεί να τονωθεί με το να καλλιεργήσουμε τον αισθησιασμό μας και να εξερευνήσουμε τη σεξουαλικότητά μας, ώστε να γνωρίσουμε τι μας ευχαριστεί και παράλληλα να αποκτήσουμε ερωτική αυτοπεποίθηση. Άλλωστε, η ερωτική μας ζωή είναι ένας τομέας στον οποίο αξίζει να επενδύσουμε. 

Τι θα κερδίσουμε
Αν καταφέρουμε να αυξήσουμε το ερωτικό μας IQ, ο μεγάλος κερδισμένος θα είναι σίγουρα η ερωτική και η σεξουαλική μας ζωή και βέβαια η σχέση μας. Αλλά σίγουρα θα επηρεαστεί και το IQ μας. Καθώς η εξυπνάδα δεν είναι ένα μόνο πράγμα, το να αυξήσουμε το ερωτικό μας IQ θα μπορούσε να μας βοηθήσει να γίνουμε γενικά πιο έξυπνοι, πιθανώς και πιο επιτυχημένοι και ευτυχισμένοι. Άλλωστε και οι επιστημονικές έρευνες συμφωνούν με την παρακάτω διαπίστωση: Οι άνθρωποι που έχουν καλή σεξουαλική-ερωτική ζωή διαθέτουν πιο κοφτερό μυαλό και γενικά αποδίδουν καλύτερα.

Και για του λόγου το αληθές:
* Οι συχνές ερωτικές επαφές φαίνεται ότι αυξάνουν τα επίπεδα των οιστρογόνων, γεγονός που βελτιώνει τη νοητική λειτουργία στις γυναίκες, σύμφωνα με τους ερευνητές του Πανεπιστημίου
Στάνφορντ.
* Έρευνες δείχνουν ότι όταν πριν από μια δύσκολη και στρεσογόνο παρουσίαση έχει προηγηθεί ένα απολαυστικό σεξ, αυξάνονται οι πιθανότητες να παραμείνουμε ήρεμοι και συγκεντρωμένοι κατά τη διάρκειά της, κάτι που δεν συμβαίνει με όσους δεν έκαναν προηγουμένως καλό σεξ ή δεν έκαναν καθόλου. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν επίσης ότι και αυτό οφείλεται στην ορμόνη ωκυτοκίνη (διαβάστε τη σχετική είδηση στην ιστοσελίδα μας: http://www.vita.gr/news/article/31417/kalyteros-orgasmos-parte-wkytokinh/), η οποία χαλαρώνει τον οργανισμό και ρίχνει την πίεση του αίματος.
*  Έρευνα που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ στις Η.Π.Α. υποστηρίζει ότι οι τακτικές ερωτικές συνευρέσεις συνδέονται με καλύτερη πνευματική υγεία. Τα πειράματα που έκαναν οι ειδικοί σε ποντίκια μέσης ηλικίας έδειξαν ότι μετά το ζευγάρωμα τα ποντίκια είχαν αναπτύξει περισσότερα νέα εγκεφαλικά κύτταρα. Για την ακρίβεια, οι ερευνητές παρατήρησαν αύξηση στον αριθμό των νέων νευρώνων στον ιππόκαμπο, το τμήμα του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη μνήμη.

Πώς θα τα καταφέρουμε

*  Με την περιέργεια: Ο στόχος είναι να είμαστε ανοιχτοί στις νέες εμπειρίες. Διαβάζουμε, ψάχνουμε, επινοούμε, ώστε να βάζουμε καινούργια πράγματα στη σεξουαλική μας ζωή και να την κάνουμε κάθε φορά πιο ενδιαφέρουσα. Θέλουμε πιο πολλά προκαταρκτικά; Διαφορετικές στάσεις; Ένα μπολ με φράουλες και σαντιγί στο κρεβάτι μας; Δεν έχουμε παρά να το τολμήσουμε.
Η άσκησή μας για το σπίτι: Κάνουμε ένα αισθησιακό ντους, επιμένοντας με το νερό στα διάφορα σημεία του σώματός μας. Ο στόχος είναι να καταλάβουμε ποια σημεία είναι τα πιο ερωτικά, αυτά δηλαδή που ανταποκρίνονται περισσότερο στα ερεθίσματα.
* Με τα αγγίγματα: Η αφή είναι η πιο σημαντική αίσθηση όταν πρόκειται για την αύξηση του ερωτικού IQ. Σε πρόσφατη έρευνα, 61% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι θα ήθελαν να απολαμβάνουν περισσότερα αγγίγματα και χάδια από τον/τη σύντροφό τους. Άλλωστε, μέσω των αγγιγμάτων και της αφής μπορούν να μεταδοθούν πολλά μηνύματα και να διατηρηθεί η καλή συναισθηματική και ερωτική επαφή ανάμεσα στο ζευγάρι. Δυστυχώς, όταν μια σχέση δεν είναι πια πρόσφατη και μετράει κάποια χρόνια, τα αγγίγματα και τα χάδια τείνουν να μειώνονται πολύ.
Η άσκησή μας για το σπίτι: Ρυθμίζουμε ένα χρονόμετρο στα 15΄. Στη συνέχεια, αγγίζουμε, χαϊδεύουμε, φιλάμε, τσιμπάμε ελαφρά σε διάφορα σημεία τον/τη σύντροφό μας, που είναι γυμνός/ή. Εκείνος/η λέει «ναι» ή «όχι», με απόλυτη ειλικρίνεια, ανάλογα με το αν του/της αρέσει αυτό που νιώθει σε κάθε άγγιγμα. Έτσι, χτίζουμε την εμπιστοσύνη μεταξύ μας και έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε σε βάθος τι αρέσει και τι θέλει ο/η σύντροφός μας. Αφού περάσουν τα 15΄, αλλάζουμε θέσεις.
Με τα φιλιά: Ας θυμηθούμε πόσο πολύ συχνά και για πόσο διάστημα φιλιόμασταν με τον/τη σύντροφό μας όταν πρωτογνωριστήκαμε και πόσο σημαντικά ήταν τότε τα φιλιά για εμάς. Όσο περνούν τα χρόνια, τα ζευγάρια σταματούν να φιλιούνται τόσο. Και όμως, αξίζει να βρούμε τη χαμένη απόλαυση του φιλιού˙ θα αυξήσει την επιθυμία που νιώθουμε ο ένας για τον άλλον.
Η άσκησή μας για το σπίτι: Ξαπλώνουμε στο κρεβάτι μας ή μπαίνουμε στο ντους ή καθόμαστε στο χαλί στο πάτωμα και επιδιδόμαστε μόνο σε φιλιά για τουλάχιστον 15΄. Οτιδήποτε άλλο απαγορεύεται.
* Με την επένδυση χώρου και χρόνου στο σεξ: Χρειάζεται να αφιερώνουμε χώρο και χρόνο στη σεξουαλική μας ζωή. Αν νιώθουμε ότι δεν τα καταφέρνουμε εξαιτίας των απαιτήσεων της καθημερινότητας (δουλειά, παιδιά, οικογένεια κ.λπ.), θα πρέπει πάση θυσία να βρούμε έναν τρόπο να εστιάσουμε και στο σεξ.
Η άσκησή μας για το σπίτι: Κλείνουμε ραντεβού με τον/τη σύντροφό μας. (Στις μακροχρόνιες σχέσεις είναι καλό οι σύντροφοι να επιλέγουν κάποια βράδια για να είναι ο «δικός τους χρόνος» και έτσι να μοιράζονται ένα τελικά ρομαντικό τελετουργικό.) Στη συνέχεια, χαλαρώνουμε μαζί. Ένα μπάνιο, η ακρόαση της αγαπημένης μας μουσικής, ένα ρομαντικό δείπνο, ένα ποτό στο τζάκι ή στο μπαλκόνι ή και όλα μαζί είναι μερικές καλές ιδέες. Επίσης, σκόπιμο είναι να έχουμε περιχαρακωμένο τον χώρο μας. Η κρεβατοκάμαρά μας είναι δική μας και δεν αφήνουμε τα παιδιά μας να κοιμούνται εκεί. Τη διακοσμούμε όπως μας αρέσει, επιλέγουμε το κρεβάτι μας, τα σεντόνια μας κ.λπ. και φροντίζουμε να λειτουργεί -έστω και μία φορά την εβδομάδα, αν δεν έχουμε περισσότερο χρόνο- ως ερωτική φωλιά. l

Τι άλλο θα μας βοηθήσει

Το ερωτικό μας IQ αυξάνεται όχι μόνο με το να γνωρίζουμε τον εαυτό μας, τις ανάγκες μας, τις επιθυμίες μας, αλλά και τον/τη σύντροφό μας και όσα εκείνος/η έχει ανάγκη ή επιθυμεί.
Έτσι, είναι απαραίτητο να επενδύσουμε στο να γνωρίσουμε βαθιά τον άλλον, τις ανάγκες, τους φόβους, τις επιθυμίες, τα ευάλωτα σημεία του, αλλά και όλες τις πτυχές της προσωπικότητάς του. Για να τα καταφέρουμε, χρειάζεται φυσικά να περνάμε χρόνο μαζί, να συζητάμε, να ακούμε τον/τη σύντροφό μας, να επικοινωνούμε και να σεβόμαστε τις επιθυμίες και τις προτιμήσεις του/της. Σημαντικό είναι, βέβαια, να «αφουγκραζόμαστε» και τον εαυτό μας και να ψάχνουμε το πώς νιώθουμε και σκεφτόμαστε. Σκόπιμο είναι, αν βλέπουμε ότι μας καταδυναστεύουν στερεότυπα, φόβοι, ανασφάλειες, ενοχές, αμφιβολίες, να προσπαθήσουμε να τα αποβάλουμε, πείθοντας τον εαυτό μας ότι αξίζουμε να παίρνουμε ευχαρίστηση και ότι μπορούμε να προσφέρουμε και ευχαρίστηση στον/στη σύντροφό μας. Ο στόχος είναι να νιώσουμε αυτοπεποίθηση και να μην έχουμε αγωνία αν θα αρέσουμε και αν θα ικανοποιήσουμε, να αφήσουμε δηλαδή στο πλάι το άγχος της απόδοσης και να αφεθούμε, ώστε να εξελιχθούμε. Αν δεν τα καταφέρνουμε και νιώθουμε ότι υπάρχουν εμπόδια που δεν μπορούμε με τίποτε να ξεπεράσουμε, καλό είναι να ζητήσουμε τη βοήθεια ενός ειδικού.

Ο Πολυθεϊστικός Κήπος της Εδέμ

Στη Χρυσή Εποχή των πολλών θεών βασίλευε στους ανθρώπους μια φιλοπερίεργη και ειρηνική θρησκευτική ανεκτικότητα. Στον αρχαίο κόσμο φαινόταν πέρα για πέρα λογικό να έχει ο κάθε λαός, η κάθε πόλη, τους δικούς τους θεούς. Κάθε φορά που στρατιώτες ή άποικοι μετακινούνταν από έναν τόπο σε κάποιον άλλο, εύρισκαν εντελώς φυσιολογικό να λατρεύουν παράλληλα με τους δικούς τους και τους θεούς της νέας χώρας, δίχως να έχουν τη δυσάρεστη αίσθηση ότι προδίδουν την πατρογονική τους θρησκεία και η αντίθετη διαδρομή, δηλαδή η υιοθέτηση θεών που λάτρευαν νεοαφιχθέντες άποικοι από τον τόπο υποδοχής τους, ήταν μια συνήθης πρακτική.
Κατά κανόνα, βέβαια, τα πιο ισχυρά και ανεπτυγμένα έθνη κατόρθωναν να επιβάλουν στους όποιους υποδεέστερους γείτονές τους τούς δικούς θεούς, αλλά αυτό γινόταν σχεδόν πάντα με την πειθώ και η ιεραποστολική δράση του προσηλυτισμού ήταν μια πρακτική εντελώς άγνωστη.
Οι αρχαίοι Έλληνες αναγνώριζαν τους θεούς των Αιγυπτίων, οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν τους θεούς των Ελλήνων, αμέτρητες είναι οι ανάλογες θρησκευτικές οσμώσεις στην αρχαιότητα. Μάλιστα, η ρωμαϊκή αποδοχή ξένων πολιτιστικών στοιχείων υπήρξε παροιμιώδης: πάγια και διαρκής πρακτική των Ρωμαίων ήταν να υιοθετούν τους θεούς των υποτελών εθνών και να τους προστατεύουν.
«H ένωση όλων των θεοτήτων του κόσμου, αυτή η υποδειγματική θεϊκή φιλοξενία, υπήρξε ο παγκόσμιος νόμος ολόκληρης της αρχαιότητας» Βολταίρος
Αυτή η ανεκτικότητα ωστόσο δεν ήταν αυθόρμητη και αυτόματη. Όπως αναφέρει και ο Ρουσώ, «κάθε κοινότητα πρέπει να αναδεικνύει μέσα της μια θρησκευτική έκφραση που να εγγυάται την πολιτική της νομιμότητα». Δεδομένου, λοιπόν, ότι η λατρεία δεν ήταν άσχετη από το πολιτικό στοιχείο αλλά το υπηρετούσε, ο νομοθέτης έπρεπε να πειστεί απόλυτα ότι μια ξένη λατρεία δεν είχε την πρόθεση να ανατρέψει την έννομη τάξη της Αυτοκρατορίας, προτού της χαρίσει μια θέση στο Πάνθεον των αναγνωρισμένων θρησκειών.
Αποτέλεσμα ήταν ότι, παρ’ όλη τη θρησκευτική ποικιλομορφία, δεν υπήρξαν ποτέ θρησκευτικοί πόλεμοι, δεδομένου ότι οι περισσότερες από τις λατρείες εκείνες ήταν άκακες, καθώς οι αρχαίες θρησκείες ενδιαφέρονταν κυρίως για τις ιεροπραξίες και όχι για το δόγμα. Ακόμη και οι μυστηριακές θρησκείες, που προέβαιναν σε διάφορες μυήσεις για να μεταμορφώσουν τον συμμετέχοντα σε νέο και καλύτερο άνθρωπο, δεν εξεδήλωναν κανένα ενδιαφέρον επέκτασης, τουναντίον μάλιστα.
Ωστόσο, ένας μυημένος στα μυστήρια της Ίσιδας ή του Μίθρα μπορεί να αισθανόταν ανώτερος στη θέα ενός αμύητου, δεν θα διανοείτο όμως ποτέ να παρουσιάσει τους δικούς του θεούς ως μοναδικούς και ανώτερους ή να καταδικάσει τη λατρεία των άλλων ως ειδωλολατρία ή βλασφημία. Αυτό ήταν άλλο ένα θλιβερό και αποκλειστικό προνόμιο των μονοθεϊστών Εβραίων, οι οποίοι πυροδότησαν έτσι τους πρώτους θρησκευτικούς πολέμους στην Ιστορία!
(Υπήρξαν φυσικά και στον πολυθεϊσμό πόλεμοι με θρησκευτική χροιά: οι τέσσερις Ιεροί Πόλεμοι στην αρχαία Ελλάδα, που αποσκοπούσαν στον πολιτικό και οικονομικό έλεγχο διαφόρων δημοφιλών μαντείων, οι πόλεμοι των Αζτέκων για τη σύλληψη αιχμαλώτων που θα θυσιάζονταν στους αιμοχαρείς θεούς τους, κ.ά. Σε καμία όμως περίπτωση δεν γίνονταν πόλεμοι για το ποιος ήταν ο Μοναδικός και Αληθινός Θεός και για το τι ακριβώς είπε ή δεν είπε!).
Έτσι, ο καλλιεργημένος Εθνικός της εποχής του Καίσαρα ήταν ένας περιηγητής ανάμεσα σε αμέτρητες θρησκευτικές λατρείες και πρακτικές, και είτε αναζητούσε την κρυμμένη και βαθύτερη ομοιότητά τους, είτε απολάμβανε την πολύχρωμη ποικιλία τους.
Η ίδια η ζωή του, ως πολίτη, χαρακτηριζόταν από μια σαφή διάκριση ανάμεσα στη Θρησκεία και τη Φιλοσοφία: οι τελετές της πρώτης ενσάρκωναν την πολιτική νομιμότητα και τις οικογενειακές και κοινωνικές παραδόσεις, και η δεύτερη απαντούσε σε όλα τα ερωτήματα του μορφωμένου ανθρώπου, σχετικά με τον τρόπο ζωής και με τη φύση του Κόσμου, αποτελούσε ένα πεδίο ελεύθερης έρευνας.
Γενικά, στην αρχαιότητα υπήρχε μια ενστικτώδης και βαθιά σοφία, ως προς την ανεξίθρησκη αντιμετώπιση του Θείου: δεδομένου ότι υπάρχουν τόσοι πολλοί θεοί και δεν γνωρίζουμε ποιος είναι ο αληθινός, ας τους λατρεύουμε όλους! Αυτή όμως η ειδυλλιακή και ειρηνική ατμόσφαιρα έμελλε να αλλάξει άρδην, με την επέλαση του εκλεκτικού, κτητικού, ζηλόφθονου, μισαλλόδοξου, εκδικητικού, και αιματοβαμμένου Μοναδικού Θεού: του τρομερού Γιαχβέ των Εβραίων.
Φυσικά, το Μέγα Παράδοξο είναι ότι ενώ δεν υπάρχουν χειροπιαστές αποδείξεις για την ύπαρξη του Θεού, εκατομμύρια άνθρωποι σκοτώθηκαν (και συνεχίζουν να σκοτώνονται) για το ποιος Θεός είναι ο αληθινός, για το τι πραγματικά είπε στους απεσταλμένους του ή για το τι ακριβώς εννοούσε με τα λόγια του, και για άλλα εξωφρενικά και αναπόδεικτα πράγματα!
Δυστυχώς, η ίδια η Ιστορία της ανθρωπότητας αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος είναι ένα μισότρελο ον, το οποίο, επί πλέον, δεν έχει την παραμικρή συναίσθηση της τρέλας του! «Ο άνθρωπος είναι ένα άρρωστο ζώο» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Χέγκελ.
Μια απόδειξη αποτελεί και η διαπίστωση ότι μπορεί να διαστρεβλώσει ακόμη και την ευγενέστερη ιδέα (όπως εκείνη του Θεού), να την προσαρμόσει στην προσωπική του ερμηνεία ή στα συμφέροντά του, και να την μετατρέψει σε φονικό όπλο κατά των ομοίων του!
Σε αυτό διέπρεψαν κυρίως οι «αβραμικοί μονοθεϊσμοί», ο οποίοι είναι υπεύθυνοι για φονικούς πολέμους διάρκειας τουλάχιστον δύο χιλιάδων ετών! Σύμφωνα με μια έρευνα του Πανεπιστημίου του Μπράντφορντ, σε ένα σύνολο 67 μεγάλων πολέμων (από τους εμφυλίους πολέμους στην Κίνα, το 1027 π.κ.ε. μέχρι την αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ, το 2003), στις 23 περιπτώσεις οι θρησκευτικές διαφορές συνέβαλαν από μικρό έως αρκετά μεγάλο ποσοστό, και σε 5 ήταν απόλυτα καθοριστικές.
…και στις 28 περιπτώσεις εμπλεκόμενες ήταν οι δύο από τις τρεις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες: ο Χριστιανισμός και ο Μωαμεθανισμός. (Υπ’ όψιν ότι στην έρευνα δεν αναφέρονται οι εμφύλιοι θρησκευτικοί διωγμοί και οι σφαγές των διαφόρων «αιρετικών». Αν συμπεριληφθούν, το ποσοστό θα φτάσει σε πολύ υψηλότερα επίπεδα). Η μικρή συμμετοχή του Ιουδαϊσμού δεν τον απενοχοποιεί καθόλου, δεδομένου ότι είναι η πρωταρχική και κύρια πηγή του κακού, ο βασικός υπεύθυνος για την εμφάνιση των καθαρά θρησκευτικών πολέμων.

«Ύστερα από όλα όσα έχει κάνει ο άνθρωπος για τον Θεό, μήπως θα έπρεπε επιτέλους να μπει κι εκείνος στον κόπο να υπάρξει;» Φρεντερίκ Μπεγκμπεντέ

Περί Ψυχής

Περί ΨυχήςΗ μεταμόρφωση της πεταλούδας έχει εμπνεύσει πολλούς να τη χρησιμοποιήσουν ως σύμβολο για την έξοδο της ψυχής από το σώμα. Μία από τις σημασίες της αρχαιοελληνικής λέξης ψυχή ήταν η «πεταλούδα».
Η λέξη ψυχή (από το ρήμα «ψύχω», δηλ. «φυσώ», «πνέω») κυριολεκτικά σημαίνει την «ψυχρή πνοή», δηλαδή την ύστατη ένδειξη της ζωής στο σώμα που γίνεται αισθητή από την αναπνοή. Εντούτοις, από αρχαιοτάτων χρόνων ο όρος χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει πολύ περισσότερα, ιδίως όσον αφορά στις νοητικές λειτουργίες του ανθρώπου και τη μετά θάνατον ζωή, με ειδικά το τελευταίο να έχει κυριαρχήσει στη θρησκεία και τη φιλοσοφία. Λόγω των πολλών απόψεων για τη θρησκευτικο-φιλοσοφική σημασία της «ψυχής», οι ορισμοί που υπάρχουν είναι τουλάχιστον δεκάδες, αλλά ωστόσο ο συνηθέστερος είναι αυτός που ορίζει την ψυχή ως την άυλη ουσία του ανθρώπου η οποία αποτελεί την έδρα της προσωπικότητάς του, επιζεί μετά τον θάνατο του σώματος, όντας η ίδια αθάνατη, και στη συνέχεια μεταβαίνει είτε σε κάποια άλλη κατάσταση, σε άλλο τόπο, είτε σε κάποιο άλλο σώμα.
Είναι γεγονός ότι αυτός ο συνήθης ορισμός βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην πλατωνική ψυχολογία, δηλαδή μελέτη της ψυχής, η οποία, παρά τα κενά της, επηρέασε και συνεχίζει να επηρεάζει τους στοχαστές, τους φιλοσόφους και τους θεολόγους. Παρ’ όλα αυτά, οι απόψεις που εκτίθενται στα πλατωνικά έργα αποτελούν μια απόπειρα συστηματοποίησης και ανάπτυξης προϋπαρχουσών θεωριών, δεδομένου ότι τα ερωτήματα για τη φύση του ανθρώπου και τον θάνατο είναι πολύ παλαιότερα του Πλάτωνα και έχουν απασχολήσει ίσως όλους τους πολιτισμούς.

Προϊστορικά χρόνια. Η ιδέα ότι υπάρχει ένα τμήμα που ζει μετά τον θάνατο του σώματος συμπεριλαμβάνεται στις αρχαιότερες εκδηλώσεις της θρησκευτικότητας του ανθρώπου. Μάλιστα, ο ανθρωπολόγος Έντουαρντ Μπάρνετ Τέιλορ (1832-1917) υποστήριξε με τη θεωρία του ανιμισμού ότι οι προϊστορικές αντιλήψεις περί επιβίωσης ενός αόρατου μέρους του ανθρώπου κατά τον θάνατο υπήρξε η γενεσιουργός αιτία της ίδιας της θρησκείας. Για παράδειγμα, η τοποθέτηση στους τάφους προσωπικών αντικειμένων ήδη από την παλαιολιθική εποχή έχει ερμηνευτεί από τους επιστήμονες ως εξοπλισμός για το ταξίδι στον κόσμο των νεκρών.

Μεσοποταμία. Συγκεκριμένες αναφορές στη μετά θάνατον ζωή του ανθρώπου βρίσκουμε στην αρχαία Μεσοποταμία. Μαντικά κείμενα εκείνης της περιόδου αποκαλύπτουν τη δοξασία ότι οι νεκροί θα μπορούσαν να εκδικηθούν τους ζωντανούς, προκαλώντας τους συμφορές. Ένας σοβαρός λόγος για κάτι τέτοιο θα ήταν να σκοτωθεί κάποιος προτού προλάβει να ολοκληρώσει τη ζωή του, όπως με το να παντρευτεί. Οι αχρησιμοποίητες δυνάμεις του επρόκειτο τώρα να στραφούν κατά των ζωντανών.
Επίσης, εθεωρείτο ότι για τη μετάβαση των νεκρών στον κάτω κόσμο έπρεπε να γίνουν οι κατάλληλες τελετές ταφής. Σε αντίθετη περίπτωση, η ψυχή τους έμενε στον κόσμο των ζωντανών. Επίσης υπήρχε η πεποίθηση ότι στον κόσμο των νεκρών κυριαρχούν θεότητες και δαίμονες που επιφέρουν φρικτά βασανιστήρια σε όσους πηγαίνουν εκεί. Η επίτευξη της σωματικής αθανασίας, όπως περιγράφεται στο Έπος του Γκιλγκαμές, αποτελεί τρόπο διαφυγής από τον ζοφερό κάτω κόσμο.

Αρχαία Αίγυπτος. Η αθανασία της ψυχής έπαιζε σημαίνοντα ρόλο στην αιγυπτιακή θρησκεία. Στην αρχαία Αίγυπτο, ήδη από τα προϊστορικά χρόνια συνηθιζόταν να εναποτίθενται στους τάφους εργαλεία, όπλα, κοσμήματα, οικιακά σκεύη και τρόφιμα, σαν να επρόκειτο η ζωή του νεκρού να συνεχίσει κατά τον ίδιο τρόπο όπως και πριν. Στην πραγματικότητα, ο κόσμος των νεκρών εθεωρείτο πανομοιότυπος με τον κόσμο των ζωντανών, έχοντας μάλιστα ζώα και ποτάμια.
Ως εκ τούτου, η αιγυπτιακή θεώρηση της μετά θάνατον ζωής ήταν σαφώς πιο αισιόδοξη από τη βαβυλωνιακή. Επιπρόσθετα, η αρχαιολογική σκαπάνη δείχνει πως από την εποχή της Πρώτης Δυναστείας οι τάφοι είχαν έναν χώρο για προσφορά σπονδών και τροφής στον νεκρό καθώς και για επικοινωνία μαζί του. Εκεί βρισκόταν η κα, η ψυχή του νεκρού, που λάμβανε τις προσφορές. Η Βίβλος των νεκρών, της Πέμπτης Δυναστείας, αναφέρει για πρώτη φορά ότι ο βασιλιάς, εκτός από την κα, έχει και μια άλλη ψυχή, την μπα, η οποία πετάει σαν το γεράκι, πηγαίνει στον ουρανό και γίνεται αστέρι.
Εκεί ο βασιλιάς ζει με τους θεούς απολαμβάνοντας ευδαιμονία και δέχεται τη λατρεία των ανθρώπων στους ναούς. Αυτή η θεώρηση φαίνεται να είναι βαθιά επηρεασμένη από τη σημιτική ιστορία του θεού Ταμμούζ, η οποία εμφανίζεται από τα πρώτα στάδια της αιγυπτιακής θρησκείας. Πολλούς αιώνες αργότερα παρόμοιες πεποιθήσεις με την εξυψωμένη μπα θα αρχίσουν να λέγονται και για τους κοινούς ανθρώπους.

Κίνα. Όπως και σε άλλα μέρη, έτσι και στην Κίνα οι απόψεις περί ψυχής ποικίλουν. Ένα κείμενο του 535 π.κ.ε. αναφέρει την ύπαρξη δύο ψυχών στον άνθρωπο, δοξασία που είναι επηρεασμένη από τη θεωρία των αντίθετων αλλά και συμπληρωματικών δυνάμεων γιν και γιανγκ. Η κατώτερη ψυχή ονομάζεται πο, έρχεται σε ύπαρξη όταν αρχίζει η ζωή του ανθρώπου και σχετίζεται με τις σωματικές λειτουργίες και επιθυμίες.
Η ανώτερη ψυχή ονομάζεται χουν, εμφανίζεται μετά την πο και είναι η έδρα της συνειδητότητας και της νόησης. Με τον θάνατο του σώματος, η κατώτερη επιστρέφει στη γη και η ανώτερη στον ουρανό. Εντούτοις, ένας βίαιος θάνατος θα μπορούσε να κάνει την πο και τη χουν να μείνουν στον κόσμο των ζωντανών για να πάρουν εκδίκηση.
Η λαϊκές κινεζικές αντιλήψεις ήθελαν τις ψυχές να έχουν αξία ανάλογα με την κοινωνική θέση. Ενώ η ψυχή του βασιλιά μπορούσε να επικοινωνήσει με τον Ουρανό, οι ψυχές των απλών ανθρώπων μπορούσαν να έρθουν σε επαφή μόνο με τους προγόνους τους. Στην έννοια της αθανασίας αναφέρεται ο Κομφούκιος, ο οποίος δίδαξε ότι αυτή μπορεί να κατακτηθεί μέσω της ηθικής υπεροχής, μέσω των σπουδαίων πολιτικών πράξεων ή μέσω της συγγραφής βιβλίων με αιώνια αξία.
Από την άλλη μεριά, οι Ταοϊστές είχαν την πεποίθηση πως η αθανασία κατακτάται μέσω της εσωτερικής πνευματικής μεταμόρφωσης. Οι Κινέζοι πίστευαν επίσης στο κι, δηλαδή την ψυχή του κόσμου, από την οποία απορρέουν οι δυνάμεις γιν και γιανγκ. Το κι διαπνέει τα πάντα στο σύμπαν, και έτσι θα μπορούσαν να θεωρηθούν έμψυχα, εκτός από το άνθρωπο, τα ζώα και τα φυτά, ακόμη και οι πέτρες. Για τους Κινέζους όλη η φύση είναι έμψυχη.

Αρχαία Ελλάδα. Η ελληνική λέξη «ψυχή» ακολούθησε δύο βασικές πορείες. Η πρώτη σχετίζεται με τη χρήση της στον καθημερινό λόγο, όπου δηλώνει την «πνοή», τη «φυσική ζωή», το «θάρρος» ή το «ήθος», και η δεύτερη αφορά τις ειδικές χρήσεις της στις θρησκευτικές δοξασίες και τις διάφορες φιλοσοφικές σχολές ως μια αόρατη—και για μερικούς άυλη ή και αθάνατη—ουσία που δίνει ζωή στο σώμα, το ελέγχει και για πολλούς επιζεί μετά τον θάνατο του σώματος, μεταβαίνοντας σε έναν τόπο δυστυχίας ή μακαριότητας ή για άλλους, σε κάποιο διαφορετικό σώμα.
Μολονότι πρέπει να διαχωριστούν αυτές οι δύο πορείες, καθώς και οι ειδικές σημασίες της λέξης όταν χρησιμοποιείται ως τεχνικός όρος από τους εκάστοτε φιλοσόφους, η κατωτέρω συνοπτική αναδρομή παρουσιάζει ορισμένα στοιχεία της αλληλεπίδρασης αυτών των δύο πορειών, που συνέβαλαν στην εξέλιξη του σημασιολογικού περιεχομένου της.

Όμηρος. Η ομηρική άποψη για τη μετά θάνατον ζωή κυριαρχούσε στη λαϊκή θρησκεία των Ελλήνων επί αιώνες. Στην ελληνική γραμματεία η λέξη «ψυχή» πρωτοαπαντάται στον Όμηρο και μάλιστα σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Αυτές σχετίζονται πάντα με τον άνθρωπο, όπου η «ψυχή» παρουσιάζεται είτε ως κάτι το οποίο κινδυνεύει να χάσει ο πολεμιστής στη μάχη είτε ως κάτι που μετά τον θάνατο του σώματος μεταβαίνει στον Άδη, δηλαδή τον κάτω κόσμο. Εκεί ονομάζεται επίσης «εἴδωλον» επειδή διατηρεί τη μορφή και την προσωπικότητα του εκλιπόντος, αλλά βρίσκεται σε μια εξαιρετικά υποβιβασμένη κατάσταση.
Μερικές ψυχές, ωστόσο, έχουν την τύχη να πάνε στα Ηλύσια Πεδία, απολαμβάνοντας αθανασία με τους θεούς. Η ομηρική άποψη για τη μετά θάνατον ζωή φαίνεται να προέρχεται από τους μύθους της Μεσοποταμίας και διατηρείται στη λαϊκή θρησκεία των Ελλήνων επί πολλούς αιώνες, ακόμη και στη μετά εποχή, αν και φυσικά από τόπο σε τόπο και από εποχή σε εποχή εμφανίζονται διαφορές στις αντιλήψεις. Παράλληλα, όμως, αρχίζουν να αναπτύσσονται και να γίνονται δημοφιλείς και άλλες θεωρίες περί της ψυχής και της μετά θάνατον ζωής.

Προσωκρατικοί. Στα γραπτά της προσωκρατικής εποχής (7ος-5ο αι. π.κε.) παρατηρείται η γενίκευση στη χρήση του όρου «ψυχή», η οποία από τότε χρησιμοποιείται ως συνώνυμη της «ζωής» ή, ακόμη γενικότερα, ως η κινητήρια δύναμη της φύσης. Ως εκ τούτου, έμψυχο χαρακτηρίζεται οτιδήποτε κινείται, και ο Θαλής ο Μιλήσιος θεωρεί τον μαγνήτη έμψυχο λόγω των ελκτικών του ιδιοτήτων. Σε παρόμοιο πλαίσιο, οι Ίωνες φιλόσοφοι γενικά βλέπουν τον κόσμο ως έμψυχον καὶ δαιμόνων πλήρη.

Τον 5ο αι. στον καθημερινό λόγο η ψυχή επιπλέον σημαίνει την έδρα των σωματικών επιθυμιών, των συναισθημάτων και της νόησης. Παράλληλα αρκετοί, μεταξύ των οποίων ο Θουκυδίδης και ο Ιπποκράτης, χρησιμοποιούν τον εν λόγω όρο ή παράγωγά του για να δηλώσουν το θάρρος ή, γενικότερα, το ήθος του ανθρώπου.Ειδικά η τελευταία σημασιολογική προέκταση της «ψυχής» στον καθημερινό λόγο, που περιλαμβάνει και το έλλογο μέρος του ανθρώπου, εικάζεται ότι οφείλεται στην ορολογία των Πυθαγορείων.

Οι Ορφικοί και οι Πυθαγόρειοι, πιθανώς επηρεασμένοι από ανατολικές θρησκευτικές δοξασίες, πιστεύουν ότι η ψυχή είναι θεϊκή στη φύση της, ότι έχει φυλακιστεί στο σώμα και ότι μετενσαρκώνεται.Οι Ορφικοί υποστηρίζουν ότι η οριστική απελευθέρωση της ψυχής από τους κύκλους των μετενσαρκώσεων και η μόνιμη διαμονή της στα Ηλύσια Πεδία επιτυγχάνεται με τρεις ενάρετες ζωές. Αντιθέτως, οι ψυχές των αδίκων υφίστανται τιμωρίες και επιπλέον ενσαρκώσεις.

Οι Πυθαγόρειοι διδάσκουν ότι η ηθική ζωή οδηγεί σε ανώτερες μετενσαρκώσεις, μέχρι να επιτευχθεί η ένωση με το θείον.Η αποχή των Ορφικών και των Πυθαγορείων από κρέας έχει ερμηνευτεί ως εκδήλωση σεβασμού προς τις μετενσαρκωμένες ψυχές.

Ο Παρμενίδης, που θεωρείται μαθητής των Πυθαγορείων Αμινίου και Διοχαίτου και ιδρυτής της Ελεατικής Σχολής, θεωρούσε ότι οι ψυχές προέρχονται από τον ουρανό.

Ο Ηράκλειτος τόνιζε ότι η ψυχή επηρεάζεται δυσμενώς από το ποτό, συσχετίζοντάς την έτσι στενά με το σώμα και γενικά με την ύλη, όπως και οι περισσότεροι σύγχρονοί του, αλλά τη θεωρεί λεπτή και αιθέρια. Η Ψυχή είναι ο Αιθέρας [1]

Ο Εμπεδοκλής, επηρεασμένος από τους Ορφικούς και τους Πυθαγορείους,δίδασκε ότι οι αμαρτωλοί πρέπει να περιπλανηθούν επί 30.000 έτη στη «σπηλιά» της γης, περνώντας με αλλεπάλληλες μετενσαρκώσεις και από τα τέσσερα βασικά στοιχεία της φύσης (τη φωτιά, τον αέρα, το νερό και τη γη) με σκοπό να επιτευχθεί ο εξαγνισμός. Ο ίδιος πίστευε ότι σε προηγούμενες ζωές η ψυχή του βρέθηκε σε θάμνο, σε πουλί και σε ψάρι.

Σωκράτης και Πλάτωνας. Οι απόψεις του Πλάτωνα περί άυλης και αθάνατης ψυχής υπήρξαν καθοριστικές για τους μετέπειτα στοχαστές. Στον Φαίδωνα του Πλάτωνα ο Σωκράτης, ως γνήσιος φιλόσοφος, παρουσιάζεται να επιθυμεί να πεθάνει το σώμα του, ώστε να απελευθερωθεί η ψυχή του από τα απατηλά ερεθίσματα των υλικών αισθητηρίων και, έτσι, να κατακτήσει την πραγματική γνώση και σοφία. Εντούτοις, αντιμετωπίζει τη δυσπιστία καθώς πολλοί αρνούνται τη μετά θάνατον επιβίωση της ψυχής. Για να υποστηρίξει ο Σωκράτης την αθανασία της ψυχής και τον έλλογο χαρακτήρα της, ότι δηλαδή αυτή είναι το «εγώ», η πραγματική έδρα της προσωπικότητας και της υπόστασης του ανθρώπου, εκθέτει τέσσερα επιχειρήματα.

Το πρώτο βασίζεται στην ήδη υπάρχουσα δοξασία της μετενσάρκωσης: Αν η ψυχή έφθινε και πέθαινε ύστερα από έναν αριθμό μετενσαρκώσεων, τότε η ζωή θα έπρεπε να έχει εκλείψει από τον κόσμο. Αντιθέτως, η ζωή εξακολουθεί να υπάρχει και να κάνει τους κύκλους της μέσα στη φύση, και επομένως οι ψυχές είναι αθάνατες.

Το δεύτερο επιχείρημα αντλείται από την ικανότητα που έχει ο άνθρωπος να αντιλαμβάνεται ιδέες και νοήματα χωρίς να εξαρτάται από τις αισθήσεις του: για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να φανταστεί έναν τέλειο κύκλο χωρίς να έχει δει ποτέ του κάτι τέτοιο στον υλικό κόσμο. Τούτη η ικανότητα δείχνει ότι η ψυχή κατέχει γνώση από τον κόσμο των Ιδεών και, επομένως, προέρχεται από εκεί.

Η συσχέτιση της ψυχής με τον κόσμο των Ιδεών είναι σημαντική και αυτό το δηλώνει ιδιαίτερα το τρίτο επιχείρημα: εφόσον η ψυχή είναι αόρατη, προφανώς συγγενεύει με τον κόσμο των Ιδεών,  είναι απλή και ασύνθετη, αδιάλυτη και αιώνια, όπως είναι και οι Ιδέες.
Τέλος, σύμφωνα με το τέταρτο επιχείρημα, εφόσον η ψυχή είναι αυτή που δίνει ζωή στο σώμα και ο χωρισμός ψυχής και σώματος σημαίνει θάνατος για το σώμα, άρα η ίδια διαθέτει αυτονομία ζωής.
Στο Συμπόσιο μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη πως, όταν η ψυχή πρόκειται να ενσαρκωθεί, χωρίζεται σε δύο τμήματα που εισέρχονται σε δύο διαφορετικά σώματα. Εντούτοις, τα δύο μέρη της ψυχής έλκονται μεταξύ τους, και έτσι εξηγείται το φαινόμενο του έρωτα. Στον Φαίδρο παρουσιάζεται η θεωρία ότι ο άνθρωπος έχει τρεις ψυχές: μία στο κεφάλι (έδρα της νόησης), μία στο στήθος (έδρα των συναισθημάτων) και μία στην κοιλιά (έδρα των σωματικών επιθυμιών).
Στην Πολιτεία, όμως, η προσέγγιση αλλάζει με σκοπό να ξεπεραστούν τα κενά των προηγούμενων θεωριών. Εκεί λοιπόν αναφέρεται ότι ο άνθρωπος έχει μία μόνο ψυχή αλλά τριμερή: τον νουν (νόηση), τον θυμόν (συναίσθημα) και το επιθυμητικόν (επιθυμία). Στον Τίμαιο, επιπρόσθετα, παρουσιάζεται η θεωρία της τριμερούς ψυχής εφαρμόζεται και στην ψυχή του κόσμου, και αυτή η τριάδα των ιδιοτήτων είναι που εξασφαλίζει την κίνηση στα ουράνια σώματα.
Αριστοτέλης. Για τον Αριστοτέλη η ψυχή αντιστοιχεί στις ιδιότητες που έχει ένα ζωντανό ον (μορφή ή εντελέχεια), είτε πρόκειται για φυτό είτε για ζώο είτε για άνθρωπο. Και όπως οι ιδιότητες ενός αντικειμένου οφείλουν την υπόστασή τους στο ίδιο το αντικείμενο, έτσι και η ψυχή οφείλει την υπόστασή της στο υλικό σώμα. Όταν λοιπόν αυτό πεθαίνει και διαλύεται, η ψυχή του εκμηδενίζεται. Για τον άνθρωπο η ψυχή του έχει πέντε «δυνάμεις», ή αλλιώς δυνατότητες:
1. το «θρεπτικόν», που σχετίζεται με τη θρέψη του σώματος
2. το «ορεκτικόν», δηλαδή την τάση για καθετί καλό
3. το «αισθητικόν», την ικανότητα της πρόσληψης των πληροφοριών μέσω των αισθήσεων
4. το «κινητικόν», που εξασφαλίζει τις κινήσεις του σώματος και
5.το «διανοητικόν».

Στωικισμός. Οι Στωικοί πίστευαν ότι ολόκληρο το σύμπαν έχει ως κινητήρια δύναμη το «Πνεύμα» και ότι η ψυχή αντιστοιχεί στο «πνεύμα» που διαπνέει το σώμα (είτε των ζώων είτε των ανθρώπων, όχι των φυτών) και το κάνει να λειτουργεί και να ζει. Στην περίπτωση των ανθρώπων, όμως, η ψυχή έχει περισσότερες λειτουργίες. Συγκεκριμένα, αποτελείται από οχτώ μέρη, το «ηγεμονικόν», δηλαδή τον λόγο, τις πέντε αισθήσεις και τις αναπαραγωγικές δυνάμεις. Οι Στωικοί απέκλειαν την ιδέα της απόλυτης αθανασίας της ψυχής, εφόσον πίστευαν ότι κάποια στιγμή τα πάντα θα κατακαούν. Μερικοί Στωικοί δεν το δέχονταν ούτε και αυτό, όπως ο Κλεάνθης και ο Χρύσιππος ο Σολεύς, υποστηρίζοντας ότι η ψυχή πεθαίνει μαζί με το σώμα.

Επικούρειοι. Οι Επικούρειοι δίδασκαν ότι η ψυχή αποτελείται από τα πιο λεπτά και πιο κινητικά άτομα του σύμπαντος, λεπτότερα ακόμη και από αυτά του αέρα και της φωτιάς, και σε αυτό απέδιδαν τις λειτουργίες της σε σχέση με τη σκέψη και τις αισθήσεις. Κατ’ αυτούς, όταν τραυματίζεται το σώμα, μερικά άτομα της ψυχής διαρρέουν. Αν το ποσοστό τους είναι μεγάλο, τότε επέρχεται θάνατος του σώματος και όλα τα άτομα της ψυχής σκορπίζονται.

Νεοπλατωνισμός. Ο Πλωτίνος, αναπλάθοντας την πλατωνική διδασκαλία και προσδίδοντάς της έντονη θρησκευτική χροιά, επανέλαβε τις απόψεις περί άυλης ψυχής, συγγενούς με τον κόσμο των Ιδεών, η οποία έχει φυλακιστεί στο σώμα και υφίσταται μετενσαρκώσεις, το επίπεδο των οποίων μπορεί να αναβαθμιστεί ή να υποβαθμιστεί ανάλογα με το πώς διάγει κανείς τη ζωή του. Ύστατος σκοπός η επανένωση της ατομικής ψυχής με την ψυχή του κόσμου, οπότε και η πρώτη χάνει την ατομικότητά της.
Και πριν όμως από αυτό, ήδη κατά τη διάρκεια του ένσαρκου βίου, η ψυχή μπορεί να αποζητήσει τον πνευματικό κόσμο μέσω του ασκητισμού και του στοχασμού, και τότε ίσως καταστεί δυνατόν να δει το θείο φως. Ως αρετή ορίζεται η προσέγγιση της ψυχής προς τον Θεό και ως κάλλος η επικράτησή της επί του σώματος και των επιθυμιών του. Οι απόψεις του Πλωτίνου περί της ψυχής είναι επηρεασμένες και από τον νεοπυθαγορισμό, δεδομένου ότι προτάσσει πως όσοι αγαπούν τη μουσική, αυτοί στην επόμενη ζωή θα γίνουν ωδικά πτηνά, ενώ οι στοχαστικοί φιλόσοφοι θα μεταμορφωθούν σε αετούς.

Ιουδαϊσμός. Όταν οι Εβδομήκοντα μετέφρασαν τις Εβραϊκές Γραφές, χρησιμοποίησαν συστηματικά τον όρο «ψυχή» για να αποδώσουν τη λέξη «νέφες» (נפש). Νέφες στην κυριολεξία σημαίνει το «ον που αναπνέει», και γι’ αυτό συνήθως δηλώνει είτε ένα ζώο είτε τον ίδιο τον άνθρωπο. Αρκετές φορές αυτός ο όρος σημαίνει επίσης τη ζωή που απολαμβάνει το ον που αναπνέει. Με αυτά και με άλλα στοιχεία, οι λόγιοι σήμερα ομοφωνούν ότι, σε αντίθεση με πολλούς άλλους πολιτισμούς, αρχικά οι Εβραίοι έβλεπαν τον άνθρωπο ως ολότητα και μάλιστα υλικής υπόστασης. Κατά την ελληνιστική περίοδο, ωστόσο, εμφανίζεται η διχοτόμηση του ανθρώπου σε άυλη ψυχή και υλικό σώμα, γεγονός που οφείλεται στην επίδραση του ελληνισμού, και ιδιαίτερα του πλατωνισμού.
Συνδυάζοντας τον πλατωνισμό με τις Εβραϊκές Γραφές, ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς διδάσκει την προΰπαρξη της τριμερούς ψυχής και τη φυλάκισή της στο υλικό σώμα λόγω της αμαρτίας. Σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, οι Φαρισαίοι πίστευαν στην ανάσταση των νεκρών, αλλά ο Ιώσηπος μας πληροφορεί επιπρόσθετα ότι πίστευαν στην αθανασία της ψυχής και τη μετενσάρκωση.
Στον αντίποδα, η ιερατική τάξη των Σαδδουκαίων, πιθανώς επηρεασμένη από τους Στωικούς, θεωρούσε τον θάνατο ως το οριστικό και αμετάκλητο τέλος του ανθρώπου.
Οι Σαδδουκαίοι έφυγαν από το προσκήνιο εξαιτίας της καταστροφής του Ναού της Ιερουσαλήμ το 70 μ.κ.ε., και έτσι στον Ιουδαϊσμό οι απόψεις των Φαρισαίων αποδείχθηκαν καταλυτικές.
Η ανάσταση του Λαζάρου—Τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη, αυτό που τονίζεται ως ελπίδα των νεκρών είναι η ανάσταση.
Ως αποτέλεσμα, στο Ταλμούδ, που αποτελεί την καρδιά της διδασκαλίας του ραβινικού Ιουδαϊσμού, υφίσταται το δόγμα της προΰπαρξης της τριμερούς ψυχής—το σώμα ωστόσο δεν θεωρείται φυλακή της. Η αναβίωση του Αριστοτελισμού κατά τον Μεσαίωνα επηρέασε τον τότε Ιουδαϊσμό, με τον Μαϊμονίδη να εκφράζει απόψεις που θεωρήθηκαν ως άρνηση της αθανασίας της ψυχής, αλλά αυτή η τάση αποδείχτηκε πρόσκαιρη. Παράλληλα, ο μυστικιστικός Ιουδαϊσμός της Καμπάλα, που αποτελεί εξέλιξη των νεοπλατωνικών θεωριών, επανέλαβε την τριχοτόμηση της ψυχής σε «νέφες», «ρούαχ» και «νεσαμάχ».
Η «νέφες» σχετίζεται με τις βιολογικές λειτουργίες, η «ρούαχ» («πνεύμα») με την ηθική καλλιέργεια και η «νεσαμάχ» («πνοή») με τη νόηση. Επίσης, η Καμπάλα διδάσκει την ύπαρξη αρσενικών και θηλυκών ψυχών που, πριν εισέλθουν στα σώματα, υπάρχουν σε ζευγάρια. Οι διδασκαλίες της Καμπάλα διοχετεύθηκαν στον Χασιδισμό και εξακολουθούν μέχρι σήμερα να είναι αποδεκτές από πολλούς Εβραίους.

Χριστιανισμός. Στην Καινή Διαθήκη ο όρος «ψυχή» χρησιμοποιείται σχεδόν πάντα με το παλαιοδιαθηκικό σημασιολογικό περιεχόμενο της λέξης «νέφες» και η ανθρώπινη υπόσταση αντιμετωπίζεται γενικά με τον κλασικό εβραϊκό τρόπο. Οι περισσότεροι θεολόγοι ωστόσο υποστηρίζουν ότι υπάρχουν και ψήγματα της θεώρησης του ανθρώπου και ως ψυχοσωματικής ένωσης. Παράλληλα, εξέχουσα θέση μέσα στην Καινή Διαθήκη έχει η ανάσταση των νεκρών, δικαίων και αδίκων, η οποία περιγράφεται με πολύ περισσότερες λεπτομέρειες από ό,τι στην Παλαιά Διαθήκη, καθώς και η προοπτική της χορήγησης αθανασίας και αφθαρσίας σε μια ουράνια ζωή ως βραβείο για τους δίκαιους που μετέχουν στη Νέα Διαθήκη του Χριστού.
Οι Αποστολικοί Πατέρες δεν κάνουν αναλύσεις για την ψυχή, αλλά ωστόσο αναφέρονται με πεποίθηση στη μέλλουσα ανάσταση. Στους Απολογητές, αν και υπάρχουν σαφείς εξωτερικές επιδράσεις στην ορολογία, εν τούτοις δεν συναντούμε τον κλασικό ελληνικό δυισμό ψυχής και σώματος. Επίσης, στην περίπτωση ακόμη του Αθηναγόρα που συναντάμε “ουσιώδη αθανασία της ψυχής …το σώμα… δεν είναι φυλακή της ψυχής όπως είναι στον Πλάτωνα  (!!!) αλλά (!!!) δημιούργημα του Θεού, αγαθό”.
Έτσι οι Απολογητές εναντιώθηκαν “κατά της θεολογικής δυαρχίας του Γνωστικισμού” Όπως αναφέρει ο Γεώργιος Φλωρόφσκυ, η γενική τάση μέχρι τα τέλη του 2ου αι. βρίσκεται σε αρμονία με την καινοδιαθηκική επίκτητη ή κατά χάριν αθανασία της ψυχής, η οποία χορηγείται με βάση τη θυσία και την ανάσταση του Χριστού.
Xριστιανικές έννοιες μιας διχοτόμησης ψυχής-σώματος, αρχαίας ελληνικής προέλευσης, εισήχθησαν νωρίς στη χριστιανική θεολογία από τον Γρηγόριο Νύσσης και τον Αυγουστίνο με ένα εντελώς διαφορετικό όμως περιεχόμενο, ο οποίος “ακολουθών την τριμερή διαίρεσιν της ψυχής, κατά τον Πλάτωνα …ισχυρίσθη ότι ο Λόγος προσέλαβε σώμα χωρίς λογικήν ψυχήν”.
Στην περίπτωση του Ωριγένη υπήρξε σε πολλές περιπτώσεις σαφής η επιρροή της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και έτσι υποστήριξε την προΰπαρξη της ψυχής, τον ξεπεσμό της στον υλικό κόσμο και ένα είδος μετενσάρκωσης κατά τη Δευτέρα Παρουσία. Οι θεωρίες του Ωριγένη καταδικάστηκαν οριστικά μεν στην Πέμπτη Οικουμενική Σύνοδο το 553 μ.κ.ε. αλλά η απόρριψή τους, όπως και του συνόλου της φιλοσοφικής θεολογίας, είχε εκφραστεί πολύ νωρίτερα. Όπως με τον Γρηγόριο τον Θεολόγο που “αποφαίνεται με τόσο σκληρό τρόπο για το περιεχόμενο της ελληνικής φιλοσοφίας”
Οι περισσότερες πάντως χριστιανικές ομάδες, περιλαμβανομένων των Ορθοδόξων, των Ρωμαιοκαθολικών και των Προτεσταντών θεωρούν ότι η ψυχή δημιουργείται από τον Θεό κατά τη σύλληψη, επιζεί μετά θάνατον και, όταν γίνει η ανάσταση, θα επανενωθεί με το σώμα σε ένα αναδημιουργημένο σύμπαν.
Σε επίπεδο θρησκευτικών ομάδων, εξαίρεση αποτελούν σήμερα οι Αντβεντιστές της Έβδομης Ημέρας και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, οι οποίοι εκλαμβάνουν τον θάνατο ως την παύση της ενσυνείδητης υπόστασης του ανθρώπου και την ανάσταση ως την αποκατάστασή της.
Επιπλέον, η πλειονότητα των ειδικών στις βιβλικές σπουδές, από τις αρχές του εικοστού αιώνα και μετά, υποστηρίζει ότι η Βίβλος παρουσιάζει μια ανθρωπολογία που δεν διχοτομεί τον άνθρωπο σε ψυχή και σώμα αλλά τον αντιμετωπίζει ενιαία, δηλαδή ολιστικά και μονιστικά. Ως εκ τούτου, αυτή η πλειονότητα θεωρεί ότι ο παραδοσιακός δυισμός έχει παρερμηνεύσει την ανθρώπινη φύση ως αποτέλεσμα εισόδου ελληνιστικών δοξασιών που άλλαξαν την ερμηνεία των βιβλικών χωρίων.
O δογματολόγος Ν. Ματσούκας θεωρεί ότι “κατά την πατερική θεολογία, που ακολουθεί κατά πόδας τη βιβλική, σώμα και ψυχή αποτελούν μία λειτουργική ενότητα”. Σε αυτή τη συμφωνία όμως υπάρχει μία ριζική διαφοροποίηση. Η βιβλική γλώσσα είναι εικονική, ενώ η πατερική φιλοσοφική, και μάλιστα με κυρίαρχη την πλατωνική διαρχία σώματος και ψυχής. Η βάση μάλιστα μίας διάκρισης μεταξύ ψυχής και σώματος και η περαιτέρω ανάπτυξή της εκκινεί από τον Απόστολο Παύλο.
Γι αυτό και η πατερική θεολογία μιλά για ολική σωτηρία, δίχως να μπορεί να εννοηθεί αυτή, χωρίς την ψυχή. Έτσι για όσους θεωρούν το περιεχόμενο της πατερικής ανθρωπολογικής θεολογίας ως διαρχικό ή διυστικό, πάντοτε θα τίθεται το αμείλικτο ερώτημα ποιος πλατωνικός ή νεοπλατωνικός θα ισχυριζόταν
α) ότι αγιάζεται το σώμα
β) ότι υπάρχει μόνο ο όλος άνθρωπος
γ) ότι η σωτηρία είναι ολική.
Και επιπλέον υπάρχουν και άνθρωποι χωρίς ψυχή δηλ. είναι σκέτο σώμα.

Ψυχοστασία: Με τον όρο Ψυχοστασία χαρακτηρίζεται γενικά η δοξασία περί της ζύγισης των ψυχών των ανθρώπων σε πλάστιγγα.
Η δοξασία αυτή ως ιδέα απαντάται στην αρχαία αιγυπτιακή θρησκεία ως κρίση των νεκρών. Από δε το αποτέλεσμα της ψυχοστασίας εξαρτιόταν και η μέλλουσα ευδαιμονία της ψυχής. Στο Βιβλίο των νεκρών περιγράφεται η σκηνή της ψυχοστασίας όπου παρουσία του Βασιλέως των νεκρών ζυγίζεται η αξία της ψυχής ενός εκάστου αμέσως μετά το θάνατό του.
Ίδια όμως ιδέα της ψυχοστασίας απαντάται και στην ελληνική μυθολογία με διαφορετικό όμως σκοπό όπως αναφέρεται στην Ιλιάδα (Χ 209 κε) όπου και περιγράφεται η σκηνή της ζύγισης της «κηρός» του Αχιλλέα και του Έκτορα κατά την οποία επειδή «έρεπε» το του Έκτορα ήταν έτσι από το πεπρωμένο να είναι καταδικασμένος σε θάνατο. Η ψυχοστασία αυτή διαφέρει της αιγυπτιακής στο ότι γίνεται προ του θανάτου όπου η ψυχή λαμβάνεται με την έννοια της ζωής.
Παρόμοιες δοξασίες συναντώνται και στον Ιουδαϊσμό και στον Χριστιανισμό κατ΄ αντιγραφή της Αιγυπτιακής δοξασίας περί της «ημέρας της κρίσεως» καθώς και η σχετική παράδοση περί Βιβλίου που περιλαμβάνει τις πράξεις των ανθρώπων στη διάρκεια της ζωής τους.

Η ψυχοστασία στην Τέχνη: Τον τίτλο Ψυχοστασία φέρει και τραγωδία του Αισχύλου στην οποία η θεά Θέτις και η Ηώς  ζύγιζαν τις ζωές του Αχιλλέα και του Μέμνονα. Στην χριστιανική αγιογραφία παριστάνεται κυρίως ο Αρχάγγελος Μιχαήλ να κρατά ζυγαριά στην οποία ζυγίζονται οι ψυχές των νεκρών ή οι πράξεις αυτών και τον Διάβολο να περιμένει κοντά, έκδηλα αδημονώντας, για το αποτέλεσμα. (εικόνα κάτω)
Βιβλιογραφία:
Παπαδής, Δημήτρης: «Περί ψυχής. Προβληματική της έννοιας της ψυχής στον Όμηρο». Εποπτεία 92 (1984)
Βέικος, Θεόφιλος Α., « Σῶμα – Πνεῦμα. Ἀδιέξοδα τῆς θεωρίας τῶν δύο κόσμων»

Πως σκοτώνουμε την ψυχή μας

Πως σκοτώνουμε την ψυχή μαςΥπάρχουν πολλές, πάρα πολλές ψυχές που πεθαίνουν. Την στιγμή που ζείτε εδώ, η ψυχή σας πεθαίνει και δεν το ξέρετε. Την στιγμή που βρίσκεστε στο αστρικό ή το νοητικό πεδίο, είναι πιθανό η ψυχή σας να πεθαίνει και να μην το αντιλαμβάνεστε. Η εκμηδένιση της ψυχής είναι μια μεγάλη έκρηξη στο διάστημα. Πολλές ψυχές εκρήγνυνται στο διάστημα. Τις ονομάζουμε αποβεβλημένες ψυχές• δεν μπόρεσαν να τα καταφέρουν στη ατραπό στην οποία εξελίσσονταν.
Το σκότωμα της ψυχής είναι δύο ειδών. Το ένα είναι ότι εσείς οι ίδιοι σκοτώνετε την ψυχή σας. Το άλλο είναι ότι αφήνετε άλλους να σκοτώσουν την ψυχή σας. Οι άνθρωποι στον κόσμο σε ποσοστό ενενήντα εννιά τοις εκατό δεν ενδιαφέρονται για την ψυχή τους.
Φοβούνται τρομερά να μην χάσουν το σώμα τους. Οι περισσότεροι άνθρωποι ανησυχούν για το φυσικό τους σώμα: πως να φάνε, πως να κάνουν έρωτα, πως να ντυθούν, πως να έχουν ωραία σπίτια. Αυτά όλα είναι σημαντικά, αλλά αν χάνετε την ψυχή σας, τότε δεν έχετε τίποτα. Αφού πεθάνετε θα δείτε πραγματικά αν σκοτώσατε την ψυχή σας, αν την παραλύσατε ή αν την θρέψατε.

1. Το σκότωμα της ψυχής ή ο θάνατος της ψυχής ξεκινά κάθε φορά που κάνετε κάτι ενάντια στη συνείδησή σας, ή που κάνετε κάτι ενάντια στο νόμο της αγάπης και της σύνθεσης, είτε αυτό σας πληγώνει ή σας κάνει χαρούμενους.
Όταν η ψυχή σας γίνει πολύ άρρωστη και πεθάνει, ζείτε σαν πτώματα σε αυτή τη ζωή, διασπείροντας τις πιο μολυσμένες εκπορεύσεις γύρω σας γιατί είστε νεκροί αλλά ζείτε. Γι’ αυτό ο Χριστός είπε, “Αφήστε τους νεκρούς να θάψουν τους νεκρούς τους.” Όταν ο Χριστός είπε “νεκρούς”, εννοούσε ότι τα σώματά τους ήταν ζωντανά αλλά εκείνοι ήταν νεκροί.

2. Το να ζείτε μόνο για το σώμα, τις απολαύσεις, τα μίση, τις εκδικήσεις, τα κεκτημένα και την κοινωνική θέση σας, σκοτώνει την ψυχή σας. Σάς τυφλώνουν έτσι ώστε δεν υπάρχει τίποτε άλλο στο Σύμπαν. “Όταν βγαίνετε έξω τα βράδια, να κοιτάτε τα αστέρια.” Χάνουμε το όραμά μας γιατί είμαστε τόσο απορροφημένοι εδώ με το να σκοτώνουμε και να μισούμε ο ένας τον άλλον ή με το να δρούμε ενάντια στη συνείδησή μας. Κάθε φορά που που είστε απολύτως απορροφημένοι με τα σώματα, τις απολαύσεις, τα κεκτημένα και τη θέση σας, χάνετε την ψυχή σας γιατί δεν την τρέφετε. Χρειάζεται τροφή.
Πώς τρέφεται η ψυχή; Την τρέφετε με Ομορφιά, Καλοσύνη, Αρετή, Χαρά, Ελευθερία, Μόχθο, Θυσία του εαυτού σας για την ανθρώπινη εξύψωση.

3. Μπορείτε να σκοτώσετε την ψυχή σας με το να ξοδεύετε τον χρόνο, το σώμα και την ενέργειά σας σε επουσιώδη. Σύμφωνα με την Διδασκαλία του Xριστού, όλοι είναι επιμελητές. Τίποτα δεν σας ανήκει. Είστε επιστάτες. Εάν επιστατείτε λάθος, δεν θα αποφοιτήσετε. Το σώμα σας δόθηκε για να χρησιμοποιηθεί για τον Σκοπό. Η καρδιά σας δόθηκε για να χρησιμοποιηθεί για τον Σκοπό. Τα επουσιώδη ξοδεύουν τον χρόνο, την ενέργεια, το χρήμα και την ψυχή σας. Αυτή είναι μια πολύ “βαριά” ιδέα. Ποιος μπορεί να ζει πάντα στο πιο ουσιώδες; Αυτή είναι η πρόκλησή μας, χρόνο με το χρόνο να ελαχιστοποιούμε τα επουσιώδη και να αυξήσουμε τον μόχθο μας για το πιο ουσιώδες.
Κάθε φορά που χάνετε τον εαυτό σας σε επουσιώδη, γίνεστε επουσιώδεις. Η εξάσκηση στην επιζήτηση του πιο ουσιώδους, τελικά δημιουργεί μέσα σας μια κατάσταση συνειδητότητας που είναι σαν ένας πύργος σταθερότητας. Πρέπει να προσπαθείτε να είστε σταθεροί νοητικά, αλλά αν δεν είστε σταθεροί νοητικά, ό,τι κάνετε δημιουργεί αστάθεια.
Πως μπορείτε να δημιουργήσετε σταθερότητα μέσα στο νου, στην ψυχή και στο είναι σας; Μπορείτε να το κάνετε με το να ταυτίζεστε με τις πιο ουσιώδεις σκέψεις, αισθήματα, νοοτροπίες, δράσεις. Τότε δημιουργείτε σταθερότητα μέσα σας. Αλλά αν είστε σήμερα εδώ, αύριο εκεί με τα συναισθήματα, το νου και τις ενασχολήσεις σας, αυτό το διαμάντι της σταθερότητας δεν μπορεί να δημιουργηθεί στη συνειδητότητά σας. Είναι σαν να λέμε ότι εάν βγαίνετε με διακόσιους ανθρώπους, χάνετε τη σταθερότητά σας. Σταθερότητα σημαίνει να τους περιορίσετε στον έναν. Έχετε εκατομμύρια ιδέες. Συμπιέστε τις, συνθέστε τις σε μία, στην πιο ουσιαστική.
Πως θα αντιμετωπίσετε την ζωή, την σύζυγο, τον σύζυγό σας; Θα φέρνετε κάθε μέρα επουσιώδη σκουπίδια να συζητάτε και να αντιπαρατίθεστε μ’ εκείνη ή μ’ εκείνον, ή θα μείνετε στην βάση του πιο ουσιώδους;

4. Σκοτώνετε την ψυχή σας με το να πέφτετε σε παγίδες. Υπάρχουν παγίδες προδοσίας, εξαπάτησης, παραπλάνησης και υποκρισίας. Αυτές είναι παγίδες. Απ’ τη στιγμή που λέτε ένα ψέμα, παγιδεύεστε, γιατί θέλετε να πείτε κι άλλα δέκα ψέματα για να απελευθερώσετε τον εαυτό σας. Όταν δεν μπορείτε να απελευθερώσετε τον εαυτό σας μιλάτε περισσότερο, και τότε παγιδεύεστε μέσα στο δικό σας δίκτυο.
Πώς επιτρέπετε στην ψυχή σας να επιβιώσει; Όσο είναι δυνατόν, μην παγιδεύετε τον εαυτό σας γιατί κάθε παγίδα βρίσκεται εκεί για να σας σκοτώσει. Οι παγίδες μέσα μας είναι η παραπλάνηση, η υποκρισία, η εξαπάτηση ανθρώπων για εγωιστικό όφελος, το να τους χειρίζεστε και να τους εκμεταλλεύεστε με όμορφες, ιδεαλιστικές εκφράσεις. Μην εξαπατάτε τους ανθρώπους. Μην είστε υποκριτές με πολλά πρόσωπα ώστε κανένας να μην μπορεί να δει το πραγματικό σας πρόσωπο. Είναι καλύτερα να ζείτε απλά και ανυπόκριτα και ανοιχτά ώστε να απολαμβάνετε τη ζωή που σας δόθηκε. Γιατί θέλετε να την περιπλέκετε; Το ευθύ μονοπάτι είναι το μονοπάτι τις απόλυτης ειλικρίνειας.

5. Σκοτώνετε την ψυχή σας με το να υπηρετείτε την χωρητικότητα σας, το εγώ σας, την απληστία, τη ματαιοδοξία και τις ψευδαισθήσεις σας. Απ’ τη στιγμή που υπηρετείτε τις αυταπάτες σας, η ψυχή σας πεθαίνει. Πώς να πούμε αυτά τα πράγματα στην ανθρωπότητα; Δεν καταλαβαίνουμε πραγματικά τους νόμους του Σύμπαντος. Οι νόμοι του Σύμπαντος είναι το να ζει κανείς ζωή αφίλαυτη, χωρίς ματαιοδοξίες, χωρίς εξαπάτηση του εαυτού. Το να εξαπατά τον εαυτό του κανείς σημαίνει ότι έχει εγωισμό μέσα του. Μην εξαπατάτε τον εαυτό σας.
Υπάρχει μια αμαρτία που δεν μπορείτε ποτέ να σβήσετε και αυτή είναι το το να εξαπατάτε τον εαυτό σας. Γνωρίζετε την αλήθεια και εξαπατάτε τον εαυτό σας. Σταθείτε στο φως, μείνετε εκεί. Μην μένετε στο φως και υπηρετείτε το σκοτάδι. Εάν είστε στο σκοτάδι, μείνετε στο σκοτάδι ώστε να σας βλέπουμε. Εάν είστε στο φως, μείνετε στο φως και πεθάνετε για το φως.
Η απληστία ρημάζει τον κόσμο. Η απληστία ρημάζει την προσωπική σας ζωή. Ογδόντα τοις εκατό των φυλακισμένων βρίσκονται στις φυλακές λόγω της απληστίας τους. Οι άνθρωποι νομίζουν ότι η απληστία είναι ένδειξη της φτώχιας. Δεν είναι έτσι. Η απληστία είναι ασθένεια. Είναι καρκίνος του νου. Ο καρκίνος του νου εκφράζεται σαν απληστία. Εάν εξετάσετε τους ανθρώπους που έχουν όγκους στον εγκέφαλο, θα δείτε ότι έζησαν άπληστη ζωή. Είναι νοητική ασθένεια.

6. Με το να μην είστε υπεύθυνα ανθρώπινα όντα, σκοτώνετε την ψυχή σας. Τι σημαίνει αυτό; Με το να χάνετε τον σκοπό της ζωής σας, χάνετε την ψυχή σας. Φυσικά άλλοι μπορεί να σκοτώσουν την ψυχή σας με το να σας αποπροσανατολίσουν σε εκείνες τις δραστηριότητες που ξοδεύουν τον χρόνο, την ενέργεια και την ζωή σας. Σας κάνουν να ξοδεύετε τη ζωή σας και χάνετε τον σκοπό της ζωής σας.

Άγιο Φως - Μια ιερή και «θαυμαστή» απάτη

Η τελετή του Αγίου Φωτός γίνεται στις 12 η ώρα το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου και αποτελείται από τρία στάδια:
  • α. Λιτανεία
  • β. Την είσοδο του Πατριάρχη στον Πανάγιο Τάφο και
  • γ. Τις προσευχές του Πατριάρχη για να βγει το Άγιο Φως.
Προετοιμασία του Πανάγιου Τάφου
Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί πριν από την τελετή του Αγίου Φωτός γίνεται πρώτα ένας σχολαστικός έλεγχος του Παναγίου Τάφου και αμέσως μετά τον σφραγίζουν με το μελισσοκέρι που είχε ετοιμαστεί το πρωί. Ο έλεγχος γίνεται για να διαπιστωθεί ότι δεν υπάρχει οτιδήποτε μέσα στον Πανάγιο Τάφο το οποίο θα μπορούσε να προκαλέσει φωτιά. Αφού σφραγιστεί ο Πανάγιος Τάφος με το μελισσοκέρι οι αρχές τοποθετούν πάνω στο κερί τις σφραγίδες τους.

Μεγάλο ενδιαφέρον για τον έλεγχο δείχνουν και τα άλλα δόγματα τα οποία έχουν από παλιά αποκτήσει δικαιώματα στον Πανάγιο Τάφο. Το ενδιαφέρον αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο. Αν τύχει κάποια χρονιά να μη βγάλει το Άγιο Φως ο Ορθόδοξος Πατριάρχης τότε θα αναλάβουν το προβάδισμα της τελετής του Αγίου Φωτός άλλοι.

Ο έλεγχος αρχίζει στις 10 το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου και τελειώνει στις 11. Όσο γίνεται ο έλεγχος, Ορθόδοξοι Άραβες νέοι διαδηλώνουν μέσα στον Ιερό Ναό υπέρ των ορθοδόξων δικαιωμάτων. Πρέπει να σημειωθεί ότι τον έλεγχο του Παναγίου Τάφου παρακολουθούν εκπρόσωποι των Αρμενίων και άλλων δογμάτων.

Η ιστορία του «θαύματος»
Oι πρώτες αναφορές για την τελετή ανάγονται στον 2ο αιώνα μ.Χ. και μιλούν για μια απλή συμβολική αναπαράσταση και τίποτε άλλο. Αυτή η ιστορία κράτησε χρόνια. Μέχρι που έφτασαν διάφοροι Φράγκοι παπάδες και τυ­χοδιώκτες, σαν εκείνο τον απερίγραπτο (και μεταγενέστερο βεβαίως) καλόγε­ρο, τον Κουκούπετρο, που διαβάζαμε στα σχολικά βιβλία. Αυτοί κατάλαβαν πως η υπόθεση κρύβει χρυσάφι και το γύρισαν στα... θαύματα! Μάλιστα, για να μαζέψουν κόσμο για τις σταυροφορίες, επικαλούνταν και το «θαύμα» του Αγίου Φωτός! Έτσι, η απλή τελετή με τον συμβολισμό της έδωσε τη θέση της στη δεισιδαιμονία και τον σκοταδισμό.
Οι Άραβες του Ααρούν Αλ Ρασίντ παρέδωσαν στους παπι­κούς καλογήρους τα προσκυνήματα των ΑγίωνΤόπων (μαζί με τα σχετικά προνόμια, που σήμαιναν και πολύ χρυσάφι) στα χρό­νια του Καρλομάγνου (768-814 μ.Χ.). Όταν πέθανε ο χαλίφης, το 889 μ.Χ., τα προνόμια των καλογήρων καταργήθηκαν.

Το 1118 μ.Χ. ο Άραβας κυρίαρχος Σαλάχ Ελ Ντιν παραχώρησε στους ορθόδοξους μοναχούς τα προσκυνήματα των Αγίων Τόπων. Ο Ελ Ντιν όριζε ότι «ο πατριάρχης των Ελλήνων θα είναι ο κύριος του Καμαρέ (ναού του Παναγίου Τάφου) και αυτός θα παίρνει από τον τάφο του Ικάς το Άγιον Φως για να το μοιράζει στους Ναζωραίους (χριστιανούς)».

Έτσι πέρασε στους Έλληνες η δικαιοδοσία του Αγίου Φωτός και ο έλεγχος αυτής της «χρυσοτόκου τελετής», όπως τη χαρα­κτηρίζει ο ιστορικός Κυριάκος Σιμόπουλος. Και βεβαίως άρχισε και το παραμύθιασμα των χιλιάδων «χατζήδων», που ψάχνουν τη σωτηρία της ψυχής τους ταξιδεύοντας στους Αγίους Τόπους.

Όταν ο έλεγχος των προσκυνημάτων αποδόθηκε στους ορθοδόξους, συνε­χίστηκε το ίδιο βιολί της εκμετάλλευ­σης των πιστών. Με μια διαφορά: διά­φοροι Λατίνοι συγ­γραφείς και περιηγητές κατήγγελλαν τους ορθοδόξους ρασοφόρους για θεομπαιξία ξεχνώντας πως αυτοί ήταν οι πρώτοι διδάξαντες στο «άθλημα» αυτό. Κι όσο κι αν φώναζαν με­γάλες μορφές της Εκκλησίας, τ' αυτί των «φρουρών του Παναγίου Τάφου» δεν ί­δρωνε.

Τον 18ο αιώνα έχουμε μια διαφωτιστική αναφορά για το ι­στορικό της «θαυματουργού καθόδου του Αγίου Φωτός» από τον ιησουίτη μισιονάριο (απεσταλμένο) Du Bernart. Το 1771 έ­στειλε από το Κάιρο υπόμνημα στον άμεσο προϊστάμενο του καθολικό επίσκοπο της Τουλούζης. Στο πρώτο μέρος αναφέ­ρεται στο ιστορικό της τελετής, σημειώνει πως ήταν εφεύρε­ση των Λατίνων βασιλιάδων της Ιερουσαλήμ στα χρόνια των σταυροφοριών και προσθέτει πώς στη συνέχεια αξιοποιήθηκε από τους ορθόδοξους παπάδες:
«Ιδού το ιστορικό αυτού του δήθεν Αγίου Φωτός. Ο Foulcher de Chartres, εξομολογητής του Βaudouin Α', δεύτερου βασιλιά της Ιερουσαλήμ, διηγήθηκε ένα θαύμα που έγινε μπροστά σ' ο­λόκληρο τον λαό της Ιερουσαλήμ και που ο ίδιος είδε με τα μάτια του. Ελεγε πως το Μεγάλο Σάββατο, παραμονή του Πάσχα, ο Θεός, θέλοντας να τιμήση τον τάφο του Ιησού και να αναθερμάνει την πίστη των χριστιανών, έστειλε από τον ουρανό μια φλό­γα που κατέβηκε στον Άγιο Τάφο και άναψε όλα τα καντήλια, που, σύμφωνα με τα εκκλησιαστικά έθιμα, ήταν σβηστά από τη Μεγάλη Παρασκευή. Αυτή η φλόγα, πετώντας από τη μια άκρη στην άλλη, άναψε όλα τα καντήλια του ναού.
Έλεγε, επίσης, ότι κάποτε ο Θεός, θέλοντας να δοκιμάση την πίστη των χριστιανών και να τιμωρήση ίσως τον κλονισμό της ευσέβειας τους, καθυστέρησε μερικές ώρες την πραγματοποί­ηση του θαύματος. Τελικά η κάθοδος του Αγίου Φωτός έγινε την ημέρα του Πάσχα ύστερα από επίσημη λιτανεία όλων των χριστιανών με επικεφαλής τον ίδιο τον βασιλιά. Ολοι βάδιζαν α­νυπόδητοι με θρήνους και δάκρυα. Κραυγές αγωνίας εκλιπα­ρούσαν τον 'Υψιστο να κάνει το θαύμα του.

Το θαύμα συνεχιζόταν και επί βασιλείας του Βaudouin Β', όπως βεβαιώνουν οι Βaronius και Sponde. Ο πάπας Ουρβανός Β', δημηγορώντας στο κονσίλιο της Κλερμόν το 1095. αυτό α­κριβώς το Θαύμα επικαλέστηκε στην προσπάθεια του να πείση τους χριστιανούς πρίγκιπες της Ευρώπης να ενώσουν τους στρα­τούς τους και να εκστρατεύσουν για την απελευθέρωση της γης που με τέτοιο θαύμα τιμούσε ο Θεός. Αλλά κατά τα φαινόμενα το θαύμα σταμάτησε λίγο ύστερα από τους πρώτους βασιλιάδες της Ιερουσαλήμ.
Ο ζήλος των πριγκίπων της χριστιανοσύνης είχε υποχωρήσει και η ευλάβεια των καθολικών είχε εκφυλισθή. Και ενώ οι καθολικοί παραδέχονται πως το θαύμα δεν γίνεται πια, οι σχισματι­κοί (σ.σ.: εννοεί τους Έλληνες ορθοδόξους) βρήκαν ευκαιρία να το διαιωνίσουν.
Παπάδες και πατριάρχες εκμεταλλεύονται την ευπιστία του ποιμνίου που προσμένει την άγια ουράνια φλόγα τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου. Εφτά ώς οχτώ χιλιάδες πιστοί, ερεθισμέ­νοι από την περιέργεια, συρρέουν στην Ιερουσαλήμ για να πα­ρακολουθήσουν το θέαμα. Αυτό το πλήθος αποτελεί σημαντική πηγή πόρων για τους σχισματικούς'Ελληνες, που εξασφαλίζουν έτσι την επιβίωση τους και την κανονική καταβολή των φόρων στουςΤούρκους».

Τελετή του Αγίου Φωτός
Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση, το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου ο Ορθόδοξος Πατριάρχης με την συνοδεία του -αρχιερείς, ιερείς και διακόνους- αλλά και τον Αρμένιο Πατριάρχη μπαίνει στον Ιερό Ναό της Αναστάσεως, ενώ οι καμπάνες χτυπούν πένθιμα. Από την εσωτερική είσοδο του Ναού του Αποστόλου Ιακώβου μπαίνει ο Πατριάρχης στο Ιερό Βήμα του Καθολικού και κάθεται στον πατριαρχικό θρόνο. Από αυτό το σημείο περνάνε και ασπάζονται το χέρι του Πατριάρχη οι εκπρόσωποι των Αρμενίων, των Αράβων, των Κοπτών και άλλων για να τους δοθεί το Άγιο Φως. Σύμφωνα με τα προνόμια, αν δεν ασπαστούν το χέρι του Ορθόδοξου Πατριάρχη δεν έχουν το δικαίωμα να λάβουν το Άγιο Φως από τα χέρια του. Αμέσως μετά αρχίζει η Ιερή Λιτανεία η οποία περιφέρεται τρεις φορές γύρω από τον Πανάγιο Τάφο και μετά ο Πατριάρχης σταματάει μπροστά στον Πανάγιο Τάφο όπου βρίσκονται και οι επίσημοι.

Μετά τη Λιτανεία αποσφραγίζεται ο Πανάγιος Τάφος και ο Πατριάρχης βγάζει την αρχιερατική στολή του και μένει μόνο με το λευκό στιχάριο. Στην συνέχεια Πατριάρχης Ιεροσολύμων λαμβάνει τους σβηστούς πυρσούς και εισέρχεται μαζί με τον Δραγουμάνο των Αρμενίων στο Ιερό Κουβούκλιο. Όλα τα κανδήλια είναι σβηστά και υποτίθεται πως τίποτα δεν είναι αναμμένο στον Ιερό Ναό.

Στην συνέχεια ο Πατριάρχης μπαίνει στον Πανάγιο Τάφο για να προσευχηθεί.

Η μυστική προσευχή
Γύρω από τη συγκεκριμένη προσευχή έχουν υφανθεί φοβεροί μύθοι και θρύλοι, με κοινό παρονομαστή την πεποίθηση ότι πρόκειται για κάποια μυστική δέηση που μόνο ο Έλληνας Πατριάρχης γνωρίζει! Αυτό όμως σε καμία περίπτωση δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα: Η εν λόγω ευχή δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1933 από τον Αρχιμανδρίτη (διδάκτορα τού Πανεπιστημίου Αθηνών) Κάλλιστο Μηλιαρά και αναδημοσιεύτηκε το 1967 στο περιοδικό «Νέα Σιών», επίσημο όργανο δημοσιευμάτων τού Πατριαρχείου Ιεροσολύμων. ΔΕΝ μιλάμε λοιπόν για κάποιο επτασφράγιστο, φοβερό μυστικό στο οποίο κανείς άλλος δεν έχει πρόσβαση πλην τού Ορθόδοξου Πατριάρχη!

Όμως τι λέει άραγε η προσευχή αυτή; Τι δέεται ο Πατριάρχης μέσα στο Κουβούκλιο τού Παναγίου Τάφου; Μα τι άλλο - θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς - παρά να συμβεί αυτό που (υποτίθεται ότι) κάθε φορά συμβαίνει : Να κατέλθει δηλαδή το Άγιο Φως θαυματουργικά από τον ουρανό και να φωτίσει όλη την οικουμένη! - Όμως αλίμονο, η προσευχή είναι ξεκάθαρη και δηλώνει με απόλυτη σαφήνεια ότι η φωταψία είναι απλώς μια τελετή συμβολικού χαρακτήρα και ότι το φως που εμφανίζεται κάθε Μ. Σάββατο στα Ιεροσόλυμα δεν κατέρχεται εξ ουρανού, αλλά έχει απολύτως φυσική προέλευση, χαρακτηρίζεται δε άγιο επειδή εξάγεται από τον Πανάγιο Τάφο!

Το συμπέρασμα αυτό όπως θα καταδειχθεί παρακάτω, προκύπτει αβίαστα με την απλή ανάγνωση και μόνο τής ευχής, κάτι που παραδέχεται και ασπάζεται ακόμα και ο π. Μεταλληνός (!), τα στοιχεία δε που παρατίθενται αντλήθηκαν από το βιβλίο του «ΦΩΤΟΜΑΧΙΚΑ - ΑΝΤΙΦΩΤΟΜΑΧΙΚΑ» καθώς και από «ΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΦΩΤΟΣ» τού Κ.Δ. Καλοκύρη, έργα δηλαδή ανθρώπων που το τελευταίο για το οποίο θα μπορούσε κανείς να τούς κατηγορήσει είναι ότι επιβουλεύονται την Ορθοδοξία!

Μερικά από τα επίμαχα σημεία τής ευχής στα οποία ο αναγνώστης προτρέπεται να εστιάσει την προσοχή του:
(…) μνείαν ποιούμεθα και τής εν Άδου καθόδου σου, (…) τη αστραπή τής σης θεότητος φωτός πληρώσας τα καταχθόνια. Όθεν (…) κατά τούτο το υπερευλογημένον Σάββατον (…) σε το όντως ιλαρόν και εφετόν φως εν τοις καταχθονίοις θεϊκώς επιλάμψαν, εκ τάφου δε θεοπρεπώς αναλάμψαν αναμιμνησκόμενοι, φωτοφάνειαν ποιούμεθα, σου την προς ημάς συμπαθώς γενόμενην θεοφάνειαν, εικονίζοντες˙ (…)
Δια τούτο, εκ τού επί τούτον τον φωτοφόρον σου Τάφον ενδελεχώς και αειφώτως εκκαιομένου φωτός ευλαβώς λαμβάνοντες, διαδιδόαμεν τοις πιστεύουσιν εις σε το αληθινό φως και παρακαλούμεν και δεόμεθά σου, Παναγιότατε Δέσποτα, όπως αναδείξης αυτό αγιασμού δώρον και πάσης θεϊκής σου χάριτος πεπληρωμένον, διά της χάριτος τού Παναγίου και φωτοφόρου Τάφου σου˙ (…) Αμήν.
Όπως επισημαίνει ο κ. Καλοκύρης «η ευχή είναι πολύ διαφωτιστική». Πράγματι θέλει προσπάθεια για να καταλάβει κανείς κάτι διαφορετικό! Πουθενά δεν γίνεται λόγος για θαυματουργικά εμφανιζόμενο φως, αλλά «νοείται μόνο φως φυσικό, που ανάβεται στην ανάμνηση τού Αναστάντος Χριστού, τού αληθινού φωτός τού Κόσμου». Εις ανάμνησιν λοιπόν τού θαύματος εκείνου, ο Πατριάρχης δημιουργεί -ο ίδιος- εμφάνιση φωτός, εικονίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη θεοφάνεια τού Χριστού που βίωσαν οι άνθρωποι. «Και η Ευχή (…) προχωρεί και εξηγεί το από πού παίρνεται το φως για να ανάψουν οι λαμπάδες και, στη συνέχεια, να μεταδοθεί στούς πιστούς. Και είναι ο τόπος αυτός ο άγιος Τάφος και πηγή τού φωτός το οποίο ευλαβώς λαμβάνει ο Πατριάρχης, είναι η ιερή λυχνία πού ΣΥΝΕΧΩΣ και πάντοτε καίει εκεί».

Ολοκληρώνοντας την ανάλυσή του ο κ. Καλοκύρης τονίζει με ιδιαίτερη έμφαση τη λέξη «αναδείξεις» «η οποία δηλώνει καθαρά ότι το φως (όχι μόνο δεν είναι ουρανόπεμπτο, αλλά) δεν έχει ακόμα αναδειχθεί ιδιαίτερον ‘‘αγιασμού δώρον” (…). Εάν όμως, με άλλα λόγια, το φως ήταν ουρανόπεμπτο, τότε δεν θα παρακαλούσε ο Πρωθιεράρχης όπως το αναδείξει ο Θεός. Και πώς θα γίνει αυτή η ανάδειξη; Επεξηγεί η ευχή: Διά της χάριτος τού Παναγίου Τάφου».

Ο μύθος τού σωματικού ελέγχου
Όσον αφορά τώρα στην (από εξονυχιστική έως και … διακριτική) σωματική έρευνα στην οποία (υποτίθεται ότι) υποβάλλεται ο πατριάρχης πριν από την είσοδό του στο Κουβούκλιο, κατά τον κ. Καλοκύρη όλα αυτά «είναι ένας θρύλος, προïόν κατώτερης λαïκής ευσεβόφρωνος αφέλειας (…) που υποβιβάζει σε ‘‘απάτη” την έντιμη και ακατάκριτη συμπεριφορά του, και τον παρουσιάζει έτσι ως συνεργό στην εμφάνιση ενός ψευδοθαύματος (…)».
Διότι «η αφαίρεση των αμφίων και η εμφάνισή του μόνο με το στιχάριο αποτελεί μέρος τού σχετικού Τυπικού τής Εκκλησίας. Δηλαδή πρόκειται για διαδικασία η οποία σημαίνει ότι ο Πατριάρχης, εκφράζοντας ταπείνωση και άκρα ευλάβεια, πριν πλησιάσει και περάσει στο Πανάγιο Άδυτο απεκδύεται τα δηλωτικά τού επισκοπικού αξιώματος άμφια […]» μένοντας με «το στιχάριο (το απλούστερο και κοινό άμφιο για κάθε βαθμίδας κληρικό)»!

Ο μύθος της παλαιότητας της προσευχής
Πολλοί - μεταξύ των οποίων και εσείς - επιχειρώντας να γεφυρώσουν το χάσμα των «άφωτων» αιώνων και να προσδώσουν στο «θαύμα» μεγαλύτερη παλαιότητα απ’ ότι στην πραγματικότητα τού αναλογεί, μιλούν για «χρονική συνέχεια που εκτείνεται μέχρι τον 1ο αιώνα (!), όταν ο Απόστολος Πέτρος βλέπει (;) το Φως μέσα στον Τάφο τού Ιησού» και μέμφονται τον Κοραή που στον «Διάλογο» του τοποθετεί την πρώτη μαρτυρία για το φως ως θεόπεμπτο όχι νωρίτερα από το έτος 870. Και πράγματι η μαρτυρία τού Βερνάρδου δεν είναι η αρχαιότερη׃ Σύμφωνα με τον Μοσχέμιο ήδη τον 8ο αιώνα ο Πρεσβύτερος Οθμάρος από το Πικτάβιο είδε το υπερφυσικό φως με τα ίδια του τα μάτια. Η μαρτυρία τής Αιθερίας ωστόσο (κατ’ άλλους Σύλβιας τής Ακουιτανίας) όπως είδαμε σε καμία περίπτωση δεν περιγράφει το φως ως θεόπεμπτο!

Άνευ αντικειμένου είναι επίσης η αναφορά τού Ιωάννη τού Δαμασκηνού (κάθισμα Όρθρου, του πλαγίου δ´ ήχου τής Παρακλητικής) και κατ’ επέκταση κι αυτή τού Γρηγορίου Νύσσης (Περί της Αναστάσεως τού Χριστού, ΛΟΓΟΣ Β´), πρώτον επειδή η σύνδεσή τους μ’ αυτό καθαυτό το Άγιο Φως είναι «τραβηγμένη από τα μαλλιά», κυρίως δε επειδή στο σχετικό ευαγγελικό εδάφιο (το οποίο εσείς μνημονεύετε ως την αρχαιότερη μαρτυρία και ουσιαστικά απαρχή τού θαύματος) δεν γίνεται πουθενά λόγος περί φωτός, η έκπληξη δε του Πέτρου προέρχεται όπως ξεκάθαρα αναφέρεται, από τη θέα των κενών περιεχομένου οθονίων!

Την απουσία οποιασδήποτε μνείας περί φωτός στην εν λόγω ευαγγελική περικοπή αντιπαρέρχονται μεν οι απολογητές με το επιχείρημα ότι εφόσον ο Πέτρος έφτασε στον τάφο «σκοτίας έτι ούσης» και μολαταύτα μπόρεσε να διακρίνει τα «οθόνια κείμενα μόνα», τότε λογικά θα πρέπει να υπήρχε εκεί κάποια άλλη πηγή φωτός που δεν προερχόταν από τους Αγγέλους, ξεχνώντας όμως ότι το Ευαγγέλιο, όπως εύστοχα επισήμανε ο Αγιορίτης Αρχιμανδρίτης Προκόπιος Δενδρινός περί το 1833, δεν λέει ότι ο Πέτρος ήταν αυτός που έφθασε στο μνήμα «σκοτίας έτι ούσης», αλλά η Μαγδαληνή.

Εκτός αυτού μέχρι να ειδοποιηθεί ο Πέτρος και να μεταβεί κι αυτός με τη σειρά του στον τάφο, το σκοτάδι λογικά θα είχε παρέλθει, οπότε … Όπως γίνεται λοιπόν σαφές, με λεκτικές ακροβασίες και εικασίες επί εικασιών, τα πράγματα δεν αλλάζουν׃ Οι μεγάλοι πατέρες τής Εκκλησίας αλλά και όλες εκείνες οι στρατιές περιηγητών και προσκυνητών που επί αιώνες όργωναν σπιθαμή προς σπιθαμή τούς Άγιους Τόπους, εξακολουθούν να σιωπούν σαδιστικά γύρω από το υποτιθέμενο θαύμα, αφήνοντας τούς πιστούς μ’ ένα πελώριο γιατί. Η απάντηση όμως είναι απλή׃ Επειδή δεν υπήρχε κανένα θαύμα!

Η Αφή του Αγίου Φωτός
Η τέλεσή της αποτελεί προνόμιο του ελληνορθόδοξου Πατριάρχη Ιεροσολύμων που επαναλαμβάνεται κάθε Μέγα Σάββατο μεσημέρι στη λειτουργία της Αναστάσεως, στον Πανάγιο Τάφο του Χριστού. Την παρακολουθούν χριστιανοί από όλα τα δόγματα αλλά και αλλόθρησκοι.
Σύμφωνα με μαρτυρίες πιστών το Άγιο Φως εμφανίζεται στο θόλο εντός του Ναού της Αναστάσεως αλλά και κατ΄ άλλους έξω από αυτόν και διαρκεί μερικά λεπτά. Εμφανίζεται σαν λευκογάλανες οριζόντιες ταινιώδεις αστραπές, περιστρεφόμενες ανταύγειες ή κινούμενες φλόγες που κανείς δεν γνωρίζει από που προέρχονται. Στον Ναό δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα και ηλεκτροφωτισμός. Μαρτυρίες αναφέρουν ότι πολλές λαμπάδες των πιστών και κανδήλες ανάβουν μόνες τους, ενώ η φλόγα δεν τους καίει τα πρώτα λεπτά. Ορισμένα βίντεο δείχνουν ιερείς ή πιστούς να κινούν το κερί κοντά στα γένια τους ή στα χέρια τους και να μην παθαίνουν τίποτα.

Το Άγιο Φως αμέσως μετά την αφή του, ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων το μεταδίδει στους εκπροσώπους άλλων εκκλησιών και στους πιστούς που παρευρίσκονται στον Ναό του Παναγίου Τάφου. Στη συνέχεια ο έξαρχος του Παναγίου Τάφου της Αθήνας παραλαμβάνει το ιερό ή ανέσπερον φως και με ειδική πτήση το μεταφέρει στην Αθήνα όπου με απόδοση Βασιλικών τιμών ή «τιμών αρχηγού κράτους» ακολουθεί η υποδοχή και μεταφορά του στην Μητρόπολη Αθηνών καθώς και σε ένα μεγάλο αριθμό άλλων Μητροπόλεων.

Σύμφωνα με πολυάριθμες και … άκρως διαφωτιστικές μαρτυρίες που φτάνουν μέχρι και το 745, αυτό που λάμβανε χώρα κάθε Μ. Σάββατο ήταν απλώς μια τελετή ευλογίας ενός φυσικού (και συνεπώς ΚΤΙΣΤΟΥ) φωτός προερχόμενου από μία ή και περισσότερες λυχνίες που έκαιγαν νυχθημερόν στο εσωτερικό τού Πανάγιου Τάφου! Κάποια στιγμή όμως, πιθανότατα περί τα τέλη τού 8ου αιώνα, η τελετή αυτή μυθοποιήθηκε κι έτσι προέκυψε το «θαύμα». Αυτά δεν είναι απλώς εικασίες, αλλά το συμπέρασμα που αβίαστα προκύπτει μελετώντας τη για τούς περισσότερους από εμάς, πιστούς και μη, άγνωστη προϊστορία τού Αγίου Φωτός.

Η αμφισβήτηση του θαύματος
Σύμφωνα με τον καθηγητή της Ελληνικού Κολεγίου-Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού της Βοστώνης πρωτοπρεσβύτερο Αλκιβιάδη Καλύβα, οι πιστοί των πρώτων χριστιανικών χρόνων άναβαν λαμπάδες κάθε βράδυ αλλά και το πρωί για να εξυμνείται με αυτό τον τρόπο ο Χριστός ο οποίος είναι «φως ιλαρόν».

Στο έργο του «Η Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα στην ελληνορθόδοξη εκκλησία», ο καθηγητής αναφέρει ότι το άναμμα της λαμπάδας της Αναστάσεως με το Άγιο Φως διασώζει δύο κυρίως χριστιανικές παραδόσεις: Πρώτον, το άναμμα της κανδήλας στην Ακολουθία του Εσπερινού και, δεύτερον, το άναμμα της καινούργιας φλόγας που άναβε μόνο τις ημέρες του Πάσχα. Κατά τη διάρκεια του 10ου και του 11ου αιώνα πίστευαν ότι το φως «παράγεται» με θαυματουργικό τρόπο. Την ίδια εκείνη περίοδο, στον Καθεδρικό Ναό της Ιερουσαλήμ ο πατριάρχης Ιεροσολύμων άρχισε να εισέρχεται στον Πανάγιο Τάφο και, αφού πρώτα προσευχόταν, έδινε στον αρχιδιάκονό του το Φως. Εκείνος με τη σειρά του το προσέφερε στον λαό. Αυτός είναι ο λόγος που ακόμη και στις ημέρες μας το Φως από τον Πανάγιο Τάφο μεταφέρεται από εκεί στις υπόλοιπες Ορθόδοξες εκκλησίες. Έτσι, σε χιλιάδες Ορθόδοξους ναούς σε ολόκληρο τον κόσμο οι ιερείς παίρνουν το Φως από την «ακοίμητη κανδήλα», η οποία βρίσκεται πάνω στην Αγία Τράπεζα του ναού τους και συμβολίζει τον Τάφο του Κυρίου.

Σε δημοσίευμα του πρωτοπρεσβυτέρου του Οικουμενικού Πατριαρχείου π. Γεωργίου Τσέτση, επιβεβαιώνεται η θέση του καθηγητή Κωνσταντίνου Καλοκύρη ότι «πρόκειται για έναν θρύλο», ο οποίος αναπτύχθηκε στους Αγίους Τόπους μετά την εισβολή των Σταυροφόρων και μέσα στα πλαίσια της διαμάχης που υπήρχε μεταξύ των Ορθοδόξων, των Λατίνων και των Αρμενίων, καθένας από τους οποίους διεκδικούσε για τον εαυτό του το προνόμιο τού «λαμβάνειν εξ ουρανού» το Άγιο Φως. «Υπάρχει, αιώνες τώρα, διάχυτη η πεποίθηση στον ευσεβή μεν, αλλά θεολογικά και λειτουργικά απαίδευτο ορθόδοξο πιστό, που ψάχνει για «θαύματα» προκειμένου να πληρώσει το πνευματικό του κενό, ότι κατά την τελετή της αφής το άγιον φως κατέρχεται θαυματουργικά «ουρανόθεν» για να ανάψει την λαμπάδα του πατριάρχου» αλλά διευκρινίζεται ότι ο Πατριάρχης «δεν προσεύχεται για την διενέργεια θαύματος» αλλά απλώς «"αναμιμνήσκεται" της θυσίας και της τριημέρου Αναστάσεως του Χριστού».

Ο ίδιος ο Πατριάρχης «ανάβει την λαμπάδα του από την ακοίμητη κανδήλα που βρίσκεται πάνω στον Πανάγιο Τάφο [...] όπως ακριβώς πράττει ο κάθε Πατριάρχης και ο κάθε κληρικός την ημέρα της Λαμπρής». Τέλος, οι υπερβολικές τιμές που παραδοσιακά και κατά εθιμικό τυπικό αποδίδονται στο Άγιο Φως χαρακτηρίζονται ως «διασυρμός των Θείων» και γεγονός «σόλοικο που αποτελεί ασέβεια». Σύμφωνα με αυτήν την άποψη το Άγιο Φως χαίρει σεβασμού όπως κάθε εκκλησιαστικό δρώμενο και όπως το φως που δίνει ο ιερέας στους πιστούς σε κάθε εκκλησία το βράδυ της Ανάστασης χωρίς όμως υπερφυσικές προεκτάσεις.

Για τους υποστηρικτές αυτής της άποψης σε αυτό συνηγορεί και η ευχή που λέει ο Πατριάρχης κατά την τελετή της αφής: «[...] διά τούτο εκ του επί τούτον τον φωτοφόρον σου Τάφον, ενδελεχώς και αειφώτως εκκαιομένου φωτός ευλαβώς λαμβάνοντες διαδιδόαμεν τοις πιστεύσουσιν εις σε το αληθινόν φως [...]».

Από αυτό το εδάφιο συμπεραίνεται ότι δεν κατεβαίνει κάποιο υπερκόσμιο φως εξ ουρανού, αλλά χρησιμοποιείται το φως της ακοίμητης κανδήλας που καίει όλον τον χρόνο.
Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Εφραίμ Β΄ (1766-1771) χαρακτήρισε την παρουσίαση του αγίου φωτός «χειροποίητον μηχανουργίαν» και, καθώς ο ίδιος γνώριζε από την προσωπική του εμπειρία τον μηχανισμό εμφάνισής του, το περιέγραψε ως το «το χειροποίητον εκείνο φως, ού καγώ, φησι, την δραματουργίαν αυτοψεί κατανοήσας».

Ο Άγγλος περιηγητής και διπλωμάτης Robert Curzon καταγράφει ότι κατά την επίσκεψη του στην Ιερουσαλήμ το 1833, την ίδια χρονιά που οι Αρμένιοι είχαν αποτύχει για άλλη μια φορά να πάρουν δια της βίας τα δικαιώματα του Παναγίου Τάφου, ο Αρμένιος Ορθόδοξος πατριάρχης είχε απευθυνθεί στο εκκλησίασμά του και «εξήγησε ότι ήταν ψεύδος το θαύμα του αγίου φωτός», προς έκπληξη όλων, «οι οποίοι για αιώνες είχαν αμετακίνητη πίστη σε αυτό το ετήσιο θαύμα ως ένα από τα πρωτεύοντα άρθρα της πίστης τους». Περιγράφει ότι «η συμπεριφορά των προσκυνητών ήταν ταραχώδης σε υπερβολικό βαθμό [...] σαν να ήταν δαιμονισμένοι» και ότι αποτελούσε «σκηνικό απερίγραπτης αταξίας και βεβήλωσης».

Άλλοι θεωρούν ότι, εκτός του ότι δεν πρόκειται για θαυματουργική φλόγα, πρόκειται για απάτη και το αποδίδουν σε τέχνασμα των κληρικών του ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου με σκοπό την εκμετάλλευση των πιστών.

Ο Διδάσκαλος του Γένους και πρωτεργάτης της απελευθέρωσης της Ελλάδος από τον Οθωμανικό ζυγό, Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833) κατήγγειλε το Άγιο Φως ως απάτη και προέτρεψε την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία να διακόψει αυτές τις τελετές υποστηρίζοντας ότι «η αληθής θρησκεία όχι μόνο δεν διασφαλίζεται με την απάτην αλλά και τρέχει μέγαν κίνδυνον να καταφρονηθεί παντάπασι και να συναριθμηθεί με τας ψευδείς θρησκείας όπότε μεταχειρίζεται αυτά εκείνα μέσα- (δηλαδή όταν χρησιμοποιεί απάτες)...», ονόμαζε το «Αγιο Φως» «όνειδος και αίσχος στρατηγούμενον από θρασύτατους θαυματοπλάστες» και δήλωνε κατηγορηματικά ότι «αληθής θρησκεία δεν έχει χρεία τοιούτων θαυμάτων»... Με βαθειά θλίψη ο Έλλην σοφός διαπιστώνει ότι, ενώ οι Έλληνες έχουν προς φωτισμόν μόνο το «Άγιο Φως» οι Ευρωπαίοι «ζουν μεταξύ αληθινων σοφών, περικυκλωμένοι από Ακαδημίες και Λύκεια από πάσης Τέχνης και Επιστήμης διδακτήρια. Έχουν ανοιχτές λαμπρές, δημόσιες βιβλιοθήκες και τα πιεστήρια των τυπογραφείων τους βουϊζουν καθημερινά και ασταμάτητα».

Ο Πάπας Γρηγόριος Η' (Αρχιερατεία: 1227-1241) αποκήρυξε το Άγιο Φως ως απάτη και απαγόρευσε στους Φραγκισκανούς να έχουν οποιαδήποτε σχέση με αυτό. Επακολούθησε η καταγραφή χρονικών των Αγίων Τόπων στα οποία οι Φραγκισκανοί καυτηρίαζαν μαρτυρίες σχετικά με την τελετή. Ένας Φραγκισκανός του 15ου αιώνα, ο Φραντσέσκο Σουριάνο (Fra Francesco Suriano), εξιστόρησε λεπτομερώς την απείθαρχη έξαψη συναισθημάτων της οποίας υπήρξε μάρτυρας πριν καταγράψει την εξής παρατήρηση: «Η λεγόμενη φωτιά, όμως, δεν κατέρχεται αληθινά (και κατά τη δική μας γνώμη, των μοναχών), αν και όλα τα έθνη εξαιτίας ημών των μοναχών προσποιούνται ότι αυτό το ψεύδος είναι αληθές».

Ο Αιγύπτιος Σιήτης χαλίφης Χακίμ (Αλ-Χακίμ μπι-αμρ-Αλλάχ, 996-1021), διώκτης των Χριστιανών αν και γιος Χριστιανής, διέταξε το 1009 να καταστραφεί ολοκληρωτικά ο Ναός του Αγίου Τάφου. Άραβες χρονικογράφοι αναφέρουν ο Ναός του Αγίου Τάφου ήταν αξιοκατάκριτος καθώς «εξαπατούσε τους πιστούς» μέσω του «"θαύματος" του Αγίου Φωτός» καθώς οι αυτοκράτορες, οι στρατηγοί και άλλοι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι κυρίως από το Βυζάντιο έφερναν σε πομπές χρήματα και άλλα τιμαλφή για να τα προσφέρουν στον ναό αλλά και «οι πιο αδαείς προσκυνητές οι οποίοι πίστευαν ότι το Πάσχα το άγιο φως κατέρχεται θαυματουργικά από τον ουρανό και ανάβει τα κεριά του ναού». Ο λόγος για αυτή του την ενέργεια ήταν ότι το θαύμα του αγίου φωτός (που ήδη υφίστατο εκείνη την εποχή) αποτελούσε μια «σκανδαλώδη απάτη». Η είδηση για την καταστροφή των κτισμάτων, όταν έφτασε στην Ευρώπη, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις οι οποίες οδήγησαν τελικά στην Πρώτη Σταυροφορία.

Σύμφωνα με την αυτοβιογραφία του Ρώσου ορθόδοξου αρχιμανδρίτη (και επιστήμονα) Πορφύριου, που εκδόθηκε σε οκτάτομο βιβλίο με τον τίτλο «Το βιβλίο της ύπαρξης μου»:
«Ένας ιεροδιάκονος που κατάφερε να μπει στο ιερό του Τάφου, την περίοδο κατά την οποία θεωρείτο ότι το Φως κατεβαίνει από τον ουρανό, διαπίστωσε με τρόμο ότι το Άγιο Φως προήρχετο από ένα καντήλι το οποίο ποτέ δεν σβήνει. Μου το είπε ο ίδιος σήμερα» («Το βιβλίο της ύπαρξης μου» Τόμος:1, σελ. 671).

Ο Πορφύριος επίσης, στο ίδιο βιβλίο, αναφέρει ένα περιστατικό το οποίο διηγήθηκε σ' αυτόν ο μητροπολίτης Ιεροσολύμων. Σύμφωνα με τη διήγηση, όταν ο στρατιωτικός διοικητης της Αιγύπτου Ιμπραήμ Πασάς (ναι! ο γνωστός μας από την Ελληνική Επανάσταση στο Μωριά) βρισκόταν στα Ιεροσόλυμα, ζήτησε να του επιτραπεί η είσοδος στο ναό, προκειμένου να επιβεβαιώσει ο ίδιος της αυθεντικότητα του «θαύματος» και δήλωσε ότι αν όντως επρόκειτο για θαύμα τότε θα έκανε μια μεγάλη δωρεά στο ταμείο της εκκλησίας, διαφορετικά, άν επρόκειτο για απάτη, θα απεκάλυπτε την απάτη αυτή σε όλη την Ευρώπη και θα προέβαινε σε κατάσχεση όλης της περιουσίας του πανάγιου τάφου, η οποία είχε συγκεντρωθεί από δωρεές και τάματα των πιστών όλα αυτά τα χρόνια!
Σύμφωνα πάντα με τον Προφύριο, ο Μιχαήλ, μητροποπολίτης της Πέτρας, ο Δανιήλ μητροπολίτης της Ναζαρετ, και ο Διονύσιος επίσκοπος Φιλαδέλφειας (έτσι λεγόταν τότε το Αμμάν), ζήτησαν αμέσως συνάντηση με τον Ιμπραήμ, προκειμένου να έρθουν σε κάποια ...συμφωνία. Στη συνάντηση αυτή ο Μιχαήλ παραδέχτηκε την απάτη της αφής του φωτός από αναμμένο καντήλι και ζήτησε από τον Ιμπραήμ να μην επιχειρήσει να αποκαλύψει το μυστικό και να μην ανακατεύεται με τα της Εκκλησίας, διότι κάτι τέτοιο θα ...δυσαρεστούσε τον Τσάρο Νικόλαο της Ρωσίας, με απρόβλεπτες για τον Ιμπραήμ πολιτικές και στρατιωτικές συνέπειες! Ενόψει του πιο πάνω εκβιασμού, ο Ιμπραήμ θεώρησε σκόπιμο να «θάψει» το όλο θέμα...

Και συνεχίζει ο Πορφύριος:
«...ο μητροπολίτης πρόσθεσε ότι μόνο από το θεό τον ίδιο περιμένουμε συγχώρεση για το ψέμα αυτό, διότι σε περίπτωση που το αποκαλύπταμε στους πιστούς ζητώντας απ' αυτούς συγχώρεση, είναι βέβαιο ότι οι πιστοί θα μας διαμέλιζαν εκεί έξω στην είσοδο του ναού!» («Το βιβλίο της ύπαρξης μου» Τόμος:3, σελ. 299-301).
Σύμφωνα επίσης με μαρτυρία Κύπριου ιεροψάλτη σε τηλεοπτική εκπομπή:
Θέλω να σας δώσω μιαν ειλικρινή μαρτυρία. Προς το παρόν ανωνύμως. Όμως, αυτά που θα σας πω, είμαι έτοιμος αν κληθώ να τα καταθέσω επωνύμως και ενόρκως, είτε ενώπιον της Ιεράς Συνόδου της εκκλησίας της Κύπρου είτε ενώπιον της Ιεράς Συνόδου της εκκλησίας της Ελλάδος.
Αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχουν ειρωνείες εκεί, αλλά δεν με ενδιαφέρουν. Είμαι θρησκευόμενος και πιστεύω ακράδαντα στα θαύματα. Όσα βεβαίως είναι πραγματικά θαύματα. Στην προσωπική μου ζωή, δυο φορές γνώρισα το θαύμα και την θεία πρόνοια. Όσον αφορά την συγκεκριμένη περίπτωση, του λεγομένου θαύματος του αγίου φωτός, που συμβαίνει κάθε χρόνο το άγιο Σάββατο εις τον ιερό ναό της Αναστάσεως εις Ιεροσόλυμα, έτυχε να μάθω την αλήθεια από χείλη αρχιερέως, ο οποίος επίσης την ήκουσε με τα ίδια του τα αυτιά, από χείλη αρχιερέων του πατριαρχείου Ιεροσολύμων.

Ο (εν λόγω) αρχιερεύς, εις μια των επισκέψεων του στο σπίτι μου, για δείπνο και φιλική συζήτηση επί θρησκευτικών και πνευματικών θεμάτων, μου εκμυστηρεύθηκε ότι τις ημέρες εκείνες, έμαθε κάτι που τον αναστάτωσε και τον εσκανδάλησε. Χρησιμοποιώ τα ίδια τα λόγια του Αρχιερέως, χωρίς να αφαιρέσω ή να προσθέσω οτιδήποτε. Μου αφηγήθη λοιπόν τα εξής:

«Αυτές τις μέρες φιλοξενούμε στην ιεράν αρχιεπισκοπήν, κλιμάκιο από μητροπολίτες από το πατριαρχείο Ιεροσολύμων. Ένα βράδυ μετά το δείπνον, ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος επρότεινε να πάρουμε το καφεδάκι μας στο μέγα συνοδικόν. Εκεί λοιπόν συζητώντας διάφορα θέματα ρώτησε ο Μακάριος τους φιλοξενούμενους μητροπολίτες: "Άγιοι αδελφοί, τώρα που είστε εδώ, είναι ευκαιρία να μου λύσετε μια απορία που έχω". Του είπαν, "στην διάθεση σου Μακαριότατε αν μπορούμε, γιατί όχι". Και τους είπε ο Μακάριος: "Άγιοι αδελφοί πέστε μου σας παρακαλώ τι γίνεται με το θαύμα του Αγίου Φωτός, είναι πράγματι θαύμα;".
Οι μητροπολίτες απ’ τα Ιεροσόλυμα εμειδίασαν και του είπαν: "Μακαριότατε, κοροϊδεύουμε τον κόσμο, είναι ντροπή μας να κοροϊδέψουμε και εσένα". Ο Μακάριος είπε:
"Μα δηλαδή, θέλετε να πείτε πως δεν είναι θαύμα;".
"Όχι δεν είναι θαύμα!".
"Ε, τι είναι λοιπόν;".
"Μακαριότατε είναι μια τελετή η οποία γίνεται κάθε μέγα Σάββατο εις τον ιερό ναό της Αναστάσεως".
Ο Μακάριος τους είπε: "Και γιατί δεν λέτε την αλήθεια εις τον κόσμο;".
Και απήντησαν: "Μακαριότατε ποιος τολμά να πει την αλήθεια εις τον κόσμο... θα μας λυντσάρουν"».


Αυτή ήταν η αφήγηση του αρχιερέως.
Αποκαλυπτική είναι και η μαρτυρία του τοποτηρητή του Πατριαρχικού θρόνου Ιεροσολύμων, Μητροπολίτη Πέτρας Κορνήλιου. Την Μ. Τετάρτη 11-4-2001 στο κανάλι «Mega» στην εκπομπή «Γκρίζες Ζώνες» παρουσιάστηκε συνέντευξη του εν λόγω τοποτηρητή, ο οποίος μεταξύ άλλων δήλωσε:
α) Ο Πατριάρχης απεκδύεται πάσης στολής και μένει με λευκό εσώρασο, όχι για να ελεγχθεί για τυχόν εύφλεκτες ύλες, αλλά για να παραμείνει με την λευκή στολή, που συμβολίζει την στολή των αγγέλων.
β) Ο Πατριάρχης εισέρχεται στον Τάφο με λαμπάδα και προσεύχεται λέγοντας μια ειδική ευχή και ανάπτει το Φως από το φως της ακοίμητης κανδήλας, το δε φυσικό φως της κανδήλας με την ειδική αυτή ευχή μετατρέπεται σε Άγιον Φως. Έτσι το φυσικό φως καθαγιάζεται και μετατρέπεται σε Άγιο Φως. Τότε εξέρχεται του Τάφου και παραδίδει το Άγιο Φως στο πλήρωμα του Ιερού Ναού και δι' αυτού σ' ολόκληρο τον κόσμο. (...)

Άκρως διαφωτιστικός είναι τέλος, ο κ. Στυλιανός Χαραλαμπάκης, Χριστιανός εκκλησιαστικός συγγραφέας, το 1964:
«Τα περί του λεγομένου θαύματος του αγίου φωτός, δεν είναι δυνατόν να κοινοποιηθούν, λόγω σκανδάλου. Ευχαρίστως όμως, εφ’ όσον μ’ ερωτάτε, θα σας είπω εν περιλήψει πως γίνετε η τελετή και πώς λαμβάνετε το «άγιον φως». Την Μεγάλην Παρασκευήν και μετά την περιφοράν του επιταφίου πέριξ του Παναγίου Τάφου, ο Πατριάρχης τοποθετεί τον Επιτάφιον επί του Τάφου. Κατόπιν τούτου σβήνουν όλα τα κανδήλια τα εντός και εκτός του Τάφου. Την επομένην, Μέγα Σάββατον, ο Σκευοφύλαξ μεταφέρει κεκαλυμμένην με αργυρούν κάλυμμα, μία ειδικήν κανδήλα αναμμένην, την οποίαν τοποθετεί εντός του Παναγίου Τάφου. Εν συνεχεία ο διοικητής των Ιεροσολύμων σφραγίζει τον Τάφον. Ενώ λοιπόν, πάντα τα φώτα και τα κανδήλια έχουν σβυσθή, η ειδική κανδήλα εντός του Τάφου παραμένει αναμμένη. Την 10ην ώραν και μετά την σχετικήν λιτανείαν πέριξ του Αγίου Τάφου, κατά την οποίαν ψάλουν το λυχνικόν «φως ιλαρόν», ανοίγονται αι πύλαι του Ναού του Παναγίου Τάφου και εισέρχεται ο λαός. Συγχρόνως ανοίγει και η πύλη του Κουβουκλίου εις την οποίαν ευρίσκεται ο Τάφος και εισέρχεται ο Πατριάρχης, αφού προηγουμένως τυπικώς αφαιρεί τα αρχιερατικά του άμφια και μένει μόνον με το στιχάριον. Μετά από μίαν σχετικήν τυπικήν προσευχήν, λαμβάνει το «άγιον» φως, όχι βεβαίως θαυματουργικώς, δια να είμαι ειλικρινής, αλλά ανάπτει τον πυρσόν του από την αναμμένην ειδικήν κανδήλα την οποίαν είχε μεταφέρει προηγουμένως ο Σκευοφύλαξ. Αυτή με λίγα λόγια ειναι είναι η διαδικασία περί του «αγίου» φωτός».

Mια ενδιαφέρουσα και ζωντανή περιγραφή των όσων διαδραματίζονται κατά την αφή του Αγίου Φωτός έδωσε ένας περιηγητής, ο Γάλλος κληρικός Ντουμντάν, που ταξίδεψε στην Παλαιστίνη το 1561. Ο Ντουμντάν γράφει ότι οι «σχισματικοί» (έτσι αποκαλούσαν οι ρωμαιοκαθολικοί τους ορθοδόξους) αρχιερείς της Ανατολής άναβαν τη λυχνία με το τσακμάκι: «(...) Ο πατριάρχης με πέντε ή έξι μονάχα μητροπολίτες ζυγώνει στην πύλη του Αγίου Τάφου όπου του αφαιρούν το φαιλόνιο για να μπει. Εκείνη τη στιγμή ξεσπάει καινούργιο πανδαιμόνιο. Αντηχεί τόσο βροντερά που είναι αδύνατον ν' ακούσης και τους φοβερώτερους κεραυνούς. Χιλιάδες στόματα κραυγάζουν, με μανία, ουρλιάζουν "Ελέησον!, Ελέησον". Τα χέρια υψώνονται ψηλά με τις λαμπάδες, τα μάτια είναι στυλωμένα στον θόλο του ναού σε αγωνιώδη προσμονή της στιγμής που θα κατέβη το Άγιο Φως. Και στις εξέδρες οι γυναίκες πολλαπλασιάζουν τα ξεφωνητά και τους στεναγμούς, σαλεύουν τα χέρια τους σε δέηση προς τον ουρανό, λες κι εκλιπαρούν τον Θεό να στείλη, επί τέλους, αυτό το φως που με τόση λαχτάρα προσμένουν. Μέσα σ' αυτήν την οχλοβοή ο πατριάρχης μπαίνει στον Άγιο Τάφο. Οι γενίτσαροι φρουρούν αυστηρά την είσοδο ώστε να μη δη κανείς τι συμβαίνει στο εσωτερικό. Εκεί ο πατριάρχης μ' ένα τσακμάκι δίνει φωτιά κι ανάβει τα καντήλια και μια δέσμη λαμπάδες που κρατάει στα χέρια του. Βλέποντας τον τα πλήθη να βγαίνει με το πολυφίλητο φως ξεσπούν σε επιφωνήσεις ευτυχίας, σε κραυγές χαράς, σε ομαδικό παραλήρημα ενθουσιασμού που είναι αδύνατον να περιγραφή. Κι ορμούν κατεπάνω του για ν' ανάψουν τις λαμπάδες τους από τις δικές του, για να 'χουν μια αμεσότητα επαφής με το Άγιο Φως. Δέκα βήματα πρέπει να διατρέξη για να φθάση στο ιερό. Αλλά γι' αυτά τα δέκα βήματα χρειάστηκε ένα τέταρτο της ώρας. Τον έχουν κυκλώσει από όλες τις μεριές, τον συμπιέζουν, τον συνθλίβουν. Είναι σκεπασμένος από δάσος χεριών και από λαμπάδες, έτσι που δεν διακρίνεται πια καθόλου. Εκείνοι που βρίσκονται δεκαπέντε βήματα πίσω, απλώνουν τα χέρια τους ν' αρπάξουν τις λαμπάδες από τους κοντινούς, οι λαμπάδες θρυμματίζονται γίνονται κομμάτια, δεν απομένει ούτε μια γερή. Οι ραβδούχοι που αγωνίζονται να επιβάλουν την τάξη, άλλους σημαδεύουν κι άλλους χτυπάνε. Κι ο πατριάρχης που κρατάει υψωμένα τα κεριά δέχεται συνεχώς χτυπήματα στα χέρια.
Στο μεταξύ το πανδαιμόνιο συνεχίζεται, κι όσο περνά η ώρα εντείνεται ολοένα. Τέλος, ο αρχιερέας φθάνει σ' έναν πέτρινο βωμό, ανεβαίνει με δυο επισκόπους, παίρνει δύο νέες δέσμες κεριών αναμμένων και ύστερα άλλες κι άλλες. Και τα πλήθη συνωθούνται μετά μανίας για να πάρουν φως από τα χέρια του πατριάρχη. Εκείνοι που το κατορθώνουν δεν κρύβουν τη χαρά τους, ακτινοβολούν, πανηγυρίζουν και προσφέρουν το φως που απέκτησαν ύστερα από τόση μάχη στους άλλους με αγαλλίαση και κυρίως στις γυναίκες που δεν μπορούν να πλησιάσουν. Μερικοί, είτε από κάποια ειδική εύνοια, είτε ύστερα από μερικούς ραβδισμούς, είτε με μερικά πιάστρα που δίνουν στους γενίτσαρους μπαίνουν στον ίδιο τον Άγιο Τάφο, ανάβουν τις λαμπάδες από τα ίδια τα καντήλια που πρωτοδέχτηκαν το Άγιο Φως και βγαίνουν υπερήφανοι και πανευτυχείς. Δεν λογαριάζουν ούτε τους κόπους ούτε τα χρήματα που τους στοίχισε αυτή η επιτυχία.Μέσα σ' ένα τέταρτο της ώρας άναψαν όλα τα καντήλια του ναού (τα υπολόγισα σε οχτακόσια). Οι σκηνές που διαδραματίστηκαν ανάμεσα στους Έλληνες για τη διανομή του Αγίου Φωτός επαναλαμβάνονται τώρα στα παρεκκλήσια των Αρμενίων, των κοπτών, των Σύρων και των Αιθιόπων, θαρρείς πως ο ναός πήρε φωτιά, ότι τον κατατρώει μια πελώρια πυρκαγιά...».

Τα αυτοαναφλεγόμενα κεριά
Υπάρχει η άποψη ότι πρόκειται για μια απόκρυφη εφαρμογή που οργανώνουν οι κληρικοί του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων εδώ και αιώνες. Μία εκδοχή που προβάλλεται σύμφωνα με την άποψη αυτή είναι ότι τα κεριά έχουν εμβαπτιστεί προηγουμένως σε φώσφορο, ο οποίος έχει την ιδιότητα της αυτοανάφλεξης μετά από κάποιο χρονικό διάστημα. Ο φωσφόρος από την άλλη ως χημικό στοιχείο ανακαλύφθηκε κατά τον 17ο αιώνα και δεν απαντάται ελεύθερος στη φύση. Για τους υποστηρικτές αυτής της άποψης ήταν παρ' όλα αυτά γνωστές από πολύ παλαιότερα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής κάποιες «θαυματουργές ουσίες» ή «κρήνες» (πηγές) που παρουσίαζαν τέτοιου είδους φαινόμενα. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να σημαίνει ότι είτε ολόκληρος ο Πανάγιος Τάφος βρίσκεται σε μια τέτοια περιοχή είτε ότι χρησιμοποιείται αυτούσια κάποια πανάρχαιη «θαυματουργή ουσία» (χημική ένωση) της οποίας το όνομα και η σύσταση διατηρούνται μέχρι σήμερα ως ιερατικό «επτασφράγιστο» μυστικό. Εντούτοις, όπως υποστηρίζεται από πιστούς, η φλόγα που προέρχεται από το Άγιο Φως φέρεται να φωτοβολεί αλλά να μην προκαλεί καύση κατά τα πρώτα 33 λεπτά, σε αντίθεση με τη φυσική δράση της φωτιάς. Βέβαια, σε αυτή την περίπτωση καταφανής είναι η σύγκριση που γίνεται αναφορικά όχι με το φως αλλά με τη φωτιά.Ο συγγραφέας Μιχάλης Καλόπουλος έχει δημοσιεύσει έρευνα που υποδεικνύει ότι τα αυτοαναφλεγόμενα υλικά και η θρησκευτική πυροτεχνουργία που ήταν γνωστή στην αρχαιότητα είναι επαρκή για να παράγουν το αποτέλεσμα που περιγράφεται ως «Άγιο Φως».

Όπως ο ίδιος αναφέρει:
«Με τη συνδρομή του Εργαστηρίου Χημείας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης προσδιορίσαμε ότι η καταλληλότερη ουσία για μια τέτοια χρήση είναι ο λευκός φωσφόρος.
Πως όμως θα μπορούσε κανείς να καθυστερήσει αυτή την αυτόματη ανάφλεξη ώστε να συμβεί με ελεγχόμενο τρόπο σε προκαθορισμένη στιγμή; Απλά, εάν ο φωσφόρος που συνήθως φυλάγεται κάτω από νερό για να μην αναφλεγεί, διαλυθεί σε κάποιο κατάλληλο οργανικό διαλύτη και μετά ένα πανί η κερί βουτηγμένο στο διάλυμα αυτό εκτεθεί στον ατμοσφαιρικό αέρα, η αυτοανάφλεξη δεν γίνεται αμέσως αλλά καθυστερεί εως ότου εξατμιστεί σχεδόν τελείως ο διαλύτης. Στη συνέχεια το υλικό αρχίζει πρώτα να καπνίζει και τέλος αναφλέγεται, με ζωηρή φλόγα. Σημειώστε τη λεπτομέρεια της αργής προοδευτικής ανάφλεξης που ταιριάζει με τις περιγραφές των αυτοπτών μαρτύρων: "φωτιές ανάβουν σποραδικά αυτόματα σε κεριά και σε καντήλια, με «θεία» παρέμβαση, αφού αρχίσουν να καπνίζουν πριν για λίγη ώρα." Αν όμως ο ίδιος ο παντοδύναμος Θεός άναβε θαυματουργικά κάθε χρόνο τα κεριά και τις καντήλες τι ανάγκη είχε να τα κάνει να καπνίζουν για ώρα μέσα στην κατάμεστη από πιστούς, ασφυκτικά γεμάτη εκκλησία και δεν τα ανάβει δια μιάς; Τα πειράματά μας έδειξαν ότι η αυτόματη ανάφλεξη των κεριών μπορεί να επέλθει με ελεγχόμενη χρονοκαθυστέρηση ημίσειας ώρας και άνω εξαρτώμενης από την πυκνότητα του διαλύματος του φωσφόρου και του τύπου του οργανικού διαλύτη που χρησιμοποιεί κανείς.

Επιδείξαμε κατ' επανάληψη με επιτυχία το πείραμα με τα κεριά, προς κατάπληξη των παρευρισκομένων εκπροσώπων της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η αμηχανία τους ήταν έκδηλη, παρόλο που δεν προφασιστήκαμε κάποια ανταγωνιστική υπερφυσική δύναμη αλλά ξεκαθαρίσαμε άμεσα και ευθέως τη φυσική βάση της διαδικασίας. Σε πρόσφατη μάλιστα επίδειξη που μεταδόθηκε από το EXTRA την Παρασκευή 16 Απριλίου, ένας εκ των εκπροσώπων της Εκκλησίας διάβαζε την ώρα του πειράματος... τους εξορκισμούς του Αγίου Βασιλείου.. ανεπιτυχώς. Η πηγή προέλευσης του λευκού φωσφόρου στην αρχαιότητα μπορεί να ήταν αρκετά απλή. Ένας κατάλογος από τα πιθανά διαθέσιμα υλικά για την παραγωγή φωσφόρου μας εισάγει κατευθείαν στο βασίλειο της Μαγείας και μάλιστα της Μαύρης καθώς η συνήθης πηγή για την παραγωγή φωσφόρου είναι τα... κόκκαλα, τα κόπρανα και τα ούρα. Και που αλλού μπορείτε να φανταστείτε ότι θα βρίσκαμε τέτοιες δυσώδεις αλχημιστικές συνταγές μαγειρικής παρά στο... Ιερό βιβλίο της Βίβλου».

Η σχισμένη κολώνα
Ο κίονας που υποστηρίζεται ότι εσχίσθη θαυματουργικώςΈνα άλλο σημείο στο οποίο θα πρέπει να σταθούμε, είναι η περιβόητη σχισμένη κολώνα και το θαύμα που (θρυλείται ότι) συνδέεται μ’ αυτήν. Ακόμα και σκληροπυρηνικοί απολογητές στην περίπτωση αυτή συνιστούν επιφυλακτικότητα!
Λέγεται πως το 1549 μ.Χ. οι Αρμένιοι δωροδόκησαν τον σουλτάνο Μουράτ για να τους δώσει την άδεια να εισέλθουν στον Πανίερο Ναό της Αναστάσεως και να βγάλουν αυτοί από τον Πανάγιο Τάφο το Άγιο Φως. Πράγματι ο σουλτάνος τους έδωσε την άδεια και οι Αρμένιοι μπήκαν μέσα στον Ναό και τον κλείδωσαν. Γεμάτος απελπισία ο Ορθόδοξος Πατριάρχης όταν είδε τους Αρμένιους να βρίσκονται μέσα στον Πανάγιο Τάφο, γονάτισε έξω στην είσοδο του Ναού κοντά σε μία από τις κολόνες. Ξαφνικά η κολόνα σχίστηκε και βγήκε το Άγιο Φως ανάβοντας τις λαμπάδες του Πατριάρχη. Ο Αγαρηνός Εμίρης παρακολουθούσε τα γεγονότα από τον μιναρέ του τζαμιού που βρίσκονταν απέναντι από τον Ναό. Μόλις είδε τα γεγονότα φώναξε «Μεγάλη η πίστη των Χριστιανών! 'Ένας είναι ο αληθινός Θεός, ο Θεός των Χριστιανών. Πιστεύω στον Αναστάντα εκ νεκρών Χριστόν. Τον προσκυνώ ως Θεό μου». Μετά από αυτή την ομολογία του πήδησε από τον μιναρέ. Κατά την πτώση του όμως δεν έπαθε τίποτα. Τότε οι μουσουλμάνοι τον έπιασαν και τον αποκεφάλισαν.

Εδώ όμως προκύπτουν κάποιοι προβληματισμοί. Το σχίσιμο της κολώνας για παράδειγμα (το οποίο εστιάζεται κυρίως στο κατώτερο τμήμα της) δεν είναι διαμπερές! Συνεπώς θα πρέπει να δοθεί μια λογική εξήγηση για το πώς (αλλά κυρίως ΓΙΑΤΙ) το φως διαπερνώντας το υλικό εμπόδιο τού κίονα άφησε τα ίχνη του μόνο από την εξωτερική πλευρά. Εκτός κι αν … - εκτός κι αν το σχίσιμο προκλήθηκε από έξω προς τα μέσα, και όχι από μέσα προς τα έξω!

Ο Ιάσων Ευαγγέλου στο «Θρησκευτικό φαινόμενο» κάνει λόγο για φθορά «από την πυρκαγιά του 1808», ενώ ο κ. Καλοκύρης υποστηρίζει ότι επρόκειτο για λάμψη κεραυνού, χωρίς ωστόσο να δίνει περαιτέρω πληροφορίες ή να διευκρινίζει πόθεν τούτο τεκμαίρεται.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον ωστόσο παρουσιάζει η εικασία του ότι ο θρύλος περί θαυματουργικής εμφάνισης τού φωτός μέσα από την κολώνα «πιθανόν να σχετίζεται με την παλαιά παράδοση που διασώζει ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς κατά την οποία ο Θεός ‘‘και τω πυρί δεδίττεται - δηλαδή εκπλήσσει, φοβίζει - τους ανθρώπους ανάπτων εκ κίονος την φλόγα” (…) Και εδώ όμως ο Θεός ‘‘δεδίττεται” με τη φλόγα του κεραυνού που (…) έσχισε την κολώνα»!

Ο προβληματισμός σε σχέση με την αυθεντικότητα τού εν λόγω «θαύματος», γίνεται όμως ακόμα πιο βασανιστικός, όταν αναρωτιόμαστε, πώς είναι δυνατόν οι Αρμένιοι να βίωσαν μπροστά στα μάτια τους αυτό το απίστευτο θαύμα, κι όμως αντί να αποκηρύξουν πάραυτα τα σφαλερά τους πιστεύω και να ασπαστούν το ορθόδοξο δόγμα, απλώς έφυγαν με σκυμμένο το κεφάλι; Γιατί δεν έκαναν αυτό που έκανε ο μουσουλμάνος μουεζίνης;

Και καλά, για τον άλφα ή για τον βήτα λόγο, δεν το έκαναν. Έκτοτε όμως έχουν παρέλθει πάνω από 400 χρόνια και οι Αρμένιοι έχουν βιώσει το θαύμα ισάριθμες φορές, και μάλιστα από απόσταση αναπνοής! Ακόμα να πιστέψουν;

Εδώ πράγματι, όπως με χιούμορ σχολιάζει ο Μιχάλης Καλόπουλος στο βιβλίο του «ΘΑΥΜΑ Ή ΑΠΑΤΗ ΤΟ ‘‘ΑΓΙΟΝ” ΦΩΣ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ;» ο Αρμένιος παρατηρητής πρέπει σίγουρα να είναι «ο πιο δύσπιστος χριστιανός όλων των εποχών! (…) Μόνο ο διάβολος θα είχε τόσο αρνητισμό!».

Η ακαΐα
Η εξελικτική πορεία τού Αγίου Φωτός μέσα στον χρόνο, δεν ήταν βέβαια δυνατόν να μην αγγίξει και την κατά πολλούς εντυπωσιακότερη ιδιότητα του: την περιβόητη ακαΐα. Αρχικά, λέει, η φλόγα δεν καίει, και μόνο μετά την πάροδο 33 ολόκληρων λεπτών, αποκτά τις φυσικές της ιδιότητες!
Το εκπληκτικό δε είναι ότι η ακαΐα ΔΕΝ συνδέεται με τον βαθμό πίστης ή τις γενικότερες θρησκευτικές πεποιθήσεις τού ατόμου, έτσι ώστε να μπορεί να βιωθεί ακόμα και από ανθρώπους που δεν πιστεύουν καν στο Άγιο Φως! - Μάλιστα… Φαίνεται λοιπόν πως και εδώ υπήρξαν σημαντικές τροποποιήσεις προϊόντος τού χρόνου … Διότι τουλάχιστον την εποχή του ιερομονάχου και ιεροδιδασκάλου Γαβριήλ (1755 - 1815), όπως ο ίδιος μας διαβεβαιώνει, η ακαΐα εξαρτάτο ΑΜΕΣΑ από τον βαθμό τής πίστης με την οποία προσερχόταν κανείς στο φως: Ευλαβείς και ενάρετοι προσκυνητές «το εβάστασαν μετά πίστεως ώρα ικανήν και εις τας χείρας και εις τούς κόλπους και εις το πρόσωπον και δεν εκάησαν. Αλλ˙ ήρχισες να διστάζεις (…) και να δοκιμάζεις όχι με πίστιν, αλλά με αμφιβολίαν; Καίει, το ομολογώ»!

Τι ισχύει λοιπόν τελικά; Τι θα πρέπει επιτέλους να πιστέψουμε; Γιατί το «θαύμα» δεν χαρακτηρίζεται από επιβλητική απλότητα και αναλλοίωτη συνέχεια; Γιατί όλες αυτές οι ανακολουθίες; Είναι κι αυτά τα τόσο συμβολικά, υποτίθεται διά θαύματος εμφανιζόμενα 33 λεπτά ακαΐας που πραγματικά πρέπει να παλέψει κανείς για να μην κολαστεί! Διότι άσχετα με την (αντικειμενική ή υποκειμενική) υπόσταση τού φαινομένου, γεννάται το ερώτημα: Γιατί 33, 23, 13 ή οσαδήποτε λεπτά και όχι πάντα; Γιατί το θαύμα στη γένεσή του να είναι τόσο εντυπωσιακό, τόσο υπέρλογο, μα στη συνέχεια να υπόκειται σε φυσικούς περιορισμούς;

Είναι γνωστό, ότι η αυτοανέφλεξη του φωσφόρου που περιγράφεται παραπάνω, δεν προκαλεί θερμότητα στην αρχή και η φλόγα είναι σχετικά ψυχρή. Έτσι εξηγείται επιστημονικά το φαινόμενο της ακαΐας.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, για να έχετε μια ιδέα, πως ακριβώς εννοείται η ακαΐα που επικαλούνται αρκετοί, που εμφανίζουν πιστούς να μην καίγονται. Προσέξτε ότι στην συντριπτική πλειοψηφία κανένας δεν κρατά σταθερά τη φλόγα σε ένα σημείο, αλλά μετακινούν με σχετική ταχύτητα, είτε το κερί, είτε το «δοκιμαζόμενο» σημείο του σώματος. Σημειώστε επίσης, ότι τα περισσότερα βίντεο που σχετίζονται με αυτό το θέμα, δεν διαρκούν παρά ελάχιστα δευτερόλεπτα, ενώ κάποια απ' αυτά αναπαράγωνται σε αργή κίνηση για να δίνουν την ψευδαίσθηση της παρατεταμένης διάρκειας.
Με λίγα λόγια, ακόμα και στην περίπτωση που η φλόγα δεν παράγεται από φωσφόρο, συμβαίνει ότι πάνω-κάτω και με τους Αναστενάρηδες στη Δράμα, ένα φαινόμενο το οποίο έχει εξηγηθεί επιστημονικά.

Θα πρέπει να αναφερθεί τέλος, πως το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, σε σχέση με την θαυματολογία, ενώ αρχικά μέσω της επίσημης ιστοσελίδας του του, δεν έπαιρνε επίσημη θέση και τηρούσε μια στάση ουδετερότητας (ουδεμία αναφορά έκανε σε «θαύματα»), αργότερα υιοθέτησε πλήρως και πλέον αναπαραγάγει κι αυτό την σχετική παραφιλολογία και το «θαυματουργικό» του όλου πράγματος.
Η υποδοχή του Αγίου Φωτός με τιμές αρχηγού κράτους
Υποδοχή του Αγίου ΦωτόςΔεν θα μπορούσε να μην σχολιάσει κανείς την υπερβολή που διαπράττεται, καθώς και το ότι με δαπάνες του ελληνικού κράτους κι όχι της Εκκλησίας, διεκπεραιώνεται ένα κακόγουστο θέαμα, που αφ' ενός παραβιάζει την συνταγματική αρχή της ανεξιθρησκείας, αφ' ετέρου συμβάλλει στην συντήρηση και την τουλάχιστον έμμεση ενίσχυση της παραφιλολογίας περί «θαύματος».

Η «παράδοση» της μεταφοράς του Φωτός έχει ως εξής: το Μεγάλο Σάββατο, με ειδική πτήση της Ολυμπιακής, μεταβαίνει στα Ιεροσόλυμα ο Έξαρχος του Παναγίου Τάφου, ένας, δυο υπουργοί (ανάλογα με την ευσέβεια της κυβέρνησης) και τμήμα της προεδρικής φρουράς. Η επίσημη αποστολή επιστρέφει μαζί με το Άγιο Φως, πάλι με ειδική πτήση. Στο αεροδρόμιο, το Άγιο Φως γίνεται δεκτό ως... αρχηγός κράτους: στρώνεται κόκκινο χαλί, ενώ μικτός λόχος με μπάντα αποδίδει τιμές (στο... Φως).

Αφού γίνει δεκτό με τιμές αρχηγού κράτους, το Άγιο Φως μεταφέρεται με συνοδεία μοτοσικλετιστών της ΕΛΑΣ στο Μετόχι του Παναγίου Τάφου στην Πλάκα. Παράλληλα, από το αεροδρόμιο ξεκινά νέος γύρος δεκαέξι (!) ειδικών πτήσεων της Ολυμπιακής, δια των οποίων μεταφέρεται στις Ιερές Μητροπόλεις της χώρας. Ελικόπτερο του Ναυτικού μεταφέρει το Φως σε νησιά χωρίς αεροδρόμιο. Υπάρχουν πράγματα που νομίζει κάποιος, πως συμβαίνουν επειδή συνέβαιναν πάντα. Λέγονται και «παραδόσεις».
Ως το 1988, το Φως ερχόταν στην Ελλάδα με βαπόρι μια εβδομάδα μετά την Ανάσταση! Μέχρι που ένας ταξιδιωτικός πράκτορας έπεισε το κράτος να μετατρέψει μια θρησκευτική τελετή σε εθνική παράδοση: Ήταν ο Ιάκωβος Οικονομίδης, ο οποίος έκτοτε φέρει τον τίτλο του Μεγαλόσταυρου του Παναγίου Τάφου, ιδιοκτήτης ταξιδιωτικού γραφείου στην οδό Νίκης 23, που οργάνωνε (μέχρι το 2004 που έκλεισε) εκδρομές στους Αγίους Τόπους.
Λόγω της σχέσης του με τον τότε Έξαρχο του Παναγίου Τάφου στην Αθήνα (και μετά Πατριάρχη) κ. Ειρηναίο, συνέλαβε την ιδέα και έπεισε το κράτος να ναυλώσει αεροσκάφος της Ολυμπιακής για τη μεταφορά του Αγίου Φωτός από τα Ιεροσόλυμα στην Αθήνα. Επί προεδρίας Σαρτζετάκη, προστέθηκαν… εύζωνοι και σταδιακά φτάσαμε στο να του αποδίδονται (του… Φωτός!) τιμές αρχηγού κράτους.

Φυσικά, κανένα άλλο ορθόδοξο κράτος στον κόσμο (από τη Ρωσία και τη Σερβία μέχρι την Αρμενία) δε ναυλώνει αεροσκάφος για να μεταφέρει το Φως, ούτε το υποδέχεται ως αρχηγό κράτους…

Ο ίδιος ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, Ιεροθέος, ήταν επικριτικός για το τελετουργικό αυτό, το οποίο είχε χαρακτηρίσει (για άλλους λόγους βεβαίως), σαν «πρόκληση»:
«Συνηθίζεται να υποδεχόμαστε τους αρχηγούς Κρατών με ιδιαίτερες τιμές, ανάλογες με το αξίωμα που κατέχουν και την διακονία που έχουν μέσα στην κοινωνία. Και ακόμη μερικούς ανθρώπους που έχουν μια υπεύθυνη θέση, όπως τον Οικουμενικό Πατριάρχη –πού ασκεί υπεύθυνη εκκλησιαστική διακονία– τους υποδεχόμαστε με τιμές αρχηγού Κράτους. Αυτό είναι επιβεβλημένο, γιατί δεν πρέπει να υπονομεύουμε τους θεσμούς, αφού κάθε υπονόμευση των θεσμών οδηγεί στην αναρχία και την ανταρσία. Θεωρούμε δε κάθε εξουσία ως μεταπτωτικό φαινόμενο, που χρειάζεται για την πεπτωκυία κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε, την θεωρούμε σαν ένα αναγκαίο κακό, όπως και τον θάνατο.
Όμως δεν μπορούμε να θέσουμε το άγιον φως στην ίδια θέση με τον αρχηγό Κράτους, διότι δεν αποτελεί μια εξουσία τεταγμένη για να εξυπηρετή μεταπτωτικές καταστάσεις. Μάλιστα οι δημοσιογράφοι που «εκάλυπταν ζωντανά» το γεγονός της υποδοχής του αγίου φωτός άλλοτε έλεγαν ότι υποδεχόμαστε το φως με τιμές αρχηγού Κράτους, και άλλοτε ότι το άγιο φως είναι ο πρώτος αρχηγός Κράτους στο νέο Αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος»!!

Η εικόνα της υποδοχής που είδα στην τηλεόραση μου δημιούργησε έντονο προβληματισμό. Η παρουσία της μουσικής μπάντας που παιάνιζε, το άγημα που απέδιδε τιμές, οι μοτοσυκλετιστές που συνόδευαν τον «αρχηγό Κράτους» και ο Επίσκοπος που κρατούσε τις λαμπάδες αναμμένες και με αυτές ευλογούσε τους πιστούς, και μάλιστα πολλές φορές οι λαμπάδες έσβηναν και χρειαζόταν να τις ανάψη εκ νέου, με προκάλεσαν.

Θα ήταν δυνατόν να αποδοθούν συμβολικές τιμές για το μεγάλο γεγονός με σεμνότητα και σοβαρότητα που επιβάλλει το θαυματουργικό αυτό σημείο, αλλά δεν είναι ορθό να θεωρήται αρχηγός Κράτους το άγιο φως, γιατί τότε παραθεωρείται η αποφατικότητα του γεγονότος και το μυστηριακό στοιχείο του».

Ένας μοναχός απο την Κύπρο λέει στην τηλεόραση απίστευτες καταγγελίες για το άγιο φως.

Δείτε το βίντεο...