Παρασκευή 10 Απριλίου 2020

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἑλένη (698-733)

ΧΟ. εἰ καὶ τὰ λοιπὰ τῆς τύχης εὐδαίμονος
τύχοιτε, πρὸς τὰ πρόσθεν ἀρκέσειεν ἄν.
700 ΑΓ. Μενέλαε, κἀμοὶ πρόσδοτον τῆς ἡδονῆς,
ἣν μανθάνω μὲν καὐτός, οὐ σαφῶς δ᾽ ἔχω.
ΜΕ. ἀλλ᾽, ὦ γεραιέ, καὶ σὺ κοινώνει λόγων.
ΑΓ. οὐχ ἥδε μόχθων τῶν ἐν Ἰλίωι βραβεύς;
ΜΕ. οὐχ ἥδε· πρὸς θεῶν δ᾽ ἦμεν ἠπατημένοι
705 νεφέλης ἄγαλμ᾽ ἔχοντες ἐν χεροῖν λυγρόν.
ΑΓ. τί φήις;
νεφέλης ἄρ᾽ ἄλλως εἴχομεν πόνους πέρι;
ΜΕ. Ἥρας τάδ᾽ ἔργα καὶ θεῶν τρισσῶν ἔρις.
ΑΓ. τί δ᾽; ὡς ἀληθῶς ἐστιν ἥδε σὴ δάμαρ;
710 ΜΕ. αὕτη· λόγοις ἐμοῖσι πίστευσον τάδε.
ΑΓ. ὦ θύγατερ, ὁ θεὸς ὡς ἔφυ τι ποικίλον
καὶ δυστέκμαρτον, εὖ δέ πως πάντα στρέφει
ἐκεῖσε κἀκεῖσ᾽ ἀναφέρων· ὁ μὲν πονεῖ,
ὁ δ᾽ οὐ πονήσας αὖθις ὄλλυται κακῶς,
715 βέβαιον οὐδὲν τῆς ἀεὶ τύχης ἔχων.
σὺ γὰρ πόσις τε σὸς πόνων μετέσχετε,
σὺ μὲν λόγοισιν, ὁ δὲ δορὸς προθυμίαι.
σπεύδων δ᾽ ὅτ᾽ ἔσπευδ᾽ οὐδὲν εἶχε· νῦν δ᾽ ἔχει
αὐτόματα πράξας τἀγάθ᾽ εὐτυχέστατα.
720 οὐκ ἄρα γέροντα πατέρα καὶ Διοσκόρω
ἤισχυνας οὐδ᾽ ἔδρασας οἷα κλήιζεται.
νῦν ἀνανεοῦμαι τὸν σὸν ὑμέναιον πάλιν
καὶ λαμπάδων μεμνήμεθ᾽ ἃς τετραόροις
ἵπποις τροχάζων παρέφερον· σὺ δ᾽ ἐν δίφροις
725 σὺν τῶιδε νύμφη δῶμ᾽ ἔλειπες ὄλβιον.
κακὸς γὰρ ὅστις μὴ σέβει τὰ δεσποτῶν
καὶ ξυγγέγηθε καὶ συνωδίνει κακοῖς.
ἐγὼ μὲν εἴην, κεἰ πέφυχ᾽ ὅμως λάτρις,
ἐν τοῖσι γενναίοισιν ἠριθμημένος
730 δούλοισι, τοὔνομ᾽ οὐκ ἔχων ἐλεύθερον,
τὸν νοῦν δέ· κρεῖσσον γὰρ τόδ᾽ ἢ δυοῖν κακοῖν
ἕν᾽ ὄντα χρῆσθαι, τὰς φρένας τ᾽ ἔχειν κακὰς
ἄλλων τ᾽ ἀκούειν δοῦλον ὄντα τῶν πέλας.


***
ΧΟΡ. Αν όλα παν καλά από δω και πέρα,
οι συμφορές σας οι παλιές θα σβήσουν.
700 ΑΓΓ. Άσε, Μενέλαε, τη χαρά μαζί σας
να γευτώ· δεν την ξέρω, μα τη βλέπω.
ΜΕΝ. Ζύγωσε, γέροντα, κι εσύ να κουβεντιάσεις.
ΑΓΓ. Γι᾽ αυτήνε δεν μοχθήσαμε στην Τροία;
ΜΕΝ. Δεν είναι αυτή, οι θεοί μάς ξεγελάσαν·
κρατούσαμε μια ολέθρια νεφέλη.
ΑΓΓ. Τί λες;
Τόσος μόχθος κι αγώνας για έναν ίσκιο;
ΜΕΝ. Έργα της Ήρας και τριών θεών αμάχη.
ΑΓΓ. Η αληθινή γυναίκα σου είναι τούτη;
710 ΜΕΝ. Αυτή· και να πιστέψεις όσα λέω.
ΑΓΓ. Δυσκολονόητος ο θεός, παιδί μου·
ολοένα αλλάζει. Εδώθε κείθε σέρνει,
πότε ψηλά, πότε βαθιά τα πάντα·
ο ένας δυστυχάει, ο άλλος όχι,
όμως κι αυτός κακό θάνατο βρίσκει·
δεν έχει πάντα η τύχη σιγουριά. Κι οι δυο σας
βάσανα δοκιμάσατε, απ᾽ του κόσμου
τα λόγια εσύ, και αυτός απ᾽ τους πολέμους.
Σαν πολεμούσε, τίποτε δικό του·
και τώρα δίχως κόπο η ευτυχία.
720 Δεν ντρόπιασες τον γέροντα γονιό σου
και τους Διόσκουρους, δεν έχεις κάνει
όσα δεινά σού φόρτωσαν. Θυμάμαι
τον γάμο σου, στον νου μου ξαναφέρνω
πως έτρεχα βαστώντας τις λαμπάδες
πλάι στο αμάξι σου κι εσύ νυφούλα
μαζί μ᾽ αυτόν το πατρικό σου σπίτι
το ευτυχισμένο χαιρετούσες. Όποιος
δεν νιώθει σέβας για τ᾽ αφεντικά του
και δεν συμπάσχει σε χαρές και λύπες,
δούλος κακός. Εγώ κι αν είμαι σκλάβος,
θέλω μες στους καλούς να με λογιάζουν·
730 λεύτερος αν δεν είμαι, λεύτερη έχω
ψυχή· το ᾽να κακό κάλλιο απ᾽ τα δύο: φαύλη
να ᾽χω καρδιά και δούλο να με λένε.

Μακεδονία εν μύθοις φθεγγομένη: Μύθοι πολιτικοί - Περσέας και Μέδουσα

Tα τελευταία χρόνια της μακεδονικής δυναστείας κάνει την εμφάνισή του στον μακεδονικό χώρο ο μύθος του Περσέα. Ο ήρωας από το Άργος ανήκει στους άμεσους προγόνους του Ηρακλή. Και αυτός είχε πατέρα τον Δία, ενώ από τη μητέρα του κρατούσε από τον Δαναό και τον Αίγυπτο.

Παππούς του Περσέα ήταν ο Ακρίσιος, ο οποίος πήρε χρησμό ότι θα σκοτωνόταν από τον γιο της κόρης του Δανάης. Παρ’ όλο τον εγκλεισμό που επέβαλε στην κόρη του σε υπόγειο δωμάτιο με χάλκινους τοίχους, ο Δίας χάρηκε τον έρωτα της νεαρής κόρης παίρνοντας ο ίδιος τη μορφή χρυσής βροχής και διεισδύοντας στον απροσπέλαστο χώρο από μια χαραμάδα της στέγης. Η συνέχεια βρίσκει τον μικρό Περσέα μέσα σε ξύλινο κιβώτιο μαζί με τη μητέρα του να πλέει στη θάλασσα και να διασώζονται και οι δυο στη Σέριφο. Εκεί ο βασιλιάς Πολυδέκτης επέβαλε στον νεαρό πια Περσέα να του φέρει το κεφάλι της Γοργόνας, γιατί αλλιώς θα κατακτούσε με τη βία τη μητέρα του. Με τη βοήθεια θεών ο Περσέας έφερε σε πέρας τον άθλο, γυρνώντας μάλιστα στη Σέριφο γλίτωσε την όμορφη Ανδρομέδα από τον θάνατο και την πήρε μαζί του. Μαζί της θα επιστρέψει στην πατρίδα του, το Άργος, όπου θα εκπληρωθεί ο χρησμός: θα σκοτώσει, άθελά του, τον παππού του. Για να μην μείνει στον τόπο όπου διέπραξε το έγκλημα, αντάλλαξε τη βασιλεία του Άργους με της Τίρυνθας, όπου προηγουμένως βασίλευε ο ξάδελφός του Μεγαπένθης. Στον Περσέα αποδίδονται τα οχυρωματικά έργα του Άργους.

Άλλη παράδοση συσχετίζει τον Περσέα και τον Διόνυσο, και μάλιστα σε μια σχέση αντιπαλότητας παρόμοια με του Πενθέα στη Βοιωτία. Ο Διόνυσος είχε πάει στην Αργολίδα αψηφώντας την κυριαρχία του ήρωα στον τόπο. Η μάχη μεταξύ τους ήταν σφοδρή. Από τη μια ο Διόνυσος, η γυναίκα του Αριάδνη, οι Μαινάδες· από την άλλη ο Περσέας, με συμπαραστάτη του την Ήρα, σκότωσε μια Μαινάδα και απολίθωσε την Αριάδνη δείχνοντάς της το κεφάλι της Μέδουσας. Με τη μεσολάβηση της Ήρας οι δυο άνδρες συμφιλιώθηκαν, ορίστηκε μάλιστα κοινή γιορτή με χορούς. (Σύμφωνα με άλλη παράδοση ο Περσέας σκότωσε τον Διόνυσο και τον έριξε νεκρό στα νερά της Λέρνας.)

Οι δεσμοί της δυναστείας με το Άργος, πατρίδα του ήρωα Περσέα, ήταν ήδη μακρινό παρελθόν πριν ο Φίλιππος Ε’ αποφασίσει να τις ενισχύσει στην προσπάθειά του να δείξει συγγένεια με τον Φίλιππο Β’ και τον Αλέξανδρο. Ο Φίλιππος Ε’, όπως νωρίτερα ο Δημήτριος Πολιορκητής, προήδρευσε στους αγώνες του Ηραίου του Άργους, ανανεώνοντας τους δεσμούς με την κοιτίδα των προγόνων του οίκου αλλά και με τη θεά που έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμάχη του Περσέα με τον Διόνυσο, θεό κυρίαρχο στη Μακεδονία. Τον πρώτο γιο και διάδοχό του (γεννήθηκε το 213 π.Χ.), καρπό του γάμου του με μια ευγενή Αργεία, την Πολυκράτεια, σύζυγο του Άρατου του νεότερου, ονόμασε Περσέα, ένα όνομα που για πρώτη φορά εμφανίζεται στο βασιλικό ονοματολόγιο της Μακεδονίας. Η περαιτέρω γοητεία που ο ήρωας ασκούσε στον Φίλιππο Ε’ φαίνεται από τα τετράδραχμα που έκοψε το 186 π.Χ., όπου εικονίζεται ένα ιδεαλιστικό πορτραίτο του ίδιου του βασιλιά ως Περσέα, στο κέντρο μιας μακεδονικής ασπίδας, ενώ το 183 ίδρυσε στη Δερρίοπο, κοντά στον ποταμό Εριγώνα , μια νέα πόλη την οποία ονόμασε προς τιμή του διαδόχου του Περσηίδα. Ο Περσέας ήταν το πρότυπο του νέου άνδρα που με επιτυχία ξεπερνάει τα εμπόδια και διάδοχος σε ένα θρόνο με ένδοξο παρελθόν, και ο οποίος ωστόσο νικήθηκε από τους Ρωμαίους στη μάχη της Πύδνας· η Θεσσαλονίκη, μαζί με άλλες πόλεις, και το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας, παραδόθηκε στον νικητή Ρωμαίο ύπατο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο.

Η συνέχεια, λοιπόν, του μακεδονικού βασιλικού οίκου είναι η εξής:

Οίκος Αντιγονιδών
Δημήτριος Πολιορκητής294-288
(Πύρρος)288/7
Λυσίμαχος287-281
Πτολεμαίος Κεραυνός281-279
(Αναρχία) 
Μελέαγρος 
Αντίπατρος 
Αντίγονος Γονατάς277-239
Δημήτριος Β’239-229
Αντίγονος Β’ Δώσων229-222
Φίλιππος Ε’222-179
Περσέας179-168

Με την αναβίωση και ανανέωση των δεσμών με το Άργος φαίνεται να συνδέεται ένας αριθμός μεδουσών και γοργονείων που εμφανίζονται αυτή την εποχή (θυμίζουμε τη σχέση του Περσέα με τη Μέδουσα, το κεφάλι της οποίας προσάρμοσε η Αθηνά στη μέση της ασπίδας της), όπως είναι λ.χ., μια κολοσσική κεφαλή Μέδουσας του ωραίου τύπου της Βέροιας, δύο μικρά, παρόμοια και με διαφορές στις λεπτομέρειες, χρυσά κεφαλάκια Μέδουσας (με διαστάσεις 0,035 μ.) από τον προθάλαμο του μεγάλου βασιλικού τύμβου (σύμφωνα με τον Μ. Ανδρόνικο διακοσμούσαν πιθανόν ένα μικρό ξύλινο κουτί), μια Μέδουσα που χρησίμευε ως διακόσμηση τάφου σε κτίριο που ο ανασκαφέας Φ. Πέτσας ταύτισε με το Νυμφαίο της Μίεζας· επίχρυσα Γοργόνεια, πάλι του ωραίου τύπου, εμβλήματα πόρτας ή λαβές διακοσμούσαν τις μαρμάρινες πόρτες του μακεδονικού τύμβου στον Λαγκαδά (χρονολογήθηκαν τον 3ο αι. π.Χ.) που ανασκάφτηκε το 1910 και τώρα βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ακρόπολης. Η δημοφιλία του θέματος φαίνεται και από τη χρήση στη διακόσμηση μεταλλικών αγγείων, από τους μικρούς πήλινους δίσκους σε τάφους της ελληνιστικής περιόδου σε διάφορες περιοχές, και στη Βέροια, από μερικά πήλινα καλούπια από την Πέλλα, από ανάγλυφο αμφιπρόσωπο σκύφο από τις Πέτρες, από το εξανθρωπισμένο προσωπείο της Μέδουσας που φορά η θεά Αθηνά σε έξεργη προτομή της αντί για κράνος στη Θεσσαλονίκης, από το γοργόνειο που κοσμεί το πέπλο Αθηνάς από την Πέλλα. Και ακόμη, ψηφιδωτό δάπεδο με Μέδουσα κοσμεί ανατολικό αίθριο, βόρεια από την αίθουσα των συμποσίων στο Δίον, ενώ κεφαλή Μέδουσας αποτελεί την κεντρική λεπτομέρεια σε μωσαϊκό δάπεδο ρωμαϊκής εποχής μέσα στην πόλη της Νάουσας.

Όσους καθρέφτες κι αν σπάσεις πάντα εσένα θα δείχνουν

Η ζωή που έχουμε ζήσει, όπως κι αυτή που πρόκειται να ζήσουμε είναι αποκύημα των αποφάσεων που καλούμαστε να πάρουμε κάθε στιγμή. Το παρελθόν, όποια γεύση κι αν έχει αφήσει γλυκιά ή πικρή, είναι αυτό που μας έπλασε στον άνθρωπο που είμαστε σήμερα. Το παρόν είναι αυτό που καλούμαστε να σμιλέψουμε με όσα «εργαλεία» έχουμε αποκομίσει από το παρελθόν ώστε να μπορούμε να θαυμάσουμε ένα υπέροχο μελλοντικό δημιούργημά μας. Την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας.

Δεν υπάρχουν αποφάσεις ακίνδυνες, αδιάφορες κι αμελητέες. Κάθε απόφαση έχει έναν αντίκτυπο, σωματικό ή ψυχικό. Για κάθε απόφαση που παίρνεις καλείσαι να θυσιάσεις μια άλλη επιλογή σου, έναν άλλον δρόμο που πιθανώς θα χάραζες αν είχες επιλέξει κάτι διαφορετικό. Είτε αυτό είναι σύντροφος, δουλειά, τόπος κατοικίας ή οτιδήποτε έχεις κληθεί να αποφασίσεις μέχρι τώρα.

Τα βιώματα, οι εμπειρίες σου κι η κρίση που έχεις διαμορφώσει μέχρι εκείνη τη στιγμή, όπως και ο στόχος που έχεις θέσει σε κάθε φάση της ζωής σου να πετύχεις, είναι μερικά από τα βασικά κριτήρια που βοηθάνε στη λήψη αυτών των αποφάσεων. Είναι όμως μόνο αυτά αρκετά; Ποιο είναι το ουσιαστικό κίνητρο πίσω από κάθε επιλογή σου;

Η απάντηση είναι απλή. Η υγεία σου, η ψυχική και η σωματική. Ό, τι στόχο και να έχεις θέσει για την εξέλιξη της πορείας σου, όσο υψηλός ή εφικτός κι αν φαίνεται, αν η διαδρομή σε καταπονεί δεν έχει κανένα όφελος. Προφανώς και «τα αγαθά κόποις κτώνται» αλλά έχει διαφορά να πρέπει να παλέψεις για κάτι που θέλεις πραγματικά, ή να εξαντληθείς για κάτι που ίσως δεν είναι για σένα.

Αρχικά, πρέπει να καταλάβεις τι θέλεις από σένα τον ίδιο και από τη ζωή σου γενικότερα. Ποιες είναι οι ανάγκες σου πραγματικά κι όχι τα πλαίσια των κοινωνικών συμβάσεων που πρέπει ν’ ακολουθήσεις. Αν η εικόνα που έχεις για τον εαυτό σου είναι πραγματική και γνωρίζεις τις δυνατότητες και τα όριά σου, τότε δε θα κυνηγάς έναν αέναο στόχο αλλά θα καταφέρεις να αναδιαμορφώνεις τον στόχο σου βάσει των αναγκών σου.

Αν οτιδήποτε σε περιτριγυρίζει, σε κάνει να νιώθεις άβολα ή να μην περνάς καλά, αν νιώθεις ότι βαλτώνεις κουβαλώντας κατάλοιπα του παρελθόντος, είτε είναι ιδέες είτε είναι άνθρωποι, τότε είναι η ώρα γι’ αλλαγή. Αν η εσωτερική φωνούλα μέσα σου, προσπαθεί να σου πει κάτι, άκουσέ την προσεκτικά. Αν νομίζεις ότι δεν έχεις, τότε παρατήρησε προσεκτικά το σώμα σου κι όσα θέλει αυτό να σου πει. Ένας κόμπος στο στομάχι, οι κρίσεις πανικού, ένας κρύος ιδρώτας ξαφνικά ή πολλές δερματικές παθήσεις, είναι μόνο μερικοί από τους τρόπους που το σώμα σου προσπαθεί να κάνει το μυαλό σου να σκεφτεί ένα plan B. Ένα σχέδιο διαφυγής από μια κατάσταση που ζεις και εκτός από τις διακυμάνσεις στην ψυχολογία σου, μακροπρόθεσμα μπορεί να σου επιφέρει κάτι πολύ πιο δύσκολο και προβληματικό ως αποτέλεσμα μιας λανθασμένης απόφασης.

Αν μια κατάσταση σε πνιγεί, όποιο κι αν είναι το κόστος της, πρέπει να την αλλάξεις. Αν μια απόφαση ή μια επιλογή που φάνταζε ιδανική, δεν είναι πλέον για οποιονδήποτε λόγο, τρέχα μακριά. Γιατί ο μόνος άνθρωπος που θα έχεις να λογοδοτήσεις στο τέλος της ημέρας για το τι συμβαίνει μέσα σου και στη ζωή σου, δεν είναι ο σύντροφός σου, ο γονέας σου ή το αφεντικό σου. Είναι ο εαυτός σου. Με αυτόν πορεύεσαι και θα συνεχίσεις να το κάνεις μέχρι το τέλος. Αυτός πρέπει να είναι υγιής, ευτυχισμένος κι ικανοποιημένος και είναι ο μοναδικός που θα μπορέσει να σε κάνει αποτελεσματικό, αποδοτικό κι ανεκτίμητο σε οποιαδήποτε επαφή ή σχέση προσπαθήσεις να δημιουργήσεις.

Γιατί οι επιλογές μας είναι ο καθρέφτης του εαυτού μας. Όσους καθρέφτες και αν σπάσεις ή αλλάξεις, θα βλέπεις πάντα εσένα. Για αυτό να φροντίσεις να τα έχεις πάντα καλά με τον εαυτό σου.

Ηθικός μαζοχισμός: Τι μας έμαθε ο Προμηθέας

Όλοι έχουμε ακούσει τον όρο μαζοχισμός. Πολύ πιθανό να έχουμε και μία, περισσότερο, σεξουαλική έννοια στο μυαλό μας για το τι αφορά πράγμα που είναι – εν μέρει – σωστό. Όμως η ηθική με το μαζοχισμό πως συνταιριάζει; Πως γίνεται στην ίδια πρόταση να έχουμε το ήθος μαζί με τη διαστροφή;

Ας το εξηγήσουμε ετυμολογικά και ας καταλάβουμε ότι – πολύ απλά – ο ηθικός μαζοχισμός είναι αυτός που οδηγεί κάποιον στη θέση του θύματος. Σε αυτή τη θέση, χτίζει την ταυτότητά του όπου κάθε τι που τον πονάει επιβεβαιώνει την ύπαρξή του. Ακριβώς όπως κάνει ένα σπουργίτι χτίζοντας την φωλιά του και κάθε ξυλαράκι που προσθέτει το γδέρνει αλλά ταυτόχρονα κάνει και τη φωλιά πιο ζεστή. Πιο θερμή. Μία αίσθηση, δηλαδή, που με την έντασή της του υπενθυμίζει ότι η φωλιά του είναι αληθινή.

Πως φτάνει όμως κάποιος στον να μαζοχίζεται ηθικά; Ας γυρίσουμε στην παιδική ηλικία και ας φανταστούμε ένα παιδί το οποίο οι γονείς του δεν το αγαπούν πραγματικά. Αν και – ίσως – να είναι, ενεργά, παρόντες στη ζωή του το παιδί δεν λαμβάνει, αυτή, την συναισθηματική κάλυψη που οφείλει να λάβει. Έτσι, μέρα με τη μέρα, αρχίζει να υποθέτει ότι κάπου φταίει... Κάτι έχει κάνει για να μην το αγαπούν και πρέπει να βρει τρόπο να συγχωρεθεί. Πως όμως θα το κάνει αυτό όταν δεν γνωρίζει τι έκανε; Η λύση θα πρέπει να είναι μία... Θα υποταχθεί απόλυτα όντας υπερβολικά ευγενικό, πειθήνιο και δεχτικό γιατί – αν δεν το κάνει – θα κινδυνεύει να το εγκαταλείψουν!

Σιγά σιγά, λοιπόν, εξασφαλίζει την ικανοποίηση των γονέων (που στο μυαλό του ισούται με την αγάπη) πληρώνοντας, όμως, ένα μεγάλο τίμημα. Κάθε φορά που υποτάσσεται εμποδίζει την αυθόρμητη έκφραση της προσωπικότητάς του! Για να γίνει περισσότερο κατανοητό σκεφτείτε ένα φυτό και κάθε φορά που θέλει να ανθίσει να πρέπει να μην το κάνει γιατί έτσι θα κλέψει ήλιο από τα υπόλοιπα. Η αυτοτιμωρία του συντελεί στη μείωση του αισθήματος της ενοχής που νιώθει.

Πως συμπεριφέρεται αυτός ο μαζοχιστής μεγαλώνοντας; Μα με την ίδια υποταχτική προσέγγιση στα πράγματα φυσικά! Η ανάγκη του να γίνει αγαπητός θα τον περάσει μέσα από μία ευγενική, αβρή και αυτοταπεινωτική διαδρομή όπου θα αναζητά την τιμωρία του ίδιου πότε οδηγούμενος στην αποτυχία και πότε αποστρέφοντας τον ίδιο του τον εαυτό. Νιώθει, όμως, ηδονή με την έννοια της ευχαρίστησης; Της ηθικής ικανοποίησης; Δεν γίνεται να μην το κάνει, σωστά; Ακόμα κι αν ο πόνος είναι αυτός που τον εκπληρώνει πρέπει να μετατρέπεται σε πηγή ηδονής – έστω και δευτερογενώς – αλλιώς πιο το όφελος;

Ας φέρουμε στο νου έναν από τους πιο γνωστούς μύθους της ανθρωπότητας – αυτόν του Προμηθέα. Έκλεψε τη φωτιά από τους Θεούς και την πρόσφερε στην ανθρωπότητα. Αλτρουιστικό, σωστά; Μάλιστα, βασανίστηκε για αυτή του την πράξη από τον πατέρα των Θεών καθώς κάθε μέρα ένας αϊτός κατέτρωγε την σπλήνα του ενώ αυτή αναγεννόταν τη νύχτα ώστε να έχει διάρκεια το μαρτύριό του. Ο μύθος ολοκληρώνεται με την απελευθέρωση του Προμηθέα και την κατάληψη της θέσης του από κάποιον άλλο αφού άπαξ και το μαρτύριο ξεκίνησε θα συνεχίζετο στους αιώνες.

Τώρα, να δω αν με τη βοήθεια μίας πολύ αγαπημένης μου φιγούρας της ψυχανάλυσης, του Βίλχελμ Ράιχ, μπορώ να του δώσω μία διαφορετική "χροιά". Για τον Ράιχ, ο μαζοχιστής είναι μια αυτοηττώμενη προσωπικότητα. Αναζητά, δηλαδή, και επιδιώκει να βιώνει μία διαρκή ήττα σε επίπεδο προσωπικότητας. Ο Προμηθέας, τάχθηκε υπέρ των ανθρώπων, κλέβοντας τη φλόγα, και αψήφησε το Δία γεγονός που τον κατέστησε δέσμιο και βασανιζόμενο. Παρατηρείται, λοιπόν, η ολιγωρία στο να προβλέψει το κόστος της πράξης του ή – για να το θέσω αλλιώς – το κόστος δεν έμοιαζε να τον επηρεάζει καθόλου κατά την απόφασή του. Ας μην ξεχνάμε ότι ως τιτάνας συντάχθηκε με το μέρος του πατέρα των Θεών και πολέμησε τους ομοίους του γεγονός που μας επιτρέπει σιγά σιγά να δούμε το σχηματισμό ενός μοτίβου στη συμπεριφορά του.

Ένα από τα πιο έκδηλα χαρακτηριστικά των αυτοηττώμενων προσωπικοτήτων είναι το πρότυπο διαμαρτυρίας και αυτοκαταστροφικότητας το οποίο προβάλλουν. Ακόμα και η πράξη του να γυρίσει την πλάτη δύο φορές τόσο στο γένος του ως Τιτάνας όσο και στο θετό του γένος ως Θεός δείχνει μία αυτουποτίμηση. Ότι, δηλαδή, ίσως ο ίδιος να μην ένιωθε ότι η κοινωνική του θέση τού άξιζε ή αντικατόπτριζε την εικόνα που είχε μέσα του.

Ως δεσμώτης, ο Προμηθέας υπόκειτο στο μαρτύριο του να κατατρώγονται οι σάρκες του και μέσα από αυτόν τον πόνο και την οδύνη είναι πιθανό να νομιμοποιούσε την ταυτότητά του όπως ακριβώς εξηγήσαμε στην αρχή. Αυτό που γίνεται ενδιαφέρον, εδώ, είναι κάτι το οποίο δεν αναφέραμε μέχρι στιγμής και απαντάει στα ερωτήματα του ποιο ήταν το δευτερογενές του όφελος ή – καλύτερα – που έγκειτο η ηδονή του... Βλέπετε, ο μαζοχιστής, κατατρέχεται από μία ασυνείδητη επιθυμία να βασανίζει τους άλλους μέσω του προσωπικού του πόνου! Ακριβώς σαν μια χύτρα η οποία μέσω της βαλβίδας ασφαλείας της εκτονώνει μέρος του ατμού ώστε η πίεση στο εσωτερικό να μην την συνθλίψει. Για τον Προμηθέα, αυτός ο άλλος δεν ήταν παρά ο Θεός Δίας που τον φυλάκισε. Ο Προμηθέας, υπέφερε βουβά και μέρος αυτής της οδύνης εκφραζόταν στην απόπειρα να αντλήσει το ενδιαφέρον του Δεσμοφύλακά του!

Τέλος, το ύπατο χαρακτηριστικό των αυτοηττώμενων προσωπικοτήτων είναι η πίστη τους στο μεγαλύτερο όφελος. Ότι, υπομένοντας όλον αυτόν τον πόνο, δηλαδή, ο Προμηθέας επιτύγχανε κάτι σημαντικότερο.

Ας αφήσουμε τον μύθο πίσω μας, τώρα, και ας αναλογιστούμε τις μυριάδες γυναίκες που γίνονται, συστηματικά, θύματα κακοποίησης από τους συζύγους τους. Σε καμία περίπτωση δεν αγαπούν τη θλίψη ή τον πόνο! Η ανοχή σε αυτή την κακοποίηση βρίσκει ανακούφιση στη πίστη ότι εάν υπομείνουν, αυτό, το μαρτύριο θα επιτύχουν να κρατήσουν το γάμος του και δεν θα εγκαταλειφθούν.

Για να συνοψίσουμε αλλά και να σταθμίσουμε τα όσα ειπώθηκαν, χωρίς καμία αμφιβολία μπορούμε να παρατηρήσουμε μαζοχιστικές συμπεριφορές στην καθημερινότητα και τους γύρω μας; Συμπεριφορές που προκύπτουν από επιλογές που επιφέρουν ταλαιπωρία, κάματο ή ακόμα και σωματικό πόνο. Ίσως, πίσω από μία χαρούμενη προσωπικότητα που προκαλεί το γέλιο με τις γκάφες της ή το "θάρρος" του να μην φοβάται να τσαλακώσει την εικόνα της να είναι μία ένδειξη αυτοηττώμενου ανθρώπου. Ακόμα και η επίδειξη τρομερής αυτοθυσίας και αλτρουισμού μπορούν να είναι ενδείξεις αφού όσο μεγαλύτερο το κόστος τόσο μεγαλύτερη η αυτοεκτίμηση που επέρχεται.

Το ερώτημα που προκύπτει, πραγματικά, είναι αν ο μαζοχισμός κρύβεται στη βιολογία – αφού η πλειοψηφία των γονέων θέτει την ευμάρεια των απογόνων του πάνω ακόμα και από την προσωπική τους επιβίωση – ή είναι δυναμικό αποτέλεσμα καλλιεργούμενης συμπεριφοράς όταν πράξεις αυτοκαταστροφής τραβούν το ενδιαφέρον των γύρω μας...

SENECA: Έχετε στ’ αλήθεια το χρόνο να ψάχνετε για τα άσχημα των άλλων και να κρίνετε τον καθένα;

Σχετικά μ’ εσάς τώρα, έχετε στ’ αλήθεια το χρόνο να ψάχνετε για τα άσχημα των άλλων και να κρίνετε τον καθένα; «Γιατί αυτός ο φιλόσοφος έχει τόσο ευρύχωρο σπίτι; Γιατί του άλλου εκεί είναι τόσο πλούσιο το δείπνο του;» Παρατηρείτε τα εξανθήματα των άλλων, όταν το δικό σας σώμα είναι γεμάτο από τόσες πληγές. Μοιάζετε μ’ εκείνους που περιγελούν τις φακίδες και τα μικροελαττώματα, που έχουν κάποια πανέμορφα σώματα, τη στιγμή που οι ίδιοι κατατρώγονται από βδελυρή ψώρα. Κατηγορήστε λοιπόν τον Πλάτωνα γιατί ζητούσε χρήματα, τον Αριστοτέλη επειδή τα δεχόταν, το Δημόκριτο διότι τα απέρριπτε, τον Επίκουρο επειδή τα ξόδευε· χλευάστε μου τον Αλκιβιάδη και το Φαίδρο – αν και τελικά η ευτυχέστερη ώρα για σας θα είναι εκείνη που θα σας επιτρέψει να μιμηθείτε τα δικά μας ελαττώματα! Γιατί δεν κοιτάτε, καλύτερα, τις δικές σας αδυναμίες, που σας διατρυπούν από κάθε πλευρά κι άλλες ορμούν εναντίον σας απ’ έξω κι άλλες σας σπαράσσουν τα σωθικά;

Ακόμη και αν έχετε ατελή γνώση της κατάστασής σας, θα πρέπει να ξέρετε ότι τα ανθρώπινα πράγματα δεν έχουν φτάσει ακόμη στο σημείο εκείνο που θα σας πρόσφερε τόσο ελεύθερο χρόνο, ώστε να βρίσκετε τον καιρό να καθυβρίζετε όσους είναι καλύτεροι από σας.

Αυτό όμως δεν το καταλαβαίνετε, και το ύφος σας είναι τελείως ασυμβίβαστο με την κατάσταση στην οποία βρίσκεστε. Μοιάζετε με πολλούς που κάθονται στον ιππόδρομο ή στο θέατρο, ενώ το σπίτι τους πενθεί και αυτοί ακόμη δεν έχουν πληροφορηθεί τα άσχημα νέα. Αλλά εγώ, παρατηρώντας σας από κάποιο υψηλότερο σημείο, βλέπω τις θύελλες που σας απειλούν και την πλημμύρα που σε λίγο θα ξεχυθεί πάνω σας ή που βρίσκεται ήδη κοντά σας και σύντομα θ’ αρπάξει και σας και τα υπάρχοντά σας. Τι χρειάζεται να μιλήσω περισσότερο; Αν και έχετε περιορισμένη συνείδηση του πράγματος, πέστε μου όμως, ακόμη και τώρα ο νους σας δε στροβιλίζεται και δεν περιστρέφεται σαν να έπεσε σε τυφώνα, αποφεύγοντας και επιδιώκοντας τα ίδια ακριβώς πράγματα, και τη μια στιγμή εξακοντίζεται στους ουρανούς, ενώ την άλλη βουλιάζει στα πιο απύθμενα βάθη;…

ΣΕΝΕΚΑΣ, Για μια ευτυχισμένη ζωή

JEAN-PAUL SARTRE: Ο άνθρωπος εκλέγοντας την εικόνα του εαυτού του εκλέγει συγχρόνως και την εικόνα όλης της ανθρωπότητας, την εικόνα της κοινωνίας

Το πρώτο διάβημα του υπαρξισμού είναι να καταστήσει τον κάθε άνθρωπο κάτοχο αυτού που είναι και να ακουμπήσει πάνω του την πλήρη ευθύνη της ύπαρξής του. Και όταν λέμε ότι ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του, δεν εννοούμε πως ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για τη συγκεκριμένη, την περιορισμένη ατομικότητά του, αλλά πως είναι υπεύθυνος για όλους τους ανθρώπους.

Όταν λέμε ότι ο άνθρωπος εκλέγει τον εαυτό του, εννοούμε ότι καθένας από μας διαλέγεται αυτό που είναι, αλλά επίσης ότι εκλέγοντας τον εαυτό του, εκλέγει ταυτόχρονα και όλους τους ανθρώπους. Πραγματικά, δεν υπάρχει έστω και μια απ’ τις πράξεις μας που, δημιουργώντας τον άνθρωπο που θέλουμε να είμαστε, δεν δημιουργεί ταυτόχρονα μια εικόνα του ανθρώπου γενικά, όπως θεωρούμε ότι πρέπει να είναι. Εκλέγοντας να είμαστε τούτο ή το άλλο, επιβεβαιώνουμε ταυτόχρονα την αξία αυτού που εκλέγουμε, γιατί δεν μπορούμε ποτέ να εκλέξουμε το κακό- αυτό που εκλέγουμε, θεωρούμε πως είναι  πάντα το καλό, και τίποτα δεν μπορεί να είναι καλό για μας χωρίς να είναι και για όλους τους άλλους.

Έτσι, η ευθύνη μας είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι θα μπορούσαμε να υποθέσουμε, γιατί δεσμεύει ολόκληρη την ανθρωπότητα. Αν, για παράδειγμα, είμαι εργάτης κι αποφασίσω να προσχωρήσω σ’ ένα χριστιανικό συνδικάτο κι όχι να γίνω κομμουνιστής, αν μ’ αυτή την προσχώρηση θέλω να δείξω πως, κατά τη γνώμη μου, η εγκαρτέρηση είναι στο βάθος η λύση που ταιριάζει στον άνθρωπο και πως το βασίλειο του ανθρώπου δεν βρίσκεται πάνω στη γη, δεν δεσμεύω μόνο τον εαυτό μου, την ατομική μου περίπτωση: το διάβημά μου δέσμευσε ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Κι αν θέλω, πάλι, γεγονός πιο ατομικό, να παντρευτώ, ν’ αποκτήσω παιδιά, ακόμα κι όταν ο γάμος αυτός εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο απ’ την οικονομική μου κατάσταση, ή απ’ το πάθος μου, ή απ’ την επιθυμία μου, δεσμεύω με την πράξη μου όχι μόνο τον εαυτό μου, αλλά κι όλη την ανθρωπότητα στο δρόμο της μονογαμίας. Έτσι, είμαι υπεύθυνος για τον εαυτό μου και για όλους και δημιουργώ μια ορισμένη εικόνα του ανθρώπου που διαλέγω εκλέγοντας, λοιπόν, τον εαυτό μου, εκλέγω τον άνθρωπο.

Ο άνθρωπος που εκλέγει και δεσμεύει και που έχει τη συναίσθηση πως δεν είναι μόνο αυτό που διάλεξε να είναι, αλλά κι ο νομοθέτης που εκλέγει ταυτόχρονα για τον εαυτό του και την ανθρωπότητα ολόκληρη, δεν είναι δυνατό να ξεφύγει απ’ το συναίσθημα της πλήρους και βαθιάς του ευθύνης.

Βέβαια, πολλοί άνθρωποι δεν είναι καθόλου αγχώδεις ισχυριζόμαστε, όμως, πως απλούστατα κρύβουν το άγχος τους απ’ τον εαυτό τους, προσπαθούν να του ξεφύγουν – βέβαια πολλοί πιστεύουν πως ενεργώντας δεν δεσμεύουν παρά τον εαυτό τους κι όταν τους λέει κανείς: μα αν όλος ο κόσμος έκανε το ίδιο; σηκώνουν τους ώμους και απαντούν: όλος ο κόσμος δεν κάνει το ίδιο. Ωστόσο, πρέπει πραγματικά ν’ αναρωτιέται κανείς: τι θα συνέβαινε αν όλος ο κόσμος έκανε το ίδιο;

ΣΑΡΤΡ, Ο ΥΠΑΡΞΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ

Αν δεν σας ενδιαφέρει να είστε ευαίσθητοι, τότε είστε σαν νεκροί

Και πώς μπορεί κανείς ν’ αποκτήσει ευαισθησία; Πώς θα γεννηθεί αυτή η ευαισθησία που θα σε κάνει να βρίσκεσαι σ’ επαγρύπνηση ώστε να μη βλάπτεις άλλους ανθρώπους, τα ζώα, τα λουλούδια;

Σας ενδιαφέρουν όλα αυτά; Θα έπρεπε. Αν δεν σας ενδιαφέρει να είστε ευαίσθητοι, τότε είστε σαν νεκροί, όπως άλλωστε και οι περισσότεροι άνθρωποι. Παρόλο που έχουν εξασφαλισμένο το φαγητό τους, έχουν τη δουλειά τους, κάνουν παιδιά, οδηγούν αυτοκίνητα, φοράνε κομψά ρούχα, οι περισσότεροι είναι τόσο καλοί όσο κι οι νεκροί.

Ξέρετε τι σημαίνει να είσαι ευαίσθητος; Σίγουρα σημαίνει να έχεις ένα αίσθημα στοργής για πράγματα που γίνονται γύρω σου: Να βλέπεις ένα ζώο που υποφέρει και να κάνεις κάτι γι’ αυτό, να βγάζεις μια πέτρα από το μονοπάτι γιατί περνάνε πάρα πολλά γυμνά πόδια από εκεί και μπορεί να τραυματιστούν, να μαζεύεις από το δρόμο ένα καρφί, γιατί μπορεί να σκάσει το λάστιχο του αυτοκινήτου κάποιου ανθρώπου. Το να είσαι ευαίσθητος σημαίνει ότι έχεις αισθήματα για τους ανθρώπους, για τα πουλιά, για τα λουλούδια, για τα δέντρα – όχι επειδή είναι δικά σου, αλλά απλώς επειδή έχεις επίγνωση της εξαιρετικής ομορφιάς των πραγμάτων. Και πώς μπορεί να γεννηθεί αυτή η ευαισθησία;

Από τη στιγμή που είσαι βαθιά ευαίσθητος, είναι φυσικό να μην ξεριζώνεις τα λουλούδια, δεν έχεις τη διάθεση να καταστρέφεις τίποτα, να πληγώνεις τούς ανθρώπους, που σημαίνει ότι έχεις μέσα σου πραγματικό σεβασμό, αγάπη για τα πάντα. Η αγάπη είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή. Αλλά τι εννοούμε όταν λέμε αγάπη; Αν αγαπάς κάποιο πρόσωπο επειδή αυτό ανταποκρίνεται στην αγάπη σου, σίγουρα αυτό δεν είναι αγάπη. Αγάπη είναι να υπάρχει μέσα σου εκείνη η μοναδική αίσθηση στοργής που δεν ζητάει τίποτα για αντάλλαγμα. Μπορεί να είσαι πολύ έξυπνος από παιδί, να περνάς όλες σου τις εξετάσεις, να παίρνεις διπλώματα και να φτάνεις σε υψηλά αξιώματα, αλλά αν δεν έχεις αυτή την ευαισθησία, αυτή την αίσθηση της στοργής, αυτή την αίσθηση της απλής αγάπης, τότε η καρδιά σου θα είναι άδεια και θα είσαι δυστυχισμένος για το υπόλοιπο της ζωής σου.

Λοιπόν, είναι πολύ σημαντικό για την ίδια την καρδιά να είναι γεμάτη από αυτή την αίσθηση στοργής, γιατί τότε δεν θα καταστρέφετε ποτέ τίποτα, δεν θα είστε άσπλαχνοι και δεν θα υπάρχουν πια πόλεμοι. Τότε θα είστε ευτυχισμένα πλάσματα.

Τώρα, πώς μπορεί να γεννηθεί αυτή η αγάπη; Σίγουρα, η αγάπη πρέπει να ξεκινήσει από το σχολείο, από το δάσκαλο. Αν ο δάσκαλος, παράλληλα με τις γνώσεις που σας δίνει για τα μαθηματικά, τη γεωγραφία ή την ιστορία, έχει και αυτή την αίσθηση της αγάπης μέσα στην καρδιά του και μιλάει γι’ αυτήν, αν αυθόρμητα βγάζει μια πέτρα από το δρόμο για να μη σκοντάψει κάποιος, αν δεν αφήνει τους βοηθούς του να κάνουν όλες τις βαριές δουλειές, αν στις συζητήσεις του, στη δουλειά του, στο παιχνίδι, όταν τρώει, όταν είναι μαζί ας ή μόνος του αισθάνεται αυτό το περίεργο πράγμα και σας μιλάει συχνά γι’ αυτό, τότε θα γνωρίσετε κι εσείς τι σημαίνει ν’ αγαπάς.

Μπορεί να έχεις ένα όμορφο πρόσωπο, να φοράς ωραία ρούχα ή να είσαι σπουδαίος αθλητής, αλλά αν δεν υπάρχει αγάπη στην καρδιά σου θα είσαι ένα άσχημο ανθρώπινο πλάσμα, άσχημο πέρα από κάθε μέτρο. Αντιθέτως, όταν αγαπάς, το πρόσωπά σου – είτε είναι άσχημο είτε είναι ωραίο- θα έχει μια ακτινοβολία. Η αγάπη είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή και είναι πολύ σημαντικό να μιλάς για την αγάπη, να την αισθάνεσαι, να τη θρέφεις, να τη φυλάς σαν θησαυρό, αλλιώς γρήγορα θα διαλυθεί, γιατί ο κόσμος είναι πολύ βάρβαρος. Αν, όταν είσαι νέος, δεν νιώθεις αγάπη, αν δεν βλέπεις με αγάπη τους ανθρώπους, τα ζώα, τα λουλούδια, τότε, όταν μεγαλώσεις, θα ανακαλύψεις ότι η ζωή σου είναι άδεια· θα νιώθεις πολλή μοναξιά και η σκοτεινή σκιά του φόβου θα σε ακολουθεί πάντα. Από τη στιγμή, όμως, που έχεις στην καρδιά σου αυτό το εκπληκτικό πράγμα που ονομάζεται αγάπη και νιώθεις το βάθος, τη χαρά, την έκστασή της, θα ανακαλύψεις ότι για σένα ο κόσμος έχει μεταμορφωθεί.

Έχεις δύο αυτιά αλλά ένα στόμα. Άκου δύο φορές και μίλα μία

Η φλυαρία είναι μεγάλη πληγή του σύγχρονου ανθρώπου. Αν μελετήσει κανείς τις διαφημίσεις της τηλεφωνίας, θα συμπεράνει κάτι που φαίνεται αβλαβές -την προτροπή προς τη φλυαρία («Μιλήστε δωρεάν, όσο θέλετε!»)- αλλά δεν είναι. Όταν μιλάμε ακατάπαυστα, είναι φυσικό να λέμε βλακείες και να επαναλαμβάνουμε τα ίδια και τα ίδια. Κανείς δεν εκτιμά τους φλύαρους, μολονότι ίσως τους ανέχεται από ευγένεια. Κανείς δεν ενδιαφέρεται για την προσωπική μας ιστορία, για το δράμα μας, για τις περιπέτειες και τα κατορθώματά μας. Με το να φλυαρούμε γύρω από όλα αυτά γινόμαστε μεμψίμοιροι, ή πομπώδεις και καυχησιάρηδες. Η φλυαρία μάς εμποδίζει να ακούμε τους άλλους και, όχι σπάνια, μας καταδικάζει στον ρόλο του γελωτοποιού. Πολλοί φλύαροι άνθρωποι φρονούν ότι οι ιδέες τους είναι πρωτότυπες και πρέπει να διαδοθούν· στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι επαναλαμβάνουν κοινοτοπίες.

Η ακαταμάχητη επιθυμία μερικών ανθρώπων να μιλάνε τους κάνει δυσάρεστούς όχι μόνον επειδή είναι κουραστικοί αλλά επειδή δείχνουν αναξιόπιστοι. Κανείς δεν εκτιμά τους κουτσομπόληδες. Αν δείτε την ταινία με τον τίτλο «Gossip» (David Guggenheim, 2000), θα διαπιστώσετε για μία ακόμη φορά την καταστροφική επίδραση του κουτσομπολιού. Επίσης, πολλοί άνθρωποι που μιλούν περισσότερο απ’ όσο ακούνε έχουν την τάση να υπερβάλλουν και να χυδαιολογούν. Όταν συμβαίνει αυτό καλύτερα να αποχωρούνε διακριτικά. Κι αν δεν έχουμε να πούμε κάτι καλύτερο από τη σιωπή, είναι προτιμότερο να σωπαίνουμε. Έλεγε ο Αβραάμ Λίνκολν: «Είναι προτιμότερο να μένεις σιωπηλός και να σε παίρνουν για βλάκα, παρά να μιλάς και να αίρεις κάθε αμφιβολία». Λέγε μόνο τα απαραίτητα και με λιγοστές λέξεις. Το να ακούς είναι τέχνη.

Η στωική σιωπή δεν σχετίζεται με τη σιωπή της κατωτερότητας που κάποτε επιβαλλόταν στις γυναίκες («Γυναιξί σιγή κόσμον φέρει» – Η σιωπή στολίζει τις γυναίκες). Η στωική σιωπή, η είναι μια στάση την οποία επιλέγουμε δεν μας επιβάλλεται. Όπως λέει ο Σενέκας, «Για να επιβάλεις τη σιωπή σε κάποιον, πρέπει να σιωπήσεις πρώτος εσύ».

Ανακαλύφθηκε ξόρκι για το σεξ σε αιγυπτιακό πάπυρο

Ξόρκι με το οποίο κάθε γυναίκα θα μπορούσε να ρίξει όποιον άνδρα ήθελε στο κρεβάτι της ανακαλύφθηκε σε αρχαίο αιγυπτιακό πάπυρο.

Στον πάπυρο περιγράφεται πώς μετά το ξόρκι ένας άνδρας με το όνομα Κεφάλας «ήταν υπό πίεση συνέχεια μέχρι να κάνει σεξ με την γυναίκα με όνομα Ταρομεγούεϊ».

Οι μελετητές ανακάλυψαν και ένα σκίτσο με τον «πρωταγωνιστή» της ιστορίας να έχει τα γεννητικά του όργανα διογκωμένα

«Αυτό που βρήκαμε είναι μια πρόσκληση σε ένα νεκρό πνεύμα να εγερθεί ως φάντασμα και να βασανίσει έναν άνδρα» δήλωσε ο αιγυπτιολόγος Ρόμπερτ Ρίντερ.

«Αν και αναφέρεται ως ξόρκι αγάπης στην πραγματικότητα είναι ένα ξόρκι για να επιβάλει το σεξ» πρόσθεσε.

«Ο πρωταγωνιστής δεν μπορεί να φάει, δεν μπορεί να πιεί, δεν μπορεί να κάνει τίποτα εκτός από το να ακολουθεί τη γυναίκα μέχρι τα ανδρικά του όργανα να ενωθούν με τα δικά της γυναικεία» είπε ο Βρετανός ειδικός.

Η εκτίμηση είναι ότι ο πάπυρος χρονολογείται κάπου ανάμεσα στον 1ο και τον 2ο αιώνα μ.Χ. από την περιοχή του Φαγιούμ.

Ο πόλεμος στον αθλητισμό

Ακόμα ένα σκάνδαλο ντόπινγκ έχει ξεσπάσει στις ΗΠΑ. Αυτή την φορά, ένοχος είναι ο 36χρονος αθλητής ποδηλασίας John Gleaves, ο οποίος έχει την φήμη ότι είναι έντονα κατά της χρήσης απαγορευμένων ουσιών από τους αθλητές. Η Αμερικανική Υπηρεσία Αντι-Ντόπινγκ (USADA) απέκλεισε τον Gleaves για τέσσερα χρόνια, αρχής γενομένης από τις 31 Αυγούστου 2019, για μια θετική δοκιμή ντόπινγκ που πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Πρωτάθλημα Masters Track των ΗΠΑ. Δείγμα του βρέθηκε να περιέχει oxandrolone (αναβολικό στεροειδές) και κλομιφαίνη (μεταβολικό διαμορφωτή).
 
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι, εκτός από την ποδηλασία, ο Gleaves είναι επίσης καθηγητής στο Τμήμα Κινησιολογίας του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια (η επιστημονική μελέτη της ανθρώπινης κίνησης) κι ένας από τους ερευνητικούς του τομείς είναι η χρήση απαγορευμένων ουσιών στον αθλητισμό. Ο Gleaves ήταν μέλος της ομάδας εργασίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Κατά του Ντόπινγκ (WADA) για την καταπολέμηση της επικράτησης του ντόπινγκ, καθώς και της Συμβουλευτικής Επιτροπής Αντι-Ντόπινγκ της Ποδηλασίας των ΗΠΑ.
 
Ο αθλητής των ΗΠΑ Gleaves εμφανίστηκε επίσης ως μάρτυρας για την υπεράσπιση στην υπόθεση ντόπινγκ κατά του ποδηλάτη Lance Armstrong. Κατά την διάρκεια της δίκης που ασκήθηκε εναντίον του Armstrong από το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, ο Gleaves τέθηκε εναντίον της αφαίρεσης των τίτλων και των χρηματικών επάθλων του Armstrong, αναφέροντας ότι υπάρχουν απαγορευμένες ουσίες σε κάθε επίπεδο στην ποδηλασία και κανένας αθλητής δεν μπορεί να πει ότι προπονείται χωρίς αυτές. (!!)
 
Αναρωτιέται κανείς τι οδήγησε τον Gleaves να αναπτύξει τέτοια βεβαιότητα όσον αφορά την χρήση του ντόπινγκ: την επιστημονική του έρευνα, την δουλειά του με τον WADA ή την δική του αθλητική καριέρα; Αλλά ένα πράγμα είναι σαφές· ότι μέχρι πολύ πρόσφατα, συνδύασε επιτυχώς και τους τρεις τομείς της πολυάσχολης ζωής του. Το ζήτημα του πόσο ευρέως η έρευνα του Gleaves και παρόμοιων επιστημόνων του αθλητισμού έχει χρησιμοποιηθεί στην πράξη στις ΗΠΑ απαιτεί περαιτέρω μελέτη.
 
Η Αθλητική Ιερά Εξέταση
 
Μέχρι στιγμής, η θέση της WADA είναι άγνωστη. Η στυγνή ανάκριση των παγκόσμιων αθλητών από την μία, αλλά από την άλλη να σιωπά επιλεκτικά για την παραβίαση των κανόνων πρώην υπάλληλων της. Επίσης, δεν βιάζεται να μιλήσει για το κρατικό πρόγραμμα ντόπινγκ που χρησιμοποιείται για την εκπαίδευση των Αμερικάνων αθλητών στις ΗΠΑ. Αυτό είναι παράξενο διότι, τον τελευταίο καιρό, η WADA έχει επιδείξει αστραπιαίες αντιδράσεις, επιμονή και πολιτική υποταγή όσον αφορά την λήψη αποφάσεων. Μόλις τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους, (2019) για παράδειγμα, η WADA επέδωσε την σκληρότερη δυνατή απόφαση όταν ανέστειλε Ρώσους αθλητές από διεθνή τουρνουά και Ολυμπιακούς αγώνες για τέσσερα χρόνια. Τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, (2020) εν τω μεταξύ, η WADA απέκλεισε τον τρεις φορές Ολυμπιονίκη κολύμβησης της Κίνας και 11 φορές παγκόσμιο πρωταθλητή κολύμβησης Sung Yang.
 
Όλοι έχουν ακούσει τα φαινομενικά συνθήματα των διεθνών αθλητικών αξιωματούχων κι ακτιβιστών κατά του ντόπινγκ, όπως ο Gleaves σχετικά με τον καθαρό και τίμιο αθλητισμό, στον οποίο οι απαγορευμένες ουσίες και τα διεγερτικά δεν γίνονται ανεκτά. Όπως αποδεικνύεται ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι το σύγχρονο επαγγελματικό αθλητικό θέατρο δεν μπορεί να προσφέρει ισχυρές παραστάσεις και να θέσει νέα ρεκόρ χωρίς φαρμακευτική υποστήριξη. Στην πραγματικότητα, ο παγκόσμιος αθλητισμός βασίζεται στο ντόπινγκ και τις δεξιότητες των αθλητικών ιατρών των χωρών για να ξεπεράσουν τις επίσημες απαγορεύσεις και τις δοκιμές ντόπινγκ.
 
Δεν είναι μυστικό ότι οι ΗΠΑ κρατούν σφιχτά κάτω από  τον έλεγχο τους όλες τις διεθνείς αθλητικές οργανώσεις, αρκεί να θυμηθούμε την υπόθεση δωροδοκίας της FIFA που ξεκίνησε από την Αμερική. Αυτή η εξαιρετικά μεροληπτική έρευνα, η οποία κατέληξε σε μια σειρά από υψηλού προφίλ παραιτήσεις και καταδίκες, ήταν επικεφαλής της Loretta Lynch, Γενικής Εισαγγελέας των ΗΠΑ υπό τον Μπαράκ Ομπάμα.
 
Εν τω μεταξύ, στις ΗΠΑ ξετυλίγεται ένας μεγάλος αριθμός σκανδάλων που συνδέονται με την χρήση του ντόπινγκ, διεγερτικά και η κάθετη παραβίαση της αθλητικής δεοντολογίας. Η φύση και η κλίμακα αυτών των παραβιάσεων θα συγκλονίσει ακόμη και την πιο εξελιγμένη φαντασία. Λόγω της τεράστιας επιρροής της Αμερικής στους κανόνες του Παγκόσμιου Αθλητισμού, προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι ουδέποτε δεν αποδόθηκαν σοβαρές κυρώσεις ή είχαν οποιεσδήποτε άλλες σημαντικές επιπτώσεις οι ντοπαρισμένοι Αμερικάνοι αθλητές.
 
Για παράδειγμα, ο Αμερικανός σπρίντερ και Ολυμπιονίκης Justin Gatlin, ο οποίος έχει επανειλημμένα καταδικαστεί για ντόπινγκ, επιτρέπεται να εξακολουθεί τις συμμετοχές του σε αθλητικές εκδηλώσεις. Είναι αυτονόητο ότι κανείς δεν μιλάει για την αφαίρεση των μεταλλίων του και σχεδόν κανείς δεν θυμάται τώρα το τεράστιο σκάνδαλο ντόπινγκ που ξέσπασε στην Αμερική στα μέσα της δεκαετίας του 2000, γνωστό στον Τύπο ως σκάνδαλο BALCO. Ανακαλύφθηκε ότι 20 αθλητές των ΗΠΑ από διάφορα αθλήματα (στίβο, μπέιζμπολ, αμερικανικό ποδόσφαιρο, πυγμαχία) είχαν λάβει απαγορευμένα αναβολικά στεροειδή που αναπτύχθηκαν σε εργαστήρια.
 
Καμία διεθνής αθλητική κύρωση δεν επιβλήθηκε ενάντια στην Αμερική, φυσικά, ενώ οι αθλητές που συμμετείχαν στο σκάνδαλο ανεστάλησαν συμβολικά από τους αθλητικούς στίβους για περιορισμένο χρόνο. Στην υψηλού προφίλ υπόθεση ντόπινγκ που αναφέρεται παραπάνω των ΗΠΑ ο ποδηλάτης Λανς Άρμστρονγκ, από τον όποιο έχουν αφαιρεθεί όλα τα μετάλλια για το χρόνιο κι επαναλαμβανόμενο ντόπινγκ, στην πραγματικότητα δεν είχε κανενός είδους κυρώσεις για την ποδηλασία στις ΗΠΑ.
 
Χρησιμοποιώντας τα επίσημα συγκριτικά στατιστικά στοιχεία (εικ. κάτω) των θετικών δοκιμών ντόπινγκ μεταξύ των αθλητών από διάφορες χώρες, η WADA, κατ’ εντολή της Αμερικής, έχει αναστείλει μόνο την Ρωσία από τους αθλητικούς διαγωνισμούς. Αλλά, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, υπάρχουν 15 χώρες πιό πάνω από την Ρωσία όσον αφορά τον αριθμό των θετικών δοκιμών ντόπινγκ ως ποσοστό στις συνολικές δοκιμές και οι ΗΠΑ είναι μόλις δύο θέσεις πίσω από την Ρωσία. Επιπλέον, όχι μόνο η Ρωσία κάτω από χώρες όπως το Μεξικό, η Ταϊλάνδη και η Ινδία, οι οποίες δεν έχουν μεγάλες επιτυχίες στον διεθνή αθλητισμό, αλλά και πιο σοβαρά αθλητικά έθνη όπως η Γαλλία, ο Καναδάς και η Σουηδία. Ωστόσο, οι σκληρές διεθνείς κυρώσεις για παραβιάσεις του ντόπινγκ έχουν επιβληθεί μόνο στην Ρωσία. Τι είναι αυτό, αν όχι δύο μέτρα και δύο σταθμά;
 
Τρανσέξουαλ Άνθρωποι
 
Ένα ξεχωριστό κι εξ ίσου σοβαρό θέμα στον διεθνή αθλητισμό είναι οι τρανσέξουαλ άνθρωποι στον Αμερικανικό αθλητισμό. Σύμφωνα με τους αθλητικούς κανονισμούς, οι αθλητές που έχουν αλλάξει φύλο και λαμβάνουν τακτικά ορμόνες στην πραγματικότητα εξαιρούνται από αυστηρές δοκιμές φαρμάκων ντόπινγκ. Επιπλέον, οι άνδρες που έχουν γίνει γυναίκες και κερδίζουν διαγωνισμούς γυναικών αντί για ανδρών, είναι ουσιαστικά ανέγγιχτοι όταν πρόκειται για κριτική και πέρα από την εμβέλεια των τακτικών ιατρικών εξετάσεων και λόγω της «πολιτικής ορθότητας» και λόγω των ορμονικών φαρμάκων που παίρνουν.
 
Ταυτόχρονα, οι τρανσέξουαλ γυναίκες κερδίζουν όλο και περισσότερους διαγωνισμούς βιολογικών γυναικών. Ο τρανσέξουαλ ποδηλάτης Rachel McKinnon είναι θραύστης των παγκόσμιων γυναικείων ρεκόρ ποδηλασίας και το τρανσέξουαλ «αγόρι» Mack Beggs από το Τέξας ανταγωνίζεται και κερδίζει κορίτσια στην πάλη. Ο Mack Beggs έχει γεννηθεί γυναίκα και ενώ θα ήθελε να αγωνίζεται σαν άντρας, δεν του το επιτρέπουν. O Βeggs παραδέχεται ότι παίρνει ορμόνες για να μοιάζει με άντρα και έχει ζητήσει από την Ομοσπονδία να τον αφήσουν να παίξει με αγόρια και όχι με κορίτσια, καθώς θεωρεί πως έχει αβαντάζ, αν και είναι φουλ ντοπαρισμένος.
 
Έτσι, δεν παραβιάζονται μόνο οι παραδόσεις του διεθνούς αθλητισμού, αλλά και οι φυσικοί νόμοι της βιολογίας. Τα φυσικά πλεονεκτήματα που έχουν οι τρανσέξουαλ γυναίκες έναντι των φυσιολογικών γυναικών στον αθλητισμό έχουν αποδειχθεί εκτός από αξιόπιστες έρευνες αλλά είναι και απλή λογική. Όμως πολύ βολικά, για λόγους Ολοφάνερους οι κανόνες παραβιάζονται για λόγους «πολιτικής ορθότητας» και του παραλογικού αφηγήματος της εξουσίας.
 
Είμαστε αναγκασμένοι να παραδεχτούμε ότι στον αθλητισμό, όπως και σε όλα τα άλλα, οι ΗΠΑ έχουν ένα σύνολο κανόνων για τον εαυτό τους και ένα άλλο για εκείνους που έχουν το θάρρος να αμφισβητήσουν την «δικαιοσύνη» τους. Αλλά, στον σύγχρονο κόσμο, η ανεμπόδιστη χρήση μιας τέτοιας προσέγγισης μοιάζει όλο και περισσότερο με στοχευμένες διώξεις, επιθετικότητα, ακόμη και πόλεμο πλήρους κλίμακας. Απελευθερωμένος κάτω από το ψεύτικο πρόσχημα ενός «πολέμου στο ντόπινγκ», γίνεται στην πραγματικότητα ένας πόλεμος σε συγκεκριμένους αθλητές, ανταγωνιστές, χώρες και, τελικά, έναν πόλεμο στον ίδιο τον αθλητισμό. Επιλεκτικά μέτρα, πολλά μέτρα και πολλά σταθμά και πολιτικές αποφάσεις των διεθνών αθλητικών οργανώσεων, επηρεάσουν αναπόφευκτα τον υγιή αθλητισμό στο σύνολό του, αθλητές και θαυμαστές, ενώ τα αθλητικά γεγονότα που έχουν γίνει τόσο έντονα εμπορευματοποιημένα έχουν ήδη μετατραπεί από μια ενδιαφέρουσα αθλητική παράσταση, σε μια ανοιχτή θεατρική φάρσα.
 
Ανάλυση της έκθεσης του Παγκόσμιου Παρατηρητηρίου Αντί-Ντόπινγκ
του Παγκόσμιου Οργανισμού Καταπολέμησης του Ντόπινγκ (ADRV)
 
 

Αναθεωρώντας την κοσμολογία: Η επέκταση του Σύμπαντος μπορεί να μην είναι ομοιόμορφη

Το Πανεπιστήμιο της Βόννης, στη Γερμανία και ο επιβλέπων Thomas Reiprich σχεδιάζουν να επαληθεύσουν μια νέα μέθοδο που θα επέτρεπε τους αστρονόμους να ελέγξουν την αποκαλούμενη ισοτροπική υπόθεση. Σύμφωνα με αυτή την υπόθεση, το Σύμπαν έχει, παρά τις κάποιες τοπικές διαφορές, τις ίδιες ιδιότητες σε κάθε κατεύθυνση σε μεγάλη κλίμακα.

Ευρέως αποδεκτή ως συνέπεια της καθιερωμένης βασικής φυσικής, η υπόθεση υποστηρίζεται από παρατηρήσεις του κοσμικού μικροκυματικού υποβάθρου. Ένα άμεσο υπόλειμμα της Μεγάλης Έκρηξης, η κοσμική μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου (CMB ) αντανακλά την κατάσταση του Σύμπαντος όπως ήταν στη βρεφική του ηλικία, μόλις 380.000 ετών. Η ομοιόμορφη κατανομή της CMB στον ουρανό υποστηρίζει ότι σε αυτές τις αρχικές ημέρες το Σύμπαν πρέπει να έχει επεκταθεί ταχύτατα και με τον ίδιο ρυθμό προς όλες τις κατευθύνσεις.

Στο σημερινό Σύμπαν, ωστόσο, αυτό μπορεί να μην είναι αληθές.

«Μαζί με συναδέλφους από τα Πανεπιστήμια της Βόννης και του Harvard, ερευνήσαμε τη συμπεριφορά πάνω από 800 σμήνη γαλαξιών του παρόντος σύμπαντος», αναφέρει ο Κωνσταντίνος, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της ESA. «Αν η ισοτροπική υπόθεση ήταν σωστή, οι ιδιότητες των σμηνών θα είναι ομοιόμορφες σε όλο τον ουρανό. Όμως στην πραγματικότητα είδαμε σημαντικές διαφορές».

Οι αστρονόμοι χρησιμοποίησαν μετρήσεις θερμοκρασίας ακτίνων-Χ του εξαιρετικά θερμού αερίου που διαποτίζει τα σμήνη και συνέκρινε τα δεδομένα με το πόσο φωτεινά εμφανίζονται τα σμήνη στον ουρανό. Σμήνη της ίδιας θερμοκρασίας και εντοπισμένα σε ίσες αποστάσεις θα πρέπει να εμφανίζονται το ίδιο φωτεινά. Όμως αυτό δεν είναι εκείνο που οι αστρονόμοι παρατήρησαν.

«Παρατηρήσαμε ότι τα σμήνη με τις ίδιες ιδιότητες, με όμοιες θερμοκρασίες, φαινόταν να είναι λιγότερο φωτεινά από ότι θα αναμέναμε σε μια κατεύθυνση στον ουρανό, και φωτεινότερα από ότι αναμενόταν σε άλλη κατεύθυνση», λέει ο Thomas. «Η διαφορά ήταν αρκετά σημαντική, γύρω στο 30%. Οι διαφορές αυτές δεν είναι τυχαίες αλλά έχουν ένα καθαρό μοτίβο που εξαρτάται από την κατεύθυνση στην οποία παρατηρούσαμε στον ουρανό».

Πριν αμφισβητήσουν το ευρέως αποδεκτό κοσμολογικό μοντέλο, το οποίο παρέχει τη βάση για την εκτίμηση των αποστάσεων του σμήνους, ο Κωνσταντίνος και οι συνάδελφοί του πρώτα αναζήτησαν άλλες πιθανές εξηγήσεις. Ίσως, θα μπορούσε να υπάρχει μη ανιχνεύσιμο αέριο ή νέφη σκόνης που αποκρύβουν την θέα και κάνουν τα σμήνη σε μια ορισμένη περιοχή να εμφανίζονται πιο αδύναμα. Τα δεδομένα, ωστόσο, δεν υποστηρίζουν αυτό το σενάριο.

Σε ορισμένες περιοχές του διαστήματος η κατανομή των σμηνών θα μπορούσε να επηρεάζεται από εκτεταμένες ροές, μεγάλης κλίμακας κινήσεις ύλης που προκαλούνται από βαρυτική έλξη εξαιρετικά μεγάλων δομών όπως μεγάλες ομάδες σμηνών. Αυτή η υπόθεση, ωστόσο, επίσης φαίνεται απίθανη. Ο Κωνσταντίνος προσθέτει ότι τα ευρήματα προκάλεσαν έκπληξη στην ομάδα.

«Αν το Σύμπαν είναι πραγματικά ανισότροπο, ακόμη και αν ήταν μόνο τα τελευταία λίγα δισεκατομμύρια χρόνια, αυτό θα σημάνει μια τεράστια αλλαγή παραδείγματος επειδή η κατεύθυνση κάθε αντικειμένου θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όταν αναλύουμε τις ιδιότητές του», αναφέρει. «Για παράδειγμα, σήμερα, εκτιμάμε την απόσταση των πολύ απομακρυσμένων αντικειμένων στο Σύμπαν εφαρμόζοντας ένα σύνολο κοσμολογικών παραμέτρων και εξισώσεων. Πιστεύουμε ότι οι παράμετροι αυτοί είναι ίδιοι παντού. Όμως αν τα συμπεράσματά μας είναι σωστά δεν θα συμβαίνει και θα πρέπει να αναθεωρήσουμε όλα τα προηγούμενα συμπεράσματά μας».

Από στελέχη της ESA, το εύρημα θεωρείται ένα εξαιρετικά συναρπαστικό. Προηγούμενες μελέτες, αναφέρουν, υποστήριξαν ότι το παρόν Σύμπαν μπορεί να μη επεκτείνεται ομοιόμορφα προς όλες τις κατευθύνσεις, αλλά το αποτέλεσμα αυτό – πρώτη φορά ένας τέτοιος έλεγχος έγινε με σμήνη γαλαξιών σε ακτίνες-Χ – έχει μια πολύ μεγαλύτερη σημαντικότητα και επίσης αποκαλύπτει μια μεγάλη δυναμική για μελλοντικές έρευνες.

Οι επιστήμονες εικάζουν ότι αυτή η ενδεχομένως ανώμαλη επίδραση στην κοσμική επέκταση μπορεί να προκληθεί από τη σκοτεινή ενέργεια, το μυστηριώδες συστατικό του κόσμου το οποίο αναλογεί στην πλειονότητα – περίπου 69% – της όλης ενέργειας. Πολύ λίγα είναι γνωστά σήμερα σχετικά με την σκοτεινή ενέργεια, εκτός του ότι εμφανίζεται να επιταχύνει την επέκταση του Σύμπαντος τα λίγα τελευταία δισεκατομμύρια χρόνια.

Το επερχόμενο τηλεσκόπιο Ευκλείδης της ESA, που σχεδιάστηκε για να απεικονίσει δισεκατομμύρια γαλαξιών και να μελετήσει εξονυχιστικά την επέκταση του σύμπαντος, την επιτάχυνσή του και τη φύση της σκοτεινής ενέργειας, μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση αυτού του μυστηρίου στο μέλλον.


Οι επιστήμονες ψάχνουν για το τι συμβαίνει στο εσωτερικό των πρωτονίων

Όταν τα πρωτόνια και οι πυρήνες μέσα στον μεγάλο αδρονικό επιταχυντή  LHC συγκρούονται άμεσα μεταξύ τους και διασπώνται, η ενέργεια τους μπορεί να μετατραπεί σε νέους τύπους ύλης όπως το φημισμένο μποζόνιο Higgs, γνωστό για τη σύνδεσή του με ένα πεδίο που δίνει μάζα στα θεμελιώδη σωματίδια. Αλλά όταν οι πυρήνες απλώς “αγγίζουν” το ένα το άλλο, συμβαίνει ένα διαφορετικό πράγμα: παράγουν μερικά από τα ισχυρότερα μαγνητικά πεδία του σύμπαντος. 
 
Ένα πρωτόνιο αποτελείται όχι μόνο από 3 κουάρκ, u u d, αλλά και από θάλασσα εικονικών κουάρκ / αντικουάρκ, τα οποία δημιουργούνται συνεχώς και αμέσως εξαφανίζονται μέσω της ισχυρής δύναμης που μεσολαβείται από τα γκλουόνια, τα οποία περιγράφονται από την Κβαντική Χρωμοδυναμική (QCD).

Αυτά τα εξαιρετικά έντονα μαγνητικά πεδία επιτρέπουν στους πυρηνικούς φυσικούς να αναζητούν μέσα στα άτομα τις απαντήσεις σε μια θεμελιώδη ερώτηση: Πώς τα πρωτόνια αποκτούν το μεγαλύτερο μέρος της μάζας τους;
 
Μόνο το 1% της μάζας του πρωτονίου προέρχεται από το πεδίο Higgs. Οι επιστήμονες του πειράματος  ALICE στο LHC εξετάζουν μια διαδικασία που θα μπορούσε να βοηθήσει στην εξήγηση της υπόλοιπης μάζας. Κι αυτή μπορεί να προέρχεται από τη διαδικασία της αναστροφής της χειρομορφίας στο κενό.”
 
Τα πρωτόνια αποτελούνται από θεμελιώδη σωματίδια που ονομάζονται κουάρκ και γκλουόνια. Τα κουάρκ στα πρωτόνια είναι πολύ ελαφρά και, όσο γνωρίζουν οι επιστήμονες, και μάλιστα τα γκλουόνια δεν έχουν καθόλου μάζα (είναι άμαζα). Ωστόσο, τα πρωτόνια είναι πολύ βαρύτερα από τις συνδυασμένες μάζες των τριών κουάρκ που περιέχουν το καθένα.
 
“Υπάρχει μεγάλη δημοσιότητα για την προέλευση της μάζας λόγω του πεδίου Higgs”, λέει ο Dmitri Kharzeev, ένας πυρηνικός θεωρητικός στο Πανεπιστήμιο Stony Brook και το Εθνικό Εργαστήριο Brookhaven. “Αλλά το Higgs είναι υπεύθυνο για τη μάζα των κουάρκ. Η υπόλοιπη μάζα του πρωτονίου έχει διαφορετική προέλευση. ”
Για να αλληλεπιδράσει το Higgs με ένα μποζόνιο (γκλουόνια ή φωτόνια ή Z και W±   – ήτοι τα σωματίδια που έχουν ακέραιο σπιν) – πρέπει να έχει ένα φορτίο, που να λειτουργεί ως μεσολαβητής από αυτό το μποζόνιο. Το Higgs έχει ένα ασθενές φορτίο (της ασθενούς δύναμης) και επομένως αλληλεπιδρά με τα μποζόνια της ηλεκτρασθενούς δύναμης W και Z δίνοντας τους έτσι μάζα. Το Higgs όμως δεν έχει  ηλεκτρικό ή χρωματικό φορτίο και ως εκ τούτου δεν αλληλεπιδρά με το φωτόνιο (φορέας των ηλεκτρικών δυνάμεων) ή τα γκλουόνια (φορείς της ισχυρής δύναμης), αφήνοντάς τα έτσι άμαζα.
Το πεδίο Higgs δίνει μάζα στα θεμελιώδη σωματίδια – τα ηλεκτρόνια, τα κουάρκ και άλλα δομικά στοιχεία που δεν μπορούν να σπάσουν σε μικρότερα τμήματα. Αλλά αυτά εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν μόνο ένα μικρό ποσοστό της μάζας του σύμπαντος.  Η  υπόλοιπη προέρχεται από τα πρωτόνια και νετρόνια, τα οποία παίρνουν σχεδόν όλη τη μάζα τους από την ισχυρή πυρηνική δύναμη. Αυτά τα δύο σωματίδια αποτελούνται από τρία κουάρκ που κινούνται με ταχύτητες τεράστιες που συνδέονται μαζί με γκλουόνια, τα σωματίδια που μεταφέρουν την ισχυρή δύναμη. Η ενέργεια αυτής της αλληλεπίδρασης μεταξύ κουάρκ και γκλουόνων είναι αυτό που δίνει στα πρωτόνια και τα νετρόνια τη μάζα τους. Λάβετε υπόψη το περίφημο E = mc2 του Αϊνστάιν , το οποίο εξισώνει την ενέργεια και τη μάζα. Αυτό κάνει τη μάζα μια μυστική αποθήκη ενέργειας.  Όταν βάζετε μαζί τρία κουάρκ για να δημιουργήσετε ένα πρωτόνιο, καταλήγετε να δεσμεύετε μια τεράστια πυκνότητα ενέργειας σε μια μικρή περιοχή στο διάστημα
Η προέλευση της μάζας
 
Τα κουάρκ στα πρωτόνια είναι πολύ ελαφρά, αντιπροσωπεύοντας μόνο περίπου το 1% της συνολικής μάζας του πρωτονίου. Η ευλογοφανής- αλλά ακόμα μη αποδεδειγμένη – θεωρητική εξήγηση για αυτή την ασυμφωνία σχετίζεται με το πώς κινούνται τα κουάρκ μέσα στο κενό.
Αυτό το κενό δεν είναι άδειο, λέει ο φυσικός υψηλών ενεργειών Sergei Voloshin, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Wayne και μέλος του πειράματος ALICE στο CERN. Το κενό είναι πραγματικά γεμάτο με κυματισμούς πεδίων που συνεχώς γεννάνε (εκρέουν) ζεύγη σωματιδίων-αντισωματιδίων που σε απειροελάχιστο χρόνο χάνονται. 
 
Τα τρία κουάρκ που δίνουν στα πρωτόνια την ταυτότητά τους είναι για πάντα στριμωγμένα με αυτά τα ζεύγη σωματιδίων-αντισωματιδίων. Όταν ένα από αυτά τα κουάρκ πάει πολύ κοντά σε ένα αντικουάρκ που παράγεται από το κενό, εξαϋλώνεται και εξαφανίζεται μέσα σε μια έκρηξη ενέργειας.
 
Αλλά το πρωτόνιο δεν διαλύεται και δεν πεθαίνει όταν το κουάρκ του εξαφανίζεται, με τον τρόπο που εξηγήσαμε πιο πριν. Αντίθετα, το κουάρκ που περίσσεψε από το ζεύγος σωματιδίων-αντισωματιδίων που είχε παραχθεί στο κενό παίρνει την θέση του αφανισμένου κουάρκ.  
 
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτή η αδιάκοπη ανταλλαγή κουάρκ είναι υπεύθυνη για την εμφάνιση ενός πρωτονίου με μεγαλύτερη μάζα από το άθροισμα της μάζας των κουάρκ.
 
“Το 99% της μάζας του πρωτονίου μπορεί να προέρχεται από αυτή τη διαδικασία αναστροφής της χειρομορφίας (chirality) στο κενό.”
 
Ένα ζήτημα χειρομορφίας
 
Απ έξω, δεν φαίνεται να αλλάζει πολλά σε αυτή την ανταλλαγή. Το εξαϋλωμένο κουάρκ αντικαταστάθηκε αμέσως από ένα φαινομενικά ταυτόσημο δίδυμο, καθιστώντας δύσκολη την παρακολούθηση αυτής της διαδικασίας. Ευτυχώς για τους επιστήμονες του LHC, δεν είναι ακριβώς πανομοιότυπα: τα κουάρκς, όπως οι άνθρωποι, μπορούν να είναι αριστερόστροφο ή δεξιόστροφο, μια έννοια που ονομάζεται χειρομορφία.
 
Η χειρομορφία σχετίζεται με μια κβαντική μηχανική ιδιότητα που ονομάζεται σπιν και μεταφράζεται κατά προσέγγιση στο αν το κουάρκ στρέφεται δεξιόστροφα ή αριστερόστροφα καθώς κινείται κατά μήκος μιας συγκεκριμένης κατεύθυνσης μέσα στο χώρο.
 
Λόγω των ιδιοτήτων του κενού, η αντικατάσταση του κουάρκ έχει πάντα τον αντίθετο προσανατολισμό (αριστερόστροφο ή δεξιόστροφο) από το πρωτότυπο. Αυτή η συνεχής εναλλαγή των κουάρκ από το ένα προσανατολισμό στον άλλο είναι ο τρόπος με τον οποίο οι θεωρητικοί εξηγούν την πλειοψηφία της μάζας του πρωτονίου.
 
“Το 99% της μάζας του πρωτονίου μπορεί να προέρχεται   από αυτή τη διαδικασία αλλαγής της χειρομορφίας στο κενό”, λέει ο Kharzeev.”
 
Φυσική μέσα σε ένα μαγνητικό πεδίο
 
Το 2004, όταν ο Kharzeev ήταν επικεφαλής της πυρηνικής ομάδας στο εργαστήριο του Brookhaven, είχε μια ιδέα για το πώς θα μπορούσαν πειραματικά να ψάξουν για αποδείξεις της αλλαγής της χειρομορφίας charkal των κουάρκ, κάτι που δεν είχε παρατηρηθεί ποτέ. 
 
Επειδή τα κουάρκ είναι φορτισμένα, πρέπει να αλληλεπιδρούν με ένα μαγνητικό πεδίο. “Κανονικά, ποτέ δεν σκεφτήκαμε αυτή την αλληλεπίδραση, γιατί τα μαγνητικά πεδία που μπορούμε να δημιουργήσουμε στο εργαστήριο είναι εξαιρετικά ασθενή σε σχέση με τη δύναμη των αλληλεπιδράσεων των κουάρκ μεταξύ τους”, λέει ο Kharzeev. “Ωστόσο, συνειδητοποιήσαμε ότι όταν τα φορτισμένα ιόντα συγκρούονται, αυτά συνοδεύονται από ένα ηλεκτρομαγνητικό πεδίο και αυτό το πεδίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ανιχνεύσει τη χειραλότητα των κουάρκ”.
 
Όταν έκαναν τους μαθηματικούς υπολογισμούς, διαπίστωσαν ότι τα θετικά φορτισμένα ιόντα που συγκρούονται μέσα σε ένα επιταχυντή, όπως ο LHC, θα δημιουργήσουν  ένα μαγνητικό πεδίο δύο τάξεων μεγέθους ισχυρότερο από εκείνο στην επιφάνεια του ισχυρότερου μαγνητικού πεδίου που είναι γνωστό ότι υπάρχει. Αυτό θα αρκούσε για να αντικαταστήσει την ισχυρή έλξη των κουάρκ.
 
“Η μέτρηση της δύναμης του μαγνητικού πεδίου και της διάρκειας της ζωής του ήταν ο πρωταρχικός στόχος μιας πρόσφατης ανάλυσης δεδομένων στο ALICE”, λέει ο Voloshin. “Η μελέτη έδωσε κάποια απροσδόκητα αποτελέσματα, αλλά ήταν ακόμα συνεπής με την ύπαρξη του ισχυρού μαγνητικού πεδίου που απαιτείται για την ταξινόμηση των κουάρκ σύμφωνα με την ιδιότητα της χειρομορφίας τους”.
 
Μέσα σε ένα ισχυρό μαγνητικό πεδίο, η κίνηση ενός κουάρκ δεν είναι πλέον τυχαία. Το μαγνητικό πεδίο ταξινομεί αυτόματα τα κουάρκ ανάλογα με τη χειρομορφία τους, με τον προσανατολισμό τους να τους κατευθύνει προς τον βόρειο ή τον νότιο πόλο του πεδίου.
 
Μια πλούσια, ζεστή σούπα κουάρκ
 
Είναι σχεδόν αδύνατο να συλλάβουμε ένα κουάρκ που αντιστρέφει την χειρομορφία (chirality) του μέσα σε ένα πρωτόνιο, λέει ο Kharzeev.
 
“Μέσα σε ένα πρωτόνιο, τα «αριστερόστροφα» κουάρκ μεταβαίνουν στα «δεξιόστροφα» κουάρκ, και «δεξιόστροφα»  σε «αριστερόστροφα», λέει. «Θα βλέπουμε πάντα ένα μίγμα αριστερόστροφου και δεξιόστροφου κουάρκ».
 
Για να μελετήσουμε αν συμβαίνει η αλλαγή στην χειρομορφία (chirality) στο κουάρκ, οι φυσικοί πρέπει να πιάσουν αρκετές μεγάλες και απρόβλεπτες ανισορροπίες μεταξύ του αριθμού των αριστερόστροφων και δεξιόστροφων  κουάρκ. 
 
Ευτυχώς, οι συγκρούσεις βαρέων πυρήνων δημιουργούν τις τέλειες συνθήκες για να αλλάξουν την χειρομορφία τους τα κουάρκ. Όταν δύο πυρήνες συγκρουστούν σε υψηλές ταχύτητες, τα πρωτόνια και τα νετρόνια τους λιώνουν σε ένα πλάσμα κουάρκ-γκλουονίων, το οποίο είναι ένα από τα πιο καυτά και πιο πυκνά υλικά που είναι γνωστό ότι υπάρχουν στο σύμπαν. Τα απελευθερωμένα κουάρκ που κολυμπούν μέσα σε αυτό το πλάσμα μπορούν να μεταφέρουν την ταυτότητά τους με ευκολία.
 
Λίγο μετά ο Kharzeev πρότεινε την ιδέα της ταξινόμησης των κουάρκ σύμφωνα με την χειρομορφία τους στο ισχυρό μαγνητικό πεδίο των συγκρουόμενων πυρήνων. Ο Voloshin σχεδίασε έναν τρόπο να δοκιμάσει αυτή τη θεωρία χρησιμοποιώντας το πείραμα ALICE, του οποίου η αμερικανική συμμετοχή χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Ενέργειας. Τα αρχικά αποτελέσματα δείχνουν στοιχεία για τα κουάρκ που ταξινομούνται σύμφωνα με τη χειραλότητα. Ωστόσο, πρέπει να γίνουν περισσότερες έρευνες πριν οι επιστήμονες να είναι σίγουροι. 

Fr. Hölderlin: η ποιητική ελευθερία της ύπαρξης (3)

Friedrich Hölderlin: 1770-1843

§1 «Αφότου μια συνομιλία είμαστε …»

1. Το ποίημα που παρουσιάζεται πιο κάτω είναι η τρίτη ακολουθία από την ελεγεία του Χαίλντερλιν: Άρτος και Οίνος. Με αυτό το ποίημα συνεχίζεται η ποιητική συνομιλία, που έχει ήδη αρχίσει με τη μετάφραση και τον σχολιασμό των δυο πρώτων ακολουθιών (βλ. σχετικές αναρτήσεις). Είναι απαραίτητη η εμμονή σε μια τέτοια συνομιλία; Σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ, «η ποίηση του Χαίλντερλιν είναι για μας ένα πεπρωμένο [που] αναμένει την ανταπόκριση των θνητών» (GA 4, 195). Απ’ αυτή την άποψη, επομένως, η ανταπόκρισή μας στον ποιητικό λόγο του ποιητή είναι απαραίτητη, γιατί μας επιτρέπει να ερχόμαστε σε συνομιλία με το πεπρωμένο μας. Αλλά ποιο πεπρωμένο μας; Εκείνο της αρχέγονης σκέψης και συνάμα γλώσσας που υποβαστάζει έναν ολόκληρο λαό μέσα στη φωτεινή ιστορία του Είναι του, και συναφώς κατονομάζει την ιστορικότητά του. 

2. Φωτεινή ιστορία όχι με το τρέχον νόημα των διαδοχικών γεγονότων που φωτίζουν ή φωτίζονται ιστοριοδιφικά, αλλά με εκείνο της ζωντανής παρ-ουσίας μέσα στο χρόνο. Μια τέτοια ζωντανή παρ-ουσία σημαίνει, πριν απ’ όλα, «το Ανοικτό να ατενίσουμε/ κάτι δικό μας ν’ αναζητήσουμε, όσο κι αν είναι μακριά». Τι θέλει να μας πει εδώ ο ποιητής; Εάν το σημερινό –αλλά και εκάστοτε σημερινό– παρ-όν μας είναι λεηλατημένο, θολό και ξένο, τότε συμβαίνει εξαφάνιση, διάλυση, εκρίζωση της ως άνω ιστορικότητας –κάτι δηλαδή που συμβαίνει πραγματικά στο τωρινό Ελλαδικό τοπίο. Έτσι γινόμαστε αν-οίκειοι και ανέστιοι, απομακρυνόμαστε από την οντολογική μας πηγή και παύουμε να είμαστε η παρ-ουσία του Είναι, δηλαδή το Da–Sein [=το Da του Sein]. Τι είμαστε; Ένα υπο-κείμενο, για το οποίο όλα τα πράγματα είναι αντι-κείμενα που συσκοτίζουν την οδό προς την οντολογική του πηγή.

3. Έτσι καταλήγουμε ως υπο-κείμενο να είμαστε το ον που σκέπτεται υπο-λογιστικά, που μηχανεύεται και μετατρέπει εαυτόν και άλλους σε μηχάνευμα, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να γίνεται κύριος της αλλότριας κατάστασής του, της αν-οικειότητάς του αλλά να παραμένει υπο-κείμενο, δηλαδή υποχείριό της. Ο σύγχρονος άνθρωπος λοιπόν, ως τέτοιο υπο-λογιστικό ον, δεν οικεί τον κόσμο, παρά μόνο τον ανταγωνίζεται, τον υποτάσσει, τον καταδαμάζει, τον εκμεταλλεύεται. Η ως άνω, επομένως, κλήση του ποιητή προς ατένιση του Ανοικτού αποτελεί την πιο αξιόπιστη δυνατότητα του σημερινού ανθρώπου να αφήνει πίσω του την αφηρημένη, ανταγωνιστική, εκμεταλλευτική σχέση υποκειμένου–αντικειμένου, προκειμένου να οικήσει τον κόσμο ποιητικά, δηλαδή να βρεθεί στην ανοικτότητα του Είναι [του]. Αρχίζει όμως να βρίσκεται καθοδόν προς μια τέτοια ανοικτότητα, αφότου είναι μια συνομιλία και μπορεί να ακούει ο ένας τον άλλο. Μια τέτοια συν-ομιλία και συν-ακρόαση υποβαστάζει το Da-Sein μας εντός του χρόνου· του χρόνου, που είναι το σταθερό, το παραμένον, το διαρκές μέσα στη μεταβολή του.

4. Το ποιητικό συμβάν της ακολουθίας 3, που θα γνωρίσουμε στη συνέχεια ως συνομιλία και συν-ακρόαση συνάμα, έρχεται να στηρίξει το Da-Sein μας, με τη μορφή του αγαθού της αρχέγονης γλώσσας, εντός του χρόνου ως του μεταβαλλόμενου παραμένοντος. Η εν λόγω στήριξη τότε εκτυλίσσεται με τον τρόπο της φανέρωσης του Da-Sein μας μέσα στο διανοιγόμενο Είναι, δηλαδή ως εγγύηση πως το ανθρώπινο ον δύναται να υπάρχει μόνο ως χρόνος και ιστορία: α) να είναι το ον που συν-ομιλεί μέσα στο μεταβαλλόμενο παραμένον του χρόνου και κατονομάζει τη φυγή των θεών· β) να πραγματοποιεί την ελευθερία της απόφασης: να πορεύεται προς τα εκεί πίσω, προς την αρχέγονη οντολογική του πηγή, προς την ιστορία του, που «δείχνει ο ερχόμενος θεός». Έτσι αποκτά την ύψιστη δυνατότητα να είναι ο ίδιος ιστορία, ήτοι να ζει αυθεντικά στο παρόν αυτό που συμβαίνει ως παρελθόν, αυτό που έχει ήδη συντελεσθεί και μας καθορίζει· να είναι χρόνος, ήτοι να είναι η ύπαρξη που δεν χάνεται μέσα στη λήθη και το τυχαίο, αλλά βρίσκει τον προ-ορισμό της μέσα από την α-ληθινή επαναπροσέγγιση του παρ-ελθόντος.

§2 Άρτος και Οίνος

                                              3

Και μάταια κρύβουμε την καρδιά στα στήθη, μάταια μόνο
Το θάρρος μας συγκρατούμε ακόμα, δάσκαλοι εμείς και
μαθητές, γιατί ποιος
Να μας εμποδίσει θα μπορούσε και ποιος να μας απαγορεύσει τη Χαρά;
Θεϊκή φωτιά επίσης μας ωθεί, μέρα και νύχτα,
Να φύγουμε. Έλα λοιπόν! Το Ανοικτό να ατενίσουμε,
Κάτι δικό μας ν’ αναζητήσουμε, όσο κι αν είναι μακριά.
Ένα το σίγουρο είναι· είτε είναι μεσημέρι είτε τραβάει
Ως τα βαθιά μεσάνυχτα, ένα μέτρο πάντα υπάρχει
Για όλους κοινό, όμως για τον καθένα μας ξεχωριστά γραμμένο,
Καθένας πάει κι έρχεται εκεί όπου μπορεί.
Να γιατί! Και τη χλεύη να χλευάσει πρόθυμα μπορεί η ευφρόσυνη μανία,
Όταν αίφνης σε νύχτα ιερή τους αοιδούς συνεπαίρνει.
Γι’ αυτό, έλα στον Ισθμό! Εκεί, όπου η ανοιχτή θάλασσα παφλάζει
Κατά τον Παρνασσό και όπου τους βράχους των Δελφών το χιόνι καταυγάζει,
Εκεί στων Ολυμπίων τη γη, εκεί στου Κιθαιρώνα τα ύψη,
Κάτω απ’ τα πεύκα εκεί, κάτω απ’ τα σταφύλια, απ’ όπου
Η Θήβα προβάλλει χαμηλά κι ο Ισμηνός, στη γη του Κάδμου, ρέει κελαρυστά,
Από κει έρχεται και πίσω προς τα κει δείχνει ο ερχόμενος θεός.
              
§3 Ένα σχόλιο:

Ανοιχτότητα: προς το θείο φως της προσωκρατικής Ελλάδας

1. Ο ουσιώδης λόγος της ποίησης είναι το ιερό. Γι’ αυτό συλλαμβάνει τον κόσμο όχι ως κλειστό κόσμο των αντι-κειμένων, όχι ως φυλακή της καρδιάς μας μέσα στα στήθη, όχι ως απ-αγόρευση της χαράς, της πνευματικής ευωχίας που μας δημιουργεί η προσέγγιση του τόπου των θεών, όχι ως εξόντωση του ενός στοιχείου για χάρη της κατίσχυσης του άλλου, αλλά ως εγκόσμια ιεροφάνεια, όπου το Da-Sein μας δεν εξολοθρεύει τα δεδομένα του κόσμου, αλλά τα διατρέχει ευλαβικά, τα συλ-λέγει για να τα μετουσιώνει σε φωτεινό μονοπάτι ζωής και να μετουσιώνεται και το ίδιο σε οδοιπόρο κατ’ αυτό το μονοπάτι.

2. Ο ουσιώδης λόγος της ποίησης δεν είναι κάτι το αφηρημένο, το άψυχο, το εκ-τεχνισμένο, αλλά αυτός τούτος ο ποιητής που μιλάει. Καλεί τη θεία φωτιά να διαχυθεί. Ο ίδιος ο ποιητής εκ-τίθεται έτσι στο διάπυρο φως του θεού, προκειμένου ως ποιητικό Da-Sein να επιτελέσει το έργο της συλ-λογής. Η επιτέλεση τούτη συντελείται ως ατένιση/ενατένιση της Ανοιχτότητας, ήτοι ως διάνοιξη του πνευματικού-οντολογικού ορίζοντα μέσα από τη διάρρηξη του κλοιού των χρονικών στιγμών: ημέρας και νύχτας. Η ατένιση της ανοικτότητας δεν σημαίνει εξακόντιση του βλέμματος του ποιητικού στοχασμού σε ένα ανεξήγητο επέκεινα, που γεμίζει τους θνητούς με φόβο και ενοχές.

3. Απεναντίας πρόκειται για την ανοικτότητα μέσα στην ιστορία και τον χρόνο: ο ιστορικός τόπος και χρόνος που καλείται να διανοιχθεί το Da του Sein [μας] είναι η Ελλάδα, η αρχαϊκή κυρίως Ελλάδα, η Ελλάδα των Προσωκρατικών. Εκεί συμβαίνει συν-ομιλία και συν-ακρόαση θνητών και θεών· εκεί οι θνητοί συναντούν τον απόκρυφο τόπο της οντολογικής τους βεβαιότητας, γιατί βιώνουν –καταπατώντας το ανάθεμα της λήθης– την ως άνω συν-ομιλία και συν-ακρόαση ως την ιερότητα του κόσμου. Ο θόρυβος, η σύγχυση, ο όλεθρος είναι ξένα στοιχεία γι’ αυτόν τον τόπο-κόσμο, γιατί εκεί τον λόγο τον έχουν οι θεοί. Είναι ο ίδιος λόγος, τον οποίο μέσα στη φιλοσοφία των Προσωκρατικών γνωρίζουμε ως Λόγο-γίγνεσθαι του κόσμου.

ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ: ΜΕΡΟΣ Α', ΜΕΡΟΣ Β', ΜΕΡΟΣ Δ'

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ρητορική (1412b-1413b)

Εἰσὶν δὲ καὶ αἱ εἰκόνες, ὥσπερ εἴρηται καὶ ἐν τοῖς ἄνω, αἱ εὐδοκιμοῦσαι τρόπον τινὰ μεταφοραί· ἀεὶ γὰρ ἐκ δυοῖν λέγονται, ὥσπερ ἡ ἀνάλογον μεταφορά, οἷον «ἡ ἀσπίς», φαμέν,

[1413a] «ἐστι φιάλη Ἄρεως», καὶ «‹τὸ› τόξον φόρμιγξ ἄχορδος». οὕτω μὲν οὖν λέγουσιν οὐχ ἁπλοῦν, τὸ δ᾽ εἰπεῖν τὸ τόξον φόρμιγγα ἢ τὴν ἀσπίδα φιάλην ἁπλοῦν. καὶ εἰκάζουσιν δὲ οὕτως, οἷον πιθήκῳ αὐλητήν, λύχνῳ ψακαζομένῳ [εἰς] μύωπα· ἄμφω γὰρ συνάγεται. τὸ δὲ εὖ ἐστὶν ὅταν μεταφορὰ ᾖ· ἔστιν γὰρ εἰκάσαι τὴν ἀσπίδα φιάλῃ Ἄρεως καὶ τὸ ἐρείπιον ῥάκει οἰκίας, καὶ τὸ τὸν Νικήρατον φάναι Φιλοκτήτην εἶναι δεδηγμένον ὑπὸ Πράτυος, ὥσπερ εἴκασεν Θρασύμαχος ἰδὼν τὸν Νικήρατον ἡττημένον ὑπὸ Πράτυος ῥαψῳδοῦντα, κομῶντα δὲ καὶ αὐχμηρὸν ἔτι. ἐν οἷς μάλιστά τ᾽ ἐκπίπτουσιν οἱ ποιηταὶ ἐὰν μὴ εὖ, καὶ ἐὰν εὖ, εὐδοκιμοῦσιν· λέγω δ᾽ ὅταν ἀποδιδῶσιν·

«ὥσπερ σέλινον οὖλα τὰ σκέλη φορεῖ.»
«ὥσπερ Φιλάμμων ζυγομαχῶν τῷ κωρύκῳ.»


καὶ τὰ τοιαῦτα πάντ᾽ εἰκόνες εἰσίν. αἱ δ᾽ εἰκόνες ὅτι μεταφοραί, εἴρηται πολλάκις.

Καὶ αἱ παροιμίαι δὲ μεταφοραὶ ἀπ᾽ εἴδους ἐπ᾽ εἶδος εἰσίν· οἷον ἄν τις ὡς ἀγαθὸν πεισόμενος αὐτὸς ἐπαγάγηται, εἶτα βλαβῇ, «ὡς ὁ Καρπάθιός», φασιν, «τὸν λαγώ»· ἄμφω γὰρ τὸ εἰρημένον πεπόνθασιν. ὅθεν μὲν οὖν τὰ ἀστεῖα λέγεται καὶ διότι, σχεδὸν εἴρηται τὸ αἴτιον· εἰσὶν δὲ καὶ ‹αἱ› εὐδοκιμοῦσαι ὑπερβολαὶ μεταφοραί, οἷον εἰς ὑπωπιασμένον «ᾠήθητε δ᾽ ἂν αὐτὸν εἶναι συκαμίνων κάλαθον»· ἐρυθρὸν γάρ τι τὸ ὑπώπιον, ἀλλὰ τοῦτο πολὺ σφόδρα. τὸ δὲ «ὥσπερ τὸ καὶ τὸ» ὑπερβολὴ τῇ λέξει διαφέρουσα. «ὥσπερ Φιλάμμων ζυγομαχῶν τῷ κωρύκῳ», «ᾠήθης δ᾽ ἂν αὐτὸν Φιλάμμωνα εἶναι μαχόμενον τῷ κωρύκῳ».

«ὥσπερ σέλινον οὖλα τὰ σκέλη φορεῖν»,

«ᾠήθης δ᾽ ἂν οὐ σκέλη ἀλλὰ σέλινα ἔχειν, οὕτως οὖλα». εἰσὶ δ᾽ αἱ ὑπερβολαὶ μειρακιώδεις· σφοδρότητα γὰρ δηλοῦσιν. διὸ ὀργιζόμενοι λέγουσιν μάλιστα·

οὐδ᾽ εἴ μοι τόσα δοίη ὅσα ψάμαθός τε κόνις τε.
κούρην δ᾽ οὐ γαμέω Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο,
οὐδ᾽ εἰ χρυσείῃ Ἀφροδίτῃ κάλλος ἐρίζοι,
ἔργα δ᾽ Ἀθηναίῃ·


[1413b] διὸ πρεσβυτέρῳ λέγειν ἀπρεπές· χρῶνται δὲ μάλιστα τούτῳ Ἀττικοὶ ῥήτορες.

***
Αλλά και οι παρομοιώσεις, όπως το είπαμε ήδη πιο πάνω, είναι, κατά κάποιον τρόπο, πετυχημένες πάντοτε μεταφορές. Ο λόγος είναι ότι ο σχηματισμός τους βασίζεται πάντοτε σε δύο έννοιες, όπως ακριβώς και των μεταφορών που βασίζονται στην αναλογία. Παράδειγμα: Λέμε ότι «η ασπίδα

[1413a] είναι η κούπα του Άρη» και «το τόξο άχορδη φόρμιγγα»: μιλώντας με τον τρόπο αυτό δεν εκφράζει κανείς μια απλή έννοια, ενώ εκφράζει μια απλή έννοια όταν ονομάζει το τόξο φόρμιγγα ή την ασπίδα κούπα. Με αυτόν τον τρόπο κάνουν και τις παρομοιώσεις· παρομοιάζουν π.χ. έναν αυλητή με έναν πίθηκο ή έναν μύωπα με ένα λυχνάρι που ψεκάζεται· γιατί και τα δύο συστέλλονται. Η παρομοίωση, πάντως, είναι πετυχημένη, όταν υπάρχει μεταφορά. Μπορεί, πράγματι, να παρομοιάσει κανείς την ασπίδα με την κούπα του Άρη και το ερείπιο με «κουρέλι» σπιτιού· επίσης να πει τον Νικήρατο Φιλοκτήτη δαγκωμένο από τον Πράτη — μια παρομοίωση που την έκανε ο Θρασύμαχος, όταν είδε τον Νικήρατο, νικημένο από τον Πράτη σε διαγωνισμό απαγγελίας, να τριγυρνάει ακόμη αναμαλλιάρης και βρώμικος. Αυτό είναι το πιο καίριο σημείο στη σχέση των ποιητών με το κοινό τους: αν οι παρομοιώσεις τους δεν είναι πετυχημένες, οι ποιητές αποδοκιμάζονται βίαια· αν όμως κάνουν το πράγμα αυτό με επιτυχία, τότε κερδίζουν ένα καλό όνομα — θέλω να πω: αν πετυχαίνουν να υπάρχει σωστή αντιστοιχία:

 «σαν το σέλινο τα σκέλη του στριμμένα»
«σαν τον Φιλάμμονα παλεύοντας μ᾽ έναν δερμάτινο σάκο».

Όλα αυτά είναι παρομοιώσεις. Ότι, πάντως, οι παρομοιώσεις είναι μεταφορές, αυτό το έχουμε πει επανειλημμένα.

Και οι παροιμίες είναι μεταφορές: μεταφορές από μια έννοια είδους σε μιαν άλλη έννοια είδους. Παράδειγμα: Αν κανείς φέρει στο σπίτι του κάτι με την ιδέα ότι θα ωφεληθεί από αυτό και ύστερα ζημιώσει, λέμε: «Όπως ο Καρπάθιος τον λαγό»· γιατί και οι δυο τους έπαθαν αυτό που είπαμε.
Από πού λοιπόν ξεκινούν οι ευφυείς και κομψές εκφράσεις και για ποιόν λόγο θεωρούνται έτσι, έχει ειπωθεί σχεδόν με πληρότητα. Μεταφορές όμως είναι και κάποιες επιτυχημένες υπερβολές. Παράδειγμα η φράση για τον άνθρωπο με το μωλωπισμένο μάτι: «Θα λέγατε πως είναι ένα καλάθι με μούρα»· γιατί το χτύπημα κάτω από το μάτι είναι κάπως κόκκινο, η υπερβολή όμως βρίσκεται στην ποσότητα. Η έκφραση, πάλι, «όπως αυτό ή εκείνο», είναι υπερβολή που διαφέρει στη μορφή της διατύπωσης:

 σαν τον Φιλάμμονα παλεύοντας μ᾽ έναν δερμάτινο σάκο·
θα έλεγες ότι είναι ο ίδιος ο Φιλάμμονας που παλεύει με τον δερμάτινο σάκο·
σαν το σέλινο τα σκέλη του στριμμένα·

 θα έλεγες ότι δεν έχει πόδια αλλά σέλινα, έτσι στριμμένα που είναι. Οι υπερβολές έχουν κάτι το νεανικό: δείχνουν σφοδρότητα. Αυτός είναι και ο λόγος που τις υπερβολές τις λένε οι άνθρωποι κυρίως μέσα στο θυμό τους:

 κι ακόμα τόσα δώρα αν μου ᾽δινε, όση ᾽ναι η σκόνη κι η άμμο,
κι ουδέ και παίρνω του Αγαμέμνονα, του γιου του Ατρέα, την κόρη,
στα κάλλη ακόμα κι αν παράβγαινε με τη χρυσή Αφροδίτη
και με την Αθηνά στις τέχνες.

[1413b] Γι᾽ αυτό και δεν ταιριάζει στον ηλικιωμένο άνθρωπο να λέει υπερβολές. Ιδιαίτερα συχνά, πάντως, κάνουν χρήση αυτού του πράγματος οι Αθηναίοι ρήτορες.