Τρίτη 13 Φεβρουαρίου 2018

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ - Τῶν ἑπτὰ σοφῶν συμπόσιον (Ἠθικὰ 163d-164d)

[21] Μετὰ δὲ τοῦτον ὁ Ἀνάχαρσις εἶπεν ὅτι τοῦ Θαλέω καλῶς ὑπολαμβάνοντος ἐν πᾶσιν εἶναι

[163e] τοῖς κυριωτάτοις μέρεσι τοῦ κόσμου καὶ μεγίστοις ψυχήν, οὐκ ἄξιόν ἐστι θαυμάζειν εἰ τὰ κάλλιστα περαίνεται θεοῦ γνώμῃ. «ψυχῆς γὰρ ὄργανον τὸ σῶμα, θεοῦ δ᾽ ἡ ψυχή· καὶ καθάπερ σῶμα πολλὰς μὲν ἐξ αὑτοῦ κινήσεις ἔχει, τὰς δὲ πλείστας καὶ καλλίστας ὑπὸ ψυχῆς, οὕτως αὖ πάλιν ἡ ψυχὴ τὰ μὲν ὑφ᾽ ἑαυτῆς κινουμένη πράττει, τὰ δὲ τῷ θεῷ παρέχει χρωμένῳ κατευθύνειν καὶ τρέπειν ἑαυτὴν ᾗ βούλοιτο, πάντων ὀργάνων εὐτρεπέστατον οὖσα. δεινὸν γάρ,» εἶπεν, «εἰ πῦρ μὲν ὄργανόν ἐστι θεοῦ καὶ πνεῦμα καὶ ὕδωρ καὶ νέφη καὶ

[163f] ὄμβροι, δι᾽ ὧν πολλὰ μὲν σῴζει τε καὶ τρέφει, πολλὰ δ᾽ ἀπόλλυσι καὶ ἀναιρεῖ, ζῴοις δὲ χρῆται πρὸς οὐδὲν ἁπλῶς οὐδέπω τῶν ὑπ᾽ αὐτοῦ γιγνομένων. ἀλλὰ μᾶλλον εἰκὸς ἐξηρτημένα τῆς τοῦ θεοῦ δυνάμεως ὑπουργεῖν, καὶ συμπαθεῖν ταῖς τοῦ θεοῦ κινήσεσιν ἢ Σκύθαις τόξα λύραι δ᾽ Ἕλλησι καὶ αὐλοὶ συμπαθοῦσιν.»
Ἐπὶ δὲ τούτοις ὁ ποιητὴς Χερσίας ἄλλων τε σωθέντων ἀνελπίστως ἐμέμνητο καὶ Κυψέλου τοῦ Περιάνδρου πατρός, ὃν οἱ πεμφθέντες ἀνελεῖν νεογνὸν ὄντα προσμειδιάσαντ᾽ αὐτοῖς ἀπετράποντο· καὶ πάλιν μετανοήσαντες ἐζήτουν καὶ οὐχ εὗρον

[164a] εἰς κυψέλην ὑπὸ τῆς μητρὸς ἀποτεθέντα. διὸ καὶ τὸν οἶκον ἐν Δελφοῖς κατεσκεύασεν ὁ Κύψελος, ὥσπερ θεοῦ τότε τὸν κλαυθμυρισμὸν ἐπισχόντος, ὅπως διαλάθοι τοὺς ζητοῦντας.
Καὶ ὁ Πιττακὸς προσαγορεύσας τὸν Περίανδρον «εὖ γ᾽,» ἔφη, «Περίανδρε, Χερσίας ἐποίησε μνησθεὶς τοῦ οἴκου· πολλάκις γὰρ ἐβουλόμην ἐρέσθαι σε τῶν βατράχων τὴν αἰτίαν ἐκείνων, τί βούλονται περὶ τὸν πυθμένα τοῦ φοίνικος ἐντετορευμένοι τοσοῦτοι, καὶ τίνα πρὸς τὸν θεὸν ἢ τὸν ἀναθέντα λόγον ἔχουσι.»
Τοῦ δὲ Περιάνδρου τὸν Χερσίαν ἐρωτᾶν κελεύσαντος, εἰδέναι γὰρ ἐκεῖνον καὶ παρεῖναι τῷ

[164b] Κυψέλῳ καθιεροῦντι τὸν οἶκον, ὁ Χερσίας μειδιάσας «ἀλλ᾽ οὐκ ἄν,» ἔφη, «φράσαιμι πρότερον ἢ πυθέσθαι παρὰ τούτων ὅ τι βούλεται τὸ “μηδὲν ἄγαν” αὐτοῖς καὶ τὸ “γνῶθι σαυτόν,” καὶ τοῦτο δὴ τὸ πολλοὺς μὲν ἀγάμους πολλοὺς δ᾽ ἀπίστους ἐνίους δὲ καὶ ἀφώνους πεποιηκὸς “ἐγγύα πάρα δ᾽ ἄτα.”»
«Τί δ᾽,» εἶπεν ὁ Πιττακός, «ἡμῶν δέῃ ταῦτα φραζόντων; πάλαι γὰρ Αἰσώπου λόγον εἰς ἕκαστον ὡς ἔοικε τούτων συντεθεικότος ἐπαινεῖς.»
Καὶ ὁ Αἴσωπος, «ὅταν γε παίζῃ πρὸς ἐμὲ Χερσίας,» εἶπε· «σπουδάζων δὲ τούτων Ὅμηρον εὑρετὴν ἀποδείκνυσι καί φησι τὸν μὲν Ἕκτορα

[164c] γιγνώσκειν ἑαυτόν· τοῖς γὰρ ἄλλοις ἐπιτιθέμενος
Αἴαντος ἀλέεινε μάχην Τελαμωνιάδαο·
τὸν δ᾽ Ὀδυσσέα τοῦ “μηδὲν ἄγαν” ἐπαινέτην τῷ Διομήδει παρακελεύεσθαι
Τυδείδη, μήτ᾽ ἄρ᾽ με μάλ᾽ αἴνεε μήτε τι νείκει.
τὴν δ᾽ ἐγγύην οἱ μὲν ἄλλοι λοιδορεῖν αὐτὸν ὡς πρᾶγμα δείλαιον καὶ μάταιον οἴονται λέγοντα
δειλαί τοι δειλῶν γε καὶ ἐγγύαι ἐγγυάασθαι,
Χερσίας δ᾽ οὑτοσί φησι τὴν Ἄτην ὑπὸ τοῦ Διὸς ῥιφῆναι τῇ ἐγγύῃ παραγιγνομένην ἣν ἐγγυησάμενος

[164d] ὁ Ζεὺς ἐσφάλη περὶ τῆς τοῦ Ἡρακλέους γενέσεως.»
Ὑπολαβὼν δ᾽ ὁ Σόλων «οὐκοῦν,» ἔφη, «καὶ τῷ σοφωτάτῳ πιστευτέον Ὁμήρῳ
νὺξ δ᾽ ἤδη τελέθει· ἀγαθὸν καὶ νυκτὶ πιθέσθαι.
σπείσαντες οὖν Μούσαις καὶ Ποσειδῶνι καὶ Ἀμφιτρίτῃ διαλύωμεν εἰ δοκεῖ τὸ συμπόσιον.»
Τοῦτ᾽ ἔσχεν, ὦ Νίκαρχε, πέρας ἡ τότε συνουσία.

***
[21] Ύστερα από αυτόν ο Ανάχαρσης είπε ότι, από τη στιγμή που είναι ορθή η πίστη του Θαλή ότι σε όλα

[163e] τα κύρια και τα πιο μεγάλα μέρη του κόσμου υπάρχει ψυχή, δεν είναι να απορεί κανείς ότι τα πιο όμορφα πράγματα πραγματοποιούνται με τη θέληση του θεού. «Όργανο της ψυχής είναι το σώμα, και του θεού η ψυχή. Και όπως το σώμα έχει πολλές κινήσεις που έχουν την αρχή τους σ᾽ αυτό, οι περισσότερες όμως και οι καλύτερές του ξεκινούν από την ψυχή, έτσι με τη σειρά της και η ψυχή: άλλοτε ενεργεί κινημένη από τον ίδιο τον εαυτό της και άλλοτε παραδίδει τον εαυτό της στον θεό να τη χρησιμοποιεί για να την οδηγεί και να τη στρέφει προς τα όπου αυτός θέλει, δεδομένου ότι η ψυχή είναι από όλα τα όργανα το πιο εύστροφο. Γιατί θα ήταν περίεργο», είπε, «αν, τη στιγμή που η φωτιά, ο αέρας, το νερό, τα σύννεφα

[163f] και οι βροχές είναι όργανα του θεού, με τα οποία αυτός συντηρεί και τρέφει ένα πλήθος από πράγματα, ενώ άλλα —πολλά και αυτά— τα καταστρέφει και τα αφανίζει, να μη χρησιμοποιεί ποτέ τα ζώα για τίποτε από αυτά που κάνει. Ίσα ίσα είναι πιο φυσικό, τα ζώα, που είναι εξαρτημένα απ᾽ του θεού τη δύναμη, να υπηρετούν τις κινήσεις του θεού και να συνταιριάζονται με αυτές περισσότερο από ό,τι τα τόξα συνταιριάζονται με τους Σκύθες ή οι λύρες και οι αυλοί με τους Έλληνες».
Ύστερα από όλα αυτά ο ποιητής Χερσίας μνημόνευσε —μεταξύ των άλλων που σώθηκαν ανέλπιστα— και τον Κύψελο, τον πατέρα του Περίανδρου, που, βρέφος ακόμη, χαμογέλασε σ᾽ εκείνους που στάλθηκαν να τον σκοτώσουν, κι εκείνοι εγκατέλειψαν το σχέδιό τους, και όταν άλλαξαν πάλι γνώμη και έψαχναν να τον βρουν, δεν τον βρήκαν,

[164a] γιατί η μητέρα του τον είχε κρύψει σε μια κασέλα. Γι᾽ αυτό και ο Κύψελος κατασκεύασε το οικοδόμημα στους Δελφούς, με την ιδέα ότι κάποιος θεός σταμάτησε εκείνη τη στιγμή το κλάμα του, για να μπορέσει να ξεφύγει από αυτούς που έψαχναν να τον βρουν.
Και ο Πιττακός, απευθυνόμενος στον Περίανδρο είπε: «Πολύ καλά έκανε, Περίανδρε, ο Χερσίας που θυμήθηκε το οικοδόμημα· γιατί πολλές φορές ήθελα να σε ρωτήσω ποιός είναι ο λόγος για εκείνους τους βατράχους· τί θέλουν να πουν λαξευμένοι τόσο πολλοί γύρω στη βάση της φοινικιάς, και τί σχέση έχουν με τον θεό ή με τον αφιερωτή».
Και όταν ο Περίανδρος τον κάλεσε να ρωτήσει τον Χερσία (γιατί αυτός ήταν γνώστης του πράγματος και ήταν παρών,

[164b] όταν ο Κύψελος αφιέρωσε το οικοδόμημα στον θεό), ο Χερσίας είπε χαμογελώντας: «Δεν πρόκειται να το πω, αν πρώτα δεν μάθω από αυτούς εδώ τους φίλους τί θέλει να πει γι᾽ αυτούς το “Ποτέ, καμιά υπερβολή” και το “Γνώρισε τον εαυτό σου”, και, κυρίως, αυτό που άφησε πολλούς ανύπαντρους, πολλούς τους έκανε δύσπιστους και μερικούς τους έκανε να μένουν άφωνοι: εννοώ το “Δώσε εγγύηση… και η συμφορά είναι δίπλα”».
«Και τί ανάγκη έχεις» είπε ο Πιττακός, «να σου τα εξηγήσουμε εμείς όλα αυτά; Γιατί εσύ από καιρό τώρα επαινείς τους μύθους που έπλασε, ως φαίνεται, ο Αίσωπος για το καθένα από αυτά».
«Ναι, βέβαια», είπε ο Αίσωπος, «μόνο όμως όταν θέλει να με πειράξει· όταν όμως μιλάει σοβαρά, δείχνει ότι ευρετής τους είναι ο Όμηρος και λέει ότι ο Έκτορας

[164c] γνώριζε τον εαυτό του· γιατί, ενώ ορμούσε σε όλους τους άλλους,
μόνο τον Αίαντα απόφευγε, τον γιο του Τελαμώνα·
και ότι ο Οδυσσέας επαινεί το «Ποτέ, καμιά υπερβολή», όταν συμβουλεύει τον Διομήδη
Γιε του Τυδέα, πολύ ούτε να μ᾽ επαινείς ούτε και να με ψέγεις.
Όσο για την εγγύηση άλλοι νομίζουν ότι ο Όμηρος τη διασύρει σαν κάτι το τιποτένιο και δίχως κανένα νόημα, όταν λέει
Κι οι εγγυήσεις των κακών πάντα κακό θα φέρουν,
όμως τούτος δω ο Χερσίας λέει ότι την Άτη ο Δίας την εκσφενδόνισε εδώ κάτω, γιατί ήταν μπροστά όταν

[164d] ο Δίας έδωσε εγγύηση ενσχέσει με τη γέννηση του Ηρακλή και έπεσε θύμα απάτης».
Πήρε τότε τον λόγο ο Σόλωνας και είπε: «Πρέπει πάντως, να πιστέψουμε τον σοφότατο Όμηρο που λέει
Νυχτώνει πια, κι είναι καλό στη νύχτα να πειθόμαστε.
Ας κάνουμε λοιπόν σπονδές στις Μούσες, στον Ποσειδώνα και στην Αμφιτρίτη και, αν το νομίζετε, ας δώσουμε τέλος στο συμπόσιό μας».
Έτσι τελείωσε, Νίκαρχε, η συγκέντρωσή μας εκείνης της μέρας.

Όταν κάθε μέρα γεννιέσαι στο χθες, πεθαίνεις στο σήμερα

«Η δουλειά μας δεν είναι να ψάξουμε την αγάπη, είναι να ψάξουμε όλα εκείνα τα τείχη που σηκώσαμε απέναντί της». – Rumi

«Δεν αντέχω άλλο αυτές τις τραυματικές, τις επώδυνες και επίπονες αναμνήσεις. Πλέον θα φοράω την πανοπλία μου για να με προστατεύω. Και μην τολμήσεις να μου πεις να μην το κάνω γιατί θα χάσω το πιο όμορφο πράγμα στον κόσμο που ονομάζεται αγάπη. Την είδα και την αγάπη.»

«Αντί να συνεχίζεις να προσκολλάσαι σε όλες αυτές τις αναμνήσεις, να ψάχνεις την αξία σου σε λάθος μέρη, να αφήνεις το σκοτάδι του παρελθόντος να δηλητηριάζει το μυαλό σου, την καρδιά σου και τη ζωή σου, αποφάσισε επιτέλους να απελευθερωθείς. Σταμάτα να βυθίζεις τον εαυτό σου όταν έχεις όλα τα μέσα να είσαι στην επιφάνεια.»

«Καλά, καλά, όλα μια κουβέντα είναι.»

Κι αυτά που λες εσύ, επίσης μια κουβέντα είναι. Αποφάσισε επιτέλους να παραιτηθείς από την προσκόλλησή σου σε εκείνες τις τοξικές σκέψεις, συνήθειες, σχέσεις και αντιδράσεις που σε κρατάνε πίσω.

Αποφάσισε να πεθάνεις στο παρελθόν για να ξαναγεννηθείς στο σήμερα. Όχι το αντίστροφο. Εσύ κάθε μέρα γεννιέσαι στο χθες και πεθαίνεις σήμερα.

Σταμάτα να παλεύεις, να αντιστέκεσαι και να αμύνεσαι για τα όσα έγιναν κάποτε και ξεκίνα να αποδέχεσαι, να απελευθερώνεις, να συγχωρείς και να κάνεις ειρήνη με όλα αυτά.

Μέσα μας υπάρχει η πραγματική μας φύση που ονομάζεται αγάπη. Όσο όμως μεγαλώνουμε, λίγο λίγο αυτή η λαμπρή μας φύση θάβεται από τις επίπονές μας εμπειρίες και ξεκινάμε να βλέπουμε τη ζωή μέσα από τους φόβους και τις περιοριστικές πεποιθήσεις που υιοθετούμε από το περιβάλλον μας.

Βλέπουμε τον εαυτό μας μικρό και ασήμαντο. Αισθανόμαστε μόνοι και αδύναμοι ενώ στην πραγματικότητα είμαστε δυνατοί πέρα από κάθε φαντασία.

Δεν είναι ποτέ αργά να ξεκινήσουμε από την αρχή. Δεν είναι ποτέ αργά να διεκδικήσουμε το αναφαίρετο δικαίωμά μας να ζούμε ευτυχισμένα. Δεν παίζει ρόλο ποιοι ήμαστε, πώς μας φέρθηκε η ζωή και πόσες φορές μας πλήγωσαν και μας λάβωσαν νοητικά, συναισθηματικά και πνευματικά.

Είμαστε ακόμη εδώ και μπορούμε να ξεκινήσουμε από την αρχή. Ξεκόλλα από τις προσκολλήσεις σου λοιπόν και επίτρεψε η αγάπη να σε απελευθερώσει από την αυτοδημιούργητη φυλακή σου που τόσο καιρό σε φιλοξενούσε.

Επίτρεψε στην αγάπη να ρέει σε κάθε σου κύτταρο και να κυβερνά όλη σου τη ζωή. Επίτρεψε στην αγάπη να σε διδάξει πως η ευτυχία δεν προέρχεται από το να γραπώνεσαι από τα πρόσκαιρα, τα παροδικά, τα περασμένα αλλά προέρχεται όταν τα αφήνεις να φύγουν.

Όλα έχουν μια αρχή και ένα τέλος, δεν το καταλαβαίνεις; Βάλε λοιπόν ένα τέλος. Κοίτα έξω από σένα. Κοίτα τη φύση και βρες τις αποδείξεις ότι έτσι είναι.

Υπάρχει η αποσύνδεση, η καταστροφή, ο θάνατος και μετά η αναγέννηση , η αναζωογόνηση και η ανανέωση. Και θύμισε στον εαυτό σου ότι κι εσύ είσαι κομμάτι της φύσης. Πως κι εσύ περνάς μέσα από αυτά τα στάδια που η φύση ορίζει.

Επίτρεψε στη φύση να γίνει ο σοφός σου δάσκαλος, ο φίλος σου , ο έμπιστός σου συνοδοιπόρος. Επίτρεψε στη φύση να σε θεραπεύσει, να σου διδάξει τον κύκλο της ζωής , την ίδια τη ζωή και την αγάπη που υπάρχει μέσα σε αυτή.

Φύγε από τις οικείες προσκολλήσεις σου και γίνε ένα με την αγάπη. Επειδή η αγάπη είναι αυτό που είσαι, είναι αυτό από το οποίο και για το οποίο φτιάχτηκες.

Την αγάπη δεν την ενδιαφέρει που εσύ θέλεις να κρατάς στην κυριότητά σου το οικόπεδο του πόνου. Δεν την ενδιαφέρει που επιμένεις να αλυσοδένεσαι με το θυμό και τις απογοητεύσεις του χθες. Δεν την ενδιαφέρει αν σε κυριεύει ο φόβος μήπως χάσεις, μήπως πληγωθείς και πάλι.

Μόνο αν καταλάβεις πως ο χρόνος σου είναι περιορισμένος σε αυτή την γη και καταλάβεις ότι δεν γνωρίζεις πόσος είναι, τότε θα αντιληφθείς ότι χρειάζεται να τη ζήσεις στο έπακρο με την αγάπη σημαία να κυματίζει σε κάθε σου βήμα.

Αυθεντικότητα και Διαίσθηση

Είναι ψευδαίσθηση να πιστεύουμε πως μόνο τα παιδιά παίζουν μιμητικά παιχνίδια. Και όμως μπορεί να αντιστέκεστε στην ιδέα πως υπάρχουν περιστάσεις όπου προσποιείστε πως κάτι είναι εντάξει για εσάς ενώ δεν είναι.

Ακόμα χειρότερα, μπορεί αυτό το πρότυπο συμπεριφοράς να είναι τόσο βαθιά ριζωμένο μέσα σας που πια να μην το συνειδητοποιείτε.

Η εκπλήρωση των προσδοκιών των άλλων θεωρείται ορισμένες φορές πιο σημαντική από την εκπλήρωση των δικών σας προσδοκιών ή αναγκών.

Σε πολλές κουλτούρες το να μην είναι κάποιος εγωιστής θεωρείται το πρότυπο της συμπεριφοράς που όλοι πρέπει να έχουμε.

Εντούτοις, ισχύει και το αντίθετο – το να είναι κάποιος εγωιστής μπορεί να δημιουργεί μια βαθιά αίσθηση ντροπής και ενοχής μέσα μας.

Στο λεξικό, η λέξη εγωιστής είναι αποδυναμωτική και φέρει πολλές αρνητικές προεκτάσεις. Για παράδειγμα εγωιστής είναι κάποιος που δεν νοιάζεται, που είναι εγωκεντρικός, άπληστος κτλ

Παρόλα αυτά, κάποιες έννοιες μας δίνουν πληροφορίες για τη σημασία που έχει να είμαστε εγωιστές, να αναζητούμε δηλαδή τον εαυτό μας ή αυτό που είναι σημαντικό για εμάς.

Η αλήθεια είναι πως το να είμαστε εγωιστές είναι εξαιρετικά σημαντικό για την εσωτερική μας αυθεντικότητα και διαίσθηση.

Και όμως, η κατανόηση της σημασίας αυτής μειώνεται από την ανάγκη μας να ταιριάξουμε σε αρχέγονες προσδοκίες της κουλτούρας μας για το πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε.

Εάν έχετε ποτέ βρεθεί σε μια κατάσταση όπου πρέπει να παραβρεθείτε σε κάποια κοινωνική εκδήλωση ενώ δεν έχετε καμία διάθεση να πάτε, καταλαβαίνετε τί εννοώ.

Έχω ακούσει ανθρώπους να λένε: «Δεν μπορώ να πω όχι γιατί θα προσβάλλω τους φίλους μου – δε θέλω να πάω στη γιορτή άλλα πρέπει να πάω».

Αυτό δημιουργεί αρκετές ερωτήσεις

– Είναι η απάντηση αυτή αυθεντική για τον εαυτό σας;

– Τι επιθυμείτε και τι χρειάζεστε από την κατάσταση;

– Είναι εγωιστικό να θέλετε να κάνετε κάτι άλλο;

– Πρέπει να θυσιάσετε τις ανάγκες σας για τις ανάγκες των άλλων;

– Μπορεί να είναι αυτός ο τρόπος που μοιραία θα ζούμε τη ζωή μας;

Οι ερωτήσεις αυτές θα σας δώσουν μια βαθύτερη κατανόηση στο πώς ανταποκρίνεστε στις ανάγκες των άλλων.

Ένας άλλος τρόπος να το δείτε είναι να σκεφτείτε το εξής

Εάν κρατήσετε την πόρτα για να περάσει κάποιος, μπορεί να σας χαμογελάσει και να σας ευχαριστήσει.

Μπορεί μετά να έρθουν πολλοί άλλοι άνθρωποι και όλοι να θέλουν να περάσουν από την πόρτα που εσείς κρατάτε ανοιχτή και να βρεθείτε κολλημένοι στη θέση αυτή, να κρατάτε ανοιχτή την πόρτα για όλους.

Σύντομα μπορεί να γίνεται αόρατοι σε κάποιους – γιατί η προσδοκία τους είναι πως θα συνεχίζετε να κρατάτε την πόρτα ανοιχτή.

Μετά από λίγο θα έχετε ξεχάσει πως θέλατε να βγείτε κι εσείς από την πόρτα αυτή!

Μπορεί να αναρωτηθείτε

– Αυτός είναι ο ρόλος μου στη ζωή;

– Πότε θα έρθει η σειρά μου να περάσω την πόρτα;

Με πολλούς τρόπους αυτό το παράδειγμα αναπαράγει αυτό που κάνουμε με τη ζωή μας. Δεν ήταν όμως αυτό ακριβώς που είχε την πρόθεση να κάνει η ψυχή μας ως μέρος της εξέλιξης και την ανάληψής της. Και εδώ βρίσκεται το μπέρδεμα!

Είμαστε εδώ για να προσφέρουμε ανιδιοτελώς αλλά μόνο μέσα από την κατανόηση και την εμπειρία της αυθεντικότητας και της έκφρασης του σκοπού της ψυχής μας.

Για να το κάνουμε αυτό πρέπει να βρούμε τη δική μας αυθεντικότητα – την εσωτερική μας διαισθητική γνώση εαυτού και πώς να την εκφράζουμε με σοφία, συμπόνια και τιμή.

Τότε μόνο μπορούμε να προσφέρουμε ανιδιοτελώς στους άλλους. Δεν υπάρχει τρόπος να παρακάμψουμε αυτήν την διαδικασία. Δεν μπορούμε να δώσουμε στους άλλους αυτό που δεν δίνουμε στον εαυτό μας.

Εάν δεν γνωρίζετε την εσωτερική σας σοφία που είναι η ουσία σας, τότε δεν μπορείτε ούτε να την δείτε ούτε να την κατανοήσετε στους άλλους. Είναι αδύνατο!

Μπορείτε φυσικά να προσπαθήσετε. Αυτό όμως δημιουργεί μια ενεργειακή ανισορροπία που τελικά θα σας οδηγήσει σε κούραση, πικρία, αίσθηση πως οι άλλοι δεν εκτιμούν εσάς ή αυτά που κάνετε για αυτούς και σε ορισμένες περιπτώσεις θα νοιώσετε κατάθλιψη ή πως σας λείπει η αυταξία.

Σκεφτείτε μια περίπτωση που έγινε κάτι τέτοιο στη ζωή σας. Νοιώσατε κάποια από αυτά τα συναισθήματα ή ίσως κάποιο άλλο συναίσθημα όπως θυμό;

Παρατηρείστε εάν προβάλατε τα συναισθήματα αυτά στους άλλους και τους κατηγορήσατε. Είναι πολύ εύκολο να φτιάξουμε μια «τράπεζα πικρίας» από συναισθήματα προς τους άλλους.

Και όμως δεν είναι αυτά η αληθινή πηγή του προβλήματος, δεν μπορεί παρά να είναι ένα σύμπτωμα. Η αντιμετώπιση του συμπτώματος ποτέ δεν δημιουργεί λύσεις που κρατούν στον χρόνο.

Το σημείο εκκίνησης είναι να αναγνωρίσετε τις καταστάσεις όπου δεν ήσασταν στην αυθεντικότητά σας. Η διαίσθησή σας θα σας καθοδηγήσει. Οι αισθήσεις και τα συναισθήματά σας θα σας καθοδηγήσουν.

Το να είστε αυθεντικός και αληθινός προς τον εαυτό σας δεν είναι ούτε αγενές ούτε επιθετικό και δεν χρειάζεται να δημιουργεί συγκρούσεις. Όταν κινείστε από αυτόν τον εσωτερικό χώρο γνώσης δημιουργείτε γαλήνη, αρμονία, αποδοχή και ισορροπία.

Δεν είστε «αντίγραφο» κανενός άλλου πάνω σε τούτον τον πλανήτη. Είστε ένα μοναδικό ον. Αυτά που βλέπετε ή που ακούτε να σας λένε μπορεί να μην συνηχούν με την εσωτερική σας γνώση ή την ακεραιότητά σας.

Πρέπει άραγε να τα θυσιάσετε αυτά για να συμμορφωθείτε με τις προσδοκίες μιας ομάδας; Αυτό είναι κάτι που θα κάνει άραγε τον κόσμο καλύτερο;

Το σημείο εκκίνησής σας πρέπει να είναι «εγώ-ιστικό». Να γνωρίζετε και να κατανοείτε την αλήθεια του ποιος είστε, της δύναμης, του φωτός και της σοφίας σας.

Για να γνωρίσετε εαυτόν πρέπει να επανασυνδεθείτε με τη δύναμη, τη σοφία και την συμπόνια που βρίσκονται στο ενεργειακό κέντρο της καρδιάς σας.

Το κέντρο της καρδιάς σας συνδέεται άμεσα με την ψυχή και τον Ανώτερο εαυτό σας. Ο όμορφος αυτός σύνδεσμος αποκαλείται συχνά κρυστάλλινη ή αργυρή χορδή.

Είναι εκεί παρόν και μαζί μας από τη γέννησή μας μέχρι το θάνατό μας και είναι η διαισθητική ζωτική γραμμή που μας ενώνει με την αλήθεια του ποιοι είμαστε.

Δεν εξαφανίζεται ποτέ αλλά αυτό που συμβαίνει είναι πως αρχίζουμε να αγνοούμε την δύναμή του καθώς μπλεκόμαστε ολοένα και περισσότερο στις ψευδαισθήσεις και τις προσδοκίες της πραγματικότητας στην οποία ζούμε.

Η διαίσθηση και η εσωτερική μας γνώση έρχονται από αυτήν την σύνδεση όπως και η αυθεντικότητά μας. Εντούτοις, η διαίσθηση δεν έχει απευθείας σύνδεση με το λογικό νου και έτσι συχνά αγνοείται γιατί δεν μπορούμε ούτε να την ταυτοποιήσουμε ούτε να αιτιολογήσουμε γιατί μπορεί να

– γνωρίζουμε κάτι

– αισθανόμαστε κάτι

– θέλουμε να κάνουμε κάτι

– δε θέλουμε να κάνουμε κάτι

Κι έτσι, μαθαίνουμε να συμμορφωνόμαστε με τη δύναμη της λογικής. Φυσικά, τίποτα κακό στη λογική – αλλά μόνη της περιορίζει και μειώνει αυτό που συχνά θα μπορούσε να είναι μια δημιουργική επιλογή ή μια βαθιά εγγενής ευκαιρία για μάθηση και εξέλιξη.

Κάποιες ερωτήσεις που θα είχε νόημα να εξετάσετε

1. Είστε έτοιμοι να εισέλθετε στο ενεργειακό κέντρο της καρδιάς σας για να εξερευνήσετε ποιες είναι οι αποφάσεις σας που ευθυγραμμίζονται πλήρως με τον σκοπό της ψυχής σας και την έκφρασή της;

2. Είστε αρκετά θαρραλέοι για να βρείτε τη δική σας αυθεντικότητα μέσα από τη δύναμη της σοφίας και της θεϊκής σας διαίσθησης;

3. Είστε διατεθειμένοι όχι μόνο να ακούσετε αλλά και να δράσετε βάσει όσων σας λέει η εσωτερική σας γνώση;

Ή σας είναι πιο εύκολο να παραμείνετε στις ψευδαισθήσεις και στις συμβάσεις που σας περιορίζουν και σας αναγκάζουν να προσποιείστε;

Φυσικά, ούτε σας ζητώ ούτε περιμένω πως θα κάνετε οτιδήποτε βασιζόμενοι στην ανάγνωση αυτού του άρθρου. Εντούτοις, τι θα λέγατε να παραμένατε ανοικτοί στο δυναμικό και σκεφτείτε πώς θα θέλατε να συμπεριφέρονται τα παιδιά, τα εγγόνια και οι μελλοντικές γενεές;

Να ξέρετε πως καθώς κάνετε πράξη τις αποφάσεις που πήρατε από το κέντρο της καρδιάς σας δράτε με αυθεντικότητα και θεϊκή διαίσθηση.

Αυτό το επίπεδο εγωισμού (ή τιμής των αναγκών της ψυχής σας) είναι το θεμέλιο για την ανιδιοτελή υπηρεσία και προσφορά.

Αντί λοιπόν να κρατάτε ανοιχτή την πόρτα για τους άλλους – ας είστε οι πρώτοι που ανοίγετε και περνάτε την πόρτα και ας είστε εσείς το φως της έμπνευσης που θα ακολουθήσουν οι άλλοι.

Η αυθεντικότητα στο κέντρο της καρδιάς σας είναι τόσο αγνή και θεϊκή που πάντοτε θα σας καθοδηγεί με τρόπο που θα υπηρετεί τόσο εσάς όσο και όλους όσους βρίσκονται στην κοινότητα και τη χώρα σας.

Για τους ανθρώπους που δεν σας σέβονται το μόνο πράγμα που αξίζουν είναι η απομάκρυνσή σας

Οι καταστάσεις και οι άνθρωποι που σας πληγώνουν μπορούν να σας αλλάξουν και να σας απομακρύνουν από τον πραγματικό σας εαυτό: ένα δυνατό, τολμηρό και ελεύθερο άνθρωπο που αξίζει να είναι ευτυχισμένος.

Φυσικά, όλοι γνωρίζουμε ότι δεν είναι εύκολο να ξεφύγουμε από κάτι συναισθηματικά επιζήμιο από τη μια μέρα στην άλλη.

Τις περισσότερες φορές όταν θέλουμε να ξεφύγουμε από κάτι, συνήθως αναφερόμαστε σε μια σωματική απειλή – ένα μαχαίρι ή ένα σκοτεινό και απομονωμένο δρομάκι… ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος, κατά μια έννοια, έτσι ώστε να αναγνωρίζει άμεσα τέτοιες απειλές και να προωθεί την αντίδραση: επίθεση ή υποχώρηση.

Ωστόσο, υπάρχει ένα πράγμα στο οποίο συμφωνούμε όλοι: δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε το ίδιο εύκολα όλες τις επιβλαβείς καταστάσεις και μάλιστα μπορεί να μας είναι ακόμη πιο δύσκολο να πείσουμε τον εαυτό μας ότι πρέπει να ξεφύγουμε από αυτές.

Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε σε αυτή την περίπτωση; Τι γίνεται όταν, για παράδειγμα, το άτομο που σας πληγώνει είναι μέλος της οικογένειάς σας ή ο σύντροφός σας;

Οι άνθρωποι που σας πληγώνουν, δεν σας αξίζουν
«Οι άνθρωποι που σας πληγώνουν, δεν σας αξίζουν». Πάντα η θεωρία είναι πολύ πιο εύκολη από την πράξη. Ξέρετε βαθιά μέσα σας ότι το άτομο που καταστρέφει την αυτοεκτίμησή σας και δεν σας σέβεται, δεν σας αγαπά πραγματικά… αλλά πώς μπορείτε να πιέσετε τον εαυτό σας να το αποδεχτεί αυτό; Και πώς πρέπει να αντιδράσετε;

Οι άνθρωποι που πληγώνουν τους άλλους, ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους
Όταν αναφερόμαστε σε ανθρώπους που πληγώνουν άλλους, πιθανότατα το πρώτο πράγμα που σκέφτεστε είναι η σωματική βία.

Ναι, δυστυχώς αποτελεί ένα θλιβερό κομμάτι της ζωής. Αυτό το είδος βίας εξακολουθεί να υφίσταται και δεν υπολογίζει σύνορα, πολιτισμό ή τάξη. Επίσης, υπάρχει και ένα άλλο είδος υπονοούμενης, έμμεσης ή αθόρυβης βίας που είναι εξίσου επιβλαβές.

Υπάρχουν άνθρωποι που είναι κενοί από αισθήματα εμπάθειας ή είναι ανίκανοι να δημιουργήσουν σχέσεις που βασίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό.

Οι άνθρωποι που βρίσκονται σε σχέση και πάντα θέτουν σε προτεραιότητα τις δικές τους ανάγκες είναι επίσης πολύ καταστροφικοί.

Η ιδιοτέλεια και η ανικανότητα να δημιουργήσουν ένα δεσμό μέσω της κατανόησης, της εμπιστοσύνης και του σεβασμού είναι χαρακτηριστικά που χωρίς καμία αμφιβολία μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή ζημιά με την πάροδο του χρόνου.

Οι λέξεις μπορούν να είναι καταστροφικές
Μερικές φορές δεν είναι απλά αυτά που σας λένε – αλλά κυρίως ο τρόπος που σας μιλούν. Η χρήση ενός υποτιμητικού τόνου, οι φωνές και ο σαρκασμός προσβάλλουν την αυτοεκτίμησή σας.

Όταν ένα παιδί μεγαλώνει σε άσχημο περιβάλλον με κακή επικοινωνία, σίγουρα μπορεί να αποβεί καταστροφικό, υπονομεύοντας την αυτοεκτίμηση και το αίσθημα ασφάλειας του παιδιού.

Ο τρόπος αντίδρασης ενός ατόμου σε μια σχέση, ο τόνος της φωνής τους καθώς και ο τρόπος που παρουσιάζει τον δικό του τρόπο σκέψης μπορεί να φανερώσει πολλά για εκείνον.

Μάθετε να προστατεύετε τον εαυτό σας από οτιδήποτε σας πληγώνει και από τους ανθρώπους που σας κάνουν να υποφέρετε
Το πραγματικό πρόβλημα, στο οποίο αναφερθήκαμε και παραπάνω, είναι ότι οι άνθρωποι συνήθως αντιδρούν στις σωματικές απειλές και όχι στις συναισθηματικές ή κοινωνικές απειλές που απειλούν την αυτοεκτίμησή τους.

Συνήθως τα άτομα που προκαλούν μεγαλύτερη ζημιά από οποιονδήποτε άλλο, είναι τα μέλη της οικογένειας ή κάποια πολύ κοντινά φιλικά πρόσωπα. Τι μπορείτε να κάνετε αν ο γονιός, ο σύντροφος ή ο καλύτερός σας φίλος δεν σας σέβεται ή σας εκβιάζει συναισθηματικά;

Μην φοβάστε να θέσετε τα όριά σας και να πείτε «ΟΧΙ» σε ορισμένα πράγματα που δεν σας αρέσουν ή σας πληγώνουν.

Το «όχι» δεν είναι κάποια εγωιστική απάντηση. Είναι ο τρόπος που ορίζετε την προσωπικότητά σας με σεβασμό: ενημερώνετε τα άτομα που βρίσκονται γύρω σας ότι οφείλουν να λάβουν υπόψη τις απόψεις σας και ότι ορισμένα πράγματα σας πληγώνουν.

Είναι πάρα πολύ σημαντικό μετά από αυτή τη δήλωσή σας το άλλο άτομο να ανταποκριθεί. Αν συνειδητοποιήσετε ότι δεν άλλαξε τίποτα και ότι συνεχίζουν να συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο, τότε ήρθε η ώρα να πάρετε μια απόφαση: ο άνθρωπος που σας πληγώνει, δεν σας αξίζει.

Θα πρέπει να κατανοήσετε ότι είναι αδύνατο να τους ευχαριστείτε όλους. Το να προσπαθείτε όλη την ώρα να κάνετε ευτυχισμένους όλους τους ανθρώπους που βρίσκονται στη ζωή σας είναι ένας στόχος που θα σας κάνει δυστυχείς.

Στη ζωή, θα πρέπει να μπορείτε να θέτετε προτεραιότητες και η πρώτη προτεραιότητα θα πρέπει να είστε εσείς. Αν αγαπάτε και σέβεστε τον εαυτό σας, δεν θα επιτρέπετε στους άλλους να σας βλάπτουν.

Οι πιο σημαντικές σχέσεις που θα πρέπει να εδραιώσετε είναι εκείνες που θα σας επιτρέπουν να είστε ο εαυτός σας και θα σας δείχνουν αγάπη, σεβασμό και κατανόηση.

Όσο για τους ανθρώπους που δεν σας σέβονται; Το μόνο πράγμα που αξίζουν είναι η απομάκρυνσή σας έτσι ώστε να μπορέσετε να αποκτήσετε μια καλύτερη συναισθηματική ισορροπία και να προστατεύσετε τον εαυτό σας. Μείνετε μακριά τους ή περιορίστε την επικοινωνία σας μαζί τους όσο το δυνατόν περισσότερο και να θυμάστε ότι επειδή βάζετε αυτά τα όρια δεν σημαίνει ότι είστε και κακός άνθρωπος.

Είστε υπεύθυνοι, τολμηροί και έχετε το δικαίωμα να είστε ευτυχισμένοι. Μην σπαταλάτε το χρόνο σας σε ανθρώπους που σας πληγώνουν ή δεν σέβονται τις αξίες σας και την εντιμότητά σας.

Με ποιον τρόπο οι ηγεμόνες πρέπει να κρατούν τον λόγο τους

1. Όλοι καταλαβαίνουν πόσο αξιέπαινο είναι ένας ηγεμόνας να κρατάει τον λόγο που έχει δώσει και να ζει με ακεραιότητα και όχι με πανουργία. Παρ όλα αυτά, βλέπουμε από πρόσφατα παραδείγματα ότι κατάφεραν σπουδαία πράγματα εκείνοι οι ηγεμόνες οι οποίοι έδωσαν λίγη σημασία στη συνέπεια τους και κατάφεραν με την πανουργία τους να γυρίσουν τα μυαλό των ανθρώπων. Και στο τέλος ξεπέρασαν εκείνους που στηρίχτηκαν στη συνέπεια τους.

2. Πρέπει λοιπόν να ξέρετε πως υπάρχουν δύο τρόποι για να πολεμάς: ο ένας είναι με τους νόμους και ο άλλος με τη βία. Ο πρώτος είναι ίδιον του ανθρώπου, ο δεύτερος των ζώων. Όμως, επειδή ο πρώτος τρόπος πολλές φορές δεν επαρκεί, πρέπει να καταφύγεις στο δεύτερο. Έτσι, ο ηγεμόνας πρέπει να ξέρει να χρησιμοποιεί καλά και το ζώο και τον άνθρωπο. Αυτή την αρχή δίδαξαν συγκαλυμμένα στους ηγεμόνες οι αρχαίοι συγγραφείς με τους μύθους, γράφοντας πως ο Αχιλλέας και πολλοί άλλοι αρχαίοι ηγεμόνες ανατράφηκαν από τον κένταυρο Χείρωνα για να τους διαπαιδαγωγήσει σύμφωνα με τις αρχές του. Το να έχεις για παιδαγωγό ένα πλάσμα που είναι μισό ζώο και μισό άνθρωπος σημαίνει πως ο ηγεμόνας πρέπει να χρησιμοποιεί τόσο τη μία όσο και την άλλη φύση, καθώς η μία δε μπορεί να έχει διάρκεια χωρίς την άλλη.

3. Ένας ηγεμόνας λοιπόν, εφόσον πρέπει να ξέρει να χρησιμοποιεί καλά τη φύση του ζώου, οφείλει να παίρνει ως παράδειγμα την αλεπού και το λιοντάρι, γιατί το λιοντάρι δεν ξέρει να προφυλάγεται από τις παγίδες και η αλεπού δεν μπορεί να προφυλαχτεί από τους λύκους. Πρέπει λοιπόν να είναι κανείς αλεπού για να αναγνωρίζει τις παγίδες και λιοντάρι για να τρομάζει τους λύκους. Εκείνοι που ακολουθούν μόνο την πρακτική του λιονταριού δεν καταλαβαίνουν από πολιτική. Επομένως, ένας συνετός ηγεμόνας δεν μπορεί ούτε πρέπει να τηρεί τον λόγο του, όταν η τήρηση αυτή αποδεικνύεται πως είναι σε βάρος του και όταν έχουν πάψει να υπάρχουν οι αιτίες που τον έκαναν να υποσχεθεί κάτι. Και αν οι άνθρωποι ήταν όλοι καλοί, αυτή η αρχή δεν θα ήταν σωστή. Όμως επειδή είναι κακοί και δεν θα τηρούσαν τον λόγο τους απέναντί σου, δεν πρέπει κι εσύ να τον τηρείς απέναντί τους. Ούτε έλειψαν ποτέ από έναν ηγεμόνα τα νόμιμα αίτια για να δικαιολογήσει αυτή την αθέτηση, Θα μπορούσαμε να δώσουμε άπειρα σύγχρονα σχετικά παραδείγματα και να αποδείξουμε πόσες συνθήκες ειρήνης και πόσες υποσχέσεις αποδείχτηκαν μάταιες και άχρηστες, γιατί οι ηγεμόνες δεν τήρησαν το λόγο που είχαν δώσει. Και όποιος ήξερε να χρησιμοποιεί καλύτερα την τακτική της αλεπούς πέτυχε καλύτερα αποτελέσματα. Είναι όμως απαραίτητο να ξέρει να κρύβει καλά αυτή τη φύση του και να είναι καλός ψεύτης και υποκριτής. Οι άνθρωποι είναι τόσοι αφελείς και υπακούουν τόσο πολύ στην ανάγκη της στιγμής, ώστε εκείνος που τους εξαπατά θα βρίσκει πάντα κάποιον πρόθυμο να εξαπατηθεί.

4. Μεταξύ των πρόσφατων παραδειγμάτων θέλω να παραθέσω ετούτο: ο πάπας Αλέξανδρος ΣΤ’ δεν έκανε ποτέ τίποτ’ αλλο και δεν σκέφτηκε ποτέ τίποτε άλλο παρά πώς να εξαπατά τους άλλους· και πάντα έβρισκε κάποιους που μπορούσε να τους εξαπατήσει. Κανένας ποτέ δεν είχε μεγαλύτερη πειθώ από αυτόν και κανένας ποτέ δεν έδωσε μεγαλύτερες υποσχέσεις, τις οποίες στη συνέχεια δεν τήρησε. Παρ’όλα αυτά, πάντα οι απάτες του γνώριζαν επιτυχία, γιατί ήξερε καλά αυτή την πλευρά της ανθρώπινης φύσης.

5. Ο ηγεμόνας λοιπόν δεν πρέπει απαραίτητα να έχει πραγματικά όλες τις ικανότητες που ανέφερα, θα τολμήσω όμως να πω ότι πρέπει να δείχνει πως τις έχει. Θα πω και κάτι άλλο: αν τις έχει και τις εφαρμόζει πάντα, είναι βλαβερές· αν όμως φαίνεται πως τις έχει, είναι χρήσιμες. Πρέπει να εμφανίζεται ευσπλαχνικός, νομιμόφρων, ανθρώπινος, ειλικρινής, ευσεβής και πρέπει να είναι. Πάντως, όταν πρέπει να μην είναι, οφείλει να γνωρίζει πώς θα αλλάζει στο αντίθετό τους. Πρέπει να καταλάβουμε πως ένας ηγεμόνας, κυρίως ένας νέος ηγεμόνας, δεν μπορεί να εφαρμόσει όλα αυτό τα πράγματα για τα οποία οι άνθρωποι θεωρούνται καλοί, επειδή συχνά, προκειμένου να διατηρήσει την εξουσία, είναι απαραίτητο να ενεργήσει ενάντια στον λόγο που έχει δώσει, ενάντια στην ευσπλαχνία, ενάντια στην ανθρωπιά, ενάντια στη θρησκεία. Οπότε, χρειάζεται να αλλάζει ανάλογα με το πώς φυσάει ο άνεμος της τύχης και όπως επιβάλλουν οι καταστάσεις. Και όπως είπα προηγουμένως, δεν πρέπει να απομακρύνεται από το καλό, αν μπορεί να το κάνει· πρέπει όμως να ξέρει να χρησιμοποιεί και το κακό, αν τον αναγκάσουν οι συνθήκες.

6. Επομένως, ένας ηγεμόνας πρέπει να προσέχει και να μην ξεστομίζει ποτέ κάτι που να μην περιέχει τις παραπάνω πέντε ιδιότητες· να φαίνεται, ακούγοντας τον και βλέποντας τον, όλος συμπόνια, όλος νομιμοφροσύνη, όλος ειλικρίνεια, όλος ανθρωπιά, όλος θρησκευτική πίστη. Και δεν υπάρχει πιο απαραίτητο πράγμα από το να δείχνεις ότι διαθέτεις αυτή την τελευταία ιδιότητα. Οι άνθρωποι γενικά κρίνουν περισσότερο με βάση όσα βλέπουν παρά με όσα αγγίζουν· όλοι βλέπουν την εξωτερική πλευρά των πραγμάτων, λίγοι όμως καταλαβαίνουν τι υπάρχει από πίσω. Ο καθένας βλέπει πώς φαίνεσαι, λίγοι όμως καταλαβαίνουν ποιος είσαι. Κι αυτοί οι λίγοι δεν τολμούν να αντιταχθούν στη γνώμη των πολλών, οι οποίοι διαθέτουν την εξουσία του κράτους που τους προστατεύει. Οι πράξεις όλων των ανθρώπων, αλλά κυρίως των ηγεμόνων, καθώς δεν υπάρχει ένα δικαστήριο όπου μπορείς να στραφείς, κρίνονται από το αποτέλεσμα. Επομένως, ένας ηγεμόνας οφείλει να φροντίζει αποκλειστικά πώς να νικήσει και πώς να διατηρήσει την εξουσία: τα μέσα θα κριθούν πάντα έντιμα και θα επαινεθούν απ’ όλους, επειδή ο όχλος παρασύρεται μόνο από τα φαινόμενα και όχι από την πραγματικότητα. Και στον κόσμο δεν υπάρχει παρά μόνο όχλος και οι λίγοι δεν έχουν θέση, ενώ οι πολλοί έχουν πού να στηριχτούν. Ένας ηγεμόνας της εποχής μας, τον οποίο δεν είναι καλό να ονομάσω, δεν κηρύσσει ποτέ τίποτ’ άλλο παρά ειρήνη και νομιμοφροσύνη, ενώ είναι φανατικός εχθρός και των δύο. Κι αν εφάρμοζε αυτό τα δύο, θα είχε χάσει πολλές φορές τόσο τη φήμη του όσο και την εξουσία.

ΝΙΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΙ, Ο ΗΓΕΜΟΝΑΣ

Μπορεί ο άνθρωπος να είναι ο εαυτός του και μόνο ο εαυτός του;

Όπως λέει ο Γκαίτε (Ποίηση και Αλήθεια), και σίγουρα έχει δίκιο, ο άνθρωπος ανατρέχει συνεχώς στον εαυτό του, πόσο πλούτο έχει να αντλήσει από κει μια διάνοια!

Ενώ απ’ την άλλη μεριά omnis stultitia laboratfastidio sui [«Η ανοησία βάζει φρένο στον εαυτό της»] όπως λέει ο Σενέκας.

Αυτό που ο άνθρωπος είναι, η ατομικότητά του, επιδρά κάθε στιγμή, ενώ αυτό που έχει, ή αυτό που παρουσιάζει στον κόσμο, επιδρά μόνο ευκαιριακά: ή γάρ φύσις βέβαια, ού τά χρήματα [Γιατί η φύση είναι αξιόπιστη, και όχι στα χρήματα] μάς λέει ο Αριστοτέλης.

Όταν ο άνθρωπος έχει γεννηθεί με αυτό το χάρισμα, τότε παραμένει σε σχέση με την ευτυχία του μόνο ένα ερώτημα: με αυτή τη διάνοια μπορεί να επιβιώσει; Δηλαδή αν έχει υγεία, παιδεία και αρκετό ελεύθερο χρόνο, θα μπορεί σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, στο μέγιστο δυνατό βαθμό, κάθε μέρα και κάθε ώρα να είναι ο εαυτός του και μόνο ο εαυτός του;

Αν αυτό δεν μπορεί να συμβεί, τότε θα είναι δυστυχισμένος: αν όμως συμβαίνει το αντίθετο, τότε θα είναι ευτυχισμένος, όσο γίνεται, ίσως πιο ευτυχισμένος από οποιονδήποτε άλλον άνθρωπο σ’ αυτόν τον θλιβερό κόσμο.

Όπως λέει ο Σαμφόρ: «Η ευτυχία δεν είναι εύκολο πράγμα: είναι δύσκολο να τη βρούμε μέσα μας και αδύνατο να τη βρούμε αλλού».

Επιστήμονες δημιούργησαν νανορομπότ που βρίσκουν και καταστρέφουν όγκους

Αμερικανοί και Κινέζοι επιστήμονες δημιούργησαν τα πρώτα νανορομπότ που προγραμματίζονται για να εντοπίζουν τους όγκους στο σώμα, να αποκόπτουν την κυκλοφορία του αίματος σε αυτούς και έτσι να τους συρρικνώνουν ή και να τους εξαφανίζουν τελείως.

Τα νανορομπότ, που δοκιμάστηκαν με επιτυχία σε πειραματόζωα (ποντίκια και χοίρους) με καρκίνο του μαστού, των πνευμόνων, των ωοθηκών και με μελάνωμα του δέρματος, χαρακτηρίστηκαν σημαντική πρόοδος στο πεδίο της νανοϊατρικής. Θα ακολουθήσουν κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους.

Οι ερευνητές του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Αριζόνα και του Εθνικού Κέντρου Νανοεπιστήμης και Τεχνολογίας της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών, με επικεφαλής τον καθηγητή μοριακών επιστημών Χάο Γιαν, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιοτεχνολογίας «Nature Biotechnology».

«Αναπτύξαμε το πρώτο πλήρως αυτόνομο ρομποτικό σύστημα DNA για στοχευμένη θεραπεία του καρκίνου. Αυτή η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλούς τύπους καρκίνου, καθώς τα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν τους συμπαγείς όγκους, είναι ουσιαστικά όλα τα ίδια» δήλωσε ο Γιαν.

Η μεγάλη πρόκληση της ναοϊατρικής είναι η αξιοποίηση θεραπευτικών βιολογικών ή συνθετικών νανομηχανών που θα τριγυρνούν στο σώμα, χωρίς να κάνουν ζημιά στα υγιή κύτταρα. Η νέα μέθοδος χρησιμοποιεί νανορομπότ για να μεταφέρει θεραπευτικά μόρια στην περιοχή των καρκινικών όγκων, όπου καταφέρνουν να μπλοκάρουν τη ροή του αίματος σε αυτούς.

Κάθε νανορομπότ αποτελείται από ένα επίπεδο «οριγκάμι DNA» ορθογώνιου σχήματος, με διαστάσεις 60 επί 90 νανομέτρων (δισεκατομμυριοστών του μέτρου).

Ένα ένζυμο-κλειδί, η θρομβίνη, προσαρτάται στην επιφάνεια του νανορομπότ, καθώς και μια άλλη ουσία που καθοδηγεί (προγραμματίζει) το νανορομπότ να επιτίθεται μόνο σε καρκινικά κύτταρα και όχι σε υγιή. Πολλά νανορομπότ μαζί περικυκλώνουν τον καρκινικό όγκο και απελευθερώνουν πάνω του το συγκεκριμένο ένζυμο.

Η θρομβίνη μπορεί να φράξει την κυκλοφορία του αίματος προς τον όγκο, δημιουργώντας θρόμβο μέσα στα αιμοφόρα αγγεία που τον τροφοδοτούν. Προκαλείται έτσι ένα είδος μίνι-εμφράγματος, που έχει ως συνέπεια την καταστροφή του όγκου.

Η θεραπεία συρρίκνωσης ή εξαφάνισης των όγκων γίνεται μέσα σε 24 ώρες και δεν φαίνεται να έχει επιπτώσεις στους υγιείς ιστούς. Στη συνέχεια, τα περισσότερα νανορομπότ αποσυντίθεται και αποβάλλονται από το σώμα μέσα σε ένα ακόμη 24ωρο.

Σε τρία από τα οκτώ πειραματόζωα η νανοθεραπεία οδήγησε σε πλήρη υποχώρηση των όγκων, ενώ η μέση διάρκεια της επιβίωσής τους υπερδιπλασιάσθηκε από 20,5 σε 45 μέρες. Σε ποντίκια με μελάνωμα η θεραπεία όχι μόνο συρρίκνωσε τους πρωτογενείς όγκους, αλλά απέτρεψε και τις μεταστάσεις.

Τα έως τώρα πειράματα σε ζώα δείχνουν ότι τα νανορομπότ είναι ασφαλή και αποτελεσματικά. Επίσης δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι εξαπλώνονται στον εγκέφαλο, κάτι που θα προκαλούσε επικίνδυνες παρενέργειες όπως εγκεφαλικό.

Οι ερευνητές δήλωσαν αισιόδοξοι ότι όχι μόνο η νέα θεραπεία θα έχει πρακτικές εφαρμογές στη μάχη κατά του καρκίνου στο μέλλον, αλλά επίσης ότι θα είναι δυνατό να προσαρμοσθεί και για άλλες παθήσεις.

Αποκατάσταση όζοντος σε πόλους, απώλεια στη στρατόσφαιρα

Ozone LayerΤο στρώμα του όζοντος που προστατεύει τη Γη από την υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία μπορεί σταδιακά να αποκαθίσταται πάνω από τους πόλους, όμως δεν συμβαίνει το ίδιο σε χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν τώρα, προς μεγάλη ανησυχία τους, ότι ανάμεσα από τις 60 μοίρες νότιο γεωγραφικό πλάτος έως τις 60 μοίρες βόρειο συνεχίζει να μειώνεται η συγκέντρωση του όζοντος στο κατώτερο τμήμα της στρατόσφαιρας, σε ύψος 15 χλμ. έως 25 χλμ., εκεί όπου το στρώμα του όζοντος ήταν ανέκαθεν πυκνότερο.
 
Η κλιματική αλλαγή σίγουρα επηρεάζει και το στρώμα του όζοντος, που μοιάζει να αποκαθίσταται πάνω από τους πόλους αλλά όχι στα χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη. 
 
Η διεθνής επιστημονική ομάδα –με επικεφαλής ερευνητές του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας (ΕΤΗ) της Ζυρίχης, του Φυσικού-Μετεωρολογικού Παρατηρητηρίου του Νταβός και του Imperial College του Λονδίνου–, που έκανε τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό ατμοσφαιρικής επιστήμης Atmospheric Chemistry and Physics της Ευρωπαϊκής Ενωσης Γεωεπιστημών, χρησιμοποίησε δορυφορικές μετρήσεις τριών δεκαετιών, καθώς επίσης εξελιγμένες στατιστικές μεθόδους και νέους αλγορίθμους, για να εκτιμήσει τη διαχρονική εξέλιξη του όζοντος πάνω από άλλα μέρη της Γης, πέρα από την Ανταρκτική και την Αρκτική.
 
Κατά τον 20ό αιώνα, όταν ουσίες όπως οι χλωροφθοράνθρακες απελευθερώθηκαν μαζικά στην ατμόσφαιρα, το στρώμα του όζοντος (σε ύψη 15-50 χλμ.) αραίωσε διεθνώς, ιδίως πάνω από την Ανταρκτική, όπου σχηματίσθηκε μια «τρύπα». Η διεθνής απάντηση ήταν το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ το 1987, που απαγόρευσε αυτά τα χημικά και βελτίωσε την κατάσταση. Οι ειδικοί προβλέπουν ότι το παγκόσμιο στρώμα του όζοντος θα έχει αποκατασταθεί τελείως έως τα μέσα του 21ου αιώνα. Ομως η νέα μελέτη δείχνει ότι ίσως αυτό δεν θα συμβεί τελικά.
 
Το όζον σχηματίζεται κυρίως μέσω φυσικών διαδικασιών στη στρατόσφαιρα, ιδίως πάνω από τους τροπικούς σε ύψος άνω των 30 χλμ. Από εκεί, μέσω της κυκλοφορίας της ατμόσφαιρας, κατανέμεται πάνω από όλο τον πλανήτη.
 
Προς μεγάλη έκπληξή τους, οι επιστήμονες ανακαλύπτουν τώρα ότι, παρόλο που οι συγκεντρώσεις χλωροφθορανθράκων συνεχίζουν να μειώνονται και το στρώμα του όζοντος στην ανώτερη στρατόσφαιρα (πάνω από τα 30 χλμ.), ιδίως πάνω από τους δύο πόλους, πυκνώνει επιστρέφοντας στα παλαιότερα επίπεδά του, το στρώμα του όζοντος στην κατώτερη στρατόσφαιρα (κάτω από τα 30 χλμ.) συνεχίζει να αραιώνει. 
 
Το όζον παράγεται, επίσης, στην τροπόσφαιρα, σε ύψος κάτω των 15 χλμ., μέσω των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Οπως δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής Ουίλιαμ Μπολ του ΕΤΗ, «αυτό το ανθρωπογενές όζον, που προκαλεί και την καλοκαιρινή αιθαλομίχλη, εν μέρει “καμουφλάρει” τη μείωση του στρατοσφαιρικού όζοντος στις δορυφορικές μετρήσεις».
 
Οι αιτίες για τη συνεχιζόμενη αραίωση του όζοντος της κατώτερης στρατόσφαιρας παραμένουν ακόμη ασαφείς. Μια πιθανή εξήγηση, κατά τους ερευνητές, είναι ότι, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής που επηρεάζει την ατμοσφαιρική κυκλοφορία, παράγεται πλέον λιγότερο όζον. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι βραχύβιες χημικές ουσίες που περιέχουν χλώριο και βρώμιο αυξάνονται συνεχώς και εισδύουν στην κατώτερη ατμόσφαιρα. Παρότι είναι λιγότερο επιβλαβείς από τους απαγορευμένους χλωροφθοράνθρακες, μπορούν να κάνουν ζημιά στο όζον. Προς το παρόν, κατά τους επιστήμονες, είναι αδύνατο να γίνουν προβλέψεις για τις συνέπειες που θα έχει η συνεχιζόμενη αραίωση του όζοντος στους ανθρώπους και στα οικοσυστήματα.

Η βαρύτητα μετατρέπει γαλαξία σε «Δακτύλιο του Αϊνστάιν»

O δακτύλιος είναι η παραμορφωμένη εικόνα ενός μακρινού γαλαξία. Η γαλάζια αίγλη είναι το φως ενός ενδιάμεσου γαλαξία όπως απεικονίστηκε με το Hubble.

Χάρη στις καλύτερες εικόνες που έχουν ληφθεί ως σήμερα από το ισχυρότερο ραδιοτηλεσκόπιο του κόσμου, οι αστρονόμοι είδαν έναν μακρινό γαλαξία να παραμορφώνεται από τη βαρύτητα ενός δεύτερου γαλαξία και να εμφανίζεται με τη μορφή ενός κοσμικού δαχτυλιδιού.

Το φαινόμενο
To τηλεσκόπιο ALMA, μια συστοιχία 66 επιμέρους ραδιοτηλεσκοπίων στην έρημο Ατακάμα της Χιλής, παρατήρησε μια σπάνια περίπτωση βαρυτικού φακού, ενός φαινομένου που είχε προβλέψει ο Άλμπερτ Αϊνστάιν στο πλαίσιο της Γενικής Σχετικότητας.

Το φαινόμενο εκδηλώνεται όταν το φως ενός γαλαξία ή άλλου φωτεινού αντικειμένου παραμορφώνεται από τη βαρύτητα ενός άλλου γαλαξία ή αντικειμένου μεγάλης μάζας. Η βαρύτητα ουσιαστικά παραμορφώνει το χώρο έτσι ώστε οι ακτίνες φωτός να ακολουθούν καμπύλη πορεία.

Ο δακτύλιος
Ο «Δακτύλιος του Αϊνστάιν» στην παραπάνω εικόνα είναι μια παραμορφωμένη, μεγεθυμένη εικόνα ενός γαλαξία που βρίσκεται σε απόσταση 12 δισεκατομμυρίων ετών φωτός. Ανάμεσα στη Γη και τον γαλαξία βρίσκεται ένας δεύτερος, ενδιάμεσος γαλαξίας σε απόσταση 4 δισ. ετών φωτός.

Είναι μια σπάνια περίπτωση βαρυτικού φακού που εμφανίζεται ως σχεδόν πλήρης δακτύλιος, επισημαίνουν οι ερευνητές του ALMA. Αυτό συμβαίνει επειδή η Γη και οι δύο γαλαξίες είναι σχεδόν τέλεια ευθυγραμμισμένοι.

Η εικόνα έχει απίστευτα μεγάλη ανάλυση, καθώς καλύπτει μια περιοχή μόλις 0,0000063888888889 μοιρών στον ουρανό. Αυτό θα ισοδυναμούσε με το να βλέπει κανείς από τη Νέα Υόρκη το δαχτυλίδι μιας μπασκέτας στην κορυφή του Πύργου του Άιφελ.

Χάρη στη μεγέθυνση του βαρυτικού φακού, το ALMA μπόρεσε να κοιτάξει ακόμα πιο μακριά στο Σύμπαν. «Το φαινόμενο του βαρυτικού φακού χρησιμοποιείται στην αστρονομία για τη μελέτη του πολύ μακρινού, πολύ αρχαίου Σύμπαντος, αφού προσφέρει μια εντυπωσιακή αύξηση ισχύος ακόμα και στα καλύτερα τηλεσκόπια μας» αναφέρει η Κάθριν Βλαχάκις, ερευνήτρια του ALMA.

Χρησιμοποιώντας ειδικό λογισμικό, οι αστρονόμοι θα μπορέσουν να υπολογίσουν το πραγματικό σχήμα του μεγεθυμένου γαλαξία. Η μελέτη έχει δημοσιευτεί από την επιθεώρηση «The Astrophysical Journal».

Ο Καρτέσιος και η προβληματική της θεμελίωσης της νεότερης σκέψης

Η εμφάνιση του Καρτέσιου σηματοδοτεί μια οριακή στιγμή στην ιστορία της φιλοσοφικής σκέψης. Με τον Καρτέσιο έχουμε όχι μόνον το πέρασμα από τη μεσαιωνική και αναγεννησιακή σκέψη στη νεότερη, μα και την εμφάνιση ενός ολωσδιόλου ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για τη συνειδησιακή λειτουργία, τη νόηση -ανάλογο ενδιαφέρον για την ανθρώπινη συνείδηση είχε εκδηλωθεί με τον Σωκράτη-, η οποία με τη μορφή του καρτεσιανού cogito έρχεται να στηρίξει τις φιλοσοφικές κατηγορίες της από καιρό ήδη αναδυόμενης νεωτερικότητας.
 
Με το συλλογιστικό σχήμα cogito ergo sum (σκέπτομαι άρα υπάρχω), που συνιστά λογικο-οντολογικό εργαλείο της κριτικής σκέψης στα χέρια του γάλλου φιλοσόφου, επιχειρείται η θεμελίωση του νεότερου υποκειμένου, που σηματοδοτεί μια ολόκληρη εποχή και μια νέα φιλοσοφική παράδοση, της «φιλοσοφίας του υποκειμένου» -που θα επισφραγισθεί αργότερα οριστικά με τον καντιανό a priori και την καντιανή υπαγωγή του αντικειμένου στις κατηγορίες του υποκειμένου.
 

Ο χώρος στήριξης της καρτεσιανής πραγματικότητας

Ο Καρτέσιος επιχειρεί ένα ριζικό ξεκίνημα της φιλοσοφικής σκέψης «από το μηδέν», από ένα μηδέν το οποίο θέλει ν’ αγγίξει μέσα απ’ την εκ θεμελίων αμφισβήτηση κάθε δεδομένης πραγματικότητας. Τούτη η αμφισβήτηση, με τη μορφή της υπερβολικής, της καθολικής αμφιβολίας (doute hyperbolique) έρχεται αρχικά να εκμηδενίσει κάθε δεδομένο της σκέψης που εμφανίζεται με τη μορφή ακλόνητων βεβαιοτήτων -του ότι π.χ. υπάρχει ένας εξωτερικός κόσμος ή του ότι υπάρχω εγώ ο ίδιος: Γνωρίζουμε με βεβαιότητα πως δεν υπάρχει τίποτε το βέβαιο στον κόσμο (2ος Μεταφυσικός Στοχασμός) – και αυτό αποτελεί για τον Καρτέσιο τη μόνη βεβαιότητα στη φάση αυτή της συλλογιστικής του.
 
Το καρτεσιανό cogito -ο συλλογισμός «σκέπτομαι άρα υπάρχω- συνιστά μια βεβαιότητα που προϋποθέτει μιαν άλλη προγενέστερη: για να σκέπτομαι, πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχω, άρα, αρχικά, βέβαιος δεν μπορώ να είμαι για τίποτε άλλο παρά για ένα μόνον πράγμα, για το ότι «είμαι ένα πράγμα που σκέπτεται». Αυτό συνιστά και τη πρώτη, τη θεμελιακή βεβαιότητα για την ανθρώπινη συνείδηση, όταν τούτη βρίσκεται μέσα στην Άβυσσο της αμφιβολίας – για να το πούμε σωστότερα, στον χώρο όπου κάθε βεβαιότητα απουσιάζει.
 
Με την απόφανση «είμαι ένα πράγμα που σκέπτεται», το ενέργημα της συνείδησης, το συνειδησιακό είναι, προκρίνεται σε κριτήριο στήριξης και σε θεμέλιο κάθε άλλης πραγματικότητας που θα στηριχτεί πάνω σ’ αυτή την πρώτη βεβαιότητα. Ανατρέχοντας στην ιστορία της φιλοσοφίας πριν από τον Καρτέσιο, θ’ ανακαλύψουμε πως αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η ανθρώπινη σκέψη θεμελιώνεται πάνω στα κριτήρια που αυτή αντλεί από τον ίδιο της τον εαυτό. Πριν από περίπου δύο χιλιετίες, ο Σωκράτης επιχειρεί κάτι ανάλογο τοποθετώντας «τον κόσμο τού νοείν» στην πραγματική, μα και ουσιαστική πηγή του, στην ανθρώπινη συνείδηση. Ο Πλάτων, με τη σειρά του, τοποθετεί την ανθρώπινη σκέψη μέσα στον κόσμο, τον κόσμο που χωρισμένος σε δύο κομμάτια – τον κόσμο των φαινομένων και τον κόσμο των ιδεών – ολοκληρώνεται με το «πέρας», την προσδιοριστικότητα της ιδέας, της πλατωνικής αιώνιας και άφθαρτης ιδέας.
 
Θεωρώντας την πλατωνική φιλοσοφία το κατ’ εξοχήν έδαφος θεμελίωσης της δυτικής σκέψης στο σύνολό της αλλά και τον πλατωνικό διάλογο Παρμενίδη το κείμενο με την μεγαλύτερη δυνατή συγγένεια – από μεθοδολογικής πλευράς με το καρτεσιανό εγχείρημα στο πρώτο μέρος του κειμένου, θα εκθέσω συνοπτικά την προβληματική τού εν λόγω διαλόγου.
 
Αν θελήσουμε να σκεφτούμε τα εργαλεία του μεγάλου Πλάτωνα στο εγχείρημά του να στηρίξει την υπερδισχιλιετή φιλοσοφική παράδοση, θα διαπιστώσουμε πρώτα απ’ όλα πως το έργο του, διατυπωμένο υπό μορφή διαλόγων, εκτίθεται βασικά μέσα από την υποθετική μέθοδο.
 
Ο Πλάτωνας προτείνει αρχικά μια υπόθεση επί του πραγματικού, που θα τεθεί σε κριτικό έλεγχο από τον ή τους συνομιλητές με τη διατύπωση μιας άλλης υπόθεσης που αναιρεί την πρώτη, ή μάλλον που προτείνει κάτι άλλο όσον αφορά την πρώτη. Αυτή η μέθοδος, που συνιστά και τη μέθοδο έκθεσης της πλατωνικής διαλεκτικής, είναι κάτι τελείως άλλο σε σχέση με αυτό που θα επιχειρήσει πολύ αργότερα ο Χέγκελ με τη δική του διαλεκτική, και σ’ έναν βαθμό, η πλατωνική διαλεκτική αποτελεί μια έκθεση της αντινομικής μορφής της πραγματικότητας με τρόπο απόλυτα αποκαλυπτικό, μια προσπάθεια που έμεινε όμως δίχως συνέχεια μετά τον Πλάτωνα. 'Οσον αφορά την ίδια την υποθετική μέθοδο, τούτη εκτίθεται στην ιδανική θα λέγαμε μορφή της στον πλατωνικό διάλογο «Παρμενίδης», όπου ο Πλάτωνας μέσα από το εγχείρημα να προσπελάσει τα μυστήρια που χαρακτηρίζουν «τη σχέση του Ενός με τα πολλά» επιχειρεί στην ουσία να συγκροτήσει το υπόρρητο υπόβαθρο της δυτικής έννοιας (Begriff), η οποία θα δεσπόσει ως ορίζουσα της δυτικής σκέψης μέχρι και τη συγγραφή της εγελιανής Λογικής, προϋποθέτει δε μια εννοιολογική δουλειά συγκρότησης, η οποία εκτίθεται στον πλατωνικό Παρμενίδη, «η ανάπτυξη, εκδίπλωση του απόλυτου» όπως θα ονομάσει την πορεία των εννέα υποθέσεων του εν λόγω διαλόγου αργότερα ο ίδιος ο Χέγκελ. Με αυτές τις εννέα υποθέσεις που εκτίθενται στον διάλογο αυτό με την υποθετική μέθοδο, ο Πλάτωνας επιχειρεί πέρα από οτιδήποτε άλλο να επισημάνει τα εγγενή στάδια της σκέψης που θα πρέπει να θεματοποιηθούν για να φτάσουμε να μιλάμε πια για ό,τι αργότερα θα εκθέσει ο Χέγκελ στη Λογική του με «τη θεωρία της έννοιας» (Lehre von Begriff).
 
'Οσον αφορά την υποθετική δομή του διαλόγου, θα ‘λεγε κανείς πως στον εν λόγω διάλογο κάθε υπόθεση διατυπώνει και μια εκδοχή της πραγματικότητας, την οποία εκδοχή η αντίθετη υπόθεση θέτει υπό αίρεση, προτείνοντας μιαν άλλη, μιαν αντίθετη θέση. Έτσι όμως η πραγματικότητα παίρνει έναν χαρακτήρα άλυτης αντινομίας, όπου η κάθε υπόθεση απτά «δοκιμάζει κάτι» που δεν πιστοποιείται ποτέ ως βέβαιο. Οι δύο αρχικές, εισαγωγικές υποθέσεις του διαλόγου μοιάζουν με «μετέωρους πύργους στο κενό», όπου μεταξύ τους χαίνει η απύθμενη Άβυσσος ενός ανύπαρκτου στο όλο εγχείρημα υπόβαθρου στήριξης.
 
Ο διάλογος ξεκινά με την περίφημη αρχική αντινομία: «ει εν εστίν / εν ει εστίν», η οποία θέτει τους όρους με τους οποίους μπορούμε να εισχωρήσουμε στον χώρο του επιστητού μέσα από τις προϋποθέσεις της προϋπάρχουσας Ελεατικής φιλοσοφίας του Παρμενίδη του Ελεάτη, μια φιλοσοφία που στην ουσία συνιστά μια επεξεργασία της αρχής της ταυτότητας (Καστοριάδης). Τούτη όμως η απόσπαση από την αρχή της ταυτότητας, η προσπάθεια να διαμεσολαβηθεί η ελεατική προπλατωνική σκέψη με το νοείν, μόνο επιτυχημένη δεν αποδεικνύεται με τα δεδομένα εργαλεία της αναδυόμενης νέας φιλοσοφίας, αφού και η θέση της αρχικής αντινομίας και η αντίθετή της θέση δεν ευσταθούν ως εκδοχές της πραγματικότητας – δηλ., στην ουσία, για να αποδεχτούμε είτε την πρώτη υπόθεση είτε την αντίθετή της παραβιάζονται οι αρχές της σκέψης, έχουμε αντινομία και στις δύο περιπτώσεις και αδυνατούμε να δεχθούμε είτε τη μία είτε την άλλη θέση. Σαν να μη φτάνουν αυτά, δηλαδή το ότι, αφ’ ενός, στην όλη προβληματική εισαγόμαστε μέσα από τον αμφίβολο δρόμο της υποθετικής μεθόδου και αφ’ ετέρου, ότι πρέπει να κάνουμε παραχωρήσεις ως προς τη λογική επάρκεια των επιχειρημάτων μας για να στήσουμε την εισαγωγική προβληματική του διαλόγου, μεσολαβεί και η τρίτη εξαιρετικά δυσανάγνωστη υπόθεση του διαλόγου, η προβληματικότερη απ’ όλες. Τούτη, κατά τη γνώμη μας, εισάγει μια νέα προβληματική εκ μέρους του Πλάτωνα κι ένα τελείως διαφορετικό πρόγραμμα από αυτό του διαλόγου, αλλά και σε σχέση με αυτό που διατυπώθηκε στο έργο της πρώτης και της δεύτερης περιόδου του Πλάτωνα – πρόγραμμα όμως που για πολλούς λόγους εγκαταλείπεται άμεσα και βίαια. (Ο Πλάτωνας στο μεγάλο σταυροδρόμι της σκέψης μπροστά στην επιλογή ή στην απόρριψη του προγράμματος «του πέρατος» της ιδεοκρατικής φιλοσοφίας την οποία υπερασπίστηκε σε όλη τη ζωή του και μπροστά στη δυνατότητα ενός δρόμου που ίσως μονάχα μέσα από την εμπειρία του 20ού αιώνα ξαναγίνεται ορατός και δυνατός, επιλέγει τελικά τον πρώτο δρόμο.)
 
Το τέλος του διαλόγου έρχεται να επισφραγίσει τη μεγάλη δυσχέρεια της όλης προσπάθειας του Πλάτωνα να παράσχει με τον διάλογο Παρμενίδης αλλά και με την υποθετική μέθοδο ένα επαρκές πρόγραμμα στη δυτική φιλοσοφία, που θ’ ακολουθήσει, καθώς ο διάλογος τελειώνει μέσα στην απορία – τίποτε τελικά δεν μπορούμε να βεβαιώσουμε και για τίποτε.
 
Το εγχείρημα του Πλάτωνα να δοκιμάζει την εγκυρότητα του πραγματικού με την υποθετική μέθοδο εγκαταλείπεται με τον Αριστοτέλη χάριν ενός συνεκτικού φιλοσοφικού λόγου αλλά και χάριν ενός τελείως διαφορετικής φύσης επιστημονικού προγράμματος, το οποίο θεσπίζοντας «τις κατηγορίες» και συγκαλύπτοντας την πλατωνική διαλεκτική κληροδοτεί τα θεμέλια του κατοπινού κόσμου στους μεσαιωνικούς φιλοσόφους.
 
Καθώς ο Πλωτίνος χρησιμοποιεί ως γνώμονα με τη σύνθεση «των Εννεαδών» του την αρχική αντινομία του πλατωνικού Παρμενίδη και καθώς ο πλατωνικός χωρισμός των δύο κόσμων υιοθετείται από το μεσαιωνικό κοσμοείδωλο στη διάκριση του «ενθάδε» και του «εκείθεν», αλλά και με τη δεσποτεία της πίστης πάνω στη γνώση, που θα διατυπωθεί ως ολοκλήρωση του προγράμματος της ελληνικής και ελληνιστικής φιλοσοφίας με τη μεσαιωνική σκέψη, βλέπουμε πως ενσωματώνονται πλήθος -αλλά όχι όλες το ίδιο σημαντικές- ανορθολογικές παράμετροι στη διαδικασία της εμφάνισης του νέου κόσμου που έχει αρχίσει να αναδύεται και είναι ορατός όσο και αξεχώριστος από τις μεσαιωνικές του καταβολές. Σαν συνδετικός κρίκος σε τούτη τη διαδικασία, συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον μεσαιωνικό κόσμο και στη νεωτερικότητα της όποιας θέλει ν’ αποτελεί φωτεινό ορόσημο, εμφανίζεται ο Rene Descartes, ο φιλόσοφος της res cogitans, «του πράγματος που σκέφτεται».
 

Η καρτεσιανή προβληματική

Στην έξοδο από μια ολόκληρη εποχή, από αυτή του Μεσαίωνα και της αποκεκαλυμμένης αλήθειας, η Αναγέννηση με όλα τα επιστημονικά της επιτεύγματα συνιστά συνδετικό κρίκο μεταξύ του παλιού και του νέου κόσμου – αυτού της νεωτερικότητας. Ο Καρτέσιος εμφανίζεται σε μια από πολλές πλευρές ευαίσθητη στιγμή, για να κλονίσει συθέμελα τη σχολαστική φιλοσοφία με τρόπο που θα γίνει αντικείμενο αναρίθμητων συζητήσεων. Η πρόθεσή του είναι να στηρίξει τη φιλοσοφία σε νέο, στέρεο έδαφος, έδαφος που προετοιμάζεται από τις επιστημονικές ανακαλύψεις του Γαλιλαίου, αλλά και από την αλλαγή του τρόπου σκέψης που αυτές σηματοδοτούν, ανακαλύψεις στις οποίες θα θελήσει και ο ίδιος ο Καρτέσιος να συμβάλει και στο επίπεδο των μαθηματικών και των φυσικών επιστημών, με τις οποίες επίσης καταπιάνεται. 'Οσον αφορά τη φιλοσοφική σκέψη, η πρόθεσή του είναι να την απελευθερώσει από τη δεσποτεία της Εκκλησίας και της Αποκάλυψης αλλά και από την κυριαρχία «των δαιμόνων» και των προλήψεων ενός Μεσαίωνα που δεν θέλει ν’ απαρνηθεί τις περιοριστικές κατά μία έννοια διαθέσεις του απέναντι στον νέο τρόπο σκέψης που σταδιακά τείνει να χειραφετείται απ’ αυτόν. Το cogito, το καρτεσιανό cogito (το λογικο-οντολογικό σχήμα της βεβαιότητας «σκέπτομαι άρα υπάρχω»), είναι η πρώτη βεβαιότητα μέσα στην Άβυσσο όπου πέφτει η ανθρώπινη συνείδηση -αλλά και ολόκληρη η ανθρώπινη ύπαρξη-, όταν αποφασίσει να επανεξετάσει ή μάλλον να ελέγξει, για πρώτη φορά, κριτικά τα δεδομένα της.
 
Το πρώτο βήμα του Γάλλου φιλοσόφου στους συγκλονιστικούς «Μεταφυσικούς στοχασμούς» είναι να θέσει υπό αίρεση τα δεδομένα των αισθήσεων, καθώς και όλες τις αποκτημένες πεποιθήσεις του. Τούτη η «μεθοδική», ριζική αμφιβολία δεν έχει τίποτε από τον σκεπτικισμό ενός Montaigne, αντιθέτως, αν υιοθετείται ως μέθοδος δεν είναι παρά για να κατορθώσει η σκέψη ν’ αγγίξει μια απαρέγκλιτη βεβαιότητα, τη μόνη αδιαμφισβήτητη αλήθεια που μπορεί να έχει η συνείδηση σ’ αυτή τη φάση της πορείας της, και αυτή είναι πως: τη στιγμή που όλα είναι αμφίβολα, «για να σκέπτεται κανείς πρέπει αναγκαστικά να υπάρχει». Υπάρχει λοιπόν ο στοχαζόμενος νους πρώτα πρώτα ως res cogitans, ως «ένα πράγμα που σκέπτεται»: sum res cogitans.
 
Πέρα από τα ασύλληπτα προβλήματα που εγείρει τούτη η παράδοξη οπωσδήποτε απόφανση, το γεγονός είναι πως η σκέψη καθίσταται βέβαιη για την πραγματικότητά της και για τα δεδομένα της, «για το είναι της», και αυτό συνιστά και την κεντρική θεμελίωση του Καρτέσιου. Εφόσον σκέπτομαι, υπάρχω· εφόσον υπάρχω, αρχίζω να υπάρχω και ως υποκείμενο που σκέπτεται· και τι σκέπτεται: έναν κόσμο που με περιβάλλει και που τώρα μπορεί να αρχίσει να συγκροτείται εννοιολογικά (σαν cogitatum, θα πει ο Χούσσερλ· σαν ενέργημα της συνείδησης, πράγμα που δεν φτάνει να πει ο Καρτέσιος, επίσης σύμφωνα με την κριτική του Χούσσερλ).
 
Υπάρχει «το πράγμα που σκέπτεται», που είναι το νεοαναδυόμενο νεωτερικό υποκείμενο -ο σύγχρονος άνθρωπος- και υπάρχει πρώτα πρώτα ως καθαρή σκέψη που σκέπτεται τον εαυτό της και τον κόσμο τον οποίο και θεμελιώνει όντας αυτή η οντολογική του προϋπόθεση – αυτή είναι η ασύλληπτη επίδειξη ισχύος του Καρτέσιου, να στηρίξει την πραγματικότητα του αναδυόμενου προ πολλού μέσα από τις μεσαιωνικές καταβολές του κόσμου, ενός κόσμου που δεν έχει ακόμα βρει την εννοιολογική του ταυτότητα, στη δύναμη των κατηγοριών της ανθρώπινης συνείδησης, της καθαρής, της αμιγούς σκέψης.
 
'Οσον αφορά το κατά πόσον ο καρτεσιανός ορθολογισμός αποδεσμεύεται από τις ανορθολογικές του καταβολές, τις τόσο γερά ριζωμένες στη μεσαιωνική κοσμοαντίληψη όσο και στα θεμέλια της δυτικής μεταφυσικής, δηλαδή στην πλατωνική και προπλατωνική μυθολογική θεώρηση, θα θίξω δύο σημεία:
 
α) Η καρτεσιανή εμπειρία, της μεθοδικής, ριζικής και υπερβολικής αμφιβολίας, συνιστά κατά μιαν έννοια αυτό που θα ‘λεγε ο Γιάσπερς οριακή κατάσταση (Grenz situation), οριακή ανθρώπινη εμπειρία, τη στιγμή που ο κάθε άνθρωπος καλείται, σύμφωνα με τις επιλογές του ορθολογικού του πολιτισμού, ν’ αποτιμήσει κριτικά τις πεποιθήσεις του και να φτάσει στην «πλατωνική θέαση» – την αυτογνωσία, σε κάποια φάση της ζωής του. Για να γίνει κάτι τέτοιο καλείται κανείς να θέσει υπό αίρεση όλες του τις πεποιθήσεις, ως ενδεχομένως αυθαίρετες, με σκοπό να τις επανεξετάσει κάτω από το φως της κριτικής σκέψης και αυτοεπόπτευσης. Αυτό είναι εξάλλου και το διαφωτιστικό μήνυμα της ψυχανάλυσης, που συνιστά ένα ταξίδι στον χώρο της πραγματικότητας με τελικό σκοπό την αυτογνωσία. Μέσα σε μια τέτοια διαδικασία, έρχεται ενδεχομένως η στιγμή που κάποιος αναγκάζεται να θέσει υπό αμφισβήτηση ακόμα και τις πεποιθήσεις που θεωρεί «ιερές» και απαρασάλευτες. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα βρεθεί σε μια πραγματική πτώση σε μια Άβυσσο «απουσίας νοημάτων» -καρτεσιανή εκατό τα εκατό Άβυσσος-, όπου θα αναγκαστεί να πιαστεί από κάποιες πρώτες και στοιχειώδεις βεβαιότητες που θα χρησιμεύσουν για την ύπαρξή του σαν θεμέλιο, σαν «φάρος πλοήγησης» σε μια στιγμή πραγματικού κινδύνου. Τούτη η Άβυσσος, η Άβυσσος στην οποία στην καρτεσιανή εμπειρία η συνείδηση βυθίζεται, και «θέτει», θεμελιώνει την πρώτη της βεβαιότητα, το cogito, είναι η ίδια η Άβυσσος στην οποία βρίσκεται η σκέψη στον πλατωνικό Παρμενίδη (που προαναφέραμε), όταν ανελίσσεται ανάμεσα στις πρώτες υποθέσεις με σκοπό να φτάσει σε κάποια αληθοφανέστερη υπόθεση. Αυτό το Ρήγμα, θα το λέγαμε, είναι ο χώρος όπου στην εμπειρία της συνείδησης είτε απουσιάζουν τα νοήματα (οι βεβαιότητες, στην περίπτωση αυτή) είτε αυτά είναι αλλοιωμένα – δηλ. βρίσκεται η συνείδηση «μέσα στην πλάνη».
 
Η αγωνία τότε είναι απίστευτη και ο κίνδυνος αφανισμού του υποκειμένου είναι ορατός και υπαρκτός, τούτη δε η Άβυσσος είναι ένας χώρος ανορθολογικού που τρέφει τη φιλοσοφική σκέψη και την ανθρωπότητα από τα πρώτα τους κιόλας βήματα. Ρήγμα σημαίνει και πτώση, μα και απουσία δεσμών ανάμεσα σε δύο "συστήματα αναφοράς" (π.χ. οι δύο πρώτες υποθέσεις του Παρμενίδη). Η καρτεσιανή εμπειρία παρακάμπτοντας σε μεγάλο βαθμό την αριστοτελική-σχολαστική παράδοση έρχεται ν’ αγγίξει την πλατωνική υποθετική μέθοδο και να ενσωματώσει ανορθολογικά περιεχόμενα που θεματοποιεί ο Πλάτωνας συγκροτώντας εννοιολογικά τις μυθολογικές απαρχές της σκέψης.
 
β) Σε κάποιο σημείο της καρτεσιανής εμπειρίας ο Γάλλος φιλόσοφος επικαλείται τη «Θεία φιλαλήθεια» (Veracitas Dei), με σκοπό να βρει εγγυητή στην πεποίθησή του για την ύπαρξη της εξωτερικής πραγματικότητας. Κάτι ανάλογο, μα με τελείως διαφορετικό τρόπο επιχειρεί αργότερα ο Καντ όταν στην Κριτική του Καθαρού λόγου δοκιμάζει να ολοκληρώσει τη συγκρότητηση της πραγματικότητας με αναφορά «στο πλήρως προσδιορισμένο», δηλ. στον Θεό, στο Υπέρτατο Ον, αν και ο Καρτέσιος, σε αντίθεση με τον Καντ, υιοθετεί τον μεσαιωνικό σχολαστικό Θεό, και ίσως τη δεδομένη χρονική στιγμή αυτό ήταν και το μόνο που μπορούσε να κάνει νόμιμα.
 

Μια σημείωση πάνω στη νεωτερικότητα

Η δυτική σκέψη ή ratio επιχειρεί να ξανασκεφτεί το εγχείρημα του Καρτέσιου όταν ο Καντ με την Κριτική του Καθαρού λόγου τον 18ο αιώνα προσπαθεί να αναψηλαφήσει ένα ένα τα βήματα της καρτεσιανής εμπειρίας, ασκώντας ταυτόχρονα δριμεία κριτική στον Γάλλο φιλόσοφο. Ο Γερμανός στοχαστής από τη μεριά του δείχνει την απίστευτη σοφία να βρει χώρο για την καρτεσιανή Άβυσσο με τη διαφύλαξη, ενός πολύτιμου εδάφους για «το πράγμα καθεαυτό» (Ding an Sich) μέσα και σ’ αυτή την ίδια τη συγκρότηση του αντικειμένου, ανοίγοντας ταυτόχρονα δρόμο για τη θεμελίωση του ανθρώπινου πράττειν. Ο Χέγκελ, από την άλλη πλευρά, καθώς στη Φαινομενολογία του Πνεύματος επιχειρεί να δοκιμάσει την αντοχή των κατηγοριών τριών χιλιετιών, μιλά για τη δομή του Λόγου σαν δομή της κυριαρχίας και σαν την υπερνίκηση της κυριαρχίας ενός Λόγου που προσπαθεί να εξασφαλίσει χώρο στην ετερότητα σύμφωνα με τα αιτήματα του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού που ενδεχομένως δεν ολοκληρώθηκε ποτέ ως πρόγραμμα. Παραμένει ένα τεράστιο ερώτημα κατά πόσον ο ευρωπαϊκός Διαφωτισμός εγκλωβίζεται σ’ έναν μονόπλευρο ορθολογισμό, κατά πόσον τολμά ν’ αναγνωρίσει τις θεολογικές και ανορθολογικές του καταβολές που τον στοιχειώνουν αδιάλειπτα και σε ποιο βαθμό η πλατωνική κληρονομιά, που μόνο εν μέρει επιβιώνει στον Καρτέσιο αλλά και στον Λάιμπνιτς, στον Πλωτίνο, στον Καντ και στον Σοπενχάουερ, είναι πραγματικά αναστοχαστική και αν τελικά τολμά να ενσωματώσει το ψυχικό σκοτάδι των αλχημιστών του Μεσαίωνα, που πρόβαλαν τον αχανή εσωτερικό τους κόσμο στη φιλοσοφική λίθο των εκατοντάδων διυλίσεών τους.
 
Οι προϋποθέσεις της ratio ριζώνουν βαθιά στον μύθο και στο ανορθολογικό, δυνάμεις που γέννησαν εξάλλου και την τραγωδία και που αναβιώνουν με τελείως διαφορετικό τρόπο στη μεσαιωνική θεοκρατία. Ίσως τα σχόλια του Κίρκεγκααρντ, του Νίτσε και αργότερα του Χάιντεγγερ στον Χέγκελ, ο οποίος συνιστά και την τελική έκφραση της ratio, να φωτίζουν εν μέρει τις ανορθολογικές και σε μεγάλο βαθμό άρρητες προϋποθέσεις του ορθού Λόγου, που φαίνεται μέσα από τον 20ό αιώνα ν’ αποσυντίθεται, ενδεχόμενο όμως η δυτική μεταφυσική να μην κατόρθωσε ποτέ ν’ αποκτήσει τις ουσιαστικές, τις θεμελιακές της προκείμενες και να μην έπαψε ποτέ ν’ αντιμετωπίζει καίριο πρόβλημα θεμελίωσης. Ο χώρος που ο Χέγκελ εξασφαλίζει για την ετερότητα απέχει πολύ από το να εξαντλεί την ουσιαστική «δεξαμενή» της απροσδιοριστίας, του ανορθολογικού, της τρέλας και της τέχνης – μιας Αβύσσου νοημάτων που όντας στο σκοτάδι για χιλιετίες στοίχειωσε τον ορθό λόγο και κατά τον 20ό αιώνα τον εξαφάνισε.
 
Ο χώρος που η δυτική σκέψη οριοθετεί ως «θάττερον», ως ετερότητα, δεν μιλήθηκε ποτέ στην ολότητά του, στην ουσία δηλαδή η ratio δεν μιλήθηκε παρά μόνον εν μέρει και παραμένει ανολοκλήρωτη, έχοντας την ουσιαστική «δεξαμενή νοημάτων» της στο σκοτάδι. Τούτη «η αποθήκη νοημάτων», η «μη προσδιορισμένη ετερότητα», μια ετερότητα διαφορετική και πολύ ευρύτερη σαν χώρος απ’ ό,τι εξασφάλισε ως τώρα η ratio στο «μη ορθολογικό», ενδέχεται να είναι και ο τόπος όπου ερείδονται οι ουσιαστικές προκείμενές της που παραμένουν αποσιωπημένες όπως το ανθρώπινο ασυνείδητο που ο δυτικός άνθρωπος αρνείται να δεχθεί ως υπαρκτό τρομάζοντας μπροστά στην ασύλληπτη ισχύ του.
 
Μένει ένα ερώτημα, αν η ratio αφεθεί να βυθιστεί για πάντα μέσα στην Άβυσσο των μέχρι σήμερα άρρητων, στο πραγματικό τους εύρος, ανορθολογικών της προϋποθέσεων, προϋποθέσεις που καθ’ όλη τη διάρκεια της πορείας της -είτε ως τραγική ιστορική πορεία είτε ως ανολοκλήρωτο πολιτικό πρόγραμμα- απειλούν να την αφανίσουν ή αν θ’ αναγεννηθεί μέσα από την ικανότητα του δυτικού ανθρώπου να ορίζει τη μοίρα του δημιουργώντας την και τελικά ανακαλύψει το στέρεο έδαφος που της αντιστοιχεί δικαιωματικά για να βαδίσει σ’ ένα νέο πεπρωμένο.