Παρασκευή 30 Νοεμβρίου 2018

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Χοηφόροι (819-837e)

καὶ τότ᾽ ἤδη †πλοῦτον [στρ. γ]
820 δωμάτων λυτήριον,
θῆλυν οὐριοστάταν
†ὁμοῦ κρεκτὸν γοήτων νόμον
μεθήσομεν· πλεῖ τάδ᾽ εὖ·
825 ἐμὸν ἐμὸν κέρδος αὔξεται τόδ᾽, ἄ-
τα δ᾽ ἀποστατεῖ φίλων.
σὺ δὲ θαρσῶν ὅταν ἥκῃ μέρος ἔργων [ἐφύμν. γ]
ἐπαΰσας θροεούσᾳ
πρὸς σὲ «Τέκνον», «Πατρὸς» αὔδα,
καὶ πέραιν᾽
830 ἀνεπίμομφον ἄταν.

Περσέως τ᾽ ἐν φρεσὶν [ἀντ. γ]
‹σαῖσι› καρδίαν σχεθών,
τοῖς θ᾽ ὑπὸ χθονὸς φίλος
τοῖς τ᾽ ἄνωθεν, προφράσσων φάρος
Γοργοῦς λυγρᾶς ἔνδοθεν
φόνιον ἄταν τίθει, τὸν αἴτιον δ᾽
ἐξαπόλλυ᾽ εἰσορῶν.

***
Και τότε πια για των σπιτιών
820αυτών και μεις τον λυτρωμό
θα σύρομε ξεφωνητά
γυναίκεια ακράτητης χαράς
μέσα στην πόλη: — Όλα καλά,
δικιά μας είναι η πετυχιά
δικό μας κέρδος, που μακριά
φεύγει απ᾽ τους φίλους μας η συμφορά!
Μα εσύ με θάρρος σα θα ᾽ρθει
του έργου η ώρα και μεσ᾽ απ᾽ το μνήμα
θ᾽ ακούσεις τον πατέρα σου να σε καλεί,
σφίξε, παιδί μας, την καρδιά
830 και τέλειωνε τ᾽ ακατηγόρητο το κρίμα.

Μέσα στα στήθια σου σκληρή
σαν του Περσέα κάμε καρδιά,
γιατί χρωστάς τη χάρη αυτή
στους φίλους σου κάτω στη γη
κι απάνω εδώ: τη φονικιά
ν᾽ αποτελειώσεις συμφορά
ξεκάνοντας εκείνον, που
ο ένοχος στάθηκε του φονικού.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΙΖΟΝΕΣ ΘΕΟΙ - ΑΠΟΛΛΩΝ ή ΑΠΕΛΛΩΝ - η εμφάνιση του θεού

Εξωτερική εμφάνιση του θεού

Ο Απόλλωνας περιγράφεται ως ένας πολύ όμορφος θεός, ψηλός, με μακριούς μαύρους βοστρύχους, γαλάζια μάτια με ραβδώσεις όπως τα πέταλα των πανσέδων.
 
Θεός πολεμιστής, τιμωρός, τοποτηρητής ορίων
 
Στα κείμενα και στην τέχνη εμφανίζεται ως θεός τιμωρός, πολεμιστής, θεός που ορίζει με σαφήνεια τα όρια ανάμεσα στον κόσμο των θνητών και των αθανάτων (Ιλ., Χ 7-13) ή συνοπτικά στη φράση γνῶθι σαυτόν, τιμωρός της ύβρεως, της παραβίασης του νόμου της φιλοξενίας, της μη απονομής δικαιοσύνης.
 
Τιμωρεί με λοιμό ή με το τόξο του ή μόνο με το βλέμμα του. Τιμωρεί τους Αχαιούς στην Τροία για την υβριστική συμπεριφορά του Αγαμέμνονα στον Χρύση και την απάρνηση της ικεσίας του (Α, 43-53)· τους Θηβαίους, γιατί ο νεκρός βασιλιάς Λάιος έμεινε αδικαίωτος -κανείς δεν αναζήτησε τον/τους δολοφόνο/ους του· τους Κένταυρους για την απουσία μέτρου και την παραβίαση του νόμου της φιλοξενίας, καθώς όρμησαν να αρπάξουν τη νύφη του γάμου στον οποίο ήταν καλεσμένοι· τη Νιόβη που υπερηφανεύτηκε ότι είχε περισσότερα παιδιά από τη μητέρα του Λητώ· μαζί με την αδελφή του Άρτεμη συμμετείχε στην Γιγαντομαχία  και σκότωσε τον Γίγαντα Τιτυό, γιο του Δία και της Ελάρας, γιατί αποπειράθηκε να βιάσει τη μητέρα τους Λητώ στο δρόμο της προς τους Δελφούς.
 
Κιθαρωδός και μουσαγέτης
 
Ως Κιθαρωδός και Μουσαγέτης εμφανίζεται στο τέλος της πρώτης ραψωδίας της Ιλιάδας (Α 601-604). Έτσι, η αρχή και το τέλος της ραψωδίας παρουσιάζουν τις δύο όψεις του θεού, τιμωρός τοξοφόρος και ψυχαγωγός με την κιθάρα του, που όμως συνενώνονται στην ταλάντωση των χορδών της κιθάρας και του τόξου. Το ηρακλείτειο οὐ ξυνιᾶσιν ὅκως διαφερόμενον ἑωυτῷ ὁμολογέει· παλίντονος ἁρμονίη ὅκωσπερ τόξου καὶ λύρης - Δεν καταλαβαίνουν πως το διαφορετικό συνομολογεί με τον εαυτό του· αρμονία αντιθέτων εντάσεων όπως στο τόξο και τη λύρα [απ. 31 (51)], βρίσκει εδώ τη μυθολογική εφαρμογή του.

Όσο πιο ανεξάρτητος τόσο πιο πολύ θέλουν να τους χρειάζεσαι

Οι ερωτικές σχέσεις ξεχωρίζουν απ’ τις υπόλοιπες για πολλούς λόγους. Ο άνθρωπος που έχουμε επιλέξει να στέκεται δίπλα μας δεν είναι απλά ένας ακόμη φίλος με τον οποίο θα μοιραστούμε όμορφες στιγμές και θα κάνουμε όνειρα ένα βράδυ ξαπλωμένοι κοιτώντας το ταβάνι. Βασικά, θα το κάνουμε κι αυτό, αλλά η ουσία είναι πως το σύντροφό μας τον θέλουμε στήριγμα στο πλευρό μας.

Θέλουμε να ‘ναι ο κυματοθραύστης που θα δέχεται τα αλλεπάλληλα χτυπήματα της καθημερινότητάς μας και θα μας προστατεύει ή έστω θα μας συντροφεύει όσο παλεύουμε να μην πνιγούμε. Με αυτήν την έννοια, λοιπόν, χτίζεται μια σχέση στην οποία ο ένας έχει ανάγκη τον άλλο, κυρίως συναισθηματική. Απόλυτα λογικό και θεμιτό, μιας κι οι άνθρωποι δημιουργούν δεσμούς γιατί δεν είναι αυτάρκεις ούτε και μπορούν να ζήσουν για πολύ παρέα με τη μοναξιά τους.

Η παγίδα σε αυτήν την τρυφερή συνειδητοποίηση, όμως, έρχεται όταν η ανάγκη που έχουμε για τον άλλο δεν υπακούει σε ένα μέτρο, καταλήγοντας να μην προκαλεί ευχάριστα συναισθήματα. Υπάρχουν δύο πόλοι που μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα στην αρμονική εξέλιξη της σχέσης. Ο ένας είναι εκείνος κατά τον οποίο ο εαυτός μας αρχίζει να δημιουργεί περισσότερο χώρο για τον εαυτό του άλλου.

Μειώνουμε τις δικές μας επιθυμίες, εκτιμήσεις κι επιλογές, ανεβάζοντας κατά πολύ τα ιδανικά, τις αξίες και τους πόθους του άλλου. Συνεπώς το εγώ μας χάνει την κυρίαρχη θέση του και δεν μπορεί να μείνει σταθερό κι αυτόνομο μπροστά σε καταστάσεις. Έχει την ανάγκη της απόλυτης συνύπαρξης με το άλλο εγώ, με τρόπο που όχι μόνο αισθάνεται ότι το συμπληρώνει, αλλά ότι το καθοδηγεί. Σε πολλές περιπτώσεις αυτή η ανασφαλής προσέγγιση της σχέσης καταλήγει πνιγερή και για τους δύο, μιας κι ο ένας έχει εναποθέσει όλο το βάρος της ευτυχίας του στον άλλο. Ο δεύτερος νιώθει συνεχώς υπεύθυνος κι απολογούμενος ως προς το συναίσθημα της ανάγκης του άλλου και χάνει κι ο ίδιος την ατομικότητά του για να μην πληγώσει την αγάπη που υποτίθεται πως εισπράττει.

Ο άλλος πόλος είναι η απόλυτη ανεξαρτησία. Μιλάμε πάλι για ένα άκρο που ναι μεν δε δημιουργεί αυτή την τοξική ατμόσφαιρα του προηγούμενου πόλου, αλλά δημιουργεί μια ψυχρότητα κι αδιαφορία που κανείς δε θέλει σε μια ερωτική σχέση.

Όταν ο άλλος δε σε χρειάζεται καθόλου για να μπορέσει να φτιάξει μια όμορφη ζωή και μια πλήρη καθημερινότητα, σου δημιουργεί μια διαφορετική ανασφάλεια. Κακά τα ψέματα, κανείς δε θέλει έναν αδιάφορο σύντροφο που θα μπορούσε πολύ εύκολα κι απλά να ζήσει χωρίς εκείνον και τίποτα δε θα επηρεάσει τους ρυθμούς του αν τον χάσει. Όσο είσαι μαζί με έναν άνθρωπο θέλεις να αποτελείς ουσιαστικό κομμάτι του.

Εδώ, λοιπόν, έχουμε την εξής παρατήρηση στις σχέσεις. Το άτομο που είναι και νιώθει πολύ ανεξάρτητο κι αυτόνομο μέσα σε αυτήν, προκαλεί το σύντροφό του να νιώσει πως δεν είναι χρήσιμος, πράγμα που τον οδηγεί σε μια τεράστια προσπάθεια να κάνει το απόμακρο (όπως το αισθάνεται ο άλλος) ταίρι να νιώσει ανάγκη για εκείνον.

Είναι σαν να μπαίνει σε ένα παιχνίδι στο οποίο ο ένας κυνηγά την προσοχή και το ενδιαφέρον του άλλου για να νιώσει σημαντικός. Είναι απαραίτητο ο καθένας να κρατά στοιχεία του εαυτού του αναλλοίωτα μέσα στη σχέση και να υπάρχει ένας δυναμισμός στις επιλογές και τη διαχείριση καταστάσεων, αλλά όσο πιο δυναμικός είναι κάποιος και το δείχνει με μια στάση αποστασιοποιημένη, λαμβάνει μετά την αντίδραση του άλλου (ως άμυνα στην ανασφάλεια) που δεν είναι και πολύ ικανοποιημένος από αυτή.

Είναι λογικό κάτι που είναι πιο δύσκολο να κατακτηθεί να το θέλουμε ακόμη περισσότερο. Αν ο σύντροφός μας είναι εξαρτημένος από εμάς και βλέπαμε την αδιάκοπη ανάγκη του να μας έχει κοντά του συνεχώς, μπορεί και να αισθανόμασταν πλήξη, έτσι δεν είναι; Όταν, όμως, κρατάει μια συναισθηματική απόσταση και συντηρεί μια ρευστότητα, χωρίς να στηρίζεται τόσο πολύ σε εμάς, τότε μας δημιουργούνται αμφιβολίες και μας ιντριγκάρει αυτό το μυστήριο, ώστε να πράξουμε με τρόπο που να τον κάνουμε επιτέλους να μας χρειάζεται! Αυτός είναι κι ο λόγος που αναζητούμε δυναμικούς ανθρώπους και μας γοητεύουν εκείνοι που μπορεί κι εργασιακά να είναι στην κορυφή μιας ιεραρχίας.

Οι ανεξάρτητοι άνθρωποι αποπνέουν έναν διαφορετικό αέρα, με αυτοπεποίθηση, αποφασιστικότητα και χωρίς καμία μιζέρια κι αυτό είναι άκρως ερωτικό και γοητευτικό, αρκεί να μην το φτάνουμε και στα άκρα, έτσι; Να είμαστε κύριοι του εαυτού μας, να πατάμε στα πόδια μας γερά, αλλά κι ένα «σε χρειάζομαι» πού και πού δεν είναι κακό. Δε μειώνει το δυναμισμό μας, απλά αποκαλύπτει την τρυφερή κι ανθρώπινη πλευρά μας! Άλλωστε, ο έρωτας δε χωνεύει καθόλου το «εγώ» πόσο μάλλον το «εγώ δε σε χρειάζομαι».

Συμπόνια: Το πιο θεραπευτικό συναίσθημα που έχουμε στη ζωή

Ο σύγχρονος κόσμος είναι επιφυλακτικός με τη συμπόνια επειδή, κατά κάποιον τρόπο, έχει αποδεχτεί πως η ζωή είναι μια ζούγκλα και ότι ο άνθρωπος μέσα σε αυτήν θέλει να πατήσει επί πτωμάτων. Αν δούμε τα πράγματα από αυτή τη σκοπιά, μέσα σε μια καταναλωτική κοινωνία, η συμπόνια στην καλύτερη περίπτωση μοιάζει με πολυτέλεια και στη χειρότερη με μια ηττοπαθή ανοησία και αυταπάτη των αδυνάμων.

Η επιστήμη της εξέλιξης όμως υποστηρίζει πως η συνεργασία και τα βασικά συναισθήματα που τη δομούν, δηλαδή η ενσυναίσθηση, η συμπόνια και η γενναιοδωρία, αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους. Η συμπόνια αποβαίνει προς ίδιον όφελος – οι εξελικτικοί βιολόγοι το ονόμασαν «αμοιβαίο αλτρουισμό». Δηλαδή, εσύ μου δίνεις σήμερα, εγώ σου δίνω αύριο.
   
Η συμφωνία αυτή ήταν και είναι θεμελιώδης για την επιβίωσή μας. Φαίνεται ότι παιδιά ηλικίας έξι μηνών δείχνουν σαφή προτίμηση σε παιχνίδια στα οποία είναι εμφανής η αναγκαιότητα της αλληλεγγύης, παρά σε εκείνα που την παρεμποδίζουν ή την κρύβουν. Όταν βοηθάμε τους άλλους, νιώθουμε συχνά μια ανεξήγητη ευφορία. Αυτό συμβαίνει επειδή στον εγκέφαλό μας απελευθερώνονται ενδορφίνες, οι οποίες προκαλούν μια κατάσταση ευφορίας.

Τα ίδια κέντρα επιβράβευσης που βρίσκονται στον εγκέφαλό μας ενεργοποιούνται όταν συμπάσχουμε με τους άλλους, όπως ακριβώς ενεργοποιούνται όταν σκεφτόμαστε τη σοκολάτα. Το ζεστό αυτό συναίσθημα που νιώθουμε όταν βοηθάμε τους άλλους οφείλεται στην έκκριση της ωκυτοκίνης, ορμόνης που απελευθερώνεται κυρίως στις μητέρες που θηλάζουν. Η ορμόνη αυτή συνδέεται με πολλά άλλα οφέλη για την υγεία και φαίνεται να μειώνει τις πιθανότητες φλεγμονής στο καρδιαγγειακό σύστημα.

Η συμπόνια επομένως μας κάνει κυριολεκτικά εγκάρδιους, δηλαδή με ευτυχισμένη και υγιή καρδιά. Επιπλέον, η συμπόνια έχει την τάση να είναι μεταδοτική. Όταν οι άλλοι είναι συμπονετικοί, νιώθουμε κι εμείς έτσι, γεγονός που μας προκαλεί ένα είδος «ηθικής ανύψωσης», όπως επισημαίνει ο Πολ Έκμαν. Πρόσφατες έρευνες, που διενήργησαν οι κοινωνιολόγοι Νικόλας Χρηστάκης και Τζέιμς Φόουλερ, μας λένε ότι αυτή η τάση μετάδοσης μπορεί να φτάσει σε δύο ή και τρία επίπεδα κοινωνικών κύκλων πέρα από εμάς.

Σε πειράματα όπου συμμετείχε μεγάλος αριθμός ατόμων φάνηκε ότι αν είμαστε ευγενικοί και συμπονετικοί, τότε είναι πιθανότερο και οι φίλοι μας, οι φίλοι των φίλων μας, ακόμα και άλλοι παραπέρα, να είναι ή να γίνουν και εκείνοι ευγενικοί και συμπονετικοί. Πολλές φορές, όμως, είμαστε επιφυλακτικοί με τη συμπόνια, μήπως τυχόν καταλήξουμε να γίνουμε αδύναμοι ή ευάλωτοι έχοντας ανοίξει την καρδιά μας.

Ο ψυχολόγος Πολ Γκίλμπερτ ανακάλυψε ότι υπάρχουν άνθρωποι που αποφεύγουν να νιώσουν συμπόνια επειδή φοβούνται μήπως οι άλλοι τους εκμεταλλευτούν ή νιώσουν εξάρτηση από αυτούς ή μήπως τελικά δεν καταφέρουν να αντιμετωπίσουν τη δυστυχία των άλλων. Η διαφορά μεταξύ ενσυναίσθησης και συμπόνιας έγκειται στο ότι η ενσυναίσθηση είναι απλώς μια εμπειρία εμβάθυνσης στα συναισθήματα των άλλων, ενώ η συμπόνια είναι μια πιο ισχυρή κατάσταση, στην οποία επιζητάμε και το καλό των άλλων.

Αν δούμε έναν άνθρωπο να τον έχει πλακώσει ένας βράχος, το ζητούμενο δεν είναι να χωθούμε κι εμείς κάτω από τον βράχο για να του συμπαρασταθούμε· το ζητούμενο είναι πώς θα μετακινήσουμε τον βράχο. Επίσης, πολλοί άνθρωποι δεν αποδέχονται τη συμπόνια επειδή φοβούνται πως οι άλλοι θα τους ζητήσουν κάτι σε αντάλλαγμα ή ότι στην καλύτερη περίπτωση θα νιώσουν υποχρεωμένοι.

Κάποιοι άλλοι άνθρωποι, τέλος, αποφεύγουν να αφεθούν να νιώσουν συμπόνια για τον ίδιο τους τον εαυτό, επειδή φοβούνται ότι αυτό θα τους κάνει αδύναμους ή λιγότερο εργατικούς ή θλιμμένους. Ο Γκίλμπερτ λέει σχετικά: «Η συμπόνια μπορεί να ρέει ομαλά στη ζωή μας όταν την καταλάβουμε και προσπαθήσουμε να απομακρύνουμε τους φόβους και τις αντιστάσεις μας. Η συμπόνια είναι από τα πιο δύσκολα και θαρραλέα κίνητρα που έχουμε στη ζωή, όπως και από τα πιο θεραπευτικά και ευεργετικά».

Χωρίς επαφή, επικοινωνία και αγάπη… Tι ενδιαφέρον έχει η ζωή;

Η πλειοψηφία των ανθρώπων απεχθάνεται τη μοναξιά. Δεν την αντέχουν. Νιώθουν πως βρίσκονται στο περιθώριο και αισθάνονται μειονεκτικά. Υπάρχουν, βέβαια και άνθρωποι που επιζητούν την μοναξιά (εδώ με την έννοια της μοναχικότητας), την ηρεμία τους, το χρόνο τους μόνο με τον εαυτό τους.

Για να καταπολεμήσουν τη μοναξιά οι άνθρωποι, έρχονται σε επαφή με άλλους ανθρώπους. Η επαφή, η ανθρώπινη επικοινωνία, η σύνδεση δυο ή περισσοτέρων ατόμων φαίνεται πως είναι απαραίτητη. Επίσης, απαραίτητες είναι και η συντροφικότητα και η αγάπη. Η ανάγκη μας για συντροφικότητα, για να επικοινωνούμε, για να αγαπάμε και να μας αγαπάνε είναι μία βαθιά υπαρξιακή συνισταμένη για μία καλύτερη ζωή. Χωρίς την επαφή, την επικοινωνία και την αγάπη των άλλων, τι ενδιαφέρον έχει η ζωή;

Παρόλα αυτά, μερικοί άνθρωποι δυσκολεύονται να πετύχουν μια σύνδεση με τους άλλους. Δυσκολεύονται είτε να κάνουν το πρώτο βήμα είτε να διατηρήσουν τη σύνδεση και συχνά αναρωτιούνται «Τι μπορεί να φταίει;». Συνήθως καταλήγουν να πιστεύουν πως φταίνε κάποιες επιφανειακές αιτίες όπως η οικονομική κατάσταση ή η εξωτερική εμφάνιση. Η αλήθεια είναι πως αυτά είναι τα πρώτα που παρατηρεί κάποιος για να ξεκινήσει μία επαφή με κάποιο άλλο άτομο.

Μήπως τελικά χρειάζονται και άλλοι παράμετροι για να διατηρηθεί η σύνδεση; Ακόμα κι θεωρήσουμε ότι χρειάζονται, θα πρέπει με σιγουριά να πούμε ότι δεν είναι απαραίτητοι για να φέρουν την προσωπική ευτυχία.

Για να νιώσουμε επιθυμητοί, δεν χρειάζεται να κάνουμε επίδειξη της μεγαλομανίας μας, των ακριβών ρούχων, των ακριβών gadgets ή των χιλιάδων φίλων στα social media (τους περισσότερους δεν τους γνωρίζουμε καν, και αν τους γνωρίζουμε έχουμε να μιλήσουμε από το Δημοτικό!). Χρειάζεται να κοιτάξουμε τον εαυτό μας και να κάνουμε μία προσωπική αναγνώριση της αξίας μας, με τα καλά μας και τα άσχημα μας και στο τέλος την αποδοχή και την αγάπη του εαυτού μας.

Αρκεί μόνο να βρούμε τον τρόπο να αγαπήσουμε τον εαυτό μας. Τότε θα ανοίξει και ο δρόμος για να αγαπηθούμε από έναν άλλον. Τότε πραγματικά ακτινοβολούμε θετικότητα και αυτό είναι δελεαστικό στα μάτια των άλλων.

Αν χρειάζεσαι χρόνο να μείνεις μόνος...

Το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να συνειδητοποιήσεις είναι ότι αρχικά τίποτα δεν πάει λάθος με σένα. Είναι κάτι απολύτως φυσιολογικό… και όχι φυσιολογικό μόνο για τους μοναχικούς ανθρώπους- όλοι θα περάσουν φάσεις σαν αυτή στην ζωή τους και πίστεψε με, είναι εντάξει.

Μερικές φορές ο κόσμος και όλοι οι άνθρωποι σε αυτόν είναι πολύ θορυβώδεις και απλώς χρειάζεσαι λίγη σιωπή για να ακούσεις την δική σου εσωτερική φωνή.

Κάποιες φορές χάνουμε τον εαυτό μας ανάμεσα στο πλήθος και ο καλύτερος τρόπος για να γνωρίσεις τον εαυτό σου ξανά είναι να περάσεις χρόνο μόνος.

Δεν πρόκειται για τιμωρία- δεν είσαι στην εξορία. Να θυμάσαι ότι αυτό είναι κάτι που αισθάνεσαι πως χρειάζεσαι, οπότε θεώρησε το ένα απαραίτητο διάλειμμα- είναι χρόνος για σένα. Οπότε, ξέχνα τις προσδοκίες που έχουν οι άλλοι από εσένα και απλώς να είσαι ο εαυτός σου. Ο λόγος που αισθάνεσαι έτσι είναι επειδή έχεις αγνοήσει τον εαυτό σου για πολύ καιρό. Έχεις αφεθεί να παρασυρθείς από την ορμή της καθημερινότητας και ο εσωτερικός εαυτός σου είπε ότι τελικά δεν μπορεί άλλο. Δεν βρίσκεσαι σε καταστροφή και δεν μισείς τους ανθρώπους-απλώς θες λίγο χρόνο μοναξιάς και είναι σημαντικό να θυμάσαι πως δεν είναι κακό.

Ζούμε σε μια κοινωνία όπου είμαστε συνεχώς συνδεδεμένοι με τους άλλους μέσω των κοινωνικών δικτύων. Ο καθένας μπορεί να συνδεθεί άμεσα με οποιονδήποτε και μπορεί να λάβει μια απάντηση εξίσου άμεσα! Πολλές πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων δείχνουν ακόμα και το αν ο παραλήπτης έχει δει το μήνυμα, οπότε είναι σχεδόν αδύνατο να αφιερώσεις χρόνο στον εαυτό σου ή να σκεφτείς κάτι ακόμα και όταν το χρειάζεσαι. Η συνεχής πίεση του να βρισκόμαστε σε εγρήγορση, διαρκώς διαθέσιμοι και σημαντικότερα η φιλτραρισμένη εκδοχή που προβάλλουμε στην κοινωνία- είναι καταπιεστικά και εξαντλητικά. Είναι φυσικό να αισθάνεσαι πως βρίσκεσαι σε μια παγίδα εξαιτίας αυτών και να θες να απομακρυνθείς από τους άλλους για να επεξεργαστείς το ποιος πραγματικά είσαι. Το τελευταίο είναι πολύ ουσιαστικό κομμάτι της ζωής στο οποίο δεν αφιερώνουμε τόσο χρόνο όσο θα έπρεπε μέσα σε αυτόν τον τεχνολογικά συνδεδεμένο κόσμο.

Η ζωή μας εξελίσσει, μας αλλάζει. Μερικές φορές σημαντικά ή τραυματικά γεγονότα μας διαμορφώνουν σε διαφορετικές εκδοχές του εαυτού μας, αλλά συχνά δεν είναι τόσο δραματικά.

Μερικές φορές η απλή συσσώρευση των μαθημάτων και των εμπειριών της καθημερινής ζωής μας αλλάζει διακριτικά, λίγο κάθε φορά, και σε κάποιο σημείο χρειάζεται να ανασυνταχθούμε και να κάνουμε έναν απολογισμό του ποιοι γινόμαστε και να συμβιβαστούμε. Η σύγχρονη κοινωνίας προσπαθεί να μας κάνει να σκεφτόμαστε όπως οι άλλοι, αλλά αυτό δεν είναι φυσικό. Είμαστε ανθρώπινα όντα, ο καθένας τόσο ξεχωριστός και μοναδικός και ποτέ δεν θα μπορούμε να συνυπάρχουμε σε τέλεια αρμονία κάθε ώρα και στιγμή. Ο καθένας μας έχει την ανάγκη να απελευθερωθεί από αυτή τη συλλογικότητα για να επανακτήσει την ατομικότητα του. Σταμάτα να ανησυχείς για τον εαυτό σου και άρχισε να τον αποδέχεσαι.

Μην συμμορφώνεσαι με τις αρνητικές ετικέτες που δίνονται σε ανθρώπους οι οποίοι διαχωρίζονται από την ομάδα. Είναι ανώριμες και εντελώς αβάσιμες.

Δεν είσαι μόνος/η- απλώς παίρνεις χρόνο για να γίνεις ένα ανεξάρτητο άτομο.

Δεν βρίσκεσαι στην απομόνωση- κάνεις ενδοσκόπηση.

Δεν είσαι αντικοινωνικός/η- δίνεις στον εαυτό σου χώρο για να κάνεις μια αναγκαία αυτό-ανάλυση.

Αντικατάστησε κάθε ενοχή που έχεις όταν οι άλλοι σου λένε «έχεις αλλάξει» με την σκέψη «Ναι, έχω αλλάξει. Μου επιτρέπεται να αλλάξω. Η αλλαγή είναι καλή!».

Δεν χρειάζεται να παραμείνεις το ίδιο άτομο για πάντα, επειδή αυτό περιμένουν οι άλλοι να κάνεις, και είναι εντάξει να απομακρυνθείς για λίγο ώστε να καταλάβεις πως είναι πραγματικά αυτό το νέο άτομο που είσαι. Όποιος σε εκτιμά θα καταλάβει και θα αποδεχτεί ότι απλώς παίρνεις χρόνο για να αναπνεύσεις. Και την κατάλληλη στιγμή, θα επιστρέψεις στους υπόλοιπους με μια ανακτημένη και ανανεωμένη εκδοχή του εαυτού σου, οπότε αφιέρωσε όσο χρόνο χρειάζεσαι.

Ο κόσμος θα είναι εδώ και θα σε περιμένει όταν είσαι έτοιμος/η να επιστρέψεις.

Μπορεί ο άνθρωπος κάθε μέρα και κάθε ώρα να είναι ο εαυτός του και μόνο ο εαυτός του;

Πανδέκτες, §156: Όπως λέει ο Γκαίτε (Ποίηση και Αλήθεια), και σίγουρα έχει δίκιο, ο άνθρωπος ανατρέχει συνεχώς στον εαυτό του, πόσο πλούτο έχει να αντλήσει από κει μια διάνοια!

Ενώ απ’ την άλλη μεριά omnis stultitia laboratfastidio sui [«Η ανοησία βάζει φρένο στον εαυτό της»] όπως λέει ο Σενέκας.

Αυτό που ο άνθρωπος είναι, η ατομικότητά του, επιδρά κάθε στιγμή, ενώ αυτό που έχει, ή αυτό που παρουσιάζει στον κόσμο, επιδρά μόνο ευκαιριακά: ή γάρ φύσις βέβαια, ού τά χρήματα [Γιατί η φύση είναι αξιόπιστη, και όχι στα χρήματα] μάς λέει ο Αριστοτέλης.

Όταν ο άνθρωπος έχει γεννηθεί με αυτό το χάρισμα, τότε παραμένει σε σχέση με την ευτυχία του μόνο ένα ερώτημα: με αυτή τη διάνοια μπορεί να επιβιώσει; Δηλαδή αν έχει υγεία, παιδεία και αρκετό ελεύθερο χρόνο, θα μπορεί σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, στο μέγιστο δυνατό βαθμό, κάθε μέρα και κάθε ώρα να είναι ο εαυτός του και μόνο ο εαυτός του;

Αν αυτό δεν μπορεί να συμβεί, τότε θα είναι δυστυχισμένος: αν όμως συμβαίνει το αντίθετο, τότε θα είναι ευτυχισμένος, όσο γίνεται, ίσως πιο ευτυχισμένος από οποιονδήποτε άλλον άνθρωπο σ’ αυτόν τον θλιβερό κόσμο.

Όπως λέει ο Σαμφόρ: «Η ευτυχία δεν είναι εύκολο πράγμα: είναι δύσκολο να τη βρούμε μέσα μας και αδύνατο να τη βρούμε αλλού».

ARTHUR SCHOPENHAUER, Η ΤΕΧΝΗ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΣ

Καβάφης: Περιμένοντας τους Βαρβάρους

– Τι περιμένουμε στην αγορά συναθροισμένοι;

Είναι οι βάρβαροι να φθάσουν σήμερα.

– Γιατί μέσα στην Σύγκλητο μια τέτοια απραξία;
Τι κάθοντ’ οι Συγκλητικοί και δεν νομοθετούνε;

Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.

Τι νόμους πια θα κάμουν οι Συγκλητικοί;
Οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν.

– Γιατί ο αυτοκράτωρ μας τόσο πρωί σηκώθη,
και κάθεται στης πόλεως την πιο μεγάλη πύλη
στον θρόνο επάνω, επίσημος, φορώντας την κορώνα;

Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Κι ο αυτοκράτωρ περιμένει να δεχθεί
τον αρχηγό τους. Μάλιστα ετοίμασε
για να τον δώσει μια περγαμηνή. Εκεί
τον έγραψε τίτλους πολλούς κι ονόματα.

– Γιατί οι δυο μας ύπατοι κ’ οι πραίτορες εβγήκαν
σήμερα με τες κόκκινες, τες κεντημένες τόγες·
γιατί βραχιόλια φόρεσαν με τόσους αμεθύστους,
και δαχτυλίδια με λαμπρά, γυαλιστερά σμαράγδια·
γιατί να πιάσουν σήμερα πολύτιμα μπαστούνια
μ’ ασήμια και μαλάματα έκτακτα σκαλιγμένα;

Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
και τέτοια πράγματα θαμπώνουν τους βαρβάρους.

– Γιατί κ’ οι άξιοι ρήτορες δεν έρχονται σαν πάντα
να βγάλουνε τους λόγους τους, να πούνε τα δικά τους;

Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
 κι αυτοί βαρυούντ’ ευφράδειες και δημηγορίες.

-Γιατί ν’ αρχίσει μονομιάς αυτή η ανησυχία
κ’ η σύγχυσις. (Τα πρόσωπα τι σοβαρά που εγίναν).
Γιατί αδειάζουν γρήγορα οι δρόμοι κ’ η πλατέες,
κι όλοι γυρνούν στα σπίτια τους πολύ συλλογισμένοι;

Γιατί ενύχτωσε κ’ οι βάρβαροι δεν ήλθαν.
Και μερικοί έφθασαν απ’ τα σύνορα,
και είπανε πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν.

Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους.
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις.

Κ. Π. Καβάφης

Όποιος, λοιπόν, δεν αγαπά την μοναξιά δεν αγαπά και την ελευθερία

Το ν’ αρκείται κανείς στον εαυτό του, το να είναι γι’ αυτόν τα πάντα σ’ όλες τις περιστάσεις και να μπορεί να λέγει omnia mea mecum porto [όλα τα δικά μου τα έχω επάνω μου] είναι αναμφίβολα η ιδιότητα που προάγει την ευτυχία μας περισσότερο από κάθε τι άλλο. Για τον λόγο αυτό, η ρήση του Αριστοτέλη η ευδαιμονία των αυτάρκων εστί [η ευτυχία ανήκει στους αυτάρκεις] (Ηθ. Ευδ. Ζ’ 2) δεν μπορεί να τύχει ποτέ υπερβολικής επαναλήψεως· και τούτο, αφενός, διότι μόνο στον εαυτό του μπορεί να βασίζεται κανείς με αρκετή βεβαιότητα και, αφετέρου, διότι τα δεινά που συνδέονται με την κοινωνικότητα, οι κόποι και οι ζημίες, οι κίνδυνοι και οι θλίψεις – όλα τούτα είναι αναρίθμητα και αναπόφευκτα.

Κατ’ αρχάς, κάθε κοινωνική διασύνδεση απαιτεί κατ’ ανάγκη μία αμοιβαία προσαρμογή κι έναν συγκερασμό. Για τον λόγο αυτό, όσο περισσότερα άτομα συμμετέχουν σ’ αυτήν τόσο πιο άνοστη γίνεται. Να είναι κανείς απόλυτα ο εαυτός του δεν μπορεί παρά μόνον όσο είναι μόνος- όποιος, λοιπόν, δεν αγαπά την μοναξιά δεν αγαπά και την ελευθερία, καθώς μόνον όταν είναι κανείς μόνος είναι και ελεύθερος – ο καταναγκασμός είναι ο αχώριστος σύντροφος κάθε κοινωνίας. Κατά συνέπεια, το πόσο ο κάθε άνθρωπος αποφεύγει, αντέχει ή αγαπά την μοναξιά του αντιστοιχεί ακριβώς στην αξία του ίδιου του εαυτού του, καθώς στην μοναξιά του νιώθει ο μεν ενδεής τω πνεύματι την πνευματική του ένδεια, ο δε μεγαλοφυής τη μεγαλοφυΐα του – κοντολογής, ο καθένας το πώς όντως είναι. Περαιτέρω, όσο υψηλότερα βρίσκεται κανείς στη Ιεραρχική κλίμακα της φύσης τόσο πιο μοναχικός είναι, και μάλιστα κατ’ ουσίαν και κατ’ ανάγκη. Τότε, όμως, συνιστά γι’ αυτόν ευεργεσία ν’ αντιστοιχεί στην πνευματική μοναξιά – ειδάλλως, η συχνή παρουσία πλασμάτων ετερογενών εισβάλλει οχληρά μέσα του, μάλιστα εχθρικά, και του στερεί τον εαυτό του χωρίς να έχει τίποτε να του προσφέρει ως αποζημίωση.

Κατόπιν, ενώ η φύση έχει εισαγάγει ανάμεσα στους ανθρώπους, τόσο σε ηθικό όσο και σε διανοητικό επίπεδο, την μέγιστη δυνατή διαφορετικότητα, η κοινωνία, θεωρώντας αυτή τη διαφορετικότητα ως ένα τίποτε, καθιστά όλους ίσους, ή, μάλλον, υποκαθιστά τις φυσικές με τις τεχνητές διαφορές και τις ιεραρχίες των τάξεων και των βαθμών, οι οποίες πολύ συχνά, είναι αντιδιαμετρικά αντίθετες από την φυσική ιεραρχία. Χάρη σε αυτή τη διάταξη εκείνοι που η φύση είχε τοποθετήσει χαμηλά έχουν καλή θέση, ενώ εκείνοι, αντίθετα, για τους οποίους προέβλεψε υψηλή θέση αδικούνται – για αυτό τον λόγο, τούτοι οι τελευταίοι προσπαθούν να αποσπαστούν από κάθε συνάθροιση, αφού σε κάθε τέτοια κυριαρχεί, όσο περισσότεροι μετέχοντες, το κοινό κι ευτελές.

Η καλούμενη “καλή κοινωνία” αναγνωρίζει κάθε λογής προτερήματα πλην των πνευματικών- τούτα, μάλιστα, τα θεωρεί λαθραίο εμπόρευμα μας εξαναγκάζει, λοιπόν, να αποδεικνύουμε άπειρη μακροθυμία με κάθε ανοησία, μούρλα, διαστροφή, ηλιθιότητα- τα προσωπικά προτερήματα, αντίθετα, πρέπει να εκλιπαρούν τη συγγνώμη της ή να κρύβονται. Κατά συνέπεια, η κοινωνία που καλείται “καλή κοινωνία” δεν έχει μόνο το μειονέκτημα ότι μας παρουσιάζει ανθρώπους που δε μπορούμε ούτε να επαινέσουμε ούτε να αγαπήσουμε ακόμα αλλά και δε μας επιτρέπει να είμαστε ο εαυτός μας όπως αρμόζει στη φύση μας- απεναντίας, μας εξαναγκάζει, χάριν του αρμονικού συγκερασμού μας με τους άλλους, να συρρικνωθούμε, ή μάλιστα και να παραμορφώσουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας.

ARTHUR SCHOPENHAUER, ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

Ανακαλύφθηκαν τα αρχαιότερα λίθινα εργαλεία στη Βόρεια Αφρική

Οι αρχαιότερες ενδείξεις λίθινων εργαλείων που έχουν ποτέ βρεθεί στη Βόρεια Αφρική, ανακαλύφθηκαν στην Αλγερία και χρονολογούνται πριν από 1,9 έως 2,4 εκατομμύρια χρόνια, περίπου μισό εκατομμύριο χρόνια αρχαιότερα από αυτά που ήσαν γνωστά μέχρι σήμερα.

Η ανακάλυψη, η οποία παρουσιάσθηκε στο περιοδικό «Science», έγινε στην τοποθεσία Αΐν Μπουσερίτ, στα υψίπεδα της ανατολικής Αλγερίας, από ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Μοχάμεντ Σαχνουνί του Εθνικού Κέντρου Ερευνών για την Ανθρώπινη Εξέλιξη (CENIEH) της Ισπανίας.

Οι επιστήμονες από πολλές χώρες (Αλγερία, Ισπανία, Γαλλία, Αυστραλία), ανακάλυψαν αφενός πρωτόγονα λίθινα εργαλεία και αφετέρου απολιθωμένα οστά ζώων που έφεραν εγκοπές από κοφτερά πέτρινα εργαλεία. Τα εργαλεία ήσαν κυρίως πέτρες με κοφτερές άκρες που οι πρόγονοί μας μάζευαν από τις κοίτες γειτονικών μικρών ποταμών.

Τα οστά προέρχονται από μια μεγάλη ποικιλία ζώων της σαβάνας, όπως μαστόδοντα, ελέφαντες, άλογα, ρινόκερους, ιπποπόταμους, αντιλόπες, χοίρους, ύαινες, κροκόδειλους κ.ά.. Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι πρόγονοι του ανθρώπου, πέρα από κάθε αμφιβολία, έτρωγαν το μεδούλι και το κρέας από όλα τα ζώα που μπορούσαν να βρουν μπροστά τους. Δεν είναι ακόμη σαφές αν κυνηγούσαν κιόλας ή αν απλώς περιορίζονταν να τρώνε πτώματα.

Η ανακάλυψη δείχνει ότι οι πρόγονοι του ανθρώπου είχαν επεκταθεί στη βόρεια Αφρική, από την ανατολική Αφρική που θεωρείται η κοιτίδα της ανθρωπότητας, πολύ νωρίτερα από ό,τι πίστευαν έως τώρα οι αρχαιολόγοι και οι παλαιοανθρωπολόγοι. Η εναλλακτική εξήγηση είναι ότι η παραγωγή και η χρήση λίθινων εργαλείων είχε αναπτυχθεί παράλληλα στην ανατολική και στη βόρεια Αφρική και δεν επεκτάθηκε από την πρώτη στη δεύτερη.

Η ιστορική πρώτη ανακάλυψη ευρημάτων ηλικίας 1,8 εκατ. ετών στην ανατολική Αφρική είχε γίνει πριν από 50 περίπου χρόνια από τον παλαιοανθρωπολόγο Μ. Λίκι στην περιοχή Ολντουβάι της Τανζανίας. Στη συνέχεια ανακαλύφθηκαν άλλα ευρήματα στην Αιθιοπία και στην Κένυα, με πιο διάσημη τη «Λούσι» στην αιθιοπική περιοχή Αφάρ. Πιο πρόσφατα έχουν γίνει παρόμοιες ανακαλύψεις στη νότια Αφρική και μόλις τώρα γίνεται κάτι ανάλογο στη βόρεια Αφρική.
Τα αρχαιότερα οστά ζώων με σημάδια πάνω τους από λίθινα εργαλεία, τα οποία έχουν βρεθεί στην ανατολική Αφρική, στην περιοχή Γκόνα της Αιθιοπίας, χρονολογούνται προ περίπου 2,6 εκατομμυρίων ετών. Συνεπώς τα ευρήματα της Αλγερίας είναι σχεδόν εξίσου παλαιά με τα αιθιοπικά.

«Τα αρχαιολογικά ευρήματα στο Αΐν Μπουσερίτ, τα οποία είναι τεχνολογικά παρόμοια με εκείνα στη Γκόνα, δείχνουν ότι οι πρόγονοί μας είχαν εξαπλωθεί σε όλες τις γωνιές της Αφρικής και όχι μόνο στην ανατολική Αφρική. Τα στοιχεία από την Αλγερία αλλάζουν πλέον την προηγούμενη αντίληψη ότι η ανατολική Αφρική υπήρξε το λίκνο της ανθρωπότητας. Στην πραγματικότητα, όλη η Αφρική ήταν το λίκνο», δήλωσε ο δρ Σαχνούνι.

Όπως είπε, το πιο ενδιαφέρον ερώτημα είναι ποιός κατασκεύασε τα λίθινα εργαλεία του Αΐν Μπουσερίτ, καθώς μέχρι στιγμής δεν έχουν βρεθεί στη βόρεια Αφρική τα απολιθώματα κάποιου τόσο παλαιού προγόνου του ανθρώπου, μέλους του ευρύτερου γένους Homo. Όμως στο Τσαντ, στη νότια Σαχάρα, σε απόσταση 3.000 χιλιομέτρων από την ανατολική Αφρική, έχουν ανακαλυφθεί απολιθώματα ενός Αυστραλοπίθηκου ηλικίας 3,3 εκατομμυρίων ετών, περίπου συνομήλικου της «Λούσι» (3,2 εκατ. έτη).

Σύμφωνα με τον Σαχνούνι, «πιθανώς αυτοί οι Αυστραλοπίθηκοι περιπλανούνταν στη Σαχάρα και οι απόγονοί τους ίσως είναι αυτοί που άφησαν τις αρχαιολογικές ‘υπογραφές’ που τώρα ανακαλύφθηκαν στην Αλγερία, ηλικίας 2,4 εκατ. ετών, σχεδόν σύγχρονες με εκείνες της ανατολικής Αφρικής».

Οι επιστήμονες θεωρούν πολύ πιθανό ότι η Σαχάρα αποτελεί ένα πλούσιο «αποθετήριο» απολιθωμάτων, αλλά η τεράστια και αφιλόξενη έκτασή της έχει εμποδίσει τη συστηματική μελέτη της μέχρι σήμερα.

«Άνοιξε η όρεξη» στη NASA: Αφού «πάτησε» στον Άρη, ετοιμάζει αποικία στη Σελήνη!

Νέα εποχή για τη NASA και το πρόγραμμα κατάκτησης του Διαστήματος σηματοδότησε η επιτυχής προσεδάφιση του ρομποτικού γεωβιολογικού εργαστηρίου-διαστημοπλοίου Insight στην επιφάνεια του Άρη, καθώς μετά το μεγάλο επίτευγμα και τους δικαιολογημένους πανηγυρισμούς, η Διαστημική Υπηρεσία ανακοίνωσε -επί της ουσίας- την έναρξη του προγράμματος για τη δημιουργία αποικίας στη Σελήνη!

Με τη φράση «επιστρέφουμε στη Σελήνη για να μείνουμε», η NASA ανακοίνωσε τη συμφωνία με εννιά εταιρείες, οι οποίες θα συνεισφέρουν στην υλοποίηση του προγράμματος και ειδικότερα στο στάδιο μεταφοράς των απαιτούμενων υλικών, για την κατασκευή εργαστηρίων και κατοικιών. Στην ουσία, η σημερινή ανακοίνωση, λίγα 24ωρα μετά την προσεδάφιση στον Άρη, σηματοδοτεί την έναρξη του εποικισμού στη Σελήνη και ακολούθως στον Άρη, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η NASA.

Η Διαστημική Υπηρεσία ανακοίνωσε ότι πλέον «εννέα εταιρείες των Η.Π.Α.», οι οποίες είναι επιλέξιμες να υποβάλουν προσφορές στις υπηρεσίες παράδοσης της NASA στην επιφάνεια της Σελήνης μέσω των συμβάσεων CLPS (Commercial Lunar Payload Services). Το συγκεριμένο βήμα είναι το πρώτο, όπως σημειώνεται, προς την επιστημονική μελέτη για την εξερεύνηση της Σελήνης και τελικά του Άρη.
Αυτές οι εταιρείες θα είναι σε θέση να υποβάλουν προσφορές για την παροχή επιστημονικών και τεχνολογικών ωφέλιμων φορτίων για τη NASA, συμπεριλαμβανομένης της ολοκλήρωσης και των λειτουργιών ωφέλιμου φορτίου, εκτόξευσης από τη Γη και προσγείωσης στην επιφάνεια της Σελήνης. Η NASA αναμένει να είναι ένας από τους πολλούς πελάτες που θα χρησιμοποιήσουν αυτές τις εμπορικές υπηρεσίες προσγείωσης.

«Η σημερινή ανακοίνωση σηματοδοτεί απτή πρόοδο στην επιστροφή της Αμερικής στην επιφάνεια της Σελήνης για να μείνει», δήλωσε ο διαχειριστής της NASA Jim Bridenstine. «Η καινοτομία των αμερικανικών εταιρειών αεροδιαστημικής, που συνδέονται με τους μεγάλους στόχους μας στην επιστήμη και την ανθρώπινη εξερεύνηση, θα μας βοηθήσει να επιτύχουμε εκπληκτικά πράγματα στη Σελήνη και να προωθήσουμε τον Άρη».

Η λίστα των εταιρειών που θα καταθέσουν προσφορές είναι η εξής: 
  • Astrobotic Technology, Inc.: Pittsburgh
  • Deep Space Systems: Littleton, Colorado
  • Draper: Cambridge, Massachusetts
  • Firefly Aerospace, Inc.: Cedar Park, Texas
  • Intuitive Machines, LLC: Houston
  • Lockheed Martin Space: Littleton, Colorado
  • Masten Space Systems, Inc.: Mojave, California
  • Moon Express: Cape Canaveral, Florida
  • Orbit Beyond: Edison, New Jersey
Η Διεύθυνση Επιστημονικής Αποστολής της NASA (SMD) ξεκίνησε από την υποβολή των προτάσεων που έκαναν οι εταιρείες, καταλήγοντας στις συγκεριμένες επιλογές ως το πρώτο βήμα στην επίτευξη ποικίλων επιστημονικών και τεχνολογικών στόχων. Η SMD χρησιμεύει ως διεπαφή της NASA μεταξύ των διευθύνσεων αποστολών του οργανισμού, της επιστημονικής κοινότητας και άλλων εξωτερικών παραγόντων για την ανάπτυξη μιας στρατηγικής που θα επιτρέψει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη ρομποτική και την ανθρώπινη εξερεύνηση στο πλαίσιο της εκστρατείας εξερεύνησης της Σελήνης και του Άρη, του προγράμματος που αποκαλείται «Moon to Mars».

Οι συμβάσεις υπηρεσιών εμπορικού σεληνιακού ωφέλιμου φορτίου είναι συμβάσεις αορίστου χρόνου, συμβάσεις αορίστου χρόνου με συνολική μέγιστη αξία σύμβασης ύψους 2,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων κατά τα επόμενα 10 χρόνια.

Τα πρώτα φορτία, οι πρώτες εκτοξεύσεις διαστημοπλοίων για τη μεταφορά υλικών στη Σελήνη, θα είναι εφικτό να ξεκινήσουν εντός του 2019. Τον Οκτώβριο, η NASA απηύθυνε πρόσκληση για πιθανά σεληνιακά όργανα και τεχνολογίες για τη μελέτη της Σελήνης. Ο διαγωνισμός θα ολοκληρωθεί τον Ιανουάριο. Μέσω των πρώτων αυτών αποστολών, θα συγκεντρωθούν πληροφορίες για τεχνικά και πρακτικά στοιχεία, όπως οι τακτικές προσγείωσης και άλλα συστήματα εξερεύνησης, τα οποία είναι απαιτούμενα ώστε ο άνθρωπος να επιστρέψει στην επιφάνεια της Σελήνης, ενώ θα βοηθήσουν στην προετοιμασία του οργανισμού για να στείλουν αστροναύτες και να εξερευνήσουν τον Άρη.

Η NASA θα επανεξετάσει περιοδικά την ιδιωτική αγορά για νέες και αναδυόμενες δυνατότητες σεληνιακής παράδοσης και ενδέχεται να προσφέρει και σε άλλες εταιρείες την ευκαιρία να συμμετάσχουν στις Υπηρεσίες Εμπορικής Σεληνιακής Πλεονέκτορας μέσω μιας διαδικασίας σύμβασης που ονομάζεται "ramping".

Χάνεται η νύχτα (κι αυτό δεν είναι καλό)!

Η έκταση και η φωτεινότητα της τεχνητά φωτισμένης τα βράδια επιφάνειας της Γης αυξήθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό 2,2% μεταξύ 2012 – 2016, όπως αποκαλύπτουν οι εικόνες ενός αμερικανικού δορυφόρου της NASA και της Αμερικανικής Υπηρεσίας για τους Ωκεανούς και την Ατμόσφαιρα (ΝΟΑΑ), σύμφωνα με μια νέα διεθνή επιστημονική έρευνα. Με άλλα λόγια, το τεχνητό φως στη Γη γίνεται ολοένα περισσότερο και πιο έντονο. Καθώς νοικοκυριά, επιχειρήσεις και δήμοι σταδιακά αλλάζουν τους παραδοσιακούς λαμπτήρες τους σε LED για να εξοικονομήσουν ενέργεια και χρήματα, τα όποια κέρδη εξανεμίζονται, επειδή εγκαθίστανται συνεχώς περισσότερες και πιο ισχυρές λάμπες σε άλλα σημεία.

Ο κόσμος μπορεί να γίνεται πιο φωτεινός και να διώχνει τα σκοτάδια της νύχτας, αλλά οι ερευνητές εξέφρασαν την ανησυχία τους για τις ολοένα μεγαλύτερες επιπτώσεις της φωτορύπανσης σε ανθρώπους, ζώα, φυτά και μικροοργανισμούς. Μεταξύ άλλων, διαταράσσεται το βιολογικό ρολόι και ο φυσιολογικός κύκλος του ύπνου, με περαιτέρω συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία (παχυσαρκία, διαβήτης, καρκίνος, κατάθλιψη κ.α.). Από την άλλη, υπάρχουν επιπτώσεις για τη βιοποικιλότητα, καθώς με το τεχνητό φως διαταράσσεται η αναπαραγωγή και ο προσανατολισμός αρκετών ζώων και πουλιών, αλλά και η ζωτική διαδικασία της επικονίασης των φυτών από τα έντομα. Και βέβαια η φωτορύπανση εμποδίζει την απόλαυση και την παρατήρηση του έναστρου νυχτερινού ουρανού από επαγγελματίες και ερασιτέχνες αστρονόμους και απλούς πολίτες.

Ο ρυθμός αύξησης του τεχνητού φωτισμού «παρακολουθεί» την αύξηση του ΑΕΠ. Έτσι, είναι πολύ μεγαλύτερος στις ταχέως αναπτυσσόμενες χώρες σε σχέση με τις ανεπτυγμένες, οι οποίες αναπτύσσονται πλέον πιο αργά και ήδη έχουν πολύ φως τα βράδια. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον φυσικό Κρίστοφερ Κίμπα του Γερμανικού Κέντρου Ερευνών στις Γεωεπιστήμες GFZ στο Πότσνταμ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science Advances», δήλωσαν ότι την τελευταία πενταετία είναι πολύ αισθητή η αύξηση του φωτισμού σε Νότια Αμερική, Αφρική και Ασία. Σε λίγες χώρες δεν έχει αυξηθεί ο φωτισμός τους, κυρίως στις ήδη υπερφωτισμένες, όπως η Ιταλία, η Ολλανδία, η Ισπανία και οι ΗΠΑ, ενώ σε ελάχιστες, όπως στη Συρία και στην Υεμένη, όπου εδώ και χρόνια μαίνονται οι πολεμικές συγκρούσεις, υπήρξε μείωση του νυχτερινού φωτισμού τους μεταξύ 2012-2016.

Οι επιστήμονες επισήμαναν ότι οι νέες λάμπες LED έδωσαν ελπίδες πως θα βελτίωναν την κατάσταση, όμως τα δορυφορικά στοιχεία δείχνουν ότι στην πραγματικότητα η ζήτηση ηλεκτρισμού αυξάνεται και μαζί της ο τεχνητός φωτισμός. Όπως είπε ο Κίμπα, ακόμη κι αν μια πόλη αντικαταστήσει στους δρόμους της το συμβατικό φωτισμό με LED, τελικά η μείωση στην ενέργεια υπεραντισταθμίζεται από την τοποθέτηση ακόμη περισσότερων ή πιο φωτεινών λαμπτήρων σε άλλα μέρη της πόλης ή γύρω από αυτήν. Έτσι, τόνισε, οι όποιες εξοικονομήσεις επιτυγχάνονται με τις LED σε ένα τομέα, εξουδετερώνονται, επειδή οι άνθρωποι φωτίζουν τα βράδια με LED όλο και περισσότερα μέρη, π.χ. ένα ποδηλατόδρομο ή ένα επαρχιακό δρόμο.

Μάλιστα, οι ερευνητές θεωρούν ότι ορισμένοι δορυφόροι υποεκτιμούν τη φωτορύπανση, επειδή αδυνατούν να ανιχνεύσουν τα μπλε μήκη κύματος που επικρατούν σε πολλές λάμπες LED (κάτω από τα 500 νανόμετρα). Από την άλλη, εξέφρασαν αμφιβολίες κατά πόσο όλη αυτή η φωταψία όντως μειώνει την εγκληματικότητα. Οι επιστήμονες τόνισαν ότι υπάρχουν πάντα περιθώρια βελτίωσης και μείωσης του τεχνητού φωτισμού, αναφέροντας ως παράδειγμα προς αποφυγή τις ΗΠΑ, όπου η εκπομπή τεχνητού φωτός ανά κεφαλή είναι τρεις έως πέντε φορές μεγαλύτερη από ό,τι στη Γερμανία.

Nietzsche‒Heidegger: Για την ανάγκη του φιλοσοφικού μηδενισμού

Εκ-Μηδενισμός του δικτατορικού «δημοκρατισμού»

§1

Μας προειδοποιεί έγκαιρα και πολύ ευφυώς ο Νίτσε:

«Ο μηδενισμός στέκεται προ των θυρών: από πού μας έρχεται αυτός ο πιο φρικτός από όλους τους φιλοξενούμενους;»[1].

Η έλευση του μηδενισμού είναι ένα μη-αμφισβητήσιμο πλέον γεγονός της ανθρώπινης ύπαρξης και της διαμονής της μέσα σε μια α-νοηματική ζωή. Ο Νίτσε διακρίνει, εν-τοπίζει κυριολεκτικά αυτή την έλευση υπό ένα προοπτικιστικό βλέμμα: ο μηδενισμός, ως η ριζική απόρριψη της αξίας, του νοήματος, του επιθυμητού-Είναι του ανθρώπου[2], δεν είναι τωρινό γεγονός ή φαινόμενο, αλλά έρχεται από τα βάθη της ανθρώπινης ιστορίας, βιώνεται στο παρόν ως αναπόφευκτη επικράτηση του Μηδενός πάνω στη ζωή και προχωρεί ακάθεκτος προς το μέλλον. Επειδή για τον Νίτσε δεν υπάρχουν απλώς γεγονότα, αλλά ερμηνείες γεγονότων, ο υπό συζήτηση μηδενισμός, υποστηρίζει ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος, δεν γεννιέται και δεν ξαναγεννιέται από τη διαφθορά της κοινωνίας ή από την ένδεια που τη χαρακτηρίζει, ή ακόμη από μια ψυχική, σωματική και διανοητική κούραση, αλλά πρωτογενώς έχει να κάνει με μια εντελώς συγκεκριμένη ερμηνεία: την «χριστιανική-ηθική ερμηνεία»[3]. Εάν παρακολουθήσει κανείς, δίκην παραδείγματος, αυτά που διαμείβονται σήμερα μεταξύ του θεσμισμένου χριστιανισμού της Ελλάδας και των αγράμματων αφισοκολλητών της πολιτικής, δίνει απόλυτο δίκαιο στο Νίτσε. Από την πλευρά της θρησκείας προτάσσεται το υλικό και όχι το ηθικό ζήτημα, δηλ. τα οικονομικά και εξουσιαστικά-ιδεολογικά-ιδεοληπτικά τους προνόμια και όχι η έννοια και η πράξη του θείου που ενυπάρχει μέσα στον άνθρωπο, επειδή είναι σκεπτόμενο ον, και όχι μέσα στο ζώο, όπως με περισσή αλήθεια αποφαίνεται ο Χέγκελ. Από την πλευρά των αφισοκολλητών προτάσσεται η διαιώνισή τους στην εξουσία και ο αχαλίνωτος καιροσκοπισμός τους.

§2

Ι. Πού βρίσκεται λοιπόν η αλήθεια; Βρίσκεται στη συζήτηση γύρω από τον μηδενισμό. Μια τέτοια συζήτηση είναι τόσο παλαιά όσο και η φιλοσοφία. Τούτο σημαίνει ότι ο φιλοσοφικός μηδενισμός, αυτός καθεαυτόν, δεν είναι μια φευγαλέα στιγμή της ιστορίας ούτε μια περιορισμένη αντίληψη περί απώλειας της αισιόδοξης νότας των ιδεών ή των αξιών. Απεναντίας συνυφαίνεται ιστορικά με τη στοχαστική προσέγγιση των πραγμάτων, και δη τη φιλοσοφικώς στοχαστική· συνάμα αποκορυφώνεται εκάστοτε ανάλογα με την πολυπλοκότητα της ιστορικής πραγματικότητας και την οξυδερκή ανταπόκριση της σκέψης σε τούτη την πολυπλοκότητα. Όπως διευκρινίζει ο Χάιντεγκερ, ο Νίτσε δεν μιλάει γενικά για μηδενισμό αλλά για τον ευρωπαϊκό μηδενισμό. Και επεξηγεί περαιτέρω πως με τούτη την ονομασία ο Νίτσε δεν εννοεί φιλοσοφικώς τον θετικισμό του 19ου αι. και τη γεωγραφική του διάδοση σε όλη την Ευρώπη, αλλά στη λέξη «ευρωπαϊκός» προσδίδει ιστορική σημασία και έτσι κάνει λόγο για ένα ιστορικό κίνημα στο πλαίσιο της δυτικής ιστορίας, του οποίου η πεμπτουσία συνοψίζεται στη φράση: «ο θεός είναι νεκρός», υπό την έννοια ότι ο «χριστιανικός θεός» έχει χάσει την ισχύ του, την εξουσία του πάνω στα όντα και στον προορισμό του ανθρώπου[4].

ΙΙ. Ιδωμένος έτσι, αυτός ο μηδενισμός, στη μοντέρνα ηθικο-πολιτική του ευρύτητα απηχεί εκείνη την ιστορική κατάσταση, όπου η σκεπτόμενη δράση του φιλοσοφείν, των φιλοσοφημένων ανθρώπων, επι-τίθεται με δριμύτητα ενάντια στον κοινό-αρνητικό μηδενισμό: δηλ. σε φαντασιακές οντογενέσεις, σε ανυπόστατες και αφηρημένες γενικότητες, που καθιδρύονται φαινομενικά στο όνομα της ελευθερίας του ανθρώπου, υπό μορφή «αξιακών» συστημάτων, αλλά στο βάθος ξεθεμελιώνουν ασύστολα την ανθρώπινη ατομικότητα εν γένει. Τέτοιες οντογενέσεις έχουν να κάνουν, μεταξύ των άλλων, με τη λειτουργία και τη θρησκευτικο-πολιτική ευλογία της μαζικής «δημοκρατίας», με τον ιδεολογικό βαρβαρισμό υπό ηθικοπλαστικό μανδύα, με την εξ-ουσία της «δημοκρατικής» γνώμης, δομημένη σε πολιτική-κρατική εξουσία του σύγχρονου απόλυτου μονάρχη, με την ολική χειραγώγηση που υπηρετεί τη συνολική αναπαραγωγή του κοινωνικού μας Είναι με όρους έξω από την ουσία μας, δηλαδή με όρους εξ-ουσίας. Όλες αυτές οι φαντασιακές οντογενέσεις-κενές περιεχομένου γενικότητες εισάγονται στη ζωή μας από τα επιτήδεια Υπερεγώ των διαφόρων μεταφυσικών και πολιτικών μοναρχιών, τα Υπερεγώ που μόνο αυτά «ξέρουν» να καθορίζουν τη μοίρα της κοινωνίας, ενώ όλοι οι άλλοι οφείλουν να υπακούν και όχι να ακούν. Διότι όποιος βλέπει και ακούει, αρχίζει να σκέπτεται και δεν χρειάζεται να υπακούει ως υπήκοος. 

§3

Ι. Τέτοιο/τέτοια Υπερεγώ πάσης εξ-ουσίας, ενταγμένα μέσα σε μια απατηλή κοινότητα –πολιτική, θρησκευτική, επιστημονική, ιδεολογική, γενικώς μαζική– κηρύσσουν δήθεν τον πόλεμο στον μηδενισμό, ενώ στην πράξη αποδεικνύονται οι πιο αδίστακτοι θεμελιωτές του. Έτσι συμβαίνει, για παράδειγμα, στο κοινωνικοπολιτικό πεδίο της Ελλάδας ακραιφνείς «δημοκράτες», και μάλιστα τοιούτοι της ολοκληρωτικής-φεουδαρχικής «αριστεράς», στη μια αίθουσα του βουλευτηρίου υποκριτικά να ρητορεύουν υπέρ ενός εξαθλιωμένου λαού και υπέρ της ηθικής ανάπλασης και ανάταξης ολόκληρης της ουσίας του, δηλαδή να καταπολεμούν τον μηδενισμό και την απελπισία του, και στην άλλη αίθουσα, «ξεχνώντας» αυτό τον λαό, να παραδίδονται στη χλιδή και στη φαυλοκρατία, να δημιουργούν «άλλοθι» με την επινόηση ηθικοπλαστικών φαντασιακών οντογενέσεων περί «δημοκρατίας» κ.λπ. και εν τέλει να γίνονται οι πιο αποτελεσματικοί υπέρμαχοι του σκοταδιστικού μηδενισμού, που υποτίθεται ότι καταπολεμούν.

ΙΙ. Οι ορδές αυτών των Υπερεγώ –συλλογικών ή ατομικών αδιάφορο– ποτέ δεν γίνονται αυθεντικά δημο-κρατικές, ποτέ δεν εκμηδενίζουν τον μηδενισμό: της εξαθλίωσης των μαζών, της ανθρώπινης πραγματικότητας, αλλά πάντοτε τον αναπαράγουν κυνικά με τον τρόπο του κράτους χωρίς δήμο, της συνολικής κοινωνικής αναπαραγωγής, που προαναφέραμε, και όχι σπάνια με την αψυχολόγητη συγκατάθεση της άβουλης μάζας. Ενάντια σ’ αυτόν τον αρνητικό μηδενισμό των εξ-ουσιαστικών ορδών παντός είδους στρέφεται ο σύγχρονος φιλοσοφικός μηδενισμός, έτσι όπως τον έχει εκφράσει κατά κύριο λόγο ο Νίτσε και στη συνέχεια, μεθερμηνευτικά, ο Χάιντεγκερ, αλλά και σε ένα ευρύτερο επίπεδο ο Μαξ Βέμπερ, ο Μαρξ, ο Καντ και άλλοι. Στην περίπτωση του Νίτσε, του Χάιντεγκερ, του Βέμπερ, του Μαρξ, του Καντ και παρόμοιων ολύμπιων θεών της σύγχρονης σκέψης ο μηδενισμός δεν είναι το κύριο στοιχείο της σκέψης τους, παρά ο πόθος, η δυναμική στιγμή αυτής της σκέψης που πρωταγωνιστεί και δεν αφήνει σκιές.

§4

Αυτός ο σύγχρονος φιλοσοφικός μηδενισμός δεν εκδηλώνεται με τη μορφή ενός φιλοσοφικού προγράμματος ή συνόλου θέσεων, αλλά ως μια πνευματική βασικά αντί-σταση στην παραίτηση που προκαλεί ο ως άνω αρνητικός μηδενισμός. Εάν αυτός εδώ ο μηδενισμός είναι η προδοσία του Λόγου, ο εν λόγω φιλοσοφικός μηδενισμός είναι η πανουργία του Λόγου (Χέγκελ). Ετούτη η πανουργία δεν κινείται στα περίχωρα της ζωής, αλλά σχετίζεται με την μετριοπαθή κατηγορία των ανθρώπων που ακολουθεί το μέτρο και είναι η πιο δυνατή στη νέα τάξη πραγμάτων[5]. Αυτή την κατηγορία ανθρώπων προσδιορίζει ως εξής ο Νίτσε:

«Εκείνη που δεν έχει ανάγκη από ακραία δόγματα· εκείνη που όχι μόνο αναγνωρίζει, αλλά αγαπά κιόλας ένα μεγάλο μερίδιο του τυχαίου και του παράλογου· εκείνη που δύναται να ξεδιπλώνει τη σκέψη της για τον άνθρωπο με σημαντικό μετριασμό της αξίας του, χωρίς ωστόσο να γίνεται μικρή και αδύναμη»[6].

Ένα τέτοιο είδος μηδενισμού στηρίζεται σε εκείνη τη δύναμη, που δεν έχει καμιά σχέση με την εξωτερική, τεχνική δύναμη της πολιτικής ή άλλης εξ-ουσίας, αλλά ταυτίζεται με την ακατάπαυστη ενεργητικότητα του ανθρώπινου Είναι· μια ενεργητικότητα που προσιδιάζει στον άνθρωπο ως η δυναμική άρνηση όλου εκείνου του δομικού συστήματος «αξιών», το οποίο τον καθηλώνει σε παθητικό θεατή και δουλοπρεπή ανθρωπάκο κάθε είδους εξ-ουσιαστικής σχέσης. Ο φιλοσοφικός μηδενισμός, ως εκ τούτου, είναι η αντίθετη δύναμη, η αντι-δρώσα στον ισοπεδωτικό εξισωτισμό δύναμη του ανθρώπου: είναι η εξ-έγερση του ίδιου του ανθρώπου ενάντια στη μεταχείρισή του από τον εκάστοτε «θεό» [=πολιτικό-θρησκευτικό-κοινοτικό-ιδεολογικό-«δημοκρατικό»-«σοσιαλιστικό» κ.λπ.] ως αδύναμο, ασθμαίνον ον, που χρήζει ευσπλαχνίας και γι’ αυτό πρέπει να καθοδηγείται από μια δόλια εξισωτική λογική των αφεντικών του. Αυτός ο εξ-εγερμένος άνθρωπος του φιλοσοφικού μηδενισμού είναι ο υπερ-άνθρωπος, δηλαδή ο άνθρωπος πέραν του καχεκτικού ανθρώπου των φιλεύσπλαχνων πολιτικών συστημάτων, ο πέρα-άνθρωπος (Übermensch), όχι ο πάνω από τον άνθρωπο εξ-ουσιαστής που εμφανίζεται ως ο έξωθεν «λυτρωτής» του.

§5

Υπό μια εξίσου συγχρονική προοπτική, ο Χάιντεγκερ επιχειρεί να δηλώσει τον αρνητικό μηδενισμό με τον όρο Ge-stell [=πλαισιο-θέτηση][7]: τούτο παραπέμπει σε απρόσωπη εισβολή και επιβολή μιας άκαρδης λογικής, που αφαιρεί από τον άνθρωπο κάθε ικμάδα ζωντανού-αυθύπαρκτου βίου και έτσι τον μετατρέπει σε πειθήνιο όργανο του «λυτρωτή» του· ειδικά δε σε απελπιστικά πειθήνιο, εάν αυτός ο «λυτρωτής» μας πλησιάζει με τη μάσκα του «δημο-κράτη». Εάν ο Νίτσε εφαρμόζει τον φιλοσοφικό μηδενισμό ως κριτική στον αρνητικό μηδενισμό, ο Χάιντεγκερ τον εφαρμόζει ως αέναο αγώνα (Kampf) ενάντια στην απολυταρχία μιας στενόκαρδης νεωτερικότητας, ήτοι μετα-νεωτερικότητας, ανέκκλητα μυστικοποιημένης. Πιο συγκεκριμένα, αυτός ο αγώνας είναι κεραυνοβόλος πόλεμος, με το νόημα της φιλοσοφικής ανάλυσης του μηδενισμού με ανάλογη αντιπαράθεση, ενάντια σε μια άκρως πραγμοποιημένη αστική αλλά και σοσιαλιστική δημοκρατία, όπου όλα έχουν μετατραπεί σε θέαμα και πληροφορία: Ένας γιγαντιαίος πληροφοριακός μηχανισμός χειραγωγεί την ανθρώπινη επικοινωνία, κατευθύνει μονοσήμαντα την κοινή γνώμη και την οντο-ποιεί ως δικτατορία των πολλών, η οποία παραπέμπει σχετικά στη δικτατορία των πολλών από τους λίγους και ολίγους[8]. Ετούτη η δικτατορία φροντίζει για την ομαλή λειτουργία του σύγχρονου –μετα-νεωτερικής κοπής– καπιταλισμού και σοσιαλκομμουνσμού: με «δημοκρατικό-αριστερό» μανδύα συνήθως καλλιεργεί εποικοδομητικές-μεταρρυθμιστικές αυταπάτες, που ρίχνουν τις ατομικές υποστάσεις των ανθρώπων μέσα σε ένα μηδενιστικό σκοτάδι. Απέναντι σε τούτο το σκοτάδι, ο φιλοσοφικός μηδενισμός, ενσκήπτει ως ανα-τρεπτική πράξη της σκέψης: εκ-μηδενίζει

«τα τρέχοντα και τα τακτοποιημένα της καθημερινής ρουτίνας»[9],

δια-κηρύσσει το μηδέν των όντων, ήτοι αποδομεί την ως άνω δικτατορία ενάντια στο ρεύμα των πιθήκων, και χαράσσει μια αντιμεταφυσική κατεύθυνση που δεν διαχωρίζει εχθρικά το υλιστικό από το ιδεαλιστικό στοιχείο, το υλικό από το πνευματικό.
----------------------------
[1] Νίτσε: Ο Ευρωπαϊκός Μηδενισμός‒ Δύναμη Καταστροφής και Δημιουργίας.
[2] Ό.π.
[3] Ό.π.
[4] Heidegger: Nietzsche II, Neske, σσ. 32-33.
[5] Νίτσε, ό.π., σ. 129.
[6] Ό.π.
[7] Χάιντεγκερ: Περί Πολιτικής, Περί Αλήθειας, Περί Τεχνικής.
Βλ. επίσης: Στ. Ροζάνης-Δημ. Τζωρτζόπουλος: M. Heidegger, Μεταστοχασμός και Ερμηνεία. Εκδ. Ρώμη 2016, σσ. 137 κ.εξ.
[8] Βλ. Δημ. Τζωρτζόπουλος: M. Heidegger- ερμηνευτική του Πολιτικού: «Δημοκρατία»-«Σοσιαλισμός»-«Κομμουνισμός». Εκδ. Ρώμη 2017, σσ. 133 κ.εξ., 203.
[9] Χάιντεγκερ GA 40, 15.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Ησιόδεια έπη - Θεογονία, Θεογονική ποίηση

Mολονότι η Θεογονία του Hσιόδου αρχίζει, μετά το προοίμιο, με την κοσμογονία, το κοσμογονικό θέμα δεν αυτονομείται και γρήγορα εξαντλείται. Γενικότερα, οι φυσικές δυνάμεις, ως στοιχεία του κόσμου, συγχέονται και ταυτίζονται με επώνυμους ή συνώνυμους θεούς που τις εκφράζουν. Tούτο ισχύει για το Xάος, τη Γη, τον Oυρανό, που προβάλλονται ως υποστάσεις με μεικτό χαρακτήρα, συνάμα θεολογικό και φυσικό. Aνάλογη μέθοδος εφαρμόζεται και στην περίπτωση όρων και συνθηκών της (ατομικής και συλλογικής) ανθρώπινης ζωής και δράσης: ο Θάνατος, ο Ύπνος, η Λήθη, η Έρις, ο Πόλεμος, ανάγονται σε ομώνυμους θεούς ή δαίμονες, δηλώνοντας συγχρόνως και τις ομόλογες καταστάσεις.
 
Tόσο στο κοσμογονικό όσο και στο θεογονικό μέρος του έργου κυριαρχεί η τριαδική αρχή: το Xάος, η Γη και ο Έρως σχηματίζουν το κοσμολογικό τρίγωνο· ο Oυρανός, ο Kρόνος και ο Δίας το θεογονικό. Mε την κοσμολογική, ωστόσο, και θεολογική κυριαρχία του Διός, τα γένη του Oυρανού και του Kρόνου δεν εξαφανίζονται· οι γόνοι τους περιστοιχίζουν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, τον ιδρυτή της τρίτης και οριστικής θεϊκής δυναστείας. Aκόμη και οι Tιτάνες ή άλλες τερατικές μορφές επιβιώνουν, έγκλειστες έστω στα Tάρταρα. Έτσι, ο κόσμος του Hσιόδου αποδεικνύεται προσθετικός: το τέλος του περιέχει και το μέσο και την αρχή του· τα συμψηφίζει και τα ισορροπεί ― αυτόν ακριβώς τον ρόλο αναλαμβάνει στη Θεογονία ο Δίας.
 
Eν σχέσει προς τον Δία, ο Oυρανός και ο Kρόνος εκπροσωπούν σε κοσμογονικό και θεογονικό επίπεδο φάσεις προπολιτισμικές, όπου αποφαστικό κριτήριο παραμένει ακόμη η δύναμη και η συντήρηση της εξουσίας, ανεξέλεγκτες από ηθικές αρχές: ο Oυρανός, για να συντηρήσει το κράτος του, κλείνει τους γιους του στα έγκατα της Γης· ο Kρόνος καταπίνει τα παιδιά του. Mε τον Δία τα πράγματα αλλάζουν: πλάι στην ισόρροπη εξουσία παραστέκεται η Δίκη ― η δικαιοσύνη δηλαδή σε όλες της τις εκδοχές· ο Δίας γίνεται ρυθμιστής της κοσμικής τάξης μοιράζοντας ρόλους και εξουσίες στους άλλους θεούς με τέτοιον τρόπο, ώστε η κοσμική ευταξία να θεωρείται εφεξής απαράβατη. Tο πέρασμα πάντως από την προπολιτισμική βία στην πολιτισμική τάξη πραγματοποιείται με διαδοχικούς αγώνες, οι οποίοι συνθέτουν και την αριστεία του Διός. Oι γάμοι του, που επιφυλάσσονται για το τέλος της Θεογονίας, σφραγίζουν χαρμόσυνα και ειρηνκά τους εξαντλητικούς και αποτελεσματικούς άθλους του ύπατου θεού.
 
O Δίας, εξάλλου, αποτελεί και τον κυρίαρχο άξονα της Θεογονίας, γι' αυτό και προβάλλεται συνεχώς μέσα στο ποίημα, ακόμη και πριν από τη γέννησή του. H σκόπιμη και συνεχής αυτή προβολή του Διός δημιουργεί την εντύπωση ανακολουθίας, καθώς θέματα που σχετίζονται με τον θεό διασπείρονται σε όλο το μήκος του ποιήματος, άλλοτε διεκταμένα και αλλού συμπυκνωμένα.
 
H ησιόδεια Θεογονία (εύστοχος αλλά μεταγενέστερος τίτλος) φαίνεται να εγκαινιάζει, ή τουλάχιστον να καθιερώνει, νέο ποιητκό είδος στην ελληνική και ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Γιατί, αν εξαιρέσουμε κάποια ψιλά ονόματα που διέσωσε η παράδοση και δείχνουν ότι η θεογονική ποίηση είχε ίσως και προ- ησιόδειες ρίζες, όλες οι άλλες γνωστές "Θεογονίες" (του Mουσαίου, του Eπιμενίδη, του Aκουσιλάου, του Φερεκύδη και των Oρφικών) ελέγχονται μεταγενέστερες και στηρίζονται λίγο πολύ στον Hσίοδο. Tο μεταγενέστερο πάντως τούτο κοσμογονικό και θεογονικό υλικό, που σώθηκε σε τίτλους μόνον και σε ελάχιστα σπαράγματα ή παρωδίες, δείχνει πως δεν υπήρχε κοινό (παραδοσιακό και πανελλήνιο) κοσμογονικό και θεογονικό σύστημα· οι σχετικές παραδόσεις εποίκιλλαν κατά τόπους, και το γενεαλογικό ενδιαφέρον αφορούσε κυρίως τοπικούς θεούς και υπηρετούσε τη λατρεία τους.
 
Bεβαίως, σε τούτο το κεφάλαιο θα πρέπει να συνυπολογιστεί η ομηρική θεογονία και θεολογία, με την υπόθεση μάλιστα της προτεραιότητάς τους. Στον Όμηρο όμως οι κοσμογονικοί υπαινιγμοί είναι ελάχιστοι, ενώ οι θεογονικοί μύθοι φαίνεται να βρίσκονται έξω από τα ενδιαφέροντα και τους στόχους του ηρωικού έπους. Όσο για την ομηρική θεολογία, αυτή κατά κανόνα περιορίζεται στους δώδεκα ολυμπίους θεούς, σπανίως πηγαίνει προς τα πίσω. Eν σχέσει, πάντως, προς την ησιόδεια θεολογία, η ομηρική έχει μικρότερο βάθος και πιο περιορισμένο εύρος.
 
Δίχως αμφιβολία, στη σύνταξη του κοσμογονικού και θεογονικού συστήματός του ο Hσίοδος εκμεταλλεύεται τοπικές παραδόσεις της προηγούμενης χιλιετίας, αλλά και προελληνικές: παράδειγμα ο λατρευτικός λίθος των Δελφών, που μάλλον είχε συνδεθεί από παλιά με τον Kρόνο· η κρητική καταγωγή του Δία· το φετίχ των Θεσπιών που συμβόλιζε τη γονιμότητα και τον έρωτα· η λατρεία του Ήλιου, των Ποταμών και των Πηγών. Πέρα όμως από τα προελληνικά και ελληνικά της αυτά στηρίγματα, η ησιόδεια κοσμογονία και θεογονία ξέρουμε σήμερα ότι δανείστηκε δομικά στοιχεία και από την Aνατολή.
 
Tούτο επιβεβαιώθηκε με την ανακάλυψη και ανάγνωση χεττιτικών πινακίδων, οι οποίες χρονολογήθηκαν μεταξύ 1400 και 1200 π.Χ. Στις χεττιτικές αυτές πηγές, στις οποίες υπόκεινται και αρχαιότερες χουρριτικές παραδόσεις, αναγνωρίζονται κοσμογονικοί και θεογονικοί μύθοι συγγενείς προς τους ησιοδείους. H πιο εντυπωσιακή σύμπτωση αφορά στη διαδοχή θεών, που ο ένας υποσκελίζει τον άλλο: ο Aνού (σουμερικά σημαίνει Oυρανός) διαδέχεται τον Aλαλού· ο Kουμαρμπί επιβάλλεται στον Aνού αφού πρώτα καταβροχθίζει τα γεννητικά του όργανα· αλλά και τον Kουμαρμπί τον παραμερίζει ο θεός του καιρού Tεσσούμπ, ο οποίος μάλιστα καλείται να εξουδετερώσει πρώτα το φοβερό τέρας Oυλλικούμμι ― μύθος που θυμίζει έντονα τον αγώνα του Διός με τον Tυφωέα. Mε τις χεττιτικές, εξάλλου, πινακίδες συμφωνούν σε κάποια σημεία και αρχαιότερά τους ανατολικά κείμενα που βρέθηκαν στην αρχαία Oυγκαρίτ της Bορείου Συρίας. Tο ζητούμενο στην προκειμένη περίπτωση είναι πώς έφτασαν στα αυτιά του Hσιόδου οι ανατολικές αυτές παραδόσεις.
 
Oι περισσότεροι ερευνητές δέχονται ως μεσάζοντες τους Mυκηναίους της δεύτερης προχριστιανικής χιλιετίας, που είχαν εντωμεταξύ εγκατασταθεί στη Pόδο, ίσως και στη Mίλητο. Άλλοι θεωρούν ως διαμεσολαβητικό φορέα τον πατέρα του Hσιόδου, που έρχεται στη βοιωτική Άσκρα από την αιολική Kύμη. Mερικοί αποδίδουν διαμετακομιστικό ρόλο και στους Φοίνικες. Όλες αυτές οι υποθέσεις οδηγούν σ' ένα μάλλον βέβαιο πόρισμα: φαίνεται ότι στα υπομυκηναϊκά χρόνια είχαν φτάσει ήδη και στην ηπειρωτική Eλλάδα κοσμογονικοί και θεογονικοί μύθοι από την Aνατολή, οι οποίοι, στους γεωμετρικούς χρόνους, συγχωνεύτηκαν με ανάλογους ντόπιους μύθους. Στο κράμα αυτό θα πρέπει να αναζητηθεί η μήτρα ορισμένων δομικών στοιχείων της ησιόδειας κοσμογονίας και θεογονίας.
 
Όλα αυτά τα ετερόκλητα δάνεια περιορίζουν, βεβαίως, την πρωτοτυπία του Hσιόδου, αλλά δεν τη μηδενίζουν. Γιατί δικό του έργο μάλλον είναι η συγκρότηση ενός κοσμογονικού και θεογονικού συστήματος με στοιχεία διάσπαρτα σε Aνατολή και Δύση. Δικό του προπαντός κατόρθωμα παραμένει η μεταφορά μύθων και θεμάτων από ιερατικά και λατρευτικά κείμενα, κατά κανόνα απόκρυφα, σε ένα έργο δημόσιο και λογοτεχνικό, το οποίο προορίζεται να τέρψει και να διδάξει με τον ποιητικό του λόγο. Oι ειδικοί, μάλιστα, μιλούν στην περίπτωση αυτή για οριακή θέση του Hσιόδου ανάμεσα στην παλαιά, καθαρώς μυθική, σκέψη και στον επερχόμενο φιλοσοφικό στοχασμό. Kαι δεν διστάζουν να ορίσουν τη μέθοδο αυτή ως μυθικό ορθολογισμό. Mε τον μυθικό αυτόν ορθολογισμό του Hσιόδου σχετίζονται και οι διατυπώσεις της Θεογονίας για την ποιητική τέχνη.

Πέμπτη 29 Νοεμβρίου 2018

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Χοηφόροι (800-818e)

οἵ τ᾽ ἔσω δωμάτων πλουτογα- [στρ. β] 800
θῆ μυχὸν νομίζετε,
κλῦτε, σύμφρονες θεοί·
ἄγετε
τῶν πάλαι πεπραγμένων
805 λύσασθ᾽ αἷμα προσφάτοις δίκαις·
γέρων φόνος μηκέτ᾽ ἐν δόμοις τέκοι.
τὸ δὲ καλῶς κτίμενον ὦ μέγα ναίων [ἐφύμν. β]
στόμιον, εὖ δὸς ἀνιδεῖν δόμον ἀνδρός,
καί νιν ἐλευθερίας φῶς
810 λαμπρὸν ἰδεῖν φιλίοις
ὄμμασιν ‹ἐκ› δνοφερᾶς καλύπτρας.

ξυλλάβοι δ᾽ ἐνδίκως παῖς ὁ Μαί- [ἀντ. β]
ας, ἐπεὶ φορώτατος
πρᾶξιν οὐρίσαι θέλων.
815 ἀλαὰ πολλὰ δ᾽ ἀμφανεῖ χρῄζων [κρυπτά],
ἄσκοπον δ᾽ ἔπος λέγων
νυκτὸς προὐμμάτων σκότον φέρει,
καθ᾽ ἡμέραν δ᾽ οὐδὲν ἐμφανέστερος.
‹τὸ δὲ καλῶς κτίμενον ὦ μέγα ναίων [ἐφύμν. β]
στόμιον, εὖ δὸς ἀνιδεῖν δόμον ἀνδρός,
καί νιν ἐλευθερίας φῶς
λαμπρὸν ἰδεῖν φιλίοις
ὄμμασιν ‹ἐκ› δνοφερᾶς καλύπτρας.›

***
800 Και σεις που μέσα στ᾽ άδυτα
των παλατιών χαίρεστε τ᾽ αγαθά των,
ακούτε μας, ομόγνωμοι θεοί,
και κάμετε να ξεπλυθεί
με νέα εκδίκηση γοργή
το αίμα των πρωτινών κριμάτων·
κι έπειτα ας πάψει ο γέρος φόνος πια
᾽δω μέσα να γεννοβολά.
Μα, ω που στην τρίσβαθη σπηλιά
καλόχτιστη έχεις κατοικιά,
κάμε το σπίτι πάλι ν᾽ αναβλέψει
και λαμπρό φως ελευτεριάς
810 να δει με μάτια χαρωπά
μεσ᾽ απ᾽ τη μαύρη του τη σκέπη.

Και είθε, καθώς είναι σωστό,
κι ο γιός της Μαίας χέρι να δώσει,
που, αν θέλει, απ᾽ όλους πιότερο μπορεί
πρίμα να φέρει μια δουλειά,
στο φως να βγάλει τα κρυφά
και μ᾽ ένα μάγιο του ν᾽ απλώσει,
τη νύχτα, μπρος στα μάτια σκοτεινιά
π᾽ ούτε κι η μέρα τη σκορπά.
Μα, ω που στην τρίσβαθη σπηλιά
καλόχτιστη έχεις κατοικιά,
κάμε το σπίτι πάλι ν᾽ αναβλέψει
και λαμπρό φως ελευτεριάς
να δει με μάτια χαρωπά
μεσ᾽ απ᾽ τη μαύρη του τη σκέπη.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΙΖΟΝΕΣ ΘΕΟΙ - ΑΠΟΛΛΩΝ ή ΑΠΕΛΛΩΝ - Ένταξη του θεού στο δωδεκάθεο

Μητέρα του Απόλλωνα είναι η Λητώ, κόρη του Τιτάνα Κοίου και της Τιτανίδας Φοίβης, αδελφή της Αστερίας και της Ορτυγίας. Ανήκει δηλαδή στην πρώτη γενιά των θεών και προηγείται του Δία, στον οποίο υποτάσσεται μέσω του γάμου τους, όπως ήδη αναφέραμε. Και αυτή η ερωμένη του Δία δέχθηκε την οργή της Ήρας που όρισε κανένας τόπος να μην δεχθεί τη Λητώ για να γεννήσει. Έτσι, η Λητώ περιπλανήθηκε από τόπο σε τόπο. Με αφετηρία το κέντρο της Βόρειας Κρήτης, κάνει τον περίπλου του νησιού, περνά στα ανατολικά παράλια της ηπειρωτικής Ελλάδας, από την Αθήνα μέχρι τη Σκόπελο, συνεχίζει βόρεια, από τον Θερμαϊκό μέχρι τη Σαμοθράκη· στη συνέχεια κατεβαίνει νότια παραπλέοντας τη Μικρά Ασία και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, από την Ίδη μέχρι την Κνίδο, με μια παράκαμψη προς τη Σκύρο· τέλος, από την Κάρπαθο διαπλέει το Αιγαίο διαγώνια προς τα δυτικά μέχρι την άγονη Δήλο που έπλεε πάνω στη θάλασσα.
 
Εκεί γεννήθηκε πρώτη η Άρτεμη που βοήθησε τη μητέρα της να ξεγεννήσει και τον αδελφό της. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η Ήρα όρισε να μην γεννήσει η Λητώ σε τόπο που τον βλέπει ο ήλιος. Όμως ο Βορέας, υπακούοντας σε εντολές του Δία, οδήγησε τη Λητώ στον Ποσειδώνα, που δημιούργησε έναν υδάτινο θόλο πάνω από το νησί της Δήλου. Έτσι, «φτιάχτηκε» ένας τόπος ανήλιος, για να γεννήσει η Λητώ τα παιδιά της. Όμως, αυτό δεν ήταν δυνατό χωρίς την παρουσία της θεάς του τοκετού, της Ειλείθυιας, και παρά την παρουσία όλων των υπολοίπων θεαινών, πλην φυσικά της Ήρας. Εννέα μερόνυχτα κοιλοπονούσε η Λητώ στη ρίζα του μοναδικού δέντρου του νησιού, μιας φοινικιάς, μέχρι που οι θεές έστειλαν την αγγελιοφόρο των θεών Ίριδα στον Όλυμπο, για να πείσει την Ήρα να αφήσει την Ειλείθυια να κατεβεί στο νησί και να βοηθήσει την ταλαιπωρημένη γυναίκα. Της έταξε μάλιστα ένα περιδέραιο εννέα πήχεις μακρύ από χρυσό και κεχριμπάρι. Έτσι γεννήθηκε ο Απόλλωνας. Και καθώς ήταν η έβδομη μέρα του μήνα, κύκνοι πέταξαν επτά φορές πάνω από το νησί την ώρα που γεννιόταν ο θεός. Μια χρυσή μίτρα, μια λύρα και ένα άρμα ζεμένο σε κύκνους ήταν τα δώρα του Δία στον γιο του και του όρισε να πάει αμέσως στους Δελφούς. Όμως οι κύκνοι οδήγησαν τον Απόλλωνα πρώτα στη χώρα τους, στη χώρα των Υπερβορείων με τον καθαρό ουρανό, στις όχθες του Ωκεανού πέρα από τον Βόρειο Άνεμο, οι οποίοι καθιέρωσαν λατρεία προς τιμή του θεού αδιάκοπη. Ένα χρόνο έμεινε εκεί ο Απόλλωνας και μετά ήρθε στους Δελφούς και ίδρυσε το μαντείο του. Και κάθε χρόνο γιόρταζαν την έλευση του θεού με εκατόμβες.
 
Άλλη παράδοση θέλει τη Λητώ να μεταμορφώνεται σε λύκαινα, για να ξεφύγει από την Ήρα, και να επιστρέφει στην κατοικία της στη χώρα των Υπερβορείων, για να γεννήσει. Έτσι εξηγείται το επίθετο του θεού λυκογενής, δηλαδή γεννημένος από λύκο. Ή γιατί λύκοι βοήθησαν τη Λητώ, όταν, μετά τον τοκετό, εκείνη πήγε στη χώρα Τρεμιλίδα με τα δύο νεογέννητα, σταμάτησε σε μια πηγή ή λίμνη για να τα λούσει, αλλά γελαδάρηδες την εμπόδισαν. Η θεά, με τη βοήθεια των λύκων, τους μεταμόρφωσε σε βατράχια και μετονόμασε τη χώρα προς τιμή τους σε Λυκία. 
 
Στους τόπους απ' όπου πέρασε η Λητώ κοιλοπονώντας διαφέντευσε τελικά ο Απόλλωνας και επιβλήθηκε η λατρεία του. Πιο συγκεκριμένα. Ανατολικά παράλια της Ελλάδας: Αθήνα, Αίγινα, Αιγές (Εύβοια), Πήλιο, Πεπάρηθος (Σκόπελος)· βόρεια: Ειρεσίες (Θερμαϊκός), Άθως, Σαμοθράκη· παραπλέει τη Μικρά Ασία και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, με μια παράκαμψη προς τη Σκύρο: Ίδη, Σκύρος, πίσω στη Μικρά Ασία, στη Φώκαια, στη συνέχεια όρος της Αυτοκάνης στην Ίμβρο, Λήμνος, Λέσβος, Χίος, όρος Μίμας στο ακρωτήριο Κώρυκος (νότια της Φώκαιας), Κλάρος, όρος Αισαγέη, Σάμος, Μυκάλη, Μίλητος, Κως, Κνίδος· από την Κάρπαθο περνά σε Νάξο, Πάρο, Ρήναια, Δήλο. Από τον ομηρικό ύμνο Εις Απολλωνα, στ. 30-45. Όσο για τη Δήλο, αυτή ανταμείφθηκε από τον θεό· στερεώθηκε με τέσσερις στήλες στον βυθό της θάλασσας και μετονομάστηκε από Ορτυγία, όπως την αποκαλούσαν οι αθάνατοι, σε Δήλο, που σημαίνει φανερή ή φωτεινή, λαμπρή, γιατί φανέρωσε τον θεό Απόλλωνα, τον θεό του φωτός.
 
Πάντως, αν και μπαίνει κάτω από τον Δία, έστω και με μια λαμπρή γέννηση, εντούτοις οι Ολύμπιοι, και ο Δίας, τον τιμούν ξεχωριστά. Ξεχωριστά προνόμια απολαμβάνει και η μητέρα του Λητώ δίπλα στον Δία. Ωστόσο, υπέμεινε την τιμωρία του Δία τουλάχιστον δύο φορές· μία όταν σκότωσε τους Κύκλωπες, για να εκδικηθεί τον θάνατο του γιου του Ασκληπιού· και ακόμη μία όταν συνωμότησε μαζί με άλλους θεούς, την Αθηνά, την Ήρα, τον Ποσειδώνα, για να δέσουν χειροπόδαρα τον Δία με σιδερένιες αλυσίδες και να τον κρεμάσουν από τον ουρανό. Όταν εκείνος λύθηκε, του επέβαλε, μαζί και στον Ποσειδώνα, δουλική υπηρεσία με τη μορφή θνητών για ένα χρόνο στον βασιλιά των Τρώων Λαομέδοντα. Κι εκείνος ζήτησε να τειχίσουν την πόλη· και οι δυο θεοί, ή μόνο ο Ποσειδώνας και ο Αιακός, έκαναν τη δουλειά, ενώ ο Απόλλωνας έβοσκε τα κοπάδια του βασιλιά στο βουνό Ίδη. Όμως ο Λαομέδοντας αρνήθηκε να τους δώσει την αμοιβή που είχαν συμφωνήσει, μάλιστα τους απείλησε ότι θα τους έκοβε τα αυτιά και θα τους πουλούσε δούλους. Και ο μεν Απόλλωνας έστειλε λοιμό στην πόλη, ο δε Ποσειδώνας ένα κήτος που με την υπερχείλιση των υδάτων έβγαινε στον κάμπο και άρπαζε τους ανθρώπους, μέχρι που ο Ηρακλής τους απάλλαξε από τα δεινά τους. Αλλά ούτε και τότε ο Λαομέδοντας δεν έδωσε την υπεσχημένη αμοιβή.

Ποτέ, μην ασκείς κριτική για πράγματα που δεν μπορούν να αλλάξουν

Είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει;

Αν όχι, μην προχωρήσεις στον επόμενο κανόνα. Σώπασε. Ποτέ σου, ποτέ, μην ασκείς κριτική για πράγματα που δεν μπορούν να αλλάξουν: «Δεν έπρεπε να φορέσεις εκείνο το ρούχο απόψε». Το μόνο που καταφέρνει αυτό το είδος κριτικής, είναι να πληγώνει τον άλλον. Αν είναι πλέον αργά, ξέχασέ το.

Αυτός είναι ο πιο δύσκολος κανόνας, επειδή μας στερεί τη δυνατότητα να εκφράσουμε αυτό που αισθανόμαστε. Είμαστε υποχρεωμένοι να συγκρατήσουμε την απογοήτευσή μας, όταν το μόνο που θέλουμε στην πραγματικότητα είναι να τα βάλουμε με κάποιον.

Υπάρχουν όμως τόσα πράγματα στη ζωή που επιδέχονται βελτιώσεις, που δεν αξίζει να χάνουμε τον καιρό μας με πράγματα που δεν μπορούν να διορθωθούν.

Διάλεξε τον κατάλληλο τόπο και χρόνο.
Σε κανέναν δεν αρέσει να δέχεται κριτική μπροστά σε άλλους. Επιπλέον, έλεγχε τη διάθεσή σου. Εγώ προσωπικά ασκώ κακή κριτική, όταν είμαι θυμωμένος. Στοιχηματίζω πως το ίδιο συμβαίνει και μ’ εσένα.

Κάνε ταυτόχρονα επαίνους.
Άρχισε επαινώντας τον άλλον, όποτε είναι δυνατόν. Τι καλό έχει κάνει; Να είσαι ειλικρινής. Μη λες, «Αυτό είναι θαυμάσιο, αλλά…» Πες τι είναι θαυμάσιο.

Να είσαι συγκεκριμένος.
Αν δεν μπορείς να είσαι συγκεκριμένος, μην κάνεις κριτική. Αν εσύ δεν μπορείς να εκφραστείς σωστά, μην περιμένεις από τον άλλον να καταλάβει.

Δείξε εμπιστοσύνη.
Κάνε κριτική σε κάτι που έχεις ήδη διαπιστώσει ότι διορθώνεται. Βοήθησε τον άλλον να καταλάβει ότι μπορεί πράγματι να το διορθώσει. Και τέλος παρουσίασέ το ως κάτι εύκολο να επιτευχθεί.

Επαίνεσε την πρόοδο.
Να είσαι εκεί και την επόμενη μέρα. Είναι μεγάλη αγένεια να αδιαφορήσεις, από τη στιγμή που έκανες την κριτική σου. Αν μπήκες στον κόπο να κάνεις κριτική, μπες και στον κόπο να επαινέσεις. Με τον έπαινο όχι μόνο θα επιταχύνεις τη βελτίωση του άλλου, αλλά και στο μέλλον η κριτική σου θα θεωρείται ειλικρινής και θα είναι ευπρόσδεκτη.

Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να ενθαρρύνω κάποιον να διορθώσει ένα λάθος του, να τροποποιήσει τη συμπεριφορά του, να φερθεί πιο αποτελεσματικά;

Να φανταστώ ότι βρίσκομαι στη θέση του.

Τι θα ήθελα εγώ να ακούσω, μετά από ένα μου σφάλμα;

Θα ήθελα να με διαβεβαιώσουν ότι τα υπόλοιπα τα έχω κάνει σωστά, ότι παρ’ όλο που έσφαλα με εκτιμούν, ότι το λάθος μου ήταν ανθρώπινο, ότι δεν ήταν από τεμπελιά, ανευθυνότητα ή αδιαφορία – ότι, αν ξαναπροσπαθήσω, μπορώ να το διορθώσω.

Η μετάλλαξη της δικαιοσύνης

Πόσο καλά έχουμε γαλουχηθεί ώστε να πιστεύουμε πως η "δικαστική εξουσία" είναι συνώνυμο της "δικαιοσύνης! Οι δυο έννοιες δεν θα μπορούσαν να απέχουν περισσότερο η μια από την άλλη!

Αλλά το προσπερνάμε. Γιατί έτσι μάθαμε. Και δεν διδαχθήκαμε να αμφισβητούμε όσα μάθαμε! Υπάρχει πάντα λόγος που προσπερνάμε όμως όσα προσπερνάμε...

Θεωρούμε πολύ φυσιολογικό πως μια μόνο άποψη μπορεί να είναι σωστή και όλες οι άλλες να είναι εξ' ορισμού λάθος.

Θεωρούμε πολύ φυσιολογικό να δικάζουμε!
 
Εφόσον το ίδιο κάνουμε και στον εαυτό μας, στα παιδιά μας, στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τον κόσμο μας, σε κάθε μας σκέψη, σε κάθε μας κίνηση. 
 
Είναι βαθύς ο προγραμματισμός και αφορά όλο το θρησκευτικό παραλήρημα ενός τιμωρού θεού, ενός αμαρτωλού ανθρώπου, μιας πτώσης που δεν συνέβη ποτέ, αλλά υπερισχύει ως άποψη, στον μαρτυρικό κόσμο που αιμορραγεί και χάνεται καθημερινά στην εκδίκαση, στις υπερπλήρεις φυλακές, στα ανούσια παραμορφωτήρια, στα κέντρα αρρώστιας άνευ θεραπείας, που καταστέλλουν απλά συμπτώματα για να αυξάνουν τα κέρδη και την αλαζονεία τους. 
 
Και ποιοι είναι αυτοί που δικάζουν; 
Σε ξέρουν; Έχουν ζήσει τη ζωή σου; Ήταν εκεί όταν έπαιρνες τις δυσκολότερες αποφάσεις σου;
 
Δεν έχουν τίποτα να υποστηρίξουν; Γιατί μόνο αν δεν έχεις τίποτα να υποστηρίξεις μπορείς να έχεις διάκριση (που διαφέρει από την εκδίκαση). Μόνο αν δεν χρειάζεσαι να υπερασπίζεσαι και να επιτίθεσαι μπορείς να δεις την αλήθεια πίσω από το φαίνεσθαι, αυτό που ο νους σου παρουσιάζει επιβλητικά ως μοναδικό "σωστό".
 
Πόσα δικά τους κρύβουν από την κοινωνική εικόνα τους δικάζοντας εσένα (για να μην καταδικάσουν τον εαυτό τους);

Και όλ' αυτά απειλούν ακόμα περισσότερο αν τα επιστρέψεις στο πρώτο πρόσωπο απ' όπου χρειάζεται να ξεκινήσεις για να καθαρίσεις την όρασή σου.
 
Ένα σύστημα εξουσιαστικό που χαρακτηρίζεται από κρυμμένα συμφέροντα, μεγάλες χρηματικές αμοιβές, μυστικές συμφωνίες και υπόγεια προωθούμενα συμφέροντα, δεν μετατρέπεται σε "δικαιοσύνη" απλά επειδή εμείς το ονομάσαμε τέτοιο. 
 
Αλλά όσο βρισκόμαστε μέσα σε αυτό το σύστημα σκέψης, υποστηρίζοντάς το "επάξια", εφαρμόζοντάς το στον εαυτό μας πρώτα, δεν υπάρχει καμία περίπτωση να δημιουργήσουμε οποιοδήποτε άλλο.
 
Θα συνεχίσουμε να σταυρώνουμε τον εαυτό μας ή όποιον μάς τον θυμίζει, απειλεί τα κεκτημένα μας ή όσα φθονούμε, προκαλεί τις ψεύτικες ασφάλειές μας. Και όλα αυτά, για να αποφεύγουμε την αλλαγή που δεν τολμούμε, το άγνωστο που φοβόμαστε.
 
Η δικαιοσύνη είναι θηλυκό (όχι γυναίκα)… αλλά ίσως δεν το έχεις σκεφτεί... ούτε διδαχθήκαμε τι σημαίνει. Πρέπει να το ανακαλύψουμε στην πορεία, αν έχουμε μάθει να εκτιμούμε ως μαθήματα τις εμπειρίες μας και όχι ως τιμωρίες ενός οργισμένου θεού ή μιας επιβλητικής εξουσίας που φοράει το ένδυμα που δεν της ανήκει.

Ποτέ η δικαιοσύνη δεν θα είναι ισότιμη της εξουσίας! Δεν είναι φανερό στις κοινωνίες που φτιάξαμε; Δεν είναι φανερό μέσα στα σπίτια μας, στις ζωές μας, παντού;

Προσωπείο ή εαυτός: Ποιο από τα δύο να διαλέξω;

Η εξοικείωση με τον εαυτό και η αποδοχή του αρχίζει στα πρώτα χρόνια ζωής του ανθρώπου. Είναι μια μαγική και αυτόματη διαδικασία που συμβαίνει κυρίως μέσω της σύνδεσης με τη μητέρα ή την τροφό. Φυσικά αυτή η διαδικασία δε μοιάζει ίδια για όλους, υπάρχουν αποκλίσεις, εξαιρέσεις και αδυναμίες που εμποδίζουν το παιδί να βιώσει τον εαυτό του.
 
Τα αίτια και οι λόγοι ποικίλουν ενώ συνήθως τα φώτα στρέφονται στην ανεπάρκεια των γονέων να βοηθήσουν τα παιδιά τους να περάσουν αυτήν τη διαδικασία ώστε να μεγαλώσουν με έναν καλά οχυρωμένο εαυτό και να αναπτύξουν αυθεντικές δεξιότητες, ικανότητες, σχέσεις και λειτουργίες στον κόσμο.
 
Όταν δεν αποδεχόμαστε τον εαυτό μας, δεν αποδεχόμαστε τις εμπειρίες μας. Τα συναισθήματα της ενοχής, της ντροπής, του φόβου οδηγούν σε ένα μοτίβο που μοιάζουν να το απωθούν και να το αναζητούν ταυτόχρονα. Πολλοί άνθρωποι θα ζήσουν και θα ξαναζήσουν την ίδια εμπειρία αρκετές φορές και αυτό γιατί προσπαθούν να την αποφύγουν χωρίς να τη δεχτούν. Τι σημαίνει αποδοχή μιας εμπειρίας; Είναι η αποδοχή αυτής και ό,τι φέρει. Το να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να μάθει μέσα από την εμπειρία οδηγεί στην κατανόηση τελικά του τι είναι και τι δεν είναι ωφέλιμο για εμάς. Το να επιτρέψουμε να ζήσουμε μια εμπειρία σημαίνει να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να λάβει και τις συνέπειες χωρίς να τον κατηγορήσουμε ή να τον αποκλείσουμε.  Το γνωστό «Το πάθημα να σου γίνει μάθημα» είναι μια καλή εκδοχή της αποδοχής του εαυτού μας όχι όμως με την αρνητική και επικριτική φόρτιση που το λέμε συνήθως στον εαυτό μας. Επίσης, το «Ποτέ δε θέλω να το ξαναπεράσω αυτό» βοηθάει στο να ξαναέρθει η εμπειρία μέχρι τελικά την αποδοχή του εαυτού ότι θα ξαναέρθει, θα παρατηρήσω τον εαυτό μου  κ θα το αντιμετωπίσω.
 
Κάπως έτσι και μέσα από τη μη αποδοχή των εμπειριών και τελικά του εαυτού δημιουργείται ένα πρόσωπο που βοηθάει να αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις και δίνει την ψευδαίσθηση της ασφάλειας. Αυτά τα προσωπεία μας βοηθούν να αντιμετωπίζουμε τον πόνο που έχουμε βιώσει στα παιδικά μας χρόνια και τον πόνο που βιώνουμε σήμερα. Τον πόνο αυτό όλοι οι άνθρωποι θέλουμε να τον κρύψουμε καλά προφανώς για να μην ξαναπεράσουμε τις ίδιες εμπειρίες. Όσο πονάμε τόσο πιο εύκολα ή πιο έντονα χρειαζόμαστε το προσωπείο, το οποίο μας δίνει προσωρινή ανακούφιση όχι όμως λύση.
 
Ας φροντίσουμε λοιπόν τον εαυτό μας έτσι όπως είναι χωρίς να φοβόμαστε γι 'αυτόν ή αυτόν, να τον εμπιστευτούμε, θα τα καταφέρει!

Ζηλοφθονία: Θανάσιμο αμάρτημα ή κίνητρο;

Οι άνθρωποι έχουμε μια τάση να βλέπουμε όλα εκείνα τα οποία δεν έχουμε και να συγκρίνουμε τους εαυτούς μας με εκείνους που τα έχουν. Ίσως κάποιες στιγμές και να πρασινίζουμε από τη ζήλια και το φθόνο για όλα όσα έχουν οι άλλοι, για όσα ζουν οι άλλοι, για όσα καταφέρνουν οι άλλοι. Κι αντί να δούμε πώς μπορούμε να τα έχουμε κι εμείς, καθόμαστε και ταράζουμε την ψυχή μας με μη χρήσιμα συναισθήματα.

Θέλουμε να αποκτήσουμε όλα εκείνα που δεν έχουμε είτε σε υλικό, είτε σε οικονομικό, είτε σε συναισθηματικό επίπεδο. Κι εδώ δεν υπάρχει τίποτε το κακό. Πώς θα είχε γεννηθεί αυτό που λέμε κίνητρο αν όχι από την επιθυμία μας να γίνουμε καλύτεροι και να καταφέρουμε περισσότερα πράγματα;
Μήπως τελικά η ζηλοφθονία μπορεί να σταματήσει να είναι θανάσιμο αμάρτημα αν απλά τη δούμε ως ένα υγιές μέσο για να εξελιχθούμε, να πετύχουμε και να προοδεύσουμε; Δηλαδή αντί απλά να φθονούμε και να ζηλεύουμε τους άλλους και να θέλουμε να τους βγάλουμε τα μάτια ή να αναλωνόμαστε βγάζοντας αφρούς από το στόμα για το ότι κάποιος τα κατάφερε κι εμείς όχι, μπορούμε να κάνουμε τα εξής:

– Όλα εκείνα που μας αρέσουν στον άλλον, που τον κάνουν ιδιαίτερο και πετυχημένο – το χαμόγελο, η άνεση με την οποία κινείται, η καλοσύνη του, η αυτοπεποίθησή του – να μας κινητοποιήσουν ώστε να τα ψάξουμε μέσα μας και να τα βγάλουμε στην επιφάνεια. Όλοι μπορούμε.

Η ζηλοφθονία μπορεί να θεωρηθεί σαν κάτι «κακό» αν τραυματίζει την αυτοπεποίθηση και την αυτο-αξία μας, μας κάνει να στρέφουμε την προσοχή μας σε όσα δεν έχουμε αντί να επικεντρωνόμαστε σε όσα έχουμε και μας κάνει να αισθανόμαστε θύματα.  Έτσι θέλοντας και μη γινόμαστε θύματα των καταστάσεων και κάθε σκέψη που παράγουμε μας κρατά πίσω στο να δημιουργήσουμε τη ζωή που πραγματικά μας αξίζει και επιθυμούμε. Μια επιτυχημένη συνταγή για να ζούμε στην μιζέρια και στην μετριότητα.

Αν όμως μάθουμε να ξεχωρίζουμε που ξεκινάει το καλό και που τελειώνει το κακό όσον αφορά τη ζηλοφθονία, τότε αυτό το θανάσιμο αμάρτημα μπορεί να μας κάνει να κινητοποιηθούμε προς μια καλύτερη κατεύθυνση. Η ζηλοφθονία γίνεται χρήσιμη όταν:

– Μας κινητοποιεί να μάθουμε περισσότερα πράγματα για εμάς και να ανακαλύψουμε τις δυνατότητές μας
– Δίνει μια καθαρή εικόνα για το ποια είναι τα δικά μας όνειρα και οι δικές μας επιθυμίες
– Διαλύει την μετριότητα, την αίσθηση κατωτερότητας ή τους φόβους
– Ενισχύει νέες προοπτικές και πεποιθήσεις
– Πυροδοτεί μια σωστά κατευθυνόμενη δράση

Έτσι, το ένα από τα 7 θανάσιμα αμαρτήματα δεν θα έχει μόνο κακή φήμη καθότι θα μπορεί – αν χρησιμοποιηθεί εποικοδομητικά – να φέρει όμορφα αποτελέσματα για την ψυχή, το πνεύμα και τη ζωή μας.

Καζαντζάκης: Η καρδιά σμίγει ότι ο νους χωρίζει

Σχετική εικόναΔυο φωνές μέσα μου παλεύουν. O νους: «Γιατί να χανόμαστε κυνηγώντας το αδύνατο; Μέσα στον ιερό περίβολο των πέντε αιστήσεων χρέος μας ν΄ αναγνωρίσουμε τα σύνορα του ανθρώπου.

Μα μια άλλη μέσα μου φωνή, ας την πούμε έχτη δύναμη, ας την πούμε καρδιά,αντιστέκεται και φωνάζει: «Όχι! Όχι! Ποτέ μην αναγνωρίσεις τα σύνορα του ανθρώπου! Να σπας τα σύνορα! Ν΄αρνιέσαι ό,τι θωρούν τα μάτια σου! Να πεθαίνεις και να λες: Θάνατος δεν υπάρχει!».

Δε ζυγιάζω, δε μετρώ, δε βολεύουμαι! Ακολουθώ το βαθύ μου χτυποκάρδι. Ρωτώ, ξαναρωτώ χτυπώντας το χάος: Ποιος μας φυτεύει στη γης ετούτη χωρίς να μας ζητήσει την άδεια; Ποιος μας ξεριζώνει από τη γης ετούτη χωρίς να μας ζητήσει την άδεια;

Θέλω να βρω μια δικαιολογία για να ζήσω και να βαστάξω το φοβερό καθημερινό θέαμα της αρρώστιας, της ασκήμιας, της αδικίας και του θανάτου.

Δεν είμαι ο κατάδικος που τον πότισαν κρασί για να θολώσει το μυαλό του΄ με λαγαρά τα φρένα, νηφάλιος, δρασκελώ το ανάμεσα στους δυο γκρεμούς μονοπάτι.

Και μάχουμαι πως να γνέψω στους συντρόφους, προτού πεθάνω. Να τους δώσω το χέρι μου, να προφτάσω να συλλαβίσω και να τους ρίξω έναν ακέραιο λόγο. Να τους πω τι φαντάζουμαι πως είναι τούτη η πορεία. και κατά που ψυχανεμίζουμαι πως πάμε. Και πως ανάγκη να ρυθμίσουμε όλοι μαζί το περπάτημα και την καρδιά μας.

Ένα σύνθημα, σα συνωμότες, ένα λόγο απλό να προφτάσω να πω στους συντρόφους!
Ναι, σκοπός της Γης δεν είναι η ζωή, δεν είναι ο άνθρωπος΄ έζησε χωρίς αυτά, θα ζήσει χωρίς αυτά. Είναι σπίθες εφήμερες της βίαιης περιστροφής της.

Ας ενωθούμε, ας πιαστούμε σφιχτά, ας σμίξουμε τις καρδιές μας, ας δημιουργήσουμε εμείς, όσο βαστάει ακόμα η θερμοκρασία τούτη της Γης, όσο δεν έρχουνται σεισμοί, κατακλυσμοί, πάγοι, κομήτες να μας εξαφανίσουν, ας δημιουργήσουμε έναν εγκέφαλο και μιαν καρδιά στη Γης, ας δώσουμε ένα νόημα ανθρώπινο στον υπερανθρώπινον αγώνα!


Νίκησε το στερνό, τον πιο μεγάλο πειρασμό, την ελπίδα. Τούτο είναι το τρίτο χρέος.

Πολεμούμε γιατί έτσι μας αρέσει, τραγουδούμε κι ας μην υπάρχει αυτί να μας ακούσει.

Δουλεύουμε, κι ας μην υπάρχει αφέντης, σα βραδιάσει, να μας πλερώσει το μεροκάματο μας. Δεν ξενοδουλεύουμε΄ εμείς είμαστε οι αφέντες. το αμπέλι τούτο της Γης είναι δικό μας, σάρκα μας κι αίμα μας.

Το σκάβουμε, το κλαδεύουμε, το τρυγούμε, πατούμε τα σταφύλια του, πίνουμε το κρασί, τραγουδούμε και κλαίμε, οράματα κι Ιδέες ανηφορίζουν στην κεφαλή μας.

Σε ποια εποχή του αμπελιού σου έλαχε ο κλήρος να δουλεύεις; Στα σκάμματα; Στον τρύγο; Στα ξεφαντώματα; Όλα είναι ένα.

Σκάβω και χαίρουμαι όλον τον κύκλο του σταφυλιού, τραγουδώ μέσα στη δίψα και στο μόχτο μου, μεθυσμένος από το μελλούμενο κρασί.

Κρατώ το γιομάτο ποτήρι και ξαναζώ το μόχτο του παππού και του προπάππου. Κι ο ιδρώτας της δουλειάς τρέχει κρουνός στο αψηλό καταμέθυστο κρανίο.

Φοβούμαι να μιλήσω. Στολίζουμαι με ψεύτικα φτερά, φωνάζω, τραγουδώ, κλαίω, για να συμπνίγω την ανήλεη κραυγή της καρδιάς μου.

«Ν΄ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω.

«Ν΄ αγαπάς τον καθένα ανάλογα με τη συνεισφορά του στον αγώνα. Μη ζητάς φίλους. να ζητάς συντρόφους!

«Να ΄σαι ανήσυχος, αφχαρίστητος, απροσάρμοστος πάντα. Όταν μια συνήθεια καταντήσει βολική, να τη συντρίβεις. Η μεγαλύτερη αμαρτία είναι η ευχαρίστηση.


«Που πάμε; Θα νικήσουμε ποτέ; Προς τι όλη τούτη η μάχη; Σώπα! Οι πολεμιστές ποτέ δε ρωτούνε!»

Σκύβω κι αφουκράζουμαι την πολεμική τούτη Κραυγή στα σωθικά μου. Αρχίζω και μαντεύω το πρόσωπο του Αρχηγού, ξεκαθαρίζω τη φωνή του, δέχουμαι με χαρά και με τρόμο τις σκληρές εντολές του.

Η Κραυγή δεν είναι δική σου. Δε μιλάς εσύ, μιλούν αρίφνητοι πρόγονοι με το στόμα σου.

Δεν είσαι λεύτερος. Αόρατα μυριάδες χέρια κρατούν τα χέρια σου και τα σαλεύουν. Όταν θυμώνεις, ένας προπάππος αφρίζει στο στόμα σου΄ όταν αγαπάς, ένας πρόγονος σπηλιώτης μουγκαλιέται όταν κοιμάσαι, ανοίγουν οι τάφοι μέσα στη μνήμη και γιομώνει βουρκόλακες η κεφαλή σου.

Μα εσύ να ξεδιαλέγεις. Ποιος πρόγονος να γκρεμιστεί πίσω στα τάρταρα του αίματου σου και ποιος ν΄ ανηφορίσει πάλι στο φως και στο χώμα.

Κάθε σου πράξη αντιχτυπάει σε χιλιάδες μοίρες. Όπως περπατάς, ανοίγεις, δημιουργός την κοίτη όπου θα μπει και θα όδέψει ο ποταμός των απόγονων.

Όταν φοβάσαι, ο φόβος διακλαδώνεται σε αναρίθμητες γενεές και εξευτελίζεις αναρίθμητες ψυχές μπροστά και πίσω σου. Όταν υψώνεσαι σε μια γενναία πράξη, η ράτσα σου αλάκερη υψώνεται και αντρειεύει.

«Δεν είμαι ένας! Δεν είμαι ένας!» Τ΄ όραμα τούτο κάθε στιγμή να σε καίει.
Δεν είσαι ένα άθλιο λιγόστιγμο κορμί. πίσω από την πήλινη ρεούμενη μάσκα σου ένα πρόσωπο χιλιοχρονίτικο ενεδρεύει. Τα πάθη σου κι οι Ιδέες σου είναι πιο παλιά από την καρδιά κι από το μυαλό σου.

Μονάχα εκείνος λυτρώθηκε από την κόλαση του εγώ του που νιώθει να πεινάει όταν ένα παιδί της ράτσας του δεν έχει να φάει, και να σκιρτάει πασίχαρος όταν ένας άντρας και μια γυναίκα του σογιού του φιλιούνται.

Το πρώτο σου χρέος, εχτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους πρόγονους. Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει.

Δε μιλάς εσύ. Μήτε είναι η ράτσα μονάχα μέσα σου που φωνάζει. μέσα σου οι αρίφνητες γενεές των ανθρώπων. άσπροι, κίτρινοι, μαύροι. χιμούν και φωνάζουν.

Λευτερώσου κι από τη ράτσα. πολέμα να ζήσεις όλο τον αγωνιζόμενον άνθρωπο. Κοίτα τον πώς ξεμασκάλισε από τα ζώα, πώς μάχεται να σταθεί όρθιος, να ρυθμίσει τίς άναρθρες κραυγές, να συντηρήσει τη φλόγα ανάμεσα στις πυροστιές, να συντηρήσει το νου ανάμεσα στα κόκαλα της κεφαλής του.


Κοίταξε τους ανθρώπους, λυπήσου τους. Κοίταξε τον εαυτό σου ανάμεσα στους ανθρώπους, λυπήσου τον. Μέσα στο θαμπό σούρουπο της ζωής αγγίζουμε ο ένας τον άλλον, ψαχνόμαστε, ρωτούμε, αφουκραζόμαστε. φωνάζουμε βοήθεια!

Τρέχουμε. Ξέρουμε πώς τρέχουμε να πεθάνουμε, μα δεν μπορούμε να σταματήσουμε. Τρέχουμε.
Μια λαμπάδα κρατούμε και τρέχουμε. Το πρόσωπο μας, μια στιγμή, φωτίζεται. μα βιαστικά παραδίνουμε τη λαμπάδα στο γιο μας κι εύτύς σβήνουμε, κατεβαίνουμε στον Αδη.

Η καρδιά σμίγει ό,τι ο νους χωρίζει, ξεπερνάει την παλαίστρα της ανάγκης και μετουσιώνει το πάλεμα σε αγάπη.

Τι θα πει ευτυχία; Να ζεις όλες τις δυστυχίες. Τι θα πει φως; Να κοιτάς με αθόλωτο μάτι όλα τα
σκοτάδια.

Είμαστε ένα γράμμα ταπεινό, μια συλλαβή, μια λέξη από τη γιγάντια Οδύσσεια. Είμαστε βυθισμένοι σ΄ ένα γιγάντιο τραγούδι και λάμπουμε όπως λάμπουν τα ταπεινά χοχλάδια όσο είναι βυθισμένα στη θάλασσα.

Έλεος, ευγνωμοσύνη και σέβας μας κυριεύει για τους παλιούς μας συντρόφους στη μάχη.

Δούλευαν, αγαπούσαν και πέθαιναν για ν΄ ανοίξουν το δρόμο να περάσουμε. Όμοια κι εμείς, μέσα στην ίδια ηδονή, παράφορα κι αγωνία, δουλεύουμε για κάποιον Αλλον, που σε κάθε γενναία μας πράξη προχωράει κι ένα βήμα.

Όλος μας ο αγώνας θα ΄χει πάλι ένα σκοπό ανώτερο μας, όπου θα χρησιμέψουνκαι θ΄ αγιάσουν οι μόχτοι μας, οι αθλιότητες και τα εγκλήματα.

Δεν είναι μονάχα ο πόνος η ουσία του Θεού μας’ μήτε η ελπίδα στη μελλούμενη ζωή είτε στην επίγεια τούτη’ μήτε η χαρά κι η νίκη. Κάθε θρησκεία, υψώνοντας σε λατρεία μια από τις αρχέγονες όψες τούτες του Θεού, στενεύει την καρδιά και το νου μας.

Η ουσία του Θεού μας είναι ο ΑΓΩΝΑΣ. Μέσα στον αγώνα τούτον ξετυλίγουνται και δουλεύουν αιώνια ο πόνος, η χαρά κι η ελπίδα.

Ποιος είναι ο σκοπός του αγώνα τούτου; Έτσι ρωτάει ο κακομοίρης, συφεροντολόγος πάντα, νους του ανθρώπου, ξεχνώντας πως η Μεγάλη Πνοή δε δουλεύει μέσα σε ανθρώπινο καιρό, τόπο κι αιτιότητα.

Σα μια κιβωτό η κάθε λέξη, και χορεύουμε γύρα της, με ανατριχίλα νογώντας το Θεό σα φοβερό της περιεχόμενο.


Ό,τι ζεις στην έκσταση ποτέ δε θα μπορέσεις να το στερεώσεις σε λόγο. Όμως μάχου ακατάπαυτα να το στερεώσεις σε λόγο. Πολέμα με μύθους, με παρομοίωσες, με αλληγορίες, με κοινές και σπάνιες λέξες, με κραυγές και με ρίμες να του δώσεις σάρκα, να στερεώσει!

Η στερνή, η πιο ιερή μορφή της θεωρίας είναι η πράξη.
Όχι να βλέπεις πώς πηδάει η σπίθα από τη μια γενεά στην άλλη, παρά να πηδάς, να καίγεσαι μαζί της.

Η πράξη είναι η πλατύτερη θύρα της λύτρωσης. Αυτή μονάχα μπορεί να δώσει 
απόκριση στα ρωτήματα της καρδιάς. Μέσα στις πολύγυρες περιπλοκές του νου, αυτή βρίσκει το συντομώτερο δρόμο. Όχι βρίσκει΄ δημιουργάει δρόμο, κόβοντας δεξά ζερβά την αντίσταση της λογικής και της ύλης.

Ο Θεός μου μάχεται χωρίς καμιά βεβαιότητα. Θα νικήσει; Θα νικηθεί; Τίποτα δεν είναι βέβαιο στο Σύμπαντο, ρίχνεται στο αβέβαιο, παίζει, κάθε στιγμή, τη μοίρα του όλη.

Ο Θεός, μέσα στην περιοχή της εφήμερης σάρκας μας, κιντυνεύει αλάκερος. Δεν μπορεί να σωθεί, αν εμείς με τον αγώνα μας δεν τον σώσουμε΄ δεν μπορούμε να σωθούμε, αν αυτός δε σωθεί.

Δε μαχόμαστε για το εγώ μας, μήτε για τη ράτσα, μήτε για την ανθρωπότητα. Δε μαχόμαστε για τη Γης, μήτε για Ιδέες. Όλα τούτα είναι πρόσκαιρα και πολύτιμα σκαλοπάτια του Θεού που ανηφορίζει’ και γκρεμίζουνται, ευθύς ως τα πατήσει ο Θεός ανεβαίνοντας.

Στη μικρότατη αστραπή της ζωής μας, νιώθουμε να πατάει πάνω μας αλάκερος ο Θεός, και ξαφνικά νογούμε: Αν έντονα όλοι πεθυμήσουμε, αν οργανώσουμε όλες τις ορατές κι αόρατες δυνάμες της γης και τις ρίξουμε προς τ΄ απάνω, αν παντοτινά άγρυπνοι όλοι μαζί παραστάτες παλέψουμε. το Σύμπαντο μπορεί να σωθεί.

Όχι ο Θεός θα μας σώσει’ εμείς θα σώσουμε το Θεό, πολεμώντας, δημιουργώντας, μετουσιώνοντας την ύλη σε πνέμα.

«Κάψε το σπίτι σου!» φωνάζει ο Θεός. «Έρχουμαι! Όποιος έχει σπίτι δεν μπορεί να με δεχτεί.
«Κάψε τις Ιδέες σου, σύντριψε τους συλλογισμούς σου! Όποιος έχει βρει τη λύση δεν μπορεί να με βρει.

«Αγαπώ τους πεινασμένους, τους ανήσυχους, τους αλήτες. Αυτοί αιώνια συλλογιούνται την πείνα, την ανταρσία, το δρόμο τον ατέλειωτο. Έμενα!

«Έρχουμαι! Παράτα τη γυναίκα σου, τα παιδιά σου, τις Ιδέες σου κι ακλούθα μου. Είμαι ο μέγας Αλήτης.

«Ακλούθα! Περπατά απάνω από τη χαρά κι από τη θλίψη, από την ειρήνη,
 τη δικαιοσύνη, την αρετή! Εμπρός! Σύντριψε τα είδωλα τούτα, σύντριψε τα, δε χωρώ! Συντρίψου και συ για να περάσω!»

Φωτιά! Να το μέγα χρέος μας σήμερα, μέσα σε τόσο ανήθικο κι ανέλπιδο χάος.

Πόλεμο στους άπιστους! Απιστοι είναι οι ευχαριστημένοι, οι χορτασμένοι, οι στείροι.
Το μίσος μας είναι χωρίς συβιβασμό, γιατί κατέχει πώς καλύτερα, βαθύτερα από τις ξέπνοες φιλάνθρωπες αγάπες, δουλεύει τον έρωτα.

Μισούμε, δε βολευόμαστε, είμαστε άδικοι, σκληροί, γιομάτοι ανησυχία και πίστη, ζητούμε το αδύνατο, σαν τους ερωτεμένους.

Φωτιά, να καθαρίσει η γης! Ν΄ ανοιχτεί άβυσσο φοβερώτερη ακόμα ανάμεσα καλού και κακού, να πληθύνει η αδικία, να κατεβεί η Πείνα και να θερίσει τα σωθικά μας, αλλιώς δε σωζόμαστε.

Μια κρίσιμη βίαιη στιγμή είναι η ιστορική εποχή μας ετούτη, ένας κόσμος γκρεμίζεται, ένας άλλος δεν έχει ακόμα γεννηθεί. Η εποχή μας δεν είναι στιγμή Ισορρόπησης, οπόταν η ευγένεια, ο συβιβασμός, η ειρήνη, η αγάπη θα ΄τανε γόνιμες αρετές.

Ζούμε τη φοβερή έφοδο, δρασκελίζουμε τους οχτρούς, δρασκελίζουμε τους φίλους που παραπομένουν, κιντυνεύουμε μέσα στο χάος, πνιγόμαστε. Δε χωρούμε πια στις παλιές αρετές κι ελπίδες, στις παλιές θεωρίες και πράξες.

Τούτη είναι η εποχή μας, καλή ή κακή, ωραία ή άσκημη, πλούσια ή φτωχή, δεν τη διαλέξαμε.

Όλοι είμαστε ένα, όλοι είμαστε μια κιντυνεύουσα ουσία. Μια ψυχή στην άκρα του κόσμου που ξεπέφτει, συντραβάει στον ξεπεσμό της και την ψυχή μας. Ένα μυαλό στην άκρα του κόσμου που βυθίζεται στην ηλιθιότητα, γιομώνει τα μελίγγια μας σκοτάδι.

Γιατι ένας στα πέρατα τ΄ ουρανού και της γης αγωνίζεται. Ο Ένας. Κι αν χαθεί, εμείς έχουμε την ευθύνη. Αν χαθεί, εμείς χανόμαστε.

Διδασκαλία δεν υπάρχει, δεν υπάρχει Λυτρωτής που ν΄ ανοίξει δρόμο. Δρόμος ν΄ ανοιχτεί δεν υπάρχει. Καθένας, ανεβαίνοντας απάνω από τη δική του κεφαλή, ξεφεύγει από το μικρό, όλο απορίες μυαλό του.

Νίκου Καζαντζάκη, Ασκητική