Σάββατο 5 Οκτωβρίου 2013

ΠΟΜΠΗΙΑ - Η Τελευταία Μέρα

 Στις 24 Αυγούστου του 79 μ.χ. η πόλη της Πομπηίας βρήκε ολέθριο τέλος καθώς ο επιβλητικός Βεζούβιος εξερράγη, λούζοντας τους κατοίκους με στάχτη, καπνό και πέτρες. Κάποιοι κατάφεραν να ξεφύγουν, αυτοί όμως που έμειναν πίσω θάφτηκαν για πάντα κάτω απο τις στάχτες.

Το Ντοκιμαντέρ αναπαριστά τις τραγικές ιστορίες αυτών που πέθαναν τη μοιραία εκείνη μέρα, ξεσκεπάζει το μυστήριο που δημιουργήθηκε απο την εύρεση των σωμάτων τους και τελειώνει με μια προειδοποίηση. Ο Βεζούβιος παραμένει το πιο επικίνδυνο ηφαίστειο στον κόσμο και σύμφωνα με τους ειδικούς ο φόβος για μια έκρηξη της κλίμακας του 79 μ.χ. δεν έχει ξεπεραστεί...

ΠΟΜΠΗΙΑ - Η Τελευταία Μέρα
Παραγωγής: BBC
Διάρκεια: 50:20 min
Υπότιτλοι: Ελληνικοί Ενσωματωμένοι
Γλώσσα: Αγγλικά


   

Πατέντα για «σχεδιασμό» μωρών κατά παραγγελία κατοχύρωσε εταιρεία!


Αντιδράσεις για εταιρεία που κατοχύρωσε για πρώτη φορά πατέντα για δική της τεχνική DNA, η οποία δίνει τη δυνατότητα στους γονείς να επιλέξουν από μια βάση δεδομένων τους «κατάλληλους» δωρητές ωαρίων και σπερματοζωαρίων.

Θέλετε το παιδί σας ξανθό, μελαχρινό, μήπως με γαλανά μάτια; Μπορείτε να το «παραγγείλετε» αναλόγως με τις επιθυμίες σας, ο κίνδυνος κάτι τέτοιο να γίνει στο εγγύς μέλλον είναι πλέον υπαρκτός.
Ο λόγος για την αμερικανική εταιρία γενετικής και βιοτεχνολογίας 23andMe, που κατοχύρωσε για πρώτη φορά πατέντα για δική της τεχνική DNA, η οποία δίνει τη δυνατότητα στους γονείς να επιλέξουν από μια βάση δεδομένων τους «κατάλληλους» δωρητές ωαρίων και σπερματοζωαρίων, έτσι ώστε το μελλοντικό μωρό τους να αποκτήσει συγκεκριμένα επιθυμητά χαρακτηριστικά.
Αν και η εταιρία έσπευσε να διευκρινίσει ότι δεν προτίθεται να χρησιμοποιήσει στην πράξη αυτή την πατέντα της, παρά μόνο για να δώσει τη δυνατότητα στους πελάτες της να μάθουν τι είδους γνωρίσματα το μωρό τους πιθανώς θα κληρονομήσει από τους γονείς του, εύλογα γεννήθηκαν ανησυχίες για την ανάδυση μιας νέου τύπου ευγονικής, η οποία θα συνίσταται στον εκ των προτέρων «σχεδιασμό» ενός «κατά παραγγελία» ανθρώπου.
Η εταιρία, που εδρεύει στην Καλιφόρνια και το όνομα της σημαίνει «23 χρωμοσώματα και Εγώ» (23andMe), ανέφερε πως η –μέθοδός της με την ονομασία «Family Traits Inheritor Calculator» (Υπολογιστής Κληρονόμησης Οικογενειακών Χαρακτηριστικών) μπορεί να προβλέψει τον κίνδυνο το μωρό να κληρονομήσει ορισμένες ασθένειες, καθώς επίσης προβλέπει γνωρίσματα όπως το ύψος, το βάρος, το χρώμα των ματιών, ακόμα και στοιχεία της προσωπικότητάς του.
Η εταιρία περίγραψε την τεχνική της απλώς «ως ένα ευχάριστο τρόπο με τον οποίο οι μελλοντικοί γονείς μπορούν να πάρουν μια ιδέα από τη γενετική». Τα ζευγάρια, σύμφωνα με το BBC, το «Science» και το «New Scientist», αποστέλλουν στην εταιρία δείγμα σάλιου τους και, μέσω ανάλυσης του DNA τους, η εταιρία -υποτίθεται πως- είναι σε θέση να προβλέψει μερικά βασικά χαρακτηριστικά ενός πιθανού μελλοντικού μωρού τους.
Όμως η εν λόγω μέθοδος ανάλυσης του DNA θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και από κλινικές εξωσωματικής γονιμοποίησης, ώστε οι γονείς να επιλέγουν κατάλληλους δωρητές σπέρματος και ωαρίων, αν και η «23andMe» διαβεβαίωσε ότι δεν προτίθεται να κάνει κάτι τέτοιο.
Οι επικριτές ανησυχούν ότι η μέθοδος, που επιτρέπει την επιλογή των επιθυμητών ή κατά παραγγελία δωρητών για εξωσωματική γονιμοποίηση, κάλλιστα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά. «Αν και ο γενετικός έλεγχος για τυχόν ασθένειες είναι ηθικός, η χρησιμοποίηση του DNA για να επιλεγούν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, αγγίζει πλέον την ευγονική», δήλωσε ο Μάικλ Σαντέλ του πανεπιστημίου Χάρβαρντ.
Η Μάρσι Νταρνόφσκι, διευθύντρια του Κέντρου Γενετικής και Κοινωνίας, δήλωσε ότι «θα ήταν άκρως ανεύθυνο εκ μέρους της «23andME» ή όποιου άλλου να προσφέρει ένα προϊόν ή μια υπηρεσία με βάση αυτή την πατέντα. Ισοδυναμεί με το ‘ψωνίζει' κανείς συγκεκριμένους δωρητές, σε μια προσπάθεια να δημιουργήσει σχεδιασμένα μωρά».
«Το γραφείο χορήγησης ευρεσιτεχνιών έκανε σοβαρό λάθος που επέτρεψε μια πατέντα, η οποία περιλαμβάνει ένα ‘μενού' επιλογών για να διαλέξει κανείς τα χαρακτηριστικά του μελλοντικού παιδιού», τόνισε και πρόσθεσε ότι η κοινωνία «δεν πρέπει να ενθαρρύνει την επικίνδυνη ιδέα πως η επιστήμη θα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί για αναπτυχθούν ‘καλύτεροι' άνθρωποι».
Από την άλλη, πέρα από την ηθική πλευρά, αρκετοί επιστήμονες αμφιβάλλουν κατά πόσο το τωρινό επίπεδο γενετικών γνώσεων καθιστά όντως εφικτή την πρόβλεψη και επιλογή συγκεκριμένων μελλοντικών βιολογικών γνωρισμάτων ενός μωρού. Αν είναι έτσι, τότε μπορεί να υπάρξει διάψευση των προσδοκιών των γονιών-πελατών και πιθανές νομικές διεκδικήσεις τους κατά της εταιρίας.
Αυτό μπορεί να εξηγεί και τη βιασύνη της «23andMe» να διευκρινίσει ότι δεν προτίθεται να χρησιμοποιήσει την πατέντα της στην πράξη, πέρα από τον πιο αθώο «Family Traits Inheritor Calculator» (Υπολογιστή Κληρονόμησης Οικογενειακών Χαρακτηριστικών).
Όμως κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει στο μέλλον, όταν οι γενετικές γνώσεις και τεχνικές βελτιωθούν περαιτέρω.

Πάνω από 7.000 άνθρωποι έχουν μπλε αίμα


Η 12χρονη Αγγλίδα Polly Neti είναι ένα συνηθισμένο κορίτσι, μόνο που το αίμα της είναι στο χρώμα μελιτζάνας. Κατά τη γέννηση της το αιματολογικό κέντρο διαβεβαίωσε τους γονείς ότι το παιδί θα αναπτυχθεί φυσιολογικά.

Όταν ρώτησαν γιατί το αίμα είναι μπλε; Η απάντηση ήταν απρόσμενη: υπεύθυνο για αυτήν την κατάσταση ήταν το αντισυλληπτικό που έπαιρνε η μητέρα του κοριτσιού αρκετά χρόνια προτού μείνει έγκυος.
Ο γιατρός της Πόλλυ, καθηγητής στο Κέντρο Αιματολογίας του Λονδίνου Efresi Robert, εξήγησε:
«Στον κόσμο υπάρχουν περίπου 7000 άτομα των οποίων το αίμα έχει μια μπλε απόχρωση. Αποκαλούνται κυανητικοί από το cyanea (Λατινικά – μπλε). Ο σίδηρος στο αίμα τους, αντικαθίσταται από χαλκό, χωρίς την αλλαγή όμως των λειτουργιών του, το χρώμα μπλε-ιώδες προέρχεται από τις προσμείξεις χαλκού και σιδήρου».
Οι επιστήμονες εξηγούν την εμφάνιση κυανητικών με τους νόμους της εξέλιξης. Στην περίπτωση των φυσικών καταστροφών ή περιβαλλοντικών μεταβολών ή αλλαγή επιδημιών, όταν τα «κανονικά» πεθαίνουν τα «μετατραπόμενα» μένουν ζωντανά και δημιουργούν νέους πληθυσμούς.
Οι κυανητικοί δεν υποφέρουν από τις συνήθεις ασθένειες του αίματος – τα μικρόβια αποτυγχάνουν να επιτίθενται στα κύτταρα του χαλκού.
Το μπλε αίμα πήζει πολύ πιο γρήγορα και ακόμη και οι σοβαροί τραυματισμοί δεν προκαλούν αιμορραγία. Αποδεικνύεται ότι η έκφραση «γαλαζοαιματοι» – είναι ένα σημάδι της ευγενικής καταγωγής – δεν είναι τυχαία.
Ορισμένοι από τους ευγενείς ιππότες, των πρώτων αρχαίων ευγενών οικογενειών είχαν όντως μπλε αίμα. Ήταν λόγω της πανοπλίας τους και του χαλκού της.
Ο καθηγητής επίσης τόνισε ότι το μπλε αίμα, είναι η εξέλιξη του αίματος, καθώς στο μπλε αίμα δεν επιτίθενται μικρόβια και πήζει ίσως και 3 φορές πιο γρήγορα από το κανονικό αίμα.

Το πατριωτικό αίσθημα των αρχαίων Ελλήνων



Ζούμε σε εποχές κρίσης. Όμως τι είδους κρίσης; Οικονομικής θα μου πείτε και θα έχετε ένα δίκιο. Κοινωνικής; Ασφαλώς, διότι αυτή η κρίση απλώνει τα δηλητηριώδη πλοκάμια της και φαρμακώνει όλα τα πεδία της ανθρώπινης ζωής.

Και αυτό που μετά λύπης μου αντιλαμβάνομαι είναι η κρίση των αξιών που καθημερινά επιβεβαιώνει τον κατήφορο ο οποίος μας έχει πάρει και δε λέει να σταματήσει.
Δεν χρειάζονται μαντικές ικανότητες για να αντιληφθούμε σε τι βάλτο έχουμε βυθιστεί. Εξάλλου το ζούμε κάθε μέρα, κάθε ώρα, κάθε στιγμή. Όλοι μας πανικόβλητοι σε τούτη τη δίνη στροβιλιζόμαστε σαν μικροσκοπικά σωματίδια μέσα σε μια βρωμερή χοάνη.
Εδώ όμως, δεν θα επεκταθώ στον τομέα της ηθικοκοινωνικής κλίμακας του σύγχρονου Έλληνα παρά θα επικεντρωθώ σε μια συγκεκριμένη και στοχευόμενη έννοια – αξία: τον πατριωτισμό.
Είναι περιττό να αναφέρω την διαφορά πατριωτισμού και εθνικισμού, άσχετα αν η σύγχυση που επικρατεί σήμερα ανάμεσα σε αυτές τις δυο έννοιες προκαλεί, αν μη τι άλλο, θυμηδία!
Μεγάλωσα και εγώ, όπως και κάθε ελληνόπουλο, διδασκόμενος το μεγαλείο των αρχαίων και την τεράστια πολιτιστική παρακαταθήκη που μας κληροδότησαν.
Δυστυχώς, όσο μεγάλωνα και εισχωρούσα βαθύτερα στα δαιδαλώδη μονοπάτια της ιστορικής επιστήμης, ανακάλυπτα πολλές αντιφάσεις και σκοτεινά σημεία. Η μελέτη των πάμπολλων ιστορικών πηγών με ανάγκαζε να προχωρήσω στα βαθύτερα τμήματα του δάσους της ιστορικής γνώσης, εκεί που εδράζεται η αλήθεια.
Όσο πιο βαθιά ωθούσα τον εαυτό μου, τόσο μεγαλύτερη η μοναξιά σ’ αυτό το αέναο ταξίδι της μάθησης. Αυτή η αναζήτηση με έφερε αναπόφευκτα σε σύγκρουση με τον εαυτό μου, προσπαθώντας να υπερπηδήσω τα πανύψηλα τείχη παγιωμένων και ριζωμένων αντιλήψεων.
Χάρτης του αρχαίου Ελληνικού κόσμου την περίοδο της μάχης του Μαραθώνα 490 π.Χ
Από την άλλη, η ανακάλυψη της αλήθειας με “απελευθέρωσε”, μα συνάμα με γέμισε με προβληματισμούς. Τι έπρεπε λοιπόν να επιλέξω; Μασημένη, πολτοποιημένη και κονσερβοποιημένη “τροφή” και να έχω το κεφάλι μου ήσυχο ή να κόψω ολομόναχος τον καρπό από το δέντρο της γνώσης με ό, τι αυτό συνεπάγεται.
Προτίμησα το δεύτερο και θα σας προέτρεπα να πράξετε το ίδιο, διότι αυτή η αιώνια εξερεύνηση είναι που διατηρεί ζωντανό το πνεύμα μας. Ένας άνθρωπος πεθαίνει μόλις πάψει το μυαλό του να σκέφτεται ελεύθερα και ούτε εγώ, και πιστεύω ούτε και εσείς, είμαστε διατεθειμένοι να πατήσουμε το κουμπί που αναστέλλει την λειτουργία του.
Καθημερινά ακούω συνεχώς φράσεις του τύπου «θα τα καταφέρουμε ενωμένοι, όπως τότε εναντίον των Περσών, Ρωμαίων, Τούρκων…κτλ». Πόσο όμως ενωμένοι είναι το ζήτημα! Σ’ αυτό το άρθρο θα επικεντρωθώ μόνο στην αρχαιότητα, που είναι και η πιο λαμπρή περίοδος του Ελληνικού έθνους και θα αναδείξω γεγονότα τα οποία εντέχνως αποφεύγονται ή παραλείπονται  από την γραμμή της εθνικοποιημένης ιστορίας που διδασκόμαστε. Το ύφος και η διαμόρφωση, μέσα από το πρίσμα μιας χρονολόγησης των γεγονότων, είναι εύπεπτο και χαριτωμένο. Γιατί ποιος είπε πως το διασκεδαστικό δεν είναι και διδακτικό;
Τέλη 6ου αι. π.X: Η Μακεδονία προσφέρει “γη και ύδωρ” στον Μεγάλο (Πέρση) Βασιλιά Δαρείο Α’.499-494 π.Χ: Ιωνική Επανάσταση: Οι Έλληνες της Μ. Ασίας ξεσηκώνονται εναντίον των κυρίων τους Περσών και ζητούν βοήθεια από τους ομοεθνείς τους της ελληνικής χερσονήσου. Ανταποκρίνεται εντυπωσιακός αριθμός πόλεων, οι εξής δύο: η Αθήνα και η Ερέτρια! Η επανάσταση πνίγεται στο αίμα αφού άφησαν τους συμπατριώτες τους αβοήθητους.
490π.Χ: Η μάχη του Μαραθώνα: Με το πρόσχημα της εκδίκησης των, δύο μόνο, ελληνικών πόλεων που βοήθησαν τους Μικρασιάτες, οι Πέρσες, αφού καταστρέφουν την Ερέτρια, αποβιβάζονται στην Αττική. Οι Αθηναίοι εσπευσμένα εκλιπαρούν για την βοήθεια των συμπατριωτών τους αλλά ΜΟΝΟ οι Πλαταιείς στέλνουν ενίσχυση! Οι Αθηναίοι νικούν(και οι Πλαταιείς βέβαια) τους Πέρσες. Η Ιστορία όμως “γράφει”: Οι Έλληνες νίκησαν τους Πέρσες, κάτι όμως άδικο αφού κέρδισαν πολίτες μόνο δυο πόλεων.
Τα ερείπια της αρχαίας Περσέπολης
480-479 π.Χ: Εκστρατεία του Ξέρξη: Η προέλαση του Μεγάλου Βασιλιά(όπως τον αποκαλούσαν οι Έλληνες) από τον Ελλήσποντο ως και την Θεσσαλία έχει ως αποτέλεσμα την οικειοθελή υποταγή της συντριπτικής πλειοψηφίας των ελληνικών πόλεων. ΜΟΝΟ τριάντα μία πόλεις(ναι, καλά διαβάζετε, είναι 31) από τις πάνω από χίλιες αξιόλογες πόλεις – κράτη των Ελλήνων αποφασίζουν να αντισταθούν. Μετά τις Θερμοπύλες, το Αρτεμίσιο, τη Σαλαμίνα και τις Πλαταιές και την Μυκάλη, ο μικρός ελληνικός συνασπισμός κατορθώνει να σώσει τον Ελληνισμό(που ακόμα δεν είχε φτάσει στην ακμή του).
Η Ιστορία όμως “γράφει”: Οι Έλληνες νίκησαν (ξανά) τους Πέρσες(και τους υπόλοιπους Έλληνες που ήταν περισσότεροι με τον στρατό των Περσών απ’ ότι ο ελληνικός συνασπισμός).Αδικία! Το σωστό:31 πόλεις κέρδισαν δεκάδες χιλιάδες Ασιατών και εκατοντάδες άλλες ελληνικές(δωσίλογες)πόλεις.
431-404 π.Χ: Πελοποννησιακός Πόλεμος: Έπειτα από αναρίθμητα γεγονότα, οι Σπαρτιάτες συντρίβουν τους Αθηναίους στους Αιγός Ποταμούς(στον Ελλήσποντο),το 405π.χ., χάριν στο ισχυρό ναυτικό που κατασκεύασαν με τα χρήματα των Περσών και υποτίθεται πως είναι οι μεγάλοι νικητές του πρώτου εμφυλίου πολέμου των Ελλήνων. Κούνια που τους κούναγε βέβαια! Οι Πέρσες παίρνουν σιωπηλή εκδίκηση για τις ήττες τους 75 έτη πριν, αναίμακτα και χωρίς κόπο. Η ουσία είναι μία: Καταστροφή της μεγαλύτερης οικονομικής δύναμης της Μεσογείου(Αθήνα) και έλεγχος της μεγαλύτερης στρατιωτικής δύναμης(Σπάρτη). Καθόλου άσχημα για τους “βάρβαρους” Πέρσες.
386 π.Χ: Ανταλκίδειος Ειρήνη ή Ειρήνη του Βασιλέα(του Πέρση): Οι πολεμικές παρενέργειες μετά το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου, μεταξύ των ελληνικών κρατών, παύουν με αυτή την επονείδιστη ειρήνη υπό τις “ευλογίες” του Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη Β’. ΞΕΠΟΥΛΗΜΑ του Ελληνισμού της Μ. Ασίας από τους ομοεθνείς τους στην Περσική Αυτοκρατορία!(Θα επαναληφθεί κάτι, στην ουσία, παρόμοιο έπειτα  από 2308 έτη).
Ο Αλκιβιάδης (όρθιος) με τον Σωκράτη (κάθεται στα αριστερά) και η Ασπασία, André Monsiau, 1801, Μουσείο Καλών Τεχνών Πούσκιν της Μόσχας
371-362 π.Χ: Θηβαϊκή Ηγεμονία: Οι Θηβαίοι κυριαρχούν στην ελληνική σκηνή, φυσικά χάριν στην οικονομική βοήθεια των Περσών. Με το τέλος της μάχης στη Μαντίνεια(362π.χ.), όλες οι ελληνικές πόλεις βγαίνουν εξαιρετικά εξαντλημένες και εύκολη λεία στα δόντια του “λύκου” που έχει το όνομα Φίλιππος.
359-336 π.X: Βασιλεία του Φιλίππου του Β’: Με το τέλος της μάχης της Χαιρώνειας (338π.χ) ο Φίλιππος είναι κυρίαρχος σε όλη την ελληνική χερσόνησο.(Εδώ, οι συμβατικοί ιστορικοί ορίζουν το τέλος του Κλασσικού Κόσμου. Διαφωνώ, διότι ψήγματα της κλασσικής εποχής θα παραμείνουν για πάνω από έναν αιώνα ακόμα, έως τον Μέγα Κλεομένη τον Γ’). Ο Φίλιππος δοκίμαζε πάντα πρώτα την διπλωματία. Όταν δεν του “έβγαινε” χρησιμοποιούσε και το σπαθί! Το 349 π.Χ αφανίζει(επιεικής όρος) την Όλυνθο των 20 χιλ. κατοίκων από τον χάρτη! Αφήνει βέβαια και κάτι: μερικά ερείπια για να ταλαιπωρούνται οι αρχαιολόγοι!
335 π.χ. Ως γνήσιος γιος του πατρός του ο Αλέξανδρος ο Γ’(ο γνωστός Μέγας) ισοπεδώνει, εξαϋλώνει και καταστρέφει εκ βάθρων την σπουδαία πόλη της Θήβας των 100χιλ. κατοίκων, επειδή τόλμησαν(οι κακόμοιροι) να επαναστατήσουν εναντίον της μακεδονικής εξουσίας!
Όσοι τυχεροί δεν σκοτώθηκαν, πουλήθηκαν ως δούλοι, όταν βαρέθηκαν οι Μακεδόνες τις εκτελέσεις! Τουλάχιστον σεβάστηκε ο Αλέξανδρος το σπίτι του ποιητή Πινδάρου(κάτι ήταν και αυτό για τον κατά τ’ άλλα φιλόμουσο Αλέξανδρο).
323-322 π.Χ: Ο Λαμιακός πόλεμος: Οι Μακεδόνες με ηγέτη τον αντιβασιλιά Αντίπατρο κερδίζουν το συνασπισμό των νοτίων Ελλήνων και ουσιαστικά υποδουλώνουν επίσημα τα υπόλοιπα ελληνικά κράτη. Άλλος ένα “πατριωτικός” εμφύλιος.
323-281 π.χ.: Οι πόλεμοι των διαδόχων του Αλεξάνδρου: Μερικά ονόματα: Περδίκκας, Αντίγονος, Αντίπατρος, Πτολεμαίος(όχι, δεν ίδρυσε την σύγχρονη Πτολεμαΐδα, γιατί το άκουσα και αυτό) Σέλευκος, Λυσίμαχος, Δημήτριος ο Πολιορκητής( γιος του Αντιγόνου, ίσως ο πιο σπουδαίος στρατηγός των επιγόνων και βεβαίως ο πιο διεφθαρμένος), Κάσσανδρος(γιος του Αντίπατρου, εξολόθρευσε τα εναπομείναντα μέλη της οικογένειας του Αλεξάνδρου).Τι έκαναν όλοι αυτοί εκτός του ότι αναστάτωσαν όλη την Μεσόγειο και την Ανατολή με τους πολέμους; Δημιούργησαν απολυταρχικά ηγεμονικά κράτη(περσικού τύπου), κάτι το εντελώς αντίθετο με τα ιδεώδη του κλασσικού ελληνισμού! Πλέον δεν υπήρχαν πολίτες αλλά υπήκοοι! Το ελληνικό πνεύμα εισέρχεται λοιπόν στην εντατική και θα παραμείνει εκεί για δεκαετίες ώσπου να νεκρώσει οριστικά.
245-241 π.X: Άγης Δ’ Βασιλιάς της Σπάρτης: Προσπαθεί να δημιουργήσει μια κοινωνική επανάσταση, διαγράφοντας τα χρέη και ελευθερώνοντας πολλούς είλωτες. Επειδή όμως ήταν μετριοπαθής και ρομαντικός εφονεύθει εκ των έσω! Ήταν η αντίδραση των πλουσίων Σπαρτιατών(που εκείνη την εποχή δεν είχαν καμία σχέση με τους προγόνους τους).
Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας διεξήχθη στις 22 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ, στα Στενά της Σαλαμίνας (στον Σαρωνικό Κόλπο, κοντά στην Αθήνα) μεταξύ της συμμαχίας των ελληνικών πόλεων-κρατών και της Περσικής Αυτοκρατορίας.The Battle of Salamis by Wilhelm von Kaulbach
235-222 π.Χ: Η βασιλεία του Μέγα Κλεομένη Γ’ της Σπάρτης και η μεγάλη κοινωνική επανάσταση: Ο Κλεομένης αντιλαμβάνεται πως ο κλασσικός κόσμος πνέει τα λοίσθια και προχωρά σε κάτι εξωπραγματικό, κάτι εντυπωσιακό, κάτι ονειρώδες για την εποχή του: Επειδή στην Σπάρτη είχαν μείνει μόνο 100 οικογένειες με πολιτικά δικαιώματα δηλ. οι πλούσιοι, και οι υπόλοιποι ήταν πάμπτωχοι, προχωρά σε διαγραφή χρεών, εναπόθεση της περιουσίας του στο κράτος και αργότερα πλήρη απελευθέρωση όλων των δούλων! Ονειρεύεται μια κοινωνία ελεύθερων ανθρώπων και τα πρώτα χρόνια δείχνει πως θα πετύχει.
Παντού σε όλη την Ν. Ελλάδα ξεσηκώνει τον λαό, καταλαμβάνει σχεδόν όλη την Πελοπόννησο και τις αποδεσμεύει από την Αχαϊκή Συμπολιτεία και κατόπιν τις αφήνει να διοικούνται μόνες τους και ελεύθερες. Είναι ο μεγαλύτερος στρατηγός της εποχής του, ο πιο μεγάλος επαναστάτης και ένας μεγάλος πολιτικός. Σε αντίθεση με τον προκάτοχο του Άγη Δ’ δεν έχει αυταπάτες:
“Καθαρίζει” δυναμικά τους πλούσιους με πυγμή και σπέρνει τον τρόμο στην αριστοκρατία. Λογαριάζει όμως χωρίς τον Άρατο!
Άρατος: Ο θεμελιωτής του όρου του γραικύλου. Επί σαράντα χρόνια ηγέτης της Αχαϊκής Συμπολιτείας, με απεριόριστες πολιτικές και διοικητικές ικανότητες. Η Αχαιοί είναι μια ένωση των πλουσίων της εποχής και όπως έλεγε και ο ίδιος ο Άρατος ήταν υπηρέτης του πλούτου! Και φυσικά το κριθαρόζουμο του Κλεομένη του χάλαγε όλη την κατάσταση. Δαιμονικός, παρασκηνιακός, δουλοπρεπής, γλοιώδης, βίαιος, θρασύδειλος, μόνο και μόνο για να μη χαθεί ο κόσμος του πλούτου, προβαίνει σε μια απίστευτη κίνηση υποτέλειας: καλεί τους αιώνιους εχθρούς του, τους Μακεδόνες, για να νικήσει τον Κλεομένη!
Για να καταλάβετε τι σημαίνει αυτό, φανταστείτε μια συμμαχία Ισραήλ-Ιράν σήμερα! Για να διατηρηθεί η τάξη του δεν διστάζει να ξεφτιλιστεί, παραδίδοντας και την Κόρινθο ως δώρο στον βασιλιά της Μακεδονίας Αντίγονο Δώσωνα! Και μάλιστα συμμετέχει ως χορευτής στις γιορτές προς τιμήν του Μακεδόνα Βασιλιά!
222 π.Χ : Η μάχη της Σελλασίας : ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΛΑΣΣΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ! Ο στρατός που φέρνει ο Άρατος είναι πανίσχυρος με αρχηγό τον Μακεδόνα Βασιλιά, περίπου 40.000 υποτελείς και μισθοφόροι, ενώ του Κλεομένη μόνο 20.000 αλλά ελεύθεροι άνθρωποι που μάχονται για τις αξίες της ελευθερίας, της ισότητας και του ελληνικού πνεύματος.
Δυστυχώς ο κόσμος του Άρατου διατηρεί τα κεκτημένα και τις σάπιες αξίες που υπηρετεί. Ο στρατός του Κλεομένη σχεδόν όλος έχει πέσει στο πεδίο της μάχης. Ο ίδιος γλιτώνει και με λίγους φίλους καταφεύγει στην Αλεξάνδρεια, όπου λίγα χρόνια μετά θα δολοφονηθεί από τους Πτολεμαίους.
Στο στενό της Σελλασίας, στα βόρεια της Λακωνίας, τα άψυχα κορμιά των γενναίων της επανάστασης σκέπασαν το έδαφος. Θριαμβευτής ο παλιάτσος της ξεπεσμένης δουλοκτητικής αριστοκρατίας Άρατος. Η ιστορία καταγράφει το τέλος του κλασσικού κόσμου με τους νεκρούς της Σελλασίας. Πέθαναν υπερασπιζόμενοι τα δικαιώματα του πολιτικού ανθρώπου στο πνεύμα μιας κοινωνικής επανάστασης που θα έσωζε τον τραγικό άνθρωπο, τον δημιουργό του κλασσικού ελληνικού πολιτισμού. Ο ελληνικός κόσμος που θα έβρισκε μια διέξοδο στις ιδέες του Κλεομένη, πνίγηκε στο αίμα των ηρωικών μαχητών της Σελλασίας.
Αργότερα, ο ελληνισμός έγινε εύκολη λεία στους Ρωμαίους και δεν υπήρχε πλέον ένας ηγέτης να εμπνεύσει, να ηγηθεί και να αντισταθεί στους εισβολείς. Οι ίδιοι οι Έλληνες(ή, εν πάση περιπτώσει, αρκετοί από αυτούς) εξαφάνισαν την τελευταία ελπίδα του Ελληνισμού για απελευθέρωση από το πολιτιστικό τέλμα στο οποίο είχαν περιέλθει: τον Μεγάλο Κλεομένη Γ’ της Σπάρτης!
Spartan warrior as depicted on a Greek red-figured vase, c. 480 bc. The Granger Collection, New York
222 π.Χ: Ο Αντίγονος Δώσων, βασιλεύς των Μακεδόνων, γίνεται ο πρώτος εχθρός που καταλαμβάνει την Σπάρτη! Ένας μάλλον μέτριος ηγεμόνας καταφέρνει κάτι που δεν μπόρεσαν πολλοί πιο σπουδαίοι εχθροί της Σπάρτης. Και όμως, δεν θα έχει το σθένος να την καταστρέψει, βιώνοντας τούτο το λιτό ανυπέρβλητο μεγαλείο που αποπνέει αυτή η πόλη. Τοποθετεί μια φιλική κυβέρνηση για να κάνει την δουλειά του, προς απογοήτευση του Άρατου, ο οποίος τώρα είναι αναγκασμένος να τρέφει και τον Μακεδονικό στρατό σε όλη την Πελοπόννησο.
Κάποιες πόλεις της Ηλείας και της Αρκαδίας, αντίθετες στους Αχαιούς, συμμαχούν με την Αιτωλική Συμπολιτεία. Αυτοί όμως, δεν είναι Κλεομένης! Είναι επαγγελματίες ληστές και πειρατές και τους ενδιαφέρει το κέρδος. Έτσι, με τον ερχομό τους θα λεηλατήσουν πολλά μέρη της Πελοποννήσου.
221-216 π.Χ: Συμμαχικός πόλεμος: Μόλις μετά από την ανακήρυξη του σε Βασιλιά της Μακεδονίας, ο Φίλιππος ο Ε ‘(ένας από τους πιο δραστήριους στην ιστορία των Μακεδόνων) φτάνει στην Πελοπόννησο για να χτυπήσει τους Αιτωλούς που καταστρέφουν τα πάντα στο διάβα τους. Οι Αιτωλοί μόνο για λόγους ανάγκης ξεσηκώνουν τους φτωχούς εναντίον των Αχαιών και Μακεδόνων. Επομένως η οργή του Φιλίππου είναι τρομερή και καταστρέφει πολλές πόλεις που αντιστέκονται.
Ο Άρατος τον εκλιπαρεί να εξαφανίσει την Σπάρτη αλλά αυτός είναι διορατικός: χρειάζεται κάποιες δυνατές πόλεις ανέπαφες, γιατί βλέπει πως οι Ρωμαίοι δεν θα αργήσουν να περάσουν την Αδριατική. Γι’ αυτό κιόλας συμμαχεί με τον Καρχηδόνιο Αννίβα, που εκείνη τη στιγμή έχει το πάνω χέρι στον πόλεμο με τους Ρωμαίους.
Αν και διάλεξε συνετά την Καρχηδόνα, η ιστορία θα δείξει πως έπραξε λάθος και θα το καταλάβει μόλις ξεμπερδέψουν οι Ρωμαίοι με τους Καρχηδόνιους και θα περάσουν από τα μέρη μας! Πάντως με την βίαιη επέμβαση του στην Πελοπόννησο, πράττει ακόμα ένα λάθος. Ο Άρατος καταλαβαίνει πως οι Μακεδόνες είναι πολύ χειρότεροι από τον Κλεομένη αλλά πλέον είναι αργά για δάκρυα.
Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος ανάμεσα στη Αθηναϊκή και την Πελοποννησιακή Συμμαχία, υπό την ηγεμονία της Σπάρτης, διήρκεσε, με μερικές ανακωχές, από το 431 π.Χ. έως το 404 π.Χ. και έληξε με την ολοκληρωτική ήττα των Αθηναίων, δίνοντας τέλος στον πολιτισμικό «χρυσό αιώνα».
215-211 π.Χ: Μια δαιμόνια σκέψη περιτριγυρίζει πλέον, τον απίστευτο δωσίλογο, Άρατο: να φέρει τους Ρωμαίους να χτυπήσουν τους Μακεδόνες, που ο ίδιος είχε φέρει, για να τον σώσουν από τον δήθεν επικίνδυνο Κλεομένη!
Ο Φίλιππος κηρύττει τον πόλεμο στους Ρωμαίους: Έχει καταλάβει πως πρέπει να έχει μαζί του τις λαϊκές μάζες για να κερδίσει τον λαό της Ελλάδας στο πλευρό του, στον επικείμενο πόλεμο με τους Ρωμαίους. Δηλαδή, εναντιώνεται στον κόσμο του Άρατου! Ο λαός όμως δυσπιστεί στις προθέσεις του, αφού έχει δείξει δείγματα ωμότητας και απολυταρχίας, όταν κατέστρεφε μία μία τις ελληνικές πόλεις.
Δύσκολα θα τον εμπιστευόταν ο ελληνικός λαός ως ηγέτη των Ελλήνων εναντίον των Ρωμαίων. Παρεμπιπτόντως, την ίδια χρονιά, έχοντας σεξουαλικές σχέσεις με την γυναίκα του γιου του Άρατου, κάτι που αναγκαστικά το αποδεχόταν(ας έκανε και αλλιώς), με συνοπτικές διαδικασίες τον δηλητηριάζει: ήταν η ανταμοιβή του Άρατου για τις δουλικές υπηρεσίες του!
197 π.Χ: Η μάχη στις Κυνός Κεφαλές: Ο Φίλιππος Ε΄ συνεχίζει να πολεμά τους Ρωμαίους, οι οποίοι είχαν συμμάχους τους Αιτωλούς, τους Αθηναίους και τους Ροδίους και συντρίβεται. Ο νικητής ύπατος Τίτος Φλαμινίνος ορίζεται εκπρόσωπος των ελληνικών πόλεων για τις διαπραγματεύσεις!
179 – 168 π.Χ: Ο Μακεδόνας βασιλιάς Περσέας, γιος του Φιλίππου Ε΄, συνεχίζει τον πόλεμο με τους Ρωμαίους. Τα περισσότερα από εκείνα τα ελληνικά κράτη που είχαν φέρει τους Ρωμαίους για να σωθούν, συσπειρώνονται γύρω από τον τελευταίο Μακεδόνα βασιλιά. Τότε που είχαν όλη την ελευθερία να αποκρούσουν τους Ρωμαίους, τους είχαν καλέσει οι ίδιοι ως σωτήρες!
168 π.Χ: Η μάχη της Πύδνας: Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος, με στρατό συνεπικουρούμενου και από πολλούς Έλληνες, τσακίζει τους Μακεδόνες, αφού, τελικά, σχεδόν κανείς δεν τους βοήθησε! Η Μακεδονία περνά πλέον στο πάνθεον της ιστορίας με την οριστική διάλυσή της.
146 π.Χ: Το τελευταίο Ελληνικό κρατικό υπόλειμμα, η Αχαϊκή Συμπολιτεία, προσπαθεί να αντισταθεί, μάταια πλέον, στους Ρωμαίους και στους πρόθυμους Έλληνες συμμάχους τους. Στον ισθμό θα συγκρουστούν απλώς Έλληνες, που υπηρετούν τους Ρωμαίους, με τους Αχαιούς. Η μεγάλη Κόρινθος μεταβάλλεται σε δημόσιο αγρό! Οι άντρες σφάζονται μέχρι ενός, ενώ τα γυναικόπαιδα γεμίζουν τους πάγκους των σκλαβοπάζαρων σε όλη την Μεσόγειο. Η εντολή των Ρωμαίων ήταν απλή: να καταστραφεί τόσο όσο που να μπορεί να περάσει αλέτρι πάνω από την πόλη! Όλη η ελληνική χερσόνησος μεταβάλλεται, απλώς, σε μια ρωμαϊκή επαρχία.
H αναφορά αυτών των στοιχείων θα σταματήσει στο σημείο σταθμό του 146 π.Χ . Δεν θα επεκταθώ σε γεγονότα του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους (Βυζάντιο), με το σκεπτικό πλέον του ότι οι Βυζαντινοί ποτέ δεν θεώρησαν το κράτος τους ελληνικό, ασχέτως του γεγονότος ότι πολλοί πολίτες του είχαν την αίσθηση της ελληνικής τους καταγωγής. Για πρώτη φορά ελληνικό κράτος θα ιδρυθεί το 1830 με την ονομασία Βασίλειον της Ελλάδος ως αποτέλεσμα της επανάστασης του 1821.
Γεγονότα, επομένως, πολλά και ενδεικτικά που ξεκάθαρα μας φανερώνουν μια κάθε άλλο παρά εθνική ομοψυχία σε κρίσιμες καμπές της ελληνικής ιστορίας. Όσο θα ζω, ποτέ δεν θα αποδώσω τιμή και δόξα συλλήβδην και δεν θα τοποθετήσω πλησίον ενός Λεωνίδα, ενός Θεμιστοκλή και ενός Κλεομένη Γ΄, όλα εκείνα τα οικτρά ανθρωπάρια που καπηλεύτηκαν την φιλοπατρία όλων εκείνων των αγωνιστών και απομύζησαν λίγη από την αιώνια ευγνωμοσύνη που τους οφείλουμε.
Από την άλλη, η ιστορία ενός λαού δεν γράφεται μόνο μέσα από ηρωικές σελίδες ανδραγαθημάτων άξιων ανθρώπων αλλά και από τα ειδεχθή αποβράσματα και καθάρματα που με την δράση τους σπίλωσαν την περηφάνια του, αλλά και άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στην εθνική συνείδηση. Εξάλλου και ο Εφιάλτης, των Θερμοπυλών, ήταν Έλληνας και αποτελεί (ακόμα και αυτός) τμήμα της πλούσιας ιστορίας του λαού μας.
Ο Θεμιστοκλής του Νεοκλέους ο Φρεάριος (527 π.Χ. – 459 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας πολιτικός και στρατηγός. Υπήρξε αρχηγός της δημοκρατικής παράταξης στην κλασική Αθήνα, έλαβε μέρος στη Μάχη του Μαραθώνα[1] το 490 π.Χ. και στη Ναυμαχία του Αρτεμισίου το 480 π.Χ.. Έμεινε όμως γνωστός ως ο θεμελιωτής της ναυτικής δύναμης της Αθήνας και ως ο κυριότερος συντελεστής της αποφασιστικής νίκης των Ελλήνων εναντίον των Περσών στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας στις 22 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ.
Απ’ όλα αυτά που μας δίδαξε η ιστορία, πλέον κατανοώ ΚΑΙ γιατί πρόθυμα πολλοί έσπευσαν στην κατοχή (1941-1944) να προσφέρουν  τη δική τους “γη και ύδωρ” στις ναζιστικές δυνάμεις και αντίστοιχα στην επταετία της χούντας. Οι ιδεολογικοί τους απόγονοι(και όχι μόνον) νομίζουν πως πατριωτισμός είναι να βρίζουν τους Τούρκους και να σκοτώνουν εξαθλιωμένους μετανάστες!
Ευχαριστούμε, τέτοιος “πατριωτισμός” να μας λείπει και σίγουρα ο Ελληνικός λαός θα τους συντρίψει. Εμείς προτιμούμε τον πατριωτισμό που επιβάλλεται από την ελεύθερη βούληση, τις αρχές της ισότητας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Τα Δώρα του Προμηθέα στην Ανθρωπότητα


"Το πρώτο πράγμα που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι οι Έλληνες έγραψαν ιστορία. αυτό είναι σίγουρο. Το ερώτημα λοιπόν δεν είναι αν οι Έλληνες έγραψαν ιστορία , το ερώτημα είναι αν οι Έλληνες αγαπούν το μέλλον...

...Είναι πολύ εύκολο να μιλάτε για αυτά που έγιναν πριν. Είναι πιο δύσκολο να μιλάμε γι' αυτά που γίνονται μετά. Ένα από τα στοιχεία της τεχνολογίας των Ελλήνων είναι το μετά... βλέπετε...εμείς έχουμε μια ειδικότητα στο μετά, όταν σκέφτεσαι πολύ, βλέπεις τι θα έρθει και δεν κοιτάζεις μόνο τι έχει έρθει γιατί χρησιμοποιείς αυτό, εμείς το συνδυάζουμε αυτό λέγοντας αυτό είναι η μνήμη μέλλοντος...
Ένα από τα Προμηθειακά στοιχεία, και γι' αυτό ονομάσαμε ότι ήταν τα δώρα της ανθρωπότητας η πιο υψηλή τεχνολογία που έχει φτιάξει στην ουσία ο ελληνισμός, λέγεται με μια λέξη και είναι η Νοημοσύνη... δίχως αυτό, στην καλύτερη περίπτωση, μιλάτε για τεχνική αλλά όχι για τεχνολογία άρα η Νοημοσύνη και έχει μεγάλο ενδιαφέρον αν θέλετε πως την βλέπετε σαν μετασχηματιστής.
Ο Προμηθέας είναι αυτός που κλέβει φωτιά και δίνει φως. Δεν δίνει φωτιά. Τι εννοώ μ' αυτό;
Εννοώ ότι μπορεί να υπάρχει κάτι που είναι πολύ σημαντικό, η ουσία, μπορεί αυτό να θεωρείται ότι δεν πρέπει να γίνει διανομή και ξαφνικά έρχεται ο Προμηθέας ο οποίος αμφισβητεί την Ιεραρχία.....
Ιεραρχία είναι ότι πρέπει μερικοί να είναι γνώστες, οι άλλοι ας μείνουν εκεί που είναι. Ο Προμηθέας με την θυσία του και με την βοήθεια της Αθηνάς παρεμπιπτόντως, θα κάνει κάτι που είναι πολύ θεαματικό για εμάς και παραμένει αν θέλετε ένα θαύμα. αλλά είναι τόσο μεγάλο που ούτε η λέξη «θαύμα» δεν πάει.
Είναι ότι αυτή η θυσία θα μας επιτρέψει να σκεφτούμε το μέλλον και γι' αυτό θα έλεγα ότι η Νοημοσύνη, αν θέλουμε να την ορίσουμε, είναι το μέλλον της ανθρωπότητας. Δίχως νοημοσύνη είμαστε καταδικασμένοι.
Το πρόβλημά που έχει η νοημοσύνη είναι ότι συνήθως είναι απαγορευμένη. Ένα εντυπωσιακό στίγμα που έχουμε και στα κείμενα, είναι όταν ζητάνε από τον Αισχύλο να γράψει για τον Προμηθέα στην πραγματικότητά είχαν αντιληφθεί στο ιερατείο ότι ο Προμηθέας είναι ήδη ενοχλητικός.
Έχει ενδιαφέρον γιατί κλασσικά γράφουν μια τριλογία και πάνω κάτω. ανακαλύπτουμε ότι έχουμε ένα μέρος που είναι μαζί, μετά έχουμε ένα μέρος οπού υπάρχει μια επανάσταση και μετά υπάρχει το τρίτο μέρος που υπάρχει η επαναφορά.
Έχει ενδιαφέρον  γιατί η ανθρωπότητα τελικά θυμάται πάντα το δεύτερο. Της φτιάχνεται έτσι μια ιστορία για να ξεχάσει ότι είναι σημαντικός ο Προμηθέας... το κάνετε σε τρία κομμάτια και εφόσον μετά το κάνετε σε τρία κομμάτια, ξεχνάει η ανθρωπότητα το πρώτο και το τρίτο και παραμένει σ' αυτό που ονομάζουμε την επανάσταση. Η επανάσταση είναι το εξής. είναι ότι η νοημοσύνη σέβεται όχι τις αρχές, σέβεται τις αξίες, γι' αυτό πολύ συχνά αμφισβητεί τις αρχές.
Το παράδειγμα που μας δίνει ο Προμηθέας είναι η διαφορά μεταξύ του Πρέπει και Πρέπον. ο Προμηθέας κάνει το Πρέπον, δεν κάνει το Πρέπει. Είναι πολλοί από εμάς που μπερδεύουν εργασία με δουλειά.
Η δουλειά πάει προς την δουλεία, η εργασία προσπαθεί να παράγει το έργο. το Πρέπον είναι το έργο. Το Πρέπει είναι η δουλειά που μπορεί στο τέλος να γίνει και δουλεία. Αυτό που έχει σημασία με τους Έλληνες, θυμάστε ότι οι Αιγύπτιοι μας έλεγαν ότι «είστε ο λαός που δεν έχετε άσπρα μαλλιά.» Επειδή μας έβλεπαν κάπως νέους.
Αυτό που νομίζω έχει σημασία είναι ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ της Σοφίας και της Νοημοσύνης. Η Σοφία είναι αυτή που διαχειρίζεται τις γνώσεις. Η Νοημοσύνη είναι αυτή που διαχειρίζεται το άγνωστο.
Σιγά σιγά μετά την φάση της Νοημοσύνης έχουμε σοφούς. Ξέρετε είναι όπως πάντα όταν πηγαίνετε σε μια βιβλιοθήκη, η Σοφία είναι η βιβλιοθήκη αλλά εσείς μιλάτε για τον βιβλιοθηκάριο. Γιατί αυτός που δεν ξέρει σχεδόν τίποτα ξέρει που να βρείτε αυτό που θέλετε. Η Νοημοσύνη και η Σοφία της βιβλιοθήκης είναι τόσο μεγάλη αλλά δεν ξέρει ποιο είναι το ερώτημα σας.
Τι θέλω να πω μ αυτό; Θέλω να πω ότι δεν είναι μια αντιπαράθεσή, λειτουργεί συμπληρωματικά, απλώς η Νοημοσύνη του Προμηθέα μας εξηγεί: «Μην ασχολείστε με τις αρχές αλλά με τις αξίες.» Σ' αυτό το σημείο θα μπορούσαμε να πούμε ότι είμαστε τα παιδία του Προμηθέα γιατί.... από αρχές ...ξέρετε ότι και αυτά τα γράφουμε... ενώ οι άξιες είναι αυτά που μας αγγίζουν. Με ποιά έννοια...; Ο Έλληνας πιστεύει στους ανθρώπους. όχι στους θεσμούς.
Ο Έλληνας πιστεύει στον συνάνθρωπο και αυτή η λέξη είναι σπάνια και στις άλλες γλώσσες . Απλώς συνάνθρωπος. Για εμάς είναι τόσο φυσιολογική. που θεωρούμε ότι είναι απλώς λεξιλόγιο. Το ερώτημα με την ανθρωπότητα, που αναδεικνύει ο Προμηθέας, είναι ότι η ανθρωπότητα δεν είναι το σύνολο των ανθρώπων, όπως νομίζουμε...είναι η υπέρ-ομάδα των συνανθρώπων.
Συνάνθρωπος είναι όταν καταλαβαίνεις ότι υπάρχουν οι άλλοι, όταν καταλαβαίνεις ότι η ύπαρξή σου επηρεάζεται από την συνύπαρξή, όταν καταλαβαίνεις ότι δεν είσαι εδώ για να είσαι ο μονός αλλά είσαι εδώ για να είσαι ουσία για τους άλλους και  αυτή η μεγάλη ανάγκη που έχει ο ελληνισμός, στην πραγματικότητα, αποτέλεσε και αποτελεί ένα δώρο για την ανθρωπότητα.
Ξέρετε υπάρχουν πολλές ιδεολογίες που έχουν καταρρεύσει...
Ο ελληνισμός είναι φτιαγμένος πάνω σε μια ιδέα, ότι προτιμά την άγονη γραμμή. Ο ελληνισμός ολόκληρος είναι μια άγονη γραμμή, με ποιά έννοια το εννοώ, κοινωνικά τώρα όταν μιλάμε για άγονες γραμμές μιλάμε για τα νησιά ότι δεν είναι προσβάσιμα.
Σκεφτείτε όμως ότι κάθε φορά που πηγαίνετε, ακόμη σε ένα ξερονήσι, υπάρχει ένας αρχαιολογικός χώρος, ότι υπάρχει κάποιος Έλληνας που έχει βρεθεί εκεί πέρα, που έχει χτίσει πολιτισμό. και  μερικές φορές λέτε: ''μα πως έφτασαν εκεί, που πήγαν εκεί...;"
Θα προσέξατε, πολύ σπάνια είναι στην παράλια, κάθε φορά είναι σε κάτι κατσάβραχα. Γιατί; γιατί ο ελληνισμός  έχει κάνει κάτι που είναι πολύ σημαντικό. Κατάλαβε πρώτον ότι ο χρόνος είναι μαζί μας και ο ελληνισμός αποφάσισε ότι θα είναι μαζί με τον χρόνο.. και όχι με τον χώρο. Αυτό σημαίνει τι; αυτό σημαίνει ότι ο ελληνισμός,  αποφάσισε ότι ακόμα και αν είναι δύσκολος ο χώρος, θα τον επιλέξει για να είναι διαχρονικός.
Είναι πολύ σπάνια η ιδιότητα να είσαι διαχρονικός. Το διαχρονικό στοιχείο του Προμηθέα, δεν είναι ότι λέω ο χρόνος πέθανε, όπως προσπάθησαν μερικοί να αποδείξουν ενώ στην ουσία στο τέλος είναι γιατί  ο χρόνος έγραψε ότι πέθαναν. Ο Προμηθέας λέει ότι αν έχεις την επιλογή, για να δώσεις πραγματικά κάτι στον άλλον, πρέπει να γίνει δια μέσου του χρόνου.
Ο χρόνος αν θέλετε είναι ο χώρος της αντίστασης. Κάθε φορά που έχετε ένα πρόβλημά μετωπικό, υποτίθεται ξέρετε την έκφρασή: «θα πάτε στο βουνό...» και δεν αντιλαμβάνεστε ότι είναι απλά μια μετακίνηση μέσα στον χώρο είναι μια μετακίνηση μέσα στον χρόνο.
Βγαίνοντας στο βουνό πηγαίνετε σε ένα σημείο που δεν είναι προσβάσιμο, πιο δύσκολο για τον εχθρό, θα αντισταθείτε γιατί θα επιβιώσετε και μετά θα μπορέσετε να κάνετε την αντεπίθεση, η οποία είναι το χαρακτηριστικό του ελληνισμού γιατί ο ελληνισμός δεν είναι επιθετικός ή επεκτατικός, αλλά ξέρει ακριβώς τι σημαίνει αντεπίθεση γιατί τον Ελληνισμό δεν πρέπει να τον πειράζεις και πολύ.
Αν τον πειράζεις λίγο το αντέχει... γαργαλιέται, όταν αρχίζει να γίνεται πιο σοβαρό το θέμα ο Ελληνισμός δεν γονατίζει και περνάει στη αντεπίθεση.
Αυτή η αντεπίθεση όμως είναι ένα δύσκολο μάθημα γιατί για να περάσεις στην αντεπίθεση, πρέπει να έχεις αντέξει την επίθεση. Άρα ο ελληνισμός πολύ γρήγορα θα μπει σε ένα πλαίσιο το οποίο είναι η ανθεκτικότητα. Αυτό που έχει σημασία με τον Προμηθέα είναι το εξής που, δυστυχώς ακόμα και θεατρικά, δεν το κατανοούμε.
Συνήθως όταν θα βάλουμε τον Προμηθέα Δεσμώτη, θα τον βάλουμε με αλυσίδες. Σε μια αληθινή παράστασή που θα ήταν το πνεύμα του Προμηθέα, θα'πρεπε ο Προμηθέας να μην είναι καθόλου με αλυσίδες. Ο Προμηθέας πηγαίνει μονός του. Ο Προμηθέας ξέρει ήδη ότι θα τον καταδικάσουν με την πράξη γιατί ο Προμηθέας είναι δίκαιος.
Ο ελληνισμός είναι σπάνια αθώος γιατί η αθωότητα σημαίνει και μερικές φορές η έλλειψη Νοημοσύνης. Ο ελληνισμός επειδή αποτελεί ένα κράμα Νοημοσύνης, όταν λειτουργεί σωστά ορθολογικά, με το Πρέπον, γίνεται δίκαιος. Ο δίκαιος κατηγορείται από της πράξεις του από την τελεολογία του και όχι από την οντολογία του.
Ο δίκαιος δεν μπορεί να γεννηθεί δίκαιος, πρέπει να κάνει κάτι για να ονομαστεί δίκαιος. Ο Προμηθέας πριν κάνει την πράξη που έκανε, δεν ήταν αυτός που ονομάζουμε Προμηθέας. Πρέπει να γίνει αυτή η πράξη!
Αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο ελληνισμός σιγά σιγά ανακάλυψε κάτι που είναι εντυπωσιακό... διαχρονικό στοιχείο, ανθεκτικότητα. Ξέρω ότι δεν υπάρχουν τα δικαιώματά αν δεν τα διεκδικώ. Ξέρω ότι αν δεν προστατεύω τους άλλους δεν είμαι δίκαιος γιατί προσέξτε ο δίκαιος είναι ο άλλος... ΔΕΝ είναι ο ένας.
Ο δίκαιος είναι αυτός που ασχολείται με τον άλλον άλλον. Γιατί αν δεν ασχοληθεί μ'αυτόν απλώς προστατεύεται. Ο δίκαιος είναι αυτός που προστατεύει τους άλλους. Αυτό το στοιχείο είναι πάρα πολύ σημαντικό στην έννοια του Προμηθέα. Ο Προμηθέας όταν κλέβει την φωτιά, δεν την κλέβει για αυτόν, την παραδίδει αμέσως.
Όταν κοιτάζουμε τώρα τις τέχνες που μας έχει μάθει ο Προμηθέας, έχουμε μέσα και τα ναυτιλιακά. Έχουμε μέσα βέβαια την τεχνολογία γιατί, όλα αυτά που μας μαθαίνει όμως χρειάζονται ενέργεια. Χωρίς ενέργειά δεν υπάρχει δράση!
Παλαιοτέρα θεωρούσαμε ότι το μουσείο είναι απλώς μια αποθήκη του παρελθόντος. Τώρα έχουμε μουσεία που είναι διαδραστικά γιατί; γιατί μπαίνει το παρών και παράγει ιστορία μέσα στο χώρο του παρελθόντος. Ο Προμηθέας αυτό που μας δείχνει, είναι ότι η Νοημοσύνη είναι εγκλωβισμένο μέλλον μέσα στο παρελθόν Exclamation mark γιατί είναι αυτό που σου επιτρέπει να προβλέψεις. Όταν οι άνθρωποι δεν προβλέπουν, δεν καταλαβαίνουν στην ουσία τί είναι «βλέπω» γιατί αυτός που βλέπει δεν έχει ανάγκη να προβλέπει... Το πρόβλημα είναι ότι βλέπει ενώ οι πολλοί κοιτάζουν.
Μιλήσαμε πολύ για τους αρχαίους αλλά πρέπει να μιλήσω και για τον Αρχιμήδη γιατί ο Αρχιμήδης έβλεπε πολλά, μόνος του, ενώ οι πολλοί έβλεπαν λίγα. Ο Αρχιμήδης είναι ο πρώτος που θα μιλήσει πραγματικά για τον αριθμό π σοβαρά... Οι περισσότεροι δεν έχουν ιδέα τι είναι ο αριθμός π. Γιατί οι περισσότεροι κοιτάζουν τον κύκλο ενώ ο Αρχιμήδης βλέπει το π. Αυτή η ικανότητα να βλέπεις π εκεί που όλοι βλέπουν τον κύκλο, είναι θεαματική.
Είναι τόσο θεαματική που οι περισσότεροι από εμάς δεν διαβάζουμε τον Αρχιμήδη και διαβάζουμε άλλους αρχαίους, τους οποίους προσπαθούμε να καταλάβουμε, ενώ μερικές φορές θα ήταν λίγο πιο εύκολο να διαβάσουμε κατευθείαν το κείμενο του Αρχιμήδη, χρειάζονται βέβαια μαθηματικά αλλά και τα μαθηματικά έχουν ενδιαφέρον γιατί προέρχονται από το «μαθαίνω».
Αυτό που μας μαθαίνει ο Προμηθέας είναι δεν είναι να μαθαίνουμε πολλά... αλλά είναι να μαθαίνουμε πως να μαθαίνουμε. Αυτή αν θέλετε η «μέτα-μάθηση» είναι πραγματικά μια καινοτομία γιατί οι περισσότεροι από εμάς θεωρούν ότι πρέπει να μάθουμε πολλά.
Αν σκεφτείτε και θέλετε να συνοψίσετε τι έχει μάθει ο ελληνισμός στην ανθρωπότητα, μπορείτε να πείτε ότι είναι μία πληθώρα πραγμάτων. Στην πραγματικότητα είναι πρώτα απ' όλα Η Αξία και όχι Η Αρχή. Αν πω «εν αρχή η Αξία» θα έχετε ένα θέμα.... Στην πραγματικότητα είναι όντως ένα πλαίσιο όχι αξιολόγησης που είναι δυστυχώς μια μορφή εκφυλισμένης αξίας, είναι το πλαίσιο της αξιολογίας, Να είσαι στο πλαίσιο αυτό, λέμε ότι πρώτα τα θεμέλια είναι οι αξίες. Τώρα δυστυχώς δεν αντιλαμβανόμαστε τι είναι ''θεμελιακή σκέψη'' και την μεταφράζουμε ''βασική''. Άλλο το βασικό και άλλο το θεμέλιο. Αυτό που έμαθε ο ελληνισμός στη ανθρωπότητα είναι πολύ απλό και έχει σχέση με τα θεμέλια.
Ο ελληνισμός έμαθε στην ανθρωπότητα ότι, για να πας ψηλά, πρέπει να ξέρεις να πηγαίνεις βαθιά. Αυτό φαίνεται παράδοξο, όμως αν δεν έχεις βαθιά θεμέλια, δεν ανεβαίνεις. Θα ανέβεις γρήγορα και θα πατώσεις. Υπάρχει ένας κορεσμός . Ο ελληνισμός είναι ο τρόπος που έχει ακόμα και το ψηφιδωτό, είναι ότι οι ψηφίδες δεν έχουν καμία αξία από μόνες τους γιατί είναι μονόχρωμες ενώ το ψηφιδωτό είναι πολύχρωμο, άρα έχετε μια ολική προσέγγιση πάντα και όχι μόνο συνολική θα λέγαμε τώρα ολιστική και όχι μόνο ολική γιατί σημαίνει ότι περνάμε από το κενό στην κοινότητα...
Έχει μεγάλη σημασία γιατί πολύ συχνά όταν νομίζουμε ότι είμαστε σπουδαίοι, παράγουμε κενό... Όταν ξέρουμε ότι είμαστε ανούσιοι, παράγουμε έργο...γιατί ξέρουμε ότι είναι το μόνο που θα αφήσουμε και ο ελληνισμός δεν προσπαθεί να πει ότι είναι σπουδαίος ως ελληνισμός ενώ πολλοί άλλοι προσπαθούν να πουν ότι είναι σπουδαίοι, επειδή ξέρει ότι είναι απλώς ένας κρίκος, έχει παράγει σπουδαίο έργο.
Πρέπει λοιπόν εμείς, όταν συγκρίνουμε το παρόν με το παρελθόν για να δούμε ποιά θα είναι η θέση μας, είναι ότι ο ελληνισμός δεν έχει τα όρια του χώρου! Παίζει μόνο με τον χρόνο. Γι' αυτό έχει δημιουργηθεί ο ελληνισμός και όχι ο Ελλαδισμός... Το έλεγε και ο Σεφέρης «οτιδήποτε μ' ενοχλεί για να δω στην Ελλάδα τον ελληνισμό, πρέπει να αφαιρεθεί». Γιατί αν η Ελλάδα, νομίζουμε μερικοί είναι απλώς ένας χώρος και δυστυχώς την αντιμετωπίζουμε μόνο ως χώρα, δεν καταλαβαίνουμε ότι είναι Πηγή Γνώσης.
Ποια είναι τα όρια της πηγής; Έχετε μια πηγή, έχετε νερό... Αναρωτηθήκατε ποτέ ποιά είναι τα όρια της πηγής; Αυτό που πρέπει να αναρωτηθείτε είναι ποιό είναι το έργο της πηγής γιατί τα όρια, αν θέλετε να τα καθορίζετε, θα είναι η θάλασσα. Εδώ μπαίνουμε σ'ένα άλλο...Ύδωρ και Άλας, έχει μεγάλη σημασία ότι για τον ελληνισμό η έννοια της φιλοξενίας βασίζεται σε αυτά τα δύο στοιχεία, το νερό και το αλάτι Φαίνονται και τα δύο ανούσια, εκτός αν έχετε διαβάσει λίγο Ghandi... Αν το σκεφτούμε εμείς αποτελούμαστε από νερό και αλάτι.
Όταν κάνουμε την πράξη της φιλοξενίας, το πρώτο πράγμα που δίνουμε στον ξένο, είναι νερό και αλάτι. Προσέξτε όμως, εκείνη την στιγμή δεν του δίνουμε αυτό που έχουμε, του δίνουμε αυτό που είμαστε. Η μεγάλη πράξη γενναιοδωρίας δεν είναι να δίνεις αυτό που έχεις, γιατί το έχεις αποκτήσει. είναι να δίνεις αυτό που είσαι.
Ο ελληνισμός δεν δίνει αυτό που έχει αποκτήσει, είναι αυτό που έχει δημιουργήσει ο ίδιος . Ο ελληνισμός όταν παρέχει όλες αυτές τις γνώσεις που αναλύουμε, είναι δικές του αλλά όχι ότι τις πήρε, είναι ότι τις δημιούργησε.
Έχει μεγάλη σημασία και στην αιμοδοσία. Στην αιμοδοσία δίνεις το αίμα σου....όχι το αίμα που έχεις αγοράσει. Όταν ξαφνικά σε μια οικογένειά σου λένε : ''μπορείς να δώσεις ένα νεφρό;''  γιατί εκεί πέρα βλέπεις τι είναι γενναιοδωρία... Μπορείς να δώσεις 100.000 ευρώ; βέβαια..το νεφρό σου...;  η διάφορα λοιπόν είναι η γενναιοδωρία γιατί είναι αυτό που βλέπουμε τώρα και με τον Προμηθέα, είναι να δίνεις αυτό που είσαι!
Αν το καταλάβουμε όλοι αυτό ως Έλληνες, ότι ο ελληνισμός μας έχει διδάξει ότι δίνουμε μόνο αυτό που είμαστε, τότε πρέπει να παράγουμε έργο γιατί αλλιώς δεν έχουμε να δώσουμε τίποτα..."

Η άσεμνη γκαρνταρόμπα των δεσποτάδων ή Οι αντίχριστοι Δεσποτάδες της ορθοδοξίας στην πασαρέλα

“Kι ο φαρδύς μανδύας με τις μεγάλες δίπλες ως κάτω, που μπορεί να σκεπάσει ολάκερο το μουλάρι της σεβασμιότητάς του ή στην ανάγκη να πάρει μέσα και γκαμήλα“.  Έρασμος (“Μωρίας εγκώμιον”, 58)

asemni1
Ο Χριστός ήταν σαφής και με το προσωπικό του παράδειγμα και με την υποθήκη του “Μη κτήσασθε χρυσόν, μηδέ άργυρον, μηδέ χαλκόν εις τας ζώνας υμών….μη εν χρυσώ, ή μαργαρίταις ή ιματισμώ πολυτελεί”, που ο κλήρος τα πέταξε στο σκουπιδοτενεκέ. Οι σπουδαίοι άνθρωποι αντλούν το μεγαλείο τους από τα ηθικά και πνευματικά τους χαρίσματα. Οι τιποτένιοι, εκπρόσωποι εξουσιαστικών μηχανισμών, διαθέτουν ενδυμασίες και στολές που αντανακλούν την διάθεση  επιβολής ή εντυπωσιασμού των άλλων. Ο κολοφώνας της ενδυματολογικής ματαιοδοξίας είναι η πολυτελής αμφίεση του κλήρου. Η Εκκλησία αναποδογυρίζει την Ηθική και θεωρεί το γυμνό σώμα που κατασκεύασε ο θεός της αμαρτωλό. Ο Ιωσήφ Βρυέννιος αποδίδει τα δεινά της αυτοκρατορίας στο ότι “γυμνοί ως εγεννήθησαν ου μόνον άντρες, αλλά και το των γυναικών φύλον καθεύδειν ουκ επαισχύνονται” και ο Μ. Βασίλειος παινεύει την Καισάρισα Ειρήνη που κουκούλωνε ακόμη κι αυτά τα σημεία του σώματός της που “φύσις και συνήθεια γυμνά παραδίδωσιν“. Το να καλύπτεις όλο το σώμα σου όμως δεν αποτελεί αρετή αλλά φερετζέ της διατροφής. Για παράδειγμα «Δεσπότης έντυνε καλόγριες καλογερόπαιδα και τα προσφωνούσε με γυναικεία ονόματα….μου έλεγε θα σε ντύσω μοναχή, θα σε λέμε Αλεξάνδρα, θα εδρεύεις σε μοναστήρι καλογραιών», (Βλ.Β.Καββαθά «Who is who. Ποιος είναι ποια. Άνδρες ντυμένοι γυναίκες»-εκδ.Ελληνικά γράμματα).

Σήμερα  οι «δούλοι του Θεού» σνομπάρουν το αφεντικό τους (Εικ.1 Oρθόδοξος επίσκοπος-Bob Moody-1975, Lynn Museum). Η παράδοσή τους δεν αρχίζει από τον Χριστό ή τους Απόστολους αλλά από το Βυζάντιο. (Tα φαρδομάνικα όμως είναι οθωμανική μόδα και επισκοπική μίτρα δεν υπήρχε στο Βυζάντιο). Λένε ότι ντύνονται έτσι “προς Δόξαν Θεού”, υποκρινόμενοι πως ο θεός τους (ο Μαμωνάς, ο Βάαλ ή ο Μολώχ;) έχει την ανάγκη από τις αμφιέσεις τους για να δοξαστεί. O λιτός φιλοσοφικός τρίβωνας, δεν ταιριάζει στα ανθρωπάκια, που αντλούν κύρος από τις φορεσιές τους. Ο πρωτοπρεσβύτερος κ.Σαράντης Σαράντος ομολογεί: “Το φαρδύ ράσο….καλύπτει όλες τις ψυχοσωματικές μας ατέλειες…μολονότι αναξιότατος, εισέπραξα…αφάνταστη τιμή…με ενδιάμεση περιβολή το ιερό ράσο” (“Παρακαταθήκη”, τ.20). Το αρχιερατείο εξωθήθηκε σε ενδυματολογικές υπερβολές αφού η απουσία πνευματικότητας έπρεπε να καλυφθεί με φτιασίδια. Εδώ ταιριάζει η σάτιρα του Επίχαρμου: “Στους γύρω σου βγες με ρούχα λαμπρά, σε πολλούς θα φανείς σοφός, ακόμη κι αν τίποτα δεν ξέρεις“. Το λευκό επανωκαλύμμαυκο του μητροπολίτη Νόβογκορόντ, υπήρξε το όχημα πάνω στο οποίο διεκδικήθηκε το 1500 από την πόλη του το δικαίωμα της τρίτης Ρώμης, αφού η τοπική παράδοση το ήθελε ως Κωνσταντίνεια δωρεά στον πάπα Σύλβεστρο που από τις εκπεσούσες Ρώμη και Κωνσταντινούπολη έφτασε  εκεί. Τελευταίος πατριάρχης που απεικονίζεται με το γελοίο πλατύγυρο σκιάδιο ήταν ο Ιερεμίας Β΄ο Τρανός (εικ. 2). Σε άρθρο του στην «Αθηνά» του 1831, ανώνυμος λόγιος μητροπολίτης, εξηγεί πως του το αφήρεσε ο ίδιος ο Σουλτάνος, όταν ετοιμαζόμενος να εκστρατεύσει κατά της Ουγγαρίας, δέχθηκε στο στρατόπεδό του την επίσκεψη του πατριάρχη. Η πολυάνθρωπη πατριαρχική συνοδεία θορύβησε το στρατό, πράγμα που εξόργισε τον Σουλτάνο. Άλλοι πάλι θεωρούν πως η σκιαδοφορία σταμάτησε περί τα 70 χρόνια μετά (1669).
Ο αρχιμανδρίτης Χριστόφορος Καλύβας αποκαλύπτει: “Οι τοιούτοι που παρ’ελπίδα έγιναν Επίσκοποι, φροντίζουν διά την τακτοποίησην της γενειάδος, το στίλβωμα των υποδημάτων, την ποιότητα του ράσου, την φαντασίαν των αμφίων, την ποικιλίαν των σταυρών και των εγκολπίων, το μέγεθος και το πάχος του δεσποτικού μπαστουνιού, την αλλαγήν  της φωνής κατά την λειτουργίαν και τον εσμόν των κολάκων“. Ο αρχιμανδρίτης Φιλόθεος Φάρος θεωρεί εκκοσμίκευση την μίτρα “την οποία φοράει καμαρώνοντας ως γύφτικο σκερπάνι ο επίσκοπος” και διερωτάται “πως μπορεί να εμφανίζεται ως άγιος ο επίσκοπος που περιβάλλεται άμφια εκατομμυρίων…” (“Η Εκκλησία ως σκάνδαλο…”). Μάλιστα, πολλά από τα αρχιερατικά αξεσουάρ, συχνά «εξαφανίζονται όταν οι ιεράρχες εκδημήσουν στους ουρανούς» (Θ.Τσάτσης, Ελευθεροτυπία-22-5-΄04), σε συγγενολόγια και φίλους.
Το Λευϊτικό απαγορεύει να φορά ο ιερέας ρούχα που έχουν φτιαχτεί από δυο είδη κλωστών (19,19). Η αποστολική Εκκλησία δεν διέθετε άμφια. Η βυζαντινή μέχρι τον 11ο αιώνα χρησιμοποιούσε λευκά άμφια χωρίς στολίδια. O πατριάρχης Κοσμάς Β΄ που ανέβηκε στον οικουμενικό θρόνο το 1146, περιγράφεται από τον Χωνιάτη ως εξαιρετικά πονόψυχος που έφτασε στο σημείο να βγάλει μια μέρα την στολή του και να την χαρίσει στους φτωχούς. Ανάγκασε μάλιστα και το περιβάλλον του να μοιράζει τα πλούτη του στους άπορους. Δεν κρατήθηκε περισσότερο από χρόνο στην θέση του. Καθαιρέθηκε ως φίλος των Βογόμιλων. Το οικουμενικό πατριαρχείο ντρέπεται να μιλήσει για την καλοσύνη του που χαλά την πιάτσα.

Αυτή έπρεπε να είναι η παράδοση. Μόλις από τον Δ΄ αιώνα μπορεί να γίνεται λόγος για λειτουργική περιβολή χωρίς όμως μίτρες και χρυσά εξαρτήματα. Η εξέλιξη προς το πολυτελέστερο των αμφίων, ακολούθησε την πτώση της Εκκλησίας από τις κατακόμβες στην Εξουσία. Ο Παύλος (Κορινθ. 12.4) ορίζει πως κάθε άντρας που προσεύχεται με σκεπασμένο κεφάλι το ντροπιάζει. Η μίτρα νομιμοποιείται πλαγίως ως σύμβολο της αρχιεροσύνης, αφού αδίστακτοι αγιογράφοι συκοφαντούν τον Χριστό ως μιτροφόρο. Η μίτρα είναι ιστορικά φορτισμένη με απεχθείς μνήμες αφού στην ασσυριακή της  εκδοχή αποτελούσε εξάρτημα των τρομερών ιερέων του Βάαλ που έριχναν βορά τα μωρά των Καρχηδονίων στο πύρινο στόμα του θεϊκού αγάλματος. Έτσι η αρχαία «Συριακή Ορθόδοξη Εκκλησία» (Μονοφυσιτική που η δικαιοδοσία της φτάνει και στην Ινδία), που ποτέ της δεν υπήρξε κρατική, έχει μόνο κουκουλοφόρους επισκόπους. Ο παπα-Φάρος επισημαίνει πως δεν υπάρχει καμία βυζαντινή εικόνα μιτροφόρου αρχιερέα και πως ακόμη και το 1620 καθαιρέθηκε ο αρχιεπίσκοπος Σινά επειδή φόρεσε μίτρα. Ο ίδιος στηλιτεύει τις “μπαρόκ και ροκοκό ταπετσαρίες καναπέδων και τα χρυσοκέντητα βελούδινα τραπεζομάντηλα που κοστίζουν πολλά εκατομμύρια και με τα οποία ως άλλοι βάρβαροι δυνάστες της Άπω Ανατολής, περιβάλλονται οι κληρικοί…ασελγώντας αναίσχυντα κατά της…πτωχείας του Χριστού” και σημειώνει πως η μίτρα είναι σύμβολο “εξουσίας και μάλιστα απολυταρχικής” και “σκανδαλώδης πολυτέλεια” αφού το κόστος της μπορεί να φτάσει “σε εξωφρενικά ποσά“. Πρώτος κανονικός ορθόδοξος αρχιερέας που φόρεσε μίτρα ήταν ο Αλεξανδρείας Θεόφιλος ο B΄ (11ος αι. αναφέρεται συνήθως ως Φιλόθεος ή Γεώργιος), που πήρε το προνόμιο αυτό από τον εκτυφλωτή αυτοκράτορα Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο. Έχοντας εγκαταλείψει το χειμαζόμενο ποίμνιό του που υφίστατο διωγμό από τον χαλίφη Αλ Χακίμ, κατέφυγε στην Κωνσταντινούπολη και διευθέτησε την διαφορά μεταξύ αυτοκράτορα και πατριάρχη Σέργιου Β΄, πείθοντάς τον πρώτο να μην λυπηθεί τους φτωχούς και να μην επιβάλει την φορολόγηση των πλουσίων (το «αλληλέγγυο»). Ο αυτοκράτορας που η συμβουλή τον βόλεψε, τον αντάμειψε με μίτρα, διπλό επιτραχήλιο και τον βλάσφημο τίτλο του «Μεγάλου Κριτού» της Οικουμένης, που φέρεται μέχρι σήμερα.  Το 1621 ο Αλεξανδρείας Κύριλλος Λούκαρις, μεταπήδησε από τη νύμφη του την ξεπεσμένη Αλεξάνδρεια στην πολύφερνη Ισταμπούλ και κουβάλησε μαζί του και τη μίτρα, καθιερώνοντας την νέα μόδα, που γενικεύτηκε αφού οι επίσκοποι θεωρούσαν τους εαυτούς τους διαδόχους των Βυζαντινών ηγεμόνων. Στη Ρωσία μιτροφόρεσαν ακόμη και οι αρχιμανδρίτες.
Ο διορισμένος από τη Μ.Αικατερίνη αρχιεπίσκοπος Χερσώνος Ευγένιος Βούλγαρις, στην διαθήκη του γράφει πως “δυο πολύτιμα λιθοκόλλητα ιερά εγκόλπια” και ένας εγκόλπιος σταυρός “εκ σμαραγδίων λιθαρίων κεκοσμημένος” του δώρισε “η αοίδιμος αυτοκρατόρισσα Αικατερίνη Β΄” και “ο ευσεβέστατος αυτής απόγονος αυτοκράτωρ Αλέξανδρος ο Α΄” και ο “πανέκλαμπρος αυθέντης Μολδοβλαχίας“. Παραδέχεται πως τα χρυσαφικά του αποτελούν “δείγματα της εμής αφροσύνης και ματαιότητος” (Ν.Ζαχαρόπουλου “Η παιδεία στην Τουρκοκρατία”), από τα οποία όμως δεν μπόρεσε να απαλλαγεί ούτε την ώρα που συνέτασσε την διαθήκη, αφού εντέλλεται να μοιραστούν στους φτωχούς μετά τον θάνατό του. Όσο ζούσε όμως επιβεβαίωνε τον Βάρναλη: “Μες τα χρυσάφια καμαρώνω/και σε θυμιάματα καπνών./Είμαι η Θρησκεία που φανερώνω/τη θέληση των ουρανώ…”.
Σε έρευνα του Γ. Αυγερόπουλου, που δημοσίευσε η “Κ.Ελευθεροτυπία” με τον υπότιτλο: “Και haute couture και pret-a-porter διαθέτει η εκκλησιαστική μόδα για τον προκαθήμενο της Εκκλησίας της Ελλάδος” δίνονται ενδιαφέροντα στοιχεία. Μια μίτρα φασόν κοστίζει γύρω στις 350.000, ενώ η χειροποίητη φτάνει τα 2,5 εκατομμύρια δρχ, η δε χρυσοποίκιλτη με πολύτιμους λίθους, πάνω από 12.000.000. Υπάρχουν όμως και μίτρες αξίας 50.000.000 όπως διαβάζουμε σε μεταγενέστερο ρεπορτάζ της ίδιας εφημερίδας («Ε»-16-7-2000) με τον τίτλο “Η αγία γκαρνταρόμπα“. Μια ράβδος μπορεί να ξεπεράσει το 1.000.000. Ένας επιστήθιος σταυρός, αρχίζει από 70.000 και φτάνει “μέχρι εκεί που φτάνει η ανθρώπινη υπερβολή“, ενώ  “Ένας καλός σταυρός αντάξιος ενός αρχιεπισκόπου, κοστίζει γύρω στις 700.000“. Όπως σημειώνει ο δημοσιογράφος, υπολογίζεται ότι με την εκλογή του ο Χριστόδουλος μάζεψε πάνω από δέκα σταυρούς. Όσο για τα εγκόλπια, από τα οποία ένας αρχιερέας μπορεί να φέρει δυο εκατέρωθεν του σταυρού, μια “λογική τιμή“, είναι 600.000 το ζευγάρι. Ένας μανδύας κάνει 150.000-250.000 δρχ. Και από εκεί και πέρα έχομε μικρό και μεγάλο ωμοφόριο, πετραχείλι, επιγονάτιο, επιμάνικα, σάκκο, ζώνη, στοιχάριο, αξεσουάρ εντελώς απαραίτητα γι’αυτούς που κηρύττουν τη ματαιότητα των εγκοσμίων, την ταπεινοφροσύνη και την ελεημοσύνη: “Μη μεριμνάτε τω σώματι υμών τι ενδύσησθε“.

Φόρα έναν απλό χιτώνα για να βοηθήσεις τους καλύτερούς σου, αντί να γυρνάς με γελοίο διάδημα. Σε λίγο θα βγάλεις λοφίο και τιάρα σαν τα κοκκόρια“  Διογένης, προς Μ.Αλέξανδρο. (Δίων Χρυσόστομος: “Διάλογος Αλέξανδρου και Διογένη”- 66)

Ο Κερνίτσης Λεόντιος, διευθυντής, επί Σεραφείμ, των Οικονομικών της Εκκλησίας κατηγορούμενος μαζί με άλλους τέσσερεις επισκόπους και αρχιμανδρίτες για κακοδιαχείριση,  κατέθεσε στο δικαστήριο: “Εγώ μάζευα λεφτά για να αγοράζει ο αρχιεπίσκοπος εγκόλπια” (“Ελευθεροτυπία”, 13-3-2001. Θ.Τσάτσης-Π.Στάθης). Αλλά και ο Χριστόδουλος  ομολόγησε πως τα άμφιά του “είναι δώρα” και πως δεν έχει “διαθέσει δραχμή” γι αυτά, θεωρώντας με το κούφιο μυαλουδάκι του πως ως τζαμπατζής απαλλάσσεται από το αμάρτημα της πολυτέλειας! Η ονομαστική εορτή του “αποτελεί πονοκέφαλο για τους περισσότερους ιερείς των Εκκλησιών της αρχιεπισκοπής του” σχετικά με το δώρο που θα του κάνουν αφού είναι “από τους λίγους ιεράρχες που έχει τόσα πολλά προσωπικά αντικείμενα” (15-10-2000. Μ.Παπουτσάκη, “Ελευθεροτυπία”). Τον πρώτο  καιρό της εκλογής του ο Χριστόδουλος περιερχόμενος τους ναούς της πρωτεύουσας έπαιρνε υπό το φως των τηλεοπτικών προβολέων δώρα, από τους υφισταμένους του, με χρήματα κλεμμένα από τους φτωχούς. Ίσως αυτή του η τάση για μπιζού και στρας να οφείλεται στο ομολογημένο πια-έστω έμμεσα- από την Εκκλησία «κουσούρι» του (κατά τη δική του χυδαία ορολογία).
Έχοντες δε διατροφάς και σκεπάσματα, τούτοις αρκεσθησόμεθα“. Στου κουφού τη πόρτα όσο θέλεις βρόντα. Ανώνυμος “προσωπικός φίλος” (“Νέοι Άνθρωποι”, 14-6-2002), φέρεται πως έδωσε και τα 700 εκατομμύρια για την ανακαίνιση της αρχιεπισκοπικής βίλλας του Χριστόδουλου. Οι αρχιεπίσκοποι ντύνονται και σπιτώνονται με έξοδα των φίλων τους, που κάνουν ακόμα και παρανομίες για να ικανοποιήσουν τα πανάκριβα γούστα τους. Όμως ο Μ.Βασίλειος, στην “προς πλουτούντας” ομιλία του λέει: “Ένα σεντούκι από τα ρούχα σου, μπορεί να ντύσει ολόκληρο δήμο που κρυώνει“. Δωρολήπτης ο τότε Ιεροφάντης των Αθηνών ντυνόταν με έξοδα των γαλαντόμων, που προτιμούν να του αγοράσουν την 100στή τουαλέττα του, παρά να ντύσουν 100 ορφανά. Και η χαριστική βολή ο αυτοπυροβολισμός ενός ανθρώπου που δεν είχε συναίσθηση του τι έλεγε: “Πολλά εξ αυτών τα έχω στη βιτρίνα, διότι διστάζω να τα φορέσω μη τυχόν πει ο κόσμος ‘Κοίταξε να δεις τι φοράει’ ” (“ΒΗΜΑgazino”, 11-2-2001, Θ.Λάλας). Παράλληλα ξιφουλκούσε θρασύτατα κατά του πόθου “για απόλαυση ολοένα και περισσότερων αγαθών” που έχουν οι άνθρωποι, “λες κι απ’αυτά εξαρτάται η ευτυχία” (Θ.Τσ. “Ελευθεροτυπία”, 19-11-2001). Ο ίδιος εξηγούσε τη χρησιμότητα των αμφίων με γελοίες δικαιολογίες: “Αυτά είναι ένδειξη της αγάπης που έχουμε στον Θεό. Αν αγαπάς, αν είσαι ερωτευμένος με ένα πρόσωπο, τότε για να το πείσεις κάνεις το παν γι αυτό” (Στάθης “Ελευθεροτυπία”, 27-10-2001). Ο ψωροφαντασμένος θεός του λοιπόν, ξιπάζεται σαν κακομαθημένο θηλυκό και απαιτεί από τους αγαπημένους του να ντύνονται φανταχτερά. Tι αισθήματα λοιπόν να έχει ο σνομπ θεός του κοκορόμυαλου και βλάσφημου αρχιεπίσκοπου για τους ρακένδυτους, που δεν φορούν το άρωμα αγγλικής λεβάντας του Χουντόδουλου, πελάτη του οίκου “Lino de Larossa” του Κολωνακίου όπως και οι κυρίες E.Παππά, A.Φόνσου, Γ.Αγγελοπούλου, Μ.Ντενίση και Ν.Παζαϊτη (“Εξουσία” , Κ.Παλαιολόγου: “Μεθυστικό άρωμα για ράσα και Νατάσα”, 13-2-2001). Δεν του πλήρωναν όμως μόνο τα μοντελάκια του οι χορηγοί αλλά όπως ο ίδιος ομολόγησε και τις πανάκριβες διακοπές του στα Φορ Σίζονς του Μιλάνου και των Παρισίων με τη γνωστή του εύθυμη παρέα. Μπορεί ο Χριστόδουλος να μην περνούσε τις ώρες του καθρεφτιζόμενος στα νερά του ξερού πια Κηφισού, αλλά ο ναρκισσισμός του δεν κρυβόταν. Ο ενδυματολόγος του θεάτρου μας Βασίλης Φωτόπουλος τον έγδυσε μπροστά στο πλατύ κοινό: «…όταν τον βλέπω ξέρω ότι δεν υπάρχει έλεος. Μόνον η Τζάκυ και ο Χριστόδουλος δεν βάλανε το ίδιο φουστάνι δυό φορές…..όλα είναι τόσο κόντρα με αυτό που ευαγγελίζεται, που δήθεν εκφράζει, και τρελαίνεσαι….». Αλλά ήταν πάρα πολλοί αυτοί που ενοχλούνταν στη θέα του πολυέξοδα κομψευόμενου αρχιεπισκόπου και τον έβαλαν στο στόχαστρό τους, τόσοι που άλλος στην θέση του θα μαζευόταν και θα ντυνόταν σεμνότερα για να κλείσει τα στόματα, αφού «ουαί δι’ού το σκάνδαλον έρχεται» (Λουκ. 17, 1). Μερικοί ήταν ολότελα ασεβείς, όπως «γνωστός συγγραφέας» που τον αποκαλεί «Ιερόδουλο» και άλλοι που του δίνουν ρόλο πρωταγωνιστή στα τολμηρά ανέκδοτά τους: «Τι ωραίο δακτυλίδι που φοράτε Μακαριώτατε!……..Που να δεις τα σκουλαρίκια!». Αυτά δημοσιοποιεί ο κ.Β.Καββαθάς, ζητώντας συγγνώμη από τους άγιους Πατέρες αλλά και θυμίζοντάς τους: «έχω πολλά ράμματα για τη γούνα σας» (Ελ.Δ.Χατζηϊωάννου, «Νέα»-’99). Στο ίδιο κλίμα και το “Nitro” (τ. 49. Όλ.Ρωμανού): “Κάθε μόδιστρος ή image maker θα ήταν σε θέση να το πει: το στυλ είναι ζήτημα λεπτομέρειας….Σε άπαντα τα έγγραφα τα υπογραφέντα υπό του Αρχιεπισκόπου,…το μελάνι της τζίφρας δεν είναι ένα τυχαίο μελάνι. Προέρχεται από γραφίδα Mont Blanc, επιμελώς τοποθετημένη στο εσωτερικό τσεπάκι του ράσου. Εκεί ακριβώς που καραδοκεί το εσαεί αναμένον κλήσεις κινητό του Χριστόδουλου…”. Στο ίδιο έντυπο διαβάζουμε: “Οι διάφοροι γνώστες των εκκλησιαστικών θεμάτων που αρέσκονται στο περί του κλήρου κουτσομπολιό είθισται να αναλώνονται σε διάφορες συζητήσεις περί της αξίας των αμφίων και των κοσμημάτων που φοράει -και βεβαίως δεν αναφέρονται στη συμβολική αλλά στην οικονομική, οία φέρει ουκ ολίγα μηδενικά. Δεν είναι ο μόνος βέβαια-πλείστοι των εκπροσώπων του κλήρου καταβάλλουν παχυλό οβολό στο Μάκη Μιχαλά ως αντίτιμο πλουμιστών σταυρών και εγκολπίων που συχνά πυκνά αγοράζουν. Αλλά ο κ.Χριστόδουλος υπερτερεί αυτών στο στυλ -ποιός άλλος ιερέας φορά αυθεντικά μοκασίνια Sebago παρήγγειλεν αυτοίς….υποδεδεμένους σανδάλια» Μαρκ. 6, 9) τη στιγμή που το ράσο τα καλύπτει και ουδείς πιστός έχει την ευκαιρία να θαυμάσει τη γραμμή τους;”. Για να είμαστε όμως δίκαιοι, τα Sebago του κοκέτη Χριστόδουλου δεν ήταν τίποτα μπροστά στα αυτοκρατορικά υποδήματα που φόρεσε ο πατριάρχης Κηρουλάριος τον 11ο αιώνα.
Τα μανικετόκουμπά του, είναι χρυσά “με χαραγμένο το μονόγραμμά του (Α.Α.) ή το δικέφαλο αετό” (“Ε -Κ. Ελευθεροτυπίας”, τ. 484. Χ.Μακρή “Ακριβέ μου Χριστόδουλε“). Ο Στ. Θεοδωράκης έγραψε στο “Βήμα” (29-10-2000): “Συναγωνίζονται στα μανικετόκουμπα, που συνοδεύουν άψογα τα αγαπημένα τους πουκάμισα με τις διπλές μανσέτες. Ο Βαρθολομαίος-υποστηρίζουν οι περισσότεροι- νικά εδώ τον Χριστόδουλο, ο οποίος παίρνει στην συνέχεια την εκδίκησή του…..επιτραχήλιον, σάκος, επιμανίκια, επιγονάτια….εγκόλπια. Όλα ή τα περισσότερα με χρυσό, σμάλτο και πολύτιμους λίθους. Στα εγκόλπια ίσως είναι νικητής ο Χριστόδουλος, ο οποίος αναζητεί τα καινούργια και αυτά ακόμη τα οποία δουλεύουν νέοι ζωγράφοι, τεχνίτες που ήλθαν από την Αλβανία…”. Δεν ξέρω γιατί, αλλά ειδικά για τον Χριστόδουλο, θυμάμαι το ποιητή: “Χρυσή κορώνα στο κεφάλι, και κόκκινη στον πισινό….”. (Κ.Βάρναλη “Το φως που καίει-Η Αριστέα και η μαϊμού”). Σε άλλο τεύχος του “Νitrο” (Αύγουστος 2000.Φ. Τσιμελάς, Α.Καρπετόπουλο), αντιπαραβάλλεται το στυλ του “Κραϊς Τόδουλος” με αυτό του Μάϊκλ Τζάκσον. Διαβάζουμε: “Ο Αρχιεπίσκοπος προβάλλει και τελικά προτείνει ένα νέο fashion code. Μπλε και χρυσά, σοβαρότητα και λάμψη…Η disco επιλογή του μπλε ελεκτρίκ με τις χρυσές καδένες να σπάνε τη μονοτονία, θα έκανε τον Βερσάτσε να πεθάνει απ’τη ζήλια του πριν την ώρα του“.
Ο Χουντόδουλος δίνει συνέντευξη Θ.Λάλας (“ΒΗΜΑgazino”, 11-2-2001):
Δημ.: “Υπάρχει η εντύπωση…ότι είσθε λίγο νάρκισσος….Αλλάζετε, λένε συχνά άμφια πανάκριβα“.
Χ.: “..αν τα άμφια που φορώ γίνονται σε μερικούς εμπόδιο για να πλησιάσουν στην εκκλησία, εγώ προθύμως θα τα απαρνηθώ. Προέχει η σωτηρία των ανθρώπων“, δήλωση που επανέλαβε και σε πολύ μεταγενέστερη συνέντευξή του. Όμως επικράτησαν ωριμώτερες σκέψεις και το “μη ενδύσασθαι δυο χιτώνας” πετάχτηκε στο καλάθι των αχρήστων, μολονότι ο Σάμου διαπιστώνει πως “..ο Καρνάβαλος βαρύνεται και με τη σπατάλη χρήματος και αυτό μάλιστα σε μια εποχή οικονομικής, εθνικής και διεθνούς κρίσεως“.
Γράφει ο φιλλέληνας αγωνιστής Voutier “O αρχιμανδρίτης Παπαφλέσσας που πολλές φορές είχαμε επισημάνει στο χαρακτήρα του την αναίδεια, την πανουργία και την αδυναμία του για την πολυτέλεια, ήταν ξαπλωμένος σε μια πολυθρόνα λαμπροφορεμένος σαν σουλτάνος. Το κεφάλι του στόλιζε ένα πλουσιοκεντημένο φέσι κι’ένα πελώριο χρωματιστό σάλι” (K.Σιμόπουλου “Πως είδαν …”, τ.Γ΄).  Ο Γερμανός μοναχός Φήλικας Faber, προσκυνητής του 15ου αιώνα, περιγράφει τον επίσκοπο Πάφου: “..ήταν ένας αγένειος νεανίας με κοριτσίστικο πρόσωπο που συμπεριφερόταν σαν γυναίκα. Φορούσε ράσο από βαρύτιμο ύφασμα, χρυσοστόλιστο και με ουρά πίσω, σαν αυτή που έχουν τα γυναικεία φορέματα. Τα δάχτυλά του ήταν φορτωμένα με δαχτυλίδια και στο λαιμό του κρεμόταν χρυσή καδένα“….
Ο William Richardson, δάσκαλος των παιδιών του Άγγλου πρέσβυ, παρακολούθησε τις πομπώδεις ρωσικές τελετουργίες και γράφει (1784): «Είμαι περισσότερο από ποτέ σύμφωνος…ότι η απλότητα έπρεπε να βασιλεύει στο τυπικό της θρησκευτικής λατρείας….Σε μια μεγαλόπρεπη τελετή της ελληνικής εκκλησίας…πομπές ιερέων με μίτρες…η Αυτοκράτειρα…και όλη η Αυλή της…Είναι μια ψεύτικη θρησκεία είπα στον εαυτό μου, αλλά…εντυπωσιάστηκα…σχεδόν συμμετείχα…». Ο Ρώσος χωρικός, πνευματικό τέκνο αυτών των αρχιερέων της Βαβυλώνας,  που τηρούσε τις νηστείες και τις μετάνοιες και που ούτε με βασανιστήρια δεν θα μπορούσες να τον αναγκάσεις να κάνει τον σταυρό του με τέσσερα δάχτυλα, «δεν έχει δισταγμό να κλέψει ή να δολοφονήσει” (Larry Wolf, «Inventing Eastern Europe: The Map of Civilization on the Mind of the Enlightenment»).  Ο Αμερικανός κομμουνιστής Τζων Ρηντ, γράφει για τη Ρωσία: “Οι παπάδες έχουν συχνά μοχθηρά, φαύλα πρόσωπα και οι μοναχοί στα μεγάλα μοναστήρια ζουν τις πολυτελέστατες κι ακόλαστες ζωές των πλουσίων και ασυγκράτητων ανθρώπων της Εκκλησίας…και η Εκκλησία, όπως όλες οι ισχυρές Εκκλησίες, ζει βασιλικά και χτίζει τα χρυσά της τέμπλα από τις συνεισφορές των φτωχών, παίζοντας με τις σκοτεινότερες προλήψεις τους” (“Τα Βαλκάνια στις φλόγες”).

Ο Μέγας Άρχων Σταυροφόρος της Ορθοδοξίας κλπ Γ. Μιχαλόπουλος ήταν καταπέλτης σε καιρούς που η φιλία του με τον Χριστόδουλο περνούσε κρίση: “Λαμπροφορεμένος, Μακαριώτατε πήγατε στο Μενίδι να λειτουργήσετε! Διαμάντια, χρυσαφικά, εγκόλπια, κουδουνάκια…Γύρω στα 50.000.000 δραχμές!… Και ίσως, παραπάνω! Και που στο Μενίδι …Σε κάθε λειτουργία και ΑΛΛΗ αρχιερατική Στολή και άλλα Εγκόλπια και άλλη πατερίτσα…Αλήθεια πόσες στολές έχει η γκαρνταρόμπα σας; Πόσες μίτρες; Πόσα εγκόλπια; Πόσες πατερίτσες;…” (“Ελ. Ώρα”, 13-2-’99). Γιατί όμως ένας επίσκοπος δεν μπορεί να έχει κλάσμα του ήθους ενός άρχοντα της αρχαίας Αθήνας; Ο νεαρός βασιλιάς της Σπάρτης Άγις, “δεν είχε λαμπρότερη στολή και οπλισμό από τους ιδιώτες” (Πλούταρχος: «Βίοι παράλληλοι»).
Ο Αθ.Κομνηνός Υψηλάντης, εξιστορεί την αγανάκτηση του πατριάρχη Προκόπιου (1789) δια “..τα πολυδάπανα φορέματα των διακόνων και οικιακών αρχιερέων, δια τα ζωνάρια, σάλια, κασμηριά και τζάρια, τζουπέδες και πισίνια έγκιουρ σαλισί, καβάδια γκερμεσούτα, καβαδάντερα ισταμπόλ σαλισί και ταις γούναις ταις ακριβαίς χονδραίς“. Ο βιογράφος του Γιάννη Τσαρούχη, γράφει για τον Χαλκηδόνος Μελίτωνα: «..ο γέροντας μου έστειλε ένα γράμμα και μου ζητούσε αν θα ήταν εύκολο για τον διδάσκαλο (Τσαρούχη), να τον συμβουλεύσει πώς να ράψει μια γούνα που του είχε χαρίσει ο Σιστοβάρης. Μπορούσε έλεγε να αλλάξει το χρώμα, σε όποιο χρώμα θα υποδείκνυε ο διδάσκαλος…Ο Γιάννης κάθισε και σχεδίασε αμέσως ένα είδος τζουμπέ, σαν αυτούς που φορούσαν οι παλιοί επίσκοποι. Έκανε τρία σχέδια…».  Άλλοτε οι γουναράδες των Τούρκων αξιωματούχων, ανέβαζαν με τον παρά τους  τους φίλους τους πατριάρχες. Ο γουναράς Μανωλάκης το 1715, πλήρωσε κι έντυσε «με το αυτοκρατορικό καβάδι» τον Κοσμά Γ΄. Ο Καισαρείας Ιερεμίας πλήρωσε τα διπλά και πήρε την θέση του, αλλά φόρτωσε στους αρχιερείς τις δαπάνες κι αυτοί τον συκοφάντησαν ως πράκτορα του τσάρου στον Σουλτάνο. Κατέληξε στο μπουντρούμι, απ’όπου πλήρωσε 50.000 γρόσια και επέστρεψε στον θρόνο (Κ.Κούμα «Ιστορία των ανθρωπίνων πράξεων»).

Άγιο Όρος. «Σκοροφαγωμένο ξύλο από το οποίο έχει μείνει μόνο η μπογιά»

«Το Άγιον Όρος περιφρονεί την Ελλάδα κι ας απομυζά εκατομμύρια».
ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΑΛΕΞΑΚΗ ΣΤΑ ΑΔΥΤΑ ΤΟΥ ΑΘΩ


«Χίλια χρόνια μόνον να παίρνουν ξέρουν», λέει για την αθωνική πολιτεία ο συγγραφέας Βασίλης Αλεξάκης που ασχολήθηκε με το θέμα στο τελευταίο του βιβλίο «Μ.Χ.»
«Ό,τι και να βγει προς τα έξω για το Άγιον Όρος, μια μικρή πλευρά πάντα βλέπουμε. Ο Άθως είναι ένα σκοροφαγωμένο ξύλο από το οποίο έχει μείνει μόνο η μπογιά», ισχυρίζεται ο συγγραφέας Βασίλης Αλεξάκης. Το μυθιστόρημά του «Μ.Χ.» που κυκλοφόρησε πριν από έναν χρόνο (έχει πουλήσει περίπου 50.000 αντίτυπα στην Ελλάδα και έλαβε το Μεγάλο Βραβείο Μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας) αποδείχθηκε πολλαπλά επίκαιρο και διαδραματίζεται στη Χερσόνησο του Άθω. Έτυχε πολύ καλής υποδοχής από το ελληνικό κοινό.
Για τις ανάγκες της συγγραφής του «Μ.Χ.» ο Βασίλης Αλεξάκης έκανε συστηματική βιβλιογραφική έρευνα ενώ ταξίδεψε δύο φορές στο Άγιον Όρος, όπου μίλησε με πολλούς μοναχούς- συνάντησε για λίγο και τους Εφραίμ, Αρσένιο. Τα συμπεράσματά του, όπως τα εκθέτει στα «ΝΕΑ», δεν είναι καθόλου κολακευτικά:
«Χίλια χρόνια τα μοναστήρια έτσι λειτουργούν. Ήδη ο Αθανάσιος, ιδρυτής της Μεγίστης Λαύρας, το πρώτο που έκανε τότε ήταν να αγοράσει πλοίο για να κάνει εμπόριο με την Κωνσταντινούπολη. Τα μοναστήρια είναι επιχειρήσεις από τότε που δημιουργήθηκαν. Στη βυζαντινή περίοδο λειτουργούσαν σαν τράπεζες για ανασφαλείς πλούσιους της Κωνσταντινούπολης που κατέθεταν εκεί, έναντι τιμήματος, τα χρήματά τους για να τα διασφαλίσουν από πολιτικές ανατροπές. Επίσης δάνειζαν εμπόρους της Κωνσταντινούπολης. Λειτουργούσαν δηλαδή ανέκαθεν ως οικονομικά ιδρύματα. Το δράμα είναι ότι αυτά δεν λέγονται και τώρα ξαφνιαζόμαστε που η Μεγίστη Λαύρα, λ.χ., επένδυσε 450 εκατομμύρια ευρώ στη Σκύρο σε ανεμογεννήτριες και θα πουλάει το ρεύμα στη ΔΕΗ. Εθελοτυφλούμε», λέει.

«Δεν με ενοχλεί αυτό, αλλά αν θέλουν να είναι επιχειρηματίες, μαγαζάτορες, ξενοδόχοι, να το δηλώσουν και να πληρώνουν και φόρους. Ας το κάνουν ανοιχτά. Το ράσο, βέβαια, δεν ξέρω τι το χρειάζονται. Εγώ δεν έχω δει άλλους επιχειρηματίες, τραπεζίτες, να είναι ντυμένοι έτσι. Και με ξαφνιάζει το εξής: οι τίτλοι ιδιοκτησίας που εμφανίζουν είναι βυζαντινοί. Από πού κι ώς πού το ελεύθερο ελληνικό
«Για να γίνεις ηγούμενος στον Άθω πρέπει να έχεις περάσει από όλα τα στάδια και να έχεις κάνει όλες τις δουλειές: από περιβολάρης μέχρι μπογιατζής και φούρναρης. Να μια ιδέα που θα άρεσε και στον σύντροφο Μάο»
κράτος θεωρεί τον εαυτό του δεσμευμένο από αυτοκράτορες που δεν ήταν καν Έλληνες; Πώς οι κατακτητές Ρωμαίοι δεσμεύουν το κράτος; Γιατί κατακτητές ήταν. Μπορεί η Ελλάδα να θέλει να είναι θύμα των μύθων της, αλλά το Βυζάντιο έγινε ελληνικό κρατίδιο μόνο στο τέλος. Τους υπόλοιπους αιώνες καμία σχέση δεν είχε με την Ελλάδα. Εδώ είχαμε και επανάσταση στη Θεσσαλονίκη που την έπνιξε στο αίμα ο Θεοδόσιος».
Επικαλούμενος στοιχεία που προέκυψαν κατά την έρευνά του, ο συγγραφέας των μυθιστορημάτων «Παρίσι- Αθήνα», «Τάλγκο», «Ξένες λέξεις», «Μητρική Γλώσσα», μιλάει για περιφρόνηση του ελληνικού κράτους από την πλευρά των Μονών. «Όχι μόνο αυτό, αλλά στο βάθος δεν αναγνωρίζουν στο κράτος ούτε δικαίωμα ελέγχου. Προ τριετίας ο Αλογοσκούφης ζήτησε λίστα με τα περιουσιακά στοιχεία των Μονών και οι είκοσι Μονές αρνήθηκαν και να απαντήσουν. Η ελληνική σημαία υπάρχει μόνο στο Διοικητήριο και την Αστυνομία. Οι Μονές έχουν μόνο τον δικέφαλο αετό. Η πραγματικότητα είναι ότι ο Εφραίμ θεωρεί τον εαυτό του κληρονόμο του Βυζαντίου και την Ελλάδα σαν ασήμαντη επαρχία». Η πελώρια απληστία που οδήγησε στην οικονομική κρίση, ισχύει σύμφωνα με τον Βασίλη Αλεξάκη και για τις Μονές. «Είναι αχόρταγοι», λέει. «Αν ήμουν γελοιογράφος θα τους σχεδίαζα με το λιβανιστήρι στο ένα χέρι και το μπλοκ των επιταγών στο άλλο. Ώρες ώρες μου φαίνεται ότι ορισμένοι έχουν ψεύτικα γένια πιασμένα με σπάγκο. Τα βγάζουν και πάνε στο χρηματιστήριο, τα ξαναβάζουν και πάνε στο Μοναστήρι. Ούτως ή άλλως, μόνο να παίρνουν ξέρουν, χίλια χρόνια τώρα. Να δίνουν ποτέ. Είναι οι μόνοι που δεν έδωσαν τίποτα για τους πυρόπληκτους».
Στον πόλεμο είχαν τεθεί υπό την προστασία του Χίτλερ, υποστηρίζει ο συγγραφέας. «Μετά διαπραγματεύτηκαν και με το ΚΚΕ για να διατηρήσουν την αυτονομία τους σε περίπτωση που κέρδιζαν οι κομμουνιστές στον Εμφύλιο. Είναι έτοιμοι να συνεργαστούν με όλους».
«Πρόσεχε, παιδί μου, τους αιρετικούς…»
Αν πνευματικός του πρώην υπουργού Επικρατείας είναι ο ηγούμενος Εφραίμ, πνευματικός και θρυλική μορφή του Βατοπεδίου είναι ο γέρων Ιωσήφ, που πέθανε το 1959. «Ήταν άνθρωπος αγαθός από μια άποψη, καθόλου φιλοχρήματος αλλά άκρως φανατικός, από εκείνους που χτυπούν τους μηρούς τους με ξύλο για να διώχνουν τον πειρασμό», λέει ο Βασίλης Αλεξάκης. «Στα γραφεία της Μονής υπάρχει πελώριο το πορτρέτο της θλιμμένης μορφής του. Το βιβλίο όμως με τα κείμενά του (επιστολές) που έχει εκδώσει το Όρος μιλάει μόνο του. Λέει για παράδειγμα: “Μία μοναχή μου έγραψε ότι πάσχει και αν δεν κάμη εγχείρηση αποθνήσκει. Εγώ γράφω λέγων τελείως αντίθετα: Έχε πίστην, άφησέ τα όλα εις τον Θεόν. Προτίμησε τον θάνατον”. Προς παιδί ξενιτεμένο: “Πρόσεχε, παιδί μου, πολύ τους αιρετικούς. Αυτού όπου είσαι, ξένες φυλές και γλώσσες… Μην ομιλείς διόλου με αυτούς διότι μολύνεται η καθαρά σου ψυχούλα από τα βλάσφημα λόγια τους”. Ο Ιωσήφ μιλάει επίσης με βδελυγμία για το μητρικό αίμα. Με κατηγόρησαν ότι στο βιβλίο μου δεν ασχολήθηκα με το πνευματικό έργο των μοναχών. Το θέμα είναι ότι δυστυχώς ασχολήθηκα», υποστηρίζει ο Βασίλης Αλεξάκης.
Αυτοκτονίες όπως στον Στρατό
«Πολύ σημαντικό είναι το θέμα των αυτοκτονιών στον Άθω», λέει ο Βασίλης Αλεξάκης. «Το ποσοστό τους είναι ανάλογο με εκείνο στις φυλακές και τα στρατόπεδα. Το κράτος δεν κάνει ποτέ ανακρίσεις και οι εφημερίδες δεν καταγράφουν τα περιστατικά. Αλλά είναι γεγονός ότι οι “παλιοί” μεταχειρίζονται τους δόκιμους μοναχούς σαν δούλους και τους ταπεινώνουν. “Πρέπει να κλάψεις τόσο ώστε το χώμα στα πόδια σου να γίνει λάσπη”, λένε στους δόκιμους». Άλλο συζητήσιμο θέμα, σύμφωνα με τον συγγραφέα, είναι η Αθωνιάδα Σχολή, το σχολείο στις Καρυές του οποίου οι μαθητές είναι οικότροφοι.
«Πρόκειται για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», λέει. «Τα αγόρια αυτά μεγαλώνουν χωρίς να βλέπουν γυναίκες ποτέ. Αν καμιά φορά κάνουν εκδρομή στη Θεσσαλονίκη, τις βλέπουν σαν άγνωστα όντα».

Η οικονομική αφαίμαξη των ραγιάδων από την Εκκλησία κατά την Τουρκοκρατία

«Ἑκατὸν χιλιάδες, καὶ ἴσως περισσότεροι, μαυροφορεμένοι ζῶσιν ἀργοὶ καὶ τρέφονται ἀπὸ τοὺς ἵδρωτας τῶν ταλαιπώρων καὶ πτωχῶν Ἑλλήνων.
Τόσαι ἑκατοντάδες μοναστήρια, ὁποὺ πανταχόθεν εὑρίσκονται, εἶναι τόσαι πληγαὶ εἰς τὴν πατρίδα, ἐπειδή, χωρὶς νὰ τὴν ὠφελήσουν εἰς τὸ παραμικρόν, τρώγοσι τοὺς καρπούς της καὶ φυλάττουσι τοὺς λύκους, διὰ νὰ ἁρπάζουν καὶ ξεσχίζουν τὰ ἀθῶα καὶ ἱλαρὰ πρόβατα τῆς ποίμνης τοῦ Χριστοῦ.
Ἰδού, ὦ Ἕλληνες, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ἡ σημερινὴ ἀθλία καὶ φοβερὰ κατάστασις τοῦ ἑλληνικοῦ ἱερατείου, καὶ ἡ πρώτη αἰτία ὁποὺ ἀργοπορεῖ τὴν ἐλευθέρωσιν τῆς Ἑλλάδος».
«Ελληνική Νομαρχία»
Με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, η οποία ήταν η χαριστική βολή των Οθωμανών στο ήδη αποδεκατισμένο και διαλυμένο βυζαντινό κράτος, η Εκκλησία ήταν ένας από τους μεγάλους κερδισμένους τής υπόθεσης αυτής. Ο ρόλος της στην κατάκτηση της Πόλης ήταν καθοριστικός κι αυτό το αναγνώρισε εμπράκτως ο Μωάμεθ ο Πορθητής, χρίζοντας πατριάρχη τον Γεννάδιο, ο οποίος μέχρι τότε φρόντιζε να καλλιεργεί την διχόνοια και κλίμα ηττοπάθειας στο βυζαντινό στρατόπεδο, λόγω της αντίθεσής του στην ένωση των Εκκλησιών (κάτι που θα σήμαινε απώλεια πολλών προνομίων που διατηρούσε μέχρι τότε η ορθόδοξη Εκκλησία). Είναι γνωστό άλλωστε το περίφημο «φακιόλιον βασιλεύον Τούρκων, ή καλύπτραν λατινικήν» του Νοταρά. Γνωστά πράγματα, παρ’ όλο που η Εκκλησία προσπαθεί να καλύψει τις αμαρτίες της με το παραμυθάκι της Κερκόπορτας.

Η προνομιακή μεταχείριση των παπάδων, δεν αποτελούσε όμως μόνο απλά την αναγνώριση εκ μέρους των Τούρκων, των πολύτιμων υπηρεσιών των ρασοφόρων. Οι Οθωμανοί δεν ήταν ηλίθιοι, ούτε και άσχετοι με την διοίκηση. Αφ’ ενός δεν επιθυμούσαν τον καθολικό εξισλαμισμό των νέων υπηκόων, γιατί έτσι θα περιόριζαν τα εισοδήματα από την βαρύτατη φορολογία, την οποία επέβαλαν στους «άπιστους» κι αφ’ ετέρου ήθελαν μία κατά το δυνατόν ομαλή καθυποταγή τους. Αντιλαμβάνονταν, πως σε ένα ήδη θεοκρατικό καθεστώς, όπου ο σκοταδισμός και η τυφλή θρησκευτική πίστη βασίλευαν, το ιερατείο ήταν ένας πολύτιμος βραχίονας διοίκησης και επιβολής εξουσίας. Η πίστη, ήταν το όπλο στα χέρια του πατριαρχείου, με το οποίο μπορούσε να καθηλώσει υπό την σκέπη του ολόκληρο το ορθόδοξο ποίμνιο, ανεξαρτήτου εθνικότητας. Ο επίσκοπος Ευβοίας, Άνθιμος, σε επιστολή του, που είχε παραλήπτη τον βασιλιά Όθωνα, το 1835, ομολογεί σε μια κρίση ειλικρίνειας: «Οι σουλτάνοι εγνώρισαν από την πείραν ότι, διά να τυραννούν ευκόλως τον ελληνικόν λαόν, είχον ανάγκην από την συνδρομήν της θρησκείας του. Σέβας εις τους πατριάρχας μας, υπεράσπισιν εις την Εκκλησίας και προνόμια εις τους αρχιερείς της επρόσφερον αδιακόπως η τουρκική κυβέρνησις».
Η Εκκλησία λοιπόν, όχι μόνο δεν βγήκε χαμένη από αυτή την ιστορία, αλλά απεναντίας βγήκε και περισσότερο ενισχυμένη από πριν. Ο πατριάρχης, αποκτώντας τον τίτλο του πασά, στην τουρκική ιεραρχία και μάλιστα με τρεις ουρές αλόγου στην σημαία του, όχι μόνο κατόρθωσε να διατηρήσει τα κεκτημένα της Εκκλησίας, αλλά ορίστηκε από τον σουλτάνο, να είναι στην ουσία το εκτελεστικό του όργανο, με εξουσίες όχι μόνο πάνω στον ελληνικό χριστιανικό πληθυσμό, αλλά σχεδόν σε όλους τους χριστιανούς της οθωμανικής πλέον επικράτειας. Η ασυδοσία των ρασοφόρων, όχι μόνο δεν περιορίστηκε, αλλά αντιθέτως ενισχύθηκε υπό την κάλυψη της οθωμανικής εξουσίας.
Ο ραγιάς, πέρα από τον αβάσταχτο κεφαλικό φόρο, που έπρεπε να πληρώνει ετησίως στους Οθωμανούς, για να «έχει την άδειαν να φέρη επί εν έτος την κεφαλήν επί των ώμων του», είχε πλέον να αντιμετωπίσει, και τα -κατά την καθομιλουμένη- «γαμισιάδικα» του εκάστοτε πατριάρχη και των επισκόπων, οι οποίοι επιδίδονταν σε έναν απίστευτο πλειοδοτικό διαγωνισμό για την απόκτηση των ιερατικών θρόνων. Ο «ανώνυμος» της «Ελληνικής Νομαρχίας», μας περιγράφει τον τρόπο που χρίζονταν πατριάρχες και επίσκοποι και τι επίπτωση είχε αυτό στον υπόδουλο χριστιανικό πληθυσμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας:
Ἡ Σύνοδος ἀγοράζει τὸν πατριαρχικὸν θρόνον ἀπὸ τὸν ὀθωμανικὸν ἀντιβασιλέα διὰ μίαν μεγάλην ποσότητα χρημάτων, ἔπειτα τὸν πωλεῖ οὗτινος τῆς δώσῃ περισσότερον κέρδος, καὶ τὸν ἀγοραστὴν τὸν ὀνομάζει πατριάρχην. Αὐτός, λοιπόν, διὰ νὰ ξαναλάβῃ τὰ ὅσα ἐδανείσθη διὰ τὴν ἀγορὰν τοῦ θρόνου, πωλεῖ τὰς ἐπαρχίας, ἤτοι τὰς ἀρχιεπισκοπάς, οὗτινος δώσῃ περισσοτέραν ποσότητα, καὶ οὕτως σχηματίζει τοὺς ἀρχιεπισκόπους, οἱ ὁποῖοι πωλῶσι καὶ αὐτοὶ εἰς ἄλλους τὰς ἐπισκοπάς των. Οἱ δὲ ἐπίσκοποι τὰς πωλῶσι τῶν χριστιανῶν, δηλαδὴ γυμνώνουσι τὸν λαόν, διὰ νὰ ἐβγάλωσι τὰ ὅσα ἐξώδευσαν…καὶ εἰς αὐτὸ μιμοῦνται τοὺς ὀθωμανικοὺς διοικητὰς τῆς ἀρχιεπισκοπῆς των, ἀπὸ τοὺς ὁποίους εἰς ἄλλο δὲν διαφέρουσι, εἰμὴ ὅτι οἱ ἀρχιεπίσκοποι πληρώνουν αὐτούς, καὶ αὐτοὶ τοὺς δίδουν τὴν ἄδειαν νὰ κλέψωσιν ὅσα ἠμποροῦσι.
Τα ρασοφόρα τρωκτικά, πέραν από την τακτική φορολογία που είχαν επιβάλλει στους ραγιάδες (γνωστή ως «τακτική» ή «κανονική» ή «χρονιάτικη»), τους υποχρέωναν να παραδίδουν στην Εκκλησία το 1/3 του εισοδήματός τους με την μορφή ενός φόρου που ονομάζονταν «ρόγα». Είχαν δε επινοήσει πλήθος άλλων έκτακτων «εισφορών» (κατά το κοινώς, «αρπαχτές»), όπως: «Εμβατίκια», «φιλότιμα», «ζητείαι», «συνοικέσια», «δίσκοι», «λειτουργικά», «παρρησίαι», «προθέσεις», «ψυχομερίδια» κ.ά. Τα «δοσίματά» τους στους Οθωμανούς διοικητές για να διατηρούνται οι καλές σχέσεις μαζί τους («μπαξίσια», «κανίσκια» κ.λπ.) ήταν μεγάλα. Πολλές φορές οι επισκοπές, με τα πολλά τους έξοδα και τις δωροδοκίες ήταν καταχρεωμένες. Κι όλο πιο βαριά φορολογία έριχναν στις πλάτες των χριστιανών. Άλλοτε αναζητούσαν διάφορους τρόπους κι έβρισκαν τις πιο παράξενες ευκαιρίες για να ενισχύσουν το ταμείο τους. Ο Σέργιος Μακραίος με γράμμα του (1759) προς τον Νεκτάριο, επίσκοπο «Λιτζάς και Αγράφων», τον παρακαλεί να συγχωρήσει κάποιον Παπαγιώργη για ένα παράπτωμά του, χωρίς όμως να του πάρει χρήματα. Που σημαίνει ότι η συγχώρηση παραχωρούνταν με πληρωμή χρημάτων. Καθόλου παράξενο βέβαια, από μια άποψη, καθώς είναι γνωστό πως τα «συγχωροχάρτια» δεν αποτελούσαν αποκλειστικό προνόμιο της Καθολικής Εκκλησίας, όπως πιστεύεται σήμερα.
Στα διάφορα «βεράτια» (σουλτανικές άδειες) των εκάστοτε πατριαρχών ή μητροπολιτών, πληροφορούμαστε και τις οδηγίες που δίνονταν:
«…Ομοίως δε και το ζαράρι κασαμπιγιέ, και η ζητεία και η ελεημοσύνη, και τα άσπρα οπού συνηθίζονται να δίδωνται δια τα αγιάσματα, πρώτα δεύτερα και τρίτα συνοικέσια, και ακολούθως από κάθε ιερέως προς εν φλωρίον δια τον πατριάρχην, και άλλα τόσα δια τον μητροπολίτην ή ηγούμενον…» (βεράτι πατριάρχη Κύριλλου)
«…Όταν δε εις φόρου υποτελής, μη έχων χρήματα δια να πληρώσει το μιρίον, δίδη αντ’ αυτού εις τον Μητροπολίτην υφάσματα και φορέματα…ως και δια τα διδόμενα αυτώ υπό των φόρου υποτελών λόγω ελεημοσυνών πράγματα, ήτοι οίνον, έλαιον μέλι και λοιπούς δημητριακούς καρπούς…» (βεράτι μητροπολίτη Κρήτης, Γεράσιμου του Χίου).
«…Οι επίσκοποι παπάδες και λοιποί ραγιάδες, οι κατοικούντες…να δίδωσι το ετήσιον ρέσμι πεσκέσι, ζαγάρι κασαπγιέ, άσπρα ελέους αγιασμού, ζητείας πανηγύρεως το ρέσμι του Α’, Β’, Γ’ γάμου· έτι δε ετήσιον κάθε σπίτι υπανδρευμένου να δίδει ανά 12 άσπρα και έκαστος παπάς ανά εν φλωρί ρέσμι του πατριάρχου, και πάλιν ανά 12 άσπρα και ανά εν φλωρί ετήσιον ρέσμι του αρχιερέως…» (βεράτι μητροπολίτη Λαρίσης, Λεόντιου)
Με την ανακήρυξη της Εκκλησίας τής Κρήτης ως αυτοκέφαλη, στο πατριαρχικό βεράτι τονίζεται η ανάγκη «ενός Μητροπολίτου, όστις να εισπράττει τους φόρους, να εκτελεί τας λειτουργίας των και να συγκρατεί τους ραγιάδες…».
Από τις «αρπαχτές» των ρασοφόρων, δεν ήταν δυνατόν να λείπουν και οι περίφημες εκθέσεις «ιερών λειψάνων», που επιβιώνουν μέχρι και τις μέρες μας. Ο λόγος και πάλι στον απολαυστικό «ανώνυμο» της «Ελληνικής Νομαρχίας»:
Μετὰ τῶν Ἐπισκόπων, λοιπόν, ἔρχονται ἐκεῖνοι οἱ πρωτοσύγκελλοι, οἱ ἀρχιμανδρῖται καὶ οἱ πνευματικοί, οἱ ὁποῖοι στέλλονται ἀπὸ τὰ μοναστήρια μὲ κάποιας πανταχούσας. Αὐτοὶ εἶναι ἀναρίθμητοι, ἐπειδὴ δὲν εὑρίσκεται πόλις ἢ χωρίον, ὁποὺ νὰ μὴν φυλάττῃ ἢ ἕνα ἢ δύο ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς λαοκλέπτας, οἱ ὁποῖοι παρησιάζονται εἰς τὸν ἀρχιερέα καὶ ἀγοράζουν παρ᾿ αὐτοῦ τὴν ἄδειαν τοῦ κλεψίματος, καὶ ἔπειτα, μὲ ἄκραν αὐθάδειαν, ἀρχινοῦσιν ἀπὸ ὀσπίτιον εἰς ὀσπίτιον, νὰ ζητοῦσιν ἐλεημοσύνην, καὶ ἐκδύουσιν ἐξόχως τὰς γυναῖκας, ὅσον ἠμποροῦσι.

Τὸν τρόπον, ὁποὺ μεθοδεύονται, εἶναι ἄξιος γέλωτος ἐνταυτῷ καὶ δακρύων. Αὐτοὶ ἔχουσιν ἓν κιβωτίδιον γεμάτον ἀπὸ ἀνθρώπινα κόκκαλα καὶ κρανία ἀκέραια, τὰ ὁποῖα ἀσημώνοσι, καὶ ἔπειτα ὀνοματίζουσιν, ἄλλα μὲν τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους καὶ ἄλλα τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου. Ἐν ἑνὶ λόγῳ, δὲν ἀφίνουν ἅγιον, χωρὶς νὰ ἔχουν μέρος ἀπὸ τὰ κόκκαλά του (Ἐγώ, ἕως τώρα βέβαια, εἶδα ἕως τέσσαρας κεφαλὰς τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους, ἐπειδή, ὅταν ἀκολουθῇ ἡ πανοῦκλα, τότε κάθε πολιτεία ἔχει ἀπὸ μίαν κεφαλὴν τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους). Οἱ περισσότεροι ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς κοκκαλοπωλητὰς ἐξέρχονται ἀπὸ τὸ ὄρος τοῦ Ἄθους, ὁποὺ ὀνομάζουν Ἅγιον Ὄρος, εἰς τὸ ὁποῖον εὑρίσκεται ἡ πηγὴ αὐτῶν τῶν καλογήρων.

Τὰ δὲ μοναστήρια αὐτὰ ἔχουσιν εἰς κάθε πολιτείαν ὑποστατικὰ καὶ ὀσπίτια, τὰ ὁποῖα καλοῦσι μετόχια καὶ τὰ κατοικοῦσιν αὐτοὶ οἱ περιηγηταί. Ἐκεῖ μετροῦσι τὰ κλεφθέντα χρήματα, διὰ νὰ λάβωσιν αὐτοὶ κρυφίως τὰ μισὰ καὶ τὰ λοιπὰ νὰ τὰ ὑπάγωσιν εἰς τὰ μοναστήριά των (Ἐγὼ ἐγνώρισα ἕνα πνευματικὸν Ἁγιορείτην, ὁ ὁποῖος δὲν ἦτον τόσον ἀμαθής, ὅσον ἦτον ὑποκριτὴς καὶ φιλάργυρος. Πολλάκις, λοιπόν, καυχώμενος μοῦ ἐδιηγεῖτο, ὅτι εἰς εἴκοσι χρόνους ἔκαμεν ἕνα καπιτάλι ἀπὸ ἑκατὸν πενήντα χιλιάδες γρόσια, καὶ εἶχε δοσμένα εἰς τὸ μοναστήριόν του τὰ δύο τρίτα, τὰ δὲ λοιπὰ εἶχε μοιρασμένα εἰς διαφόρους πραγματευτὰς μὲ τὸ διάφορον. Αὐτὸς εἶχε τὴν κάραν τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου). Αὐτὰ τὰ τέρατα λοιπόν, ἐπειδὴ ποτὲ δὲν τοὺς ἐβγαίνει ἀπὸ τὸ στόμα τους ἕνας ἀναστεναγμός, συνηθίζουν κατ᾿ ὀλίγον ὀλίγον εἰς τὴν ἀπάθειαν, καὶ φθάνουσιν εἰς τοιοῦτον βαθμόν, ὁπού, ὁ κόσμος καὶ ἂν χαλάσῃ, τίποτε δὲν τοὺς μέλει…
Από την άλλη πλευρά, οι ταλαίπωροι ραγιάδες, από φόβο μην τους κατασχέσουν την όποια περιουσία τους οι Τούρκοι, παραχωρούσαν με την μορφή εικονικής δωρεάς τα κτήματά τους στα μοναστήρια, γιατί γνώριζαν πως οι Οθωμανοί δεν άγγιζαν την μοναστηριακή περιουσία, με την προσδοκία να τα πάρουν πίσω μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν. Στην συντριπτική πλειοψηφία όμως των περιπτώσεων, οι προσδοκίες παρέμειναν προσδοκίες, καθώς οι καλόγεροι τις οικειοποιούνταν, αρνούμενοι να αναγνωρίσουν το εικονικό των «δωρεών». Η Εκκλησία είχε καταστεί έτσι ένας φεουδάρχης και οι ραγιάδες κατάντησαν να εργάζονται ως δουλοπάροικοι στις περιουσίες τους που με ανήθικο τρόπο είχε οικειοποιηθεί το ιερατείο.
Τα ρασοφόρα κοράκια όμως, δεν περιορίστηκαν στις φορολογικές επιδρομές, αλλά επεκτάθηκαν και σε αυτές κάθ’ αυτές τις περιουσίες των ραγιάδων, είτε επιτυγχάνοντας με βεράτια, να κληρονομείται από τα μοναστήρια ολόκληρη η περιουσία των αποθανόντων κληρικών («Των αποθνησκόντων ακλήρων επισκόπων, παπάδων, κεσσίσιδων, καλογραιών, τα μετρητά, η περιουσία, τα άλογα, τα κτήματα, και ό,τι άλλο ήθελον έχει ανήκον ταις εκκλησίαις, ο μητροπολίτης και οι διορισμένοι επίτροποι του παραλαμβάνοντές τα διά λογαριασμόν του ρέσμι πεσκεσίου, οι πεϊτουλάμηδες…βοϊβόδες…να μην προξενώσιν ενόχλησιν» [βεράτι μητροπολίτη Λαρίσης Λεόντιου]), είτε βάζοντας στο χέρι με τον ίδιο τρόπο το 1/3 της περιουσίας των αποθανόντων λαϊκών, καθώς όπως μας ενημερώνει και ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, «Πας χριστιανός υπεχρεούτο να διαθέτη το τρίτον της εαυτού περιουσίας υπέρ της εκκλησίας, αι δε τοιαύται διαθήκαι ήσαν αναγκαστικώς εκτελεσταί». Μάλιστα, ο επίσκοπος Κοζάνης, Θεόφιλος, δεν παραλείπει να υπενθυμίζει σε εγκύκλιό του το 1796, πως «Όσοι κάτοικοι εν τη πολιτεία ταύτη ήθελαν κάμει διαθήκη, είτε εδώ ευρισκόμενοι είτε αλλού, να έχουν απαραιτήτως για να αφιερώσουν πρώτον εις τον κατά καιρούς αρχιερέα της επισκοπής ταύτης (εκτός των συνήθων, οπού δικαιούται λαβείν και άνευ διαθήκης κατά την κατάστασιν του τεθνεώτος)…». Σε περίπτωση δε, που κάποιος κληρικός δεν μεριμνήσει κατά τον «ορθό» τρόπο για «τα δέοντα» στην διαθήκη του, σύμφωνα με τον κανόνα ΝΘ’ των Αγίων Αποστόλων, κατά τον Μανουήλ Μαλαξό (ιερέας και λόγιος του 16ου αιώνα) θα πρέπει να αφορίζεται και να καθαιρείται «ως φονεύσας τον αδελφόν αυτού».
Η Εκκλησία δεν έδειχνε κανένα έλεος, μπρος στην αδυναμία ή -ακόμα χειρότερα- στην άρνηση των ραγιάδων να πληρώσουν. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο έργο του Τάκη Σταματόπουλου, «Ο Εσωτερικός Αγώνας», τα 32 από τα 68 χωριά της Χίου ανήκαν στην Εκκλησία και οι ραγιάδες συντηρούσαν με τον ιδρώτα τους έναν σωρό μοναστήρια, εκκλησίες και παρεκκλήσια, τους δε φόρους, οι ρασοφόροι «…τους εισέπρατταν τακτικά χωρίς να χαρίζουν ούτε έναν παρά και στην ανάγκη μεταχειρίζονταν και βία…». Ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος, σημειώνει πως, «…το πιο έφορο και καλό μέρος της γης ήταν ιδιοκτησία των μοναστηριών. Μια φούχτα καλόγεροι που κι αυτοί ήσαν εξαρτημένοι απ’ το Άγιο Όρος, το Πατριαρχείο, τον μητροπολίτη, έπαιρναν αμύθητα εισοδήματα από γεννήματα, καρπούς και ζωντανά. Χιλιάδες αγρότες ήταν σκλάβοι των μοναστηριών κι έτρεφαν τους μικρούς και μεγάλους καλόγερους, με τον μόχθο και τον ιδρώτα τους» («Σελίδες από την ιστορία τού αγροτικού κινήματος», σελ. 11). Ο δε ξένος περιηγητής Μπερτόλντι υπογραμμίζει: «…Ουδεμία απάτη, ουδείς λόγος, ουδεμία δεισιδαιμονία, ουδείς ερεθισμός υπάρχει άγνωστος εις αυτούς… Βραδυκίνητοι, φίλαυτοι, δόλιοι, πραγματικές βδέλλες, εκμυζούν το αίμα του λαού». Ομοίως και ο «ανώνυμος» της «Ελληνικής Νομαρχίας» τονίζει:
Αὐτοί, λοιπόν, περιφέρονται εἰς ὅλα τὰ χωρία τῆς ἐπισκοπῆς καὶ μὲ ἄκραν ἀσπλαγχνίαν ἐκδύουσι τοὺς πολλὰ ἀθώους χωριάτας, καὶ μάλιστα τὰς γυναῖκας. Ὅταν δὲν τοὺς εὑρίσκουσι χρήματα, τότε τίνος ἁρπάζουσι ἓν φόρεμα, τίνος ἓν ἐργαλεῖον τῆς γεωργικῆς, τίνος ἓν στολίδι τῆς γυναικός του, καὶ φθάνουσι νὰ τοὺς παίρνουσιν ἕως καὶ τὰ δοχεῖα τῶν φαγητῶν. Ἀπὸ ἄλλους πάλιν λαμβάνουσι τόσα κιλὰ σιτάρι ἢ τόσον κρασί. Ἐν ἑνὶ λόγῳ, τοὺς γυμνώνουσι, καὶ ἔπειτα τοὺς εὐλογοῦσι καὶ φεύγουσι. Πολλάκις δὲ περιέρχεται ὁ ἴδιος ἐπίσκοπος εἰς τὰ χωρία, καὶ τότε πλέον ἀκολουθοῦν τὰ χειρότερα. Αὐτὸς ὁ ἀναίσχυντος καὶ βάρβαρος καὶ ἀμαθέστατος ἄνθρωπος, ἀφοῦ τρώγει δι᾿ ὅσας ἡμέρας μένει εἰς τὸ χωρίον ἀπὸ τὴν πτωχὴν κοινότητα, ἀφοῦ ἁρπάζει ὅσα περισσότερα δυνηθῇ, τότε ἀφορίζει ἕνα δύο, καὶ ἄλλους τόσους κάμνει παπάδες, καὶ ἔπειτα φεύγει.
Όταν οι ρασοφόροι αδυνατούσαν οι ίδιοι να εισπράξουν τα απαιτηθέντα, δεν δίσταζαν να βάλουν μπροστά τα μεγάλα μέσα, όπως στην περίπτωση, των Κρητών ραγιάδων, οι οποίοι από το 1669 και για μια τριετία αρνούνταν να πληρώσουν τα υψηλά πατριαρχικά δικαιώματα, με αποτέλεσμα, ο σουλτάνος, μετά από απαίτηση του πατριαρχείου, να αποστείλει στην Κρήτη για την είσπραξη των πατριαρχικών φόρων τον Αλί αγά. Την ίδια οδό, θα ακολουθήσει λίγα χρόνια αργότερα, ο μητροπολίτης Κρήτης Αθανάσιος Καλλιπολίτης: «Αίτησις του Μητροπολίτου Κρήτης προς τον πασάν Χάνδακος. Ευδαίμων μακάριε και εξοχώτατε Αυθέντα μου, έσο υγιής. Η αίτησις του δούλου σας αφορά εις την εξής υπόθεσιν: Επί τω τέλει όπως προβώμεν, δυνάμει του ανά χείρας μας υψηλού αυτοκρατορικού φιρμανίου εις την είσπραξιν των ανέκαθεν καθιερωμένων πατριαρχικών και μητροπολιτικών δικαιωμάτων και φόρων εκ της νήσου Κρήτης, παρακαλούμεν την έκδοσιν υψηλής διαταγής, όπως ουδείς έξωθεν παρεμπόδιση ημίν τούτο. Επί τούτοις εις υμάς απόκειται…να αποφασίσητε». Και η υπογεγραμμένη απάντηση του πασά: «Όπως ουδείς παρεμπόδιση αυτόν κατά την είσπραξιν των καθιερωμένων φόρων…». Την προστασία της τουρκικής διοίκησης ζητούν και τα μοναστήρια, όταν τους «ντουκουτίζουν» οι ραγιάδες. Απόφαση του Βεζύρ Αλί πασά: «Εγώ ο Βεζύρ Αληπασάς. Έδωκα το μπουγιουρδί μου του ηγουμένου από μοναστήρ Βαρνάκοβα, ότι δια το χωρίον Παλιόμυλον, όπου έχει αγορασμένον από τους ραγιάδες Παλιομυλιώτες και τον νταβίζουν δια να του το πάρουν πίσω… Εκοίταξα εγώ αυτήν τη διαφοράν και κανείς δεν έχει να τον ντουκουτίση εις το παραμικρόν· και όποιον ραγιάν θελήση να κράτηση, και όποιον δεν θελήσει να τον διώξη από το τσιφλίκι του με το ιζίνι μου». Το άπληστο ιερατείο, ως φαίνεται δεν δίσταζε να «χαλάει» διαθήκες κατά το δοκούν, όπως καταλαβαίνουμε από μια επιστολή της «Χώρας και χωρίου Θερμίων Κύθνου», που ζητούν από τον αρχιερέα τους, τις νόμιμες διαθήκες «να μη τας χαλνά, αλλά να παίρνει όσα του αφήνουν αυτοπροαιρέτως». Αξίζει να σημειωθεί, πως η επιστράτευση ακόμη και ληστών για την είσπραξη των «δικαιωμάτων» από τους ραγιάδες, δεν ήταν άγνωστη ούτε και αποκλειστέα τακτική από τους ιερείς.
Όπως ήταν φυσικό, σε αντίθεση με τον υπόλοιπο υπόδουλο πληθυσμό ο οποίος στέναζε, οι ρασοφόροι (εξαιρουμένου ίσως σε κάποιες περιπτώσεις τού χαμηλόβαθμου κλήρου) περνούσαν «ζωή χαρισάμενη». Ο «ανώνυμος» της «Ελληνικής Νομαρχίας» είναι εξ ίσου γλαφυρός στο σημείο αυτό:
Πῶς ἆραγε ζῶσιν αὐτοὶ οἱ ἀρχιεπίσκοποι εἰς τὰς μητροπόλεις των καὶ ὁποῖαι εἰσὶ αἱ ἀρεταί των; Τρώγοσι καὶ πίνοσι ὡς χοῖροι (Ὁ νῦν Ἰωαννίνων, καθὼς ἤκουσα ἀπὸ ἕναν μάρτυρα αὐτόπτην, εἰς τὸ πρόγευμα τρώγει δύο ὀκάδες γιαούρτι, καὶ εἰς τὸ δειλινὸν μισὴν ὀκᾶ σαρδέλας ξεκοκκαλισμένας, τὰς ὁποίας τρώγει μὲ τὸ χουλιάρι). Κοιμῶνται δεκατέσσαρας ὥρας τὴν νύκτα καὶ δύο ὥρας μετὰ τὸ μεσημέρι. Λειτουργοῦσι δύο φορὰς τὸν χρόνον, καὶ ὅταν δὲν τρώγωσι, δὲν πίνωσι, δὲν κοιμῶνται, τότε κατεργάζονται τὰ πλέον ἀναίσχυντα καὶ οὐτιδανὰ ἔργα, ὁποὺ τινὰς ἠμπορεῖ νὰ στοχασθῇ (Ὁ Ἄρτης, ὁ Γρεβενῶν καὶ ὁ Ἰωαννίνων εἶναι οἱ πρῶτοι προδόται τοῦ τυράννου, καθὼς ὅλοι τὸ γνωρίζουσι. Ὁ ὕστερος ἀπὸ αὐτοὺς ἱκέτευσεν τὸν τύραννον, καὶ ἐκούρευσεν τὸν ἔγγονά του, ὡς νὰ τοῦ ἐγίνετο νουνός. Ὁ Ἄρτης ἠπάτησεν καὶ ἐπρόδωσεν τοὺς ἥρωας Σουλιῶτας· εἶναι δὲ καὶ οἱ τρεῖς ἀσελγεῖς, ἄσωτοι εἰς τὸ ἄκρον, μοιχοί, πόρνοι καὶ ἀρσενοκοῖται φανεροί). Καὶ οὕτως εἰς τὸν βόρβορον τῆς ἁμαρτίας καὶ εἰς τὴν ἰδίαν ἀκρασίαν θησαυρίζουσι χρήματα, καὶ οἱ ἀναστεναγμοὶ τοῦ λαοῦ εἶναι πρὸς αὐτοὺς τόσοι ζέφυρες.
Η «μάχαιρα του αφορισμού», με την οποία καυχιόταν ο πατριάρχης Σαμουήλ Χαντζερής ότι η Εκκλησία επιβαλλόταν, αποτελούσε το κυριότερο μέσο επιβολής της πατριαρχικής και επισκοπικής εξουσίας, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Το πατριαρχείο και οι επίσκοποι χρησιμοποιούσαν τον αφορισμό ως κατασταλτικό και ταυτόχρονα πειθαρχικό μέσο των ραγιάδων. Ως κατασταλτικό και πειθαρχικό μέσο των Ελλήνων ραγιάδων, ο αφορισμός είχε την επικύρωση της τουρκικής διοίκησης. Έτσι συνδέεται η διοικητική διαδικασία του τουρκικού κράτους με τη χριστιανική ηθική και μεταβάλλονται οι υποχρεώσεις προς το πατριαρχείο και, μέσω αυτού, προς το τουρκικό κράτος, σε ηθικές υποχρεώσεις του Έλληνα ραγιά προς την πίστη του. Αυτή η σύνδεση ηθικότητας και διοίκησης, κατά την τουρκοκρατία, μετέτρεψε και την ηθική και την πίστη σε «αγαθά διοίκησης». Η πίστη γίνεται υπόθεση του τουρκικού κράτους, που διευκολύνει, σε κάθε επαρχία του, την εγκαθίδρυση της ειδικής εξουσίας του επισκόπου.
Ο επίσκοπος μπορεί, έτσι, να ελέγχει απόλυτα, με τον αφορισμό, την ενιαία δια της εκκλησιαστικής πράξεως κοινότητα. Με την απειλή των εκκλησιαστικών επίτιμων διατηρείται η διοικητική διάρθρωση της ορθόδοξης εκκλησίας και στο εξωτερικό. Η αμφισβήτηση της απόλυτης αυθεντίας του επισκόπου θεωρείται ηθική παράβαση και διώκεται. Ο μη ικανοποιητικός διακανονισμός των οικονομικών χρεών μητροπολίτη προς το πατριαρχείο επιφέρει, εκτός από καθαίρεση, και αφορισμό εάν ο καθηρημένος, για οικονομικούς λόγους, μητροπολίτης, εξακολουθεί να τελεί ιερατικές πράξεις. Ο αφορισμός εκφωνείται μετά «ωμοφορίου και επιτραχηλίου». Οι οικονομικές παραβάσεις μετατρέπονται σε παραβάσεις πίστεως και διώκονται.
Ο αφορισμός είναι μια δημόσια τελετή, στην οποία το θύμα, αλλά και η οικογένειά του, γίνονται αντικείμενα της κολαστικής δυνάμεως του επισκόπου. Αυτή η δημόσια τελετή κάνει γνωστό στην κοινότητα το μειονέκτημα, που σέρνει πάνω του ο «αφορεσμένος», γνώση που θα επιτρέψει στην κοινότητα να εκτελέσει την ποινή. Ο αφορισμός, στην πραγματικότητα, ήταν μια πολιτική δραστηριότητα του επισκόπου, από κοινού με την κοινότητα. Η κοινότητα ήταν το απαραίτητο εργαλείο. Ο αφορισμός συνίσταται στην αδυναμία συναναστροφής του «αφορεσμένου» με την υπόλοιπη κοινότητα των χριστιανών. Ο αφορίζων, ταυτόχρονα αφαιρεί τη δυνατότητα της μεταθανάτιας σωτηρίας και διαφοροποιεί τον χριστιανό, που τον δέχεται, από το σύνολο της κοινότητας, στην οποία ανήκει.
Κατά το Ο’ κεφάλαιο του Νομοκάνονα του Μανουήλ Μαλαξού, όποιος συνεύχεται με τον αφορισμένο, αφορίζεται κι αυτός. Παραθέτοντας ο Νομοκάνονας τις απόψεις Ζωναρά, θεωρεί ότι όποιος «εσυγκοινωνεί» με τον αφορισμένο, αποδεικνύει, με τη στάση του αυτή, ότι «καταφρονεί τον αρχιερέα οπού τον αφώρισε» ή ότι κακώς τον αφόρισε ο αρχιερέας. Γι’ αυτό,«όποιος συνέρχεται και συμψάλλει μετά τον αφωρισμένον ή εις εκκλησίαν, ή εις οσπήτιον και αυτός αφοριζέσθω».
Ο αφορισμός είναι εκκλησιαστική ποινή, της οποίας όμως ο χαρακτήρας είναι δημόσιος. Δεν μπορεί να επιφέρει αποτελέσματα και να παράγει εξουσία, για τον επίσκοπο επάνω στην κοινότητα, παρά μόνο εφ’ όσον επιτραπεί η ανάγνωση του δημόσια. Για να γίνει αυτό, χρειαζόταν η άδεια του σουλτάνου. Ο σουλτάνος έδινε την άδεια να χρησιμοποιείται αυτό το μέσο διοικήσεως με το διοριστήριο βεράτι. Τη μετατροπή του αφορισμού σε μέσο διοικήσεως, κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, αποδέχεται και η ίδια η σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος. Σε έγγραφο της 9/9/1837, λέει: «…και εάν επί Τουρκοκρατίας εκδίδετο ούτος, (ο αφορισμός) εκδίδετο παρά της Εκκλησίας ουχ απλώς, αλλ’ ως διοικούσης και πολιτικώς και δικαστικώς, και εις αναχαίτισιν πολλών άλλων καταχρήσεων…».
Πως μπορεί όμως ένας αφορισμένος να αντιδράσει, να αμφισβητήσει το «δίκαιον» του αφορισμού του, ή έστω να δηλώσει μεταμέλεια; Στο Νομοκάνονα του Μανουήλ Μαλαξού αναφέρεται ότι «Ένας άνθρωπος, οπού να αφορισθή δικαίως ή αδίκως παρά του αρχιερέως αυτού να μην δεν καταφρονή τελείως τον αφορισμόν, ουδέ να γίνεται κριτής αυτός εις τον εαυτόν του, ως ότι αδίκως αφορίσθη αλλά να απέρχεται μετά πάσης προθυμίας και ευλάβειας εις τον αρχιερέα αυτού, δουλικώς να παρακαλή να του συγχώρηση…». Πρόκειται δηλαδή, για το άκρον άωτον της ιερατικής αλαζονείας και υπεροψίας.
Η κατοχή ενός τέτοιου «όπλου» στα χέρια τής Εκκλησίας και μάλιστα με την ανοχή και άδεια της οθωμανικής διοίκησης, ήταν φυσικό πως θα οδηγούσε σε κατάχρηση. Ο «ανώνυμος» της «Ελληνικής Νομαρχίας», γράφει χαρακτηριστικά, πως «Οἱ ἀφορισμοὶ εἰς τὴν Ἑλλάδα, καὶ ἐξόχως εἰς τὰ Ἰωάννινα καὶ Πάτραν, ἤθελαν νομισθῇ εὐχαὶ τῆς λειτουργίας ἀπὸ κανένα ἀλλογενῆ. Τόσον εἶναι συχνοί, καὶ σχεδὸν κάθε Κυριακὴν εἰς κάθε ἐκκλησίαν ἀναγινώσκονται δύο καὶ τρεῖς ἀφορισμοί, πάντοτε δὲ διὰ οὐτιδανωτάτας διαφοράς, καὶ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον διὰ δύο ἢ τριῶν γροσίων ὑπόθεσιν».
Λίγο πριν την επανάσταση του ΄21, εξαθλιωμένοι κάτοικοι της περιοχής του Καστρίου της Κυνουρίας, εξαγριωθέντες από τις ενέργειες των μοναχών κι από τη συσσώρευση μεγάλου πλούτου στο μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου, έκαναν το αυτονόητο: Πήραν τα κτήματα, τις ελιές και τα αιγοπρόβατα της μονής και τα ιδιοποιήθηκαν. Ο τότε μητροπολίτης Άργους και Ναυπλίας, Ιερόθεος, ενημέρωσε τον πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄, του οποίου ζήτησε την υποστήριξη. Τότε, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως εξέδωσε φοβερό αφορισμό εναντίον των εμπλεκομένων κατοίκων επτά χωριών της περιοχής και συγκεκριμένα των: Αγίου Νικολάου, Έλατου, Καράτουλας, Μεσορράχης, Νέας Χώρας, Περδικόβρυσης και Ωριάς.
Αμφισβήτηση της συνολικής αυθεντίας του πατριαρχείου και της εκκλησιαστικής πράξεως παρατηρήθηκε στην περίπτωση της αλλαξοπιστίας 36 χωριών της περιοχής Πωγωνιανής και Κόνιτσας το 1760. Οι κάτοικοι αποφάσισαν να τηρήσουν με σχολαστικότητα τη νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής να παρακαλέσουν να προσευχηθούν για τη σωτηρία τους από τους Οθωμανούς και, σε περίπτωση που δεν εισακουσθούν οι δεήσεις τους μέχρι την Ανάσταση, να αλλαξοπιστήσουν, πράγμα που τελικά έκαναν, αφού έδιωξαν τον επίσκοπο και τους ιερείς τους. Αμφισβήτηση, επίσης, της «μάχαιρας του αφορισμού» εκ μέρους κοινότητας συναντούμε στην περίπτωση του ομαδικού εξισλαμισμού, κάτω από την πίεση εδώ του ίδιου του επισκόπου του χωριού Κοροβελέσι των Ακροκεραυνίων, τον 18ο αιώνα. Αφορμή εδώ η τήρηση των κανόνων της νηστείας, που, σε εποχή μεγάλης σιτοδείας, ήθελε ο επίσκοπος Χειμάρας και Δελφίνου να τηρούν οι χριστιανοί, απειλώντας αυτούς «δι’ αρών και απειλών της γεένης του πυρός». Έτσι, σύμφωνα με την «Χρονογραφία της Ηπείρου» (1856) του Παναγιώτη Αραβαντινού, οι «προύχοντες της χώρας εκείνης θεωρήσαντες ότι, εάν ου κατέλυαν την νηστείαν, επέκειτο αναπόφευκτος εις αυτούς θάνατος και αυτοχειρία, και εκ τούτου κόλασις αιώνιος, και, εάν πάλι κατέλυον, έμελλον, ίνα εισέλθωσιν εις την κόλασιν μετά των αλλόπιστων, προετίμησαν το δεύτερον, και ούτως απογνωσθέντες ενηγκαλίσθησαν τον Ισλαμισμόν οι πλείστοι». Στην πραγματικότητα, εδώ ο αφορισμός χρησιμοποιείται για την προσαρμογή του πληθυσμού σε μια απαράδεκτη τάξη πραγμάτων ενώ η νηστεία χρησιμοποιείται ως μέσο πειθαρχίας που διευκολύνει την προσαρμογή.
Έχοντας υπόψιν όλα τα παραπάνω, δεν είναι δύσκολο να κατανοήσει κάποιος, γιατί η Εκκλησία δεν έβλεπε με καθόλου καλό μάτι την Επανάσταση των ραγιάδων και την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Είναι ευκόλως εννοούμενο, πως κάτι τέτοιο σήμαινε την απώλεια από μέρους της, σημαντικού τμήματος της εξουσίας, την οποία της είχε εξασφαλίσει η οθωμανική διοίκηση και με την οποία είχε φτάσει στο σημείο να γίνει κατά περίπτωσιν, χειρότερος δυνάστης κι απ’ τους ίδιους τους Τούρκους. Ο λαός δεν ονόμασε τυχαία τους κληρικούς και τους κοτσαμπάσηδες (αυτούς που γνωρίζουμε σήμερα με τους εξευγενισμένους όρους, «προεστοί», «δημογέροντες», «πρόκριτοι», «καραβοκύρηδες» κ.ά.), «χριστιανούς πασάδες». Άλλωστε, ο αφορισμός της Ελληνικής Επανάστασης, μιλάει από μόνος του…