Δευτέρα 6 Φεβρουαρίου 2023

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια 11. Έννοιες και αρχές

11.2. Οίκος και πόλις


Μία από τις σημαντικές αλλαγές που δρομολογείται τον 8ο αι. π.Χ. και ανακλάται στα ομηρικά έπη είναι η μετάβαση από τον παραδοσιακό θεσμό του οίκου στον νεωτερικό της πόλης. Βασική κοινωνική μονάδα του οίκου αποτελούσε η στενότερη ή ευρύτερη οικογένεια, που βρισκόταν υπό την εξουσία ενός πατριάρχη βασιλιά, και περιελάμβανε τις εκτάσεις γης, τα ζώα, το υπηρετικό προσωπικό, και τα υπόλοιπα υλικά αγαθά. Παράδειγμα ο οίκος του Οδυσσέα στην Ιθάκη. Ο θεσμός του οίκου αντιπροσώπευε έναν τύπο κοινωνίας τοπικό, όπου ίσχυαν εθιμικοί κανόνες δικαίου, με συχνές συγκρούσεις ανάμεσα σε μεμονωμένους ανθρώπους και αντίπαλες ομάδες, και με ριζική διαφοροποίηση ανάμεσα στην ανώτερη τάξη των ευγενών και στον λαό. Η αλληλεγγύη ανάμεσα στα μέλη του οίκου στηριζόταν στους συγγενικούς κυρίως δεσμούς. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορούσε να επεκταθεί και σε άλλα μέλη, που δεν ήταν συγγενείς, αλλά «ξένοι» που γίνονταν φίλοι. Αυτοί αναζητούσαν την ασφάλεια και τις ανέσεις του οργανωμένου σπιτικού, προσφέροντας ως αντάλλαγμα τις υπηρεσίες τους στον κύριό τους ως έμπιστοι ακόλουθοί του στη διάρκεια της ειρήνης ή του πολέμου. Παράδειγμα η σχέση του Πατρόκλου με τον Αχιλλέα.

Τα προνόμια που απολάμβαναν τα μέλη του οίκου εξαρτώνταν από την κοινωνική τους θέση, η οποία με τη σειρά της καθοριζόταν από την ανωτερότητα στην καταγωγή και τον πλούτο. Κατ᾽ επέκταση, οι βασικές αξίες του οίκου ήταν λίγο πολύ δεδομένες, προκαθορισμένες, και το ίδιο συνέβαινε με τη θέση που κατείχε κάποιος μέσα σε μια κοινότητα, από την οποία προέκυπταν τα προνόμια και οι υποχρεώσεις του. Ήταν αναμενόμενο λοιπόν το πρωταρχικό κίνητρο δράσης ενός επικού ήρωα, για παράδειγμα του Αχιλλέα, να είναι περισσότερο η υπεράσπιση του προσωπικού του κύρους και της περιωπής του μέσα στην κοινότητά του, καθώς και των φίλων του, των δικών, και λιγότερο η διακινδύνευση στο όνομα συλλογικότερων αξιών.

Παρ᾽ όλα αυτά, στα δύο ομηρικά έπη προβάλλονται στοιχεία τα οποία υποδηλώνουν την ύπαρξη ενός κόσμου που διαθέτει και προπολιτικά χαρακτηριστικά, με την έννοια ότι ήρωες και ηρωίδες εξαρτούν το προσωπικό τους κύρος από το συμφέρον του συνόλου, της κοινότητάς τους. Βέβαια, πολιτικοί θεσμοί, λειτουργίες και αξίες βρίσκονται ακόμη στην πρωτοβάθμια φάση σχηματισμού τους· διαθέτουν ωστόσο χαρακτηριστικά που θα οδηγήσουν σταδιακά στην κοινωνία των πολιτών-οπλιτών, στην οργανωμένη πόλη-κράτος των κλασικών χρόνων.

Τρεις σημαντικοί, μόνιμοι «πολιτικοί» σχηματισμοί συντηρούνται στα ομηρικά έπη (η Τροία, η ουτοπική Σχερία των Φαιάκων και η Ιθάκη) και ένας προσωρινός (το οχυρωμένο στρατόπεδο των Αχαιών). Οι μόνιμοι τουλάχιστον πολιτικοί σχηματισμοί δεν αποτελούν μόνον οχυρωμένες, αστικές τοποθεσίες ούτε μπορούν να θεωρηθούν μηχανιστική συσσώρευση αυτόνομων οίκων, αλλά συγκροτούν ανεξάρτητες, αυτοκυβερνώμενες κοινότητες και με συλλογικά έθιμα. Προβεβλημένος πολιτικός θεσμός είναι η συνέλευση, στο πλαίσιο της οποίας μπορεί να υπερτερεί συχνά η γνώμη του ενός βασιλιά ή μιας οικογένειας έναντι της βούλησης των πολλών, συζητούνται όμως κρίσιμα ζητήματα και παίρνονται αποφάσεις που εκτείνονται από τη διανομή της λείας μέχρι την επίλυση συγκρούσεων. Η αγορά συγκαλείται για να συζητήσει μόνο δημόσια ζητήματα, που σημαίνει ότι είχε αρχίσει να διακρίνεται η ιδιωτική από τη δημόσια ζωή. Σε άλλες περιπτώσεις ξεχωρίζει ο κάτοικος μιας πολιτικής κοινότητας από αυτόν που δεν γνωρίζει πολιτικούς θεσμούς, ενώ σπανιότερα (όχι πάντως με συνέπεια) η ανάληψη μιας πολεμικής επιχείρησης, όπως η εκστρατεία εναντίον της Τροίας, εμφανίζεται ως υπόθεση συλλογική.

Εξάλλου, στα δύο ομηρικά έπη οι ήρωες συνδέουν τη ζωή τους, τη δική τους ή της οικογένειάς τους, με την τύχη της πατρίδας ή της πόλης τους. Παράδειγμα ο Έκτορας, στον οποίο καταλογίζεται η διάσημη φράση της Ιλιάδας: Ένα είναι το πιο σωστό σημάδι, να πολεμά κανείς για την πατρίδα του (Μ 243). Ο τρωαδίτης ήρωας κληροδότησε μάλιστα στον γιο του το όνομα Ἀστυάναξ (ηγεμόνας πόλης), επειδή ο πατέρας του προστάτευε τις πύλες και τα ψηλά τείχη της Τροίας (Χ 501-502). Από την άλλη μεριά, στην Οδύσσεια ο κεντρικός πρωταγωνιστής της, ο Οδυσσέας, λαχταράει να βρεθεί στο σπίτι του, στους δικούς του αλλά και στη γη και πατρίδα του, την Ιθάκη: Τίποτε άλλο πιο γλυκό από πατρίδα και γονιούς (ι 34).

Όλα αυτά δηλώνουν ότι πλάι στις παραδοσιακές δομές του οίκου κάνουν την εμφάνισή τους οι νεωτερικές της πόλης, έτσι ώστε το προσωπικό με το συλλογικό, το τοπικό με το πολιτικό να συγχέονται και συχνά να συγκρούονται. Η προβολή των αρχών του οίκου συμφωνούσε με τον παραδοσιακό χαρακτήρα του μύθου των επών, η έκβαση του οποίου ήταν δεσμευτική για τον ποιητή και απαραβίαστη. Η συμπλοκή των παραδοσιακών αρχών του οίκου με τις νεωτερικές της πόλης, που εμφανίζονται κατά κανόνα στο πλαίσιο των λόγων ηρώων και θεών, αποτελεί στοιχείο της πλοκής των ομηρικών επών, πίσω από τις οποίες αναγνωρίζεται συχνά και η φωνή του ποιητή.

Όταν κάτι το θέλεις πολύ δίνεις αγώνα για να το κατακτήσεις

Θα έχετε ακούσει βέβαια, την περιβόητη φράση του Πάουλο Κοέλιο: “όταν θέλεις κάτι πάρα πολύ όλο το σύμπαν συνωμοτεί για να το αποκτήσεις”. Συμφωνείς ή διαφωνείς για το κατά πόσο το σύμπαν μπορεί να ασχολείται με τις δικές σου επιθυμίες και να τις κάνει πράξη, ένα μόνο πράγμα μπορείς να δεχτείς. Όταν κάτι το θέλεις πολύ δίνεις αγώνα για να το κατακτήσεις.

Αυτό είναι το κλειδί. Το να θέλω κάτι πολύ. Το να έχω αυτή τη σπίθα στα μάτια κάθε φορά που το σκέφτομαι ή που μιλάω για αυτό. Αυτή είναι η καλύτερη εγγύηση ότι είμαι κοντά στο να το πετύχω. Γιατί; Γιατί δίνω τον καλύτερο μου εαυτό και γιατί «καταθέτω ψυχή» για αυτό που επιθυμώ.

Πολλές φορές εμείς οι άνθρωποι πετυχαίνουμε στόχους που ούτε καν είχαμε φανταστεί ότι θα μπορούσαμε να βάλουμε. Η δύναμη της θέλησης είναι τέτοια που μπορεί να υπερκεράσει εμπόδια και δυσκολίες που με την πρώτη ματιά φαίνονται ανυπέρβλητα.

Για να είμαστε όμως και ρεαλιστές, υπάρχει και το ενδεχόμενο να μην τα καταφέρουμε, καθώς κανείς δεν είναι παντοδύναμος σε αυτή τη ζωή. Όλοι δίνουμε μάχες που άλλες τις κερδίζουμε και άλλες, μοιραία, τις χάνουμε.

Ακόμη όμως και αν (ατυχώς) έχασες κάτι που ήθελες πολύ, ενώ αγωνίστηκες για αυτό, θα έχεις την ικανοποίηση της προσπάθειας . Θα λες στον εαυτό σου: “εγώ φίλε μου το πάλεψα αλλά τελικά για κάποιο λόγο (που δεν περνούσε από το χέρι μου) δεν τα κατάφερα. Όμως είμαι περήφανος για την προσπάθεια που έκανα”. Αυτή ακριβώς η παραδοχή είναι που θα σε βοηθήσει να ανασυγκροτηθείς να δώσεις και άλλες μάχες και να τις κερδίσεις.

Δεν υπάρχει τίποτα πιο σπουδαίο από την φλόγα που καίει στην καρδιά. Όσο υπάρχει αυτή η φλόγα, υπάρχει και η πεποίθηση ότι μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Υπάρχει η ελπίδα για κάτι καλύτερο που ξημερώνει αύριο. Έτσι όλα πάνε καλά στο τέλος. Και αν δεν πάνε καλά, αυτό δεν είναι το τέλος!

Οι συμπεριφορές ενός ανθρώπου που ‘χει κλειστεί στον εαυτό του

Οι σχέσεις των ανθρώπων είναι πολύπλοκες, ποσό μάλλον η σχέση με τον εαυτό μας. Ο εαυτός μας είναι ένας πολύπλοκος λαβύρινθος που κάποιες φορές μπορείς να τον ανακαλύψεις κι άλλες χάνεσαι μέσα σε αυτόν. Αναπτύσσουμε μηχανισμούς με βάση τα όσα βιώνουμε για να καταφέρνουμε να προσαρμοζόμαστε σε νέες συνθήκες και καταστάσεις. Άλλες φορές βρισκόμαστε σε θέση να χειριζόμαστε τα όσα συμβαίνουν κι άλλες πάλι απλώς κλεινόμαστε σε εμάς. Συχνά αυτό είναι ευδιάκριτο από τους γύρω μας, κι ας προσπαθούμε να το κρύψουμε αρκετά καλά. Ποια είναι τα -όχι και τόσο εμφανή- σημάδια που σε βοηθάν να καταλάβεις αν κάποιος έχει κλειστεί στον εαυτό του;

1. Κάποιος που έχει κλειστεί στον εαυτό του μπορεί να μη θέλει να βρίσκεται στον ίδιο χώρο με άλλους. Θα τον δεις να προτιμά να απομονώνεται και να βρίσκεται μόνος, ενώ η συναναστροφή με άλλους του φέρνει δυσφορία, με αποτέλεσμα να αποφεύγει τις εξόδους. Το άτομο αυτό μπορεί να πάσχει ακόμα και από αγοραφοβία. Η αγοραφοβία είναι μια αγχώδης διαταραχή, με βασικό χαρακτηριστικό το άγχος του ατόμου να βρεθεί σε χώρους και καταστάσεις από όπου θεωρεί ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα έγκαιρης διαφυγής σε περίπτωση που εμφανίσει συμπτώματα πανικού, ενώ πιστεύει πως δε θα λάβει βοήθεια από κάποιο αξιόπιστο πρόσωπο και θα βρεθεί σε μία κοινωνικά δυσάρεστη κατάσταση.

2. Ένα άλλο στοιχείο εκείνων που κλείνονται στον εαυτό τους είναι ότι συνήθως υποτιμούν τους ίδιους και σταδιακά χάνουν την αυτοπεποίθησή τους. Μπορεί να παρατηρήσουμε τα άτομα αυτά να μην προσέχουν τον εαυτό τους, να μην τηρούν κανόνες υγιεινής, να αδιαφορούν για την εξωτερική τους εμφάνιση και γενικά να λειτουργούν κάπως αυτοκαταστροφικά. Προσπαθούν να λύσουν άλλα θέματα και κάπου αφήνουν τους ίδιους σε δεύτερη μοίρα.

3. Πολλές φορές κάποιος που κλείνεται στον εαυτό του αφιερώνει πολλές ώρες στον ύπνο, είτε επειδή νιώθει μονίμως κουρασμένος (ένα τρανταχτό σημάδι πως κάτι δεν πάει καλά είναι το να σε κουράζει οτιδήποτε κάνεις, αφού δείχνει πως μάλλον τίποτα δε σε ικανοποιεί αρκετά) είτε επειδή αποφεύγει να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις στη ζωή και βρίσκει διέξοδο σε εκείνες τις ώρες που το μυαλό κάνει παύση, δε σκέφτεται και βάζει στοπ σε ό,τι το απασχολεί.

4. Εκείνοι που κλείνονται στον εαυτό τους έχουν την τάση να είναι και ασυνεπείς στα ραντεβού, τη δουλειά και τις υποχρεώσεις τους. Κάποιος που λειτουργεί κατ’ αυτό τον τρόπο χάνει τον έλεγχο της ζωής και βγαίνει εκτός προγράμματος, σε βαθμό να αμελεί όσα έχει να κάνει ή να γίνεται αναβλητικός. Όσον αφορά τα ραντεβού, τα άτομα αυτά αρχίζουν να στήνουν τους άλλους, γιατί προσπαθούν να αποφύγουν τις συναντήσεις, ενώ ταυτόχρονα βρίσκουν δικαιολογίες όποτε ακυρώνουν ή δε θέλουν να παρευρεθούν.

5. Ένα άλλο ύποπτο σημάδι που δείχνει πως μάλλον κάτι δεν πάει καλά είναι να μην είναι τα άτομα αυτά ενεργά πια στα social. Προσπαθούν να αποφύγουν συζητήσεις με φίλους και ακόμη κι αν χαζεύουν στα social δεν μπαίνουν στη διαδικασία να επικοινωνήσουν με οικία πρόσωπα, γιατί νιώθουν πίεση, ότι θα χρειαστεί να μιλήσουν για αυτό που τους συμβαίνει και θα αισθανθούν άβολα να συζητήσουν και για οτιδήποτε άλλο. Τα άτομα αυτά νιώθουν ότι οι γύρω τους δεν τους καταλαβαίνουν ή ότι ακόμη κι αν προσπαθήσουν να καταλάβουν, δε θα μπορέσουν να τους βοηθήσουν.

6. Άτομα που κλείνονται στον εαυτό τους συχνά σταματάνε να ανοίγονται και για προσωπικά τους θέματα. Αισθάνονται ανασφαλείς σε ό,τι αφορά τους κοντινούς τους ανθρώπους, πιστεύουν ότι δεν είναι σύμμαχοί τους και πολλές φορές έχουν την τάση να θεωρούν πως οι γύρω τους δε θέλουν το καλό τους, ακόμη και οι φίλοι τους. Προτιμούν, λοιπόν, να απομακρύνουν από τη ζωή τους αγαπημένα πρόσωπα χωρίς κάποια ιδιαίτερη εξήγηση.

7. Εκείνοι που για κάποιο λόγο κλείστηκαν, ορισμένες φορές γίνονται επικριτικοί με τους γύρω τους ή ακόμα και προσβλητικοί. Επειδή οι ίδιοι δεν μπορούν να διαχειριστούν τα όσα συμβαίνουν στη ζωή τους μεταβιβάζουν τις ανασφάλειές τους στους γύρω τους. Προσβάλλουν τους άλλους για να νιώσουν καλύτερα με τον εαυτό τους, σχολιάζοντας τις επιλογές τους και ασκώντας ιδιαίτερα έντονη κριτική, ακόμα και σε θέματα για τα οποία δεν τους πέφτει λόγος.

8. Άτομα που αναπτύσσουν μια εσωστρεφή συμπεριφορά έχουν την τάση να μιλάνε και για γεγονότα τα οποία δεν έχουν συμβεί ποτέ, προβάλλοντας μια ζωή που δεν κάνουν ή προσπαθώντας να ωραιοποιούν καταστάσεις. Έχουν την ανάγκη να προσποιούνται πως είναι κάποιοι άλλοι, γιατί δεν τους αρέσει η ζωή που κάνουν. Για να ξεφύγουν από την καθημερινότητα χτίζουν ένα προφίλ και φτιάχνουν μια εικόνα που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Η μυθοπλασία κυριαρχεί και τα ψέματα λύνουν και δένουν.

9. Μια ακόμα συχνή τακτική είναι να πηγαίνουν συχνά ταξίδια για να ξεφύγουν από την καθημερινότητα. Έχουν έντονο το αίσθημα της φυγής και της απομάκρυνσης από τη ρουτίνα, προκειμένου τίποτα να μην τους θυμίζει ότι δεν είναι εντάξει με τον εαυτό τους. Πολλές φορές μάλιστα επιλέγουν να φύγουν μόνοι ή με πολύ οικεία τους πρόσωπα, για να μη χρειαστεί να πιεστούν στις εξορμήσεις τους και να κάνουν πράγματα που δεν τους ικανοποιούν.

10. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δώσεις και στην επιθυμία τον ατόμων που έχουν κλειστεί στον εαυτό τους να θυματοποιούνται και να βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής για να λαμβάνουν την επιβεβαίωση που αναζητούν. Έχουν τόση ανάγκη για προσοχή και προσπαθούν να την κερδίσουν ρίχνοντας τον εαυτό τους.

Η αξιοπρέπεια είναι δύναμη

Αξιοπρέπεια λοιπόν, μια λέξη, κι όμως με τόση μεγάλη σημασία. Μια λέξη που μπορεί να καθορίσει την αξία και την αγωγή σου ως άνθρωπος και συνάμα να εκπέμπει προς τα έξω σεβασμό για τον ίδιο σου τον εαυτό.

Πολλές φορές είναι αθόρυβη, την παίρνεις και φεύγεις χωρίς να ενοχλείς κανέναν. Όταν βρίσκεσαι ανάμεσα σε καταστάσεις οι οποίες σε προσβάλουν, σε θίγουν σαν άνθρωπο, όταν περιβάλλεσαι από άτομα τα οποία δεν εκτιμούν την ύπαρξη σου και σε αναζητούν όποτε αυτά βολεύονται, όταν απειλείται η ψυχική σου ηρεμία και διακατέχεσαι από καταπίεση, ε τότε ναι, την παίρνεις και φεύγεις. Φεύγεις γιατί ο αυτοσεβασμός σου δεν σου επιτρέπει να είσαι ανεκτικός , να πιέζεις καταστάσεις , ούτε να δείχνεις δεδομένος για κανένα..

Ένας αξιοπρεπής άνθρωπος έχει συναίσθηση, σέβεται τον εαυτό του αλλά και τους γύρω του, δεν ξεπουλιέται και δεν αρκείται σε μέτριους ανθρώπους και καταστάσεις, αλλά ούτε επιζητά απελπισμένα την προσοχή.

Η αξιοπρέπεια είναι δύναμη, μια δύναμη που δεν επιτρέπει σε κανένα να μειώνει την προσωπικότητα του αλλά ούτε να τον χρησιμοποιεί και να τον εκμεταλλεύεται. Είναι μια δύναμη που καθρεφτίζει τον εσωτερικό σου κόσμο, τονίζει την αυθεντικότητα, την τιμιότητα, το ήθος , τα πιστεύω και τα ιδανικά σου.

Είναι αλήθεια πως στις μέρες μας σπανίζει, είναι μια αξία δυστυχώς ξεχασμένη. Κι όμως υπάρχουν εκεί έξω και αυτοί οι λίγοι που ξέρουν καλά να την διαφυλάσσουν έχοντας την συνείδηση τους και το ‘’μέτωπο’’ τους πάντα καθαρά.

Μεγάλη υπόθεση να είσαι αξιοπρεπής άνθρωπος, να περιβάλλεσαι από αξιοπρέπεια και να περπατάς έχοντας το κεφάλι ψηλά!

Να την προστατεύεις!

Γλυκύτητα, μια ποιότητα της ψυχής

Αναπτύξτε γλυκύτητα.

Οι άνθρωποι νομίζουν ότι η γλυκύτητα σχετίζεται με γλύκα στα χαμόγελα, ψιθυρίσματα στη φωνή, μουσικές κινήσεις και μελιστάλακτα μάτια.

Η πραγματική γλυκύτητα δε βρίσκεται στις εξωτερικές μορφές, αλλά στο νόημα των λέξεων, της φωνής και των τρόπων σας. Αν έχετε αγάπη, φως, ομορφιά, δικαιοσύνη και ελευθερία στις εκφράσεις σας, είστε ένα γλυκό άτομο.

Αλλά αν έχετε φθόνο, συκοφαντία, προδοσία, ψέματα και υποκρισία στις εκφράσεις σας, ανεξάρτητα από το πόσο γλυκιές είναι, είστε ένα άξεστο άτομο.

Μερικές φορές μεγάλοι άνθρωποι είναι τόσο σκληροί όταν έχουν να κάνουν με τα σφάλματα των ανθρώπων, αλλά αισθάνονται γλυκύτητα στην καρδιά τους και αγάπη στην ψυχή τους. Η γλυκύτητα είναι μια ποιότητα της ψυχής και όχι μια ποιότητα των τρόπων.

Αφού περάσετε μια αξιόλογη πειθαρχία κάτω από έναν αυστηρό άνθρωπο, τον εκτιμάτε πιο πολύ απ’ αυτούς που ήταν άτονοι μαζί σας. Ένας από τους δασκάλους μου συνήθιζε να λέει “Σου δίνω τη μελωδία της καρδιάς μου σε μια καταιγίδα. Η μελωδία είναι για την ψυχή σου• η καταιγίδα είναι για την απειθάρχητη προσωπικότητα σου”.

Αλλά βέβαια, όλα είναι θέμα γνώσης και αρμονίας. Μερικές φορές γλυκιές λέξεις και γλυκά χαμόγελα φέρουν πολύ δηλητήριο μαζί τους. Αυτοί οι άνθρωποι που δε διαθέτουν ποιότητα ψυχής γίνονται υποχείρια τέτοιων εκφράσεων, αλλά τελικά ανακαλύπτουν ότι τέτοιες εκφράσεις ήταν παγίδες, όχι τροφή για την ψυχή τους.

Γλυκύτητα είναι η έκφραση της αγάπης, ευσπλαχνίας και αβλάβειας με ορθό κίνητρο.

Όταν είσαι Αγάπη, όλα ρέουν

Τι όμορφο να σε αγαπούν και να σου το λένε…

Και πραγματικά όταν η αγάπη μας αγκαλιάζει ανθίζουν οι καρδιές μας σαν λουλούδι και μοσχοβολούν ολόγυρα αρώματα ευτυχίας.

Πως όμως μπερδεύτηκαν τα πράγματα μέσα στους αιώνες και καταλήξαμε να περιμένουμε από τους άλλους να κάνουν το πρώτο βήμα και να έρθουν να μας αγκαλιάσουν, να μας πουν όμορφα λόγια, να μας αγαπήσουν, να μας πουν πρώτοι σ’ Αγαπώ…

Πως είναι δυνατόν να έχουμε παραχωρήσει τέτοια δύναμη στους άλλους; Να περιμένουμε μέσα από τα μάτια τους να γίνουμε όμορφοι, αρεστοί… Το δικό τους χαμόγελο να κάνει τα δικά μας χείλη να χαμογελάσουν και μέσα από τη δική τους ευθυμία να αποκτήσουμε πάλι ενδιαφέρον για τη ζωή…

Βάλαμε τις ζωές μας σε αναμονή, δώσαμε στην αγάπη μας πατερίτσες και την βγάλαμε ζητιάνα στους δρόμους…

Ζητιανεύουμε ψίχουλα αγάπης έξω από εμάς όταν ο πραγματικός πλούτος της είναι μέσα μας. Εκεί στα παλάτια της καρδιάς μας. Και γινόμαστε ζητιάνοι, ξεχνώντας την δική μας δύναμη, τη δική μας ομορφιά και απλώνουμε το χέρι ζητιανεύοντας, ψάχνοντας να βρούμε κάποιον να χρήσουμε βασιλιά της ζωής μας αντί να στέψουμε τον εαυτό μας βασιλιά στα παλάτια της καρδιάς μας

Δεν μπορεί κανένας έξω από εμάς τους ίδιους να γεμίσει τα κενά μας και να θεραπεύσει τις πληγές μας. Ο καθένας εκεί έξω έχει το δικό του πόνο να γαληνέψει, τα δικά του δάκρυα να κλάψει…

Γι’ αυτό, ας μην ζητιανεύουμε την αγάπη…

Δεν αγαπάμε για να μας αγαπάνε. Αγαπάμε γιατί εμείς οι ίδιοι γεμίζουμε από την μαγευτική, την θεραπευτική ενέργεια της αγάπης. Αγαπάμε γιατί γινόμαστε καλύτεροι, λαμπερότεροι, ομορφότεροι, ολόκληροι…

Κι αν το μυαλό μας λέει πρόσεχε, μην εμπιστεύεσαι, οι άνθρωποι είναι επικίνδυνοι, ο έρωτας είναι επικίνδυνος, τότε χρειάζεται να ξέρουμε ότι τον πραγματικό κίνδυνο για τον καθένα από εμάς τον δημιουργεί το μυαλό του…

Αυτό μας κλείνει, μας υψώνει τείχη και μας περιορίζει στο λίγο, στο μικρό. Χωρίς να το καταλαβαίνουμε μας αναγκάζει να απλώνουμε το χέρι και να ζητιανεύουμε παρουσία, αγάπη…

Όταν καποιος είναι ολόκληρος, όταν είναι Αγάπη, όλα ρέουν…

Κάτι τελειώνει, κάτι άλλο αρχίζει, κι ο κόσμος γύρω του πάντα χαμογελαστός…

Όταν συναντιούνται δυο άνθρωποι και περιμένουν τα διαπιστευτήρια αγάπης για να εκδηλωθούν, να μοιραστούν, να νιώσουν τότε μόνο η δυστυχία και η ¨ένταση¨ χτυπά την πόρτα της καρδιάς τους. Μόνο τα παιχνίδια του μυαλού και της κυριαρχίας γεμίζουν τις στιγμές τους και ο κόσμος γύρω τους γίνεται θαμπός…

Ενώ, όταν δυο άνθρωποι ξεδιπλώνονται “αφύλαχτα” για να αφεθούν, να μοιραστούν, να ενωθούν… όταν ρέουν ο ένας μέσα στον άλλον χωρις πυξίδες λογικής και μετρονόμους δοσίματος… όταν κι οι δυο είναι αγάπη τότε η Ολοκλήρωση και η Πληρότητα τους χαμογελούν και τους καλούν να παίξουν μαζί τους το παιχνίδι της Ζωής

Γι’ αυτό είναι καλό να την απλώνουμε την αγάπη μας και να τα ξοδεύουμε τα σ’ αγαπώ μας για να μην γίνουν μουχλιασμένοι σπόροι στα θησαυροφυλάκια του μυαλού μας αλλά ανθισμένα φυτά στα λιβάδια της καρδιάς μας που θα μοσχοβολάνε ολόγυρα…

Πες μου. Τι φοβάσαι;

Φόβος: βασικό συναίσθημα του ανθρώπου που προκαλείται από τη συνειδητοποίηση ενός πραγματικού ή πλασματικού κινδύνου ή απειλής. Μηχανισμός προστατευτικού χαρακτήρα, φυσιολογική αμυντική αντίδραση του οργανισμού χωρίς να απαιτείται συνειδητή σκέψη.

Κλείσε τα μάτια. Πες μου. Τι φοβάσαι;

Φοβάμαι το σκοτάδι. Γιατί με κάνει να νιώθω ανίσχυρο. Γιατί μέσα στην απολυτότητά του και την απεραντοσύνη του νιώθω ότι μπορεί να κρύβει το οτιδήποτε. Τους πιο τρομακτικούς εφιάλτες μου, τα πιο απαισιόδοξα σενάρια που πλέκω. Νιώθω το κρύο όταν είμαι στο σκοτάδι, την ανάσα μου να βγαίνει παγωμένη και τα ένστικτα επιβίωσης να ξεπροβάλλουν. Ακούω τα πάντα, όλοι οι ήχοι αποκτούν άλλη διάσταση, μεγεθύνονται και οι πιο μικροί φαντάζουν τρομακτικοί, δηλώνουν την ύπαρξη όσων δε βλέπω. Το φοβάμαι γιατί δεν μπορώ να τοποθετήσω τον εαυτό μου μέσα σε αυτό και να υποδηλώσω την ύπαρξη μου. Είμαι κι γω ένα αδύναμο τίποτα μέσα στο κενό. Φαντάζομαι το άπειρο, το αιώνιο, το συνεχές, τα πάντα και το τίποτα που μπορεί να σε λυγίσει στη μοναξιά σου ή να σε βλάψει με όσα κρύβει. Το φοβάμαι γιατί δεν οδηγεί πουθενά και σημαίνει στασιμότητα, άγνοια, απορία. Το φοβάμαι γιατί με κάνει να σκέφτομαι. Δε βλέπω τίποτα, τίποτα δε μου αποσπά την προσοχή και φέρνω στο νου μου ό,τι με βασανίζει, γεμίζω ερωτηματικά, σκέψεις βασανιστικές, απορίες, πρόσωπα και εικόνες που είναι πιο τρομακτικές από τους δαίμονες των ταινιών τρόμου. Το φοβάμαι γιατί μου θυμίζει τον θάνατο. Το αντίθετο της ζωής και των χρωμάτων, της λάμψης, της χαράς και του φωτός.

Φοβάμαι και τον θάνατο. Όχι τον δικό μου. Αφού όπως είπε ο Επίκουρος: «Το πιο φοβερό από τα κακά, ο θάνατος, δεν είναι τίποτε για εμάς – στον βαθμό που όσο υπάρχουμε, δεν είναι παρών• κι όταν πάλι είναι παρών εκείνος, τότε δεν υπάρχουμε εμείς. Άρα ο θάνατος δεν υπάρχει ούτε για τους ζωντανούς ούτε για τους πεθαμένους – εφόσον για τους πρώτους δεν υπάρχει, ενώ οι άλλοι δεν υπάρχουν πια». Φοβάμαι όμως τον θάνατο των δικών μου ανθρώπων. Ανθρώπων που αγαπώ, που νοιάζομαι, που με εμπνέουν, που τους θέλω διπλά μου να με στηρίζουν, να με κάνουν να χαμογελάω, να τους βλέπω να γερνάνε μαζί μου και να μοιραζόμαστε λύπες και χαρές. Δε φοβάμαι τον δικό μου θάνατο, αλλά φοβάμαι το πώς θα πεθάνω. Φοβάμαι τον πόνο, την κατάπτωση, την αδυναμία, την απουσία ελπίδας, την αναμονή του επικείμενου τέλους.

Φοβάμαι να χάσω τον εαυτό μου. Να μην είμαι σε θέση να κάνω όσα με γεμίζουν. Να ζω μια ζωή σε επανάληψη όπου τίποτα δεν αλλάζει. Γιατί «αργοπεθαίνει όποιος γίνεται σκλάβος της συνήθειας, επαναλαμβάνοντας κάθε μέρα τις ίδιες διαδρομές». Φοβάμαι όλα εκείνα τα όνειρα που κάνω μήπως τα κλείσω βιαστικά σε ένα συρτάρι ακολουθώντας την κεκτημένη ταχύτητα της ζωής. Φοβάμαι τη ρουτίνα, την έλλειψη εξέλιξης και προόδου, το τέλμα. Φοβάμαι μήπως ξεχάσω τους στόχους μου, μήπως κουραστώ να αντιμετωπίζω δράκους και παραιτηθώ. Μήπως αλλάξω, προσαρμόσω τα θέλω μου, μήπως χάσω τις αξίες μου και τις σταθερές μου παρασυρόμενη από κυκεώνες υποχρεώσεων και διαδικασιών.

Φοβάμαι τον χρόνο. Τις διορίες και τις προθεσμίες που περικλείει και με αγχώνουν. Τα καλούπια που δημιουργεί για το πώς θα έπρεπε να ζω. Τον τρόπο που επηρεάζει το πόσο ξένοιαστα ή ώριμα μπορώ να ζήσω τη ζωή μου. Τους ανελέητους χτύπους των δεικτών του ρολογιού σε αίθουσες αναμονής. Τα γηρατειά που φέρνει στο πέρασμά του.

Φοβάμαι την προδοσία. Φοβάμαι να ανοίγω την καρδιά μου εναποθέτοντάς την σε ανθρώπους γύρω μου και να μου την επιστρέφουν σε κομμάτια, δίχως ίχνος σεβασμού. Φοβάμαι όλες εκείνες τις ουτοπικές αναμονές που συνθλίβονται στην κυνικότητα της πραγματικότητας και την ατελή -έπρεπε να το ξέρω- φύση των ανθρώπων. Φοβάμαι τον ενθουσιασμό που γρήγορα με οδηγεί σε απογοήτευση. Φοβάμαι όλους εκείνους που γρήγορα θα υποσχεθούν αγάπη, φιλία, ειλικρίνεια και γρήγορα θα ξεχάσουν. Φοβάμαι, γιατί έτσι χάνω την πίστη μου στους ανθρώπους και στις αξίες.

Φοβάμαι τη μοναξιά -ποιος δε φοβάται να μείνει μόνος του… εδώ ολόκληρες διαστημικές αποστολές αναζητούν άλλες μορφές ζωής από φόβο της μοναξιάς του είδους μας- την απεγνωσμένη ανάγκη συντροφικότητας και επικοινωνίας, γόνιμης συνάντησης. Την ατένιση του κόσμου μόνη μου χωρίς συνταξιδιώτη και συν-παρατηρητή. Φοβάμαι να μην έχω κάποιον δίπλα μου να με αγγίζει, να με ακούει, να με καταλαβαίνει, να μου δίνει και να του δίνω – τι νόημα έχει η ζωή χωρίς την ανταλλαγή, χωρίς το μοίρασμα;

Εσύ τι φοβάσαι;

Ό,τι και να φοβάσαι… να ξέρεις: Δεν πειράζει να φοβάσαι. Ο φόβος σε κρατάει ζωντανό. «Κερδίζεις δύναμη, κουράγιο και αυτοπεποίθηση από κάθε εμπειρία που ορθώνεις το ανάστημά σου και, πραγματικά, κοιτάς το φόβο στα μάτια» – Eleanor Roosevelt. Χωρίς το αίσθημα του φόβου το ανθρώπινο είδος, δρώντας απερίσκεπτα, γρήγορα θα είχε εξαφανιστεί.

Ο φόβος μάς κρατάει σε εγρήγορση, μας κάνει σοφότερους, πιο παρατηρητικούς και συνεπείς στον αγώνα της επιβίωσης. Είναι πρόκληση. «Τι θα ήταν ένας ωκεανός χωρίς ένα τέρας να παραφυλάει στο σκοτάδι; Θα ήταν σαν ύπνος χωρίς όνειρα» – Werner Herzog. Αρκεί να μη μας τρώει, να μη γίνεται βάρος και αφορμή οπισθοχώρησης. Γιατί «όποιος φοβάται να υποφέρει, υποφέρει ήδη απ’ αυτό που φοβάται» – Michel de Montaigne.

Ο φόβος μας θυμίζει την ανθρώπινη ύπαρξή μας. Μας θυμίζει πως τίποτα δεν είναι δεδομένο, πως είμαστε τρωτοί και ανίσχυροι πολλές φορές. Αλλά αυτό δεν είναι απογοητευτικό. Έχουμε ανάγκη τον φόβο για να μπορούμε να πατάμε γερά στα πόδια μας και να ζυγίζουμε τις καταστάσεις, να αντιλαμβανόμαστε τους κινδύνους, το ρίσκο, τη σημασία, τις συνέπειες.

Δεν είναι κακό να φοβάσαι.

Δεν είναι κακό να φοβάσαι το σκοτάδι, γιατί έτσι δημιουργείς άμυνες, είσαι σε ετοιμότητα, αντιλαμβάνεσαι τη σημασία του φωτός, μαθαίνεις σιγά-σιγά να λειτουργείς με λιγότερα μέσα και οξύνονται οι άλλες σου αισθήσεις. Έρχεσαι αντιμέτωπος με τους εφιάλτες σου, τις σκέψεις σου.

Δεν είναι μεμπτό να φοβάσαι τον θάνατο των δικών σου ανθρώπων. Είναι λογικό και θεμιτό, γιατί ίσως έτσι καταλάβεις το πεπερασμένο, την ουσία της στιγμής –της στιγμής και του χρόνου μαζί τους- τη σημασία που έχουν για σένα, δεν τους θεωρείς δεδομένους, αναπτύσσεις συναισθήματα προστατευτικότητας και νοιάζεσαι γι αυτούς.

Δεν είναι αρνητικό να φοβάσαι μη χάσεις τον εαυτό σου και τα όνειρά σου. Ευτυχώς που φοβάσαι, γιατί έτσι σου δίνεται κίνητρο και δύναμη να κυνηγάς τους στόχους σου, να μην αρκείσαι σε μια επαναλαμβανόμενη καθημερινότητα, να διεκδικείς, να προσέχεις εσένα.

Δεν είναι κακό να φοβάσαι τον χρόνο. Γιατί έτσι συνειδητοποιείς την αξία του, τα όριά του και τις δυνατότητές σου. Επαναπροσδιορίζεις τον εαυτό σου, αλλάζεις τους ρυθμούς σου, έχεις υπόψη σου την αξία που αντικατοπτρίζει και δρας ανάλογα.

Είναι καλό που φοβάσαι την προδοσία. Έτσι θέτεις τις απαραίτητες άμυνες, αξιολογείς τους ανθρώπους και αναγνωρίζεις την αξία τους. Μαθαίνεις να κρίνεις, γνωρίζεις τις αδυναμίες τους, φροντίζεις να μην προδώσεις κι εσύ με τη σειρά σου.

Δεν είναι κακό να φοβάσαι τη μοναξιά. Έτσι, αποδεικνύεις πως δεν είσαι εγωιστής και αλαζόνας. Παραδέχεσαι την ανάγκη σου για επικοινωνία και σύνδεση, παραδέχεσαι την ανάγκη για αλληλεξάρτηση και συντροφικότητα. Προσπαθείς να βρεις ανθρώπους που θα γίνουν η δική σου ομάδα. Μαθαίνεις να δέχεσαι ελαττώματα, να προσαρμόζεσαι, να συνδιαλλάσσεσαι, να χαράσσεις κοινή πορεία. Κανείς δε γεννήθηκε για να είναι μόνος.

Βρες τον φόβο σου. Κοίτα τον κατάματα. Αντιμετώπισέ τον και ανακάλυψε τι σου προσφέρει, με τι σε οπλίζει και πώς μπορείς να τον χρησιμοποιήσεις υπέρ σου. Οι φόβοι σου δεν πρέπει να σε πνίγουν, αλλά να σε προβληματίζουν.

«Ίσως η ζωή να είναι μόνο αυτό… ένας φόβος και ένα όνειρο» – Joseph Conrad. Ένας φόβος για το άγνωστο, το ακατανόητο, το οδυνηρό, αλλά και ένα όνειρο ότι θα καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε ό,τι μας παρουσιαστεί, ότι θα καταφέρουμε να πραγματοποιήσουμε τους στόχους μας παρά τους φόβους μας και τις αδυναμίες μας.

Φεύγω. Που πάω; ΠΑΡΑΚΑΤΩ!

Έμαθα να φεύγω από όπου δε με εκτιμούν, κι ας μιλούν για εγωισμό. Εγώ το λέω απλά αξιοπρέπεια.

Από ανθρώπους που υποτιμούν το εγώ μου και ποδοπατούν τα αισθήματά μου.

Από εκείνους που αθέτησαν τις υποσχέσεις τους και βίασαν τη ψυχή μου αλύπητα.

Έμαθα να φεύγω από εκεί που δεν προσπάθησαν να με κρατήσουν.

Από ανθρώπους που δεν έδιναν τίποτα, γιατί είχαν μάθει μονάχα να παίρνουν.

Από εκείνους που με έκαναν να αμφιβάλω, να νιώθω ανασφαλής και να ακροβατώ σε έναν κυκεώνα ακαθόριστων σκέψεων.

Έμαθα να φεύγω από άρρωστες αλλά και μισοτελειωμένες καταστάσεις.

Από ανθρώπους που πληγώνουν βαθιά, για να μη πληγωθούν οι ίδιοι.

Από εκείνους που μου γύρισαν τη πλάτη, γιατί απλά δεν αξίζουν άλλο από τον χρόνο μου.

Έμαθα να φεύγω από αυτούς που με πρόδωσαν ξανά και ξανά, κι ας ζήτησαν συγγνώμη.

Από ανθρώπους που έδιναν ψεύτικες υποσχέσεις και δανεικές στιγμές γιατί δεν είχαν κάτι άλλο να δώσουν.

Από εκείνους που δε μοιράζονταν τις αγκαλιές, που πρόσφεραν ψίχουλα αγάπης.

Έμαθα να φεύγω γιατί αν μείνω, ξέρω ότι δε θα αλλάξει τίποτα.

Από ανθρώπους που με κοιτούν, μα δε με βλέπουν πια.

Από εκείνους που με απογοήτευσαν, που αδιαφόρησαν και κρύφτηκαν.

Έμαθα να φεύγω από εκείνους που τσιγκουνεύονται να χαρίζουν.

Από ανθρώπους βολεμένους, που δε ρισκάρουν στον έρωτα, από φόβο μην αποκαλυφθούν.

Από εκείνους που με κάνουν να πονάω, γιατί δε με κοιτούν στα μάτια.

Έφυγα και δεν έχει σημασία που πηγαίνω. Σημασία έχει ότι κατάφερα να φύγω.

Έφυγα και μόνο τώρα υπάρχει η ελπίδα να συναντήσω κάτι καλύτερο, κάτι μοναδικό, κάτι που να αξίζω!

ΒΑΘΙΑ ΚΟΙΜΟΥΝΤΑΙ ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΞΥΠΝΙΟ ΤΟΥΣ

Ο Ηράκλειτος θίγει το βαθύτερο πρόβλημα του ανθρώπου: ότι κοιμάται ύπνο βαθύ ακόμα κι όταν είναι ξυπνητός. Κοιμάστε όταν κοιμάστε, αλλά κι όταν είστε ξύπνιοι πάλι κοιμάστε. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό που λέει ο Ηράκλειτος είναι το ίδιο μ’ αυτό που λένε οι μύστες. Φαίνεσαι τελείως ξύπνιος, όμως αυτό φαίνεται εξωτερικά. Βαθιά μέσα σου ο ύπνος συνεχίζεται.

Ακόμα κι αυτή τη στιγμή ονειρεύεσαι. Χίλιες δυο σκέψεις σου συνεχίζονται κι εσύ δεν έχεις συνείδηση του τι συμβαίνει, δεν ξέρεις τι κάνεις, αγνοείς ποιος είσαι. Κινείσαι όπως ο υπνοβάτης. Θα έχεις ίσως γνωρίσει ανθρώπους που κινούνται, κάνουν τούτο ή το άλλο στον ύπνο τους και μετά γυρίζουν στο κρεβάτι τους για να κοιμηθούν ξανά — υπνοβασία. Πολλοί άνθρωποι σηκώνονται μες στη νύχτα από τα κρεβάτια τους, με τα μάτια τους ανοιχτά. Μπορούν να κινηθούν, να βρουν την πόρτα! Πηγαίνουν στην κουζίνα, τρώνε κάτι κι επιστρέφουν στο κρεβάτι τους για ύπνο. Αν τους ρωτήσεις το πρωί, δεν θυμούνται τίποτα. Το πολύ-πολύ, αν προσπαθήσουν, να θυμηθούν ότι είδαν όνειρο, πως σηκώθηκαν και πήγαν στην κουζίνα. Ήταν όνειρο όμως· το πολύ-πολύ ήταν όνειρο, που κι αυτό ακόμα με δυσκολία το θυμούνται.

Ο ύπνος αυτός είναι βαθύτερος από τον συνηθισμένο ύπνο. Ο ύπνος αυτός μοιάζει με μεθύσι. Μπορείς να κινηθείς λίγο, να κάνεις κάτι, να είσαι λίγο ξύπνιος, αλλά πάντα μεθυσμένος. Δεν ξέρεις τι ακριβώς συμβαίνει. Τι έκανες στο παρελθόν; Μπορείς να θυμηθείς ακριβώς; Γιατί έκανες ό,τι έκανες; Τι σου συνέβη; Ήσουν ξύπνιος όταν συνέβαινε;

Ερωτεύεσαι χωρίς να ξέρεις γιατί. Κι αυτό σε κάνει να θυμώνεις. Θυμώνεις, χωρίς να ξέρεις γιατί. Και βρίσκεις δικαιολογίες. Εκλογικεύεις οτιδήποτε κάνεις, όμως η εκλογίκευση δεν είναι συνειδητότητα.

Συνειδητότητα σημαίνει πως ό,τι σου συμβαίνει κάθε στιγμή, σου συμβαίνει με πλήρη επίγνωση. Είσαι παρών στο συμβάν.

Αν είσαι παρών όταν ξεσπάει ο θυμός, τότε δεν μπορεί να ξεσπάσει. Μπορεί να ξεσπάσει μόνον όταν είσαι βαθιά κοιμισμένος.

Όταν είσαι παρών, αρχίζει στην ύπαρξή σου μια άμεση μεταμόρφωση, γιατί όταν είσαι παρών, όταν έχεις συνείδηση του πράγματος, πολλά είναι αδύνατο να συμβούν. Αυτό που ονομάζουν αμαρτία είναι απραγματοποίητο όταν έχεις συνείδηση του τι συμβαίνει.

Έτσι, ουσιαστικά, μια μόνο αμαρτία υπάρχει: η άγνοια. Στην αρχική της σημασία η λέξη αμαρτία σημαίνει απώλεια, απουσία μαρτυρίας. Δεν σημαίνει τη διάπραξη σφάλματος. Σημαίνει απουσία, απώλεια. Και αυτή η απουσία είναι η μόνη αμαρτία. Η μόνη αρετή είναι το να είσαι εντελώς ξύπνιος σε ό,τι κάνεις. Αυτό που ο Γκουρτζίεφ ονομάζει αυτοενθύμηση, ο Βούδας ακριβή μνήμη, ο Κρισναμούρτι συνείδηση, ο Καμπίρ σουράτι. Να είσαι παρών! Αυτό αρκεί, τίποτα περισσότερο. Τίποτα δεν χρειάζεται ν’ αλλάξεις. Ακόμα κι αν δοκιμάσεις ν’ αλλάξεις, δεν μπορείς.

Πολλά έχεις προσπαθήσει ν’ αλλάξεις μέσα σου. Πέτυχες; Πόσες φορές έχεις αποφασίσει πως δεν θα ξαναθυμώσεις; Πού πήγε η απόφασή σου; Όταν έρθει η στιγμή, ξαναπέφτεις στην ίδια παγίδα: Θυμώνεις. Κι όταν ο θυμός σου περάσει, μετανιώνεις ξανά. Και γίνεται ένας φαύλος κύκλος: Θυμώνεις και μετανιώνεις γι’ αυτό κι ύστερα είσαι πάλι έτοιμος να θυμώσεις.

Θυμήσου, ακόμα κι όταν μετανιώνεις, είσαι απών. Η μετάνοιά σου αυτή είναι μέρος του αμαρτήματος. Γι’ αυτό δεν γίνεται τίποτα. Προσπαθείς ξανά και ξανά και μετανιώνεις και παίρνεις όρκους, μα τίποτα δεν γίνεται.

Μένεις ο ίδιος, είσαι όπως όταν γεννήθηκες. Ούτε η παραμικρότερη αλλαγή δεν έχει γίνει μέσα σου. Δεν είναι ότι δεν προσπάθησες, ότι δεν προσπάθησες αρκετά. Προσπάθησες ξανά και ξανά, αλλά απέτυχες, γιατί δεν είναι θέμα προσπάθειας. Η περισσότερη προσπάθεια δεν θα ωφελούσε. Είναι θέμα ετοιμότητας, όχι προσπάθειας.

Όταν αγρυπνάς, πολλά πράγματα απλώς φεύγουν. Δεν χρειάζεται να τα διώξεις εσύ. Όταν έχεις συνείδηση των πραγμάτων, πολλά από τα πράγματα αυτά δεν μπορούν να συμβούν. Κι αυτός είναι ο δικός μου ορισμός για την αμαρτία.

Τα δομικά συστατικά μιας προσωπικότητας που καθορίζουν την ποιότητά της

Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και μοναδικός. Μερικές φορές, όμως, η κατηγοριοποίηση βοηθάει την επιστημονική μελέτη, που με τη σειρά της βοηθάει την κοινωνία. Σε αυτό το πλαίσιο, βρέθηκε πρόσφατα ότι η προσωπικότητά μας μπορεί να σχετίζεται με προδιάθεση για την άνοια.

Νευρωτισμός

Προσδιορίζει την τάση των ατόμων προς την κατάθλιψη, τις ουτοπικές ιδέες, τις υψηλές προσδοκίες και τη δυσκολία στην προσαρμογή. Άτομα με υψηλά ποσοστά νευρωτισμού είναι συνήθως ανήσυχα, ανασφαλή, υποχόνδρια και αισθάνονται ανεπάρκεια. Αντίθετα, άτομα με χαμηλά ποσοστά σε αυτό το χαρακτηριστικό τείνουν να είναι πιο ήρεμα, χαλαρά, θαρραλέα, να αισθάνονται ικανοποίηση από τον εαυτό τους και να νιώθουν ασφαλή. Το χαρακτηριστικό αυτό αξιολογεί την προσαρμογή απέναντι στη συναισθηματική αστάθεια.

Τύπος προσωπικότητας

Εξωστρέφεια

Άτομα που παρουσιάζουν μεγάλο βαθμό εξωστρέφειας είναι κοινωνικά, ενεργητικά, ομιλητικά, αισιόδοξα, τρυφερά, εκδηλώνουν τα συναισθήματά τους και αγαπούν το χιούμορ. Από την άλλη, άτομα που παρουσιάζουν χαμηλό βαθμό εξωστρέφειας συνήθως είναι πιο συγκρατημένα, συνεσταλμένα, επιφυλακτικά, υποχωρητικά, ήσυχα και έχουν αυξημένη την αίσθηση του καθήκοντος. Το χαρακτηριστικό αυτό αξιολογεί τον βαθμό ενεργητικότητας και την ικανότητα για χαρά απέναντι στην υπερβολική αυτοσυγκράτηση.

Πνευματική διαθεσιμότητα

Εκείνοι που έχουν υψηλό σκορ στην κατηγορία «πνευματική διαθεσιμότητα» συνήθως είναι περίεργοι, με πολλά ενδιαφέροντα, δημιουργικοί, εφευρετικοί και έχουν πρωτότυπη σκέψη. Αντίθετα, όσοι βρίσκονται στην αντίπερα όχθη είναι περισσότερο προσγειωμένοι, με περιορισμένα ενδιαφέροντα, συμβατικοί, χωρίς καλλιτεχνικά αισθητήρια και με δυσκολία στην αναλυτική σκέψη. Το χαρακτηριστικό αξιολογεί την επινοητικότητα και τη φυσική περιέργεια απέναντι στην επιφυλακτικότητα.

Καλή προαίρεση – συνεργατικότητα

Το χαρακτηριστικό αυτό αναφέρεται στις σκέψεις, τα συναισθήματα και στις πράξεις. Άτομα που παρουσιάζουν υψηλή βαθμολογία στην καλή προαίρεση έχουν έντονη ενσυναίσθηση, είναι ευσπλαχνικά, καλόκαρδα, πρόθυμα, συγχωρητικά, εύπιστα και σαφή. Αντίθετα άτομα που παρουσιάζουν χαμηλή βαθμολογία σε αυτό το χαρακτηριστικό είναι συνήθως κυνικά, αγενή, καχύποπτα, άσπλαχνα, παρεμβατικά και εκδικητικά. Το χαρακτηριστικό αξιολογεί τη συμπόνια απέναντι στον ανταγωνισμό.

Ευσυνειδησία

Οργανωμένα, εργατικά, πειθαρχημένα, σχολαστικά, φιλόδοξα, υπομονετικά και αξιόπιστα είναι τα άτομα με υψηλό βαθμό ευσυνειδησίας. Στον αντίποδα βρίσκονται εκείνοι που δεν έχουν στόχους, είναι απρόσεκτοι, άβουλοι, αναξιόπιστοι και τεμπελιάζουν. Το χαρακτηριστικό αξιολογεί τον βαθμό της οργάνωσης και της κινητοποίησης προς έναν στόχο σε αντίθεση με την οκνηρία και την απουσία κινήτρου.

Πόσο αξιόπιστη είναι;

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι όλοι διαθέτουμε από όλα τα χαρακτηριστικά. Η προσωπικότητα του καθενός δεν είναι κάτι μετρήσιμο ή αυστηρά ποσοτικό. Οι ποιότητες, όμως, σε έναν βαθμό προσδιορίζονται από τις ποσότητες. Και αυτό προσπαθεί να κάνει αυτή η κλίμακα: να καταστήσει μετρήσιμα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, ούτως ώστε να συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση της προσωπικότητας και να βοηθήσει στη διαχείριση των όποιων προβλημάτων. Η κλίμακα αυτή αποτελεί ένα εργαλείο χρήσιμο περισσότερο στους ερευνητές.

Τι συμβόλιζε ο αετός στην Αρχαία Ελλάδα

Η αρχαία Ελληνική μυθολογία έδωσε πολύ νωρίς σπουδαία θέση στον αετό, γιατί όπως πίστευαν ήταν κατεξοχήν θεϊκό πτηνό. Ήταν το σύμβολο του πατέρα των θεών, του Δία, και φορέας του θεϊκού του όπλου του κεραυνού.

Ήδη ο Όμηρος αναφέρει τον αετό σαν το προσφιλέστερο πτηνό του Δία: «ος τε σοί αυτώ φίλτατος οιωνών»(Ιλ. Ω 310).

Αρχικά ήταν σύμβολο του Πάνα, ο οποίος το πρόσφερε στον Δία. Πολλές αρχαίες παραδόσεις αναφέρονται στην σχέση του Δία με τον αετό. Σύμφωνα με μία από αυτές ο αετός γεννήθηκε την ίδια ώρα με τον Δία, σύμφωνα με μία άλλη ο αετός προείπε, ως μάντης, στον Δία τη νίκη του κατά των γιγάντων. Έτσι στην μαντική, ιδιαίτερα στην οιωνοσκοπία, πήρε την πρώτη θέση και αναφέρεται ως τελειότατος πετεεινών (Ιλ. Θ 247) και μαντείας πρόεδρος (Αριστ. 8,18).

Ο αετός έπαιζε ιδιαίτερο ρόλο και στην ερμηνεία των ονείρων (Αρτεμίδ. 2,20). Σύμφωνα με μία κρητική παράδοση, ο αετός ανέλαβε την προστασία και διατροφή του Δία, αμέσως μετά την γέννησή του. Τάιζε τον Δία με μέλι και όταν ο μικρός ακόμη θεός κοιμόταν άπλωνε τις φτερούγες του από πάνω του και τον έκρυβε από το διαπεραστικό βλέμμα του Κρόνου. Σε πολλές ερωτικές περιπέτειες του ο Δίας έπαιρνε την μορφή αετού, όπως κατά την ένωσή του με τις νύμφες Αίγινα και Αστερία (Οβίδ. Μεταμορφώσεις, 6,108), επίσης σε αετούς μεταμορφώνονται οι θνητοί βασιλιάδες.


Ακόμη ο αετός, κρατώντας στα χέρια του τους κεραυνούς του Δία, γίνεται και αγγελιοφόρος του θεού, διαβιβάζοντας στους θνητούς τις θελήσεις του. Σαν αγγελιοφόρος του Δία, εκτελεί την εντολή του να μεταφέρει από την γη στον Όλυμπο τον πανέμορφο νεαρό Γανυμήδη για να γίνει ο οινοχόος των θεών, (ο Γανυμήδης που ραντίζει έναν αετό, συμβολίζει την υπερνίκηση του θανάτου). Το θέμα του αετού, που μεταφέρει στον ουρανό έναν θνητό υπάρχει στην Eλληνική μυθολογία και τέχνη.

Πάρα πολλές είναι οι παραστάσεις που δείχνουν τον Γανυμήδη να ανυψώνεται από έναν αετό, γνωστότερο έργο ήταν ένα θαυμαστό χάλκινο σύμπλεγμα, φτιαγμένο από τον γλύπτη του 4ου π.Χ. αι. Λεοχάρη, του οποίου αντίγραφο βρίσκεται στο Βατικανό. Επίσης σταλμένος από τον Δία κατατρώει το συκώτι του αλυσοδεμένου στον Καύκασο Τιτάνα, Προμηθέα.

Γνωστός είναι ο μύθος για τους δύο αετούς, που έστειλε ο Δίας τον ένα προς την Ανατολή και τον άλλο προς την Δύση, θέλοντας να βρει που είναι το κέντρο του κόσμου. Αυτοί συναντήθηκαν πάνω από τους Δελφούς, στο κέντρο-ομφαλό των Δελφών, που συμβόλιζε το κέντρο του κόσμου (Στράβων 9,419). Σε ανάμνηση αυτής της παράδοσης είχαν στηθεί δύο χρυσοί αετοί πάνω στον λίθινο ομφαλό που βρισκόταν μέσα στον ναό του Απόλλωνα.

Ο Παυσανίας (6,20,12), αναφέρει ότι στην Ολυμπία κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων, οι αγώνες δρόμου άρχιζαν με την ύψωση στον βωμό του σταδίου ενός χάλκινου αετού, με την βοήθεια ενός μηχανισμού.

Όλες σχεδόν οι παραστάσεις του Δία στην αρχαία Ελληνική τέχνη, έχουν και το σύμβολό του, τον αετό. Ο Φειδίας στο περίφημο χρυσελεφάντινο έργο του στην Ολυμπία, είχε τοποθετήσει τον αετό πάνω στο σκήπτρο του θεού.

Μελέτη: Η Σελήνη ασκεί άγνωστη παλιρροιακή δύναμη στον «ωκεανό πλάσματος» που περιβάλλει την ανώτερη ατμόσφαιρα της Γης

Σύμφωνα με μια νέα μελέτη, η Σελήνη ασκεί μια άγνωστη παλιρροιακή δύναμη στον «ωκεανό πλάσματος» που περιβάλλει την ανώτερη ατμόσφαιρα της Γης, δημιουργώντας διακυμάνσεις παρόμοιες με τις παλίρροιες στους ωκεανούς.

Διεθνής ερευνητική ομάδα επεξεργάστηκε δεδομένα που συλλέχθηκαν τα τελευταία 40 χρόνια από δορυφόρους με στόχο να εντοπιστούν μεταβολές στο σχήμα της πλασματόσφαιρας της Γης, της εσωτερικής περιοχής της μαγνητόσφαιρας του πλανήτη μας η οποία τον προστατεύει από τις ηλιακές καταιγίδες και άλλους τύπους σωματιδίων υψηλής ενέργειας.

Η πλασματόσφαιρα είναι μια χονδροειδής κηλίδα ψυχρού πλάσματος σε σχήμα ντόνατ που «κάθεται» στην κορυφή των γραμμών του μαγνητικού πεδίου της Γης, ακριβώς πάνω από την ιονόσφαιρα, το ηλεκτρικά φορτισμένο τμήμα της ανώτερης ατμόσφαιρας.

Το πλάσμα (ιονισμένο αέριο) στην πλασματόσφαιρα είναι πιο πυκνό από το πλάσμα στις εξωτερικές περιοχές της μαγνητόσφαιρας, γεγονός που το αναγκάζει να βυθιστεί στον πυθμένα της μαγνητόσφαιρας.

Το όριο μεταξύ αυτού του πυκνού βυθισμένου πλάσματος και της υπόλοιπης μαγνητόσφαιρας είναι γνωστό ως πλασμαπαύση.

«Δεδομένων των ιδιοτήτων του κρύου, πυκνού πλάσματος, η πλασματόσφαιρα μπορεί να θεωρηθεί ως ‘ωκεανός πλάσματος και η πλασμαπαύση αντιπροσωπεύει την ‘επιφάνεια’ αυτού του ωκεανού», αναφέρουν οι ερευνητές στο άρθρο τους.

Η βαρυτική έλξη του φεγγαριού μπορεί να παραμορφώσει αυτόν τον «ωκεανό» υποχρεώνοντας την επιφάνειά του να ανεβαίνει και να κατεβαίνει όπως οι συμβατικές παλίρροιες.

Η ερευνητική ομάδα πιστεύει ότι αυτή η άγνωστη μέχρι σήμερα αλληλεπίδραση μεταξύ της Γης και της Σελήνης θα μπορούσε να βοηθήσει τους επιστήμονες να κατανοήσουν διάφορες περιοχές της μαγνητόσφαιρας με μεγαλύτερη λεπτομέρεια.

Περιοχές όπως οι ζώνες ακτινοβολίας Van Allen, οι οποίες συλλαμβάνουν εξαιρετικά ενεργητικά σωματίδια από τον ηλιακό άνεμο και τα παγιδεύουν στην εξωτερική μαγνητόσφαιρα.

Οι ερευνητές θέλουν επίσης να δουν εάν το πλάσμα στις μαγνητόσφαιρες άλλων πλανητών επηρεάζεται από τους φυσικούς τους δορυφόρους, από τα φεγγάρια τους.

«Αυτά τα ευρήματα μπορεί να έχουν επιπτώσεις για παλιρροϊκές αλληλεπιδράσεις και σε άλλα συστήματα πλανητών» εκτιμούν οι ερευνητές ανοίγοντας ένα νέο πεδίο διαστημικών μελετών.

Επίκτητος: Μόνος αλλά όχι έρημος

«Η μοναξιά (ἐρημία) είναι η κατάσταση του αβοήθητου. Όπως δεν είναι μόνος αυτός που είναι έρημος (ἔρημος) ούτε αυτός που βρίσκεται ανάμεσα σε πολλούς είναι έρημος. Όταν λοιπόν χάσουμε ή αδελφό ή γιο ή φίλο με τον οποίο περνούσαμε τον χρόνο μας, λέμε ότι μείναμε έρημοι, αν και πολλές φορές είμαστε στη Ρώμη, έχοντας συναντήσει μεγάλο πλήθος και κατοικώντας ανάμεσα σε πολλούς ανθρώπους και μερικές φορές έχοντας πλήθος δούλων. Γιατί έρημος, σύμφωνα με την έννοια, θεωρείται αυτός που είναι αβοήθητος και εκτεθειμένος σε εκείνους που θέλουν να τον βλάψουν. Γι’ αυτό όταν ταξιδεύουμε, τότε κυρίως αυτοαποκαλούμαστε έρημοι, όταν πέσουμε πάνω σε ληστές. Επειδή, δεν είναι η όψη ενός ανθρώπου που αφαιρεί την ερημιά, αλλά ενός πιστού, κόσμιου και ωφέλιμου ανθρώπου.»
Επίκτητος, Διατριβαί 3.13.1-4

Η μοναξιά είναι μία κατάσταση την οποία αναπόφευκτα θα αισθανθεί ο άνθρωπος στη ζωή του. Οι φίλοι και η οικογένεια, οι συνοδοιπόροι της ζωής, ακούν τις σκέψεις μας και μας βοηθούν να περάσουμε ευχάριστα ή λιγότερο δυσάρεστα τα γεγονότα. Ο καθένας βιώνει τη μοναξιά διαφορετικά· είναι μια εμπειρία του εγώ, ένα βίωμα- συναίσθημα που δεν εξαρτάται από άλλους αλλά από εμάς τους ίδιους. Όταν η έλλειψη του άλλου υπερβαίνει την πληρότητα του εαυτού τα αποτελέσματα είναι ολέθρια. Όταν ούτε ο εαυτός μας δεν είναι αρκετός το αίσθημα της απώλειας μεγεθύνει τη θλίψη. Ναι, χρειαζόμαστε τους άλλους για πολλούς λόγους, σημαντικούς και ασήμαντους, αλλά ο Στωικός, είτε είναι αυτοκράτορας (Μάρκος Αυρήλιος) είτε δούλος (Επίκτητος), μαθαίνει να ζει και μόνος του. Μαθαίνει ότι το να είναι μόνος (αλλά όχι έρημος) είναι η σπουδαιότερη σκευή του φιλοσόφου:

«Αλλά δεν κατανοούν πώς μπορεί κανείς να διάγει μόνος τη ζωή του, ορμώμενοι από μία φυσική κατάσταση, καθώς από τη φύση υπάρχει η κοινωνικότητα και η αγάπη για τους άλλους και η ευχαρίστηση του να συναναστρέφεσαι με ανθρώπους. Αλλά παρόλα αυτά κάποιος πρέπει να προετοιμάζεται και γι’ αυτό, να μπορεί να είναι αρκετός για τον εαυτό του, να μπορεί να συμβιώνει με τον εαυτό του (δύνασθαι αὐτὸν ἑαυτῷ συνεῖναι).»
Επίκτητος, Διατριβαί 3.13.5-6

Τι σημαίνει να είναι κανείς αυτάρκης ως προς τη συντροφιά του εαυτού του; Όταν όλα σωπαίνουν, μένουμε μόνοι με τις σκέψεις μας και αυτές δεν μας τρομάζουν. Έτσι, η εξοικείωση με τα δικά μας προβλήματα ενεργοποιεί ικανότητες που σε άλλη περίπτωση είναι αδρανείς. Όταν εξαρτιόμαστε αποκλειστικά από τους άλλους στην καθημερινότητά μας, δεν μαθαίνουμε να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις ούτε να γιατρεύουμε τους πόνους μας:

«Έτσι, οφείλουμε κι εμείς να μιλάμε με τον εαυτό μας, να μην χρειαζόμαστε άλλους και να μην στεκόμαστε με απορία μπροστά στον ελεύθερο χρόνο μας. Να παρατηρούμε τη θεία διοίκηση και τη σχέση μας με τα άλλα πράγματα. Να παρατηρούμε πώς στεκόμασταν προηγουμένως απέναντι στα πράγματα και πώς τώρα. Ακόμη, ποια είναι αυτά που μας προξενούν θλίψη. Πώς αυτά μπορούν να θεραπευτούν και να απομακρυνθούν. Και αν χρειάζονται κάποια ενέργεια, να δράσουμε σύμφωνα με τη λογική.»
Επίκτητος, Διατριβαί 3.13.6-8

Οι Στωικοί μιλούν πρώτα στον εαυτό τους. Η αταραξία δεν προέρχεται από εξωτερικές συνθήκες. Ακόμη και ο Καίσαρας «που φαίνεται ότι παρέχει μεγάλη ειρήνη» μπορεί να εξασφαλίσει ειρήνη από τον πυρετό, το ναυάγιο ή από τον εμπρησμό, τον σεισμό ή τον κεραυνό; Μπορεί ο Καίσαρας να μας δώσει ασφάλεια στον έρωτα, να μας γλιτώσει από το πένθος ή τον φθόνο; Για τον Επίκτητο μόνο «ο λόγος των φιλοσόφων υπόσχεται να μας παρέχει ειρήνη» (ὁ δὲ λόγος ὁ τῶν φιλοσόφων ὑπισχνεῖται καὶ ἀπὸ τούτων εἰρήνην παρέχειν). Η εμπιστοσύνη στον λόγο, στην έλλογη φύση του ανθρώπου, υπερβαίνει όλα τα σκάμματα. Η ανθρώπινη λογική οπλίζει τον άνθρωπο με ικανότητες ώστε να διαχειρίζεται τη ζωή του ο ίδιος:

«Ποια είναι τότε η ερημιά και ποια η δυσκολία; Γιατί γινόμαστε χειρότεροι από τα παιδάκια; Και τι κάνουν αυτά όταν είναι μόνα; Παίρνουν μικρά όστρακα και στάχτη και κατασκευάζουν κάτι, έπειτα το καταστρέφουν και κατασκευάζουν άλλο. Και ποτέ δεν απορούν για το πώς θα περάσουν τον χρόνο τους. Εγώ, λοιπόν, αν αποπλεύσετε, θα κάθομαι και θα κλαίω επειδή έμεινα μόνος κι έρημος; Χωρίς να έχω ούτε μικρά όστρακα ούτε στάχτη; Αλλά εκείνα συμπεριφέρονται έτσι λόγω απερισκεψίας, εμείς όμως δυστυχούμε έπειτα από περίσκεψη;»
Επίκτητος, Διατριβαί 3.13.18-19

Αριστοτέλης: Πως διατηρούνται οι μοναρχίες

Σε γενικές γραμμές οι μοναρχίες διατηρούνται για λόγους αντίθετους από εκείνους που τις ανατρέπουν, και ανάλογα με τη μορφή της, η βασιλεία επιβιώνει μετριάζοντας την εξουσία της. Γιατί τόσο περισσότερο θα παραμείνει στην εξουσία αμετάβλητη, όσο λιγότερες είναι οι εξουσίες της.

Τότε και οι βασιλείς είναι λιγότερο απολυταρχικοί και πλησιάζουν περισσότερο τους υπηκόους τους, με συνέπεια αυτοί να τους ζηλεύουν λιγότερο. Έτσι διατηρήθηκε για μεγάλο διάστημα η βασιλεία των Μολοσσών, όπως και των Σπαρτιατών, όχι μόνο γιατί η εξουσία μοιράστηκε από την αρχή σε δυο, αλλά και γιατί ο Θεόπομπος μείωσε αργότερα κι άλλο την εξουσία της και με άλλους νόμους και με τη θέσπιση του θεσμού των εφόρων.

Αφαιρώντας λοιπόν δύναμη από τη βασιλεία, παρέτεινε τη διάρκεια της, δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι μεγάλωσε τη δύναμή της. Έτσι ακριβώς απάντησε στη γυναίκα του, όταν τον ρώτησε αν ντρέπεται που παραδίνει στους γιους του βασιλεία με λιγότερες εξουσίες απ’ όσες είχε όταν την παρέλαβε απο τον πατέρα του: «ασφαλώς Οι τυραννίδες επιβιώνουν με δυο τελείως αντίθετους τρόπους– ο ένας είναι γνωστός από την παράδοση και μ’ αυτόν κυβερνούν οι περισσότεροι τύραννοι’ λέγεται ότι τα περισσότερα μέτρα τα θεσμοθέτησε ο Περίανδρος ο Κορίνθιος. Πολλά παρόμοια στοιχεία όμως υπάρχουν και στη βασιλεία των Περσών.

Μερικά από εκείνα που χρησιμοποιεί η τυραννίδα για να διατηρηθεί όσο θέλει, τα έχουμε αναφέρει παλιότερα’ δηλαδή τον περιορισμό των πολιτών που υπερέχουν , τον αφανισμό των γενναίων και μεγαλοφρόνων, την κατάργηση των συσσιτίων, των εταιριών, της παιδείας και όλων των σχετικών. Πρέπει ιδιαίτερα να προφυλάγονται από τη γενεσιουργό αιτία δυο παραγόντων” του αδέσμευτου φρονήματος και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Πρέπει ακόμα να μην τους αφήνουν να ιδρύουν φιλοσοφικές σχολές και κάθε άλλο είδος πνευματικού ομίλου. Γενικά οι τύραννοι πρέπει να κάνουν το παν ώστε ο ένας πολίτης να μην ξέρει τον άλλο (γιατί η γνωριμία μεταξύ των ανθρώπων καλλιεργεί την εμπιστοσύνη) οι ξένοι επίσης που ζουν στην πόλη πρέπει να είναι πάντα ορατοί και να μένουν κοντά στις πύλες του παλατιού (επειδή μόνο έτσι δεν μπορούν να κρύβουν τι κάνουν και λίγο-λίγο μαθαίνουν να είναι φρόνιμοι με το να δουλεύουν συνεχώς).

Εκτός από τα παραπάνω μπορούμε να αναφέρουμε και άλλα περσικά και βαρβαρικά μέτρα της τυραννίδας (όλα στοχεύουν σ’ ένα σκοπό) να μην τους διαφεύγει τι λένε και τι κάνουν οι αρχόμενοι και να υπάρχουν κατάσκοποι’ όπως στις Συρακούσες έχουν τις γυναίκες που λέγονται «ποταγωγίδες» και τους ωτακουστές, που έστελνε ο Ιέρων σε όλες τις φιλικές και πολιτικές συγκεντρώσεις (από φόβο για τους ανθρώπους εκείνους οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να εκφραστούν ελεύθερα’ κι αν εκφραστούν ελεύθερα, περνούν λιγότερο απαρατήρητοι).

Άλλη μέθοδος των τυράννων είναι να συκοφαντούν και να προκαλούν φιλονικία μεταξύ φίλων, μεταξύ του λαού και των επιφανών, και μεταξύ των πλουσίων. Μια μέθοδος των τυράννων είναι να φτωχαίνουν τους αρχόμενους επιβάλλοντας φόρους, ώστε οι φρουροί τους να συντηρούνται με δικά τους έξοδα, και για να μη διαθέτουν χρόνο για συνωμοσίες εναντίον τους, αφού για να συντηρήσουν την οικογένεια πρέπει να δουλέψουν. Παράδειγμα οι Πυραμίδες της Αιγύπτου, τα αφιερώματα των Κυψελιδών, ο ναός του Ολύμπιου Δία από τον Πεισίστρατο και τους γιους του στην Αθήνα και τα έργα του Πολυκράτη στη Σάμο (όλα στον ίδιο σκοπό αποβλέπουν, στην απασχόληση και τη φτώχεια των αρχομένων). Αλλο παράδειγμα είναι οι υψηλοί φόροι στις Συρακούσες (την εποχή του Διονυσίου οι πολίτες πλήρωναν σε πέντε χρόνια όλη την περιουσία τους για φόρο).

Ο τύραννος είναι και φιλοπόλεμος, για δυο λόγους· κρατά τους πολίτες απασχολημένους και χρειάζονται κι αρχηγό. Τη βασιλεία τη σώζουν οι πιστοί οπαδοί, ενώ χαρακτηριστικό της τυραννίδας είναι ότι δεν εμπιστεύεται τους φίλους, γιατί ενώ όλοι οι πολίτες επιθυμούν την κατάλυση μόνο αυτοί μπορούν να την πετύχουν. Χαρακτηριστικά της τυραννίας είναι και όσα υπάρχουν στην ακραία-δημοκρατία, όπως η γυναικοκρατία στην οικία, ώστε οι γυναίκες να καταγγέλλουν προς τα έξω τις πράξεις των ανδρών, και η χαλάρωση της πειθαρχίας των δούλων για τον ίδιο λόγο. Γιατί τόσο οι δούλοι όσο και οι γυναίκες ζουν καλά και στα τυραννικά και στα δημοκρατικά πολιτεύματα όπου είναι μονάρχης ο λαός, οπότε όχι μόνο δεν θέλουν την κατάλυση των τυράννων, αλλά και τους υποστηρίζουν. Γι’ αυτό και τα δυο πολιτεύματα ευνοούν τους κόλακες, η δημοκρατία τους δημαγωγούς (αφού είναι κόλακες του λαού) και η τυραννίδα τους δουλοπρεπεις, αφού η δουλοπρέπεια είναι της κολακείας χαρακτηριστικό. Άλλωστε, η τυραννία αγαπά τους πονηρούς, αφού στους τυράννους αρέσει η κολακεία. Τούτο όμως κανένας ελεύθερος στο φρόνημα πολίτης δεν θα το έκανε, αφού οι έντιμοι άνθρωποι γίνονται μόνο φίλοι και ποτέ κόλακες. Και οι πονηροί είναι χρήσιμοι μόνο για τα πονηρά πράγματα, όπως λέει και η παροιμία «το καρφί με το καρφί».

Ένα από τα χαρακτηριστικά του τυράννου είναι ότι δεν χαίρεται ούτε με τη σεμνότητα ούτε με την ελευθερία (γιατί έχει την απαίτηση μόνο ο ίδιος να έχει αυτά τα προσόντα, κι εκείνος που τα διεκδικεί με τη σεμνότητα και την ελευθερία μειώνει την υπεροχή και τη εξουσία του τυράννου” οι τύραννοι λοιπόν μισούν αυτούς τους ανθρώπους, γιατί τους εκμηδενίζουν).

Άλλο χαρακτηριστικό τού τυράννου είναι να τρώει και να βρίσκεται μαζί με ξένους κι όχι με συμπατριώτες του, γιατί νομίζει ότι οι συμπατριώτες είναι εχθροί, ενώ οι ξένοι δεν εποφθαλμιούν την εξουσία του. Τούτα και άλλα παρόμοια είναι τα μέσα των τυράννων για να διατηρήσουν την εξουσία, όλα όμως περιέχουν το στοιχείο της μοχθηρίας. Όλα τούτα μπορούν να συμπεριληφθούν με λίγα λόγια σε τρεις κατηγορίες, αφού η τυραννίδα τρεις στόχους έχει: να εξουδετερώσει το φρόνημα των πολιτών (γιατί οι μικρόψυχοι δεν μπορούν να της αντισταθούν), οι πολίτες να μην εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο (γιατί η τυραννίδα δεν ανατρέπεται πριν δείξουν εμπιστοσύνη οι πολίτες μεταξύ τους, γι’ αυτό οι τύραννοι καταδιώκουν τους ευπρεπείς ως επικίνδυνους για την εξουσία τους, όχι μόνο γιατί δεν ανέχονται τη δεσποτική εξουσία, αλλά και γιατί εμπνέουν εμπιστοσύνη και στους ομοίους τους και στους άλλους και τελικά ούτε τους πρώτους καταγγέλλουν ούτε τους δεύτερους), τρίτος σκοπός είναι η εξασθένηση των πολιτών (γιατί κανείς δεν επιχειρεί άρα ούτε την κατάλυση της τυραννίδας, αφού δεν έχει την απαιτούμενη δύναμη). Αυτοί λοιπόν είναι οι στόχοι των τυράννων και μπορούν να συνοψιστούν σε τρεις κατηγορίες: να καλλιεργούν τη δυσπιστία ανάμεσα στους πολίτες, να τους εξασθενούν και να τους κάνουν μικρόψυχους.

Και τούτη είναι η πρώτη μέθοδος διατήρησης της τυραννίας. Η δεύτερη μέθοδος είναι να εφαρμοστούν προσεκτικά τα αντίθετα μέτρα, μπορούμε δε να τη βρούμε απ’ όσα είπαμε για την κατάλυση των ειδών της βασιλείας.

Όπως υπάρχει τρόπος να φθαρεί η βασιλεία, δηλαδή να γίνει πιο τυραννική, έτσι και η επιβίωση της τυραννίας εξαρτάται από το πώς θα φτάσει στα μέτρα της βασιλείας, διατηρώντας μόνο ένα στοιχείο, δηλαδή το να μπορούν να ασκούν εξουσία όχι μόνο όσοι θέλουν, αλλά κι όσοι δεν θέλουν. Αν το παραμελήσει, τότε παραμελεί και την τυραννία. Βάση και θεμέλιο πρέπει να είναι η δύναμη, ενώ από τα άλλα βασικά καθήκοντα, άλλα πρέπει ο τύραννος να τα εκτελεί κι άλλα να φαίνεται μόνο πως τα εκτελεί, κάνοντας τον βασιλιά. Και πριν απ’ όλα να δείχνει πως ενδιαφέρεται για τα κοινά, και να μην δαπανά σε δωρεές ποσα που να προκαλούν αγανάκτηση στον λαό, όταν βλέπει πως πληρώνει φόρους και αμείβεται με τσιγγουνιά, κι ενώ κοπιάζει σκληρά, δίνουν άφθονα στις εταίρες, στους ξένους και στους καλλιτέχνες. Πρέπει επίσης να λογοδοτεί για τα έσοδα και τα έξοδα, όπως έχουν κάνει ορισμένοι τύραννοι (αφού όταν γίνεται έτσι η διαχείριση του δημόσιου χρήματος ο διαχειριστής είναι περισσότερο οικονόμος και όχι τύραννος- και δεν πρέπει να φοβηθεί ότι κάποτε δεν θα έχει χρήματα, αφού είναι άρχοντας της πόλης. Συμφέρει περισσότερο να στέλνουν οι τύραννοι τα χρήματά τους έξω από την πόλη, παρά να τα κρατούν στην πατρίδα τους.

Γιατί αν τα χρήματα φύγουν από την πόλη, οι σωματοφύλακες θα τους επιτίθενται σπανιότερα, αφού, όταν ταξιδεύουν οι τύραννοι, πιο επίφοβοι είναι οι φρουροί παρά οι πολίτες, γιατί οι πρώτοι, πηγαίνουν μαζί, ενώ οι δεύτεροι μένουν πίσω). Ο τύραννος πρέπει εξάλλου να φαίνεται ότι εισπράττει τους φόρους και τις εισφορές για δημοσιονομικούς λόγους κι αν χρειασθεί να τους χρησιμοποιήσει για πόλεμο, αν προκύψει, και να ενεργεί γενικά ως φύλακας και ταμίας των χρημάτων που ανήκουν στον λαό και όχι στον ίδιο. Η όψη του πρέπει να προκαλεί όχι φόβο, αλλά σεβασμό, έτσι αυτοί που τον βλέπουν να μην τον φοβούνται, αλλά να τον σέβονται. Πάντως δεν είναι εύκολο να το πετύχει, γιατί αξίζει την καταφρόνια. Κι αν ακόμα δεν ενδιαφέρεται για τις άλλες αρετές, πρέπει να φροντίζει για την πολεμική αρετή, ώστε οι αρχόμενοι να νομίζουν ότι την έχει. Και όχι μόνο ο ίδιος να μη συμπεριφέρεται προσβλητικά σε αρχόμενους, νεαρό ή νεαρή, αλλά ούτε κανένας δικός του. Και οι γυναίκες όμως των τυράννων πρέπει να φέρονται καλά στις άλλες γυναίκες, γιατί από την αλαζονεία των γυναικών έχουν καταλυθεί πολλές τυραννίδες.

Αναφορικά με τις σωματικές απολαύσεις, πρέπει να κάνουν το αντίθετο από τους σημερινούς τυράννους (αυτοί όχι μόνο αρχίζουν τα όργια από το ξημέρωμα και τα συνεχίζουν πολλές μέρες, αλλά επιδεικνύονται στους άλλους για να τους θαυμάσουν για την ευδαιμονία και την ευτυχία τους). Αρα πρέπει να ακολουθούν το μέτρο, αλλιώς να φροντίζουν ώστε να μη γίνονται αντιληπτοί (αφού ο νηφάλιος ούτε επιθέσεις δέχεται εύκολα, ούτε εύκολα νικιέται ως εχθρός, ενώ ο μεθυσμένος δεν μπορεί να μείνει ξύπνιος και τον παίρνει ο ύπνος εύκολα). Ο τύραννος λοιπόν πρέπει να κάνει όλα τα αντίθετα απ’ όσα είπαμε ότι συνέβαιναν τα χρόνια τα παλιά (δηλαδή να φροντίζει για την κατασκευή δημόσιων κτιρίων και τη διακόσμηση της πόλης, επιστατώντας στην εργασία όχι ως τύραννος, αλλά σαν επίτροπος). Πρέπει επίσης να δείχνει ότι εκτελεί τα θρησκευτικά του καθήκοντα (γιατί οι πολίτες νομίζουν ότι οι φιλόθρησκοι τείνουν λιγότερο προς την παρανομία, αφού πιστεύουν πως φοβούνται και σέβονται τους θεούς· άρα επιδιώκουν λιγότερο το κακό του τυράννου, όταν πιστεύουν πως έχει τους θεούς στο πλευρό του). Η ευλάβεια όμως δεν πρέπει να καταντά θρησκοληψία.

Ο τύραννος πρέπει να τιμά όσους διακρίνονται, με τρόπο που να τους κάνει να πιστέψουν ότι δεν γίνεται να τιμηθούν περισσότερο από τους συμπατριώτες τους, αν είχαν αυτόνομο πολίτευμα. Παρόμοιες τιμές πρέπει να τις δίνει ο ίδιος, τις ποινές όμως να τις επιβάλλουν οι άλλοι άρχοντες και τα δικαστήρια. Η μοναρχία έχει μια μόνο προφύλαξη, να μη δίνει δηλαδή σ’ ένα άτομο μεγάλη εξουσία, αλλά να είναι περισσότεροι όσοι τυχόν αποκτήσουν μεγάλη εξουσία (γιατί ο ένας θα επιβλέπει τον άλλο). Αν όμως χρειαστεί να δώσει σε κάποιον μεγάλη δύναμη, τότε να προσέξει ώστε να μην είναι από χαρακτήρα θρασύς (επειδή όσοι έχουν τέτοιο χαρακτήρα είναι πολύ επιθετικοί στις ενέργειές τους). Όταν όμως αποφασίσει να εξουδετερώσει κάποιον με τόσο μεγάλη δύναμη, πρέπει να προχωρήσει σταδιακά και να μην του αφαιρέσει μονομιάς όλη την εξουσία. Ακόμα πρέπει να αποφεύγει οποιαδήποτε προσβολή εναντίον υπηκόων και να αποφεύγει ιδιαίτερα δυο πράγματα: να μην επιβάλλει ο ίδιος σοβαρή σωματική ποινή και να μην ασκεί ερωτική βία στους νέους. Και τούτο τον σεβασμό στη συμπεριφορά πρέπει να τον τηρεί απέναντι στους φιλότιμους πολίτες, γιατί μόνο οι πλεονέκτες δυσανασχετούν για την αδιαφορία του γύρω από τη δημόσια οικονομία, ενώ για την προσβολή της τιμής τους δυσανασχετούν μόνο οι φιλότιμοι και οι αξιοπρεπείς. Έτσι είτε δεν πρέπει να μετέρχεται παρόμοιες μεθόδους είτε να φαίνεται ότι επιβάλλει τις σωματικές ποινές από πατρική φροντίδα και όχι αδιάφορα. Και να δείχνει πως δημιουργεί ερωτικούς δεσμούς με τους νέους από αγάπη και όχι από κατάχρηση εξουσίας.

Αριστοτέλης, ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ Ε'

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΦΙΛΙΠΠΟΣ

ΙΣΟΚΡ 5.95–104

Οι περιστάσεις ευνοούν την ανάληψη πρωτοβουλίας εναντίον των Περσών

Προκειμένου να ενθαρρύνει τον Φίλιππο να πραγματοποιήσει την πανελλήνια εκστρατεία εναντίον των Περσών, ο Ισοκράτης υποστήριξε ότι όσοι πολέμησαν εναντίον των Περσών κέρδισαν δόξα, χρήματα και δύναμη. Για να τεκμηριώσει τον ισχυρισμό του αυτόν, επικαλέστηκε το παράδειγμα εκείνων που, εξαιτίας του θανάτου του Κύρου και της δόλιας δολοφονίας των στρατηγών τους, αντιμετώπισαν τις μεγαλύτερες δυσχέρειες, των Μυρίων. Αφού διηγήθηκε αδρομερώς τα γεγονότα, συνεχίζει με τη σύγκριση της εκστρατείας εκείνης με αυτήν που καλείται να αναλάβει τώρα ο Φίλιππος.


[95] Ταῦτα μὲν οὖν οὕτως· δοκεῖ δέ μοι μετὰ ταῦτα
περὶ τῆς παρασκευῆς διαλεκτέον εἶναι τῆς τε σοὶ γενη-
σομένης καὶ τῆς ἐκείνοις ὑπαρξάσης. τὸ μὲν τοίνυν
μέγιστον, σὺ μὲν τοὺς Ἕλληνας εὔνους ἕξεις, ἤν περ
ἐθελήσῃς ἐμμεῖναι τοῖς περὶ τούτων εἰρημένοις, ἐκεῖνοι
δὲ διὰ τὰς δεκαδαρχίας τὰς ἐπὶ Λακεδαιμονίων ὡς οἷόν
τε δυσμενεστάτους. ἡγοῦντο γὰρ Κύρου μὲν καὶ Κλεάρ-
χου κατορθωσάντων μᾶλλον ἔτι δουλεύσειν, βασιλέως
δὲ κρατήσαντος ἀπαλλαγήσεσθαι τῶν κακῶν τῶν πα-
ρόντων· ὅ περ καὶ συνέπεσεν αὐτοῖς. [96] καὶ μὴν καὶ
στρατιώτας σὺ μὲν ἐξ ἑτοίμου λήψει τοσούτους ὅσους
ἂν βουληθῇς· οὕτω γὰρ ἔχει τὰ τῆς Ἑλλάδος, ὥστε ῥᾷον
εἶναι συστῆσαι στρατόπεδον μεῖζον καὶ κρεῖττον ἐκ τῶν
πλανωμένων ἢ τῶν πολιτευομένων· ἐν ἐκείνοις δὲ τοῖς
χρόνοις οὐκ ἦν ξενικὸν οὐδέν, ὥστ’ ἀναγκαζόμενοι ξενο-
λογεῖν ἐκ τῶν πόλεων πλέον ἀνήλισκον εἰς τὰς διδομέ-
νας τοῖς συλλέγουσι δωρεὰς ἢ τὴν εἰς τοὺς στρατιώτας
μισθοφοράν. [97] καὶ μὴν εἰ βουληθεῖμεν ἐξετάσαι καὶ
παραβαλεῖν σέ τε τὸν νῦν ἡγησόμενον τῆς στρατείας
καὶ βουλευσόμενον περὶ ἁπάντων καὶ Κλέαρχον τὸν
ἐπιστατήσαντα τῶν τότε πραγμάτων, εὑρήσομεν ἐκεῖνον
μὲν οὐδεμιᾶς πώποτε δυνάμεως πρότερον οὔτε ναυτικῆς
οὔτε πεζῆς καταστάντα κύριον, ἀλλ’ ἐκ τῆς ἀτυχίας τῆς
συμβάσης αὐτῷ περὶ τὴν ἤπειρον ὀνομαστὸν γενόμενον,
[98] σὲ δὲ τοσαῦτα καὶ τηλικαῦτα τὸ μέγεθος διαπεπραγ-
μένον· περὶ ὧν εἰ μὲν πρὸς ἑτέρους τοὺς λόγους ἐποι-
ούμην, καλῶς ἂν εἶχε διελθεῖν, πρὸς σὲ δὲ διαλεγόμενος,
εἰ τὰς σὰς πράξεις σοι διεξιοίην, δικαίως ἂν ἀνόητος
ἅμα καὶ περίεργος εἶναι δοκοίην.

[99] Ἄξιον δὲ μνησθῆναι καὶ τῶν βασιλέων ἀμφοτέρων,
ἐφ’ ὃν σοί τε συμβουλεύω στρατεύειν καὶ πρὸς ὃν Κλέαρχος
ἐπολέμησεν, ἵν’ ἑκατέρου τὴν γνώμην καὶ τὴν δύναμιν
εἰδῇς. ὁ μὲν τοίνυν τούτου πατὴρ τὴν πόλιν τὴν ἡμετέραν
καὶ πάλιν τὴν Λακεδαιμονίων κατεπολέμησεν, οὗτος δ’
οὐδενὸς πώποτε τῶν στρατευμάτων τῶν τὴν χώραν αὐτοῦ
λυμαινομένων ἐπεκράτησεν. [100] ἔπειθ’ ὁ μὲν τὴν Ἀσίαν
ἅπασαν παρὰ τῶν Ἑλλήνων ἐν ταῖς συνθήκαις ἐξέλαβεν,
οὗτος δὲ τοσούτου δεῖ τῶν ἄλλων ἄρχειν, ὥστ’ οὐδὲ τῶν
ἐκδοθεισῶν αὐτῷ πόλεων ἐγκρατής ἐστιν. ὥστ’ οὐδεὶς
ὅστις οὐκ ἂν ἀπορήσειε, πότερα χρὴ νομίζειν τοῦτον
αὐτῶν ἀφεστάναι δι’ ἀνανδρίαν, ἢ ’κείνας ὑπερεωρακέ-
ναι καὶ καταπεφρονηκέναι τῆς βαρβαρικῆς δυναστείας.

[101] Τὰ τοίνυν περὶ τὴν χώραν ὡς διάκειται, τίς οὐκ ἂν
ἀκούσας παροξυνθείη πολεμεῖν πρὸς αὐτόν; Αἴγυπτος
γὰρ ἀφειστήκει μὲν καὶ κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον, οὐ μὴν
ἀλλ’ ἐφοβοῦντο μή ποτε βασιλεὺς αὐτὸς ποιησάμενος
στρατείαν κρατήσειε καὶ τῆς διὰ τὸν ποταμὸν δυσχωρίας
καὶ τῆς ἄλλης παρασκευῆς ἁπάσης· νῦν δ’ οὗτος ἀπήλλαξεν
αὐτοὺς τοῦ δέους τούτου. συμπαρασκευασάμενος γὰρ
δύναμιν ὅσην οἷός τ’ ἦν πλείστην, καὶ στρατεύσας ἐπ’
αὐτούς, ἀπῆλθεν ἐκεῖθεν οὐ μόνον ἡττηθείς, ἀλλὰ καὶ
καταγελασθεὶς καὶ δόξας οὔτε βασιλεύειν οὔτε στρατηγεῖν
ἄξιος εἶναι. [102] τὰ τοίνυν περὶ Κύπρον καὶ Φοινίκην
καὶ Κιλικίαν καὶ τὸν τόπον ἐκεῖνον, ὅθεν ἐχρῶντο ναυτικῷ,
τότε μὲν ἦν βασιλέως, νῦν δὲ τὰ μὲν ἀφέστηκε, τὰ δ’ ἐν
πολέμῳ καὶ κακοῖς τοσούτοις ἐστίν, ὥστ’ ἐκείνῳ μὲν μηδὲν
εἶναι τούτων τῶν ἐθνῶν χρήσιμον, σοὶ δ’, ἢν πολεμεῖν πρὸς
αὐτὸν βουληθῇς, συμφόρως ἕξειν. [103] καὶ μὴν Ἰδριέα
γε τὸν εὐπορώτατον τῶν νῦν περὶ τὴν ἤπειρον προσήκει
δυσμενέστερον εἶναι τοῖς βασιλέως πράγμασι τῶν πολε-
μούντων· ἢ πάντων γ’ ἂν εἴη σχετλιώτατος, εἰ μὴ βού-
λοιτο καταλελύσθαι ταύτην τὴν ἀρχήν, τὴν αἰκισαμένην
μὲν τὸν ἀδελφόν, πολεμήσασαν δὲ πρὸς αὐτόν, ἅπαντα δὲ
τὸν χρόνον ἐπιβουλεύουσαν καὶ βουλομένην τοῦ τε σώμα-
τος αὐτοῦ καὶ τῶν χρημάτων ἁπάντων γενέσθαι κυρίαν.
[104] ὑπὲρ ὧν δεδιὼς νῦν μὲν ἀναγκάζεται θεραπεύειν
αὐτὸν καὶ χρήματα πολλὰ καθ’ ἕκαστον τὸν ἐνιαυτὸν
ἀναπέμπειν· εἰ δὲ σὺ διαβαίης εἰς τὴν ἤπειρον, ἐκεῖνός τ’
ἂν ἄσμενος ἴδοι βοηθὸν ἥκειν αὑτῷ σε νομίζων, τῶν τ’
ἄλλων σατραπῶν πολλοὺς ἀποστήσεις, ἢν ὑπόσχῃ τὴν
ἐλευθερίαν αὐτοῖς, καὶ τοὔνομα τοῦτο διασπείρῃς εἰς τὴν
Ἀσίαν, ὅ περ εἰς τοὺς Ἕλληνας εἰσπεσὸν καὶ τὴν ἡμε-
τέραν καὶ Λακεδαιμονίων ἀρχὴν κατέλυσεν.

***
Αυτή είναι η αλήθεια επί του ζητήματος τούτου· μετά ταύτα νομίζω ότι πρέπει να συζητήσωμεν διά την προπαρασκευήν, την οποίαν πρέπει συ να κάμης και διά την προπαρασκευήν που είχον κάμει εκείνοι. Το σημείον λοιπόν το πλέον σημαντικόν είναι το εξής: Συ μεν θα έχης τους Έλληνας με το μέρος σου, αν θελήσης να παραδεχθής τας προτάσεις μου περί τούτων, ενώ οι στρατηγοί των μετά του Κύρου Ελλήνων ήσαν πάρα πολύ μισητοί εις αυτούς εξ αιτίας των δεκαρχιών, τας οποίας οι Λακεδαιμόνιοι είχον εγκαταστήσει εις τας πόλεις των. Διότι ενόμιζον, ότι, αν επικρατήση ο Κλέαρχος και ο Κύρος, το βάρος της δουλείας θα εγίνετο βαρύτερον δι' αυτούς ενώ, αν υπερίσχυεν ο βασιλεύς, ήλπιζον ότι θα απαλλαγούν από τα παρόντα κακά. Τούτο δε και συνέβη εις αυτούς. Προς τούτοις θα έχης την ευχέρειαν να στρατολογήσης αμέσως όσους στρατιώτας κρίνης αναγκαίους· διότι εις την κατάστασιν που ευρίσκεται η Ελλάς είναι εύκολον να σχηματίσης στρατόν ισχυρότερον και καλύτερον με τους πλανωμένους και άνευ ασύλου παρά με τους κανονικούς πολίτας· ενώ κατά την εποχήν εκείνην, επειδή δεν υπήρχον μισθοφορικά στρατεύματα, οι στρατηγοί διά να προμηθευθούν στρατιώτας ηναγκάζοντο να διαπραγματεύωνται με τας πόλεις και τοιουτοτρόπως εξώδευον περισσότερα διά τα δώρα που έδιδον εις αυτούς που συνήθροιζον τους μισθοφόρους παρά δι' αυτόν τούτον τον μισθόν των. Τέλος αν θελήσωμεν να εξετάσωμεν και να παραβάλωμεν σε, ο οποίος θα τεθής τώρα επί κεφαλής της εκστρατείας και θα σκεφθής δι' όλα, προς τον Κλέαρχον, που ήτο τότε ρυθμιστής όλων των ζητημάτων, θα εύρωμεν ότι εκείνος μεν δεν απέκτησε πρωτύτερα καμμίαν δύναμιν ναυτικήν ή πεζικήν, αλλά από το ατύχημα που του συνέβη εις την ήπειρον της Ασίας έγινεν ονομαστός, ενώ συ έχεις διαπράξει τόσα πολλά και τόσα σπουδαία κατορθώματα, τα οποία αν μεν ωμίλουν προς άλλους θα εδικαιολογούμην να διεξέλθω εν λεπτομερεία, ομιλών όμως προς σε δικαίως θα εφαινόμην ανόητος και παράξενος, αν ανέπτυσσον λεπτομερώς εις σε τας ιδικάς σου πράξεις.

Αξίζει δε να ενθυμηθώμεν και τους δύο βασιλείς, εκείνον εναντίον του οποίου σε συμβουλεύω τώρα να εκστρατεύσης, και εκείνον εναντίον του οποίου επολέμησεν ο Κλέαρχος, διά να δυνηθής να γνωρίσης την δύναμιν και την κρίσιν (ευφυΐαν) και των δύο. Ο μεν λοιπόν πατήρ τούτου και την πόλιν μας και την πόλιν των Λακεδαιμονίων κατεπολέμησεν, ούτος δε ποτέ έως τώρα δεν κατώρθωσε να νικήση τα στρατεύματα που έβλαπτον την χώραν του. Έπειτα ο μεν πρώτος διά των συνθηκών που έκαμε με τους Έλληνας υπήγαγεν υπό την εξουσίαν του ολόκληρον την Ασίαν, αυτός δε που βασιλεύει σήμερον τόσον απέχει από του να κυριαρχή των άλλων, ώστε δεν εξουσιάζει ούτε τας πόλεις που εδόθησαν εις αυτόν. Ώστε καθένας ήθελεν απορήσει και διερωτηθή, ποίον εκ των δύο, αυτός τας εγκατέλειψεν από ανανδρίαν ή εκείναι δεν λογαριάζουν και περιφρονούν την βαρβαρικήν κυριαρχίαν;

Ποίος λοιπόν, αφού ήθελεν ακούσει εις ποίαν κατάστασιν ευρίσκεται η χώρα του, δεν θα παρεκινείτο να πολεμήση κατ' αυτού; Κατά την εποχήν της εκστρατείας του Κύρου οι Αιγύπτιοι είχον επαναστατήσει και εφοβούντο πάντοτε μήπως ο βασιλεύς εκστρατεύση κατ' αυτών και υπερνικήση τας δυσκολίας που παρουσιάζει ο Νείλος και τας πολεμικάς των παρασκευάς· αυτός όμως που βασιλεύει τώρα τους απήλλαξεν από τον φόβον τούτον. Διότι, αφού συνήθροισε δύναμιν όσην ηδύνατο περισσοτέραν και εξεστράτευσεν εναντίον αυτών, επανήλθεν από την χώραν των όχι μόνον νικηθείς, αλλά και γελοιοποιηθείς και φανείς ότι δεν είναι άξιος ούτε βασιλεύς να είναι ούτε στρατηγός. Τέλος, η Κύπρος, η Φοινίκη, η Κιλικία και τα άλλα τα γύρω τους έθνη, από τα οποία ελάμβανον οι Πέρσαι τα μέσα της συντηρήσεως του ναυτικού, τότε ήσαν υπό την εξουσίαν του βασιλέως, τώρα όμως άλλα εξ αυτών έχουν επαναστατήσει, άλλα δε ευρίσκονται εις πολέμους και εις τόσας συμφοράς, ώστε εις εκείνον μεν κανέν από τα έθνη ταύτα να μη είναι χρήσιμον, εις σε δε, αν θελήσης να πολεμήσης προς αυτόν, θα προσφέρουν πολλάς υπηρεσίας.

Προς τούτοις ο Ιδριεύς, ο πλουσιώτατος από τους σημερινούς δυνάστας της Ασίας, φυσικόν είναι να διάκειται προς τον βασιλέα περισσότερον δυσμενώς και από αυτούς που τον πολεμούν φανερά· ει δ' άλλως, θα ήτο βέβαια ο πλέον αξιοκαταφρόνητος εκ των ανθρώπων, εάν δεν ήθελε να καταλύση την αρχήν ταύτην, η οποία εκακοποίησε τον αδελφόν του, επολέμησε προς αυτόν, καθ' όλον δε τον χρόνον επιβουλεύεται αυτόν και θέλει να γίνη κυρία και της ζωής του και της περιουσίας του ολοκλήρου. Επειδή λοιπόν φοβείται δι' αυτά, τώρα μεν αναγκάζεται να τον κολακεύη και να του στέλλη κάθε έτος πολλά χρήματα· εάν όμως συ διαπεραιωθής εις την Ασίαν, και εκείνος θα σε έβλεπε με ευχαρίστησιν νομίζων ότι πηγαίνεις διά να τον βοηθήσης, και εκ των άλλων σατραπών πολλούς θα κινήσης εις αποστασίαν, αν υποσχεθείς εις αυτούς την ελευθερίαν και διασπείρης εις την Ασίαν το σύνθημα τούτο, το οποίον όταν ηκούσθη μεταξύ των Ελλήνων, έγινε αιτία να καταλυθή και η ιδική μας ηγεμονία και η ηγεμονία των Λακεδαιμονίων.