Πέμπτη 1 Σεπτεμβρίου 2016

ΑΡΧΑΪΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΒΑΚΧΥΛΙΔΗΣ - •Διθύραμβος III - Ἠίθεοι ἢ Θησεὺς ‹Κηΐοις εἰς Δῆλον› (3.67-3.132)

Αποτέλεσμα εικόνας για ΝΕΟΙ ΚΑΙ ΝΕΕΣ Ή Ο ΘΗΣΕΑΣκλύε δ᾽ ἄμεμπτον εὐχὰν μεγασθενὴ[ς [στρ. β]
Ζεύς, ὑπέροχόν τε Μίνῳ φύτευσε
τιμὰν φίλῳ θέλων
70 παιδὶ πανδερκέα θέμεν,
ἄστραψέ θ᾽· ὁ δὲ θυμάρμενον
ἰδὼν τέρας χέρας πέτασσε
κλυτὰν ἐς αἰθέρα μενεπτόλεμος ἥρως
εἶρέν τε· «Θησεῦ, τάδ᾽ ἐ‹μὰ›
75μὲν βλέπεις σαφῆ Διὸς
δῶρα· σὺ δ᾽ ὄρνυ᾽ ἐς βα-
ρύβρομον πέλαγος· Κρονί[δας
δέ τοι πατὴρ ἄναξ τελεῖ
Ποσειδὰν ὑπέρτατον
80κλέος χθόνα κατ᾽ ἠΰδενδρον.»
ὣς εἶπε· τῷ δ᾽ οὐ πάλιν
θυμὸς ἀνεκάμπτετ᾽, ἀλλ᾽ εὐ-
πάκτων ἐπ᾽ ἰκρίων
σταθεὶς ὄρουσε, πόντιόν τέ νιν
85δέξατο θελημὸν ἄλσος.
τάφεν δὲ Διὸς υἱὸς ἔνδοθεν
κέαρ, κέλευσέ τε κατ᾽ οὖ-
ρον ἴσχεν εὐδαίδαλον
νᾶα· μοῖρα δ᾽ ἑτέραν ἐπόρσυν᾽ ὁδόν.

90 ἵετο δ᾽ ὠκύπομπον δόρυ· σόει [αντ. β]
νιν βορεὰς ἐξόπιν πνέουσ᾽ ἀήτα·
τρέσσαν δ᾽ Ἀθαναίων
ἠϊθέων ‹–› γένος, ἐπεὶ
ἥρως θόρεν πόντονδε, κα-
95τὰ λειρίων τ᾽ ὀμμάτων δά-
κρυ χέον, βαρεῖαν ἐπιδέγμενοι ἀνάγκαν.
φέρον δὲ δελφῖνες {ἐν} ἁλι-
ναιέται μέγαν θοῶς
Θησέα πατρὸς ἱππί-
100ου δόμον· ἔμολέν τε θεῶν
μέγαρον. τόθι κλυτὰς ἰδὼν
ἔδεισε‹ν› Νηρέος ὀλ-
βίου κόρας· ἀπὸ γὰρ ἀγλα-
ῶν λάμπε γυίων σέλας
105 ὧτε πυρός, ἀμφὶ χαίταις
δὲ χρυσεόπλοκοι
δίνηντο ταινίαι· χορῷ δ᾽ ἔτερ-
πον κέαρ ὑγροῖσι ποσσίν.
εἶδέν τε πατρὸς ἄλοχον φίλαν
110 σεμνὰν βοῶπιν ἐρατοῖ-
σιν Ἀμφιτρίταν δόμοις·
ἅ νιν ἀμφέβαλεν ἀϊόνα πορφυρέαν,

κόμαισί τ᾽ ἐπέθηκεν οὔλαις [επωδ. β]
ἀμεμφέα πλόκον,
115 τόν ποτέ οἱ ἐν γάμῳ
δῶκε δόλιος Ἀφροδίτα ῥόδοις ἐρεμνόν.
ἄπιστον ὅ τι δαίμονες
θέλωσιν οὐδὲν φρενοάραις βροτοῖς·
νᾶα πάρα λεπτόπρυμνον φάνη· φεῦ,
120 οἵαισιν ἐν φροντίσι Κνώσιον
ἔσχασεν στραταγέταν, ἐπεὶ
μόλ᾽ ἀδίαντος ἐξ ἁλὸς
θαῦμα πάντεσσι, λάμ-
πε δ᾽ ἀμφὶ γυίοις θεῶν δῶρ᾽, ἀγλαό-
125θρονοί τε κοῦραι σὺν εὐ-
θυμίᾳ νεοκτίτῳ
ὠλόλυξαν, ἔ-
κλαγεν δὲ πόντος· ἠίθεοι δ᾽ ἐγγύθεν
νέοι παιάνιξαν ἐρατᾷ ὀπί.
130 Δάλιε, χοροῖσι Κηΐων
φρένα ἰανθεὶς
ὄπαζε θεόπομπον ἐσθλῶν τύχαν.

***
Πρόθυμ᾽ άκουσε τη δέηση τούτη ο Δίας, [στρ. β]που μεγάλη η δύναμή του· ένα σημάδιδίνει εξαίσιο, φανερό σημάδι για όλους70πως πολύ τιμά το γιο του: ευθύς αστράφτει.Το σημάδι, που η καρδιά τουλαχταρούσε, μόλις είδε ο Μίνωας τότε,του πολέμου αυτός ο βράχος, στο λαμπρόουρανό τα χέρια υψώνει και λέει:«Ολοκάθαρο το δώρο βλέπεις, νά,που μου κάνει ο Δίας, Θησέα·στο βαρύβροντο εσύ τώρα πέλαο πήδα·και μια δόξα τρισμεγάλη, που όλη η γηη πολύδεντρη θ᾽ ακούσει,80θα σου δώσει ο γιος του Κρόνου ο Ποσειδώνας.»Έτσι μίλησε. Δε λύγισε η καρδιάτου Θησέα· ολόρθος στέκει στη γερτήκουπαστή, κι ευθύς ορμά· καλοσυνάτητου πελάου τον αγκαλιάζει η απλωσιά.Όταν το ᾽δε ο γιος του Δία, μες στην ψυχή τουξάφνιασμα ένιωσε μεγάλοκαι προστάζει να κρατήσουν το καράβιτ᾽ ωριοστόλιστο στον άνεμο αντικρύ.Όμως άλλον τότε δρόμο ανοίγει η Μοίρα.
90Δρόμο πήρε, γοργοκίνητο, το πλοίο· [αντ. β]απ᾽ την πρύμη πνέει βοριάς κι εμπρός το σπρώχνει·οι Αθηναίοι εκείνοι, οι νέοι κι οι νέες, σαν είδαντο Θησέα τους να βουτά στο πέλαο μέσα,τρόμο νιώσανε μεγάλο,στ᾽ απαλά τους μάτια ανάβρυσαν τα δάκρυα,συμφορά πως θά ᾽ρθει πρόσμεναν βαριά.Μα δελφίνια θαλασσόζωα το Θησέατον τρανό στο σπίτι οδήγησαν γοργάτου αλογόθεου, του γονιού του·100όταν μπήκε στο θεϊκό παλάτι εκείνο,ο ήρωας δείλιασε· είδε εκεί τις ξακουστέςκόρες του άρχοντα Νηρέα,που απ᾽ τα μέλη τους τα υπέροχα μια λάμψηξεχυνόταν, ίδια φλόγα από φωτιά,που τριγύρω απ᾽ τα μαλλιά τους λαμπερέςανεμίζανε χρυσόπλεχτες κορδέλεςκαι με πόδια απαλοσάλευτα χορόγύρω σέρνανε, αναγάλλια της ψυχής τους.Και είδε στο θαυμάσιο σπίτι110τη σεβάσμια γελαδόματη Αμφιτρίτη,του πατέρα του γυναίκα αγαπητή.Μ᾽ ένα ντύμα πορφυρό τον ντύνει εκείνη.
Και τα σγουρά του η θεά [επωδ. β]μ᾽ ένα στεφάνι πανέμορφο στόλισεμ᾽ ένα στεφάνι που το ίσκιωναν ρόδα·η δολοπλέχτρα Αφροδίτη τής το ᾽καμε δώρο στο γάμο της.Πράξη καμιά των θεώνδεν τη λογιάζουν για απίστευτη οι φρόνιμοι·δίπλα στου πλοίου τη χυτήπρύμη ο Θησέας απ᾽ το κύμα ξεπρόβαλε.120Ω, της Κνωσού το στρατάρχη!Μαύρες του νου που του τύλιξαν έγνοιες,μέσ᾽ απ᾽ τα κύματα ο άλλος σα βγήκε στεγνός,και τα θεϊκά στο κορμί του στραφτάλιζαν δώρα!Από αναγάλλια πρωτόφαντηοι λαμπερόθρονες κόρες ξεφώνισαν,βούιξε το πέλαγο,κι από κοντά οι κοπελιές και τ᾽ αγόρια παιάνα τραγούδησανμε τις γλυκές τους φωνές.130Δήλιε θεέ,αν η καρδιά σου από τους τζιώτικους τούτους χορούς αναγάλλιασε,δώσε, θεόσταλτα εμείς να χαρούμε αγαθά.

Πλάτωνος ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ζ΄

Αποτέλεσμα εικόνας για Πλάτωνος ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ζ΄Η μόνη από τις πλατωνικές επιστολές που θεωρείται, από τους περισσότερους μελετητές, γνήσια. Περιγράφει τη σικελική περιπέτεια του Πλάτωνα, αλλά εμπεριέχει και μια βαρυσήμαντη φιλοσοφική παρέκβαση.

Το περιεχόμενο της επιστολής

Η 7η Επιστολή απευθύνεται στους «συγγενείς και τους φίλους του Δίωνα», οι οποίοι είχαν ζητήσει τις συμβουλές του Πλάτωνα για τη σωστή πολιτική διακυβέρνηση. Έχει προηγηθεί ο θάνατος του Δίωνα το 354 π.Χ., στην,επιτυχημένη τελικά, προσπάθειά του να ανατρέψει τον Διονύσιο στις Συρακούσες. Οι οπαδοί του λοιπόν, έχοντας πλέον πρόσβαση στην εξουσία, απευθύνονται στον Πλάτωνα ζητώντας του καθοδήγηση.Αν λοιπόν η 7η Επιστολή είναι γνήσια θα πρέπει να γράφηκε γύρω στο 353.

Η απάντηση του Πλάτωνα είναι περισσότερο ένας απολογισμός των σικελικών του ταξιδιών και των κινήτρων του, και λιγότερο ένα σαφές πρόγραμμα πολιτικής οργάνωσης. Επί της ουσίας ο Πλάτων επαναλαμβάνει το δίδαγμα της Πολιτείας , ότι ελπίδα στις πόλεις υπάρχει μόνο όταν η εξουσία και η φιλοσοφική γνώση συμπέσουν στο ίδιο πρόσωπο. Η Επιστολή δεν προσφέρει στοιχεία για τη πολιτική φιλοσοφία του Πλάτωνα, αλλά είναι πολύτιμη για τη βιογραφία του. Από το κείμενο αυτό αντλούμε όσες πληροφορίες έχουμε για τη στάση του νεαρού Πλάτωνα απέναντι στους Τριάκοντα αλλά και για τη σταθερή του απόφαση να μην περιοριστεί στην καθαρή θεωρία, και να προσπαθήσει να συνδέσει θεωρία και πράξη. Αυτή η απόφαση τον έφερε τρεις φορές στη Σικελία, και μάλιστα σε ώριμη ηλικία αφού το τρίτο ταξίδι έγινε το 361 π.Χ., και η ίδια απόφαση ίσως τον οδήγησε να ιδρύσει την Ακαδημία.

«Eκείνο που βάρυνε στη σκέψη μου ήταν ότι, αν επρόκειτο κάποτε να επιχειρήσω να εφαρμόσω όσα είχα σκεφτεί για τους νόμους και την πολιτεία, η δοκιμή έπρεπε να γίνει τώρα… Ξεκίνησα λοιπόν από την πατρίδα μου κυρίως γιατί ντρεπόμουν τον ίδιο μου τον εαυτό, μήπως φανεί ότι δεν είμαι παρά μόνο σκέτη θεωρία και ότι ουδέποτε επιλέγω να καταπιαστώ με κάποια πράξη».7η Eπιστολή, 328b-c

«Αν δεν συμβεί αυτό, ή να κυβερνήσουν στις πολιτείες οι φιλόσοφοι ή να ασχοληθούν με τη φιλοσοφία αυτοί που τώρα ονομάζουμε βασιλείς και δυνάστες, έτσι ώστε η πολιτική δύναμη και η φιλοσοφία να συμπέσουν στο ίδιο πρόσωπο,… δεν θα έχουν τελειωμό οι συμφορές στις πολιτείες ούτε ακόμη και στο ανθρώπινο γένος, κι ούτε τούτο το πολίτευμα που περιγράψαμε στη θεωρία θα λάβει πραγματική υπόσταση και θα βγει στο φως του ήλιου». Πολιτεία 473cd

Η φιλοσοφική παρέκβαση

Η 7η επιστολή θα συμπλήρωνε απλώς τα στοιχεία που μας δίνει ο Πλάτων στις υπόλοιπες επιστολές του, αν δεν εμπεριείχε μια μακρά και σημαντική φιλοσοφική παρέκβαση. Αφορμή για την παρέκβαση δίνει ο ισχυρισμός του Διονυσίου ότι γνωρίζει από πρώτο χέρι την ουσιαστική φιλοσοφική διδασκαλία του Πλάτωνα.

Ο Πλάτων λοιπόν ξαναπιάνει το νήμα του Φαίδρου , για την υπεροχή της προφορικότητας έναντι της γραφής, τώρα όμως κάνει ένα βήμα παραπάνω. Αφού δηλώσει ότι για την ίδια την ουσία των όντων δεν έχει γράψει ποτέ κανένα σύγγραμμα ούτε σκοπεύει να γράψει, θα το χαρακτηρίσει «ουδαμως ρητόν», αδύνατον να εκφραστεί επαρκώς όχι μόνο σε γραπτή αλλά και σε λεκτική μορφή (341c). Ως πραγματικό δρόμο της φιλοσοφίας θα σκιαγραφήσει μια πορεία ζωής, επίπονη, καθημερινή και μακρόχρονη, μια πορεία με οδηγό έναν γνώστη, μια κοινή αναζήτηση, που μπορεί να οδηγήσει τελικά στον ξαφνικό φωτισμό (εξαίφνης) της ψυχής του ανθρώπου (341cd). H πορεία αυτή είναι συνεχής γνωστική διερεύνηση και έλεγχος, ανάβαση και κατάβαση, σε μορφές λόγου, παραστάσεις και έννοιες (ονόματα, ορισμοί, είδωλα, γνώσεις ) που έχουν εξ ορισμού εγκλωβιστεί στην αδυναμία της γλωσσικής έκφρασης, στην εγγενή της αβεβαιότητα, και είναι επομένως καταδικασμένες να μιλούν για το ποιόν των όντων και όχι για την ουσία τους (343e). O εγκλωβισμός αυτός σε μορφές λόγου που είναι από τη φύση τους ελαττωματικές μπορεί ενδεχομένως να διαρραγεί μόνο αν πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Πρέπει πρώτα απ’ όλα η γνωρίζουσα ψυχή να έχει φυσική συγγένεια προς τα υψηλά αντικείμενα της έρευνάς της, να έχει τις κατάλληλες διανοητικές δυνατότητες, να είναι αφοσιωμένη στον σκοπό της (344ab). Aν διαθέτει αυτά τα εφόδια, πρέπει τότε να εξαντλήσει τις δυνατότητες της διαλεκτικής μεθόδου , μιας μεθόδου που στηρίζεται στις ερωτήσεις και απαντήσεις, όπου κάποιος διέρχεται όλες τις ατελείς γνωστικές μορφές, υποβάλλοντας σε «ευμενείς» και «άνευ φθόνου» «ελέγχους» την αλήθεια τους (243e-344b). Τότε μπορεί να αναδυθεί στην ψυχή του μανθάνοντος η αληθινή γνώση των όντων και έκτοτε να διατηρηθεί ζωντανή.

Υπάρχει επομένως ένας δύσκολος δρόμος για την πραγματική γνώση. Η γνώση αυτή προδίδεται όταν επιχειρήσουμε να της δώσουμε λεκτική έκφραση, εξαιτίας της αδυναμίας των λόγων. Μια τέτοια ρητή έκθεση, που θα αποσκοπούσε στην αποκάλυψη της ουσίας των όντων, θα ήταν εξ ορισμού ευάλωτη στον έλεγχο, ειδικά στον κακόπιστο και εριστικό έλεγχο.

O τονισμός του άρρητου χαρακτήρα της πραγματικής γνώσης μπορεί να οδηγήσει στη μυστικιστική ανάγνωση της φιλοσοφικής παρέκβασης της 7ης Eπιστολής. Θα μπορούσε κανείς, δίνοντας βάρος σε εκφράσεις του κειμένου που έχουν μια αποκαλυπτική χροιά, να θεωρήσει ότι ο Πλάτων υπονοεί ότι η πραγματική γνώση είναι άμεση, ενορατική, αδιαμεσολάβητη από τους «λόγους». Μια τέτοια ανάγνωση όμως παρακάμπτει την έμφαση του κειμένου στην επίπονη, καθημερινή διανοητική προσπάθεια και στη λειτουργικότητα των ορθών διαλεκτικών και ελεγκτικών μηχανισμών. Δεν υπάρχει ανθρώπινη γνώση έξω από τους «λόγους» αυτό είναι το νόημα του πλατωνισμού που διατυπώνεται με σαφήνεια στον Φαίδωνα (99d). Οι λόγοι, παρά την εγγενή τους παθολογία, είναι συνυφασμένοι με την ανθρώπινη μοίρα . Το ουσιαστικό φιλοσοφικό λάθος, κατά τον Πλάτωνα, συνίσταται στο να θεωρήσει κανείς ότι η πραγματική γνώση μπορεί να παγιωθεί σε ένα σταθερό σύστημα, σε ένα οριστικό δόγμα - που κατ’ ανάγκην θα έχει λεκτική μορφή.

Η γνησιότητα της 7ης Επιστολής

Δεν υπάρχει ομοφωνία των μελετητών για τη γνησιότητα της 7ης Eπιστολής ― αν και οι περισσότεροι την θεωρούν γνήσια. Η γλώσσα της δείχνει να έχει μεγάλη κοινότητα με τη γλώσσα των Νόμων . Και οι φιλοσοφικές θέσεις που εκφράζονται στην παρέκβαση αποτελούν σαφώς συνέχεια των αντίστοιχων θέσεων του Φαίδρου. Ο προβληματισμός ανακύπτει αφενός από το γεγονός ότι φαίνεται άκαιρη μια τόσο βαρυσήμαντη φιλοσοφική παρένθεση σε συμφραζόμενα μη φιλοσοφικά (οι οπαδοί του Δίωνα ήταν σε θέση να αντιληφθούν τα λεγόμενα του Πλάτωνα;), και αφετέρου η αιτιολόγηση της «αποχής» του Πλάτωνα από τη γραφή είναι εδώ περισσότερο ρητή και εμφατική από όσο θα ανέμενε κανείς.Ακόμη όμως και αν διατηρήσει κανείς επιφυλάξεις για τη γνησιότητά της 7ης Επιστολής, θα πρέπει να παραδεχτεί ότι πρόκειται για ένα κείμενο πολύ κοντά στην ουσία της πλατωνικής φιλοσοφίας.

Η εβδόμη Επιστολή συνδέεται τόσο στενά με την ιστορία της Σικελίας στο 1ο ήμισυ του 4ου αιώνος, ώστε για την κατανόηση της υποθέσεως της, του μύθου της, είναι απολύτως αναγκαία μια σύντομη επισκόπηση της σικελικής ιστορίας της περιόδου αυτής.

Όταν πρωτοήρθε ο Πλάτων στη Σικελία, το 388, κυβερνήτης του κράτους των Συρακουσών ήταν ο Διονύσιος ο πρεσβύτερος. Ο Διονύσιος, που άρχισε τη σταδιοδρομία του ως απλός αξιωματικός του στρατοί) των Συρακουσών, κατώρθωσε, με τη στρατιωτική ικανότητα πού έδειξε στον Καρχηδονιακό πόλεμο του 410-405 και με την πολιτική του επιτηδειότητα, ν’ αναδειχθεί και να γίνει πρώτα ένας από τους δέκα στρατηγούς και λίγο αργότερα, όταν οι συστράτηγοί του, κατηγορούμενοι απ’ τον ίδιον ως υπεύθυνοι για κάποιον αποτυχία των Συρακοσίων στον Καρχηδονιακό πόλεμο, καθαιρέθηκαν απ’ την εκκλησία του δήμου, να του ανατεθεί η διεξαγωγή του πολέμου και η διακυβέρνηση του κράτους. Έτσι ο Διονύσιος έγινε ουσιαστικά δικτάτωρ, αν και τυπικά απέφευγε ν’ αλλάξει τη μορφή του πολιτεύματος, αφού ούτε ο ίδιος πήρε τον τίτλο του τυράννου ή του βασιλέως, ούτε την εκκλησία του δήμου και τη βουλή κατήργησε.

Ο Διονύσιος, ικανώτατος στρατηγός και επιτήδειος πολιτικός (η λέξη φυσικά με τη στενή έννοια που έχει και σήμερα και όχι εκείνη που θέλει να της δώσει ο Πλάτων), κατώρθωσε με επανειλημμένους πολέμους εναντίον των Καρχηδονίων της Σικελίας και των πόλεων της Κάτω Ιταλίας, με την ίδρυση αποικιών στα παράλια της Αδριατικής και με τη σύναψη ευνοϊκών γι’ αυτόν συνθηκών, να επεκτείνει εδαφικώς και να ενισχύσει το κράτος του τόσο, ώστε να το καταστήσει μια απ’ τις μεγάλες δυνάμεις, Ίσως τη μεγαλύτερη ελληνική δύναμη της εποχής του. Η σημασία του έγκειται κυρίως στο ότι απέτρεψε από τον ελληνισμό της Δύσεως τον Καρχηδονιακό κίνδυνο, που τον απείλησε στην τελευταία δεκαετία του 5ου αιώνος

Με τον εξαιρετικά δυνατό και ικανόν αυτόν πολιτικό, που όμως τη δύναμη και την ικανότητα του χρησιμοποίησε για καθαρώς εξωτερικά επιτεύγματα και που ήταν, για να χρησιμοποιήσω όρους και διακρίσεις πλατωνικές, μόνον πολιτικός, όχι και φιλόσοφος1, δεν ήταν δυνατόν να έρθει σε ουσιαστική και γόνιμη επαφή ο Πλάτων. Γνώρισε όμως κατά τη διάρκεια της πρώτης του διαμονής στας Συρακούσας και συνδέθηκε στενά με το Δίωνα, και η γνωριμία αυτή υπήρξε εξαιρετικά σημαντική και για την ατομική του ζωή, και για την κατοπινή παιδαγωγική και πολιτική του δράση2. Ο Δίων ανήκε σε μια από τις μεγαλύτερες και ισχυρότερες οικογένειες των Συρακουσών ήταν γιος του πολιτικού συνεργάτη και φίλου του Διονυσίου του πρεσβυτέρου Ιππαρίνου και είχε συνδεθή με στενούς συγγενικούς δεσμούς προς το Διονύσιο3. Ό Δίων υπήρξε ο πρώτος μαθητής του Πλάτωνος, αληθινά άξιος μαθητής και όχι απλώς θαυμαστής του. Η γνωριμία του με τον Πλάτωνα και τη φιλοσοφία του τον έκανε να θέσει ως σκοπό της ζωής του την πραγματοποίηση μέσα στο κράτος των Συρακουσών του πλατωνικού πολιτικού ιδεώδους, που πρώτη του αρχή είναι η ανάγκη της συνδέσεως πολιτικής εξουσίας και πνευματικής και ηθικής αρετής (αυτή είναι η αρετή του φιλοσόφου) στο ίδιο πρόσωπο. Το ιδεώδες αυτό ζήτησε να πραγματοποιήσει ο Δίων με τη βοήθεια του Πλάτωνος, πρώτα στο πρόσωπο του Διονυσίου του νεωτέρου (γιου και διαδόχου του πρεσβυτέρου Διονυσίου) προσπαθώντας να ξυπνήσει στον θέσει πολιτικό αρχηγό τη φιλοσοφική φύση που νόμιζε πως είχε (αυτό είναι το νόημα και αυτή την αποστολή έχουν τα δύο τελευταία ταξίδια του Πλάτωνος στη Σικελία), κι’ έπειτα, όταν είδε την αδυναμία του Διονυσίου, ζητώντας να γίνει ο ίδιος, που ήταν με την πλατωνική σημασία του όρου φιλόσοφος, και πολιτικός αρχηγός (κι’ αυτό είναι το νόημα της εκστρατείας και του κινήματος του Δίωνος εναντίον του Διονυσίου).

Το 367 πέθανε ο Διονύσιος ο πρεσβύτερος και ανέλαβε την εξουσία ο νεώτερος Διονύσιος, γιος του από τη δεύτερη γυναίκα του, τη Δωρίδα. Ο Διονύσιος ο νεώτερος είχε σε μεγαλύτερο βαθμό τα ελαττώματα του πατέρα του, χωρίς να έχει και τα προτερήματα εκείνου, και τις φυσικές του αδυναμίες είχε ενισχύσει σκόπιμα η ανατροφή του από το Διονύσιο τον πρεσβύτερο, που φοβούμενος μήπως στο πρόσωπο του γιου του γεννηθεί ένας επικίνδυνος πολιτικός αντίπαλος, και θέλοντας να προλάβει ένα παρόμοιο κίνδυνο, απομόνωσε το Διονύσιο και τον κράτησε μακρυά από την πολιτική ζωή και από κάθε τι που θα μπορούσε να αναπτύξει το πνεύμα και το χαρακτήρα του4.

Τη μεγαλύτερη επιρροή στο Διονύσιο, που, εντελώς άπειρος καθώς ήταν στα πολιτικά πράγματα, είχε απόλυτη ανάγκη ενός συμβούλου και οδηγού, είχε στην αρχή ο Δίων. Αμέσως μετά την ανάληψη της πολιτικής εξουσίας από το νέο τύραννο, ο Δίων, ελπίζοντας πως θα ήταν δυνατόν στο πρόσωπο του ανώριμου και γι’ αυτό ακριβώς εύπλαστου Διονυσίου να πραγματοποιηθεί με την κατάλληλη καθοδήγηση και διαπαιδαγώγηση το ιδεώδες του φιλοσόφου βασιλέως, και πιστεύοντας πως ο καταλληλότερος για το έργο της φιλοσοφικής διαπαιδαγωγήσεως του νεαρού ηγεμόνος ήταν ο Πλάτων, — την παιδαγωγική του δύναμη είχε δοκιμάσει ο ίδιος ο Δίων στον εαυτό του, — έπεισε το Διονύσιο να τον καλέσει στας Συρακούσας. Και ο Πλάτων, που είδε, καθώς λέει στην 7. Επιστολή 328 b.c., ότι δεν ήταν δυνατόν να παρουσιασθεί καταλληλότερη ευκαιρία για την πραγματοποίηση του πολιτικού του ιδεώδους, — και ή 7. Επιστολή δείχνει αρκετά πόση σημασία έδινε ο Πλάτων στην πραγματοποίηση αυτή και πόσο φοβούνταν τον τίτλο του απομακρυσμένου από την πραγματικότητα και ανίκανου για δράση θεωρητικού, — ο Πλάτων λοιπόν επεχείρησε έτσι το 367, σε ηλικία 60 ετών, το δεύτερο του ταξίδι στη Σικελία. Ο Διονύσιος δέχθηκε και συναναστράφηκε στην αρχή τον Πλάτωνα με υπερβολικές εκδηλώσεις θαυμασμού και πίστεως σ’ αυτόν και τις ιδέες του5. Αλλά οι πολιτικοί αντίπαλοι του Δίωνος, που ήταν αρκετά έξυπνοι, ώστε να διίδουν την πολιτικότητα των σκοπών του Δίωνος και του Πλάτωνος και επομένως τον κίνδυνο που διέτρεχε η δική τους πολιτική υπόσταση, κατώρθωσαν να εμπνεύσουν στο Διονύσιο δυσπιστία και προς τους δύο. Κι’ έτσι, λίγους μήνες μετά την άφιξη του Πλάτωνος στάς Συρακούσας, ο Διονύσιος εξώρισε το Δίωνα, που έφυγε τότε για την Ελλάδα, και αιχμαλώτισε ουσιαστικά τον Πλάτωνα, εγκαθιστώντας τον μέσα στην ακρόπολη των Συρακουσών, οπού ζούσε και ο ίδιος, μόνος του, φρουρούμενος από τους σωματοφυλακές του. Υπό τέτοιους ορούς δεν μπορούσε φυσικά να γίνεται πλέον λόγος για ουσιαστική πνευματική επαφή και επίδραση του φιλοσόφου στο Διονύσιο. Λίγο αργότερα, ο Πλάτων κατώρθωσε να τον πείσει να τον αφήσει να φύγει.

Μια τελευταία προσπάθεια επαφής προς το Διονύσιο, που αντιπροσωπεύει το τρίτο ταξίδι του Πλάτωνος στη Σικελία (361-360), — ταξίδι πού επεχείρησε περισσότερο χάρις στην παρακίνηση του Δίωνος και των Πυθαγορείων της Κάτω Ιταλίας, παρά από προσωπική του πίστη στη δυνατότητα της πραγματοποιήσεως των πολιτικών σχεδίων, — απέτυχε όπως η προηγούμενη.

Η αδυναμία του Διονυσίου να ενσαρκώσει το ιδεώδες του φιλοσόφου βασιλέως έγινε πλέον και στον υπερβολικά αισιόδοξο Δίωνα φανερή. Με τη βοήθεια φίλων του από την Ακαδήμεια και άλλων, ο Δίων οργανώνει και επιχειρεί το 357 εκστρατεία εναντίον του Διονυσίου με το σκοπό να του αφαιρέσει την αρχή και ν’ αναλάβει ο ίδιος τη διαρρύθμιση της πολιτείας και την κυβέρνηση του κράτους των Συρακουσών. Η εκστρατεία πέτυχε και ο Δίων ανέλαβε την εξουσία, αλλά προτού προφθάσει να πραγματοποιήσει ολοκληρωτικά το πολιτικό του ιδεώδες, δολοφονήθηκε: Ένας από τους φίλους του που τον βοήθησαν στην επιστροφή του στη Σικελία και στον αγώνα του εναντίον του Διονυσίου, ο Κάλλιπος, οργάνωσε εναντίον του συνωμοσία και τον σκότωσε το 354∙ ο ίδιος ανέλαβε την κυβέρνηση του κράτους. Οι οπαδοί του Δίωνος κατέφυγαν τότε στους Λεοντίνους και αρχηγός τους έγινε ο Ιππαρίνος, γιος του Διονυσίου του πρεσβυτέρου και της Αριστομάχης. Ενώ ο Κάλιππος πολεμούσε στην Κατάνη, ο Ίππαρίνος κατέλαβε τας Συρακούσας (353) και πήρε στα χέρια του την αρχή. Τότε οι οπαδοί του Δίωνος, που για πρώτη φορά μετά το θάνατο του ανέλαβαν την πολιτική εξουσία, απευθύνθηκαν στον Πλάτωνα, το φυσικό αρχηγό τους, ζητώντας να τους καθοδηγήσει στην πολιτική τους δράση· σ’ αυτή την παράκληση απαντώντας, γράφει ο Πλάτων την 7. Επιστολή6. Αλλά ή πολιτική συμβουλή προς τους οπαδούς του Δίωνος δεν είναι ουσιαστικά ο μόνος, ούτε ίσως ο κύριος σκοπός της 7. Επιστολής. Είναι γνωστό από υπαινιγμούς πού γίνονται στην ίδια την Επιστολή7, ότι τα ταξίδια του Πλάτωνος στη Σικελία και οι οπαδοί που τα προκάλεσαν δεν κατανοήθηκαν καθόλου ή παρεξηγήθηκαν απ’ τους συγχρόνους του. Με την 7. Επιστολή, που το τυπικό θέμα της, η εξωτερική αφορμή της συγγραφής της, δίνει ευκαιρία στο συγγραφέα να μιλήσει για τα ζητήματα αυτά, θέλησε ο Πλάτων, μέσα στο πλαίσιο πάντοτε της πολιτικής προς τους Συρακοσίους συμβουλής και χωρίς να διασπάται η ενότης της επιστολής και η αλληλουχία των μερών της, να δώσει στους συγχρόνους του τη σωστή ερμηνεία της δράσεως του στη Σικελία. Και για το σκοπόν αυτό διηγείται την ιστορία της πνευματικής και πρακτικής του ζωής, μιλεί για τον λόγον και τον βίον του.

Έτσι η 7. Επιστολή έχει τον τύπο πολιτικής συμβουλής προς τους οπαδούς του Δίωνος, είναι όμως ουσιαστικά μια ανοιχτή επιστολή που απευθύνεται στους συγχρόνους του Πλάτωνος και κυρίως στους Αθηναίους, για να ερμηνεύσει και να δικαιώσει την πολιτική του δράση στας Συρακούσας, και ο σκοπός αυτός επιτελείται κατά τέτοιον τρόπο, ώστε η 7. Επιστολή θα μπορούσε να ονομασθεί η πνευματική και πολιτική αυτοβιογραφία του Πλάτωνος.

---------------------
1. Ή λέξη δεν έχει φυσικά εδώ τη σημερινή στενή έννοια∙ σημαίνει τον άνθρωπο τον ικανό και άξιο να έρθει σε επικοινωνία με τις ύψιστες πνευματικές αξίες.

2. Είναι γνωστό, ότι λίγο μετά την επιστροφή του από το πρώτο του ταξίδι ίδρυσε ο Πλάτων την Ακαδήμεια, γεγονός όχι άσχετο με την πείρα της παιδαγωγικής του δυνάμεως πού έλαβε από τη σχέση του με το Δίωνα (πρβλ. Ί. Συκουτρή, Πλάτωνος Συμπόσιον, σελ. 17*-19*) και όπως βλέπομε απ’ την 7. Επιστολή, τα δύο τελευταία ταξίδια του Πλάτωνος στη Σικελία, που είχαν σκοπό την εφαρμογή των πολιτικών του ιδεών στην πολιτεία των Συρακουσών, οφείλονται κατά ένα μεγάλο μέρος στην υποκίνηση του Δίωνος.

3. Ό Διονύσιος παντρεύτηκε την αδελφή του Δίωνος Αριστομάχη και αργότερα ο Δίων την κόρη του Διονυσίου και της Αριστομάχης Αρετή.

4. Πλουτάρχου, Δίων, 9: φύσει γάρ οὐ γεγόνει τῶν φαυλοτάτων τυράννων ὁ Διονύσιος,ἀαλλ ' ὁ πατήρ δεδοικώς, μή φρονήματος μεταλαβών καί συγγενόμενος νοῦν ἔχουσιν ἀνθρώποις ἐπιβουλεύσειεν αὐτῷ καί παρέλοιτο τήν ἀρχήν, ἐφρούρει κατάκλειστον οἴκοι, δι ' ἐρημίαν ὁμιλίας ἑτέρας καί ἀπειρίᾳ πραγμάτων, ὥς φασι, ἀμάξια καί λυχνίας καί δίφρους ξυλίνονς καί τράπεζας τεκταινόμενον.

5. Πλουτάρχου Δίων, 13: καί γάρ ἅρμα τῶν βασιλικῶν αὐτῷ (τῷ Πλάτωνι) παρέστη κεκοσμημένον διαπρεποῦς ἀποβάντι τῆς τριήρους καί θυσίαν ἐθυσενὁ ὁ τύραννος ὡς εὐτυχήματος μεγάλου τῇ ἀρχῇ προσγεγονότος... φορά δέ τις ἧν ἐπί λόγους καί φιλοσοφίαν ἁπάντων, καί τό τυραννεῖον, ὥς φασι, κονιορτός ὑπό πλήθους τῶν γεωμετρούντων κατεῖχε. Ἡμερῶν δέ ὁλίγων διαγενομένων θυσία μεν ἦν πάτριος ἐν τοῖς τυραννείοις· τοῦ δέ κήρυκας, ὥσπερ εἰώθει, κατευξαμένου διαμένειν τήν τυραννίδα ἀσάλευτον πολλούς χρόνους ὁ Διονύσιος λέγεται παρεστώς: «οὐ παύσῃ, φάναι, καταρώμενος ἡμῖν;».
6. Ή χρονολόγηση γίνεται με αρκετή ακρίβεια επί τη βάσει ωρισμένων χωρίων της Επιστολής, που δείχνουν ότι τη στιγμή πού γράφεται οι οπαδοί του Δίωνος έχουν την πολιτική υπεροχή (336e οἱ κρατήπαντες 337c ο νενικητότες), πράγμα που συνέβαινε από το 353 ως το 351. Μέσα σ αυτά τα χρονικά όρια και πλησιέστερα προς το 353 ( Πλάτων δεν κάνει κανένα υπαινιγμό σε προηγούμενη πολιτική τους δράση, φαίνεται λοιπόν ότι η άνοδος τους στην αρχή ήταν πρόσφατη) πρέπει να έχει γραφή η 7. Επιστολή Πρβλ. Novotny, Platonis epistulae σ. 142.

7. 328c: Ταύτῃ μεν δή τῇ διανοίᾳ τε καί τόλμῃ ἀπῆρα οἴκοθεν, οὐχ ᾗ τίνες ἐδόξαζον. 330c: ὕστερον τά περί ταῦτα (τα σχετικά δηλαδή με το τρίτο ταξίδι) διέξειμι τῶν ἐπανερωτώντων ἕνεκα, τί δη βουλόμενος ἦλθον το δεύτερον. 352a: ὧν δ' ἐπανέλαβαν ἕνεκα τήν εἰς Σικελίαν ἄφιξιν τήν δευτέραν, ἀναγκαῖον εἶναι ἔδοξέ μοι ρηθῆναι δεῖν διά τήν ἀτοπίαν καί ἀλογίαν τῶν γενομένων· εἰ δ' ἄρα τινί νῦν ρηθέντα εὐλογώτερα ἐφάνη καί προφάσεις πρός τά γενόμενα ἱκανας ἔχειν ἔδοξέν τῳ, μετρίως ἄν ἡμῖν καί ἱκανῶς εἴη τά νῦν ειρημένα.
 
 
J.B. SKEMP: Για την αυθεντικότητα της Έβδομης Επιστολής

Τά τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον έχει συγκεντρωθεί σχεδόν αποκλειστικά στην Έβδομη Επιστολή, με κάποια προσοχή επίσης και στην ογδόη. Συζητείται ακόμη και η έκτη, ιδιαίτερα στο έργο του Jaeger για τον Αριστοτέλη. Ισχυρίζεται ότι καταγράφει την απομάκρυνση του Εράστου και του Κορίσκου από την Ακαδημία προς τον φίλο κυβερνήτη Ερμία τον Αταρνέα για να τον βοηθήσουν ως πολιτικοί σύμβουλοι. Οι δύο αυτοί άνδρες ήταν φίλοι του Αριστοτέλους, τότε μαθητού του Πλάτωνος στην Ακαδημία. Μετά το θάνατο του Πλάτωνος, ο Αριστοτέλης πήγε μαζί τους στην Τρωάδα. Συνεπώς η επιστολή θα μπορούσε ναχει «ανασυσταθεί», αλλά δεν υπάρχει κάποιο προφανές κίνητρο για να το κάνει κανείς, το ύφος δε δεν εξωθεί στο συμπέρασμα ελλείψεως αυθεντικότητας.1 Ωστόσο η πραγματική διαμάχη άφορα στην αυθεντικότητα της Έβδομης Επιστολής, κι εδώ υπήρξαν μερικές συμβολές στη συνεχιζόμενη επιχειρηματολογία. Η επιστολή ισχυρίζεται ότι εστάλη από τον Πλάτωνα στους φίλους και υποστηρικτές του Δίωνος, ο οποίος είχε δολοφονηθεί στις Συρακούσες αναζητώντας, με τη βοήθεια πολλών νέων πού ανήκαν στην Ακαδημία χωρίς όμως την επιδοκιμασία του Πλάτωνος, να εξασφαλίσει την δια βίας απομάκρυνση του νέου τυράννου Διονυσίου του Β΄, τον όποιον ο Πλάτων δεν μπόρεσε να τον πείσει να κυβερνήσει σύμφωνα με τη φιλοσοφία. Ο Πλάτων είχε γνωρίσει τον Δίωνα κατά την πρώτη του επίσκεψη στη Σικελία το 387-6, και τον είχε τόσο διαποτίσει με τις φιλοσοφικές του αρχές ώστε όταν ο Διονύσιος Α΄ πέθανε το 367, ζήτησε από τον Πλάτωνα να έρθει στις Συρακούσες και να καταστήσει τον νεαρό τύραννο, τον ανιψιό του, φιλόσοφο αυτοκράτορα. Ο Πλάτων αρχίζει να εξηγεί από τη ζωή του πώς έφθασε ο Δίων να έχει τις αρχές που τότε κατηύθυναν τις πράξεις του.

Αυτό τον παρασύρει σε μια αυτοβιογραφία: εξηγεί πώς έφθασε να πιστεύει οτι οί βασιλείς πρέπει να είναι φιλόσοφοι, χάρις στίς νεανικές τους εμπειρίες από τη δημοκρατία πού έχασε τον πόλεμο με τη Σπάρτη, από τους Τριάκοντα, και από την αποκατασταθείσα δημοκρατία πού καταδίκασε τον Σωκράτη. Κατόπιν περιγράφει τη σχέση του με τον Δίωνα και την προσπάθεια του, αφού απέτυχε να «μυήσει» το Διονύσιο τον Β΄, να τον συμβιβάσει με τον Δίωνα. Το τμήμα αυτό της επιστολής είναι πιθανόν το κύριο μήνυμα, η κριτική όμως απασχολήθηκε πάντοτε με το αυτοβιογραφικό μάλλον μέρος ή με την ούτως ειπείν «φιλοσοφική εκτροπή» η οποία ακολουθεί (341 a8-345 c3). Αυτό αρχίζει όταν ο Πλάτων αποκηρύσσει ένα εγχειρίδιο που συνέθεσε ο ίδιος ο Διονύσιος, ο όποιος ισχυριζόταν ότι περιείχε την ουσία των φιλοσοφικών συζητήσεων με τον Πλάτωνα. Ο Πλάτων, αφού λέει ότι η φιλοσοφική αλήθεια δεν αναδύεται από ένα βιβλίο άλλα είναι σαν ένα φως πού αστράφτει μετά από μια συζήτηση με ικανό οδηγό, προχωρεί παρόλαυτά και δίνει μια περίληψη των θεωριών του. Αυτό γίνεται με μια επιδέξια πενταπλή ταξινόμηση: του ονόματος, του ορισμού, του φυσικού αντικειμένου, της εννοίας και της ιδέας — δίνοντας έτσι μιαν απάντηση στο ερώτημα πού τίθεται στον Παρμενίδη (130β): «από τι είναι οι ιδέες;» Η απάντηση πού δίνεται εδώ φωτίζει ένα στάδιο της εξέλιξης του καταλόγου των δέκα κατηγοριών του Αριστοτέλους.

Η γενική τάση στη συζήτηση της Έβδομης Επιστολής ρέπει προς μια περισσότερο κριτική και αβέβαιη στάση για τη γνησιότητα ολόκληρης της Επιστολής. Κάποτε ο Cherniss ήταν σχεδόν ο μόνος που αγωνιζόταν υπέρ της αυθεντικότητας της μεταξύ των συγχρόνων λογίων και πιθανόν η πλειοψηφία, τουλάχιστον στην ηπειρωτική Ευρώπη, δέχεται ότι πράγματι είναι αυθεντική, και ότι οι Επιστολές θα μπορούσαν να χρησιμοποιούνται από τον Πλάτωνα ως μέσον φιλοσοφικής διδασκαλίας. Μια τέτοια άποψη δηλώνεται σαφώς και συνοπτικώς από τον Philip Merlan, «Form and Content in Plato’s Philosophy», Journal of the History of Ideas, 8(1947), 406-30. Ο J. Souilhé στην έκδοση Bude του 1949 έχει μια ισόρροπη αλλά θετική άποψη για την αυθεντικότητα. Ο R.S. Bluck πήρε την ίδια στάση και την υποστήριξε στο «Plato’s Biography: the Seventh Letter», PhR, 58(1949), 503-9, καθώς επίσης στην έκδοση Pitt Press 7 και 8. Μια περισσότερο πρόσφατη υποστήριξη της «φιλοσοφικής εκτροπής» καθώς επίσης και ολόκληρης της επιστολής από το Kurt von Fritz. Σ’ ένα μεγάλο και σημαντικό άρθρο (Phronesis II [1966], 117-53) επιτίθεται στους κριτικούς που αρνούνται την αυθεντικότητα της εκτροπής και ολόκληρης της επιστολής: λέει πώς μόνο μια προσεκτική ανάλυση των ιστορικών που οι μαρτυρίες τους φθάνουν ως εμάς μέσω του Πλουτάρχου, του Νέπωτος και του Διόδωρου θα μπορούσε να τοποθετήσει το θέμα. Το 1968 δημοσίευσε στο Βερολίνο ένα σύντομο αλλά σημαντικό βιβλίο: Platon in Sizilien und das Problem der Philosophenherrschaft. Μπορώ ίσως ναναφερθώ στην κριτική μου, ιδιαιτέρως για εκείνους πού δεν διαθέτουν καλά γερμανικά, στο CR N.S. 21(1971), 26-8. Πιστεύω πώς υπήρχε στην περίπτωση αύτη ένα κίνητρο για μια δημοσίευση με το όνομα του Πλάτωνος από ένα στενό υποστηρικτή του πού αγωνιούσε να τον υποστηρίξει. Ένα τέτοιο πρόσωπο, υπερασπίζοντας την στάση του Πλάτωνος κατά τα τελευταία γεγονότα στις Συρακούσες, θα μπορούσε νάχε προσπαθήσει να το δικαιώσει περιλαμβάνοντας μια αυτοβιογραφία βασισμένη πάνω σαυτό πού πράγματι είπε ο Πλάτων ως γέρος για τις πράξεις του όταν ήταν νέος (οι γέροι το κάνουν αυτό)· και το φιλοσοφικό τμήμα μπορεί επίσης νάναι μια διατύπωση μιας κάπως «συντηρητικής» στάσης πού απεικονίζει τα θέματα τα οποία πράγματι συνεζητούντο την εποχή εκείνη στην Ακαδημία. Είναι πράγματι δύσκολο να καταλάβει κανείς πώς οποτεδήποτε μετά την εποχή οπού ή αποπομπή από τις Συρακοΰσες ήταν ένα «καυτό» ερώτημα, θα μπορούσε μια επιστολή να πλαστογραφηθεί από οποιονδήποτε σε μια τόσο άνιση μορφή. Προσθέτω ότι, ή ογδόη Επιστολή μπορεί αμέσως να εξηγηθεί πάνω στην ίδια βάση.
 
Πρέπει, ωστόσο, να καταγράψουμε δύο σημαντικές πρόσφατες κρίσεις.2 Η πρώτη είναι του Ludwig Edelstein, «Plato’s Seventh Letter» (Pilosophia Antiqua 14· Leiden, (1966), η οποία δίνει κυρίως μια ενδελεχή μελέτη της ιστορικής μαρτυρίας και πιθανότητας, και φθάνει σ’ ένα αρνητικό συμπέρασμα με μια αθροιστική μέθοδο. Η δεύτερη είναι μια ρωμαλέα έφοδος κατά της επιστολής από τον καθηγητή Norman Gulley στο Entretiens Hardi 18 (Vandoeuvres-Geneve, 1972). Ο Norman Gulley εξετάζει, από μια άλλη ιστορική μαρτυρία, κατά πόσο πήγε ποτέ ο Πλάτων για δεύτερη φορά στον Διονύσιο τον Β΄. Από μια περισσότερο φιλοσοφική πλευρά, εξετάζει κατά πόσον η συμβουλή του Πλάτωνος στον Διονύσιο να δεχθεί τον κανόνα του νόμου αντί του προσωπικού δεσποτισμού ταιριάζει με τον φιλόσοφο-πολιτικό τον υπεράνω του νόμου στον Πολιτικό (293a) και ακόμη, ως ένα ιδεώδες των Νόμων 875 c4. [Δεν με πείθει αυτό. Ο Πολιτικός βλέπει ένα μονάρχη πιστό στο νόμο ως αμέσως πιο κάτω από τον φιλόσοφο-βασιληά (302 e), και την εποχή των Νόμων ο ιδανικός φιλόσοφος-βασιληάς έχει περάσει από σοβαρή άμεση εξέταση]. Περισσότερο πειστικά, ο Galley ισχυρίζεται ότι ο έπαινος της ισονομίας της πολιτείας δικαίας και ισονόμου (326d, 336d) δεν συμβιβάζεται με την δυσφήμηση αυτής της λέξης από τον Πλάτωνα σαν σύνθημα των δημοκρατών και των ψευτοοπαδών της ισότητας (όπως στην Πολιτεία 8 561e). [Αυτό είναι σημαντικότερο, αλλά δεν γνωρίζουμε τα πολιτικά συνθήματα στίς Συρακοϋσες εκείνη την εποχή. Ένα σύνταγμα όπως εκείνο που εισηγείτο στην ογδόη επιστολή θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ισονομία μολονότι στην πραγματικότητα είχε μιαν ολιγαρχική δομή.] Οι συνάδελφοι του Gulley στη Γενεύη ήταν περισσότερο επικριτικοί απ’ όσο είμαι εγώ εδώ, η σημασία όμως της μελέτης του Gulley είναι το ότι κάνει ένα νέο ξεκίνημα και παρέχει μια βασική πρόκληση στην αξίωση της αυθεντικότητας.3
 
-------------------
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
 
1. Βλέπε περαιτέρω R. Stark, Aristolelesstudien (2η εκδ. Μόναχο, 1972), 29-37. Ό E. Howald δημοσίευσε μια έκδοση με (γερμανική) εισαγωγή και μετάφραση των 6, 7 και 8 (Βέρνη, 1951). Εξηγεί γιατί θεωρεί τίς τρεις αυτές μόνο αυθεντικές, και επίσης δίνει κείμενο και μετάφραση της 2 εξηγώντας γιατί αρνείται την αυθεντικότητα της.

Μια παρόμοια υποστήριξη των 6, 7 και 8 (με ισχυρισμούς ότι οι 3, 4 και 5 έρχονται από την Ακαδημία μετά το θάνατο του Πλάτωνος) έγινε από την Marguerite Isnardi στο La Parola del Passato 10(1955), 241-73.

Oι απόπειρες να δοθεί αυθεντικότητα στην 2 δεν υπήρξαν πειστικές, μολονότι ό J.N. Findlay φαίνεται να το δέχεται. Ό Bluck (του οποίου ό σκεπτικισμός πάνω σ' αυτό είναι μέτριος

αλλά περισσότερο αξιόλογος γι’' αυτό) υπερίσχυσε του Jerry Stannard στον διάλογο στο Phronesis 5(1960) 53-5 και 140-51.

2. Ίσως θάπρεπε κανείς ν’' αναφέρει την άρνηση της ' Εβδόμης Επιστολής από τον Gilbert Ryle στο Plato's Progress (Cambridge, 1966). Μπορώ όμως να αποδεχθώ την κριτική αυτού του βιβλίου μόνο από (inter alias) τον H.J. Easterling στο CRN.!. 17(1967, 332-6.

3. θα έπρεπε ν’ αναφέρει κανείς επίσης και μια άλλη αρνητική κρίση, εκείνη του G. Misch, Α History of Autobiography in Antiquity (Αγγλ. μετάφρ. 1950) τομ. 1, 110-54: Καταλήγει ότι η Έβδόμη Επιστολή γράφτηκε από κάποιο μέλος της Ακαδημίας, όχι από τον Πλάτωνα.

Γιατί χωρίζουν τα ζευγάρια έπειτα από πολλά χρόνια γάμου

χωρισμόςΤα τελευταία χρόνια ακούμε συχνά να χωρίζουν ζευγάρια που ζουν πολλά χρόνια μαζί. Σύμφωνα βέβαια με την κοινή λογική, δυο άνθρωποι που βρίσκονται σε ένα γάμο 15 ή 25 χρόνων, έχουν ζήσει πολλά μαζί και έχουν μοιραστεί τόσα πράγματα, ώστε να είναι πολύ δεμένοι μεταξύ τους. Κι όμως, τα διαζύγια σε γάμους μεγάλης διάρκειας, αρχίζουν να γίνονται κάτι πολύ συνηθισμένο.

Οι σύμβουλοι γάμων και οι ειδικοί ψυχολόγοι αναφέρουν ότι ένας πολύ σπουδαίος λόγος διάλυσης πολύχρονων γάμων, είναι τα αισθήματα απογοήτευσης, ρουτίνας και αβεβαιότητας που οδηγούν αυτά τα ζευγάρια στο διαζύγιο. Ειδικά η αίσθηση της ρουτίνας και των επαναλαμβανόμενων συνηθειών και πρακτικών ανάμεσα στο ζευγάρι, οδηγεί πολύ συχνά έναν από τους δύο, ίσως και τους δύο, στο συμπέρασμα ότι τα χρόνια περνούν και η ζωή τους θα συνεχίσει με τον ίδιο βαρετό ρυθμό. Η κούραση από την άλλη πλευρά, η σχέση που έχει κορεστεί, η απουσία ευχαρίστησης και η διαρκής κακή και πεσμένη ψυχολογία και των δύο, τους κάνει πολύ πιο συχνά πλέον να αισθάνονται ότι η κοινή αυτή ζωή δεν τους δίνει την ίδια ευχαρίστηση με το παρελθόν.
 
Σε όλα τα παραπάνω έρχεται να προστεθεί η ενηλικίωση των παιδιών και ίσως η απομάκρυνσή τους από την οικογένεια, αλλά και η απομάκρυνση από την εργασία λόγω σύνταξης ενδεχομένως, του ενός από τους συντρόφους ή και των δύο, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει καθημερινή διέξοδος, εκτόνωση και δραστηριότητα στο ζευγάρι.
 
Την απόφαση των ζευγαριών αυτών για διαζύγιο, διευκολύνει το γεγονός ότι δεν υπάρχουν πια παιδιά στο σπίτι, τα οποία όταν είναι μικρά κυρίως επηρεάζουν τέτοιου είδους αποφάσεις, οπότε ένα διαζύγιο των γονιών τους μπορεί να αντιμετωπιστεί πιο εύκολα, όταν είναι ενήλικα.
 
Στην περίπτωση αυτή, αποκαλύπτεται και το γεγονός, ότι το ζευγάρι είχε μεγάλη συναισθηματική απόσταση, την οποία έκρυβε για πολλά χρόνια, λόγω της ευθύνης και της φροντίδας των παιδιών.
 
Ένας άλλος λόγος που οδηγεί αυτούς τους γάμους στο διαζύγιο, μπορεί να είναι και ένα τρίτο πρόσωπο. Ο άντρας, αλλά και η γυναίκα, στην ηλικία άνω των 45 ετών, αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι έχουν μεγαλώσει αρκετά, ότι δεν έχουν πια τις ίδιες ευκαιρίες με τους νεότερους, με αποτέλεσμα να νοιώθουν την ανάγκη για μια δεύτερη νεότητα. Η ανάγκη να αισθανθούν ότι ακόμα μπορεί να έχουν ερωτικές περιπέτειες, η ανασφάλεια για την εμφάνισή τους που αλλάζει και η επιβεβαίωση που χρειάζονται, μπορεί να οδηγήσουν τον ένα από τους δύο συζύγους ή και τους δύο, στη δημιουργία μιας άλλης σχέσης. Και εδώ το σεξ γίνεται κυρίαρχο, όπως και η μεγάλη ανάγκη για ευχαρίστηση και αυτοπεποίθηση.
 
Η απομάκρυνση, επίσης, του ζευγαριού σεξουαλικά, μπορεί να έχει σαν εξέλιξη το χωρισμό. Όταν το ζευγάρι δεν αισθάνεται πια λόγω της μακροχρόνιας σχέσης του αλλά και της ρουτίνας την ίδια έλξη, η σεξουαλική ζωή αλλάζει, αραιώνει, μεταβάλλεται και πολλές φορές διακόπτεται εντελώς. Αν προσθέσει κανείς τη φυσιολογική κόπωση λόγω ηλικίας και επαγγελματικών προβλημάτων, τα οικονομικά ζητήματα, τα ενδεχόμενα προβλήματα υγείας που παρουσιάζονται κατά καιρούς και τους συχνούς καβγάδες ή την κατάθλιψη που επιφέρουν αυτά, το σεξουαλικό πρόβλημα είναι αναπόφευκτο. Η φθορά συνεχίζεται και αν δεν γίνουν προσπάθειες και από τους δύο, η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη, με συνέπεια την οριστική, σεξουαλική απομάκρυνση των συντρόφων και τη σύναψη ίσως εξωσυζυγικής σχέσης.
 
Τέλος, η κακή ψυχολογία, από ορμονικούς (εμμηνόπαυση κλπ.) ή άλλους προσωπικούς λόγους στις γυναίκες και η οικονομική ανασφάλεια της εποχής για τους άντρες, μπορούν να οδηγήσουν τη σχέση στον χωρισμό, λόγω κατάθλιψης, εσωτερικής αναζήτησης, αλλαγής στον τρόπο επιλογών και τρόπου ζωής. Κάποιοι αρχίζουν να αισθάνονται ότι οι επιλογές που έκαναν στη ζωή τους ήταν λάθος, ότι θυσιάστηκαν για την οικογένεια και τα παιδιά και τώρα, έχοντας την αίσθηση κάποιας ελευθερίας, να καταφέρουν να αλλάξουν όσα μπορούν, να ασχοληθούν με πράγματα που τους ευχαριστούν, να προλάβουν να ζήσουν όσα δεν έζησαν, να χαρούν, να ταξιδέψουν, να δημιουργήσουν με άλλο τρόπο. Και ίσως σε όλα αυτά να πιστεύουν ή να αισθάνονται ότι δεν έχει θέση ή δε μπορεί να τους ακολουθήσει ο σύντροφος με τον οποίο μοιράστηκαν τη ζωή τους μέχρι τώρα.

Πάντα χρειάζονται δυο...

Αποτέλεσμα εικόνας για Πάντα χρειάζονται δυοΠάντα χρειάζονται δυο...

Συχνά νομίζουμε και νοιώθουμε μόνοι. Δεν είμαστε ποτέ! Είμαστε μέρος και δημιουργοί αυτού του κόσμου, με διασυνδέσεις που μοιάζουν μαγικές, όμως δεν είναι. Είναι φυσιολογικές!

Σίγουρα δεν φαίνονται με το "γυμνό μάτι", όπως τα περισσότερα άλλωστε, στον επιφανειακό, υλικά εστιασμένο κόσμο μας...

Οι διασυνδέσεις υπάρχουν πέρα από τις συμβάσεις που δημιουργούμε, για να σκιάζουν τη θέασή μας. Ο μόνος λόγος που τις διατηρούμε είναι για να αποδεικνύουν την υφιστάμενη θέασή μας, η οποία είναι ανάγκη, πέρα από κάθε αλήθεια, που είναι πάντα πολύ πιο πολυσύνθετη και πολυεπίπεδη.

Κάποιος που μάς εγκατέλειψε, αναγκάζοντάς μας να αποκολληθούμε από τις ασφάλειές μας, κάποιος που μάς απέρριψε για να δούμε βαθύτερα τον εαυτό μας και την ουσία μας, το ίδιο μας το σώμα που ασθενεί προκαλώντας την προσοχή μας, κάποιος που μάς στήριξε, μάς έσωσε όταν κινδυνέψαμε να πνιγούμε, κάποιος πού μάς πίστεψε όταν χρειάστηκε να τολμήσουμε το επόμενο βήμα... Σε όλη μας τη ζωή, πάντα χρειάστηκαν δυο...ή και περισσότεροι... Η πραγματική έννοια του "μαζί"!

Χωρίς διαχωρισμούς, αυτοματοποιημένες ερμηνείες και κατάταξη, όλα μάς δείχνουν, όλα συνδέονται, για να μας προσφέρουν, για να μετατρέψουμε την άγνοια σε γνώση, σε σοφία. Με άλλα μάτια, που βλέπουν αλλιώς...
Ένα πληγωμένο ζώο, πάντα θα τρέχει, θα φυλάγεται, γλείφοντας τις πληγές του. Χωρίς όμως να συνειδητοποιεί πως οι πληγές γιατρεύτηκαν... δεν υπήρξαν πραγματικά ποτέ!
 
Η ζωή μας μπορεί να μετατραπεί σε εφιάλτη ή σε θαυμαστή αποκάλυψη, ανάλογα με την συνεχιζόμενη επίγνωση και διεύρυνση της συνείδησης... ή όχι. Κι αυτό, παραμένει ατομική επιλογή.
 
Πάντα είναι δυο... αλλά πρέπει να θέλουμε πολύ να το δούμε. Η αναπαραγωγή του δράματος είναι πολύ πιο ελκυστική, όσο κολυμπάμε σε νερά παρελθοντικής συνειδητότητας, που αναβιώνουμε αναλλοίωτη στο κάθε παρόν μας, με ασυνείδητη επιλογή, που δεν αναλαμβάνουμε συνειδητά. 
 
Εναλλακτικά, ξαναγράφουμε το παρελθόν μας, όχι αλλάζοντας τα βιώματά μας αλλά αλλάζοντας τις ερμηνείες μας, που διατηρούν τις υποτιθέμενες πληγές μας. 
 
Πάντα χρειάζονται δυο.... Όλοι όσοι χρειάζεται να ξαναδούμε, με καθαρή ματιά, κατεβάζοντας τους από εδώλια, απαλλάσσοντας τον εαυτό μας από κατηγορία, απελευθερώνοντας τη συνείδηση από βάρη που θεωρήσαμε πως οφείλουμε να κουβαλάμε, δημιουργώντας χρέη που δεν ξεπληρώνονται ποτέ. Σαν συνεχιζόμενοι μάρτυρες, θύματα, επιρρεπείς, δειλοί και φοβικοί.
 
Είναι μια εργασία άκρως απαραίτητη, αν θέλουμε να ζήσουμε, αν θέλουμε να εξαφανίσουμε τα αυτο-επιβαλλόμενα κλουβιά μας, αν θέλουμε η κάθε στιγμή μας να αξίζει, να έχει νόημα και να προσφέρει αληθινά.
 
Το δυσκολότερο επίτευγμά μας είναι να αφαιρέσουμε το "απέναντι" και να ακυρώσουμε τα εδώλια... απαλλάσσοντας τον εαυτό μας, ξυπνώντας το Πνεύμα μας, αναλαμβάνοντας την ευθύνη μας... Η αποδόμηση του φτιαχτού μας κόσμου φανερώνει την αλήθεια που αγνοούμε... μεγαλόπρεπα, ταπεινά, απλά!

Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΠΡΟΚΛΟΣ ΣΤΟ «ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ» ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

Οι Εθνικοί γίνονταν άνθρωποι των γραμμάτων και όχι της δράσης, όπως δείχνει το παράδειγμα του Ολυμπιόδωρου. Και η Αθήνα, όπου σπούδασε, έγινε το καταφύγιο του «στοχαστικού» παγανισμού. Για περισσότερο από μισό αιώνα η Αθήνα δοξάστηκε χάρη στην παρουσία του φιλόσοφου Πρόκλου, από το 430 ή 432 έως το θάνατό του στις 17 Απριλίου 485. Από τους Εθνικούς του 5ου αιώνα, ο Πρόκλος είναι αναμφίβολα η πιο γοητευτική φυσιογνωμία, αλλά και μια από τις πιο γνωστές, χάρη στη βιογραφία του που έγραψε ο μαθητής και διάδοχός του Μαρίνος από τη Νεάπολη (ή Ναμπλούς) της Σαμάρειας. Είναι αλήθεια ότι η βιογραφία αυτή δεν είναι ισάξια ενός Πρόκλου, που στα εικοσιοχτώ του έγραψε έναν εξαιρετικό σχολιασμό του Τίμαιου του Πλάτωνα...

Η Αθήνα του Πρόκλου ήταν μια μικρή πόλη γεμάτη με τα πιο φημισμένα έργα τέχνης του ελληνικού πολιτισμού, ασήμαντη όμως πολιτικά (η Κόρινθος την είχε υπερσκελίσει αιώνες πριν) και χωρίς ιδιαίτερο πλούτο, πέρα από τους δασκάλους και τις σχολές της. Ίσως ο Πρόκλος προετοιμαζόταν για μια σταδιοδρομία στη διοίκηση: σπούδασε λατινικά στην Αλεξάνδρεια και συνόδεψε τον δάσκαλό του και τον κυβερνήτη της Αιγύπτου στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί του παρουσιάστηκε η Αθηνά και του αποκάλυψε την αληθινή του κλίση, τη φιλοσοφία.

Ο Πρόκλος επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια και αργότερα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, για να σπουδάσει και να διδάξει, περνώντας τις ημέρες του σε στενή επαφή με τους θεούς που τον καθοδηγούσαν, ιδιαίτερα την Αθηνά και τον Ασκληπιό. Απέφευγε τους ανθρώπους της εξουσίας, εκτός από εκείνους που ανήκαν στα χαμηλά κλιμάκια της σεμνής δημόσιας ζωής της Αθήνας˙ αυτό ήταν απαραίτητο, προκειμένου να τελειοποιηθεί ο ρόλος του ως Σοφιστή – εκπροσώπου και υπερασπιστή της πόλης.

Οι αξιομνημόνευτες ρήσεις και πράξεις του Πρόκλου, διατηρημένες από το περιβάλλον του, προσεκτικά επιλεγμένες και ερμηνευμένες, τον εμφανίζουν ως κληρονόμο μιας απειλούμενης, αλλά όχι καταδικασμένης παράδοσης. Φτάνοντας στην Αθήνα από το λιμάνι του Πειραιά, το πρώτο νερό που ήπιε ήταν από την πηγή ενός ιερού αφιερωμένου στον Σωκράτη˙ την ίδια μέρα, με το ηλιοβασίλεμα, όταν ανέβηκε στις πύλες της Ακρόπολης, ο φύλακας, που ετοιμαζόταν να φύγει, του είπε: «Για να πω την αλήθεια, αν δεν ερχόσουν θα κλείδωνα» [Αληθώς, ει μη ήλθες, έκλειον].

Μέσα στο μικρό κύκλο τους, ακόμα και οι αναποδιές ερμηνεύονταν θετικά. Μαθαίνουμε ότι μια «καταιγίδα» που προκάλεσε «η πνοή των Τυφωνικών ανέμων» που «φυσούν ενάντια στη ζωή που διέπουν οι ορθοί κανόνες» ανάγκασε κάποτε τον Πρόκλο να παραμείνει για ένα χρόνο μακριά από την Αθήνα. Τι ήταν αυτή η καταιγίδα; Εκείνα τα «Τυφωνικά» πνεύματα – που σκορπούσαν την αταξία και την ταραχή, όπως ο τερατώδης Τυφών του μύθου, ο τελευταίος και πιο επικίνδυνος αντίπαλος του Δία – κι εκείνοι οι «Γυπογίγαντες» – που μάλλον σημαίνει «Γίγαντες που ιππεύουν γύπες», κατεξοχήν αντίπαλοι των Ολύμπιων θεών – υποδηλώνουν τους Χριστιανούς, όπως έδειξε ο H.D. Saffrey.

Ο Μαρίνος χρησιμοποιεί περιφρονητικές και βαριές εκφράσεις, αποφεύγει όμως να κατονομάσει με μεγαλύτερη σαφήνεια τους εχθρούς του δασκάλου του. Η προσωρινή εξορία του Πρόκλου παρουσιάζεται από τον πιστό βιογράφο του με τρόπο τελείως συμβολικό. Ο Πρόκλος μπόρεσε «να βρει τον δρόμο του μέσα στην θάλασσα της ζωής», «να υπακούσει στην συμπαντική περιστροφή» – αν και το μεγάλο θαλασσινό ταξίδι στον κόσμο δεν ήταν παρά ο διάπλους του Αιγαίου προς τη Λυδία της Μικράς Ασίας, που απείχε από την Αθήνα λιγότερο απ’ όσο η πατρίδα του Λυκία. Εκεί πολύ διακριτικά μυήθηκε στις τοπικές λατρείες, και όταν του δόθηκε η ευκαιρία τις αναμόρφωσε, χάρη στη γνώση του ή με θεία έμπνευση.

Στα Άδροττα (μια περιοχή κατά τα άλλα άγνωστη), οι κάτοικοι είχαν ξεχάσει αν κύριος του ιερού ήταν ο θεραπευτής Ασκληπιός ή οι Διόσκουροι, προστάτες των ναυτικών. Χάρη σε ένα όνειρο, ο Πρόκλος ανακάλυψε ότι δυο νέοι (που εμφανίστηκαν με τρόπο υπερφυσικό στη περιοχή) ήταν στην πραγματικότητα οι δύο ιατροί γιοι του Ασκληπιού, ο Μαχάων και ο Ποδαλείριος. Ο θεός εμφανίστηκε στο όνειρό του και τον ρώτησε: «Δεν άκουσες τον Ιάμβλιχο να λέει ποιοι είναι;» Η λύση του Πρόκλου, όχι μόνο απέφυγε να προσβάλλει κάποια από τις θείες δυνάμεις που κατοικούσαν εκεί, αλλά επιπλέον είχε την σφραγίδα ενός μεγάλου θεουργού. Έχοντας ολοκληρώσει την εμπειρία του στις αρχαίες λατρείες, υπό την προστασία των θεών, σε μια ιδιαίτερα συντηρητική επαρχία, ο Πρόκλος επέστρεψε στην Αθήνα, όπου οι «Γυπογίγαντες» μισοκοιμόταν.

Επιθυμία του Πρόκλου ήταν να μην χαθεί τίποτα από τις θρησκευτικές συνήθειες. Τηρούσε τις λατρευτικές εντολές της Μεγάλης Μητέρας, που υποτίθεται ότι ήταν φρυγική, αλλά κατά τον 4ο αιώνα ήταν περισσότερο οικεία στους Εθνικούς αριστοκράτες της Ρώμης παρά στους χωρικούς των βουνών της Φρυγίας. Τιμούσε μη ελληνικούς θεούς, όπως τον Μαρνά (της Γάζας), τον Ασκληπιό – Κύριο των Λεόντων (της Ασκάλωνας), τον (αραβικό) θεό Θεανδρίτη και την Ίσιδα (των Φιλών της Άνω Αιγύπτου). Έκανε θαύματα χάρη στις μαγικές του γνώσεις, τερμάτισε μια περίοδο ξηρασίας και απομάκρυνε σεισμούς με τα φυλαχτά του.

Ο Ασκληπιός πραγματοποίησε για χάρη του θαυματουργικές ιάσεις, θεραπεύοντας την κόρη του δασκάλου του και απαλάσσοντας τον ίδιο από μια αρθρίτιδα στο γόνατο. Αυτός ο μύστης κάθε λατρείας, που είχε εντρυφήσει στα ορφικά αλλά και τα χαλδαϊκά δόγματα, μας διδάσκει πολλά για τις πεποιθήσεις και τις τελετουργίες του ύστερου παγανισμού. Πάντως, η συμπεριφορά του ως «θείου ανδρός» ήταν τελείως ασυνήθιστη και η επιρροή του περιοριζόταν σε έναν πολύ στενό κύκλο.

Πες μου μιά ιστορία για την μοναξιά

Εσύ φοβάσαι αυτή την λέξη; Είναι όμως μόνο μία λέξη;

Όταν δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις την μοναξιά είναι σαν να αποφεύγεις να βλέπεις τον εαυτό σου στον καθρέφτη επειδή φοβάσαι μήπως πληγωθείς από αυτόν, από την εικόνα σου. Γιατί εκεί ξέρεις ότι δεν μπορείς να κρυφτείς από κανέναν. Σε αυτόν τον καθρέφτη θα δεις τον εαυτό σου έτσι όπως πραγματικά είναι. Θα αφαιρέσεις την εικόνα του μαθητή, του φοιτητή, του πατέρα, της μητέρας, του επαγγελματία. Μπροστά στον καθρέφτη στέκεσαι γυμνός. Αποκαλύπτεσαι στον εαυτό σου, με όλες σου τις αδυναμίες, όλα σου τα ένοχα μυστικά και όλες σου τις πληγές.

Εκείνο το βράδυ, αυτό το οποίο με απασχολούσε ήταν, αν πραγματικά μπορούμε να σταθούμε μπροστά στον καθρέφτη των συναισθημάτων μας, αν μπορούμε να αποδεχτούμε πόσο μόνοι είμαστε στην πραγματικότητα σε αυτό τον κόσμο. Έρωτες, Αγάπες, Πάθη, Λάθη, Μυστικά, Ενοχές, Τύψεις, Φιλίες, Άντρες, Γυναίκες πάνε και έρχονται, ανάβουν και σβήνουν σαν την φωτιά. Στην αρχή προσπαθούμε να ανάψουμε την φωτιά, πασχίζουμε να την ανάψουμε μέχρι που ανάβει και προσπαθούμε να την διατηρήσουμε αναλλοίωτη, αλλά εκείνη έχει την τάση να σβήνει όταν το αποφασίσει, όπως τα πάντα σε αυτό τον κόσμο, χωρίς να μας ρωτούν έρχονται και φεύγουν.

Όπως ένας δυνατός άνεμος παρασύρει τα φύλλα από μπροστά μας χωρίς να μας ρωτήσει, όπως ο ήλιος χάνεται και βγαίνει το φεγγάρι, όπως η καλοκαιρία γίνεται κακοκαιρία, όπως η αγάπη γίνεται πόνος, όπως ο έρωτας γίνεται μίσος, όπως η ζωή γίνεται θάνατος. Έτσι και η μοναξιά χωρίς να μας ρωτά φεύγει και έρχεται, έρχεται και φεύγει. Ίσως και να είναι τελικά παρούσα πάντα, απλά δεν την βλέπουμε ή ίσως και να κάνουμε ότι δεν την βλέπουμε επειδή μας τρομάζει.

Πάντα με τρόμαζε η μοναξιά. Γι’ αυτό και έχουμε την τάση να αναπτύσσουμε και να καλλιεργούμε τις σχέσεις μας με τους ανθρώπους γύρω μας, αναζητώντας έτσι το τέλος της μοναξιάς μας. Αυτό που ελάχιστες φορές μας περνάει από το μυαλό είναι ότι δεν αρκεί να περιτριγυριζόμαστε από ανθρώπους για να μην νιώθουμε μόνοι. Είμαστε έτσι και αλλιώς μόνοι, μόνοι μας γεννιόμαστε και μόνοι μας πεθαίνουμε, ταξιδεύουμε ολομόναχοι σε αυτόν τον κόσμο και σε όλη αυτή την διαδρομή συναντάμε ανθρώπους που πιστεύουμε ότι θα μας απαλλάξουν από την μοναξιά που και εκείνοι αλλά και εμείς οι ίδιοι νιώθουμε.

Έχετε σκεφτεί ότι μπορεί να υπάρχει κάτι χειρότερο από την μοναξιά; Και όμως υπάρχει. Και αυτό είναι η μοναξιά που μπορείς να νιώσεις όταν έχεις όλο τον κόσμο μπροστά σου και κανείς δεν είναι αρκετός για να σου καλύψει αυτό το κενό. Η μοναξιά όμως δεν είναι αρρώστια και είναι φυσιολογικό όλοι μας να την νιώθουμε αλλά σίγουρα δεν μπορούμε να την αποφύγουμε.

Στις μεγαλύτερες δοκιμασίες της ζωής μας είμαστε μόνοι, όσο αγαπητοί και να είμαστε, όση βοήθεια και υποστήριξη και αν μας προσφέρουν οι γύρω μας, είμαστε μόνοι. Όμως πρέπει να μάθουμε να ζούμε μόνοι, γιατί αλλιώς θα υποφέρουμε. Πρέπει επίσης να συνειδητοποιούμε μέρα με την ημέρα πόσο σημαντικό είναι να μοιραζόμαστε την ευτυχία μαζί με τους αγαπημένους μας ανθρώπους, αλλά σε καμία περίπτωση να μην τρομάζουμε στην ιδέα της μοναξιάς, αντιθέτως να προσπαθούμε να συμφιλιωθούμε με αυτή.

Όπως καθετί σε αυτή την όμορφη ζωή πρέπει να είμαστε ικανοί να το αντιμετωπίσουμε. Πρέπει να γίνουμε ‘φίλοι’ με την μοναξιά που μπορεί να νιώθουμε και να μάθουμε να ζούμε με αυτήν. Εξάλλου αν δεν υπήρχε εκείνη δεν θα είμασταν ικανοί να αντιληφθούμε πόσο σημαντικό είναι να έχουμε δίπλα μας τους σωστούς ανθρώπους, που θα μας προσφέρουν ένα είδος λύτρωσης από τον φόβο που νιώθουμε απέναντι στην μοναξιά, εφόσον και οι ίδιοι αργά ή γρήγορα θα επιθυμήσουν να δώσουν ένα τέλος στην δική τους μοναξιά ενώνοντάς την με την δική μας.

Άγνωστοι ως το τέλος...

Δεν θα μάθουμε ποτέ τίποτα για κανέναν…

Η τραγικότητα της ύπαρξης δεν είναι μονάχα η θνητότητα. Και η γνώση της θνητότητας.

Είναι πως παραμένουμε άγνωστοι. Ως το τέλος.
Ακόμα κι όταν αγαπάμε. Ακόμα κι όταν σχετιζόμαστε βαθιά και ουσιαστικά, ο εσώτερος πυρήνας μας παραμένει στο γνόφο του σκότους. Τίποτα εκεί δεν σχετίζεται με τίποτα. Τα αληθινά βάθη του είναι θα παραμένουν πάντα απρόσιτα, ανέγγιχτα, ανέπαφα…
Δυστυχώς…

Μάλλον ευτυχώς…

Υπάρχουν βέβαια σπουδαίες στιγμές, μεγαλειώδεις στιγμές απλώματος, αναπτύγματος, ανοίγματος… στιγμές που τις λέμε εμπειρίες και που πιστεύουμε ότι αλλάζουμε, μεταμορφωνόμαστε, γινόμαστε κάποιοι άλλοι, κάτι άλλο… είναι οι στιγμές που είμαστε πιο δεκτικοί, πιο… επισκέψιμοι… είναι οι στιγμές που η εμπειρία είναι τραγική, αφόρητη, ενεργειακά πλημμυρική… ή είναι υπέροχη, μαγευτική, ευφορική, αναστάσιμη… αλλά κι αυτές οι στιγμές τελειώνουν, ολοκληρώνονται… κλεινόμαστε ξανά, συρρικνωνόμαστε στη μερικότητά μας, χωνόμαστε στο καλύβι μας, χανόμαστε στη σπηλιά μας... καμιά ανασφάλεια δεν επιτρέπουμε σε καμιά εμπειρία… καμιά διακινδύνευση, σχεδόν κανέναν ‘εισβολέα’ να εισέλθει στα ενδότερά μας…
Ξέρουμε τι κάνουμε… ή μάλλον, κάποιος μέσα μας το κάνει…

Όμως γιατί;
Συνηθίσαμε να λέμε πως φοβόμαστε το Άγνωστο… πόσο υπερόπτες γινόμαστε κάποιες φορές… βαυκαλιζόμαστε… νομίζουμε ότι δικαιούμαστε να έχουμε ως και τη κληρονομιά του Αγνώστου… δεν φοβόμαστε κανένα άγνωστο. Φοβόμαστε αντίθετα το Γνωστό. Αυτό είναι τρομακτικό. Γιατί μονάχα αυτό μπορεί να στοιχειώσει τα όνειρά μας. Αυτό τρέμουμε. Ότι τελικά θα μας καταπιεί το Γνωστό.

Και αυτό τελικά θα γίνει βέβαια…

Κι εμείς…

Παίρνουμε από το χέρι το θνητό εαυτό μας και βηματίζουμε ως το τέλος… εκεί που τον παραλάβαμε κάποτε… εκεί θα τον παραδώσουμε… 

Από τις ιπτάμενες Θεότητες της Μυθολογίας στις πτητικές μηχανές της αρχαιότητας

Η Μυθολογία μας έχει να επιδείξει πολλές ιπτάμενες θεότητες:
Φτερωτή είναι η αγγελιοφόρος Ίριδα. Ο θεός Ερμής είναι φτεροπόδαρος. Επίσης η Έχιδνα, η Νίκη , η Θέμιδα, οι θεοί των ανέμων ο Βορέας, Ζέφυρος Εύρος Νότος, οι δύο Βορεάδες Ζήτης και Κάλαϊς, η Ηώς.
Στην ελληνική μυθολογία αναφέρονται επίσης και ιπτάμενα μέσα που χρησιμοποιούν διάφοροι ήρωες.
Ο ήρωας Βελλερεφόντης χρησιμοποίησε τον ιπτάμενο ίππο, τον Πήγασο που του δώρισε ο Ποσειδώνας.
Ο Φρίξος επάνω σε χρυσόμαλλο κριάρι κίνησε για την Κολχίδα.
Οι μεγάλοι θεοί χρησιμοποιούν ιπτάμενα άρματα για τη μετακίνησή τους: Το άρμα του Δία ήταν πύρινο τέθριππο , πύρινο άρμα είχε κι η Δήμητρα.
Ο Άρης ανέβαινε στο άρμα του και «πετούσε μέσα στα σύννεφα, προς τον απέραντο ουρανό», ενώ ο Απόλλωνας με ένα ιπτάμενο άρμα που το έσερναν κύκνοι επισκεπτόταν κάθε χειμώνα τη χώρα των Υπερβόρειων.
Ο Ποσειδώνας είχε κι αυτός ένα φτερωτό άρμα που δάνεισε στον Ίδα για να κλέψει τη βασιλοπούλα της Αιτωλίας και να την οδηγήσει στη Μάνη.
Ο Ήλιος διέθετε επίσης τέθριππο άρμα, το οποίο θέλησε να οδηγήσει ο γιος του Φαέθων και βρήκε το θάνατο.
Στο αρχαίο θέατρο ο θεός εμφανιζόταν αιφνίδια στη σκηνή, από μηχανής από ψηλά με τη βοήθεια κάποιου μηχανισμού.
Άπιαστο όνειρο του ανθρώπου να πετάξει προς ένα άγνωστο κόσμο που έμοιαζε καλύτερος, να μοιάσει με το θεό, να ιδρύσει μια Νεφελοκοκκυγυία, να γίνει ενδιάμεσος θεών και ανθρώπων.
Ο Δαίδαλος κατασκευάζει φτερά και δραπετεύει με τον Ίκαρο από την Κρήτη, από το Λαβύρινθο όπου τον είχε φυλακίσει ο Μίνωας.

Το πρώτο γνωστό ιπτάμενο αντικείμενο αρχαίας τεχνολογίας είναι ένα τεχνητό ιπτάμενο περιστέρι που κατασκεύασε ο Αρχύτας περί το 420 π.Χ

Ο Αρχύτας (440-360 π.Χ.) ήταν ένας μαθηματικός από τον Τάραντα, ο τελευταίος μαθητής του Πυθαγόρα, αλλά και ο σημαντικότερος. Ήταν ακόμα πολιτικός και στρατιωτικός. Διατηρούσε επίσης φιλικές σχέσεις με τον Πλάτωνα.
Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει ότι ο Αρχύτας πρώτος μελέτησε μηχανικά προβλήματα με βάση τα μαθηματικά και χρησιμοποίησε γεωμετρικά διαγράμματα για την λύση τους.
Το περιστέρι που κατασκεύασε ήταν αυτοπροωθούμενο και κουνούσε τα φτερά του με ένα μηχανισμό και ένα βάρος που κρεμόταν από τροχαλία.Χρειαζόταν ένα μπαλόνι για να ίπταται. Χρησιμοποίησε γιαυτό την ουροδόχο κύστη ενός γουρουνιού. Για την εκτίναξη, το περιστέρι ήταν τοποθετημένο με το άνοιγμα της κύστης προσαρμοσμένο στο ανοικτό άκρο ενός θερμαινόμενου στεγανού λέβητα. Όταν η πίεση του ατμού υπερέβαινε τη μηχανική αντοχή της σύνδεσης, το περιστέρι εκτοξευόταν και μπορούσε να πετάει σχεδόν 200 μέτρα μέχρι να ξεφουσκώσει η φούσκα.
Το περιστέρι αυτό, αναφέρουν και οι Λατίνοι συγγραφείς Φαβωρίνος και Αύλος Γέλλιος .
Σε κάποιο κείμενο που λέγεται ότι είναι γραμμένο από τον Αρχύτα, περιγράφεται ένα ταξίδι γύρω από την γη μέσα σε μια αεροστεγώς κλεισμένη σφαίρα! Περισσότερες πληροφορίες δεν έχουμε, απλά λέγεται ότι και ο Γαλιλαίος μελετούσε αργότερα κείμενα του Αρχύτα.

Πτητικός μηχανισμός απαντάται και σε ναούς και ήταν ένα μέσο για να δημιουργούνται δημιουργούσε ανεξήγητες εμπειρίες για τους πιστούς μέσα στο ναό. Αρχαία κείμενα αναφέρουν διάφορους μηχανισμούς που είχαν οι ιερείς.

Ένα αξιοθαύμαστο επίτευγμα ήταν το ιπτάμενο άρμα που είχε κατασκευαστεί για το Ναό του Σέραπι που ίδρυσε ο Πτολεμαίος Α΄ στην Αλεξάνδρεια.
Εκεί υπήρχαν πολλές ανταγωνιστικές θρησκείες, άλλες μυστικές, άλλες κοσμικές. Για τη δημιουργία ενότητας στο λαό, προωθήθηκε η λατρεία του Σέραπι που συνδύασε στοιχεία από ελληνικές και αιγυπτιακές θρησκείες.
Το μυστικό του ιπτάμενου άρματος κρύβεται στη δύναμη του μαγνήτη. Το άρμα πρέπει να ήταν από σιδηρούχο υλικό και ένα κομμάτι ισχυρού μαγνήτη που κρυβόταν στην οροφή το έκανε να ίπταται.
Ο Σέραπις αντιστοιχούσε στο θεό Απόλλωνα, θεό του Ήλιου. Ο Απόλλωνας οδηγούσε τέθριππο που αναδυόταν από τη θάλασσα και πετούσε στον ουρανό. Το παράξενο ήταν ότι ο μηχανισμός αυτού του ιπτάμενου άρματος συγχρονιζόταν ανάλογα με τη θέση του Ήλιου.
Στα ανατολικά υπήρχε ένα μικρό παράθυρο. Ανάλογα με τη θέση του ήλιου τη συγκεκριμένη στιγμή, μια ακτίνα περνούσε και άγγιζε τα χείλη του Σέραπι. Οι πύλες άνοιγαν και το άρμα πετούσε προς το γιγάντιο άγαλμα του θεού. Όταν έφθανε μπροστά του στεκόταν αιωρούμενο.
Η εξελιγμένη μηχανική που χρησιμοποιήθηκε στους ναούς δημιουργούσε ένα κλίμα μυστηρίου που βοηθούσε στην τελετουργία και προκαλούσε δέος στους πιστούς.

Η μητρική πτυχή της Τυνδαρίδας Κλυταιμνήστρας

Η Κλυταιμνήστρα του Τυνδάρεω, η γυναίκα του Ατρείδη Αγαμέμνονα, διασώζεται στη συλλογική κοινωνική μνήμη ως μοιχός και στυγνή ανδροκτόνα.

Υπαρχει όμως και η άλλη πτυχή, που θίγεται λιγότερο και εντοπίζεται στη συμπεριφορά της, ως μάνας.

Η ικεσία της προς τον Αχιλλέα στην Αυλίδα μας την αποκαλύπτει.

Αγαπά όπως όλες οι μάνες μέσα στο χρόνο και τον κόσμο, πονά στην ιδέα πως θα χάσει το παιδί της, εκλιπαρεί για τη σωτηρία του στην απειλή της ζωής του...

Ωστόσο αυτή η εκδήλωση απελπισίας, πριν την θυσία στην Αυλίδα, και η αποτυχία της ν’ ανατρέψει της μοίρας το γραμμένο, καθόλου δεν την απάλλαξε στο χρόνο από την κατηγορία της συζυγοκτονίας.

Δεν της αφαίρεσε το στίγμα της κακουργίας, ακόμα κι όταν τη θυσία της Ιφιγένειας στο βωμό της Άρτεμης, τη χρησιμοποίησε, για να την προβάλει ως σοβαρό ελαφρυντικό ή δικαιολογία για το φόνο του Αγαμέμνονα.

Αξίζει, φίλοι μου, να δούμε αυτή την πλευρά της σκληρής βασίλισσας των αρχαίων Μυκηνών.
Ακούστε την κραυγή μιας πονεμένης και απεγνωσμένης μάνας, που γονατίζει στα πόδια του Αχιλλέα, ικετεύοντας για τη βοήθειά του στην αποτροπή της θυσίας:

Κλυτ. "Δεν θα το ντραπώ να πέσω, γιε θεάς, εγώ η θνητή
μπρος σου ικέτισσα’ τι θέλω να μεγαλοπιάνομαι;
Πάνω απ’του παιδιού την έγνοια ποια μου είν’ άλλη πιο τρανή;
Στην κακοτυχιά μου γίνε, γιε θεάς, εσύ βοηθός,
και σ’αυτήν, που που ταίρι σου είπαν..., ψέμματα, μα τι μ’αυτό;
Με στεφάνι για δικιά σου νύφη εγώ την έφερνα’
τώρα για σφαγή’ ..ψεγάδια θ’ακουστούν για σένα, που
δεν τη βοήθησες’ στου γάμου κι αν δεν μπήκες το ζυγό,
της κακόμοιρης κοπέλας άντρα ωστόσο σε είπανε.
Στη μητέρα σου, στο χέρι το δεξί, στο γένι σου...
το όνομά σου με συντρίβει, μην το αφήσεις έκθετο.
Πού βωμός για με; Το μόνο καταφύγιο μού είσαι εσύ’
συγγενής κανείς’ η στάση του Αγαμέμνονα άκουσες
τι σκληρή κι απόκοτη είναι’ κι ήρθα, μια γυναίκα εγώ,
σε ναυτών στρατό, όπως βλέπεις, απειθάρχητο, χωρίς
οίχτο για τη δυστυχία’ μα είναι, αν θέλει, χρήσιμος.
Αν το χέρι σου ν’απλώσεις πάνωθέ μου εσύ δεχτείς,
θα σωθούμε’ αν όχι, τότε δεν υπάρχει λυτρωμός".

Ο ίδιος σπαραγμός επαναφέρεται και είναι ευδιάκριτος στο λόγο της, όταν, φανερά απελπισμένη από την αδιαλλαξία του Αγαμέμνονα, επανέρχεται κι εκλιπαρεί τον ήρωα Αχιλλέα, να κρατήσει στη ζωή την κόρη της με το φοβικό επιχείρημα πως η θυσία μπορεί να γίνει κακοσημαδιά για το μελλοντικό του γάμο.

"Λυπήσου μας’ μας βρήκαν πάθη που είναι
για λύπηση’ γαμπρό μου είχα πιστέψει
πως θα σε κάμω, κι ήταν κούφια η ελπίδα’
κι ένα άλλο: η θυγατέρα μου, αν πεθάνει,
κακός οιωνός αυτό μπορεί να γίνει
για ένα γάμο που αργότερα θα κάμεις,
και πρέπει εσύ απ’ αυτό να φυλαχτείς.
Μα κι άρχισες και τέλειωσες ωραία’
η κόρη μου γλυτώνει, εσύ αν το θέλεις.
Τα γόνατά σου, ικέτισσα, μη θέλεις
να σου αγκαλιάσει; Αταίριαστο σε κόρη’
αλλά αν σ’αρέσει, θα΄ρθει’ αιδημοσύνη
το ευγενικό της θώρι θα σκεπάζει...."

Η διπλή ικεσία τελικά δεν αποτρέπει τη θυσία, που γίνεται μπροστά στα μάτια όλων, γιατί η Ιφιγένεια θεώρησε καθήκον να σώσει την πατρίδα και ο Αγαμέμνονας να διασώσει το κύρος του ως αρχιστρατήγου.

Η Άρτεμη σώζει την Ιφιγένεια, μα όχι και τον Αγαμέμνονα από την εκδικητική μανία της γυναίκας, που της στέρησε δυο παιδιά, το πρώτο που είχε με τον Τάνταλο και τη λατρεμένη της και υπάκουη μικρή της Ιφιγένεια.

Η Κλυταιμνήστρα αυτά, τα περί απαίτησης της θυσίας από τη Θεά, ούτε που τα έλαβε υπόψη.
Αυτή την κόρη της την ήθελε ζωντανή... Δεν ήθελε την αθωότητα σφάγιο στο βωμό της αλαζονείας του Αγαμέμνονα.

Νύφη ήθελε να τη δει ντυμένη κι αυτή τη λαχτάρα της, να χαρεί λευκό το μέλλον της κόρης της, τη ματαίωσε ο « σφαγέας» της.... Κι ήταν αυτός,..ο ίδιος ο πατέρας της ....

Ευριπίδη, «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι»

Μεγάλη μόρφωση δεν σημαίνει πάντα και μεγάλη καλλιέργεια

Ξέρεις την ιστορία του αγρότη και του βιολόγου;

Σ’ ένα τρένο κάθονται μαζί, ο ένας απέναντι από τον άλλον, ένας διάσημος βιολόγος με διεθνή βραβεία, κι ένας σχεδόν αγράμματος αγρότης της περιοχής. Ο πρώτος, φοράει ένα άψογο επίσημο κοστούμι, σε σκούρο γκρί· ο άλλος, ένα φθαρμένο αλλά καθαρό παντελόνι για τη δουλειά στα χωράφια. Ο επιστήμονας έχει γύρω του βιβλία, ενώ ο επαρχιώτης ένα μικρό μπογαλάκι με ρούχα.«Θα διαβάσετε όλα αυτά τα βιβλία στο ταξίδι;» ρωτάει ο χωρικός.
«Όχι, αλλά ποτέ δεν ταξιδεύω χωρίς αυτά» αποκρίνεται ο βιολόγος.
«Και πότε θα τα διαβάσετε;»
«Τα έχω διαβάσει… και όχι μόνο μια φορά.»
«Και δεν τα θυμάστε;»
«Τα θυμάμαι, όπως κι άλλα, πολύ περισσότερα…»
«Τρομερό!!! Και για τι πράγμα μιλάνε αυτά τα βιβλία;»
«Για ζώα…»
«Τυχεροί θα είναι οι γείτονές σας, που έχουν κοντά έναν κτηνίατρο…»
«Δεν είμαι κτηνίατρος· είμαι βιολόγος.»
«Ααααα!!! Και σε τι χρησιμεύουν όλα αυτά που ξέρετε αφού δεν γιατρεύετε ζώα;»
«Για να ξέρω. Να ξέρω όλο και περισσότερα… Να ξέρω περισσότερα από κάθε άλλον.»
«Κι αυτό σε τι χρησιμεύει;»
«Κοιτάξτε… Θα σας δείξω, και με την ευκαιρία θα κάνουμε πιο παραγωγικό αυτό το ταξίδι. Ας υποθέσουμε ότι βάζουμε ένα στοίχημα. Ας πούμε ότι για κάθε ερώτηση που σας κάνω σχετικά με ζώα και δεν ξέρετε να μου απαντήσετε, θα μου δίνετε ένα ευρό. Και για κάθε ερώτηση που θα μου κάνετε εσείς σχετικά με ζώα κι εγώ δεν θα ξέρω να σας απαντήσω, θα σας δίνω, ας πούμε, εκατό ευρό… Παρόλη τη διαφορά της χρηματικής αποζημίωσης, οι γνώσεις μου θα συμβάλλουν να γείρει υπέρ μου η πλάστιγγα, και στο τέλος του ταξιδιού θα έχω κερδίσει και λίγα χρήματα.»
Ο χωρικός σκέφτεται, σκέφτεται… Κάνει λογαριασμούς με το νου του και με τη βοήθεια των δαχτύλων του.
Τελικά λέει:
«Είστε βέβαιος;»
«Απολύτως» απαντάει ο βιολόγος.
Ο άνθρωπος με τις χωριάτικες βράκες χώνει το χέρι στην τσέπη και βγάζει ένα κέρμα του ενός ευρό (ένας χωρικός ποτέ δεν στοιχηματίζει εάν δεν έχει να πληρώσει).
«Ν’ αρχίσω εγώ πρώτος;» ρωτάει ο χωρικός.
«Αρχίστε» απαντάει με άνεση ο βιολόγος.
«Για ζώα;»
«Για ζώα…»
«Λοιπόν… Ποιο είναι το ζώο που έχει πούπουλα αλλά δεν γεννάει αβγά, όταν γεννιέται έχει δύο κεφάλια, τρέφεται μονάχα με πράσινα φύλλα και πεθαίνει όταν του κόψεις την ουρά;»
«Τι;» ρωτάει ο βιολόγος.
«Ρωτάω πώς λέγεται είναι το ζώο που έχει πούπουλα αλλά δεν γεννάει αβγά, όταν γεννιέται έχει δύο κεφάλια, τρέφεται μονάχα με πράσινα φύλλα και πεθαίνει όταν του κόψεις την ουρά.»
Ο επιστήμονας μένει άναυδος και δείχνει συλλογισμένος.
Αμίλητος, ψάχνει μανιωδώς στη μνήμη του τη σωστή απάντηση…
Περνούν τα λεπτά.
Τότε, βρίσκει το θάρρος να ρωτήσει:
«Μπορώ να χρησιμοποιήσω τα βιβλία μου;»
«Φυσικά!» απαντάει ο αγρότης.
Ο άνθρωπος της επιστήμης αρχίζει ν’ ανοίγει τον ένα τόμο μετά τον άλλον, ψάχνει στα ευρετήρια, κοιτάζει τις φωτογραφίες… Μετά, βγάζει ένα χαρτί και κρατάει σημειώσεις.
Ύστερα κατεβάζει από το ράφι μια τεράστια βαλίτσα και βγάζει από μέσα τρία χοντρά βιβλία που τα συμβουλεύεται.
Έχουν περάσει δύο ώρες και ο βιολόγος εξακολουθεί να ξεφυλλίζει βιβλία, να ψάχνει και να μουρμουρίζει ενώ κάνει ακατανόητα σχήματα στο σημειωματάριό του.
Τελικά, από τα μεγάφωνα ανακοινώνουν ότι το τρένο φτάνει στο σταθμό. Ο βιολόγος επιταχύνει, ενώ λαχανιάζει ταραγμένος. Δεν τα καταφέρνει. Όταν το τρένο κόβει ταχύτητα, ο επιστήμονας βάζει το χέρι στην τσέπη, βγάζει ένα κολλαριστό χαρτονόμισμα των εκατό ευρό και λέει στον χωρικό:
«Κερδίσατε… Ορίστε.»
Ο χωρικός σηκώνεται όρθιος, παίρνει το χαρτονόμισμα, το κοιτάζει ικανοποιημένος και το χώνει στην τσέπη.
«Ευχαριστώ» του λέει, και παίρνοντας το δισάκι του πάει να φύγει.
«Περιμένετε, περιμένετε» τον σταματάει ο βιολόγος. «Ποιο είναι αυτό το ζώο;»
«Ααααα… Ούτε εγώ το ξέρω…» λέει ο αγρότης. Και χώνοντας πάλι το χέρι στην τσέπη, βγάζει το ένα ευρό και το δίνει στον επιστήμονα, λέγοντας: «Ορίστε ένα ευρό. Χάρηκα πολύ για τη γνωριμία, κύριε…»

Ο πιο διαβασμένος δεν ξέρει πάντα τα περισσότερα, ο πιο μορφωμένος δεν είναι και ο πιο καλλιεργημένος, δεν κερδίζει πάντοτε ο καλύτερα πληροφορημένος. Διδάσκει και η ζωή… και μάλιστα πολύ.

Καπιταλισμός

1. Από το 1945 μέχρι το 1975 το Παγκόσμιο Ακαθάριστο Προϊόν αυξανόταν κατά 5% ετησίως, με άλλα λόγια ο Παγκόσμιος Καπιταλισμός επεκτεινόταν κατά 5% ετησίως. Ουδέποτε άλλοτε τους προηγούμενους αιώνες είχε επεκταθεί με παρόμοιο ρυθμό – είναι η Χρυσή Εποχή του Καπιταλισμού. Τεράστιος ο παραγόμενος κοινωνικός πλούτος (με τη μορφή εμπορεύματος)!

2. Από το 1975, εδώ και μισό αιώνα σχεδόν, ο παγκόσμιος καπιταλισμός επεκτείνεται με ολοένα και μειωνόμενο ρυθμό. Εάν τις επόμενες δεκαετίες συνεχιστεί αυτός ο ρυθμός, και κατά τη γνώμη μου θα συνεχιστεί, και θα δούμε γιατί, τότε θα αρχίσει μια εποχή παγκόσμιας καπιταλιστικής ύφεσης, θα αρχίσει η συρρίκνωση του καπιταλισμού.

3. Σε ένα πεπερασμένο κόσμο τίποτα δεν μπορεί να επεκτείνεται διαρκώς: όσο πιο πολύ επεκταθεί, τόσο πιο κοντά πλησιάζει ή το σημείο της έναρξης της αντίστροφης διαδικασίας, της διαδικασίας της συρρίκνωσης ή την ίδια την κατάρρευση και την αποσύνθεση: η Φύση βάζει όρια ανυπέρβλητα στον καπιταλισμό. Εάν τα ξεπεράσει, ο καπιταλισμός θα αποσυντεθεί· εάν δεν τα ξεπεράσει, θα συρρικνωθεί.

4. Όταν τα πάντα έχουν γίνει εμπορεύματα, δεν μένει τίποτα πια να γίνει εμπόρευμα – αυτά είναι τα κοινωνικά όρια της επέκτασης του καπιταλισμού. Τότε, βοηθούσης της ανεργίας και της ένδειας, αρχίζει η αποεμπορευματοποίηση που συμβάλλει τα μέγιστα στη συρρίκνωση του καπιταλισμού.

5. Εδώ και μισόν αιώνα δεν υπάρχουν επταετείς, δεκαετείς φάσεις ανόδου, οικονομικής ανάπτυξης, επέκτασης και μικρότερης διάρκειας φάσεις ύφεσης. Αυτό σημαίνει ότι ο καπιταλισμός δεν επεκτείνεται με τον τρόπο που επεκτεινόταν μέχρι το 1975.

6. Όταν ο ρυθμός επέκτασης μειώνεται, οξύνεται ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός – και θα παροξύνεται όσο θα πλησιάζουμε την εποχή της συρρίκνωσης. Μόνο οι λέξεις Κόλαση και Αποκάλυψη είναι ικανές να περιγράψουν τον ανταγωνισμό την εποχή της συρρίκνωσης. Διότι η λέξη ανταγωνισμός είναι ευφημισμός: όπως λέμε το ξύδι γλυκάδι έτσι λέμε και την εξόντωση του αδύνατου ανταγωνισμό.

7. ΟΙ συνδυασμός ανταγωνισμού και ρομποτικής θα αναδείξει την ανεργία ως το σημαντικότερο παγκόσμιο κοινωνικό πρόβλημα: ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας της παγκόσμιας ανεργίας.

8. Τη συρρίκνωση του καπιταλισμού ακολουθεί κατά πόδας η συρρίκνωση και του Κράτους και της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας: αυτά επεκτάθηκαν με την επέκταση του καπιταλισμού και θα συρρικνωθούν με την συρρίκνωσή του.

9. Η αρπαγή με το χρήμα θα παραμερίζεται και τη θέση της θα παίρνει η αρπαγή με τη βία, με τα όπλα. (Πάμπλο Εσκομπάρ: ή λεφτά ή σφαίρες).

10. Καπιταλισμός χωρίς εμπόρευμα δεν μπορεί να υπάρξει· εμπόρευμα όμως χωρίς καπιταλισμό έχει υπάρξει (δουλοκτησία, φεουδαρχία) και μπορεί να υπάρξει και πάλι. Με αναβαθμισμένο το ρόλο της Βίας.

ΕΡΩΤΑΣ

Πολύ μεγάλη σημασία για τη διαμόρφωση των διαθέσεων και της συμπεριφοράς του ανθρώπου στο κεφάλαιο της ερωτικής ζωής, και γενικότερα στη συγκρότηση της προσωπικότητάς του, έχουν οι πρώτες σεξουαλικές εμπειρίες, το πώς γεύτηκε στα χρόνια της νεότητάς του την ηδονή του φύλου. Εάν μερικοί μιλούν για την επιθυμία και τον έρωτα επιπόλαια ή με σαρκασμό, σα να είναι δευτερεύουσες ή ευτελείς υποθέσεις της ζωής, εάν ακόμη μερικοί αισθάνονται απέναντι στην επιθυμία και στον έρωτα αποστροφή και φόβο, αηδίαν ή αβεβαιότητα, τούτο κατά μεγάλο μέρος οφείλεται στο γεγονός ότι και οι πρώτοι και οι δεύτεροι δεν ευτύχησαν να έχουν καλές σεξουαλικές και αισθηματικές εμπειρίες στα πρώτα, τα κρίσιμα χρόνια της ζωής. Με τις πρώτες εμπειρίες, και σε τούτο και σε πολλά άλλα θέματα, τοποθετούνται για τον χαρακτήρα και την πνευματική υφή του ανθρώπου οι σιδηροτροχιές απάνω στις οποίες θα κινηθεί, όπως το τραίνο στις γραμμές του.

Είναι μεγάλη ευλογία για τον νέο άνθρωπο να έχει με καλούς οιωνούς μυηθεί στα αινίγματα και στις συγκινήσεις του sex. Θα σταθεί γερά πάνω στα δυο του πόδια, θα αποκτήσει αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία και θα αντέξει στις θύελλες της ζωής.

Αλλίμονο σ'εκείνον που έχει γευτεί πρόστυχα την ηδονή της σάρκας στα πρώτα βήματά του, ή στο πρώτο του ερωτικό αναφτέρωμα συνάντησε την αδιαφορία ή γνώρισε την απογοήτευση. Στραβώνει ο δρόμος του και δύσκολα θα ξαναβρεί τη σωστή γραμμή. Δεν είναι σπάνιοι (ακόμη και στους κύκλους των μορφωμένων) εκείνοι που, όταν συζητούμε μαζί τους για τον έρωτα, μας αιφνιδιάζουν με τον τρόπο που τον αντιμετωπίζουν ή τον προσπερνούν με ελαφρότητα και ειρωνεία ή μιλούν γι'αυτόν με κυνισμό και απρέπεια. Απορούμε πώς άνθρωποι σοβαροί τηρούν απέναντι σ'ένα τόσο σοβαρό θέμα μια τόσο παιδαριώδη στάση. Κακότυχοι άνθρωποι.... Την ώρα που πήγαινε να ανθίσει η ψυχή τους, που δοκίμαζαν να μυηθούν στα μυστήρια και να χαρούν το θαύμα, δεν αξιώθηκαν να βρουν τον σύντροφο τον πρόθυμο να τους παρασταθεί, τον άξιο ν'αγωνιστεί μαζί τους τον ωραίο αγώνα - και έμειναν στη μέση του δρόμου ή παραστράτισαν. Όσο περνούν τα χρόνια η στέρηση θα γίνεται πιο πικρή, ο εκτροχιασμός πιο επικίνδυνος και ξαφνιάζεται κανείς να βλέπει ανθρώπους που πέρασαν με ευπρέπεια τη ζωή τους, να έχουν γεράματα όχι ειρηνικά, ούτε ανεπαίσχυντα.

Θα έδινα λοιπόν στους νέους για τον ορθό ερωτικό προσανατολισμό τους τις εξής συμβουλές:

α. Μην ταυτίζετε τον έρωτα με την επιθυμία. Η επιθυμία είναι απαίτηση της ζωτικότητάς σας, η ικανοποίησή της θα σας ανακουφίσει. Ο έρωτας αποκαλύπτεται στο πνεύμα, με αυτόν θα ολοκληρωθεί η ύπαρξή σας. Μη βιάζεσαι λοιπόν να αποφασίσεις. Περίμενε νάρθει η ευλογία του έρωτα. Πρώτη μας λοιπόν συμβουλή πρέπει να'ναι προσμονή, όχι βιασύνη. Γιατί όχι βιασύνη? Γιατί την ώρα της ροδοδάκτυλης αυγής μια κακή τοποθέτηση της αγάπης μας μπορεί να μας πολώσει προς τα κάτω, να μεταθέσει το κέντρο του ηθικού μας βάρους χαμηλά και να μείνουμε εκεί - να μαδήσουν τα φτερά μας και να μην πετάξουμε πια ψηλά. Κάτι απερίγραπτα λεπτό και πολύτιμο υπάρχει μέσα σου. Φύλαξέ το! Μη ρίξεις αμέσως αυτή την τελευταία εφεδρία στη μάχη, με την πρώτη κιόλας κρούση προς το άλλο φύλο.

β. Μην προσπαθήσετε να αποσπάσετε την αγάπη με μέσα ανέντιμα από το πρόσωπο που σας έχει γοητέψει. Ο έρωτας δεν εκβιάζεται. Γίνου άξιός του για να σου δωθεί. Ας διδάξουμε στους νέους ότι ο έρωτας είναι μια σχέση απόλυτης αμοιβαιότητας. Συνδέει 2 πρόσωπα που το καθένα έχει ελεύθερα εκλέξει το άλλο, και είναι πάντοτε πρόθυμο να χαρίζεται στο άλλο, χωρίς ποτέ να συλλογίζεται ή να υπολογίζει την αμοιβή, γιατί έχει την συνείδηση ότι οσαδήποτε κι αν δώσει, προσφέρει λιγότερα απ'όσα παίρνει.

Εαν η ανταπόκριση δεν υπάρχει στην διάθεση και στην πράξη και των 2 προσώπων, δεν μπορεί να γίνει λόγος για έρωτα. Όταν αντιληφθούμε ότι παρά την προσφορά μας δεν συναντούμε ειλικρινή και αμέριστη ανταπόκριση από τον άλλο, τούτο είναι σημάδι φανερό ότι δεν βρισκόμαστε στον σωστό δρόμο, δεν χτυπάμε την πόρτα που θα ανοίξει. Είναι λάθος να νομίζουμε ότι εάν επιμένουμε, πιέσομε, κάνουμε πιο συστηματικά την πολιορκία μας, θα κατακτήσουμε το είδωλό μας. Η τακτική αυτή ίσως να είναι αποτελεσματική στο επίπεδο της επιθυμίας, όχι και στο επίπεδο του έρωτα.

γ. Όταν κατακτήσετε το μεγάλο αγαθό του έρωτα, μην αναπαυθείτε στις δάφνες σας. Είναι δυσκολότερο ακόμη να το διατηρήσετε. Για να κρατηθείτε στο ύψος της δωρεάς που σας έγινε, θα αγωνιστείτε ανανεώνοντας διαρκώς τους τίτλους των διεκδικήσεών σας. Ο έρωτας μοιάζει με την ελευθερία σε τούτο: ότι είναι προνόμιο που πρέπει διαρκώς να αποδείχνεις στην πράξη ότι το αξίζεις. Για να διατηρηθεί στέρεος ο ερωτικός δεσμός έχει ανάγκη από διαρκώς μεγαλύτερα κεφάλαια τρυφερότητας και στοργής, εμπιστοσύνης και εκτίμησης, αφοσίωσης και θαυμασμού, που να τα καταθέτουν χωρίς φειδώ και τα 2 μέρη. Γιατί ο αληθινός έρωτας είναι ένα αέναο παρόν, όχι παρελθόντος αναμνήσεις. Υπάρχει μόνο ως μια διαρκώς ανανεωνόμενη κατάκτηση. Και κερδίζεται με τις θυσίες που απαιτεί μια νίκη ακριβή. Έτσι δίνεται στον άνθρωπο κάθε είδος ευτυχίας.