ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Πλοῦτος (571-618)

ΧΡ. ἀλλ᾽ οὐ ψεύδει τούτων γ᾽ οὐδέν, καίπερ σφόδρα βάσκανος οὖσα.
ἀτὰρ οὐχ ἧττόν γ᾽ οὐδὲν κλαύσει, —μηδὲν ταύτῃ γε κομήσῃς—,
ὁτιὴ ζητεῖς τοῦτ᾽ ἀναπείθειν ἡμᾶς, ὡς ἔστιν ἄμεινον
πενία πλούτου. ΠΕ. καὶ σύ γ᾽ ἐλέγξαι μ᾽ οὔπω δύνασαι περὶ τούτου,
575 ἀλλὰ φλυαρεῖς καὶ πτερυγίζεις. ΧΡ. καὶ πῶς φεύγουσί σ᾽ ἅπαντες;
ΠΕ. ὅτι βελτίους αὐτοὺς ποιῶ. σκέψασθαι δ᾽ ἔστι μάλιστα
ἀπὸ τῶν παίδων· τοὺς γὰρ πατέρας φεύγουσι φρονοῦντας ἄριστα
αὐτοῖς. οὕτω διαγιγνώσκειν χαλεπὸν πρᾶγμ᾽ ἐστὶ δίκαιον.
ΧΡ. τὸν Δία φήσεις ἆρ᾽ οὐκ ὀρθῶς διαγιγνώσκειν τὸ κράτιστον·
580 κἀκεῖνος γὰρ τὸν πλοῦτον ἔχει. ΒΛ. ταύτην δ᾽ ἡμῖν ἀποπέμπει.
ΠΕ. ἀλλ᾽, ὦ Κρονικαῖς λήμαις ὄντως λημῶντες τὰς φρένας ἄμφω,
ὁ Ζεὺς δήπου πένεται, καὶ τοῦτ᾽ ἤδη φανερῶς σε διδάξω.
εἰ γὰρ ἐπλούτει, πῶς ἂν ποιῶν τὸν Ὀλυμπικὸν αὐτὸς ἀγῶνα
ἵνα τοὺς Ἕλληνας ἅπαντας ἀεὶ δι᾽ ἔτους πέμπτου ξυναγείρει,
585 ἀνεκήρυττεν τῶν ἀσκητῶν τοὺς νικῶντας στεφανώσας
κοτίνου στεφάνῳ; καίτοι χρυσῷ μᾶλλον ἐχρῆν, εἴπερ ἐπλούτει.
ΧΡ. οὔκουν τούτῳ δήπου δηλοῖ τιμῶν τὸν πλοῦτον ἐκεῖνος;
φειδόμενος γὰρ καὶ βουλόμενος τούτου μηδὲν δαπανᾶσθαι,
λήροις ἀναδῶν τοὺς νικῶντας τὸν πλοῦτον ἐᾷ παρ᾽ ἑαυτῷ.
590 ΠΕ. πολὺ τῆς πενίας πρᾶγμ᾽ αἴσχιον ζητεῖς αὐτῷ περιάψαι,
εἰ πλούσιος ὢν ἀνελεύθερός ἐσθ᾽ οὑτωσὶ καὶ φιλοκερδής.
ΧΡ. ἀλλὰ σέ ‹γ᾽› ὁ Ζεὺς ἐξολέσειεν κοτίνου στεφάνῳ στεφανώσας.
ΠΕ. τὸ γὰρ ἀντιλέγειν τολμᾶν ὑμᾶς ὡς οὐ πάντ᾽ ἔστ᾽ ἀγάθ᾽ ὑμῖν
διὰ τὴν πενίαν. ΧΡ. παρὰ τῆς Ἑκάτης ἔξεστιν τοῦτο πυθέσθαι,
595 εἴτε τὸ πλουτεῖν εἴτε τὸ πεινῆν βέλτιον. φησὶ γὰρ αὕτη
τοὺς μὲν ἔχοντας καὶ πλουτοῦντας δεῖπνον κατὰ μῆν᾽ ἀποπέμπειν,
τοὺς δὲ πένητας τῶν ἀνθρώπων ἁρπάζειν πρὶν καταθεῖναι.
ἀλλὰ φθείρου καὶ μὴ γρύξῃς
ἔτι μηδ᾽ ὁτιοῦν.
600 οὐ γὰρ πείσεις, οὐδ᾽ ἢν πείσῃς.
ΠΕ. ὦ πόλις Ἄργους, κλύεθ᾽ οἷα λέγει.
ΧΡ. Παύσωνα κάλει τὸν ξύσσιτον.
ΠΕ. τί πάθω τλήμων;
ΧΡ. ἔρρ᾽ ἐς κόρακας θᾶττον ἀφ᾽ ἡμῶν.
605 ΠΕ. εἶμι δὲ ποῖ γῆς;
ΧΡ. εἰς τὸν κύφων᾽· ἀλλ᾽ οὐ μέλλειν
χρῆν σ᾽, ἀλλ᾽ ἁνύειν.
ΠΕ. ἦ μὴν ὑμεῖς γ᾽ ἔτι μ᾽ ἐνταυθοῖ
μεταπέμψεσθον.
610 ΧΡ. τότε νοστήσεις· νῦν δὲ φθείρου.
κρεῖττον γάρ μοι πλουτεῖν ἐστιν,
σὲ δ᾽ ἐᾶν κλάειν μακρὰ τὴν κεφαλήν.
ΒΛ. νὴ Δί᾽ ἐγὼ γοῦν ἐθέλω πλουτῶν
εὐωχεῖσθαι μετὰ τῶν παίδων
615 τῆς τε γυναικός, καὶ λουσάμενος
λιπαρὸς χωρῶν ἐκ βαλανείου
τῶν χειροτεχνῶν
καὶ τῆς πενίας καταπαρδεῖν.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΚΑΛΛΙΣΤΩ

ΚΑΛΛΙΣΤΩ

(ζώο, αρκούδα - αστερισμός)

 

Η περίπτωση της Καλλιστώς, που το όνομά της προδίδει την ξεχωριστή ομορφιά* της, είναι από τις λίγες περιπτώσεις διπλής μεταμόρφωσης, πρώτα σε αρκούδα, από την Άρτεμη ή την Ήρα, στη συνέχεια σε αστερισμό, από τον Δία.

 

Η ζωή της Καλλιστώς συνδέεται με τη γη της Αρκαδίας και με την εξέλιξη του πολιτισμού. Είναι κόρη ενός εκπολιτιστή ήρωα στην Αρκαδία, αγαπημένη ερωμένη του πρώτου των θεών, του Δία, μητέρα ενός γιου που δίδαξε στους ανθρώπους την καλλιέργεια, την παρασκευή άρτου και την τέχνη της ύφανσης.

 

Πατέρας της ήταν ο Λυκάων, γιος του Πελασγού, που βασίλεψε στους Αρκάδες με έδρα τη Λυκόσουρα, γενάρχης και άλλων αρκαδικών πόλεων και αποικιών. Από πολλές γυναίκες γέννησε πενήντα γιους. Απέκτησε και μία θυγατέρα, την Καλλιστώ, που έγινε ακόλουθος της θεάς Άρτεμης, τηρώντας τον όρκο της παρθενίας. Αυτή τη νύμφη ερωτεύτηκε ο Δίας και για να μπορέσει να ενωθεί μαζί της πήρε τη μορφή της Άρτεμης ή, σύμφωνα με άλλες εκδοχές, του Απόλλωνα. Η νύμφη έμεινε έγκυος, και αυτό αποκαλύφθηκε, όταν η Άρτεμη με τις συντρόφισσές της αποφάσισαν να λουστούν σε μια πηγή στο όρος Μαίναλο. Η θεά την τιμώρησε για την απώλεια της παρθενίας της μεταμορφώνοντάς την σε αρκούδα ή σκοτώνοντάς την με βέλος. Άλλοι παραδίδουν ότι η μεταμόρφωση έγινε από την Ήρα για να εκδικηθεί το κορίτσι για την ένωσή της με τον Δία. Όπως και να είναι, ο Δίας διαφύλαξε και αυτή τη φορά το παιδί του που κινδύνευε να χαθεί μαζί με τη μητέρα του· είτε το άρπαξε ο ίδιος είτε έστειλε τον Ερμή να αρπάξει το παιδί από την κοιλιά της. Το παιδί ονομάστηκε Αρκάδας και το ανέθρεψε η μητέρα του Ερμή, η Μαία.

 

Απολλόδωρος και Παυσανίας παραδίδουν ως εξής την ιστορία της:

 

τὸν Πελασγόν, ὃν Ἀκουσίλαος μὲν Διὸς λέγει καὶ Νιόβης, καθάπερ ὑπέθεμεν, Ἡσίοδος δὲ αὐτόχθονα. τούτου καὶ τῆς Ὠκεανοῦ θυγατρὸς Μελιβοίας, ἢ καθάπερ ἄλλοι λέγουσι νύμφης Κυλλήνης, παῖς Λυκάων ἐγένετο, ὃς βασιλεύων Ἀρκάδων ἐκ πολλῶν γυναικῶν πεντήκοντα παῖδας ἐγέννησε· (Απολλοδωρος 3.96)

 

Εκτός από όλη αυτή τη γενιά των αρσενικών παιδιών ο Λυκάων είχε και μια κόρη, την Καλλιστώ, που την ερωτεύτηκε ο Δίας και κοιμήθηκε μαζί της. Η Ήρα όμως το ανακάλυψε, μεταμόρφωσε την Καλλιστώ σε αρκούδα, κι η Άρτεμη για το χατίρι της Ήρας τη σκότωσε με το τόξο. Ο Δίας έστειλε τον Ερμή με διαταγή να σώσει το παιδί που η Καλλιστώ είχε στην κοιλιά της. Την ίδια την Καλλιστώ τη μεταμόρφωσε σε αστερισμό, τη γνωστή Μεγάλη Άρκτο. Μετά τον θάνατο του Νυκτίμου την εξουσία την πήρε ο Αρκάς, ο γιος της Καλλιστώς. Αυτός έφερε την καλλιέργεια του ήμερου καρπού και δίδαξε τους ανθρώπους να κάνουν ψωμί και να υφαίνουν ρούχα. Από τον βασιλιά αυτόν η χώρα πήρε το όνομα Αρκαδία αντί Πελασγία και οι κάτοικοί της Αρκάδες αντί Πελασγοί. (Παυσανίας 8.2.1-2)

 

Ο Εύμηλος και μερικοί άλλοι λένε ότι ο Λυκάων είχε και μια κόρη, την Καλλιστώ· ο Ησίοδος λέει γι' αυτήν ότι ήταν μία από τις νύμφες, ο Άσιος τη θεωρεί κόρη του Νυκτέα, ενώ ο Φερεκύδης του Κητέα. Αυτή συνόδευε την Άρτεμη στο κυνήγι, φορούσε την ίδια στολή με εκείνη και της ορκίστηκε ότι θα μείνει παρθένα. Ο Δίας όμως, που την ερωτεύτηκε, πλάγιασε μαζί της χωρίς εκείνη να το θέλει, παίρνοντας τη μορφή της Άρτεμης, όπως λένε μερικοί, του Απόλλωνα λένε άλλοι. Θέλοντας να το κρατήσει κρυφό από την Ήρα, μεταμόρφωσε την κοπέλα σε αρκούδα. Αλλά η Ήρα έπεισε την Άρτεμη να τη χτυπήσει με το τόξο σαν να είναι άγριο θηρίο. Είναι και μερικοί που λένε ότι η Άρτεμη της έριξε με το τόξο, γιατί δεν διαφύλαξε την παρθενία της. Όταν χάθηκε η Καλλιστώ, ο Δίας άρπαξε το βρέφος της και το μετέφερε στην Αρκαδία να το αναθρέψει η Μαία και το ονόμασε Αρκάδα· και την Καλλιστώ τη μεταμόρφωσε σε αστερισμό και την ονόμασε άρκτο. (Απολλόδωρος 3.100-101)

 

Ο Οβίδιος συμπληρώνει την ιστορία περιγράφοντας τη ζωή της Καλλιστώς με τη νέα της μορφή της αρκούδας**, που όμως διατηρεί την ανθρώπινη συνείδηση, πλάσμα της φύσης και ταυτόχρονα αποκομμένη από αυτήν. Σε αυτή τη διπλή κατάσταση συντελείται η συνάντησή της με τον θηρευτή γιο της Αρκάδα, που δεκαπεντάχρονος ασκείται στο κυνήγι. Η μεταμόρφωση των δυο τους από τον Δία σε αστερισμούς*** σώζει τον έναν από τον άλλον, η μητροκτονία δεν συντελείται και οι δυο τους θα βρεθούν στον ουρανό πλάι ο ένας στον άλλον, Άρκτος**** η Καλλιστώ και Αρκτούρος*****, φύλακας της Άρκτου, ο Αρκάδας. Αυτό προκάλεσε την οργή και το παράπονο της Ήρας, αλλά και την υποψία για την τύχη της ως σύζυγος του Δία, και γι' αυτό ζήτησε από το ζευγάρι Ωκεανός και Τηθύς να κρατηθούν μακριά το ένα από το άλλο.

 

Ο Ερατοσθένης στους Καταστερισμούς του αναφέρεται στον μύθο και περιγράφει τον αστερισμό. Στον Χριστιανικό Ουράνιο Θόλο (ή Χριστιανικό Αστερόεντα Ουρανό) του γερμανού Julius Schiller η Μεγάλη Άρκτος είναι το πλοίο του Σίμωνα, όπου επιβιβάστηκε ο Χριστός· από εκεί δίδαξε στο πλοίο και στη συνέχεια ζήτησε από τους ψαράδες μαθητές του να ρίξουν τα δίχτυα και να αλιεύσουν ψάρια (Λουκάς ε' 2-11).

 

Όσο για τον ορθολογιστή Παλαίφατο (3ος αι. π.Χ.) θεωρεί ότι η Καλλιστώ ήταν κυνηγός. Μια μέρα μπήκε σε δάσος όπου κυκλοφορούσε μια αρκούδα που κατά πάσα πιθανότητα έφαγε την κυνηγό του. Και επειδή οι συγκυνηγοί της την είδαν να μπαίνει στο δάσος όχι όμως και να βγαίνει, είπαν ότι ἡ κόρη ἄρκτος ἐγένετο (περί απίστων 14).

----------------------------

*Η ομορφιά της Καλλιστώς

 

Ξεχωριστή αυτή η κοπελιά, δεν έπιανε στα χέρια της τη ρόκα

κι η κόμη της αχτένιστη, μπροστά τη φορεσιά της έπιανε με πόρπη,

άσπρη ταινία έδενε ψηλά στην κεφαλή τ' ατίθασα μαλλιά της.

Άλλες φορές με δόρυ ελαφρύ κι άλλοτε πάλι πιάνοντας το τόξο

της Άρτεμης κοσμούσε το στρατό, κι από της νύμφες όλες του Μαινάλου

στην Άρτεμη η πιο αγαπητή.

(Οβ., Μεταμορφώσεις 2. 411-416)

 

**Η μεταμόρφωση της Καλλιστώς σε αρκούδα

 

«αυτό μονάχα, παλιοθηλυκό, μας έλειπε», ανέκραξε [η Ήρα], «να γίνεις

κι αγορομάνα, να γεννοβολάς κι έτσι να μάθουν όλοι τις πομπές μας -

του άντρα μου τα αίσχη, δηλαδή να επικυρωθούν και επισήμως.

Θα το πληρώσεις, όμως, πού θα πας; Αυτήν την όμορφή σου τη φιγούρα,

καμάρι και δικό σου και αυτουνού, ξεδιάντροπη, εγώ θα σου την πάρω».

Έτσι της είπε, κι όπως αντικρύ την είχε τη γραπώνει απ' τα μαλλιά της

και την ξαπλώνει μπρούμυτα στη γη. Παρακαλώντας άπλωσε τα χέρια

η κόρη - και στα χέρια της δασιές και μαύρες τρίχες πήραν να φυτρώνουν,

αλλάξαν σχήμα, έγινε κυρτά, μεγάλωσαν γαμψά στις άκρες νύχια

και γίνηκαν ποδάρια· τα γλυκά τα χείλη της, τα χιλιοπαινεμένα

από τον Δία, χάλασαν κι αυτά, στη θέση τους σαγόνια και μουσούδα.

Και η λαλιά της, χάθηκε κι αυτή, να μην μπορεί με λόγια παρακάλια

να βρει καρδιά που θα τη συμπονεί· τώρα η φωνή της βγαίνει όλο φοβέρα,

το βρουχητό της τρόμος και οργή από βραχνό λαρύγγι ανεβαίνει.

Όλο βογγάει, κι αυτό το βογγητό τα πάθη που τη βρήκαν μαρτυράει,

ικέτιδα, ψηλά στον ουρανό τα χέρια που δεν είναι χέρια στρέφει.

(Οβ., Μεταμορφώσεις 2. 471-488)

 

***Η Καλλιστώ και ο Αρκάδας στον ουρανό

 

Και τώρα αυτουνού [του Λυκάονα] ο εγγονός, ο Αρκάδας, ήταν κιόλας

δεκαπέντε·

δεν ήξερε τη μάνα του, ποτέ δεν είχε μάθει για το πάθημά της.

Αγρίμια κυνηγούσε το παιδί, καρτέρι πού να στήσει μελετούσε,

και άπλωνε τα δίχτυα του πυκνά στου Ερυμάνθου γύρω τα ρουμάνια

όταν η τύχη το 'φερε να βρει τη μάνα του μπροστά. Κι αυτή στεκόταν

σα να 'ξερε ποιον είχε αντικρύ. Τραβήχτηκε ξοπίσω ο Αρκάδας,

τον κάρφωναν τα μάτια του αγριμιού, το βλέμμα το ακίνητο - ένας φόβος

τον έπιασε (δεν ήξερε γιατί) κι όπως η αρκούδα έδειχνε λαχτάρα

να τον ζυγώσει, έκανε αυτός κατάστηθα να ρίξει το κοντάρι.

Αλλιώτικη του Δία η βουλή: μαζί μ' αυτούς αφάνισε το κρίμα,

με στρόβιλο τους σήκωσε ψηλά στα πλάτη των απέραντων αιθέρων

για να τους στήσει μες στον ουρανό, μάνα και γιο γειτονικά αστέρια.

(Οβ., Μεταμορφώσεις 2. 496-507)

 

****Η Καλλιστώ άρκτος

 

Ταύτην ῾Ησίοδός φησι Λυκάονος θυγατέρα ἐν Ἀρκαδίᾳ οἰκεῖν, ἑλέσθαι δὲ μετὰ Ἀρτέμιδος τὴν περὶ τὰς θήρας ἀγωγὴν ἐν τοῖς ὄρεσι ποιεῖσθαι· φθαρεῖσαν δὲ ὑπὸ Διὸς ἐμμεῖναι λανθάνουσαν τὴν Θεόν· φωραθῆναι δὲ ὕστερον ἐπίτοκον ἤδη οὖσαν ὀφθεῖσαν ὑπ' αὐτῆς λουομένην· ἐφ' ᾧ ὀργισθεῖσαν τὴν Θεὸν ἀποθηριῶσαι αὐτήν· καὶ οὕτως τεκεῖν ἄρκτον γενομένην τὸν κληθέντα Ἀρκάδα· οὖσαν δ' ἐν τῷ ὄρει θηρευθῆναι ὑπὸ αἰπόλων τινῶν καὶ παραδοθῆναι μετὰ τοῦ βρέφους τῷ Λυκάονι· μετὰ χρόνον δέ τινα δόξαι εἰσελθεῖν εἰς τὸ τοῦ Διὸς ἄβατον [ἱερὸν] ἀγνοήσασαν τὸν νόμον· ὑπὸ δὲ τοῦ ἰδίου υἱοῦ διωκομένcν καὶ τῶν Ἀρκάδων, καὶ ἀναιρεῖσθαι μέλλουσαν διὰ τὸν εἰρημένον νόμον, ὁ Ζεὺς διὰ τὴν συγγένειαν αὐτὴν ἐξείλετο καὶ ἐν τοῖς ἄστροις αὐτὴν ἔθηκεν· Ἂρκτον δὲ αὐτὴν ὠνόμασε διὰ τὸ συμβεβηκὸς αὐτῇ σύμπτωμα.

῎Εχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ τῆς κεφαλῆς ζ ἀμαυρούς, ἐφ' ἑκατέρων ὠτίων β, <ἐπ'> ὠμοπλατῶν λαμπρὸν α, ἐπὶ τοῦ στήθους <α, ἐπὶ τοῦ ἔμπροσθεν ποδὸς> β, ἐπὶ τῆς ῥάχεως λαμπρὸν α, <ἐπὶ τῆς κοιλίας λαμπρὸν α>, ἐπὶ σκέλεσιν ὀπισθίοις β, ἐπ' ἄκρῳ τῷ ποδὶ β, ἐπὶ τῆς κέρκου γ· τοὺς πάντας κδ. (Ερατοσθένης, Καταστερισμοί 1)

 

*****Αστερισμός του Βοώτη

 

<Π>ερὶ τούτου λέγεται ὅτι Ἀρκάς ἐστιν ὁ Καλλιστοῦς καὶ Διὸς γεγονώς, ᾤκησε δὲ περὶ τὸ Λύκαιον φθείραντος αὐτὴν Διός· οὗ προσποιησάμενος ὁ Λυκάων τὸν Δία ἐξένιζεν, ὥς φησιν Ἡσίοδος, καὶ τὸ βρέφος κατακόψας, παρέθηκεν ἐπὶ τὴν τράπεζαν· ὅθεν ἐκείνην μὲν ἀνατρέπει, ἀφ' οὗ ἡ Τραπεζοῦς καλεῖται πόλις, τὴν δὲ οἰκίαν ἐκεραύνωσε, τὸν δὲ Λυκάονα ἀπεθηρίωσε καὶ αὐτὸν λύκον ἐποίησε· τὸν δὲ Ἀρκάδα πάλιν ἀναπλάσας ἔθηκεν ἄρτιον· καὶ ἐτράφη παρ' αἰπόλῳ· νεανίσκος δ' ὢν ἤδη δοκεῖ καταδραμεῖν εἰς τὸ Λύκαιον καὶ ἀγνοήσας τὴν μητέρα γῆμαι· οἱ δὲ κατοικοῦντες τὸν τόπον ἀμφοτέρους κατὰ νόμον θύειν ἔμελλον· ὁ δὲ Ζεὺς ἐξελόμενος αὐτοὺς διὰ τὴν συγγένειαν εἰς τὰ ἄστρα ἀνήγαγεν.

Ερατοσθένης, Καταστερισμοί, 1, 8

Η μεγαλύτερη πηγή της ανθρώπινης δυστυχίας ξεκινάει από την παιδική ηλικία

Αν η ανάπτυξη του παιδιού καθηλωθεί, αν τα συναισθήματά του καταπιεστούν, ιδιαίτερα το συναίσθημα του θυμού και του πόνου, τότε το άτομο θα ενηλικιωθεί έχοντας μέσα του ένα θυμωμένο, πληγωμένο παιδί. Αυτό το παιδί, αναίτια θα μολύνει την ενήλικη συμπεριφορά του ατόμου.

Μπορεί να φαίνεται παράλογο ότι ένα μικρό παιδί συνεχίζει να ζει στο σώμα ενός ενηλίκου. Όμως αυτό το παραμελημένο, πληγωμένο μέσα παιδί του παρελθόντος είναι η μεγαλύτερη πηγή της ανθρώπινης δυστυχίας.

Μέχρι να διεκδικήσουμε εκείνο το παιδί, θα συνεχίζει να μολύνει την ενήλικη ζωή μας. Και την μολύνει, σαμποτάροντάς την με μερικούς από τους παρακάτω τρόπους:

1. Συν-εξάρτηση

Το να μην έχεις επαφή με τα δικά σου αισθήματα, τις ανάγκες σου και τις επιθυμίες σου. Μια απώλεια ταυτότητας.

Τα νοσηρά οικογενειακά συστήματα υποθάλπουν την συν εξάρτηση. Όταν το οικογενειακό περιβάλλον είναι γεμάτο βία (συγκινησιακή, σωματική, σεξουαλική), το παιδί πρέπει να επικεντρωθεί έξω από αυτό. Με τον καιρό χάνει την ικανότητα να παράγει αυτοεκτίμηση από μέσα του. Χωρίς υγιή εσωτερική ζωή, ζει στην εξορία προσπαθώντας να βρει εκπλήρωση από έξω. Αυτό είναι συν εξάρτηση και είναι ένα  σύμπτωμα του πληγωμένου μέσα μας παιδιού.

2. Βάναυση συμπεριφορά

Η βάναυση συμπεριφορά είναι το αποτέλεσμα της βίας στην παιδική ηλικία, του πόνου και της αδιάλυτης θλίψης αυτής της κακοποίησης. Το κάποτε αδύναμο, κακοποιημένο παιδί, γίνεται βάναυσος ενήλικος. Αυτό ισχύει και για τη σωματική και τη σεξουαλική κακοποίηση, αλλά και τον συναισθηματικό εξευτελισμό. Όμως η βάναυση συμπεριφορά είναι και αποτέλεσμα κανακέματος και υποχωρητικότητας από τους γονείς, έτσι που κάνουν τα παιδιά να νιώθουν ανώτερα από τους άλλους, είναι παραχαϊδευμένα και πιστεύουν ότι τους αξίζει ειδική μεταχείριση. Έτσι χάνουν κάθε υπευθυνότητα και πάντα νομίζουν ότι για τα προβλήματά τους φταίνε διαρκώς οι άλλοι.

3. Ναρκισσιστική διαταραχή

Όταν ένα παιδί δεν αγαπιέται χωρίς όρους και χωρίς τα επιτιμητικά μάτια ενός γονιού ή κηδεμόνα, δεν το παίρνουν στα σοβαρά και δεν γίνεται αποδεκτό, δεν μπορεί να μάθει ποιο πραγματικά είναι.

Το ναρκισσιστικά στερημένο μέσα παιδί μολύνει τον ενήλικο με μια ακόρεστη λαχτάρα για αγάπη, για προσοχή και τρυφερότητα. Σαμποτάρει τις σχέσεις του γιατί όση αγάπη κι αν του δίνεται, δεν είναι ποτέ αρκετή. Οι ανάγκες του είναι ανάγκες εξάρτησης, ανάγκες που εξαρτώνται από άλλον για να ικανοποιηθούν. Τα ναρκισσιστικά στερημένα παιδιά απογοητεύονται σε όλες τις σχέσεις τους, αναζητούν πάντα τον τέλειο εραστή που θα ικανοποιήσει όλες τους τις ανάγκες, γίνονται εξαρτημένα άτομα, οι έξεις τους είναι απόπειρες να κλείσουν την τρύπα της ψυχής τους , αναζητούν υλικές ανέσεις και χρήματα που τους προσδίδουν αίσθηση αξίας, γίνονται ηθοποιοί ή αθλητές γιατί χρειάζονται την αδιάκοπη κολακεία και τον θαυμασμό και τέλος χρησιμοποιούν τα ίδια τους τα παιδιά για να καλύψουν τις ναρκισσιστικές τους ανάγκες.

4. Θέμα με την εμπιστοσύνη

Όταν τα παιδιά φροντίζονται από αναξιόπιστα  άτομα γίνονται υπερβολικά δύσπιστα. Επειδή ο κόσμος γι’ αυτά είναι εχθρικός και αφιλόξενος, είναι πάντα άγρυπνα και ελέγχουν τα πάντα. Ο έλεγχος γίνεται έξη. Οι σχέσεις έχουν προβλήματα και η οικειότητα δεν μπορεί να επιτευχθεί.

5. Εκδραμάτιση

Η πρωταρχική κινητήρια δύναμη στη ζωή είναι το συναίσθημα. Είναι το καύσιμο που μας ωθεί να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και να ικανοποιήσουμε τις βασικές μας ανάγκες. Έτσι το πληγωμένο μέσα παιδί μας προβάλλει διαρκώς τις ανικανοποίητες ανάγκες της παιδικής ηλικίας και το αδιάλυτο τραύμα…

Η αδιάλυτη συναισθηματική ενέργεια από το παρελθόν, εκφράζεται με τον μόνο τρόπο που μπορεί, την «εκδραμάτιση».

Παραδείγματα εκδραμάτισης είναι:

-ΑΝ ΕΙΜΑΙ ΤΕΛΕΙΟΣ/Α ΚΑΙ ΔΩΣΩ ΣΤΟΝ ΜΠΑΜΠΑ/ΜΑΜΑ Ο,ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ, ΘΑ ΜΕΤΡΑΩ ΚΑΙ ΘΑ ΜΕ ΑΓΑΠΑ
-ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΒΙΑΣ ΣΕ ΑΛΛΟΥΣ
-ΚΑΝΟΥΜΕ ΚΑΙ ΛΕΜΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΟΣΑ ΕΙΠΑΜΕ ΟΤΙ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΘΑ ΛΕΓΑΜΕ ΚΑΙ ΔΕΝ ΘΑ ΚΑΝΑΜΕ.
-ΑΝΑΙΤΙΑ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΣΗ, ΜΟΥΤΡΑ, ΝΕΥΡΑ…κλπ.
-ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ ΧΩΡΙΣ ΑΙΤΙΑ
-ΕΚΔΡΑΜΑΤΙΣΗ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ, ΤΗΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, με το να μας σαρκάζουμε, να μας επικρίνουμε, να είμαστε αδύναμοι να πετύχουμε τους στόχους μας, να είμαστε επιρρεπείς στα ατυχήματα…
Επίσης, Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΟΥ ΠΡΟΒΑΛΛΕΤΑΙ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΣΑ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕΙ ΣΟΒΑΡΑ ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ.

6. Μαγική πίστη

Είναι φυσικό ένα παιδί να σκέφτεται μαγικά. Αλλά αν ένα παιδί είναι πληγωμένο, λόγω των ανικανοποίητων αναγκών  εξάρτησης, δε μεγαλώνει στην πραγματικότητα.

Γίνεται ενήλικος μολυσμένος από τη μαγική λογική του παιδιού.

Ενδείξεις μαγικής πίστης είναι οι πεποιθήσεις:

-ΑΝ ΕΧΩ ΧΡΗΜΑΤΑ ΘΑ ΕΙΜΑΙ ΟΚ
-ΑΝ Ο ΕΡΑΣΤΗΣ ΜΟΥ ΜΕ ΑΦΗΣΕΙ ΘΑ ΠΕΘΑΝΩ
-ΑΝ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΩ ΠΟΛΥ ΘΑ ΑΝΤΑΜΕΙΦΘΩ ΑΠΌ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
-Η ‘ΑΝΑΜΟΝΗ’ ΦΕΡΝΕΙ ΥΠΕΡΟΧΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
και φράσεις όπως:
-ΚΟΙΤΑ ΤΙ ΕΚΑΝΕΣ-ΘΥΜΩΣΕΣ ΤΗ ΜΑΜΑ!
-ΣΚΟΤΩΝΕΙΣ ΤΗ ΜΑΝΑ ΣΟΥ!
-ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΘΗΚΕΣ; ΣΥΓΧΥΣΕΣ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΣΟΥ!
-ΞΕΡΩ ΤΙ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ!

Εκφράσεις που συχνά χρησιμοποιούν οι δυσλειτουργικοί γονείς και μαθαίνουν στα παιδιά τους ότι η συμπεριφορά τους είναι άμεσα υπεύθυνη για τα αισθήματα κάποιου άλλου, δηλαδή τα διδάσκουν «μαγική λογική».

7. Δυσλειτουργία οικειότητας

Το πληγωμένο μέσα μας παιδί μολύνει την οικειότητα στις σχέσεις, επειδή δεν έχει αίσθηση του πραγματικού του εαυτού. Το μεγαλύτερο πλήγμα που μπορεί να δεχτεί ένα παιδί είναι η απόρριψη του αυθεντικού εαυτού του. Και αυτό συμβαίνει όταν ένας γονιός δεν επιβεβαιώνει τα αισθήματα του παιδιού του, τις ανάγκες του και τις επιθυμίες του. Τότε ένας ψεύτικος εαυτός σχηματίζεται.

Για να πιστέψει ότι το αγαπούν, το πληγωμένο παιδί συμπεριφέρεται με τον τρόπο που νομίζει ότι υποτίθεται πως πρέπει να συμπεριφέρεται. Με τα χρόνια αυτός ο ψεύτικος εαυτός αναπτύσσεται και ενισχύεται, ώσπου γίνεται αυτός που το άτομο νομίζει ότι πραγματικά είναι. Ξεχνάει ότι αυτός ο ψεύτικος εαυτός είναι μια προσαρμογή, ένας ρόλος πάνω σε ένα σενάριο που κάποιος άλλος έγραψε.

Έτσι, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ ΝΑ ΝΙΩΣΕΙΣ ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑ ΑΝ ΔΕΝ ΕΧΕΙΣ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΣΟΥ.

Όταν ένα παιδί πληγώνεται μέσα από την παραμέληση και την κακοποίηση, τα όριά του παραβιάζονται. Αυτό του προκαλεί φόβο είτε  καταποντισμού της προσωπικότητάς του, είτε εγκατάλειψης εξ αιτίας της απουσίας εμπιστοσύνης και εκτίμησης για τον εαυτό του. Χωρίς ασφαλή όρια, δεν ξέρουμε τι θέλουμε, δεν μπορούμε να πούμε όχι, πράγματα κρίσιμα για την καθιέρωση της οικειότητας.

8. Απείθαρχη συμπεριφορά

«Η πειθαρχία είναι ένας τρόπος για να περιορίσουμε τα βάσανα της ζωής»  -M.Scott Peck

Μαθαίνουμε ότι αν λέμε την αλήθεια, αν αναβάλλουμε την άμεση ικανοποίηση των αναγκών μας, αν είμαστε τίμιοι με τον εαυτό μας και αν είμαστε υπεύθυνα άτομα τότε μπορούμε να επαυξήσουμε τις χαρές και τις απολαύσεις της ζωής. Τα παιδιά έχουν ανάγκη από γονείς που κάνουν πράξη την αυτοπειθαρχία και δεν την διδάσκουν μόνο.

Όταν οι γονείς δεν είναι πρότυπα πειθαρχίας, το παιδί γίνεται απείθαρχο. Όταν τιμωρούν αυστηρά, και δεν κάνουν όσα λένε, γίνεται υπερ-πειθαρχικό.

Το απείθαρχο παιδί μέσα μας είναι φυγόπονο, χρονοτριβεί, αρνείται να αναβάλλει την άμεση ικανοποίηση των αναγκών του, επαναστατεί, είναι ισχυρογνώμον και αδιάλλακτο, δρα ενστικτωδώς, χωρίς σκέψη.

Το υπερ-πειθαρχικό παιδί είναι άκαμπτο, έμμονο, υπερβολικά ελεγχόμενο και υπάκουο, ευχαριστεί τους άλλους και  είναι παγιδευμένο στη ντροπή και την ενοχή.

Οι περισσότεροι από μας έχουμε ένα πληγωμένο παιδί μέσα μας και ταλαντευόμαστε ανάμεσα στην απείθαρχη και υπερ-πειθαρχική συμπεριφορά.

9.Εξαρτημένη/καταναγκαστική συμπεριφορά

Το πληγωμένο μέσα μας παιδί είναι η μεγαλύτερη αιτία για πολλές εξαρτήσεις και εξαρτημένη συμπεριφορά. Η εξάρτηση είναι μια παθολογική σχέση προς κάθε μορφή αλλαγής της διάθεσης η οποία έχει καταστροφικές συνέπειες για τη ζωή κάποιου. Οι στοματικές εξαρτήσεις (αλκοόλ, ναρκωτικά, τροφή) αλλάζουν συνταρακτικά την διάθεση. Ακόμα εξαρτήσεις δράσης (εργασία, αγορές, χαρτοπαιξία, σεξ, θρησκευτικές ιεροτελεστίες), γνωστικές(τρόποι σκέψης, ψυχαναγκασμός να αποφύγεις τα συναισθήματα), συναισθηματικές (συναισθήματα φόβου, θυμού, οργής, θλίψης, χαράς γίνονται εθιστικά) και εξαρτήσεις από πράγματα (τα χρήματα, το συνηθέστερο πράγμα-έξη).

10. Διαστροφές της σκέψης

Τα παιδιά είναι «μη λογικά», «ξένα στη λογική», όπως λέει ο Jean Piaget, απόλυτα στη σκέψη τους. Αν δεν μ’ αγαπάς, με μισείς. Μια «όλα ή τίποτα» πόλωση. Δεν υπάρχει ενδιάμεσο. Χρειάζονται υγιή πρότυπα για να μάθουν να ξεχωρίζουν τη σκέψη από το συναίσθημα- να σκέφτονται τα συναισθήματα και να νιώθουν την σκέψη. Τα παιδιά σκέφτονται εγωκεντρικά κι αυτό φαίνεται όταν προσωποποιούν τα πάντα. Αν ο μπαμπάς δεν βρίσκει καιρό για μένα, αυτό σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά με μένα. Και έτσι ερμηνεύουν τα παιδιά τις περισσότερες μορφές κακοποίησης. Ο εγωκεντρισμός είναι μια φυσιολογική κατάσταση της παιδικής ηλικίας και όχι δείγμα ηθικής ιδιοτέλειας. Απλά ένα παιδί δεν μπορεί εύκολα να κατανοήσει την άποψη του άλλου.

Όταν οι αναπτυξιακές ανάγκες εξάρτησης ενός παιδιού δεν ικανοποιούνται, στην ενηλικίωση το άτομο μολύνεται από τον τρόπο σκέψης του μέσα παιδιού.

Γνωρίζω αρκετά άτομα που έχουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα λόγω της συναισθηματικής τους σκέψης. Νομίζουν ότι επειδή θέλουν κάτι, είναι αυτό ικανοποιητικός λόγος για να το αγοράσουν.

Όταν τα παιδιά μάθουν να ξεχωρίζουν τη σκέψη από τα συναισθήματα, στην ενηλικίωση συχνά χρησιμοποιούν τη σκέψη σαν έναν τρόπο για να αποφύγουν τα οδυνηρά συναισθήματά τους. Ξεχωρίζουν το κεφάλι από την καρδιά τους, σαν να ήταν δυνατόν.

Δύο κοινά παραδείγματα τέτοιας διαστρέβλωσης της σκέψης είναι: η γενίκευση και η λεπτολογία.

Όλες οι θεωρητικές επιστήμες απαιτούν να γνωρίζουμε πώς να γενικεύουμε και να μη σκεφτόμαστε αφαιρετικά. Η γενίκευση γίνεται όμως διαστρέβλωση όταν την χρησιμοποιούμε για να μας αποσπάσει από τα συναισθήματά μας. Πολλοί άνθρωποι ακαδημαϊκά ευφυείς τα καταφέρνουν δια της βίας στην προσωπική τους ζωή. Μια διαστρεβλωμένη μορφή γενίκευσης είναι η τρομερολογία: Τρομερές σκέψεις που είναι απλά υποθέσεις με τις οποίες τρομοκρατούμε τον εαυτό μας.

Και η λεπτολογία μπορεί να είναι μια σημαντική διανοητική ικανότητα. Αλλά όταν χρησιμεύει για να μας αποσπάσει από τα οδυνηρά μας συναισθήματα, τότε διαστρεβλώνει την πραγματικότητα της ζωής μας. Μας απορροφά η λεπτομέρεια και ξεχνάμε τα συναισθήματα της ανεπάρκειάς μας.

11. Κενό (απάθεια-κατάθλιψη)

Το πληγωμένο παιδί μέσα μας, μολύνει την ενήλικη ζωή μας, με μια χαμηλού βαθμού κατάθλιψη, που τη βιώνουμε ως κενότητα. Η κατάθλιψη προκαλείται όταν το παιδί προσπαθεί να υιοθετήσει έναν ψεύτικο εαυτό και εγκαταλείπει τον αληθινό εαυτό του. Έτσι χάνει την επαφή με τα αληθινά συναισθήματα, τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Αντί γι' αυτό, βιώνει αισθήματα που χρειάζονται για τον ψεύτικο εαυτό του. Για παράδειγμα, το «να είσαι καλός» είναι συστατικό του ψεύτικου εαυτού. Δηλαδή κάποιου ρόλου που παίζεις. Η εγκατάλειψη του αληθινού εαυτού και το κενό που δημιουργείται είναι αιτία κατάθλιψης χρόνιας, επειδή διαρκώς πενθούμε την απώλεια του αληθινού μας εαυτού.

Η αίσθηση του κενού επίσης βιώνεται και ως απάθεια. Οι ενήλικες-παιδιά συχνά παραπονιούνται ότι η ζωή τους είναι ανιαρή και χωρίς νόημα. Όταν το παιδί μέσα μας πληγώνεται νιώθουμε κενοί και μελαγχολικοί.

Διεκδικώ ή επιτίθεμαι; Πώς μπορούμε να γίνουμε διεκδικητικοί χωρίς να φανούμε «κακοί» στους γύρω μας

Υπάρχουν τρεις τύποι ανθρώπων που όλοι έχουμε συναντήσει κάποια στιγμή στη ζωή μας, ο παθητικός, ο επιθετικός και ο διεκδικητικός. Εξετάζοντας τα χαρακτηριστικά τους, συχνά, βρίσκουμε μέσα σε αυτά, στοιχεία της δικής μας προσωπικότητας.

Ο παθητικός, είναι ο πιο ξεκάθαρος τύπος, εκείνος, δηλαδή, που διακρίνεται εύκολα και με την πρώτη ματιά. Τους άλλους δύο, όμως, δεν είναι και τόσο εύκολο να τους ξεχωρίσουμε. Τι είναι εκείνο, άραγε, που μας μπερδεύει;

Είναι, μήπως, τόσο λεπτή η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις δύο αυτές προσωπικότητες και στις συμπεριφορές τους ή φταίει το ότι πολλές φορές, η ανάγκη μας για να έχουμε τα αποτελέσματα που επιθυμούμε, μας κάνει να επικοινωνούμε με λάθος τρόπο τα θέλω μας;

Ας δούμε, ποιες είναι οι διαφορές της διεκδίκησης από την επίθεση: Το ρήμα “διεκδικώ” φέρει τς λέξεις δίκαιο-δικαιοσύνη, άρα μπορούμε να πούμε πως, όταν διεκδικούμε κάτι, ζητάμε, ουσιαστικά, να μας αναγνωρίσουν την κυριότητα κάποιου πράγματος η γνώμης, με έναν δίκαιο τρόπο. Αντίθετα, το ρήμα επιτίθεμαι σημαίνει επιχειρώ – με ορμητικό και βίαιο τρόπο – να αποδείξω ότι κάτι μου ανήκει ή να επιβάλλω τη γνώμη μου και τη θέλησή μου.

Ένα ερώτημα που τίθεται είναι, πώς μπορούμε να γίνουμε διεκδικητικοί χωρίς να φανούμε «κακοί» στους γύρω μας ή πώς μπορούμε να βρούμε τη χρυσή τομή ανάμεσα σε αυτές τις δύο «εύθραυστες» έννοιες: διεκδίκηση-επίθεση.

Ένα πολύ καλό εργαλείο που διαθέτουμε εμείς οι άνθρωποι και το οποίο μας κάνει ξεχωριστούς από τα υπόλοιπα έμβια όντα είναι η ικανότητα παραγωγής λόγου που διαθέτουμε. Η δυνατότητα, δηλαδή, διατύπωσης και ανταλλαγής πληροφοριών μέσω της γλώσσας που χρησιμοποιούμε, κάνοντας την επικοινωνία μεταξύ μας ευκολότερη.

Ποιοι είναι όμως αυτοί οι συναισθηματικοί ωθητές που κάνουν την επικοινωνία μας άλλοτε λειτουργική και άλλοτε όχι; Πόσο μεγάλο ρόλο παίζει η μη λεκτική μας έκφραση (γλώσσα του σώματος) ώστε να μην αλλοιωθεί το μήνυμα που θέλουμε να μεταδώσουμε, το οποίο αφού περάσει μια διαδικασία συναισθηματικού χρωματισμού, ελπίζουμε ότι θα φτάσει στον δέκτη, σώο και αβλαβές;

Στην προσπάθειά μας να επικοινωνήσουμε, εκφράζουμε σκέψεις. Σκέψεις που εμπεριέχουν προσωπικά βιώματα, αξίες, πεποιθήσεις, μαθημένες συμπεριφορές. Έτσι, μπορούμε να πούμε πως μέσα από την επικοινωνία μας εκφράζουμε τις προσωπικές μας απόψεις και αντιλήψεις.

Αυτές οι απόψεις και οι αντιλήψεις στην επικοινωνία μας, συνοδεύονται από τα συναισθήματά μας, τα οποία, μερικές φορές, αποτελούν εμπόδιο στο να εκφράσουμε ελεύθερα αυτό που νιώθουμε. Ειδικά, στις περιπτώσεις που τα συναισθήματα αυτά είναι «μη αποδεκτά» τότε, αρχίζουμε να αμφιβάλλουμε για το αν θα πρέπει να επικοινωνήσουμε τις σκέψεις, τις απόψεις και τις ανάγκες μας, προσθέτοντας στην επικοινωνία αυτή και την συναισθηματική μας χροιά. Αυτό μπορεί να γίνει ακόμα πιο δύσκολο όταν μέσω της επικοινωνίας μας θέλουμε να μεταδώσουμε μηνύματα που αφορούν είτε τις συναισθηματικές μας ανάγκες είτε την ικανοποίηση προσωπικών, επαγγελματικών και κοινωνικών μας αναγκών.

Σημαντικός παράγοντας, ο οποίος επηρεάζει τον τρόπο που επικοινωνούμε, είναι η οικογένεια. Στο πώς, δηλαδή μάθαμε μέσα στην οικογένεια να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, τις ανάγκες μας και να διαχειριζόμαστε δύσκολες καταστάσεις (διαμάχες, τσακωμούς κλπ). Έτσι, και ενώ ως ενήλικες θέλουμε να επικοινωνήσουμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες μας, συχνά, κάτι μας κρατάει πίσω στον πάγκο, να θαυμάζουμε αυτούς που διεκδικούν με σωστό τρόπο και τελικά, να πετυχαίνουν τους στόχους τους.

Είμαι στην ευχάριστη θέση μετά από αρκετό διάβασμα και προσωπική δουλειά με τον εαυτό μου, να σας πω πως η διεκδικητική συμπεριφορά μαθαίνεται. Και υπάρχουν τρόποι ώστε να επιτύχουμε αυτό που θαυμάζουμε από τον πάγκο!

Αφού υιοθετήσουμε μια χαλαρή και ζεστή στάση σώματος, φωνή σταθερή και άμεση βλεμματική επαφή με τον συνομιλητή μας, επικοινωνούμε τα θέλω και τις ανάγκες μας με όλη την ειλικρίνεια που αυτά φέρουν και το σημαντικότερο χωρίς να παραβιάζουμε τις ανάγκες και τα δικαιώματα του ανθρώπου που έχουμε απέναντί μας. Με αυτόν τον τρόπο θα κερδίσουμε την εμπιστοσύνη και την προσοχή που μας αξίζει, υπερασπιζόμενοι τα προσωπικά μας δικαιώματα χωρίς βέβαια να αρνούμαστε τα δικαιώματα και τις απόψεις των άλλων.

Αξίζει να αναφέρουμε πως με αυτόν τον τρόπο δεν προάγεται μόνο η σωστή επικοινωνία και μετάδοση μηνυμάτων αλλά και η εγκαθίδρυση υγιών και ισότιμων σχέσεων με τους ανθρώπους γύρω μας, παρέχοντας ταυτόχρονα στον εαυτό μας τη δυνατότητα της έκφρασης, της κρίσης και της προαγωγής της προσωπικής μας αξίας και υπεράσπισης του εαυτού μας.

Το να λέμε όχι καμιά φορά και να βάζουμε όρια σε ότι αφορά την δική μας ζωή σημαίνει σεβασμός και αποδοχή του εαυτού μας. Η διεκδικητική συμπεριφορά λοιπόν για εμένα είναι μια θετική αυτο-επιβεβαίωση που δίνει αξία τόσο σε εμάς τους ίδιους όσο και στους ανθρώπους γύρω μας.

Ας αποφασίσουμε να ζήσουμε μια μέρα, να ζήσουμε στ’ αλήθεια

Είμαστε σαν τους πυγμαίους που πολεμούν με τα λελέκια το ένα λάθος πάνω στο άλλο, το ένα πλήγμα μετά το άλλο. Ακόμα και οι υψηλότερες αρετές μας προέρχονται από μια άχρηστη και καθόλου αναπόφευκτη αθλιότητα. Οι ζωές μας χαραμίζονται στις λεπτομέρειες.

Ένας τίμιος άνθρωπος δε χρειάζεται να ξέρει να μετράει παραπάνω από τα δέκα του δάχτυλα. Άντε, σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να προσθέσει και τα δέκα δάχτυλα των ποδιών του, κι αυτό του φτάνει. Απλότητα, απλότητα, απλότητα! Φροντίστε, λέω, να είναι οι υποθέσεις σας δυο, το πολύ τρεις, και όχι εκατό ή χίλιες. Αντί για ένα εκατομμύριο μετρήστε μισή ντουζίνα και περιορίστε τους λογαριασμούς σας. Καταμεσής σ’ αυτό το φουρτουνιασμένο πέλαγο της πολιτισμένης ζωής, τόσα πολλά είναι τα σύννεφα και οι καταιγίδες, οι ξέρες και τα χίλια μύρια πράγματα που έχει να σκεφτεί ο άνθρωπος, ώστε πρέπει να ζει – αν δηλαδή δεν καταποντιστεί, αν δε βρεθεί στον πάτο χωρίς να καταφέρει να πιάσει λιμάνι – με διαρκείς υπολογισμούς κι εκείνος που τελικά θα τα καταφέρνει δεν μπορεί παρά να είναι δεινός λογιστής. Απλουστεύετε, απλουστεύετε. Αντί για τρία γεύματα την ημέρα, αν μπορείτε τρώτε μόνο ένα- αντί για εκατό πιάτα, πέντε- και μειώστε ανάλογα και όλα τα άλλα.

Γιατί θα πρέπει να ζούμε τις ζωές μας τόσο βιαστικά και τόσο σπάταλα; Είναι λες και είμαστε αποφασισμένοι να λιμοκτονήσουμε πριν καν πεινάσουμε. Ο λαός λέει πως μια βελονιά, αν γίνει έγκαιρα, κάνει για εννιά, κι έτσι κάνει χίλιες βελονιές σήμερα για να γλιτώσει εννιά αύριο.

Σταματήστε! Κράτει! Γιατί κάνετε πως τρέχετε τόσο γρήγορα, ενώ στην πραγματικότητα σέρνεστε πιο αργά κι από τα σαλιγκάρια;

Τα ψεύδη και οι αυταπάτες περνιούνται για τις πιο ατράνταχτες αλήθειες, ενώ η πραγματικότητα αντιμετωπίζεται σαν παραμύθι. Αν οι άνθρωποι ασχολούνταν σταθερά με ό,τι είναι πραγματικό και δεν επέτρεπαν στους εαυτούς τους να παρασύρονται σε πλάνες, η ζωή, για να τη συγκρίνουμε με κάτι που γνωρίζουμε, θα έμοιαζε με παραμύθι, με διήγηση μέσα από τις Χίλιες και μια νύχτες. Αν δείχναμε σεβασμό μονάχα σε ό,τι είναι αναπόφευκτο και του αναγνωρίζαμε το δικαίωμα να υπάρχει, οι δρόμοι θ’ αντηχούσαν από μουσική και ποίηση. Σε στιγμές ανάπαυλας και σύνεσης αντιλαμβανόμαστε πως μονάχα τα μεγάλα και αξιέπαινα πράγματα έχουν μόνιμη και απόλυτη ταυτότητα – πως οι ασήμαντοι φόβοι και οι ασήμαντες ηδονές δεν είναι παρά σκιές της πραγματικότητας. Αυτή είναι μια συνειδητοποίηση που πάντοτε μας ενθουσιάζει και μας εξυψώνει.

Κλείνοντας τα μάτια και βυθιζόμενοι στον ύπνο, και επιτρέποντας στους εαυτούς τους να ξεγελιούνται από τις εντυπώσεις, οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χτίζουν την καθημερινή, μονότονη ζωή τους πάνω σε θεμέλια ψευδαισθήσεων. Τα παιδιά, που στα παιχνίδια τους παίζουν τη ζωή, μπορούν και διακρίνουν τους αληθινούς νόμους και συσχετισμούς της πιο καθαρά από τους μεγάλους, οι οποίοι, ενώ αποτυγχάνουν να ζήσουν άξια τη ζωή τους, νομίζουν ότι τους κάνει πιο σοφούς η εμπειρία τους – δηλαδή η αποτυχία τους. Σ’ ένα ινδουιστικό βιβλίο διάβασα ότι «ήταν κάποτε ο γιος ενός βασιλιά, ο οποίος, έχοντας εκδιωχθεί σε βρεφική ηλικία από την πόλη του, ανατράφηκε από ένα δασοκόμο. Έως ότου ενηλικιώθηκε, πίστευε ότι ανήκε στη βάρβαρη φυλή με την οποία είχε περάσει όλα αυτά τα χρόνια της ζωής του. Όταν όμως ένας από τους υπουργούς του πατέρα του τον βρήκε και του αποκάλυψε την πραγματική του ταυτότητα, ο τρόπος που αντιλαμβανόταν τον εαυτό του άλλαξε και κατάλαβε ότι ήταν πρίγκιπας.

Έτσι και η ψυχή», συνεχίζει ο Ινδός φιλόσοφος, «εξαιτίας των περιστάσεων στις οποίες τυχαίνει να βρίσκεται, παρεξηγεί τον ίδιο της το χαρακτήρα, ώσπου κάποιος άγιος δάσκαλος της αποκαλύπτει την αλήθεια και τότε αντιλαμβάνεται πως είναι η ίδια Βράχμα».

Ας περάσουμε μια μέρα με τρόπο τόσο απλό και άμεσο όσο η ίδια η Φύση κι ας μην αφήσουμε το κάθε καρυδότσουφλο ή κουνούπι που έτυχε να βρεθεί μπροστά μας να μας βγάλει από την πορεία μας. Ας σηκωθούμε νωρίς και γρήγορα, ας πάρουμε το πρωινό μας ήρεμα, ατάραχα. Ας έρθουν παρέες κι ας φύγουν, ας χτυπήσουν οι καμπάνες κι ας κλάψουν τα παιδιά – ας αποφασίσουμε να ζήσουμε μια μέρα, να ζήσουμε στ’ αλήθεια. Γιατί δηλαδή θα πρέπει να αφεθούμε να μας παρασύρει το ρέμα; Ας μην πανικοβληθούμε, ας μην αφήσουμε να μας καταπιεί η τρομερή αυτή δίνη που ονομάζεται «γεύμα» και εντοπίζεται στις ξέρες του μεσημεριού. Προσπεράστε τον κίνδυνο αυτό και θα έχετε σωθεί, αφού η διαδρομή από εκεί και πέρα θα είναι κατηφορική. Πλεύστε γύρω από τον κίνδυνο, με τις αισθήσεις σας σε εγρήγορση, με τη ζωντάνια του πρωινού, κοιτάζοντας από την άλλη, καθώς είστε δεμένοι στο κατάρτι σαν τον Οδυσσέα. Αν σφυρίξει η μηχανή, αφήστε τη να σφυρίζει μέχρι να βραχνιάσει. Αν χτυπήσει η καμπάνα, γιατί πρέπει σώνει και καλά να τρέξουμε αμέσως; Ας καθίσουμε πρώτα να στοχαστούμε πάνω στη μουσική που βγάζει. Ας βρούμε πρώτα γερό πάτημα, ας βυθίσουμε τα πόδια μας μέσα στη λάσπη της κοινής γνώμης, της προκατάληψης, της παράδοσης, της ψευδαίσθησης και της επίφασης, μέσα σ’ αυτές τις προσχώσεις που σκεπάζουν ολόκληρο τον πλανήτη, από το Παρίσι και το Λονδίνο ως τη Νέα Υόρκη, τη Βοστόνη και το Κόνκορντ, που σκεπάζουν εκκλησία και κράτος, ποίηση, φιλοσοφία και θρησκεία, ώσπου να βρούμε το στέρεο πυθμένα, το πετρώδες έδαφος που θα μπορούμε να αποκαλέσουμε πραγματικότητα και να πούμε: αυτή είναι, δε χωράει καμία αμφιβολία. Κι έπειτα ας ξεκινήσουμε, αφού θα έχουμε ένα point d’ appui που θα βρίσκεται πέρα από πλημμύρα, παγετό ή φωτιά, έναν τόπο όπου θα μπορεί κανείς να χτίσει έναν τοίχο, να ιδρύσει ένα κράτος ή τουλάχιστον να στηρίξει με ασφάλεια το στύλο μιας λάμπας, ή ίσως ένα εργαλείο μέτρησης, όχι το νειλόμετρο των αρχαίων Αιγυπτίων αλλά ένα «πραγματικόμετρο», έτσι που οι μελλοντικές γενιές να μάθουν πόσο μεγάλες ήταν κάποιες εποχές οι πλημμύρες από ψεύδη και επιφάσεις. Αν σταθείτε μπροστά από ένα γεγονός και το κοιτάξετε καταπρόσωπο, θα δείτε τον ήλιο να αστράφτει και στις δύο του επιφάνειες, σαν να ‘ταν γιαταγάνι και θα νιώσετε τη γλυκιά του κόψη να σας διαπερνά την καρδιά και το μεδούλι, έτσι που θα μπορείτε να τελευτήσετε ευτυχισμένοι το θνητό σας βίο. Στη ζωή ή στο θάνατο, αυτό που λαχταράμε είναι μονάχα η πραγματικότητα. Αν στ’ αλήθεια πεθαίνουμε, ας ακούσουμε λοιπόν τον επιθανάτιο ρόγχο στα λαρύγγια μας κι ας νιώσουμε το κρύο να μουδιάζει τα άκρα μας. Αν ζούμε, ας κάνουμε αυτό που πρέπει να κάνουμε.

Ο χρόνος δεν είναι παρά ένα ρυάκι στο οποίο πηγαίνω να ψαρέψω. Πίνω το νερό του καθώς όμως πίνω, βλέπω την άμμο στο βυθό και διαπιστώνω πόσο ρηχό είναι. Τα λιγοστά του νερά περνούν και φεύγουν, όμως η αιωνιότητα μένει. Θέλω να πιω κι άλλο- θέλω να ψαρέψω στον ουρανό, με το χαλικοστρωμένο του βυθό γεμάτο αστέρια. Δεν ξέρω να μετράω μέχρι το ένα. Δεν ξέρω ποιο είναι το πρώτο γράμμα του αλφάβητου. Όλη μου τη ζωή μετανιώνω που δεν ήμουν ποτέ τόσο σοφός όσο τη μέρα που γεννήθηκα. Η διάνοια μοιάζει με νυστέρι: ανοίγει δρόμο και φτάνει στην καρδιά των πραγμάτων. Δεν επιθυμώ να εργαστώ περισσότερο με τα χέρια μου απ’ όσο είναι απαραίτητο. Το κεφάλι μου είναι χέρια μαζί και πόδια. Νιώθω πως ό,τι καλύτερο έχω βρίσκεται συγκεντρωμένο εκεί.

Το ένστικτο μου λέει πως το κεφάλι μου είναι ένα όργανο για να σκάβω λαγούμια, όπως κάποια πλάσματα χρησιμοποιούν το μουσούδι και τα μπροστινά τους πόδια. Έτσι κι εγώ με το κεφάλι μου θα σκάψω λαγούμι, θα ανοίξω δρόμο μέσα από αυτούς τους λόφους. Έχω την αίσθηση ότι η πιο πλούσια φλέβα βρίσκεται κάπου εδώ γύρω- σ’ αυτό το συμπέρασμα με οδηγεί το μαγικό μου ραβδί και οι αναθυμιάσεις που βλέπω να υψώνονται. Εδώ, λοιπόν, θα αρχίσω να σκάβω.

Ρωσία και Κίνα επιστρέφουν μαζί στην Σελήνη!

Ρωσία και Κίνα έχουν κατανοήσει πως δεν μπορούν από μόνες τους να αντιμετωπίσουν τις ΗΠΑ λόγω κυρίως των Συμμάχων τους στο ΝΑΤΟ και επέλεξαν να δημιουργήσουν την δική τους συμμαχία σε όλα τα πεδία όπως και στον διαστημικό τομέα.

Η πρώτη χώρα που προσελήνωσε (μη επανδρωμένο) σκάφος στο φεγγάρι, η Ρωσία-ΕΣΣΔ, και η πρώτη χώρα που το πέτυχε ξανά μετά τη δεκαετία του 1970, η Κίνα, ανακοίνωσαν ότι θα συνεργασθούν για την εξερεύνηση της Σελήνης. Από την άλλη, οι ΗΠΑ φαίνεται να δυσκολεύονται να ικανοποιήσουν τον φιλόδοξο στόχο που έχουν θέσει για νέα αποστολή αστροναυτών στη Σελήνη έως το 2024.

Η ρωσική διαστημική υπηρεσία Roscosmos και η Εθνική Διαστημική Υπηρεσία της Κίνας υπέγραψαν στην Αγία Πετρούπολη δύο συμφωνίες συνεργασίας για έρευνα στη Σελήνη. Η μία συμφωνία προβλέπει τη δημιουργία και λειτουργία ενός κοινού κέντρου Δεδομένων Έρευνας Σελήνης και Βαθέος Διαστήματος, ενός συστήματος πληροφοριών που θα αποτελείται από δύο συνεργαζόμενα μεταξύ τους κέντρα, ένα στην Κίνα και ένα στη Ρωσία.

Η δεύτερη συμφωνία προωθεί το συντονισμό δύο μελλοντικών σεληνιακών αποστολών, του ρωσικού διαστημικού σκάφους Luna Resurs-1 και του κινεζικού Chang'e 7. Το ρωσικό σκάφος Luna σε τροχιά γύρω από το φεγγάρι θα βοηθήσει τους Κινέζους να αναζητήσουν κατάλληλες περιοχές για την ασφαλή προσελήνωση του δικού τους σκάφους. Ακόμη θα εξετασθεί η δυνατότητα κοινών διαστημικών πειραμάτων και ανταλλαγής επιστημονικών οργάνων για τα δύο σκάφη.

Το 1966 η ΕΣΣΔ είχε κάνει την πρώτη επιτυχή προσελήνωση με το σκάφος Luna 9, που έστειλε στη Γη τις πρώτες εικόνες από την επιφάνεια του φεγγαριού. Η Σοβιετική Ένωση εξερεύνησε για περίπου μια δεκαετία τη Σελήνη, αλλά δεν έχει επιστρέψει εκεί από το 1976. Φέτος τον Ιανουάριο η Κίνα έγινε η τρίτη χώρα που έκανε επιτυχή προσελήνωση και η πρώτη που το πέτυχε στη «σκοτεινή» πλευρά του φεγγαριού, με το σκάφος Chang'e 4 και το μικρό ρόβερ Yutu 2.

Η Κίνα έχει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα, καθώς το 2020 θα στείλει το σκάφος Chang'e 5 με αποστολή να φέρει πίσω στη Γη τα πρώτα κινεζικά δείγματα σεληνιακού εδάφους. Θα ακολουθήσει το 2023 η αποστολή Chang'e 6 με στόχο να φέρει δείγματα από το νότιο πόλο της Σελήνης και στη συνέχεια η αποστολή Chang'e 7 θα εξερευνήσει ενδελεχώς αυτή την πολική περιοχή, με απώτερο στόχο τη δημιουργία μιας κινεζικής επιστημονικής βάσης στο φεγγάρι.

Από την άλλη, όπως ανακοίνωσε ο επικεφαλής της Roscosmos Νμίτρι Ρογκόζιν, η Ρωσία σχεδιάζει ένα σκάφος σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη το 2024, μια αποστολή επιστροφής σεληνιακών δειγμάτων το 2028 και επανδρωμένες με αστροναύτες πτήσεις μεταξύ 2029-2030. Η πιο φιλόδοξη Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA), μετά από πιέσεις του προέδρου Τραμπ, έχει θέσει ως στόχο την αποστολή αστροναυτών στο φεγγάρι το 2024, αλλά πολλοί -ακόμη και μέσα στην ίδια τη NASA- αμφιβάλλουν κατά πόσο αυτό είναι εφικτό.

Μετά το ιστορικό πρόγραμμα «Απόλλων», το νέο διαστημικό αμερικανικό πρόγραμμα έχει ένα άλλο αρχαιοελληνικό όνομα, «Άρτεμις», το οποίο θέλει να χρησιμοποιήσει τη Σελήνη ως ενδιάμεσο στάδιο, με τελικό προορισμό την αποστολή ανθρώπων στον Άρη. Αν όλα πάνε σύμφωνα με το πρόγραμμα, η NASA θα έχει δημιουργήσει ένα μικρό διαστημικό σταθμό (Gateway) σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη στις αρχές της επόμενης δεκαετίας. Από αυτό το σταθμό θα ξεκινούν πλέον οι αποστολές προσελήνωσης, επανδρωμένες και μη, και σε αυτόν θα επιστρέφουν μετά την ολοκλήρωση του έργου τους στη σεληνιακή επιφάνεια.

Στόχος της NASA είναι να στείλει το 2024 δύο αστροναύτες (οπωσδήποτε την πρώτη γυναίκα, μαζί με έναν άνδρα) κοντά στο νότιο πόλο του φεγγαριού και να έχει έως το 2028 εγκαθιδρύσει μια μόνιμη ανθρώπινη παρουσία γύρω και πάνω στη Σελήνη. Για να υλοποιηθούν αυτοί οι στόχοι του προγράμματος «Άρτεμις», η NASA θα χρησιμοποιήσει τη διαστημική κάψουλα Orion (έχει ήδη κάνει μια μη επανδρωμένη δοκιμαστική πτήση), την οποία θα μεταφέρει ο υπό κατασκευή τεράστιος πύραυλος Space Launch System (SLS).

Στο τέλος του 2020 προγραμματίζεται η πρώτη πιλοτική πτήση του SLS με την ονομασία «Άρτεμις 1», που θα στείλει γύρω από τη Σελήνη το μη επανδρωμένο Orion. Θα ακολουθήσει η αποστολή «Άρτεμις 2» το 2022, που θα στείλει τέσσερις Αμερικανούς αστροναύτες γύρω από τη Σελήνη. Το 2024 η αποστολή «Άρτεμις 3» θα μεταφέρει τέσσερις αστροναύτες στο σεληνιακό διαστημικό σταθμό Gateway, που στο μεταξύ θα έχει τεθεί σε τροχιά. Στη συνέχεια, την ίδια χρονιά, οι δύο από αυτούς τους τέσσερις αστροναύτες θα επιχειρήσουν την επιστροφή στη Σελήνη μέσα σε μια άκατο που θα έχει κατασκευασθεί από ιδιωτική εταιρεία.

Είναι Κραυγαλέος ο Παραλογισμός

Αν έχει φτιάξει ένας Θεός αυτόν τον κόσμο, δεν θα ήθελα να είμαι αυτός ο Θεός.

 

Νοιώθουμε τον πόνο, αλλά όχι και την έλλειψη του πόνου· νοιώθουμε την έγνοια, αλλά όχι και την έλλειψή της· το φόβο, Αλλά όχι και τη σιγουριά. Νοιώθουμε τον πόνο και την επιθυμία, όπως νοιώθουμε και την πείνα και τη δίψα. Μόλις όμως εισακουστούν, τελειώνουν όλα, σαν την μπουκιά, που μόλις την καταπιούμε, παύει να υπάρχει για την αίσθησή μας.

 

Αυτά τα τρία μεγαλύτερα αγαθά της ζωής, υγεία, νιάτα και ελευθερία, όσο καιρό τα κατέχουμε, δεν τα κατέχουμε ευσυνείδητα, και τα εκτιμούμε μόνο όταν τα χάσουμε, γιατί είναι και αρνητικά αγαθά. Τις ευτυχισμένες μέρες της περασμένης μας ζωής τις παρατηρούμε μόνο όταν αντικατασταθούν με μέρες οδύνης.

 

Όσο μεγαλώνουν οι απολαύσεις μας, τόσο πιο Αναίσθητοι γινόμαστε, η συνήθεια δεν είναι πια ευχαρίστηση. Απ’ αυτό και μόνο αυξάνεται η ικανότητά μας να υποφέρουμε· κάθε συνήθεια που καταργείται, προξενεί οδυνηρό συναίσθημα. Οι ώρες κυλούν τόσο πιο γρήγορα όσο πιο ευχάριστες είναι, και τόσο πιο αργά, όσο είναι πιο θλιβερές, γιατί το θετικό δεν είναι η απόλαυση, αλλά η οδύνη, γιατί αυτής γίνεται αισθητή η παρουσία.

 

Η ανία μας δίνει την έννοια του χρόνου, και η διασκέδαση μας την αφαιρει. Κι’ αυτό αποδείχνει πως η ύπαρξή μας είναι τόσο πιο ευτυχισμένη, όσο λιγότερο την αισθανόμαστε· γι’ αυτό, καλλίτερα θα ήταν να απαλλασσόμαστε απ’ αυτήν.

 

Δεν θα μπορούσαμε απόλυτα να φανταστούμε μια μεγάλη έντονη χαρά, αν δεν την διαδεχόταν μια μεγάλη δυστυχία· γιατί τίποτα δεν μπορεί να φτάσει σε μια κατάσταση γαλήνης και μόνιμης χαράς· το πολύ να καταφέρουμε να διασκεδάσουμε, και να ικανοποιηθούμε την ματαιοδοξία μας.

 

Έτσι, όλοι οι ποιητές αναγκάζονται να ρίχνουν τούς ήρωες τους σε καταστάσεις γεμάτες αγωνίες και βάσανα, για να μπορέσουν να τους απαλλάξουν πάλι απ’ αυτά και το δράμα και η επική ποίηση δεν μας δείχνουν άλλο από ανθρώπους που αγωνίζονται, πού υποφέρουν χιλιάδες βάσανα, και κάθε μυθιστόρημα μας δίνει για θέαμα τους σπασμούς και τους κλονισμούς της δύστυχης ανθρώπινης καρδιάς. Ο Βολταίρος, ο τυχερός Βολταίρος, αν και τόσο ευνοήθηκε από την φύση, σκέφτεται το ίδιο πράγμα μ’ εμένα, όταν λέει: «Η ευτυχία δεν είναι παρά ένα όνειρο, ενώ η οδύνη είναι πραγματική. υτό το νοιώθω τώρα και ογδόντα χρόνια. Δεν ξέρω τίποτ’ άλλο παρά να καρτερώ, και να λέω μέσα μου πώς οι μύγες γεννιούνται για να τις τρώνε οι αράχνες, και οι άνθρωποι για να τούς τρώνε οι θλίψεις».

 

Αυτός ο κόσμος, τόπος σφαγής όπου αγωνιώδη και βασανισμένα όντα ζουν μόνο καταβροχθίζοντας το ένα το άλλο, όπου κάθε θήραμα γίνεται ζωντανός τάφος χιλιάδων άλλων, και συντηρεί την ζωή του μόνο σαν την πληρώσει με μια μακριά σειρά από μαρτύρια, όπου η ικανότητά του να υποφέρει μεγαλώνει ανάλογα με την νόηση, και κατά συνέπεια στον άνθρωπο φθάνει στην ανώτατη της βαθμίδα· αυτόν τον κόσμο, οι αισιόδοξοι θέλησαν να τον προσαρμόσουν με το σύστημά τους, και να μας τον αποδείξουν a priori σαν τον καλύτερο δυνατό κόσμο.

 

Είναι κραυγαλέος ο παραλογισμός.

 

Μου λένε ν’ ανοίξω τα μάτια μου και να στρέψω τα βλέμματά μου στην ομορφιά του κόσμου που τον φωτίζει ο ήλιος, να θαυμάσω τα βουνά του, τις κοιλάδες του, τα ποτάμια του, τα φυτά του, τα ζώα του, και ξέρω ’γώ τί άλλο. Δεν είναι λοιπόν ο κόσμος άλλο παρά ένας μαγικός φανός; Βέβαια είναι λαμπρό το θέαμα, άλλο είναι όμως να παίζεις και συ το ρόλο σου σ’ αυτόν.

 

Ύστερα από τον αισιόδοξο, έρχεται ο άνθρωπος των τελικών αιτίων αυτός μου επαινεί την σοφή διάταξη που απαγορεύει στους πλανήτες να συγκρούονται με την μύτη στο τρέξιμό τους, που εμποδίζει τη γης με τη θάλασσα να μπερδευτούν σε ένα τεράστιο αμάλγαμα, και την κρατάει όπως πρέπει χωρισμένες, που κάνει ώστε να μην μένουν όλα ακίνητα μέσα σ’ έναν αιώνιο πάγο, ή να τα τρώει η φωτιά, που, χάρη στην κλίση της εκλειπτικής, δεν επιτρέπει στην άνοιξη να είναι αιώνια κι’ αφήνει φρούτα να ωριμάζουν, κτλ… αλλά αυτά είναι απλές conditiones sine quibus non.

 

Γιατί αν πρέπει να υπάρχει ένας κόσμος, αν πρέπει να διαρκέσουν αυτοί οι πλανήτες, έστω και για ίσο χρόνο με όσον κάνει η ακτίνα ενός απλανούς αστέρα για να φτάσει ως αυτούς, κι’ αν δεν εξαφανίζονται σαν τον γιο του Λέσσιγκ αμέσως μόλις γεννιούνται, θα έπρεπε να μην είχαν στηθεί τόσο αδέξια τα πράγματα ώστε να κινδυνεύει τώρα να καταρρεύσει το βασικό οικοδόμημα.

 

Ας έρθουμε τώρα στα αποτελέσματα αυτού του τόσο εξυμνημένου έργου, ας κοιτάξουμε τους ηθοποιούς που κινούνται πάνω σ’ αυτήν την τόσο γερά κατασκευασμένη μηχανή ν βλέπουμε τον πόνο να εμφανίζεται ταυτόχρονα με την ευαισθησία, και να μεγαλώνει όσο αυτή γίνεται νοήμων βλέπουμε να συμβαδίζουν ο πόθος και η οδύνη, να αναπτύσσονται απεριόριστα, ώσπου τελικά η ανθρώπινη ζωή να μην προσφέρει τίποτ’ άλλο παρά θέματα για τραγωδίες ή για κωμωδίες. Γι’ αυτό, αν είμαστε ειλικρινείς, πολύ λίγη διάθεση θα έχουμε για να ψάλλουμε το αλληλούια των αισιόδοξων.

 

Αν έχει φτιάξει ένας Θεός αυτόν τον κόσμο, δεν θα ήθελα να είμαι αυτός ο Θεός: η δυστυχία του κόσμου θα μου σπάραζε την καρδιά.

 

Αν φανταζόμαστε έναν δημιουργό δαίμονα, θα είχαμε ωστόσο το δικαίωμα να του φωνάζουμε, δείχνοντάς του την δημιουργία του: Πώς τόλμησες να διακόψεις την Ιερή ακινησία του χάους, για να ξεπετάξεις από μέσα του μια τέτοια μάζα δυστυχίας και αγωνίας;

 

Σοπενχάουερ, Σκέψεις και αποσπάσματα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ἠθικὰ Νικομάχεια (1125a-1125b)

Τοιοῦτος μὲν οὖν ὁ μεγαλόψυχος· ὁ δ᾽ ἐλλείπων μικρόψυχος, ὁ δ᾽ ὑπερβάλλων χαῦνος. οὐ κακοὶ μὲν οὖν δοκοῦσιν εἶναι οὐδ᾽ οὗτοι (οὐ γὰρ κακοποιοί εἰσιν), ἡμαρτημένοι δέ. ὁ μὲν γὰρ μικρόψυχος ἄξιος ὢν ἀγαθῶν ἑαυτὸν ἀποστερεῖ ὧν ἄξιός ἐστι, καὶ ἔοικε κακὸν ἔχειν τι ἐκ τοῦ μὴ ἀξιοῦν ἑαυτὸν τῶν ἀγαθῶν, καὶ ἀγνοεῖν δ᾽ ἑαυτόν· ὠρέγετο γὰρ ἂν ὧν ἄξιος ἦν, ἀγαθῶν γε ὄντων. οὐ μὴν ἠλίθιοί γε οἱ τοιοῦτοι δοκοῦσιν εἶναι, ἀλλὰ μᾶλλον ὀκνηροί. ἡ τοιαύτη δὲ δόξα δοκεῖ καὶ χείρους ποιεῖν· ἕκαστοι γὰρ ἐφίενται τῶν κατ᾽ ἀξίαν, ἀφίστανται δὲ καὶ τῶν πράξεων τῶν καλῶν καὶ τῶν ἐπιτηδευμάτων ὡς ἀνάξιοι ὄντες, ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἐκτὸς ἀγαθῶν. οἱ δὲ χαῦνοι ἠλίθιοι καὶ ἑαυτοὺς ἀγνοοῦντες, καὶ ταῦτ᾽ ἐπιφανῶς· οὐ γὰρ ἄξιοι ὄντες τοῖς ἐντίμοις ἐπιχειροῦσιν, εἶτα ἐξελέγχονται· καὶ ἐσθῆτι κοσμοῦνται καὶ σχήματι καὶ τοῖς τοιούτοις, καὶ βούλονται τὰ εὐτυχήματα καὶ φανερὰ εἶναι αὑτῶν, καὶ λέγουσι περὶ αὐτῶν ὡς διὰ τούτων τιμηθησόμενοι. ἀντιτίθεται δὲ τῇ μεγαλοψυχίᾳ ἡ μικροψυχία μᾶλλον τῆς χαυνότητος· καὶ γὰρ γίνεται μᾶλλον καὶ χεῖρόν ἐστιν. ἡ μὲν οὖν μεγαλοψυχία περὶ τιμήν ἐστι μεγάλην, ὥσπερ εἴρηται.

[1125b] [IV] Ἔοικε δὲ καὶ περὶ ταύτην εἶναι ἀρετή τις, καθάπερ ἐν τοῖς πρώτοις ἐλέχθη, ἣ δόξειεν ἂν παραπλησίως ἔχειν πρὸς τὴν μεγαλοψυχίαν ὥσπερ καὶ ἡ ἐλευθεριότης πρὸς τὴν μεγαλοπρέπειαν. ἄμφω γὰρ αὗται τοῦ μὲν μεγάλου ἀφεστᾶσι, περὶ δὲ τὰ μέτρια καὶ μικρὰ διατιθέασιν ἡμᾶς ὡς δεῖ· ὥσπερ δ᾽ ἐν λήψει καὶ δόσει χρημάτων μεσότης ἔστι καὶ ὑπερβολή τε καὶ ἔλλειψις, οὕτω καὶ ἐν τιμῆς ὀρέξει τὸ μᾶλλον ἢ δεῖ καὶ ἧττον, καὶ τὸ ὅθεν δεῖ καὶ ὡς δεῖ. τόν τε γὰρ φιλότιμον ψέγομεν ὡς μᾶλλον ἢ δεῖ καὶ ὅθεν οὐ δεῖ τῆς τιμῆς ἐφιέμενον, τόν τε ἀφιλότιμον ὡς οὐδ᾽ ἐπὶ τοῖς καλοῖς προαιρούμενον τιμᾶσθαι. ἔστι δ᾽ ὅτε τὸν φιλότιμον ἐπαινοῦμεν ὡς ἀνδρώδη καὶ φιλόκαλον, τὸν δ᾽ ἀφιλότιμον ὡς μέτριον καὶ σώφρονα, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς πρώτοις εἴπομεν. δῆλον δ᾽ ὅτι πλεοναχῶς τοῦ φιλοτοιούτου λεγομένου οὐκ ἐπὶ τὸ αὐτὸ φέρομεν ἀεὶ τὸ φιλότιμον, ἀλλ᾽ ἐπαινοῦντες μὲν ἐπὶ τὸ μᾶλλον ἢ οἱ πολλοί, ψέγοντες δ᾽ ἐπὶ τὸ μᾶλλον ἢ δεῖ. ἀνωνύμου δ᾽ οὔσης τῆς μεσότητος, ὡς ἐρήμης ἔοικεν ἀμφισβητεῖν τὰ ἄκρα. ἐν οἷς δ᾽ ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις, καὶ τὸ μέσον· ὀρέγονται δὲ τῆς τιμῆς καὶ μᾶλλον ἢ δεῖ καὶ ἧττον· ἔστι δὴ καὶ ὡς δεῖ· ἐπαινεῖται δ᾽ οὖν ἡ ἕξις αὕτη, μεσότης οὖσα περὶ τιμὴν ἀνώνυμος. φαίνεται δὲ πρὸς μὲν τὴν φιλοτιμίαν ἀφιλοτιμία, πρὸς δὲ τὴν ἀφιλοτιμίαν φιλοτιμία, πρὸς ἀμφότερα δὲ ἀμφότερά πως. ἔοικε δὲ τοῦτ᾽ εἶναι καὶ περὶ τὰς ἄλλας ἀρετάς. ἀντικεῖσθαι δ᾽ ἐνταῦθ᾽ οἱ ἄκροι φαίνονται διὰ τὸ μὴ ὠνομάσθαι τὸν μέσον.

***
Τέτοιας λογής άνθρωπος είναι ο μεγαλόψυχος. Ο άνθρωπος που ελλείπει, είναι μικρόψυχος, αυτός που υπερβάλλει, είναι κενόδοξος. Οι άνθρωποι αυτοί δεν θεωρούνται κακοί (αφού δεν κάνουν κακό σε κανέναν), αλλά μόνο ότι η συμπεριφορά τους είναι λανθασμένη. Γιατί ο μικρόψυχος άνθρωπος, ενώ είναι άξιος καλών πραγμάτων, στερεί τον εαυτό του από αυτά των οποίων είναι άξιος· από την άποψη αυτή μοιάζει να κάνει ένα είδος κακό στον εαυτό του, με το να μη θεωρεί τον εαυτό του άξιο των καλών πραγμάτων. Μοιάζει, επίσης, να μη γνωρίζει τον εαυτό του· αλλιώς θα επιδίωκε αυτά των οποίων είναι άξιος, εφόσον αυτά είναι καλά πράγματα. Ωστόσο οι άνθρωποι αυτοί δεν θεωρούνται ανόητοι, αλλά μάλλον άτολμοι. Αυτή όμως η κακή γνώμη φαίνεται ότι στην πραγματικότητα χειροτερεύει ακόμη περισσότερο την κατάστασή τους· γιατί, ενώ ο κάθε άνθρωπος επιθυμεί για τον εαυτό του αυτά των οποίων είναι άξιος, αυτοί κρατούν τον εαυτό τους μακριά από τις ωραίες πράξεις και τις ωραίες ασχολίες, με την ιδέα ότι είναι ανάξιοί τους· το ίδιο και από τα εξωτερικά αγαθά.

Οι κενόδοξοι, από την άλλη, είναι ανόητοι και δεν γνωρίζουν τον εαυτό τους, και όλα αυτά με τρόπο φανερό και ευδιάκριτο. Γιατί, χωρίς να είναι άξιοί τους, οι κενόδοξοι επιχειρούν πράγματα που ο κόσμος θεωρεί ότι χαρίζουν τιμή — και ύστερα έρχεται η αποκάλυψη. Στολίζονται με ρούχα, με εντυπωσιακά στολίδια και με άλλα τέτοια· θέλοντας να δείξουν στον κόσμο τα αγαθά που τους χάρισε η τύχη μιλούν γι᾽ αυτά, πιστεύοντας ότι μέσω αυτών θα εξασφαλίσουν τιμές. Η μικροψυχία, πάντως, αντιτίθεται στη μεγαλοψυχία σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι η κενοδοξία: η μικροψυχία είναι κάτι συχνότερο και πιο κακό.

Η μεγαλοψυχία λοιπόν, όπως το έχουμε ήδη πει, έχει σχέση με τη μεγάλη τιμή.

[1125b] [4] Φαίνεται ότι στην περιοχή πάντοτε της τιμής υπάρχει, όπως το είπαμε στην πρώτη μας παρουσίαση του θέματος, μια ακόμη αρετή, που θα μπορούσε, λέω, να θεωρηθεί ότι έχει με τη μεγαλοψυχία παρόμοια σχέση με αυτήν που έχει η ελευθεριότητα με τη μεγαλοπρέπεια. Γιατί και οι δυο τους βρίσκονται μακριά από το μεγάλο, και μας κάνουν να έχουμε τη σωστή σχέση με τα μέτρια και τα μικρά πράγματα. Όπως στη λήψη και στη δόση χρημάτων και, γενικά, υλικών αγαθών υπάρχει μεσότητα, υπερβολή και έλλειψη, έτσι μπορεί κανείς να επιθυμεί και την τιμή περισσότερο από αυτό που πρέπει, λιγότερο από αυτό που πρέπει, αλλά και από εκεί που πρέπει και με τον τρόπο που πρέπει. Ψέγουμε, πράγματι, και τον φιλόδοξο, επειδή επιθυμεί την τιμή περισσότερο από ό,τι πρέπει και από εκεί που δεν πρέπει, αλλά και τον αφιλόδοξο, επειδή δεν έχει διάθεση να τιμάται ούτε και για τις ωραίες πράξεις του. Είναι, βέβαια, και φορές που επαινούμε τον φιλόδοξο ως ανδροπρεπή και ως φίλο του ωραίου, και τον αφιλόδοξο ως άνθρωπο μετριοπαθή και σώφρονα, όπως το είπαμε και στην πρώτη μας παρουσίαση του θέματος. Από τη στιγμή που η έννοια «φίλος του τάδε ή του τάδε πράγματος» χρησιμοποιείται με περισσότερες από μία σημασίες, είναι φανερό ότι με τη λέξη «φιλόδοξος» δεν αναφερόμαστε πάντοτε στο ίδιο πράγμα, αλλά όταν τον επαινούμε, θέλουμε να πούμε ότι αγαπάει τις τιμές περισσότερο από ό,τι τις αγαπάει ο πολύς κόσμος, ενώ όταν τον ψέγουμε, θέλουμε να πούμε ότι τις αγαπάει περισσότερο από όσο πρέπει. Επειδή για τη μεσότητα δεν υπάρχει λέξη που να τη δηλώνει, τα δύο άκρα εγείρουν αξιώσεις πάνω της σαν να είναι χωρίς διεκδικητή.

Όπου όμως υπάρχει υπερβολή και έλλειψη, υπάρχει και το μέσον. Οι άνθρωποι, λοιπόν, επιθυμούν την τιμή και περισσότερο από ό,τι πρέπει και λιγότερο· άρα υπάρχει και η περίπτωση να την επιθυμούν όπως πρέπει. Αυτή λοιπόν είναι η έξη που επαινείται: μια μεσότητα στον χώρο της τιμής για την οποία δεν υπάρχει λέξη που να τη δηλώνει. Σε σύγκριση με τη φιλοδοξία εμφανίζεται ως αφιλοδοξία, ενώ σε σύγκριση προς την αφιλοδοξία, εμφανίζεται ως φιλοδοξία· σε σύγκριση και προς τις δύο εμφανίζεται να είναι, κατά κάποιον τρόπο, και τα δύο μαζί — αυτό φαίνεται ότι συμβαίνει και στις άλλες αρετές. Εδώ όμως τα δύο άκρα φαίνονται να αντιτίθενται το ένα στο άλλο, επειδή δεν υπάρχει λέξη που να δηλώνει το μέσον.