Παρασκευή 6 Ιανουαρίου 2017

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΜΟΣΧΟΣ - Εὐρώπη (72-107)

Αποτέλεσμα εικόνας για αρπαγη ευρωπησΟὐ μὲν δηρὸν ἔμελλεν ἐπ᾽ ἄνθεσι θυμὸν ἰαίνειν,
οὐδ᾽ ἄρα παρθενίην μίτρην ἄχραντον ἔρυσθαι.
ἦ γὰρ δὴ Κρονίδης ὥς μιν φράσαθ᾽, ὡς ἐόλητο
75θυμὸν ἀνωΐστοισιν ὑποδμηθεὶς βελέεσσι
Κύπριδος, ἣ μούνη δύναται καὶ Ζῆνα δαμάσσαι.
δὴ γὰρ ἀλευόμενός τε χόλον ζηλήμονος Ἥρης
παρθενικῆς τ᾽ ἐθέλων ἀταλὸν νόον ἐξαπατῆσαι
κρύψε θεὸν καὶ τρέψε δέμας καὶ γείνετο ταῦρος,
80οὐχ οἷος σταθμοῖς ἐνιφέρβεται, οὐδὲ μὲν οἷος
ὦλκα διατμήγει σύρων εὐκαμπὲς ἄροτρον,
οὐδ᾽ οἷος ποίμνῃς ἔπι βόσκεται, οὐδὲ μὲν οἷος
ὕσπληγγι δμηθεὶς ἐρύει πολύφορτον ἀπήνην.
τοῦ δή τοι τὸ μὲν ἄλλο δέμας ξανθόχροον ἔσκε,
85κύκλος δ᾽ ἀργύφεος μέσσῳ μάρμαιρε μετώπῳ,
ὄσσε δ᾽ ὑπογλαύσσεσκε καὶ ἵμερον ἀστράπτεσκεν·
ἶσά τ᾽ ἐπ᾽ ἀλλήλοισι κέρα ἀνέτελλε καρήνου
ἄντυγος ἡμιτόμου κεραῆς ἅτε κύκλα σελήνης.
Ἤλυθε δ᾽ ἐς λειμῶνα καὶ οὐκ ἐφόβησε φαανθείς
90παρθενικάς, πάσῃσι δ᾽ ἔρως γένετ᾽ ἐγγὺς ἱκέσθαι
ψαῦσαί θ᾽ ἱμερτοῖο βοός, τοῦ γ᾽ ἄμβροτος ὀδμή
τηλόθι καὶ λειμῶνος ἐκαίνυτο λαρὸν ἀυτμήν.
στῆ δὲ ποδῶν προπάροιθεν ἀμύμονος Εὐρωπείης
καί οἱ λιχμάζεσκε δέρην, κατέθελγε δὲ κούρην.
95ἣ δέ μιν ἀμφαφάασκε καὶ ἠρέμα χείρεσιν ἀφρόν
πολλὸν ἀπὸ στομάτων ἀπομόργνυτο καὶ κύσε ταῦρον.
αὐτὰρ ὃ μειλίχιον μυκήσατο· φαῖό κεν αὐλοῦ
Μυγδονίου γλυκὺν ἦχον ἀνηπύοντος ἀκούειν.
ὤκλασε δὲ πρὸ ποδοῖιν, ἐδέρκετο δ᾽ Εὐρώπειαν
100αὐχέν᾽ ἐπιστρέψας καί οἱ πλατὺ δείκνυε νῶτον.
ἣ δὲ βαθυπλοκάμοισι μετέννεπε παρθενικῇσι·
«δεῦθ᾽, ἑτάραι φίλιαι καὶ ὁμήλικες, ὄφρ᾽ ἐπὶ τῷδε
ἑζόμεναι ταύρῳ τερπώμεθα· δὴ γὰρ ἁπάσας
νῶτον ὑποστορέσας ἀναδέξεται, οἷά τ᾽ ἐνηής
105πρηΰς τ᾽ εἰσιδέειν καὶ μείλιχος, οὐδέ τι ταύροις
ἄλλοισι προσέοικε· νόος δέ οἱ ἠύτε φωτός
αἴσιμος ἀμφιθέει, μούνης δ᾽ ἐπιδεύεται αὐδῆς.»
***
Αλλά ώρα να χαρεί πολλή τ᾽ άνθια γραφτό δεν ήταν,ούτε κι αγνή της παρθενιάς τη ζώνη να φυλάξει.Τι μόλις την αντίκρισε του Κρόνου ο γιος, σε τρέλα75έπεσε ξάφνω, την καρδιά τού πλήγωσαν τα βέλητης Κύπρης, όπου μόνη αυτή δαμάζει ώς και το Δία.Για να ξεφύγει την οργή της Ήρας της ζηλιάραςκαι την αθώα της κοπελιάς ψυχή για να πλανέσει,άλλαξε τη θεϊκή μορφή κι έγινε ταύρος· όχι80όμοιος μ᾽ αυτούς που θρέφονται μέσα στους στάβλους, ούτεμ᾽ αυτούς που αλέτρι γυριστό τραβούν κι αυλάκια ανοίγουνή βόσκουνε κοπαδιαστοί, κι ούτε μ᾽ αυτούς που κάροφορτιό γεμάτο σέρνουνε σφιγμένοι απ᾽ τη βουκέντρα.Ξανθό ηταν το κορμί εκεινού πέρα για πέρα, μόνο85καταμεσής στο κούτελο μια βούλα σαν ασήμι·τα μάτια λάμπανε, αστραψιές ερωτικές πετούσαν·κι αντικριστά και σύμμετρα στην κεφαλή του απάνωσαν τόξα μισοφέγγαρου τα κέρατα προβάλλαν.Οι κοπελιές δεν τρόμαξαν, σαν είδανε τον ταύρο90που στο λιβάδι φάνηκε· λαχτάρησαν να τρέξουντ᾽ ωραίο ν᾽ αγγίξουν ζωντανό, που ο θείος ανασασμός τουώς και το μοσκοβόλημα του κάμπου ξεπερνούσε.Μπροστά στης αψεγάδιαστης κόρης τα πόδια εστάθηκαι το λαιμό τής έγλειφε· κι η Ευρώπη, γοητεμένη,95τον χάιδευε, απαλά απαλά του σκούπιζε το στόμα,που αφρός τού το στεφάνωνε, και φίλησε τον ταύρο.Έβγαλε κείνος ήμερο μουκανητό· φλογέραςμυγδονικής γλυκός αχός λες κι έφτανε στ᾽ αφτιά σου.Στην κόρη εμπρός γονατιστός, το σβέρκο του γυρίζει,100κι ως την κοιτάει, την πλάτη του της δείχνουν οι ματιές του.Στις αδρόμαλλες κοπελιές μίλησε κείνη και είπε:«Φίλες μου συνομήλικες κι αγαπητές, ελάτενα παίξουμε καθίζοντας στου ταύρου αυτού την πλάτη,που θα τη στρώσει κι όλες μας θα μας δεχτεί· είναι τόσο105ήμερος, πράος κι ευγενικός· δε μοιάζει με τους άλλουςτους ταύρους· νους ανθρώπινος, γεμάτος φρονιμάδα,του ζωντανεύει το κορμί· μόνο η μιλιά τού λείπει.»

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ: ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ

Αποτελεί ένα από τα πιο αξιοσημείωτα και μυστηριώδη φαινό­μενα της παγκόσμιας πνευματικής ιστορίας το γεγονός ότι γύρω στο 500 π.Χ. σε τρεις διαφορετικές και απομακρυσμένες μεταξύ τους χώρες, στην Ελλάδα, την Ινδία και την Κίνα, εμφανίζον­ται για πρώτη φορά στοχαστές ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλο, τους οποίους ονομάζουμε, χρησιμοποιώντας την ελληνική λέξη, φιλοσόφους. Όλοι τους προσπαθούν με συγγενικούς τρόπους να ξεπεράσουν τα δεδομένα των αισθήσεων με την προσωπική σκέ­ψη τους και να γνωρίσουν την πραγματική ουσία του κόσμου. Έτσι δημιουργείται μια πνευματική κίνηση η οποία προχωρεί παράλληλα και στις τρεις χώρες και μετασχηματίζει ουσιαστικά τον πολιτισμό.
 
        Ακόμη πιο αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός ότι αυτές οι τρεις μορφές φιλοσοφίας αποκλίνουν ή μια από την άλλη κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να αλληλοσυμπληρώνονται, ενώ ταυτόχρονα ανάμε­σα στις τρεις διαφορετικές αφετηρίες υφίσταται μια συστηματική σχέση. Στην περίπτωση αυτή γίνεται καίρια η αντίθεση θεωρίας-πράξης, κυρίως στην αφετηρία που ανακάλυψαν οι Έλληνες για τη φιλοσοφία τους. Αυτή η διαφορά ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Ανατολή μου φαίνεται αρκετά σημαντική και ενδιαφέρου­σα, ώστε να ασχοληθώ μαζί της σύντομα, αν και οι γνώσεις μου για την Ανατολή προέρχονται υποχρεωτικά από δεύτερο χέρι. Πάντως αυτή η έμμεση πηγή, αν επιτρέπεται να προβάλω αυτό το υποκειμενικό επιχείρημα, είναι το έργο ενός άνθρωπου που εκτιμώ εξαιρετικά και που κοντά του έγραψα τη διατριβή μου στη Γοττίγγη και έμαθα πολλά: είναι το έργο του Georg Misch. Το σημαντικό έργο του ο δρόμος προς τη φιλοσοφία, ένα φι­λοσοφικό αλφαβητάρι μας διδάσκει τα έξης: Στην αρχή της κι­νεζικής φιλοσοφίας επικρατεί το πρακτικό ενδιαφέρον: «πώς δη­λαδή θα μπορέσει κάποιος να βοηθήσει τους ανθρώπους κατά τον καλύτερο τρόπο, ώστε να ζήσουν με ομόνοια και καλή τάξη».
 
        Στην αρχή της ινδικής φιλοσοφίας προβάλλεται ο προβληματι­σμός για το αίνιγμα της ζωής και της ψυχής∙ στην αρχή της ελ­ληνικής γεννιέται το ερώτημα για την ουσία του κόσμου και της φύσης.
 
        Δεν είναι εδώ η κατάλληλη στιγμή να εκθέσουμε πώς αυτές οι διαφορετικές αφετηρίες προκύπτουν από τις διαφορετικές ιστο­ρικές συνθήκες: στην Κίνα από τη φροντίδα για την τεράστια αυ­τοκρατορία, στην Ινδία από τη θρησκευτική αμφιβολία του αν­θρώπου που έχει ενδοιασμούς για την αθανασία, και στην Ελλά­δα (όπου ήταν άγνωστη στους αποφασιστικούς αιώνες της αρχα­ϊκής εποχής η ιδέα ενός ισχυρού κράτους και μιας ενιαίας θρη­σκείας) από τη γεμάτη θαυμασμό θέαση της αρμονικής φύσης. (Οι Έλληνες είχαν συναίσθηση του πλεονεκτήματος που τους πρόσφερε το εύκρατο κλίμα. Σημαντική υπήρξε επίσης και η μορφολογία της χώρας: Όποιος αναζητήσει στο χάρτη ένα μέρος του κόσμου που να παρουσιάζει την πιο πλούσια διαμόρφωση, θα σταματήσει στην Ελλάδα∙ η ισχυρή εντύπωση που αποκομίζει ο επισκέπτης του ελληνικού τοπίου είναι πώς τα στοιχεία γη, νε­ρό, αέρας, διεισδύουν παντού και όμως διακρίνονται με σαφήνεια το ένα από το άλλο.)
 
        Όπως και να έχει το πράγμα, γεγονός είναι πάντως ότι ούτε στην Κίνα ούτε στην 'Ινδία δεν προέκυψε ή έντονη αντίθεση ανά­μεσα στη θεωρία και την πράξη. Στην Κίνα πρόδρομοι των φι­λοσόφων υπήρξαν οι σύμβουλοι του αυτοκράτορα, και έργο των φιλοσόφων ήταν να υποδεικνύουν τον σωστό δρόμο∙ ο δρόμος που χάραξαν οι πρόγονοι χαρακτηρίζεται ως πρότυπο για τις μέλλου­σες γενεές, και από εδώ εξελίσσεται η ιστορική και ή φιλοσοφική γραμματεία. Αναμφισβήτητα υπάρχουν και στην Κίνα σοφοί που προτιμούν να αποσυρθούν στην απραξία, άλλα σκοπός τους είναι μάλλον να ζήσουν μια ηθικά άμεμπτη ζωή παρά να αφιερωθούν σε στοχασμούς. Εναντίον αυτής της στάσης στρέφεται ο Κομ­φούκιος με βαθυστόχαστα και φοβερά λόγια: «Όποιος έχει σκο­πό να ζήσει τη δική του ζωή άμεμπτα, διαταράσσει τις μεγάλες ανθρώπινες σχέσεις». Πρόκειται για μια σκέψη που δεν θα μπο­ρούσαν να την εκφράσουν ούτε οι Έλληνες ούτε οι Ινδοί. Όταν στο βιβλίο Τάο Tε Κινγκ υπάρχει η εντολή της απραξίας, αυτό δεν οφείλεται στην αγάπη για τη γνώση άλλα στο γεγονός ότι είναι ωφελιμότερο να αφήνουμε τα πράγματα να ωριμάζουν με ηρεμία. 
Να θέλεις να κυριέψεις τον κόσμο με τη δράση:
Ή πείρα μου λέει ότι κάτι τέτοιο αποτυχαίνει.
Ο κόσμος είναι ένα πράγμα πνευματικό
που δεν επιτρέπεται να το μεταχειρίζεσαι.
Όποιος δρα καταστρέφει τον κόσμο,
οποίος τον κράτα γερά τον χάνει.
         Στην Ινδία πρόδρομος του φιλοσόφου είναι ο ιερέας που βυθί­ζεται στα ανεξερεύνητα βάθη του εαυτού του. Στις Ουπανισάδες διαβάζουμε: «Ο δημιουργός άνοιξε τα παράθυρα του κόσμου προς τα έξω. Γι’ αυτό βλέπουμε προς τα έξω και όχι μέσα μας. Κάθε σοφός, αντίθετα, κοιτάζει τον ίδιο του τον εαυτό, στρέφον­τας τα μάτια προς τα μέσα, γιατί επιζητεί την αθανασία». Αυτό το «εσωτερικό βλέμμα» αποτελεί μόνιμο χαρακτηριστικό της ινδικής φιλοσοφίας.
 
        Οι Έλληνες, αντίθετα, βλέπουν προς τα έξω, άλλα πραγμα­τικός και ουσιαστικός στόχος τους δεν είναι, όπως στους Κινέ­ζους, η κοινωνική δραστηριότητα, η σωστή συμβίωση των αν­θρώπων, αλλά η δράση και η θέαση, η πράξη και η θεωρία (γιατί θεωρία σημαίνει στην κυριολεξία «θέαση»), οι οποίες συμπλέκον­ται μεταξύ τους με έναν ιδιότυπο τρόπο.
 
        Οι πρόδρομοι των Ελλήνων φιλοσόφων είναι οι αοιδοί. Ήδη ο Όμηρος αντιπαραθέτει προγραμματικά στη δράση τη θέαση. Οι ήρωες που ψάλλει ο ποιητής είναι δραστήριοι∙ την ποίηση του όμως τη χρωστά στις Μούσες, οι οποίες είναι «παντού παρούσες, τα έχουν δει όλα, και επομένως τα γνωρίζουν». Αυτή η γνώση δεν είναι ενδοσκοπική, όπως στους Ινδούς, αλλά στηρίζεται στο βλέμμα που τα μάτια στρέφουν δραστήρια προς τα έξω. Αυτή η γνώση δεν είναι επίσης η γεμάτη φροντίδα κατανόηση του κό­σμου, όπως στους Κινέζους∙ ο Έλληνας βρίσκεται σε απόσταση από το γνωστικό αντικείμενο και από ό,τι αντικρίζουν τα μάτια του και μπορεί να το περιγράψει με ακρίβεια, γιατί είναι πραγ­ματικό. Αυτό το καθαρό βλέμμα προς τον εξωτερικό κόσμο δια­κρίνει τους αρχαϊκούς Έλληνες και σε άλλες περιπτώσεις. Οι θε­οί, καθετί μεγάλο και ωραίο, είναι για τον ομηρικό άνθρωπο κά­τι «αξιοθέατο», αξιοθαύμαστο.
 
        Φυσικά ο ποιητής της αρχαϊκής εποχής δεν έχει γίνει ακόμη θεωρητικός∙ πάντως η τέχνη του δεν είναι αποτέλεσμα ενός διά­χυτου συναισθήματος, αλλά της ευφυΐας του. Γι’ αυτό άλλωστε ονομάζεται «σοφός». Η ελληνική λέξη «σοφός» δεν σημαίνει βέβαια ότι ο άνθρωπος διαθέτει κάποια πλατιά γνώση παρόμοια με τη γνώση που αποδίδεται στις Μούσες, αλλά ότι είναι έμπειρος στην τέχνη του. Επομένως, η σημασία της λέξης δεν περιλαμ­βάνει μόνο θεωρητικές γνώσεις, άλλα και πρακτική δεξιότητα, όπως π.χ. αναφερόμαστε σε έναν σοφό τιμονιέρη ή έναν σοφό η­νίοχο. Οι άνθρωποι δρουν μες στη ζωή∙ ο αοιδός είναι ένας τε­χνίτης, όπως ο τιμονιέρης ή ο ηνίοχος.
 
        Στην αρχή της ιστορίας της ελληνικής φιλοσοφίας συναντού­με τους «επτά σοφούς». Και αυτοί ήταν στην ουσία άνθρωποι με πρακτική δράση, οι περισσότεροι ασχολήθηκαν με κρατικές υπο­θέσεις ως νομοθέτες, άρχοντες ή σύμβουλοι. Η σοφία τους έγ­κειται κυρίως στο γεγονός ότι μπορούν να συμβιβάσουν αντίθε­τες πολιτικές παρατάξεις και, πράγμα που κάποτε ήταν σίγουρα καινούριο, να κλείνουν συμφωνίες. Αλλά ήδη στην εποχή τους αρχίζει να διαχωρίζεται η θεωρητική από την πρακτική σοφία. Ωστόσο οι πολιτικοί δεν ανέπτυξαν, όπως θα υπέθετε κάποιος σε αναλογία προς τους Κινέζους, μια φιλοσοφία της κοινωνικής συμβίωσης∙ ασφαλώς υπήρχαν ρητά και σοφές προτροπές, αλλά αυτά δεν είχαν καμιά σημασία για τη φιλοσοφία. Το θεωρητικό τους ενδιαφέρον στρέφεται, αντίθετα, στην αντικειμενική πραγ­ματικότητα που είναι δυνατό να παρατηρήσουν με ακρίβεια. Ο Θαλής αναπτύσσει για πρώτη φορά μέσα από τη χωρομετρική επιστήμη των Αιγυπτίων, που υπηρετούσε καθαρά ωφελιμιστι­κούς σκοπούς, γεωμετρικούς νόμους∙ αποδεσμεύει τη βαβυλωνια­κή αστρολογία από τους θρησκευτικούς στόχους της και τη με­ταβάλλει σε ένα σύνολο καθαρά θεωρητικών διαπιστώσεων, οι οποίες μετασχημάτισαν τις μυθικές θεωρίες για την καταγωγή του κόσμου στην πρώτη φιλοσοφική θέση ότι το νερό είναι η αρ­χή όλων των όντων. Για τον Σόλωνα, που άνηκε επίσης στους επτά σοφούς, ο Ηρόδοτος λέει ότι αφού θέσπισε νόμους για τους Αθηναίους ταξίδεψε θεωρίης ένεκεν, που σημαίνει: για να γνω­ρίσει τον κόσμο. Έτσι ο Σόλων επιδίωξε για πρώτη φορά να πραγματοποιήσει το ιδεώδες της γνώσης που αντιπροσώπευαν οι Ομηρικές Μούσες.
 
        Από αυτή την κλίση για τη θεωρία δημιουργήθηκε η αρχαϊκή επιστήμη, από τα πρακτικά εγχειρίδια θαλασσοπλοίας προέκυ­ψαν τα πρώτα γεωγραφικά και εθνογραφικά έργα, και από αυτά και τις μυθικές γενεαλογίες δημιουργήθηκε η ιστορική επιστήμη∙ τέλος, από την πρακτική ιατρική προήλθε η διδασκαλία των στοιχείων και ορισμένα άλλα θεωρητικά σχήματα. Αυτή η εξέλιξη από την πράξη στη θεωρία δηλώνει ότι το ενδιαφέρον δεν στρέ­φεται σε «στόχους» (δηλαδή σε κάποιο τέλος, τον μελλοντικό σκοπό προς τον οποίο κατευθύνεται μια δραστηριότητα) αλλά στις «αρχές» (δηλαδή σε παρελθοντικά γεγονότα που τουλάχι­στον πρόσφεραν τη δυνατότητα να γίνουν αντικείμενο θεωρητικής σύλληψης). Αυτό δημιούργησε δυσκολίες.
 
        Στο δεύτερο μισό του 5ου αιώνα εμφανίζεται μια πρώτη αν­τιπαράθεση ανάμεσα στη θεωρία και στην πράξη σε μια χαμένη για μας τραγωδία του Ευριπίδη, την Αντιόπη. Από τη μεγάλη συζήτηση που διεξάγουν τα δύο αδέρφια, ο πολεμιστής Ζήθος και ο τραγουδιστής Αμφίων, μας έχουν παραδοθεί αποσπάσμα­τα που μας επιτρέπουν να αναγνωρίσουμε με ποια  επιχειρήματα υπερασπίζεται ο καθένας τον δικό του τρόπο ζωής. Πρόκειται για επιχειρήματα που προβάλλονται ακόμη και σήμερα, παρόλο που ο Ευριπίδης στην τραγωδία του δεν έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει έναν φιλόσοφο ή έναν επιστήμονα-ερευνητή ως εκ­πρόσωπο του θεωρητικού βίου∙ πρέπει να μείνει πιστός στις μορ­φές του μύθου, και στην περίπτωση αυτή μόνο έναν ποιητή μπο­ρεί να παρουσιάσει. Ο Ζήθος μιλά όπως θα μιλούσε ακόμη και σήμερα ένας σοβαρός και ανήσυχος πατέρας, όταν ο γιος του πα­ρουσιάζει ύποπτες κλίσεις προς την τέχνη ή την επιστήμη. Μια τέτοια άχρηστη εκθηλυμμένη ζωή δεν έχει καμία αξία μες στη σκληρή πραγματικότητα∙ οδηγεί σε αδράνεια και αταξία και δεν συμβάλλει στη δημιουργία μιας καλά θεμελιωμένης οικογένειας και, πολύ λιγότερο, ενός κράτους. Παρόμοιες κατηγορίες διατυ­πώνει συγχρόνως και ή κωμωδία γι’ αυτούς που εμπιστεύονται τους σοφιστές.
 
Ο Αμφίων αντεπιτίθεται με ένα διπλό επιχείρημα: ο μουσι­κός βίος είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο χρήσιμος και κά­νει τον άνθρωπο πολύ πιο ευτυχισμένο. Η μεγαλύτερη ωφέλεια έγκειται στο γεγονός ότι η λογική προσφέρει περισσότερες υπη­ρεσίες από ό,τι μια ισχυρή πυγμή, γιατί ωφελεί την οικογένεια και το κράτος ουσιαστικότερα∙ ακόμη και στον πόλεμο αξίζει περισσότερο από την απλή μυϊκή δύναμη. Εδώ γίνεται ιδιαίτερα φανερό ότι ο Αμφίων δεν υπερασπίζεται μόνο την ποίηση και τη μουσική, αλλά την πνευματική συμπεριφορά στο σύνολο της. Η μεγαλύτερη ευτυχία πάντως συνίσταται στο γεγονός ότι η πνευ­ματική δραστηριότητα είναι απαλλαγμένη από τις ταραχές και τους κινδύνους της πολιτικής πάλης, και μπορεί να γευθεί μονι­μότερες και υψηλότερες απολαύσεις, επειδή περιορίζεται σε μια ασφαλή και μετρημένη ζωή.
 
        Ο Πλάτων στον Γοργία του αναφέρεται σ’ αυτή τη συζήτηση ανάμεσα στον Ζήθο και τον Αμφίωνα - μας διασώζει μάλιστα ορισμένα παραθέματα από τη συζήτηση αυτή. Εδώ η αντίθεση απόκτα ένα νέο βάθος και για πρώτη φορά μια αφυπνιστική δύ­ναμη. Για τον Πλάτωνα αύτη η αντίθεση οδηγεί στις ρίζες της δικής του ζωής. Ως γόνος εκλεκτής οικογένειας ήταν αυτονόητο ότι έπρεπε να λάβει μέρος στην πολιτική ζωή της Αθήνας. Αλλά όταν ανδρώθηκε βρέθηκε, έπειτα από τα φοβερά χρόνια του πελοποννησιακού πολέμου, μπρος σε τέτοια αποτροπιαστική πο­λιτική κατάσταση, ώστε αποσύρθηκε αηδιασμένος από τον πολι­τικό στίβο, ιδιαίτερα γιατί ο Σωκράτης τον δίδαξε να έχει αυ­στηρά κριτήρια για τη σοβαρή δράση και την έντιμη σκέψη.
 
        Στον Γοργία τα επιχειρήματα του Ζήθου τα υποστηρίζει ένας νεαρός ευπατρίδης από την Αττική. Αναγνωρίζει ότι οι νέοι της κοινωνικής τάξης του πρέπει να έχουν θεωρητική και φιλοσοφική κατάρτιση, την προσδοκά μάλιστα ως στοιχείο της παιδείας τους∙ άλλα όποιος ανδρώνεται πρέπει να δράσει και να αποκτήσει δύ­ναμη. Το δίκαιο είναι το δίκαιο του ισχυρότερου - έχοντας ως αφετηρία τέτοιες διδασκαλίες ο Nietzsche διαμόρφωσε τις αν­τιλήψεις του για τον υπεράνθρωπο. Η πολιτική ζωή της Αθή­νας, έτσι πιστεύει ο Πλάτων εδώ, επιτρέπει μόνο τη διάζευξη: ή να αδικείς ή να αδικείσαι. Αργότερα διατυπώνει την άποψη αύ­τη στην αυτοβιογραφία του (στην εβδόμη επιστολή) ως εξής: Όταν ο λόγος δεν τελεσφορεί και αυτός που εμμένει στο δίκαιο εί­ναι εκτεθειμένος στη θανατική ποινή, πρέπει να διατηρήσει την ψυχραιμία του και «να ευχηθεί κάθε καλό για τον εαυτό του και την πόλη». Ο Πλάτων αρνήθηκε κάθε βίαιη ανατροπή που συ­νοδεύεται από λουτρο αίματος.
 
        Ακριβώς επειδή οι άνθρωποι δρουν ακολουθώντας ατελείς ή ακόμη και ευτελείς αρχές και δεν είναι εύκολο να τους πείσεις να πράττουν το δίκαιο και το πρέπον, για το λόγο αυτόν ο Πλά­των αναγκάστηκε να στρέψει τις σκέψεις του προς αυτό που εί­ναι αναμφισβήτητα σίγουρο και είναι δυνατό να γίνει αντικείμε­νο ακριβόλογης και σταθερής γνώσης. Τότε ανακαλύπτει το βα­σίλειο του αληθινού και καθαρού όντος, του θείου, στη γεμάτη θαυμασμό θέαση του οποίου βρίσκεται, κατά τη γνώμη του, ή υψηλή ευτυχία για τον άνθρωπο. Εδώ διαπιστώνουμε την επι­βίωση χαρακτηριστικών της ομηρικής θρησκείας. Ο Πλάτων ί­δρυσε την Ακαδημία, για να ζήσει εκεί αφιερωμένος απόλυτα στη θεωρία μαζί με τους μαθητές του. Αν υπάρχουν στον ευρω­παϊκό κόσμο θεσμοί που αποσκοπούν στην καλλιέργεια της ανε­πηρέαστης και της καθαρής σκέψης, οφείλουν την ύπαρξη τους στην πλατωνική Ακαδημία. Βέβαια, όταν ο Πλάτων επαινεί ε­πανειλημμένα τη θεωρητική ζωή σε σύγκριση με την πρακτική, στο βάθος κάνει μια υποχώρηση. Όπως είναι γνωστό, δεν απέ­κλεισε εντελώς την πράξη, όταν πίστεψε ότι μπορεί να μεταβά­λει τη θεωρία του σε πραγματικότητα. Όταν του φάνηκε ότι στη Σικελία ένας νεαρός άρχοντας θα κυβερνούσε σύμφωνα με τις ιδέες του, με βαριά καρδιά εγκατέλειψε την ευτυχία του κα­θαρά θεωρητικού βίου. Περιττεύει να υπενθυμίσουμε ότι τελι­κά ή απογοήτευση του ήταν πικρότατη.
 
        Στην ιδανική πολιτεία του, όπου θέλει να δείξει πώς πρέπει να είναι η ζωή στην πραγματικότητα, προσφέρει στους φιλοσόφους το βασιλικό αξίωμα∙ η πιο θεωρητική και η πιο πρακτική μορφή πρέπει να συνδυάζεται σε ένα πρόσωπο. Ωστόσο γνωρίζει ότι πρέπει να εξαναγκάσει τους φιλοσόφους να ασχοληθούν με τις υ­ποθέσεις του κράτους∙ εκούσια δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν ποτέ τη σκέψη και την έρευνα, χάρη στην οποία ζουν στα νησιά των μακάρων. Ο Πλάτων δεν χάρισε στους φιλοσόφους - βασιλιάδες τη θεωρητική ζωή που ο ίδιος έζησε στην Ακαδημία. Στην Πολιτεία αιτιολογεί τη διαδικασία που επέλεξε με τη σκέψη ότι το κράτος εκπαιδεύει τους φιλοσόφους, και αυτοί είναι υποχρεω­μένοι με τη σειρά τους να πληρώσουν τα δίδακτρα υπηρετώντας το κράτος. Ο Πλάτων τονίζει με έμφαση ότι στα άλλα κράτη, δηλαδή σε ολόκληρο τον τότε ελληνικό κόσμο, όπου ζούσαν φι­λόσοφοι, κανείς δεν μπορεί να τους υποχρεώσει σε κάτι τέτοιο, γιατί δεν οφείλουν τίποτε στο κράτος. Αυτό το πρώτο κρατικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα επρόκειτο να γίνει πολύ επίκαιρο, όταν στον ευρωπαϊκό κόσμο το ίδιο το κράτος μετά από πολλούς αι­ώνες πήρε στα χέρια του την εκπαίδευση. Ο Πλάτων δεν χρεια­ζόταν να αφιερώσει σκέψεις στο θέμα αυτό, γιατί στην ιδανική πολιτεία, όπου κυβερνούσαν οι φιλόσοφοι, αποκλειόταν να δημι­ουργηθεί σύγκρουση ανάμεσα στην κρατική εξουσία και τη θεω­ρητική ερευνά.
 
        Το γεγονός ότι ο Πλάτων απαιτούσε από τους φιλοσόφους της πολιτείας του να εγκαταλείψουν το αγαθό της ερευνάς μαρτυρεί ότι στη δική του ευτυχία που απολάμβανε στην Ακαδημία υπήρ­χε μια σταγόνα πικρού συμβιβασμού. Την περήφανη αγαλλίαση με την οποία ο Πλάτων επανειλημμένα αναφέρεται στην ευτυχία της γνώσης, την εκφράζουν ήδη οι αρχαιότεροι φιλόσοφοι και ε­ρευνητές, οι οποίοι με αυτοπεποίθηση διαχωρίζουν τη θέση τους από το πλήθος. Ο Πλάτων όμως κατέστησε για πρώτη φορά πραγματοποιήσιμη δυνατότητα τον θεωρητικό βίο ως προσωπι­κή μορφή ζωής χάρη σ’ ένα ίδρυμα που υπηρετούσε αυτόν το σκο­πό, την Ακαδημία, και για πρώτη φορά επίσης έκανε το κράτος και το σύνολο της πρακτικής ζωής αντικείμενο της θεωρητικής σκέψης. Ωστόσο ως αριστοκράτης είχε συνείδηση ότι ο πραγμα­τικός προορισμός του ήταν να γίνει πολιτικός που αναλαμβάνει προσωπικά τις διάφορες κρατικές υποθέσεις. Δεν πιέζει όμως τον εαυτό του, γιατί έχει καιρό και μπορεί να περιμένει με αριστο­κρατική άνεση. Γι’ αυτό και περιγράφει τον άρχοντα στον Γορ­γία (όσο μοιραία και αν στάθηκε η εμπειρία του) όχι χωρίς κα­τανόηση, θα λέγαμε μάλιστα με κάποια συμπάθεια. Ο Πλάτων δημιούργησε στην Ακαδημία μια κοινωνία που μπόρεσε να ανα­πτύξει μια δεσμευτική ταξική συνείδηση η οποία ήταν ανεξάρ­τητη από καταγωγή ή περιουσία και βασιζόταν μόνο στα πνευ­ματικά χαρίσματα. Εδώ βρήκε ένας κύκλος αξιόλογων ανθρώπων την ευκαιρία να επιδοθεί σε αυτό που θεωρούσε σημαντικό, χωρίς να πιέζεται από ευτελείς πρακτικές σκοπιμότητες.
 
        Αυτή η ακαδημαϊκή περηφάνια άσκησε μακρόχρονη επίδραση, αν και σύντομα φάνηκαν οι κίνδυνοι της. Στον Πλάτωνα η θεω­ρία τρέφεται, θα λέγαμε, από το αίμα των πρακτικών ενδιαφε­ρόντων. Όχι μόνο το μεγαλείο του άνθρωπου, άλλα και καθετί αντικειμενικά σημαντικό στηρίζεται στη γνήσια ένταση ανάμεσα στην πρακτική και τη θεωρητική στάση. Ωστόσο, ήταν φυσικό ότι ή θεωρία θα υπογραμμιζόταν στη σχολή του Πλάτωνα κα­ταρχήν με μεγαλύτερη έμφαση. Ήδη στον Αριστοτέλη, οπότε η εξειδίκευση γίνεται υποχρεωτικά μεγαλύτερη, ο δεσμός ανάμε­σα στη θεωρία και την πράξη ατονεί ακόμη περισσότερο. Ο παν­τογνώστης επιστήμονας και ερευνητής ενδιαφέρεται κυρίως για τη συνταγματική ιστορία και τη συστηματική κατάταξη των κρατικών θεσμών. Ως δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου έρ­χεται σε επαφή με την υψηλή πολιτική, αλλά η επίδραση του πά­νω της είναι προφανώς μικρή. Ίσως γι’ αυτό επισκοπεί τον κόσμο σε όλο του το πλάτος με μεγαλύτερη άνεση. Στην περιπατη­τική σχολή όμως διακόπτεται η σχέση ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη. Ο Θεόφραστος, ο πιο σημαντικός μαθητής του Αρι­στοτέλη, υποστηρίζει με αποφασιστικότητα, όπως ο δάσκαλος του, την προτεραιότητα της θεωρίας, ενώ ο Δικαίαρχος αναγνω­ρίζει την προτεραιότητα του πρακτικού βίου.
 
        Από τότε η φιλοσοφία πήρε περισσότερο «πρακτικό χαρακτή­ρα»: δεν υπηρετούσε ούτε τη δική της συντήρηση ούτε το συμ­φέρον των επιμέρους επιστημών, οι όποιες πάντως επέζησαν χά­ρη σε ορισμένες διαμάχες ανάμεσα στους οπαδούς της θεωρίας και τους υποστηρικτές της πράξης. Ήδη ανάμεσα στους μαθη­τές του Σωκράτη είχε επικρατήσει μια πρακτική κατεύθυνση.
 
Τον Σωκράτη επικαλούνταν ιδιόρρυθμοι φιλόσοφοι όπως ο Διογένης, ο όποιος πρέσβευε ότι ο άνθρωπος δεν έχει καμιά α­νάγκη. Έλεγαν ότι από τον φτωχικό του πίθο κήρυξε μια συγκε­κριμένη πρακτική διδασκαλία, την οποία και διέδιδαν. Στην πε­ρίπτωση αυτή απαιτούνταν ελάχιστη θεωρητική κατάρτιση.
 
        Τα μεγάλα συστήματα της ελληνιστικής φιλοσοφίας στρέφον­ται συνειδητά σε πρακτικούς σκοπούς. Πρόθεση τους είναι να προσφέρουν στον άνθρωπο ένα σταθερό στήριγμα στην κοινωνία και τον κόσμο. Η θεωρία περιορίζεται σε σκέψεις που καθορί­ζουν τη σχέση του άνθρωπου με το περιβάλλον του (π.χ. γνωσιοθεωρητικοί στοχασμοί για τη σχέση σκέψης και αίσθησης ή ο­ρατού και αοράτου κτλ,)· επειδή όμως δεν χρησιμοποιούν την πα­ρατήρηση ή το πείραμα σύντομα σχηματοποιούνται.
 
        Τόσο στους επικούρειους όσο και στους στωικούς, για να ανα­φέρουμε τις δύο πιο σημαντικές σχολές, αυτό το πρακτικό ενδια­φέρον οδηγεί σε ηθικό δογματισμό. Η επίδραση των διδασκα­λιών τους μπορεί να ασκείται ως τις μέρες μας, γιατί πρόσφεραν ένα στήριγμα στους ανθρώπους που αρνήθηκαν την παλιά πίστη∙ άλλα ή επιστήμη μάλλον δεινοπάθησε εξαιτίας τους, γιατί ασχο­λούνται με τα ερωτήματα για το «αγαθό», την «αληθινή ευτυ­χία», τη «σωτηρία της ψυχής», και δεν επιδιώκουν την κατανό­ηση του υποδεέστερου υλικού κόσμου.
 
        Ότι ο Επίκουρος αντιμετωπίζει τη θεωρία για να καλύψει τα νώτα της πράξης αρκεί ίσως να το δείξει ή πρόταση (Αποφθέγ­ματα 12=Διογένης ό Λαέρτιος 10, 143): «Είναι αδύνατο να α­παλλαγεί ο άνθρωπος από το φόβο που τον κυριεύει όταν ρωτά για εσχατολογικά ζητήματα, αν δεν έχει γνώση της φύσης του σύμπαντος∙ χωρίς αύτη τη γνώση υποχρεώνεται να υποψιάζεται ότι οι πληροφορίες των μύθων για τους θεούς ίσως περικλείουν κάποια αλήθεια. Επομένως, χωρίς γνώση της φύσης δεν μπο­ρούμε να απολαύσουμε καμιά απολύτως χαρά». Όποιος αναθέτει στη φυσική επιστήμη να ερευνήσει και την τελευταία γωνιά του κόσμου, για να διαπιστώσει μήπως ακόμη κρύβεται κάπου μια θεότητα που εμπνέει τρόμο, έχει εύκολα μια κατάλληλη θεωρία στη διάθεση του, χωρίς να χρειάζεται να διεξαγάγει μακροχρό­νιες έρευνες. Ο πρακτικός σκοπός που υπέδειξε ο Επίκουρος ή­ταν, όπως μαρτυρεί ο αφορισμός αυτός, η σιωπηλή ικανοποίηση και η εξασφαλισμένη χαρά. Τη γνήσια ενεργητική ζωή την αντι­μετωπίζει με μεγαλύτερο σκεπτικισμό από ό,τι την επιστημονι­κή προσπάθεια. Εξύμνησε την ειρηνική και αποτραβηγμένη ζωή∙ η φιλία του εμπνέει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη από την κοινότητα μέσα στο κράτος. Περισσότερο αποφασιστικά υποστηρίζουν οι στωικοί την άποψη ότι ο σοφός πρέπει να δραστηριοποιηθεί. Για αυτό π.χ. ο Χρύσιππος (3, 702 Arnim) είναι πολύ αυστηρός με τους επιστήμονες: «Όποιος πιστεύει ότι αρμόζει εξ ορισμού στους φιλοσόφους η ζωή του επιστήμονα, μου φαίνεται ότι σφάλ­λει, γιατί νομίζει ότι αυτό πρέπει να συμβαίνει για ευχαρίστηση τους ή για κάτι παραπλήσιο και ότι θα περάσουν κάπως έτσι ο­λόκληρη τη ζωή τους∙ αυτό σημαίνει, αν το εξετάσουμε καλύτε­ρα, ότι θα περάσουν μια ηδονική ζωή. Αυτή την άποψη δεν πρέ­πει να την αφήσουμε αδιευκρίνιστη· πολλοί, βέβαια, την εκφρά­ζουν με σαφήνεια, αρκετοί όμως όχι και τόσο ξεκάθαρα». Η επί­θεση αφορά φυσικά στον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη και άλλους, και στρέφεται εναντίον του επάθλου της ευτυχισμένης ζωής του ερευνητή. Αλλά η αντίληψη αυτή καταπνίγει στη γένεση της τη γνήσια επιστημονική προσπάθεια για χάρη μιας ηθικής ακαμ­ψίας, ενώ για τη φύση δεν γίνεται καθόλου λόγος. Πραγματικά, οι στωικοί κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια για να οδηγή­σουν τους ανθρώπους σε μια πολιτισμένη και λογική συμβίωση. Οι αντιλήψεις μας για το φυσικό δίκαιο, για τα δικαιώματα του ανθρώπου, την ανθρώπινη αξία και ελευθερία ανάγονται κατευ­θείαν στους στωικούς. Αλλά η συμβολή τους στην επιστήμη, αν εξαιρέσουμε τον μεγάλο Ποσειδώνιο, ήταν ασήμαντη.
 
        Αυτά τα λίγα παραδείγματα - η προσαγωγή περισσοτέρων θα μπορούσε να ενισχύσει την άποψη αυτή - δείχνουν ότι η ένταση ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη είναι γόνιμη για τη σκέψη.
 
        Η επικράτηση της θεωρίας προωθεί τις ειδικές επιστήμες, απει­λεί όμως να τις αποκόψει από τα ζωντανά συμφραζόμενα τους. Αντίθετα, ο υπερτονισμός της πράξης οδηγεί εύκολα σε ένα δογ­ματισμό που σχηματοποιεί την ελευθερία και το δυναμισμό της έρευνας.
 
        Σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα υπάρχει η αντίθεση ανά­μεσα στη vita contemplativa και τη vita activa, τη θεωρητική και την πρακτική ζωή, κυρίως ως αντίθεση ανάμεσα στην πνευματική στάση, που εκφράζει ο στοχασμός και η φροντίδα για το πνεύμα, και στην κοσμική στάση, όπου επικρατούν τα πρακτικά ενδιαφέροντα. Τον οπαδό της θεωρητικής ζωής και τον οπαδό της πρακτικής ζωής τους ενδιαφέρουν διαφορετικά πράγ­ματα: τον πρώτο τα επουράνια, τον δεύτερο τα επίγεια. Αυτή η αντίθεση γίνεται γόνιμη πάλι στην Αναγέννηση, και έτσι δημι­ουργείται ξανά μια ζωντανή επιστήμη.
 
        Όταν το πνεύμα στράφηκε πάλι σε εγκόσμια ζητήματα οι ε­ρευνητές συνάντησαν ξανά τις αρχαίες θεωρίες, οι οποίες αντιπαρατίθενται στις εξ αποκαλύψεως αλήθειες της χριστιανικής πί­στης. Οι θεωρίες αυτές, όπως αρχικά σήμαινε και το όνομά τους, στηρίζονταν στη θέαση του πραγματικού κόσμου, επομένως ήταν δυνατό να ελεγχθούν εμπειρικά. Γι’ αυτό, οπότε έρχονταν σε αν­τίθεση με τις ισχύουσες αντιλήψεις, προκαλούσαν αυτό τον έλεγ­χο. Πραγματικά, η ερώτηση που έθετε κάποιος στις αρχαίες επι­στημονικές απόψεις και έμμεσα στις νεότερες ήταν: είναι δυνατό να αποδειχτούν; Η ερώτηση αυτή προώθησε σημαντικά τη σύγ­χρονη επιστήμη. Στις φυσικές επιστήμες εισάγεται το πείραμα (το μέσο δηλαδή για τον έλεγχο της φύσης), που είχε αναπτυχθεί ελάχιστα στην αρχαιότητα. Στις θεωρητικές επιστήμες συναν­τούμε την προτροπή redeamiis ad fontes (πίσω στις πηγές!) και αργότερα την ιστορική κριτική, και έτσι αναπτύσσεται όλο και περισσότερο ο έλεγχος των δεδομένων. Με αυτό τον τρόπο μέσα σε έναν ξένο κόσμο νέες μέθοδοι και αποδείξεις προσδίδουν πάλι κύρος σε ένα μεγάλο τμήμα της ελληνικής σκέψης - μόνο ο αδιάπτωτος παροξυσμός για έλεγχο δεν αρμόζει ολότελα στην ελληνική σκέψη. Έτσι, θεωρία και πράξη - οι όποιες στον Με­σαίωνα παρά τις όποιες διαμάχες προχώρησαν παράλληλα - σχε­τίζονται εκ νέου με μια δυναμική ένταση, γιατί αντικείμενο πα­ρατήρησης ήταν πάλι ο ίδιος ο κόσμος, μέσα στον οποίο δρούσε ο ενεργητικός άνθρωπος.

Ποιος ξέρει να μου πει τι είναι λάθος και τι σωστό;

Πόση αγωνία, πόσος πόνος, πόσες πληγές που κρύβονται πίσω από παγωμένα χαμόγελα.

Πόσα μπορώ-δεν μπορώ, πόσες ματωμένες αναμετρήσεις, πόσες εσωτερικές μάχες που δόθηκαν και πόσες ακόμα θα δοθούν με μόνιμα ηττημένο εσένα.

Παλεύεις να αποφύγεις τι; Το λάθος, το σωστό…

Ποιος, όμως, ξέρει να σου πει τι είναι λάθος και τι σωστό;

Κι όσο παλεύεις, το θέλω γιγαντώνεται, γίνεται επιθυμία και η επιθυμία, λαχτάρα και η λαχτάρα, πόθος που κυριεύει κάθε σου κύτταρο… Και η μάχη μέσα στο κεφάλι σου κορυφώνεται και χτυπάς αλύπητα τον εαυτό σου και ζεις…

Αλήθεια που ζεις μαχόμενος; Και με ποιον στην ουσία μάχεσαι;

Τι είναι αυτό που σε κάνει να ακροβατείς στην κόψη της ευπρέπειας και της “αλητείας”, ανάμεσα στη λογική και στην “τρέλα”, ανάμεσα στο πρέπει να είμαι και στο Είμαι;

Τι είναι αυτό που σε διχάζει, που τρελαίνει τη σκέψη σου, το σώμα σου, τα συναισθήματα σου, που σε διαμελίζει, που σε διαχωρίζει και ζεις σαν μισός άνθρωπος;

Τι είναι αυτό που σε οδηγεί σε τέτοιες διαδρομές, σε τέτοια σταυροδρόμια ακινησίας και ταυτόχρονης εγρήγορσης;

Πόσες φορές έχεις νιώσει το στήθος σου να θέλει να τρέξει μπροστά, να νιώσει, να γευτεί, να φωνάξει και ταυτόχρονα νιώθεις την πλάτη σου να σε τραβά πίσω και να σε εγκλωβίζει μέσα στο “μη” από φόβο μην ρισκάρεις και πληγωθείς για άλλη μια φορά;

Και τι ζωή ζεις τελικά με ένα επαναλαμβανόμενο μπρος- πίσω, κλέβοντας τις μέρες σου, τις νύχτες σου, τις στιγμές σου;

Και τι είναι τα θέλω, επιθυμώ, λαχταρώ, ποθώ…
Άγγελοι ή Δαίμονες;

Πες μου.
Πες μου για να το μάθω κι εγώ, μήπως έτσι ησυχάσω, μήπως έτσι τολμήσω να ζήσω τη ζωή μου φορώντας τα “δικά” μου παπούτσια…

Η Επιφάνεια (Θεοφάνεια) των Θεών και το καθαρτήριο ύδωρ στον Ελληνικό πολιτισμό

AdonisH πίστη στην εμφάνιση του Θείου στους ανθρώπους, προκειμένου να τους βοηθήσει ή να τους νουθετήσει, ανήκει στις δοξασίες όλων των λαών. Ομοίως, και το νερό ως μέσο καθαρμού και εξαγνισμού απαντάται στη λατρευτική ζωή πολλών Θρησκειών. Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε n Επιφάνεια, n πεποίθηση για την εμφάνιση της θεϊκής δύναμης.
 
Η Επιφάνεια είναι n αποκάλυψη της θεότητας στα μάτια των θνητών με σκοπό την προστασία ή την καθοδήγηση των τελευταίων. H εδραία πίστη του αρχαίου ανθρώπου στην ύπαρξη της θεότητας τον οδήγησε στην απεικόνιση του Θείου με ποικίλες μορφές. Για το λόγο αυτό τα στοιχεία τα οποία διαθέτουμε για την Επιφάνεια προέρχονται κατά κανόνα από το χώρο της τέχνης, n οποία αρχικώς ανεπτύχθη για να απαθανατίσει τις Θρησκευτικές δοξασίες και τις λατρευτικές συνήθειες, όχι μόνον στην αρχαία Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο.
 
Το δακτυλίδι του «Μίνωα»που έχει ως θέμα του  τα μινωικά Θεοφάνεια.
 
H χρήση της λέξης Επιφάνεια καθιερώθηκε κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. αλλά η δοξασία γι’ αυτήν ανάγεται ήδη στη νεολιθική περίοδο. Τα σχετικά ευρήματα απεικονίζουν το Θείο, τη Μητέρα Θεά, αλλά προφανώς θεοποιούν την ανθρώπινο ιδιότητα της γονιμότητας. Με την πάροδο του χρόνου και τη σύμπηξη κοινωνικών ομάδων με κεντρική εξουσία, n θρησκεία συστηματοποιείται με την ύπαρξη του ιερατείου και την ανάπτυξη της θρησκευτικής ζωής. H τέχνη καλείται πλέον να εξυπηρετήσει τις λατρευτικές ανάγκες των πιστών.
 
 Το δακτυλίδι της Τίρυνθας.
 
Εν Ελλάδι το πρώτο ίσως παράδειγμα Επιφάνειας απαντάται στη μινωική Κρήτη. O πρώτος κατά σειράν εμφανίσεως πολιτισμός στην Ευρώπη προσφέρει και το πρώτο δείγμα οργανωμένης λατρευτικής ζωής. H εν λόγω Επιφάνεια απεικονίζεται σε δακτυλίδια, σφραγιδόλιθους και σφραγίσματα πάνω σε πηλό. Πρόκειται για μια γυναικεία μορφή, γυμνή από τη μέση και πάνω με πλουμιστή μινωική φούστα.
 
Στο μυκηναϊκό πολιτισμό πλούσια σε Θρησκευτικά στοιχεία είναι n σκηνή που κοσμεί το περίφημο χρυσό δακτυλίδι της Τίρυνθας: η ένθρονη Θεά υψώνει το κωνικό ποτήρι της «ιερής κοινωνίας» προς τους τέσσερις δαίμονες (n λέξη με την αρχαία σημασία της), οι οποίοι κατευθύνονται σ’ αυτήν κρατώντας σπονδικές πρόχους.

Αντιστοιχίες
Στην κρητομηκυναϊκή τέχνη το φίδι και το πτηνό – συνήθως  περιστερά – αποτελούν συχνότατες μορφές επιφάνειας της θεότητας. Εν προκειμένω n ομοιότητα των απεικονίσεων αυτών με περιστατικά που αναφέρονται στην Παλαιά Διαθήκη και στην Καινή Διαθήκη αντιστοίχως είναι πρόδηλες.

Για τους αρχαίους αγγειογράφους, εξάλλου, προσφιλέστατο Θέμα ήταν n εμφάνιση, n Επιφάνεια του Διονύσου στις πιστές ακόλουθές του, τις Μαινάδες.
Αποτέλεσμα εικόνας για , τις Μαινάδες
 
Ο κατάλογος είναι ανεξάντλητος: Θέμα πολλών αμφορέων και κυλίκων είναι n παρουσίαση της Δήμητρας, Θέας της γεωργίας, στον Τριπτόλεμο, τον ηγεμόνα της Ελευσίνας στον οποίο δίνει τους σπό-ρους και του αποκαλύπτει τα μυστικό της καλλιέργειας της Γης. Αυτό το δώρο του δίνει για τη φιλοξενία που της προσέφερε ο πατέρας του, όταν n θεά αναζητούσε την Περσεφόνη. Αλλά εάν όλα αυτά είναι ευρέως άγνωστα είναι πασίγνωστες οι «κάθοδοι» των θεών στα πεδία των μαχών του Τρωικού πολέμου για να βοηθήσουν τους πολεμιστές, τους οποίους ο καθένας προστάτευε.
H επιστημονική Θεωρία, την οποία διατύπωσε πριν από λίγα χρόνια n Χέλγκα Πόις ενισχύει την άποψη της μαζικής πίστης στην εμφάνιση της Θεότητας και προσθέτει έναν ακόμη κλάδο, πέραν της τέχνης, σας πηγές από τις οποίες μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία για να προσεγγίσουμε το εν λόγω θέμα. Σύμφωνα, λοιπόν, με τη Θεωρία αυτή, n οποία είναι n επικρατούσα, η «Αίθουσα του Θρόνου» στο ανάκτορο της Κνωσού στην Κρήτη δεν κατασκευάσθηκε προκειμένου να φιλοξενεί τον εκάστοτε άρχοντα αλλά για να στεγάζει τελετουργίες κατά τη διάρκεια των οποίων επιτελείτο n Επιφάνεια της θεότητας στους Παριστάμενους πιστούς.
 
Τα 4 στοιχεία
«Των δε δη τεττάρων εν όλον έκαστον
είληφεν η του
κόσμου σύστασις.  εκ γαρ πυρός παντός
ύδατός τε και
αέρος και γης συνέστησεν αυτόν ο συνιστάς. »
Πλάτων, Τίμαιος 32 c 5-7

Στο χωρίο αυτό ο Τίμαιος στον φερώνυμο πλατωνικό διάλογο αναφέρει – σε ελεύθερη απόδοση – ότι n δημιουργία του σύμπαντος απαίτησε την ολότητα και των τεσσάρων στοιχείων, γιατί ο Δημιουργός το έπλασε από όλη τη φωτιά, όλο το νερό, όλον τον αέρα και όλη τη γη.
H λειτουργία του νερού ως συστατικού στοιχείου της δημιουργίας του κόσμου ήταν επικρατούσα άποψη μεταξύ των φιλοσόφων στην αρχαία Ελλάδα. Πέραν της πλατωνικής Θεωρίας ανάλογη είναι και n διδασκαλία του Εμπεδοκλή για τέσσερα «ριζώματα» που αντιστοιχούν στα τέσσερα προαναφερθέντα στοιχεία.
Επόμενο ήταν λοιπόν να αναγνωρισθούν στο ύδωρ υπερφυσικές ιδιότητες και οι άνθρωποι να το συνδέσουν με διάφορες δοξασίες και τελετουργίες.
Στην πρώιμη αρχαιότητα το νερό αξιοποιήθηκε ως «εγγυητής» για την τήρηση των όρκων. Σταδιακά όμως εξελίχθηκε σε μέσο καθαρμού και μύησης στα διάφορα μυστήρια και συνδέθηκε κυρίως με τις τρεις σημαντικές στιγμές στη ζωή του ανθρώπου: τη γέννηση, το γάμο και το θάνατο.
Στην Ιλιάδα κύρια θέση κατέχουν οι αναφορές, οι οποίες αφορούν το λουτρό των νεκρών και τον καθαρμό των πολεμιστών, επιτιθεμένων και αμυνομένων, πριν από διάφορες τελετουργικές ή λατρευτικές πράξεις.
O καθαρμός κατά τη γέννηση αποτελούσε κατ’ ουσίαν αναπαράσταση του μύθου, σύμφωνα με τον οποίο, μόλις γεννήθηκε ο Δίας τον έλουσαν στον ποταμό Γορτύνιο, ο οποίος μετονομάσθηκε σε Λούσιο. Το λουτρό αυτό του νεογέννητου ανθρώπου συνιστά και τον πρώτο θρησκευτικό καθαρμό του.
Και εδώ οι ομοιότητες με τη χριστιανική βάπτιση, κατά τη διάρκεια της οποίας δίδεται n άφεση το προπατορικού αμαρτήματος, είναι εμφανείς.
Πριν από το γάμο το λουτρό της νύμφης σε καθορισμένες πηγές γινόταν xάριν της γονιμότητας. Η παλαιότερη λατρεία της Ρέας, της Μητέρας Γης, n οποία κάρπιζε από τη βροχή είχε αφήσει το κατάλοιπό της.
Ως προς το Θάνατο το μεγαλειώδες έργο των τριών τραγικών ποιητών γέμει σχετικών καταγραφών. Ενδεικτικά αναφέρεται n αισχύλειος τραγωδία «Οιδίπους επί Κολωνώ».
O τυφλός πια Οιδίπους προαισθανόμενος την τελευτή του βίου ζητεί από τις κόρες του, την Αντιγόνη και την Ισμήνη, να του φέρουν νερό για να λουσθεί. Αλλά το νερό επιτελούσε την καθαρτήρια λειτουργία του και μετά Θάνατον.
O νεκρός περνά από την Αχερουσία λίμνη για να βρεθεί στο βασίλειο του Άδη, όπου πίνει από το νερό της Λήθης, για να ξεχάσει τα επίγεια. Τέλος, το ύδωρ ήταν το μέσο μύησης σε διάφορα μυστήρια, όπως στα Καβείρια.
Στα Ελευσίνια κατά τη λήξη τους γέμιζαν δύο κρατήρες με νερό. Τον έναν τον άδειαζαν προς την Ανατολή ζητώντας από τον ουρανό να βρέξει και τον άλλο προς τη Δύση ζητώντας από τη γη νη «συλλάβει».

Γιατί οι μεγάλοι έρωτες είναι συνήθως άνθρωποι που δεν φανταζόμασταν καν

Σήμερα θα μιλήσουμε για τον/ην σύντροφο της ζωής μας. Εκείνον που οι περισσότεροι και περισσότερες αναζητούμε και ποια χαρακτηριστικά συνήθως πρέπει να φέρει για να είναι ο/η ιδανικός/η. Ο άνθρωπος που είναι ικανός να συνάψει μια μακροχρόνια σχέση και μαζί με τον οποίο μπορούμε να ζήσουμε τις χαρές του έρωτα, της αγάπης και της καλής επικοινωνίας.

Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ένας σύντροφος ζωής;

Η λίστα για τους περισσότερους ανθρώπους περιλαμβάνει χαρακτηριστικά όπως η καλή εμφάνιση, η καλή οικονομική κατάσταση, ένα ικανοποιητικό μορφωτικό επίπεδο, παιδεία. Το να προέρχεται από μια καλή οικογένεια, το να έχει καλή υγεία, να ταιριάζει μαζί μας στις θρησκευτικές, κοινωνικοπολιτικές πεποιθήσεις είναι παράγοντες που επίσης καθορίζουν σημαντικά τις επιλογές μας όσον αφορά τις μακροχρόνιες σχέσεις. Είναι όμως αυτά τα κριτήρια σωστά για την επιλογή;

Αν και το ζήτημα είναι πάντα υποκειμενικό, καλό είναι να γνωρίζουμε ότι τα κοινωνικά στερεότυπα δεν είναι εκείνα που υπερέχουν πάντα, στις ερωτικές μας επιλογές. Υπάρχουν και κάποια άλλα κριτήρια που πολλές φορές δεν τα αντιλαμβανόμαστε ξεκάθαρα καθώς λειτουργούν πολύ στη βάση του ασυνείδητου και καθορίζουν όμως σε μεγάλο βαθμό την ερωτική μας ζωή. Τα κριτήρια αυτά έχουν περισσότερο να κάνουν με βαθιές ψυχολογικές αλλά και σωματικές ανάγκες και κυρίως με τον πόθο και τις ερωτικές επιθυμίες.

Το πρώτο που πρέπει να τονίσουμε, είναι ότι δε χρειάζεται πάντα να ταιριάζουμε με τον άνθρωπο που επιλέγουμε για σύντροφο ζωής. Δεν είναι λίγοι οι ψυχολόγοι αλλά και οι βιολόγοι που υποστηρίζουν ότι δεν μας έλκουν οι άνθρωποι που μας μοιάζουν αλλά εκείνοι που διαφέρουν αρκετά από εμάς. Ο λαός το λέει απλοϊκά: Τα ετερώνυμα έλκονται. Οι επιστήμονες ως επί το πλείστον, σαν μια ανάγκη αλληλοσυμπλήρωσης των προσωπικοτήτων. Ψάχνουμε στον άλλο να βρούμε εκείνο που δεν έχουμε εμείς. Και δίνουμε στον άλλο εκείνο που δεν έχει και το αναζητά. Οι σχέσεις αυτές για πολλούς επιστήμονες, θεωρούνται ως αρκετά ισχυρές και μπορούν να αντέξουν στο χρόνο μιας και είναι πιο δύσκολο να αλλοιωθούν λόγω της καθημερινής ρουτίνας.

Σκεφτείτε το απλά. Είναι διαφορετικό να έχεις έναν άνδρα δίπλα σου για τον οποίο γνωρίζεις τα πάντα, μιας και μοιάζει πολύ σε εσένα, του οποίου τις αντιδράσεις μπορείς να προβλέψεις από τη στιγμή που μοιάζουν με τις δικές σου και που δε μπορεί να σου δώσει απαντήσεις στα θέματα εκείνα της ζωής για τα οποία αγωνιάς και ζητάς απαντήσεις και πολύ διαφορετικό να ζεις με έναν άνθρωπο που σε συμπληρώνει, που μπορεί να σου δείξει μονοπάτια της ζωής διαφορετικά από τα δικά σου, εκείνα που μέχρι τώρα δεν είχες ανακαλύψει. Ο έρωτας άλλωστε είναι μια εξερεύνηση του ίδιου μας του εαυτού μέσα από τον άλλο.

Πολλές φορές καταλήγουμε να συνάπτουμε σχέση με έναν σύντροφο που ποτέ δε θα μας περνούσε από το μυαλό ότι θα μπορούσαμε να έχουμε ερωτευτεί. «Κάνεις πλάκα, πώς αυτός τα έφτιαξε με αυτή» ακούμε πολύ συχνά να λένε. Ο έρωτας πρέπει να καλύπτει βαθιές ανάγκες της προσωπικότητάς μας. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις γυναικών που ερωτεύτηκαν έναν άνδρα όχι για τη φυσική του εμφάνιση αλλά για την κάλυψη ψυχολογικών αναγκών. Αγάπησαν τον άνδρα εκείνο που τις βοήθησε να επουλώσουν τις πληγές τους, λόγου χάρη. Πού στάθηκε δίπλα τους σε μια μεγάλη δυσκολία και απέδειξε με αυτό τον τρόπο τον ανδρισμό του. Ερωτευόμαστε όχι εκείνους με τους οποίους φανταζόμαστε ότι μπορούμε να ζήσουμε τα μεγαλύτερά μας όνειρα ζωής αλλά εκείνους που μπορούν να αποδείξουν ότι θα εξαφανίσουν τους μεγάλους μας φόβους στην προσπάθειά μας να ζήσουμε τη ζωή που ονειρευόμαστε. Εκείνους που νιώθουμε πως δε θα μας εξαπατήσουν, πως δε θα εκμεταλλευτούν την αδυναμία μας αλλά θα την αγαπήσουν που δε θα μας εγκαταλείψουν με την πρώτη ευκαιρία. Και αν αυτό δεν είναι πάντα ο κανόνας, σε ένα υποσυνείδητο τουλάχιστον επίπεδο λειτουργεί καταλυτικά, σε πάρα πολλές περιπτώσεις.

Συνδεόμαστε ερωτικά με κάποιον όταν εκείνος δείχνει όχι απλά να ενδιαφέρεται με εμάς αλλά να συμπληρώνει την προσωπικότητά μας με τρόπο καταλυτικό. Και αυτό δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μεγέθη, την ομορφιά, την εξωτερική εμφάνιση. Μπορεί και ο πιο άσχημος άνθρωπος του κόσμου, στα μάτια μας να φαντάζει απίστευτα γοητευτικός. Άλλωστε ας μη ξεχνάμε. Η ομορφιά είναι υποκειμενική.

Και αν βρούμε μια τέτοια προσωπικότητα που να ανάψει για τα καλά εκείνο που αποκαλούμε ερωτική τρέλα; Μπορεί η σχέση που θα συνάψουμε να διατηρηθεί για αρκετά χρόνια; Η τρέλα αυτή όπως και όλα τα πράγματα στη ζωή, σταδιακά σβήνει. Το μυστικό όμως για να μη χαθεί έχει να κάνει με τη δική μας καλλιέργεια και αλλαγή, όχι πάντα με τη συμπεριφορά που έχει το ταίρι μας.

Τι ακριβώς εννοούμε; Ο σύντροφος της ζωής σας, θα σας φέρει καινούργια πράγματα στη ζωή. Όπως είπαμε και πριν θα ανοίξει καινούργιους ορίζοντες νέα μονοπάτια. Η πραγματική δουλειά στη σχέση αρχίζει αφού συναντήσουμε τον μεγάλο έρωτα, όπως τον αποκαλούμε. Οι νέες ιδέες, τα καινούργια συναισθήματα, οι σκέψεις που κάνουν επανάσταση σε μυαλό και καρδιά, πρέπει να βρουν πρόσφορο έδαφος στη ψυχή μας. Πρέπει να καλλιεργήσουμε την προσωπικότητά μας για να μπορέσουμε να συμπορευτούμε σε μια νέα ζωή.

Τα ταξίδια του μυαλού

Αποτέλεσμα εικόνας για Τα ταξίδια του μυαλούΔεν ερχόμαστε μόνοι σ’ αυτό τον κόσμο. Κουβαλάμε μέσα μας ένα σωρό χαρακτηριστικά που θα μας ξεχωρίσουν από τους υπόλοιπους ανθρώπους. Αυτή είναι η κληρονομιά μας από τις προηγούμενες γενιές. Είναι όμως και κάτι που το κουβαλάμε μέσα μας, όλοι ανεξαρτήτως, από τη στιγμή που γεννιόμαστε και λέγεται «ανασφάλεια».

Σε περιμένει στη γωνία κάθε φορά που πιστεύεις πως έχεις ξεμπερδέψει απ’ αυτήν, κάθε που πας να πάρεις τα πάνω σου.

Μοιάζει μ’ εκείνη την κακιά μάγισσα των παραμυθιών με την άσχημη όψη και το σαρδόνιο γέλιο, που κυνηγά τους πρωταγωνιστές μέχρι να τους εξοντώσει. Δε σ’ αφήνει να προχωρήσεις, σου βάζει παντού παγίδες και σε κάνει να αμφιβάλεις για τον εαυτό σου.

Κάπως έτσι συμβαίνει και στην πραγματική ζωή. Οτιδήποτε που έρχεται ή φεύγει, κάθε κύκλος που κλείνει ή ανοίγει, μας αποπροσανατολίζει και μας βγάζει έξω απ’ τα νερά μας.

Δύσκολο πράγμα οι αλλαγές. Κάποιες φορές τις επιλέγεις και κάποιες σου επιβάλλονται. Ενδόμυχα όμως σε φοβίζουν, γιατί σε αναγκάζουν να μπεις σε καλούπια.

Και κάπου εκεί στην καθημερινότητα που σε ζορίζει να την ακολουθήσεις, αποφασίζεις να φτιάξεις το δικό σου παραμύθι για να περισώσεις όσο μυαλό σου έχει απομείνει. Είναι εκείνο που θα γράψεις και θα καθορίσεις εσύ την αρχή και το τέλος του. Θα επιλέξεις εσύ τους πρωταγωνιστές και τους ρόλους τους στην ιστορία που θα πλάσεις, όπως θέλεις.

Τις νύχτες που η σιωπή είναι εκκωφαντική και τα γόνατα αγγίζουν το στήθος κάτω απ’ το πάπλωμα, αυτά τα παραμύθια θα σε συντροφεύουν και θα σου δίνουν δύναμη για να συνεχίσεις. Θα σου θυμίζουν, έστω για λίγο τι χρώμα έχει η ηρεμία.

Θα «αδειάζουν» το μυαλό σου και θα σε πηγαίνουν σε μία άλλη πραγματικότητα. Για όσο επιλέξεις εσύ.

Άλλοτε οι πρωταγωνιστές σου θα ’ναι σιωπηλοί και μόνο θα σου χαμογελάνε κι άλλοτε πάλι θα σε κρατούν στην αγκαλιά τους για να μη φοβάσαι.

Θα είναι πρόσωπα αγαπημένα που μπορεί να χαθήκατε ή εκείνοι που έχουν φύγει απ’ τη ζωή και δε θέλεις να τους ξεχάσεις. Στο παραμύθι του μυαλού σου θα παίρνουν σάρκα και οστά, θα είναι σα να μην έφυγαν ποτέ.

Βάλ’ τους να παίξουν σε μέρη που δεν έχεις πάει ποτέ, σε τόπους που δεν έχεις δει. Άλλαζέ τους κάθε φορά. Ή ακόμα θα ’ναι εικόνες του παρελθόντος που ήσουν ευτυχισμένος. Θα τις φέρνεις στο μυαλό και θα τις ξαναζείς όπως τότε. Και θα συνειδητοποιείς πως εκείνο το συναίσθημα δεν έχει αλλάξει.

Ντύσε τις εικόνες με νότες από τραγούδια που αγαπάς. Από εκείνα που σου θυμίζουν τη χαμένη σου παιδικότητα. Τα έχεις ανάγκη τα παραμύθια αυτά. Γιατί εκεί δεν υπάρχουν δράκοι και κακές μάγισσες, παρά μόνο χαρά και ηρεμία.

Καμιά πραγματικότητα δεν παλεύεται χωρίς αυτά. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην τα χρειάζεται.

Είναι η «άλλη» αλήθεια που φτιάχνεις με τη σκέψη σου και δε μπορεί να σου την κλέψει κανείς. Είναι το δεκανίκι που σε βοηθάει να σταθείς στα πόδια σου. Είναι το μόνο μέσο που έχεις για να αποκόβεσαι από τα προβλήματα που σε πνίγουν. Και που ξέρεις; Ίσως κάποια μέρα να γίνουν αληθινά.

Κι αν ποτέ η ανασφάλεια φύγει από την πραγματικότητα και μπει στο παραμύθι σου, μη φοβηθείς. Γιατί όπως σε όλα τα παραμύθια, έτσι και σ’ αυτό, η κακιά μάγισσα στο τέλος πεθαίνει.

ΙΑΚΧΟΣ

Ο Ίακχος, είναι ο θεός που οδηγεί μυστικά την πομπή των μυημένων στα Μυστήρια της Ελευσίνας. Το όνομά του φαίνεται πως είναι η τελετουργική κραυγή "Ίακχε", που έβγαζαν οι πιστοί. Αυτή η κραυγή έγινε όνομα και αυτό το όνομα το έδωσαν σε ένα θεό. Σχετικά με την ίδια την προσωπικότητα του Ίακχου οι παραδόσεις ποικίλλουν. Αλλά γενικά ο Ίακχος, που το όνομά του θυμίζει ένα από τα ονόματα του Διόνυσου, μπορεί να θεωρηθεί ως ο ενδιάμεσος ανάμεσα στις ελευσινιακές θεότητες και τον Διόνυσο.

Σύμφωνα με άλλους ήταν γιος του Διονύσου και της Αύρης, τον οποίο - αφού σκότωσε η μητέρα του τον αδερφό του - τον παρέλαβε η Άρτεμη και τον παρέδωσε στο Διόνυσο, που ανέθεσε στη νύμφη Νίκαια να τον θηλάσει και να τον μεγαλώσει. Η Αύρα, σ΄ αυτή την περίπτωση, απέκτησε από τον Διόνυσο δυο παιδιά δίδυμα, αλλά μέσα στην τρέλα της, καταβρόχθισε το ένα. Το δεύτερο, ο μικρός Ίακχος, σώθηκε από μια άλλη Νύμφη που την αγαπούσε ο Θεός και αυτή το εμπιστεύθηκε στις Βακχίδες της Ελευσίνας όπου άρχισαν να τον τιμούν μαζί με τον Διόνυσο την Δήμητρα και την Περσεφόνη. Λένε πως τον βύζαξε η ίδια η Αθηνά, ενώ η Αύρα έπεσε μέσα στον ποταμό Σαγγάριο ( ο ίδιος ποταμός που παίζει ρόλο στο μύθο της Άγδιστης και του Άττη) και έγινε πηγή. Άλλες φορές θεωρείται γιος της Δήμητρας, ο οποίος, λένε, είχε συνοδεύσει τη μητέρα του στην αναζήτηση της Περσεφόνης. Ο Ίακχος, με το γέλιο του μπροστά στις χειρονομίες της Βαυβώς, είχε κάνει τη θεά να χαμογελάσει.


Πιο συχνά, ο Ίακχος, θεωρείται γιος όχι της Δήμητρας αλλά της Περσεφόνης.

Στην περίπτωση αυτή, λένε, είναι η μετενσάρκωση του Ζαγρέα γιου της Περσεφόνης και του Δία. Πράγματι η Ήρα, επειδή ζήλευε τους έρωτες του συζύγου της και δεν μπορούσε να εκδικηθεί τον ίδιο, παρακίνησε τους Τιτάνες να επιτεθούν στον μικρό Ζαγρέα, το γιο του αντιπάλου της, ενώ έπαιζε. Ο Ζαγρέας προσπάθησε να ξεφύγει και μεταμορφώθηκε με διάφορους τρόπους. Στο τέλος, ενώ είχε πάρει τη μορφή ταύρου, τον έφτασαν οι διώκτες του, που τον ξέσκισαν, έβαλαν τα μέλη του μέσα σε ένα χάλκινο λέβητα και άρχισαν να τον ψήνουν. Ο Δίας έσπευσε να βοηθήσει το γιο του, αλλά ήταν πολύ αργά. Σκότωσε με τον κεραυνό του τους εγκληματίες Τιτάνες, ανέθεσε στον Απόλλωνα να περιμαζέψει τα διασκορπισμένα στον Παρνασσό μέλη του γιου του, και, καθώς η Αθηνά του έφερε την καρδιά του παιδιού που έπαλλε ακόμη, την κατάπιε. Έπειτα ξαναγέννησε τον Ζαγρέα, που πήρε το όνομα Ίακχος.

Αυτή η ερώτηση αρκεί για να δεις αν είσαι ευτυχισμένος

Πώς με μια ερώτηση θα μάθεις αν είσαι ευτυχισμένος, θα αναρωτιέσαι. Και όμως είναι αρκετή, όσο περίεργο και να ακούγεται!

Θα στην κάνω τώρα αμέσως και θέλω να μου απαντήσεις με το χέρι στην καρδιά. Αν έπρεπε να επιλέξεις τι θα προτιμούσες: Χρόνο ή χρήμα;

Την ξέρεις την λαϊκή ρήση “ο χρόνος είναι χρήμα”. Ποιο από τα δύο όμως πραγματικά χρειαζόμαστε περισσότερο;

Μπορεί τα χρήματα να είναι το πρώτο που έρχεται στο μυαλό σου. “Αν έχω χρήματα θα κάνω όλα όσα θα με έκαναν ευτυχισμένο…” σκέφτεσαι. Είναι άραγε, αλήθεια αυτό;

Πολλές φορές έχω απαντήσει και εγώ πως θα ήθελα χρήματα, αλλά τελικά όταν έχεις χρήματα δεν έχεις χρόνο, και ο χρόνος είναι αυτός που μας φέρνει την ευτυχία σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Social Psychological & Personality Science.

Πιο συγκεκριμένα, οι άνθρωποι που σε αυτήν την ερώτηση προτίμησαν τον χρόνο δείχνουν να είναι πιο ευτυχισμένοι, ασχέτως του πόσο χρόνο ή χρήμα έχουν στην πραγματικότητα. Δίνουν περισσότερη προσοχή στα “θέλω” τους από ό,τι στα “πρέπει” και προτιμούν να περνούν χρόνο με τα αγαπημένα τους πρόσωπα απ’ ότι μόνοι τους.

Επιπλέον, τα περισσότερα από αυτά ήταν μεγαλύτερα σε ηλικία, έχουν οικογένεια και παιδιά γεγονός που επηρεάζει αρκετά την προτίμηση τους στο χρόνο.

Αξίζει να αναφερθεί πως τα άτομα που επέλεξαν το χρόνο ήταν πολύ λιγότερα από αυτά που διάλεξαν το χρήμα. Από τα 4.000 άτομα μου συμμετείχαν στην έρευνα μόλις το 1/3 επέλεξε το χρόνο, ενώ οι υπόλοιποι προτίμησαν το χρήμα.

Αφού οι ερευνητές έκαναν αυτή την απλή ερώτηση, συσχέτισαν τις απαντήσεις με διάφορες παραμέτρους υγείας, ευτυχίας και ευεξίας και κατόπιν κι άλλων συνεντεύξεων κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα, επιβεβαιώνοντας παλαιότερες έρευνες.

Οι δραστηριότητες και οι εμπειρίες που μπορεί να βιώσει κάποιος χάρη στο χρόνο μπορούν να εξασφαλίσουν περισσότερες στιγμές ευτυχίας απ’ ότι τα υλικά αγαθά που μπορεί να αποκτήσει κάποιος με τα χρήματα.

Κράτα αυτό και ξανασκέψου αυτή τη φορά πριν μου απαντήσεις: Χρόνο ή χρήμα;

Αν θες να βελτιωθείς παραδέξου ότι είσαι αμαθής και κουτός

Όταν ρώτησαν τον Αριστοτέλη σε τι διαφέρουν οι μορφωμένοι από τους αμόρφωτους, απάντησε «σε ό,τι οι ζωντανοί από τους πεθαμένους».

Ο άνθρωπος πρέπει να στέκεται με κριτικό βλέμμα έναντι του παρελθόντος του και να χαίρεται για την τροχιά του προς τη σοφία.

Ο Γερμανός συγγραφέας Γκύντερ Γκρας έκρυβε σε όλη του τη ζωή την ολιγόμηνη συμμετοχή του στη χιτλερική νεολαία.
Γιατί;
Σε ηλικία δεκαεπτά ετών ήταν αμαθής και κουτός – όπως οι περισσότεροι έφηβοι, όση δυνάμει ευφυΐα κι αν διαθέτουν˙ η έλλειψη γνώσης και πείρας τους κάνει προσωρινά «κουτούς».
Αργότερα ο Γκύντερ Γκρας έμαθε ό,τι δεν ήξερε και έγινε εξυπνότερος.

Ας αναλογιστούμε πόσοι άνθρωποι παραμένουν αμαθείς και κουτοί σε όλη τους τη ζωή και πόσοι ονομάζουν «συνέπεια» την καθήλωσή τους σε παλιές, φθαρμένες ιδέες και στάσεις ζωής.

Γράφει ο Σενέκας σε μια επιστολή του στον Λουκίλιο: «Βλέπω στον εαυτό μου όχι μόνο τη βελτίωση αλλά «μεταμόρφωση».

Όσο για την «αυτοβελτίωση» δεν ταυτίζεται με την πολυμάθεια.
Η πολυμάθεια πρέπει να συμβαδίζει με τη λογική .
Η αυτοβελτίωση ταυτίζεται με την άσκηση της ευφυίας, με το να κάνουμε και να σκεφτόμαστε λιγότερες κουταμάρες.
Ο ευτυχισμένος άνθρωπος λέει: «τι αμαθής και κουτός έχω υπάρξει!» και πορεύεται προς όλο και λιγότερη αμάθεια, όλο και λιγότερη κουταμάρα.

Θεοφάνια - Ο «αγιασμός» τών υδάτων υπό το φως τής λογικής

Αποτέλεσμα εικόνας για ΘεοφάνειαΜία από τις σπουδαιότερες γιορτές του Χριστιανισμού είναι τα Θεοφάνια. Όχι μόνον ιαματικές, αλλά και υπερφυσικές ιδιότητες αποδίδονται από τους χριστιανούς στα νερά, που αγιάζονται από κληρικούς κάθε χρόνο την ημέρα των Θεοφανίων. Το νερό που έχει αγιαστεί, πιστεύεται ότι δεν χαλάει σε αντίθεση με το κοινό -μη αγιασμένο- νερό.

Ας εξετάσουμε όμως, τι πραγματικά συμβαίνει κάνοντας κατ΄ αρχήν ορισμένες παρατηρήσεις:

- Στο αγιασμένο νερό αποδίδονται ιδιότητες «κολλητικές». Αν αδειάσουμε, δηλαδή, μια μικρή φιάλη αγιασμένου νερού σε μια μεγάλη δεξαμενή, τότε και τα νερά της δεξαμενής αγιάζονται. Δεν αναφέρεται όμως, η ταχύτητα διάδοσης τού αγιάσματος, οπότε πρέπει μάλλον να θεωρήσουμε, ότι γίνεται σε χρόνο μηδέν. Όταν επομένως αγιάζεται κάποια ποσότητα νερού, ο αγιασμός μεταδίδεται αστραπιαία σε κάθε άλλη ποσότητα νερού, με την οποία έρχεται αυτή σ΄ επαφή.

- Κάθε χρόνο την ημέρα των Θεοφανίων αγιάζονται τα νερά δεξαμενών, λιμνών, ποταμών και θαλασσών. Όλα αυτά όμως επικοινωνούν και καταλήγουν στη θάλασσα και στα πελάγη κι αυτά με τη σειρά τους καταλήγουν στους ωκεανούς, οπότε αμέσως αγιάζονται όλες οι θάλασσες, τα πελάγη κι οι ωκεανοί του πλανήτη. Θα αρκούσε ένας μόνον αγιασμός σε ένα ποτάμι, προκειμένου να παραχθεί το ίδιο ακριβώς αποτέλεσμα.

- Με τη διαδικασία της εξάτμισης παράγονται αγιασμένοι υδρατμοί, αγιασμένα σύννεφα και αγιασμένη βροχή κι έτσι σύντομα σε κάθε απομονωμένο σημείο της Γης (λίμνη, σπηλιά κ.τ.λ.) φθάνει το αγιασμένο νερό, οπότε αγιάζονται όλα τα νερά της Γης. Παίρνοντας επομένως νερό από την βρύση της οικίας μας είναι κι αυτό έμμεσα αγιασμένο και δεν έχει καμία διαφορά από το νερό που αγιάστηκε άμεσα από τον ιερέα.

- Δεν αναφέρεται επίσης ο χρόνος, που το νερό διατηρεί την αγιασμένη του ιδιότητα. Είναι δυνατόν να χάνει την αγιαστική του δύναμη με την πάροδο του χρόνου; Αδιανόητο για τους χριστιανούς. Εφ΄ όσον όμως δεν την χάνει, γιατί το νερό, που αγιάστηκε φέτος πρέπει να ξαναγιαστεί και του χρόνου; Θα αρκούσε ένας αγιασμός άπαξ κι έκτοτε όλα τα νερά της Γης θα ήταν για πάντα αγιασμένα.

Είναι όμως γεγονός, ότι εάν πάρετε μία φιάλη νερού από την εκκλησία και μία φιάλη νερού από την βρύση του σπιτιού σας, το νερό της «αγιασμένης» φιάλης μπορεί να διατηρηθεί περισσότερο. Τι συμβαίνει λοιπόν; Ποιο μέσο χρησιμοποιεί η Εκκλησία; Η απάντηση είναι απλούστατη: Στο αγιασμένο νερό οι ιερείς βουτούν βασιλικό. Ο βασιλικός έχει αντισηπτικές ιδιότητες, γνωστές ήδη από την αρχαιότητα. Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν βασιλικό στις ταριχεύσεις.

Το βάπτισμα των φύλλων του βασιλικού μέσα στο νερό το κάνει να διατηρείται περισσότερο κι όχι οι ψαλμωδίες κι οι αγιασμοί των ιερέων. Αυτός είναι ο λόγος, που η Εκκλησία διάλεξε το συγκεκριμένο αυτό φυτό για τον αγιασμό των υδάτων κι όχι επειδή, όπως παραδίδεται, η Αγία Ελένη μυρίζοντας δήθεν το άρωμα βασιλικού, που είχε φυτρώσει στον τόπο που είχε ταφεί ο σταυρός, τον οποίον «ανακάλυψε» 300 χρόνια μετά τη σταύρωση.

Τα ψεύδη, οι δεισιδαιμονίες, οι παραλογισμοί κι οι ψυχολογικοί -και όχι μόνον- εκβιασμοί είναι τα κύρια μέσα, που έχουν κατά κόρον χρησιμοποιηθεί από τους χριστιανικούς μηχανισμούς επιβολής κι επιβίωσής του τους 17 αιώνες της ιστορίας του. Ο αγιασμός των υδάτων είναι σχετικά απλό θέμα κι η συζήτησή του «δεν σηκώνει πολύ νερό». Δεν πρέπει να μας εμπλέκουν λοιπόν οι κατηχητές και οι νεοφανείς τηλελλαδέμποροι, οι οποίοι πνίγονται σε μια κουταλιά νερού («αγιασμένου» ή μη).

Έρευνα: Πιο ειλικρινείς οι άνθρωποι που βρίζουν

Σε μία έρευνα, με τίτλο «Frankly, we do give a damn: The relationship between profanity and honesty» οι ερευνητές από τα πανεπιστήμια του Hong Kong, του Stanford, του Cambridge και του Maastricht βρήκαν σύνδεση μεταξύ της αισχρολογίας και της εντιμότητας! Οι ερευνητές λένε πως οι βωμολοχίες μπορεί να περιλαμβάνουν σεξουαλικές αναφορές, χυδαιότητα, προσβλητική αργκό και οτιδήποτε άλλο θεωρείται κοινωνικά ακατάλληλο.
Στα πλαίσια της έρευνας ζητήθηκε από την πρώτη ομάδα των 276 συμμετεχόντων τις συνήθειες τους σχετικά με την χρήση βρισιών αλλά και τις συνήθειες ειλικρίνειας τους και κατέληξαν στο ότι  οι πιο ειλικρινείς άνθρωποι ήταν επίσης εκείνοι που έβριζαν περισσότερο!
Βρήκαν επίσης ότι οι άνθρωποι ήταν πολύ πιο πιθανό να χρησιμοποιήσουν βωμολοχίες ως έναν τρόπο για να εκφράσουν τον εαυτό τους και τα συναισθήματά τους, και όχι στα πλαίσια μιας αντι-κοινωνικής συμπεριφοράς προς τους άλλους.

Σε μια δεύτερη μελέτη, οι ερευνητές εξέτασαν τα ευρήματα αυτά θέτοντας πιο ρεαλιστικά δεδομένα στα πλαίσια της πραγματικής ζωής, αναλύοντας τα status updates των πάνω από 73.000 χρηστών του Facebook. Σ’ αυτά τα πλαίσια έκαναν μετρήσεις σχετικά με την ειλικρίνεια και την χρήση βωμολοχιών (προηγούμενη έρευνα δείχνει πως ψεύτες προτιμούν να χρησιμοποιούν αντωνυμίες τρίτου προσώπου παρά να μιλούν σε πρώτο πρόσωπο και περισσότερες αρνητικές λέξεις).

Ξανά, τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι ειλικρινείς άνθρωποι ήταν πιο πιθανό να χρησιμοποιήσουν βωμολοχίες!

Οι ερευνητές λένε πως η βωμολοχία συχνά χρησιμοποιείται για να εκφράσει τα συναισθήματα του καθενός, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι που το κάνουν αυτό απεικονίζουν τους εαυτούς τους πιο τακτικά σε πιο ειλικρινή φως από τους άλλους.

Ο Όλυμπος του Πλανήτη Άρη: Το μεγαλύτερο βουνό στο ηλιακό σύστημα προκαλεί δέος με τις διαστάσεις του

olimpos-planiti-ari-megalitero-vouno--iliako-sistima-prokali-deosΟ Όλυμπος του «Κόκκινου» πλανήτη είναι τόσο μεγάλος, που η κορυφή του δεν είναι ορατή αν κάποιος τον κοίταζε από το έδαφος!

Πρόκειται για ένα ηφαιστειακό βουνό ύψους 27 χιλιομέτρων, δηλαδή τρεις φορές ψηλότερο από το Έβερεστ. Το σύμπλεγμα της καλντέρας του έχει πλάτος 85 και βάθος 3 χιλιόμετρα, ενώ η βάση του βουνού έχει μήκος 550 χιλιόμετρα. Η ηλικία του βουνού- ηφαιστείου υπολογίζεται στα 2 εκατομμύρια χρόνια! 
Το εντυπωσιακό είναι ακόμα ότι ουσιαστικά είναι αδύνατο για κάποιον που στέκει στην επιφάνεια του πλανήτη να δει από μακριά την πλήρη σιλουέτα του βουνού, γιατί λόγω της καμπυλότητας του πλανήτη, της τεράστιας έκτασης του ηφαιστείου αλλά και της μικρής του κλίσης (2,5 μέχρι 5 μοίρες) το βουνό κρύβει το ίδιο του το σχήμα – μόνο οι γκρεμοί που το πλαισιώνουν θα ήταν ορατοί.
Ο μοναδικός τρόπος για να δει κανείς έστω μέρος του βουνού, είναι να σταθεί στο ψηλότερο σημείο της κορυφής του κρατήρα του. Και πάλι όμως, το μεγαλύτερο μέρος του κρατήρα θα χάνεται πίσω από τον ορίζοντα
Εσφαλμένη πάντως είναι η εντύπωση ότι η κορυφή του Ολύμπου φθάνει πάνω από τις παρυφές της ατμόσφαιρας του πλανήτη Άρη και βρίσκεται μέσα στο διάστημα.

Οι άνθρωποι μπορεί να είναι από τα πρώτα προηγμένα είδη στον Κόσμο

Η ευφυής ζωή μπορεί να ξεκίνησε στο πολύ πρώιμο στάδιο του παρατηρήσιμου Σύμπαντος. Οι 200 δισεκατομμύρια γαλαξίες του δείχνουν μια σαφή πορεία προς το μέλλον, δηλαδή να συνεχίσει να εξελίσσεται για εκατοντάδες δισεκατομμύρια χρόνια ακόμα, αν όχι πολύ περισσότερο. Επειδή οι πλανήτες και η ζωή είναι τόσο νέα στο Σύμπαν μας, λέει ο Dimitar Sasselov του Κέντρου Αστροφυσικής στο Χάρβαρντ Sasselov, ίσως «ανθρώπινα είδη δεν είναι αργά για να εμφανιστούν στο σύμπαν. Μπορεί να είμαστε ανάμεσα στους πρώτους από αυτά τα ευφυή όντα."

Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί δεν βλέπουμε κανένα στοιχείο για «αυτούς» και μπορεί να περάσει καιρός για να εξηγήσουμε το περίφημο Παράδοξο του Φέρμι, ο οποίος ρωτούσε ότι αν υπάρχει προηγμένη ευφυής ζωή στο Σύμπαν, πού είναι; Γιατί δεν έχουμε ανακαλύψει κανένα στοιχείο για την ύπαρξή της;

Η ιστορία του Σύμπαντος, σύμφωνα με τον Sasselov στη νέα του μελέτη, The Life of Super-Earths,, μοιάζει με αυτό: γενεές των αστεριών έφτιαξαν αρκετό σίδηρο και οξυγόνο, πυρίτιο και άνθρακα, και όλα τα άλλα στοιχεία από το αρχικό υδρογόνο και ήλιο, πριν περίπου 13 δισεκατομμύρια χρόνια για να είναι σε θέση να σχηματίσουν τη Γη στην οποία ζούμε και τους πλανήτες που ανακαλύπτει σήμερα η αποστολή Kepler .

Το σταθερό περιβάλλον σε γαλαξίες που είχαν εμπλουτιστεί τόσο ώστε να έχουν πλανήτες φτιάχτηκε μόνο πριν περίπου εννέα δισεκατομμύρια χρόνια και οι βραχώδεις πλανήτες σαν τη Γη και οι μεγαλύτερες σούπερ-Γαίες, μόνο πριν από 7 έως 8 δισεκατομμύρια χρόνια. Και η ζωή έπρεπε να περιμένει μέχρι εκείνη τη στιγμή, αν όχι αργότερα για να ξεκινήσει την εμφάνισή της σε όλο το Σύμπαν. Μεταξύ 7 και 9 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, ήταν διαθέσιμα αρκετά βαριά στοιχεία ώστε να συμμετάσχουν στην πολύπλοκη χημεία που απαιτείται για την εμφάνιση της ζωής, δηλαδή σε μια ταυτόχρονη εποχή με τους γήινους πλανήτες με τα σταθερά περιβάλλοντα που απαιτούνται για τη συγκέντρωση των χημικών ουσιών.

Ο Enrico Fermi υποστήριξε ότι, δεδομένης της ηλικίας του Σύμπαντος και λόγω του μεγάλου αριθμού των άστρων και των πλανητικών συστημάτων και του απίστευτα σύντομου χρονικού διαστήματος που χρειάστηκαν οι άνθρωποι για να αναπτύξουν τεχνολογία, που άλλοι πολιτισμοί στον Γαλαξία μας θα μπορούσαν να είχαν ένα σημαντικό προβάδισμα, ενώ θα πρέπει να είναι πολύ πιο προχωρημένοι από ό,τι είμαστε εμείς εδώ.

Ο Sasselov καταλήγει λοιπόν στο συμπέρασμα ότι το επιχείρημα για το Παράδοξο του Fermi "ισχύει μόνο αν το χρονοδιάγραμμα για την εμφάνιση της ζωής είναι πολύ μικρότερο από την ηλικία του σύμπαντος, αλλά όχι και τόσο αν τα δύο αυτά μεγέθη είναι συγκρίσιμα." Το μέλλον για τη ζωή στο Σύμπαν μοιάζει εξαιρετικό, πιστεύει ο Sasselov.

Οι πλανήτες μπορεί να είναι μόνο ένα μικρό κλάσμα του Σύμπαντος λόγω του μικρού μεγέθους τους, αλλά υπάρχουν τόσοι πολλοί από αυτούς που η πιθανότητα της ζωής αυξάνεται εκθετικά. Το Σύμπαν πέρασε ήδη από την εποχή του έντονου σχηματισμού των άστρων, αλλά φαίνεται να εξακολουθεί να βρίσκεται στην αιχμή του στο σχηματισμό των πλανητών. Υπάρχουν περισσότερα αστέρια στο Σύμπαν από τους κόκκους της άμμου στη Γη και βεβαίως υπάρχει ένας ίσος αριθμός πλανητών.

Υπάρχουν 200 δισεκατομμύρια άστρα στον Γαλαξία μας και το 90% αυτών είναι αρκετά μικρά και αρκετά μεγάλα για να έχουν πλανήτες σε τροχιά. Και μόνο το 10% από αυτά τα αστέρια σχηματίστηκαν με αρκετά βαριά στοιχεία τα οποία έχουν οι πλανήτες σαν τη Γη, με ένα 2% από αυτούς – ή 100 εκατομμύρια σούπερ-Γαίες και πλανήτες – να είναι σε τροχιά εντός της κατοικήσιμης ζώνης του άστρου τους.

Το θέμα που βάζει ο Sasselov στο The Life of Super-Earths είναι σημαντικό. Πάντως, κάποιος πρέπει να αναρωτηθεί ότι αν ένας άλλος πλανήτης εκεί έξω στον Γαλαξία μας (και τα δισεκατομμύρια των γαλαξιών) είναι μόλις ένα δισεκατομμύριο χρόνια μεγαλύτερος από τη Γη, πόσο πιο προηγμένη και ανιχνεύσιμη θα είναι η τεχνολογία τους; Όπως έγραψε και ο Arthur Clarke, οποιαδήποτε προηγμένη τεχνολογία εξωγήινων θα πρέπει να διακρίνεται από τη μαγεία.

Δορυφόροι ανιχνεύουν άτομα στο διάστημα, διαφορετικά από την χημική σύσταση του ηλιακού μας συστήματος

Abd
Ο δορυφόρος IBEX της NASA παρατήρησε υδρογόνο, οξυγόνο, νέον καθώς και άτομα ηλίου που δημιουργήθηκαν στο διαστρικό διάστημα, το κενό μέσον μεταξύ των άστρων στον Γαλαξία μας. Έτσι, βρέθηκαν 74 άτομα οξυγόνου για κάθε 20 άτομα νέον στο διαστρικό υλικό, σε σύγκριση με τα 111 άτομα οξυγόνου για κάθε 20 άτομα νέον στο εσωτερικό του ηλιακού συστήματος.

Το περισσότεροι υλικό από το διαστρικό μέσο αποτελείται από υδρογόνο και ήλιο. Τα βαρύτερα στοιχεία, όπως το οξυγόνο και το νέον, μεταφέρονται από την έκρηξη ενός σουπερνόβα στο τέλος του κύκλου ζωής ενός αστεριού.

Η εικόνα δείχνει ότι πολλά από τα βασικά συστατικά για τη ζωή σχηματίζονται στο διάστημα. Η Γη σχηματίστηκε από την σκόνη παλιών άστρων, και αργότερα οι μετεωρίτες και οι κομήτες παρέδωσαν ακόμη περισσότερο υλικά στον πλανήτη μας. Όμως οι επιστήμονες εξακολουθούν να είναι αβέβαιοι για ποιά μόρια έπαιξαν το σημαντικότερο ρόλο στην προέλευση της ζωής

Ο δορυφόρος IBEX, μια αποστολή κόστους 169 εκατομμυρίων που πετάει σε ύψος περίπου 330.000 χιλιομέτρων, έχει σκοπό την χαρτογράφηση των συνόρων του ηλιακού συστήματος. Εκτοξεύθηκε το 2008 και έκτοτε εξερευνά τα σύνορα του ηλιακού μας συστήματος, τη λεγόμενη ηλιόσφαιρα, δηλαδή μέχρι εκεί που φθάνει η επικράτεια της επιρροής του ηλιακού ανέμου. Έχει τοποθετηθεί έξω από το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη μας, επειδή πρέπει να ανιχνεύσει ενεργητικά σωματίδια που έρχονται από τη εξωτερική ηλιόσφαιρα και το διαστρικό διάστημα.

Τελευταία εντόπισε άτομα από το διαστρικό διάστημα που συνεχώς ρέουν προς τη Γη και που είναι διαφορετικά από τη χημική σύνθεση του ηλιακού συστήματος.

"Έχουμε μετρήσει άμεσα τέσσερις διαφορετικές κατηγορίες ατόμων από το διαστρικό διάστημα και η σύνθεση τους δεν ταιριάζει ακριβώς με αυτά που βλέπουμε στο ηλιακό σύστημα", δήλωσε ο Eric Christian, ειδικός επιστήμονας της αποστολής IBEX. "Οι παρατηρήσεις του IBEX ρίχνουν νέο φως στο μυστήριο της ζώνης, όπου τελειώνει το ηλιακό σύστημα και αρχίζει το διαστρικό διάστημα."

Ηλιόσφαιρα

Τα στοιχεία υπαινίσσονται ότι η περιοχή του διαστρικού διαστήματος λίγο έξω από το ηλιακό μας σύστημα μπορεί να έχει εκεί πέρα έλλειψη οξυγόνου, σε σύγκριση με την αφθονία του οξυγόνου στο εσωτερικό της ηλιόσφαιρας – που έχει σχήμα φυσαλίδας και που προστατεύει το εσωτερικό του ηλιακού συστήματος από την επικίνδυνη κοσμική ακτινοβολία. Απέχει δε περίπου 100 φορές περισσότερο από τη Γη, από όσο απέχει ο πλανήτης μας από τον ήλιο. Το σχήμα αυτό το απέκτησε λόγω της πίεσης που ασκεί ο ηλιακός άνεμος, που μπλοκάρει την επικίνδυνη κοσμική ακτινοβολία από το να φτάσει στη Γη.

Η ηλιόσφαιρα και το μαγνητικό πεδίο της απωθούν τα ιονισμένα θανατηφόρα κοσμικά σωματίδια, που αποτελούν κατάλοιπα των υπερκαινοφανών εκρήξεων, είναι διάχυτα στο διαστρικό χώρο και ταξιδεύουν με ταχύτητα 80.000 χλμ. την ώρα. Περίπου μισά από αυτά τα σωματίδια του διαστρικού »ανέμου» έχουν ουδέτερο ηλεκτρικό φορτίο και μπορούν να εισχωρήσουν στο ηλιακό μας σύστημα. Λιγοστά από αυτά τα ουδέτερα σωματίδια ύλης (υδρογόνου, οξυγόνου και νέον) που φθάνουν μέχρι τη Γη, το ΙΒΕΧ για πρώτη φορά μπόρεσε να τα ανιχνεύσει. Περίπου 30 χρόνια χρειάζονται αυτά τα σωματίδια μέχρι να διασχίσουν την ηλιόσφαιρα και να φθάσουν στη Γη.

Το ΙΒΕΧ, επίσης, ανακάλυψε ότι ο διαστρικός »άνεμος» των σωματιδίων κινείται με μια ταχύτητα 11.000 km/h, πιο αργά από ό,τι πίστευαν ως τώρα οι επιστήμονες.

Ακόμα, οι νέοι υπολογισμοί δείχνουν ότι το ηλιακό μας σύστημα φαίνεται να βρίσκεται στην άκρη ενός από τα πολλά χαμηλής πυκνότητας διαστρικά νέφη αερίων και σκόνης που υπάρχουν στον γαλαξία μας, ενώ δεν αποκλείεται να βγει από αυτό το νέφος σε λίγες χιλιάδες χρόνια, οπότε θα βρεθεί σε ένα τελείως διαφορετικό γαλαξιακό περιβάλλον.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πού βρίσκεται ο ήλιος μας σε σχέση με τα τοπικά (διαστρικά) νέφη, λένε οι ειδικοί. Έτσι, για πρώτη φορά έχουμε μια εικόνα για τη σχετική θέση του ήλιου μας σε σχέση με το τοπικό διαστρικό νέφος. Όπως εξηγούν, η δομή της ηλιόσφαιρας αλλάζει ανάλογα με το αν το ηλιακό μας σύστημα βρίσκεται μέσα ή έξω από ένα διαστρικό νέφος και αυτό έχει συνέπειες για το πόσο καλά μας προστατεύει από την θανατηφόρα κοσμική ακτινοβολία.

Η ιδιαιτερότητα του ηλιακού μας συστήματος

Το ηλιακό μας σύστημα είναι διαφορετικό από τον χώρο ακριβώς έξω από αυτό, γεγονός που υποδηλώνει δύο δυνατότητες, δηλώνει ο κύριος ερευνητές του IBEX David McComas. "Είτε το ηλιακό σύστημα εξελίχθηκε σε μια ξεχωριστή, πιο πλούσια σε οξυγόνο θέση ου Γαλαξία μας, εκεί όπου σήμερα διαμένουμε, ή μια μεγάλη κρίσιμη ποσότητα του ζωογόνου οξυγόνου βρίσκεται παγιδευμένη στους διαστρικούς κόκκους της σκόνης ή του πάγου, και δεν μπορεί να μετακινείται ελεύθερα σε όλο το διάστημα”.

Ο ήλιος και οι πλανήτες κινούνται με μια υπερβολική ταχύτητα μέσα στον Γαλαξία, πάνω από 220 km/s. Το ηλιακό σύστημα πλέον ταξιδεύει μέσα από μια περιοχή που είναι γνωστή ως το τοπικό διαστρικό νέφος, και αναμένεται να βγει από το τοπικό περιβάλλον και να εισέλθει σε μια νέα περιοχή του διαστρικού διαστήματος σε μερικές εκατοντάδες μέχρι μερικές χιλιάδες χρόνια, σύμφωνα με τους επιστήμονες.

Οι ίδιοι λένε ότι το τοπικό νέφος είναι ιδιαίτερα ασθενές. Είναι λιγότερο πυκνό από τα γύρω διαστρικά νέφη, και τόσο λεπτό που η απόσταση μεταξύ των ατόμων μπορεί να είναι μερικά έτη φωτός.

Οι προηγούμενες μετρήσεις για τα διαστρικά άτομα ηλίου από το διαστημικό σκάφος Ulysses έδειξαν ότι το ηλιακό σύστημα μπορεί να προέκυψε από το τοπικό νέφος. Αλλά τα τελευταία στοιχεία του IBEX, τα οποία εντόπισαν εισερχόμενα άτομα να κινούνται με μικρότερη ταχύτητα, δείχνουν ότι η ηλιόσφαιρα είναι ακόμη ενσωματωμένη στο τοπικό διαστρικό νέφος.

Μόνο ουδέτερα διαστρικά άτομα μπορούν να εισέλθουν στην ηλιόσφαιρα, τρυπώντας το απώτατο όριο του ηλιακού συστήματος και κατευθύνονται προς τον ήλιο εδώ και 30 χρόνια μέχρι να φτάσουν στην περιοχή μας και να ανιχνευτούν από το IBEX. Τα φορτισμένα άτομα εκτρέπονται από το μαγνητικό πεδίο του ήλιου και δεν φθάνουν ποτέ στο εσωτερικό ηλιακό σύστημα.

Η αποστολή Ulysses της NASA είχε εντοπίσει ένα ‘εξωγήινο’ στοιχείο ελαφριάς διαστρικής ύλης, το ήλιο, αλλά τώρα ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά βαρύτερα στοιχεία της διαστρικής ύλης. Οι αστρονόμοι θα έχουν την ευκαιρία να μάθουν ακόμα περισσότερα πράγματα για την »εξωγήινη» ύλη εκτός της ηλιόσφαιρας, όταν τα δύο διαστημόπλοια Voyager, που εκτοξεύτηκαν το 1977, διασχίσουν οριστικά το σύνορο του ηλιακού μας συστήματος, κάτι που αναμένεται να συμβεί σε λίγα χρόνια.

Η Σελήνη μπορεί να είχε το δικό της μαγνητικό δυναμό

Moon-Had-Own-Dynamo-Effect
Γεωφυσικοί προτείνουν ότι το μαγνητικό πεδίο της Σελήνης στην πραγματικότητα άντεξε για πολύ περισσότερο από ό,τι είχε προηγουμένως εκτιμηθεί. Την ίδια στιγμή, η ισχύς του μπορεί να ήταν υποτιμημένο κατά τις προηγούμενες έρευνες, δείχνει η ίδια ομάδα σε μια δημοσίευση στο περιοδικό Science.

Ένα από τα δείγματα των πετρωμάτων που έφεραν πίσω οι αποστολές Απόλλων από το φεγγάρι

Αλλά το πιο σημαντικό συμπέρασμα στο οποίο έφτασαν οι ερευνητές ήταν ότι το φεγγάρι είχε ένα φυσικό δυναμό στον πυρήνα του, περίπου, πριν 3,7 δισεκατομμύρια χρόνια. Ένα θέμα συζήτησης στην επιστημονική κοινότητα εδώ και χρόνια ήταν ότι τα μαγνητικά πεδία του δημιουργήθηκαν είτε από το φαινόμενο δυναμό σαν του πυρήνα της Γης, ή από το πλάσμα που παράγεται κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων με αστεροειδείς.

Το φαινόμενο δυναμό παράγεται όταν ένας στερεός πυρήνας περιστρέφεται μέσα σε ένα ρευστό πυρήνα (εξωτερικό τμήμα). Έτσι παράγεται το γήινο μαγνητικό πεδίο, και θα συνεχίσει να ανανεώνεται μέχρι ο πυρήνα της να στερεοποιηθεί εντελώς. Σε εκείνο το σημείο, ο πλανήτης θα μείνει απροστάτευτος από τις κοσμικές ακτίνες και την ηλιακή ακτινοβολία.

Οι γεωφυσικοί γνωρίζουν ότι η Σελήνη είχε μαγνητικό πεδίο, διότι ίχνη του μαγνητισμού της ανακαλύφθηκαν σε δείγματα πετρωμάτων που έφεραν πίσω οι αποστολές Απόλλων. Η τελευταία έρευνα αυτό που έκανε ήταν να αποδείξει ότι ο φυσικός δορυφόρος της Γης είχε πράγματι έναν πυρήνα ικανό να δημιουργήσει ένα φαινόμενο δυναμό, εδώ και πολύ καιρό πριν.

Η θεωρία της σύγκρουσης με αστεροειδείς – η άλλη εναλλακτική λύση για την εξήγηση του μαγνητικού πεδίου – θεωρούσε ότι το πλάσμα που παράγεται κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων στην επιφάνεια της Σελήνης ήταν υπεύθυνο για τα ίχνη του μαγνητισμού που βρέθηκαν στα δείγματα των αποστολών Απόλλων.

Ωστόσο, η νέα έρευνα απέδειξε ότι η Σελήνη είχε ένα εξωτερικό λιωμένο πυρήνα γύρω από ένα συμπαγή πυρήνα από σίδηρο για τουλάχιστον 500 εκατομμύρια χρόνια, μεταξύ 4,2 και 3,7 δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Αυτή η χρονική περίοδος είναι πολύ περισσότερη από ό,τι οι γεωλόγοι που υποστήριζαν αυτή τη θεωρία είχαν υπολογίσει.

«Τα ευρήματα σε γενικές γραμμές ήταν μια μεγάλη έκπληξη. Όταν επιλέξαμε αυτό το δείγμα, είχαμε μια ιδέα ότι θα είχε ένα καλά φυλαγμένο μαγνητικό πεδίο, αλλά δεν είχαμε ιδέα πόσο καλό θα ήταν,» εξηγεί ο γεωλόγος και επικεφαλής της μελέτης Erin Shea.

«Οι επιπτώσεις είναι καταπληκτικές και ενδιαφέρουσες. Εάν το φεγγάρι είχε ένα δυναμό που κράτησε για πολύ καιρό, γιατί η αιτία του να μην ήταν ένας αστεροειδής σαν τον Vesta ή ένας μικρότερος αστεροειδή;» προσθέτει ο Erin Shea. Ο Vesta είναι ο μεγαλύτερος αστεροειδής στο ηλιακό σύστημα, και καταλογογραφείται από πολλούς ως πρωτοπλανήτης (ένα πλανητικό έμβρυο που ποτέ δεν έφτασε στην κατάσταση του πλανήτη).

Γι αυτό που ενδιαφέρεται τώρα η ομάδα είναι να προσδιοριστεί αν το φαινόμενο του δυναμό της Σελήνης παρέμεινε για 500 εκατομμύρια χρόνια, ή αν συνήθιζε να σταματά και να επαναεκκινείται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Η οριστική απάντηση αυτού του ζητήματος θα μπορούσε τελικά να πιστοποιήσει ότι η Σελήνη ήταν πράγματι κάποτε μέρος του πλανήτη μας, που διαχωρίστηκαν κατά τη διάρκεια μιας κοσμικής σύγκρουσης με έναν πλανήτη σαν τον Άρη.