Κυριακή 14 Ιουλίου 2024

Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία

2.4.Β.iii.δ. Γνωμική ελεγεία

Γνωμικές ελεγείες, συμβουλευτικές, βιοσοφικές, ή όπως αλλιώς τις ονομάσουμε, και γράφτηκαν και σώθηκαν αρκετές. Ξεχωρίζουμε δύο, του Ξενοφάνη από την Κολοφώνα: μία όπου ο ποιητής περιγράφει τη σωστή τάξη των συμποσίων (τη γιορταστική ατμόσφαιρα, τα όμορφα λόγια, τη συγκρατημένη οινοποσία), και μία όπου συγκρίνει την ωφέλεια που έχουν οι πολιτείες από τους αθλητές με την ωφέλεια που έχουν από τους διανοούμενους, και συμπεραίνει ότι «δεν είναι δίκαιο να προτιμά κανείς τη σωματική ρώμη από την αγαθή σοφία» (απόσπ. 2 DK.).

ΘΕΟΓΝΗΣ (περ. 570-500 π.Χ.)

Στον Θέογνη από τα Μέγαρα αποδίδεται μια συλλογή από μικρές και μεγάλες ελεγείες (1400 συνολικά στίχοι), όπου καταγράφονται γνώμες, συμβουλές και διαπιστώσεις για ποικίλα θέματα, πατριωτικά, πολιτικά, κοινωνικά κλπ. Η συλλογή περιέχει και τη σφραγίδα του Θέογνη, αλλά κάποιες ιδεολογικές και άλλες διαφορές που παρουσιάζουν μεταξύ τους οι ελεγείες μάς πείθουν ότι δεν ανήκουν όλες στον ίδιο ποιητή. Έτσι, υποθέτουμε ότι στην αρχική συλλογή των τραγουδιών που είχε συνθέσει ο Θέογνης για να καθοδηγήσει ένα νεαρό του φίλο, τον Κύρνο, ήρθαν με τον καιρό να προστεθούν και ελεγείες συνθεμένες από άλλους ποιητές.

Στο σύνολό της η συλλογή χαρακτηρίζεται από συντηρητικό πνεύμα, εχθρικό προς κάθε νεωτερισμό και κοινωνική ανακατάταξη. Μπορούμε εύκολα να φανταστούμε τους αριστοκρατικούς να τραγουδούν τα τραγούδια της στα συμπόσιά τους, και η υπόθεσή μας ενισχύεται από το γεγονός ότι η συλλογή περιέχει και τέσσερις μικρούς ύμνους (στον Απόλλωνα, στην Άρτεμη κ.ά.), σαν αυτούς που ξέρουμε ότι οι αρχαίοι τραγουδούσαν πριν από κάθε συμπόσιο.

Γνωμικές ελεγείες έγραψε και ο Φωκυλίδης από τη Μίλητο (6ος π.Χ. αι.), που τα έργα του ξεκινούσαν όλα με τη σφραγίδα Καὶ τόδε Φωκυλίδεω («Κι αυτό του Φωκυλίδη»). Από τα ελάχιστα αποσπάσματα που μας έχουν σωθεί, το μεγαλύτερο, γραμμένο σε δακτυλικούς εξαμέτρους, έχει το ίδιο θέμα με τον Ἴαμβον κατὰ γυναικῶν του Σημωνίδη.

Ο Ξενοφώντας και η σπαρτιατική εκδοχή του επεκτατισμού

Όταν πια τα πράγματα στην Αθήνα είχαν ξεκαθαρίσει, ήταν η ώρα του Κύρου να απασχολήσει τις σπαρτιατικές δυνάμεις, που ζητούσε βοήθεια στον αγώνα εναντίον του αδερφού του: «ο Κύρος έστειλε ανθρώπους του στη Λακεδαίμονα, ζητώντας από τους Λακεδαιμονίους να του ανταποδώσουν τη φιλία που τους είχε δείξει όταν πολεμούσαν τους Αθηναίους». (3,1,1).

Αναντίρρητα ο Κύρος είχε βοηθήσει πολύ στον πόλεμο με την Αθήνα. Όμως εδώ δεν πρόκειται μόνο για το ηθικό χρέος ενός ανεξόφλητου λογαριασμού, αλλά και για μια πρώτης τάξεως ευκαιρία παρέμβασης στα εσωτερικά των άλλων. Κι αυτού του είδους οι παρεμβάσεις δε γίνονται ποτέ με το αζημίωτο.

Η σύγκρουση του ελληνικού κόσμου στον πελοποννησιακό πόλεμο δεν άφησε καθόλου αδιάφορα τα περσικά συμφέροντα. Οι περσικές συγκρούσεις που είναι προ των πυλών θα ήταν αδύνατο να αφήσουν τους Σπαρτιάτες ασυγκίνητους: «Οι έφοροι βρήκαν εύλογη την αξίωσή του» (του Κύρου εννοείται) «και παρήγγειλαν στον Σάμιο – που ήταν τότε ναύαρχος – να ‘ναι στη διάθεσή του για ό,τι του ζητήσει». (3,1,1).

Όπως ήταν φυσικό, ο Σάμιος έσπευσε σε βοήθεια του Κύρου. Οδήγησε το στόλο του στην Κιλικία κι εμπόδισε το Συέννεσι, κυβερνήτη της Κιλικίας, να αποκρούσει τα στρατεύματα του Κύρου, που κατευθύνονταν εναντίον του αδερφού του. Οι Σπαρτιάτες, αν και δεν ενεπλάκησαν επίσημα στην τελική σύγκρουση για τον περσικό θρόνο, που οδήγησε στο θάνατο του Κύρου, είχαν βρει τις αφορμές, ώστε να διατηρούν σχεδόν σε μόνιμη βάση στρατιωτικές δυνάμεις στα παράλια της Μικράς Ασίας.

Κι όταν κανείς βρίσκεται μέσα στο πεδίο των εξελίξεων, δε θα αργήσει η στιγμή, που θα κληθεί να παίξει ενεργό ρόλο: «Θεωρώντας ότι ο Τισσαφέρνης του είχε προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στον πόλεμο με τον αδερφό του, ο Βασιλεύς τον διόρισε σατράπη όχι μόνο στα εδάφη που διοικούσε και πριν, αλλά και σ’ εκείνα που διοικούσε πρωτύτερα ο Κύρος. Ο Τισσαφέρνης τότε πρόβαλε ευθύς την αξίωση να του δηλώσουν υποταγή όλες οι ιωνικές πόλεις». (3,1,3).

Κι εδώ ξεκινά η εμπλοκή της Σπάρτης στην Ιωνία, αφού από του 405 π. Χ. (βρισκόμαστε ήδη στο 402 π. Χ.) ο Κύρος είχε αφήσει το Λύσανδρο ως υπεύθυνο της σατραπείας και προφανώς οι πόλεις της Ιωνίας είχαν Σπαρτιάτη αρμοστή. Η εξόντωση του Κύρου και η επικράτηση του Τισσαφέρνη δε θα μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστες τις διοικητικές σχέσεις που είχαν δομηθεί.

Οι ιωνικές πόλεις «ήθελαν να μείνουν ελεύθερες, κι εξάλλου τον φοβόνταν επειδή τον καιρό που ζούσε ο Κύρος είχαν πάρει το μέρος του εναντίον του Τισσαφέρνη. Για τούτο δε δέχτηκαν να του ανοίξουν τις πύλες τους κι έστειλαν πρέσβεις στους Λακεδαιμονίους με το αίτημα, τώρα που είχαν την ηγεμονία όλης της Ελλάδας, να προστατέψουν κι εκείνους, τους Έλληνες της Ασίας, βοηθώντας τους να σώσουν τα εδάφη τους από τη λεηλασία και να μείνουν οι ίδιοι ελεύθεροι». (3,1,3).

Ο επεκτατισμός της ισχύος έχει τεθεί ως ιστορική νομοτέλεια τόσο από το Θουκυδίδη, που παρακολούθησε την πορεία των Αθηναίων, όσο και από τον Ξενοφώντα, που παρακολουθεί τώρα τις ενέργειες της Σπάρτης. Ο αδύναμος δεν έχει άλλη επιλογή απ’ το να απευθυνθεί στον ισχυρό, όταν νιώθει ότι κινδυνεύει. Ο ισχυρός δεν μπορεί να μην αναμειχθεί, αφού αυτή ακριβώς είναι η στιγμή που όχι μόνο θα κατοχυρώσει, αλλά και θα επεκτείνει την ισχύ του. Η ισχύς που δε συμμετέχει στη διαμόρφωση του παγκόσμιου χάρτη δεν είναι ισχύς. Και η διαμόρφωση του παγκόσμιου χάρτη ισοδυναμεί με τη διαμοίραση του παγκόσμιου πλούτου. Υπό αυτούς τους όρους, η άρνηση της συμμετοχής μπορεί να εκληφθεί μονάχα ως αδυναμία. Κι αυτό κρίνεται επικίνδυνο· μπορεί να αποθρασύνει το αντίπαλο δέος.

Σε τελική ανάλυση, δεν υπάρχει τίποτε πιο συμφέρον για τα μεγάλα στρατόπεδα απ’ την εκ των προτέρων συμφωνία. Διευκολύνει τον επεκτατισμό, αφού αποφεύγεται η φθορά των αδιάκοπων συγκρούσεων, και κάνει τις αδύναμες πόλεις να υποκύπτουν πιο εύκολα, καθώς δεν έχουν τίποτε να ελπίσουν. Το να μείνουν και κάποιες περιοχές με αδιευκρίνιστη κυριαρχία, για να μην πτοείται η πολεμική εγρήγορση, μπορεί να είναι κι αυτό μέρος της συμφωνίας. Στις σχέσεις, όμως, της Σπάρτης με τον Πέρση βασιλιά τέτοια συμφωνία δεν υπήρχε. Και οι πόλεις της Ιωνίας δε θα μπορούσαν να περάσουν απαρατήρητες.

Η Σπάρτη έστειλε αρμοστή το Θίβρωνα με τέσσερις χιλιάδες Πελοποννησίους: «Ο Θίβρων ζήτησε κι από τους Αθηναίους τριακόσιους ιππείς, λέγοντας ότι αναλαμβάνει τη μισθοδοσία τους· εκείνοι του ‘δωσαν από όσους είχαν υπηρετήσει στο ιππικό τον καιρό των Τριάντα, πιστεύοντας ότι θα ‘ταν κέρδος για τη δημοκρατική παράταξη αν πήγαιναν να σκοτωθούν σε ξένα μέρη». (3,1,4).

Και βέβαια, ο Θίβρων δεν έχασε καιρό. Μόλις ενσωμάτωσε στις δυνάμεις του όσα μισθοφόρα στρατεύματα του Κύρου είχαν διασωθεί προχώρησε στο έργο: «άρχισε ν’ αντιμετωπίζει τον Τισσαφέρνη και στα πεδινά και να επεκτείνει την εξουσία του και σ’ άλλες πόλεις: η Πέργαμος προσχώρησε θεληματικά, καθώς και η Τευθρανία κι η Αλίσαρνα που κυβερνούσαν ο Ευρυσθένης κι ο Προκλής – απόγονοι του Λακεδαιμονίου Δημάρατου… Προσχώρησαν ακόμα στο Θίβρωνα ο Γοργίων κι ο Γογγύλος, αδέρφια που κατείχαν ο ένας το Γάμβριο και το Παλαιγάμβριο κι ο άλλος τη Μύρινα και το Γρύνειο… Άλλες πόλεις πάλι, πιο αδύναμες, τις υπέταξε ο Θίβρων με τη βία· τη Λάρισα τη λεγόμενη “Αιγυπτιακή”, που αρνήθηκε να παραδοθεί, την περικύκλωσε κι άρχισε να την πολιορκεί». (3,1,6-7).

Όμως, ενώ βρισκόταν στην Έφεσο κατευθυνόμενος προς την Καρία, ήρθε προς αντικατάστασή του ο Δερκυλίδας. Ο Θίβρων επέστρεψε στη Σπάρτη «όπου τιμωρήθηκε κι εξορίστηκε, επειδή οι σύμμαχοι τον είχαν καταγγείλει ότι άφηνε το στρατό να λεηλατεί φιλικά εδάφη». (3,1,8).

Ο Δερκυλίδας, σαφώς ικανότερος από το Θίβρωνα, αντιλαμβανόμενος ότι δεν είναι συμφέρον να τα βάλει ταυτόχρονα και με τον Τισσαφέρνη και τον Φαρνάβαζο, αφού διέγνωσε την αμοιβαία καχυποψία των δύο Περσών «συνεννοήθηκε με τον Τισσαφέρνη κι ο οδήγησε το στρατό στα εδάφη του Φαρναβάζου». (3,1,9). Η γνώση του ντόπιου διοικητικού παρασκηνίου είναι βασικό μέλημα της ισχύος που ασκεί επεκτατισμό. Οι διαφορές και οι προσωπικές έχθρες των ιθυνόντων αποδεικνύονται πραγματικό χρυσάφι, αφού ανά πάσα στιγμή μπορούν να προσφερθούν για εκμετάλλευση.

Θα έλεγε κανείς ότι οι επεκτατικές διαθέσεις των Λακεδαιμονίων γίνονται απροκάλυπτες, αφού πλέον δεν τηρούνται ούτε τα προσχήματα. Ενώ αρχικά το άλλοθι για την εκστρατεία ήταν οι πόλεις της Ιωνίας, που διεκδικούσε ο Τισσαφέρνης, ο Δερκυλίδας στρέφεται εναντίον του Φαρναβάζου (με τον οποίο είχε ανοιχτούς λογαριασμούς από παλιά, επειδή υπέστη εξευτελιστικές ποινές από συκοφαντίες του) ερχόμενος σε συμφωνία με τον Τισσαφέρνη. Τελικά, το ζήτημα ήταν να υπάρχει έρεισμα για την παρουσία του σπαρτιατικού στρατού στα παράλια προς ιδιοποίηση του ξένου πλούτου. Εφόσον αυτό εξασφαλίστηκε, τα πάντα είναι θέμα στρατηγικής. Οι αρχικές προφάσεις σταδιακά χάνουν τη σημασία τους.

Όμως, ο Δερκυλίδας δε θα σταματήσει εδώ. Όταν έφτασε στην Αιολίδα, την οποία κατείχε ο Φαρνάβαζος εκμεταλλεύτηκε για δεύτερη φορά το διοικητικό παρασκήνιο που δίχαζε τους αξιωματούχους. Τη σατραπεία που σκόπευε άμεσα να επιτεθεί τη διοικούσε παλιά, για λογαριασμό του Φαρναβάζου βέβαια, ο Ζήνις ο Δαρδανεύς. Όταν αυτός πέθανε, η γυναίκα του η Μανία κάνοντας δώρα και προσφέροντας μεγάλες τιμές στο Φαρνάβαζο κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του και να λάβει την εντολή να συνεχίσει η ίδια το έργο του άντρα της. Ήταν πάρα πολύ ικανή και λέγεται ότι ο Φαρνάβαζος την εκτιμούσε τόσο πολύ, που υπήρξαν περιπτώσεις που ζητούσε ακόμη και τη συμβουλή της.

Η Μανία συγκέντρωσε αμύθητο πλούτο και τον διατηρούσε στις δύο κορυφαίες πόλεις που είχε υπό την εξουσία της, τη Σκήψη και τη Γέργιθα. Ο άντρας της κόρης της όμως, ο Μειδίας, αποφάσισε ότι είναι ντροπή να διοικεί τη σατραπεία μια γυναίκα, αφού ο ίδιος, ως άντρας, έπρεπε να έχει προτεραιότητα. Σκότωσε τη Μανία μαζί με το δεκαεφτάχρονο γιό της, που μοιραία θα διεκδικούσε το αξίωμα, κι ανέφερε στο Φαρνάβαζο τις διαθέσεις του να τον υπηρετεί πιστά. Όμως, αντί για συγκατάθεση, ο Φαρνάβαζος του απάντησε ότι «δεν ήθελε να ζήσει … αν δεν έπαιρνε εκδίκηση για τη Μανία». (3,1,16).

Ο Μειδίας, απολύτως μετέωρος και μην έχοντας εμπιστοσύνη ούτε στις διαθέσεις του στρατεύματος, ήταν αδύνατο να προβάλει ιδιαίτερη αντίσταση στο Δερκυλίδα, που έμπαινε στην περιοχή. Προσπάθησε μάλιστα να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία, καθώς αποδιωγμένος πια από το Φαρνάβαζο επιζητούσε μια νέα ισχύ, που να τον εδραιώνει στην εξουσία. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο Δερκυλίδας ήταν σχεδόν αδύνατο να βρει σοβαρή αντίσταση στις πόλεις που πήγαινε: «αμέσως, μέσα σε μια μέρα, πήγαν θεληματικά με το μέρος του οι παράλιες πόλεις Λάρισα, Αμαξιτός και Κολωνές». (3,1,16).

Φυσικά, κατά το Δερκυλίδα, οι πόλεις αυτές απελευθερώνονταν. Καμία ισχύς δεν υποδουλώνει. Μόνο απελευθερώνει: «Στη συνέχεια μήνυσε και στις αιολικές πόλεις ζητώντας τους ν’ απελευθερωθούν, να τον δεχτούν και μέσα στα τείχη τους, και να γίνουν σύμμαχοί του. Οι Νεανδρείς, οι Ιλιείς κι οι Κοκυλίτες δέχτηκαν, γιατί οι ελληνικές φρουρές τους δεν είχαν καλή μεταχείριση από τότε που ‘χε πεθάνει η Μανία». (3,1,16). Μόνο ο φρούραρχος της Κεβρήνος αποφάσισε να αντισταθεί ελπίζοντας ότι ο Φαρνάβαζος θα τον ανταμείψει. Μετά από πέντε μέρες όμως, και χωρίς να γίνει κάποια ουσιαστική σύγκρουση, η πόλη παραδόθηκε με συνωμοσία.

Ο Μειδίας περισσότερο για να τηρήσει τα προσχήματα, αφού πλέον ούτε ο πληθυσμός είχε διάθεση να τον στηρίξει ζήτησε από το Δερκυλίδα ομήρους, ως προϋπόθεση για να συναντηθούν: «Εκείνος του ‘στειλε έναν από κάθε συμμαχική πόλη, λέγοντάς του να διαλέξει όσους κι όποιους ήθελε». (3,1,20). Στη συνάντηση η θέση του Μειδία ήταν αξιολύπητη. Χωρίς να μπορεί να προβάλει την ελάχιστη αξίωση, επέτρεψε στο Δερκυλίδα να παίξει το παιχνίδι ακριβώς όπως ήθελε: «ρώτησε» (ο Μειδίας εννοείται) «με τι όρους θα τον δεχόταν για σύμμαχο. Ο Δερκυλίδας αποκρίθηκε ότι όρος ήταν ν’ αφήσει ελεύθερο κι ανεξάρτητο τον πληθυσμό, και λέγοντας αυτά προχωρούσε συνάμα προς τη Σκήψη». (3,1,20).

Με άλλα λόγια, από τη μια απαιτούσε την απελευθέρωση κι από την άλλη κατευθυνόταν προς την πόλη που είχε το χρήμα. Κι όταν μπήκε στη Σκήψη, άφησε στο λαό τις καλύτερες εντυπώσεις: «Ο Δερκυλίδας έκανε θυσία στην Αθηνά στην ακρόπολη των Σκηψίων, και ύστερα έδιωξε τους μισθοφόρους του Μειδία από την πόλη και την παρέδωσε στους πολίτες, συμβουλεύοντάς τους να πολιτεύονται καθώς ταιριάζει σ’ Έλληνες κι ελεύθερους ανθρώπους. Την ώρα που έφευγε με το στρατό για τη Γέργιθα, τον ξεπροβόδισαν με τιμές και πολλοί από τη Σκήψη, ενθουσιασμένοι με τα γεγονότα». (3,1,21).

Φυσικά, η Γέργιθα ήταν η άλλη πόλη που είχε συγκεντρωμένο χρήμα. Στο δρόμο για εκεί ο Μειδίας πρόβαλλε την αξίωση να παραδοθεί η πόλη στον ίδιο. Ο Δερκυλίδας του απάντησε ότι δε θα αδικηθεί χωρίς να διακόψει την πορεία του. Ασφαλώς, δεν υπήρχε περίπτωση να τον πάρει στα σοβαρά. Ο Μειδίας ήταν η πιο ευνοϊκή συγκυρία για το Δερκυλίδα. Αν ζούσε η Μανία και συγκέντρωνε το στρατό με την υποστήριξη του Φαρναβάζου, τα πράγματα δε θα ήταν τόσο εύκολα.

Οι φιλοδοξίες των ανάξιων είναι βούτυρο για το ψωμί της επερχόμενης ισχύος. Ανατρέπουν τις ισορροπίες, δυσαρεστούν το λαό, αποκόβουν τους κρίκους με τον παραδοσιακό προστάτη και τελικά ανοίγουν το δρόμο στο Δερκυλίδα που έρχεται. Όταν πια κατέλαβε και τη Γέργιθα κι έκανε τη θυσία στην Αθηνά, ο Μειδίας δεν ήξερε πια ούτε ποιο ρόλο να κρατήσει: «Ο Μειδίας δεν ήξερε τι να κάνει. “Λοιπόν”, είπε, “εγώ πηγαίνω να φροντίσω για τη φιλοξενία σου”. Κι ο άλλος: “Όχι, μα το Δία”, απάντησε, “θα ‘ταν ντροπή να με φιλοξενήσεις εσύ αντί να σε φιλοξενήσω εγώ, που έκανα τη θυσία”». (3,1,24).

Τα πράγματα γίνονται απολύτως ξεκάθαρα. Οικοδεσπότης είναι αυτός που κάνει τη θυσία. Ο Μειδίας είναι ο φιλοξενούμενος. Κι όταν έκατσαν για να τα ξεκαθαρίσουν «ρώτησε ο Δερκυλίδας: “Πες μου, Μειδία, ο πατέρας σου σ’ άφησε κύριο της περιουσίας του;” “Και βέβαια”, απάντησε εκείνος. “Και πόσα σπίτια είχες; Πόσα κτήματα; Πόσες βοσκές;” Άμα τέλειωσε η απογραφή της πατρικής περιουσίας: “Πες μου”, είπε ο Δερκυλίδας, “ποιανού ήταν η Μανία;” Όλοι αποκρίθηκαν ότι ήταν του Φαρναβάζου. “Τότε λοιπόν και όσα της ανήκαν”, συνέχισε, “ήταν του Φαρναβάζου;” “και βέβαια”, αποκρίθηκαν. “Τότε πρέπει να ‘γιναν δικά μας”, είπε, “αφού είμαστε νικητές – γιατί ο Φαρνάβαζος είναι εχθρός μας. Εμπρός, λοιπόν” – πρόσθεσε – “ας μας οδηγήσει κάποιος εκεί που βρίσκεται η περιουσία της Μανίας και του Φαρναβάζου”». (3,1,25-26).

Είναι φανερό ότι ο Δερκυλίδας περισσότερο περιπαίζει το Μειδία παρά διαπραγματεύεται. Ο Μειδίας ως πραγματική καρικατούρα δε θα μπορούσε να έχει άλλη αντιμετώπιση. Η απελευθέρωση της Γέργιθας ήταν πλέον γεγονός. Και μετά την απελευθέρωση ο Δερκυλίδας ζήτησε να δει τα «πράγματα» της Μανίας: «Εκείνοι τότε του τα ‘δειξαν, κι αφού τα είδε όλα τα κλείδωσε, τα σφράγισε κι έβαλε σκοπούς να τα φυλάνε. Βγαίνοντας είπε στους ταξίαρχους και τους λοχαγούς που συνάντησε στην είσοδο: “Άνδρες, εξοικονομήσαμε μισθό για το στρατό – αρκετά για οχτώ χιλιάδες άνδρες για έναν χρόνο σχεδόν. Κι αν βγάλουμε κι άλλα, θα τα ‘χουμε παραπανίσια”». (3,1,27-28).

Ο σπαρτιατικός επεκτατισμός δε λειτουργεί όπως εκείνος της Αθήνας. Ούτε φορολογεί ούτε στέλνει το χρήμα στην πόλη. Το αξιοποιεί επιτόπου για τις ανάγκες του στρατού. Εξάλλου, και η κουλτούρα των Σπαρτιατών δεν αφορούσε τη συσσώρευση του χρήματος. Δεν έγιναν ποτέ θεαματικά έργα τέχνης στη Σπάρτη, που να επιδεικνύουν τη δύναμη και τον πλούτο. Όμως, δεν παύουν να εξυπηρετούνται τα σπαρτιατικά συμφέροντα, που πλέον ανοίγονται ξεκάθαρα στην Ασία.

Όσο για το Μειδία, ο Δερκυλίδας του επιφύλασσε ιδιαιτέρως ταπεινωτικό φινάλε: «Κι όταν ρώτησε ο Μειδίας: “Κι εγώ πού πρέπει να ζήσω Δερκυλίδα;” Του απάντησε: “Εκεί που είναι και το πιο δίκαιο, Μειδία – στην πατρίδα σου τη Σκήψη, στο πατρικό σου σπίτι”». (3,1,28).

Ξενοφώντος, Ελληνικά

Ο αιώνιος χορός της πραγματικότητας και του ονείρου

Η Μία Μοναδική Πραγματικότητα

Στην απέραντη έκταση της ύπαρξης, υπάρχει μια μοναδική, ανεξιχνίαστη Πραγματικότητα που βρίσκεται πέρα ​​από την κατανόηση της ανθρώπινης κατανόησης. Αυτή η Πραγματικότητα είναι απαλλαγμένη από ιδιότητες, απεριόριστη από περιορισμούς και απείρως ελεύθερη. Πάλλεται από ζωή, ρέει με απόλυτη παρουσία και δεν αφήνει κανένα ίχνος στο πέρασμά της. Είναι η βασική ουσία της ύπαρξης, η θεμελιώδης αλήθεια που βρίσκεται στην καρδιά όλων των πραγμάτων. Ωστόσο, είναι μια αλήθεια που πολλοί φοβούνται να αντιμετωπίσουν μέσα τους.

Αυτός ο φόβος πηγάζει από τη φύση της ίδιας της Πραγματικότητας. Το να το προσεγγίσουμε σημαίνει να ξεπεράσουμε όλα όσα γνωρίζουμε και αγαπάμε. Σημαίνει να εγκαταλείψει κανείς τις γνωστές κατασκευές της σκέψης, της μνήμης και του χρόνου και να βυθιστεί στην απεριόριστη, χωρίς χαρακτηριστικά έκταση της καθαρής ύπαρξης. Αυτή είναι μια τρομακτική προοπτική για πολλούς, και έτσι αποστρέφουμε, αναζητώντας παρηγοριά στα γνωστά όρια του μυαλού μας.

Η ψευδαίσθηση της σκέψης

Αντί να αγκαλιάσουμε τη ζωντανή, εκτυλισσόμενη πραγματικότητα μπροστά μας, φυλακίζουμε την αντίληψή μας στα κατασκευάσματα της σκέψης. Προσκολλόμαστε στις αναμνήσεις, προβάλλουμε στο μέλλον και δημιουργούμε σταθερές εικόνες αυτού που είναι ουσιαστικά μια δυναμική και συνεχώς μεταβαλλόμενη ροή. Με αυτόν τον τρόπο, μεταμορφώνουμε τον ζωντανό παλμό της ζωής σε στατικές οντότητες, φαντάσματα αυτού που κάποτε ήταν ζωντανό και παλλόμενο.

Μιλάμε για αυτές τις οντότητες σαν να είναι πραγματικές, σαν να έχουν μια ύπαρξη ανεξάρτητη από τις σκέψεις μας. Κατασκευάζουμε περίτεχνες αφηγήσεις, ρόλους και ταυτότητες και ζούμε τη ζωή μας μέσα σε αυτές τις κατασκευές. Αυτή είναι η εικονική πραγματικότητα που δημιουργήσαμε, μια πραγματικότητα γεννημένη από βιολογικές καταβολές και κοινωνικές προσαρμογές, ένα θέατρο του παραλόγου όπου παίζουμε τους ρόλους μας και ακολουθούμε το σενάριο.

Το Όνειρο της Ζωής

Σε αυτό το θέατρο σπαταλάμε την ενέργειά μας σε μάταιες αναζητήσεις, κυνηγώντας πάντα το όνειρο. Ονειρευόμαστε την επιτυχία, την ευτυχία, την εκπλήρωση και πιστεύουμε ότι αυτά τα όνειρα θα μας φέρουν την ικανοποίηση που αναζητούμε. Όμως το όνειρο, όσο δελεαστικό κι αν είναι, δεν είναι αληθινό. Είναι μια προβολή, μια αντανάκλαση των επιθυμιών και των φόβων μας, ένα δημιούργημα του μυαλού μας.

Ωστόσο, είναι κακό το όνειρο; Είναι λάθος να ονειρεύεσαι; Οχι, δεν είναι. Το όνειρο είναι ένα μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας, μια φάση στο ξετύλιγμα της ζωής. Είναι μια απαραίτητη ψευδαίσθηση, ένα βήμα στο δρόμο προς την αφύπνιση. Μέσα από το όνειρο μαθαίνουμε, μεγαλώνουμε και εξελισσόμαστε. Βιώνουμε χαρά και λύπη, κέρδος και απώλεια, και μέσα από αυτές τις εμπειρίες, προχωράμε πέρα.

Η Ροή της Ζωής

Η ίδια η ζωή είναι μια συνεχής ροή, μια συνεχής κατάσταση αλλαγής. Δεν υπάρχει μονιμότητα, δεν υπάρχει σταθερό σημείο αναφοράς. Όλα είναι σε κίνηση, όλα είναι παροδικά. Σε αυτή τη ροή δεν υπάρχει ούτε κέρδος ούτε απώλεια, μόνο το ξεδίπλωμα της ύπαρξης. Περνάμε από διάφορες καταστάσεις, η καθεμία ένα βήμα στο μονοπάτι προς μια ανώτερη κατανόηση, προς μια βαθύτερη επίγνωση της αλήθειας.

Από αυτή την ανώτερη προοπτική, η πραγματικότητα και το όνειρο θεωρούνται ως δύο όψεις της ίδιας ουσίας. Δεν είναι ξεχωριστά, αλλά αλληλένδετα, το καθένα αντανακλά το άλλο. Έχουν την ίδια αξία, την ίδια σημασία και μαζί σχηματίζουν την ταπισερί της ζωής.

Η Αφύπνιση

Αργά ή γρήγορα, ο ονειροπόλος ξυπνά στη Μία Μοναδική Πραγματικότητα. Αυτή η αφύπνιση είναι μια βαθιά συνειδητοποίηση, μια αλλαγή στην αντίληψη που υπερβαίνει την ακινησία της πραγματικότητας και την κίνηση του ονείρου. Είναι μια πλήρης επίγνωση αυτού που Είναι, μια άμεση εμπειρία της ουσίας της ύπαρξης.

Σε αυτή την κατάσταση αφύπνισης, δεν υπάρχει φόβος, κανένας δισταγμός. Υπάρχει μόνο η αγνή, απεριόριστη επίγνωση της ύπαρξης. Είναι μια επιστροφή στην πηγή, μια επιστροφή στην αληθινή φύση του εαυτού. Αυτός είναι ο απώτερος στόχος, ο τελικός προορισμός του ανθρώπινου ταξιδιού.

Συμπερασματικά, η πραγματικότητα και το όνειρο δεν είναι αντίθετες δυνάμεις, αλλά συμπληρωματικές πτυχές της ίδιας ουσίας. Είναι φάσεις στο ξετύλιγμα της ζωής, βήματα στον δρόμο προς την αφύπνιση. Αγκαλιάζοντας και τα δύο, κινούμαστε πέρα από τους περιορισμούς της σκέψης και της μνήμης και ανοίγουμε τον εαυτό μας στην απεριόριστη, χωρίς χαρακτηριστικά έκταση της καθαρής ύπαρξης. Σε αυτή την κατάσταση πλήρους επίγνωσης, βρίσκουμε την αληθινή ουσία της ύπαρξης, τη Μία Μοναδική Πραγματικότητα που βρίσκεται στην καρδιά όλων των πραγμάτων.

Η Θέληση για Απελευθέρωση: Ένα Μυστικιστικό Ταξίδι πέρα ​​από Δεσμούς και Ψευδαισθήσεις

Στην αναζήτηση της πνευματικής απελευθέρωσης, ανακύπτει ένα οδυνηρό ερώτημα: Ποιος επιθυμεί πραγματικά να βαδίσει στο μονοπάτι της απελευθέρωσης; Το ταξίδι υπόσχεται χειραφέτηση από όλους τους δεσμούς, τις αντιλήψεις, τις καταστάσεις, τις δραστηριότητες και τα αντικείμενα που δένουν την ψυχή. Προσφέρει μια ανάβαση στα υπέροχα ύψη του Ουρανού, ένα μοναχικό ταξίδι πέρα ​​από το πρόσκαιρο και το απτό. Αλλά εδώ βρίσκεται το παράδοξο – όταν ο άνθρωπος συλλογίζεται τα στοιχεία που συνθέτουν την ύπαρξή του, όταν λατρεύει τις ψευδαισθήσεις του, απολαμβάνει τα δεσμά του και θησαυρίζει την εφήμερη σκόνη του κόσμου, τι γίνεται με τη λαχτάρα του για απελευθέρωση;

Η αποπλάνηση των ψευδαισθήσεων

Η ανθρώπινη εμπειρία είναι μια ταπισερί πλεγμένη με νήματα χαράς, λύπης, προσκόλλησης και επιθυμίας. Αυτά τα νήματα σχηματίζουν ένα περίπλοκο μοτίβο με το οποίο πολλοί αγαπούν και ταυτίζονται, παρά την παροδική φύση τους. Οι αυταπάτες παρέχουν άνεση, μια ομοιότητα νοήματος σε έναν κόσμο που συχνά εκλαμβάνεται ως χαοτικός. Οι δεσμοί, είτε συναισθηματικοί, είτε φυσικοί είτε υλικοί, προσφέρουν μια αίσθηση ασφάλειας και ανήκειν. Οι δραστηριότητες και τα αντικείμενα της καθημερινής ζωής, αν και εγκόσμια, είναι εμποτισμένα με προσωπική σημασία και αναμνήσεις.

Η πολύτιμη σκόνη του κόσμου

Για τους πνευματικά διατεθειμένους, ο υλικός κόσμος μπορεί να φαίνεται σαν μια απλή σκιά της θεϊκής πραγματικότητας. Ωστόσο, για πολλούς, είναι στην αγκαλιά αυτών των σκιών που η ζωή γίνεται πιο ζωντανή και αληθινή. Η σκόνη του κόσμου, με τις μυριάδες μορφές και τη φευγαλέα ομορφιά της, αιχμαλωτίζει την καρδιά και το μυαλό. Η εκτίμηση του ανθρώπου για αυτή τη σκόνη – τις σχέσεις, τα επιτεύγματα και τα υπάρχοντά του – συχνά επισκιάζει τη λαχτάρα για κάτι πέρα.

Γνώση εναντίον Βούλησης

Οι διδασκαλίες του πνευματικού μονοπατιού δεν καλύπτονται από μυστήριο. είναι προσβάσιμα και έχουν επεξηγηθεί από σοφούς και μύστες ανά τους αιώνες. Η γνώση του δρόμου προς την απελευθέρωση, οι κατευθύνσεις για την υπέρβαση του εγκόσμιου και η αλήθεια της πνευματικής ύπαρξης είναι όλα εφικτά. Ωστόσο, ένα κρίσιμο στοιχείο παραμένει άπιαστο – η θέληση, η προθυμία να ξεκινήσουμε αυτό το μεταμορφωτικό ταξίδι.

Δεν είναι η απουσία γνώσης που εμποδίζει την πρόοδο της ψυχής αλλά η απουσία αποφασιστικής βούλησης. Το πνευματικό μονοπάτι απαιτεί μια βαθιά και αταλάντευτη δέσμευση, μια προθυμία να αποκηρύξεις τις αγαπημένες ψευδαισθήσεις και τους δεσμούς που αποτελούν τον ιστό της τρέχουσας ύπαρξής του. Αυτή η απάρνηση δεν γεννιέται από περιφρόνηση για τη ζωή, αλλά από μια βαθιά αναγνώριση μιας ανώτερης, πιο βαθιάς πραγματικότητας.

Το κάλεσμα στον αναζητητή

Για όσους αναζητούν την απελευθέρωση, ο δρόμος είναι ξεκάθαρος αλλά απαιτητικός. Απαιτεί μια εσωτερική επανάσταση, μια ριζική αλλαγή στην αντίληψη και τις προτεραιότητες. Ο αναζητητής πρέπει να καλλιεργήσει μια έντονη επιθυμία για την αλήθεια που βρίσκεται πέρα ​​από την επιφάνεια των εγκόσμιων εμπειριών. Αυτή η επιθυμία πρέπει να είναι πιο δυνατή από τη γοητεία των ψευδαισθήσεων, πιο βαθιά από τις προσκολλήσεις που δένουν και πιο επιτακτική από τις παροδικές απολαύσεις του κόσμου.

Αφύπνιση της Θέλησης

Η αφύπνιση της θέλησης να ακολουθήσεις το πνευματικό μονοπάτι ξεκινά με την αυτοδιερεύνηση και τη διάκριση. Ο αναζητητής πρέπει να εξετάσει τη φύση των προσκολλήσεων και των ψευδαισθήσεών του, αναγνωρίζοντας την παροδική και συχνά παραπλανητική φύση τους. Ο διαλογισμός, ο στοχασμός και η καθοδήγηση ενός πνευματικού δασκάλου μπορούν να διευκολύνουν αυτή τη διαδικασία, βοηθώντας τον αναζητητή να αναπτύξει μια εστιασμένη και αταλάντευτη βούληση.

Αγκαλιάζοντας το Ταξίδι

Η απελευθέρωση δεν είναι μια εγκατάλειψη της ζωής αλλά μια υπέρβαση των περιοριστικών της πτυχών. Είναι μια ανάβαση σε μια κατάσταση ύπαρξης όπου η ψυχή είναι ελεύθερη να βιώσει την πληρότητα της θεϊκής αγάπης και αλήθειας. Το ταξίδι είναι μοναχικό, ωστόσο είναι γεμάτο με την παρουσία του Θείου σε κάθε βήμα.

Συμπερασματικά, ο δρόμος της απελευθέρωσης δεν είναι για λιπόψυχους. Απαιτεί μια βαθιά θέληση, μια προθυμία να εγκαταλείψουμε το παροδικό για το αιώνιο. Είναι μια πρόσκληση να υψωθείς πάνω από τις ψευδαισθήσεις και τους δεσμούς που περιορίζουν την ψυχή, να ανέβεις στα ύψη της πνευματικής ελευθερίας. Ποιος θέλει πραγματικά αυτό το μονοπάτι; Μόνο εκείνοι που είναι έτοιμοι να ανταλλάξουν την πολύτιμη σκόνη του κόσμου με την απέραντη έκταση της θεϊκής πραγματικότητας. Μόνο εκείνοι που, με θαρραλέα καρδιά και σταθερή θέληση, επιλέγουν να ακολουθήσουν την Οδό.

Η Αιώνια Σχέση: Ένωση με το Θείο

Στην απέραντη έκταση της ύπαρξης, ανάμεσα στις μυριάδες σχέσεις που σφυρηλατούμε, υπάρχει ένας δεσμός που είναι αιώνιος, αμετάβλητος και βαθιά μεταμορφωτικός—η σχέση με το Θείο μέσα. Αυτή η ιερή σύνδεση υπερβαίνει τους εφήμερους δεσμούς που σχηματίζουμε με τον κόσμο, οδηγώντας μας σε μια βαθύτερη κατανόηση της αληθινής μας φύσης και της θέσης μας στον κόσμο.

Η χρονική φύση των εγκόσμιων σχέσεων

Από τη στιγμή που γεννιόμαστε, αρχίζουμε να υφαίνουμε έναν περίπλοκο ιστό σχέσεων με ανθρώπους, μέρη και πράγματα. Αυτές οι συνδέσεις διαμορφώνουν τις εμπειρίες μας, επηρεάζουν τα συναισθήματά μας και συμβάλλουν στην ανάπτυξή μας. Ωστόσο, καθώς ο χρόνος ξετυλίγεται, αυτές οι σχέσεις αναπόφευκτα υφίστανται αλλαγές. Οι φίλοι χωρίζουν τους δρόμους τους, τα αγαπημένα πρόσωπα περνούν, τα υλικά αγαθά φθείρονται και οι καταστάσεις εξελίσσονται. Η παροδικότητα αυτών των σχέσεων μπορεί να οδηγήσει σε μια αίσθηση απώλειας και απογοήτευσης, αναδεικνύοντας τον παροδικό τους χαρακτήρα.

Η Θεϊκή Σύνδεση: Η Αληθινή μας Σχέση

Ανάμεσα στη μεταβαλλόμενη άμμο των χρονικών σχέσεων βρίσκεται μια σταθερή και αμετάβλητη σύνδεση - η σχέση με το θείο μέσα. Αυτός ο ιερός δεσμός δεν υπόκειται στις αντιξοότητες του χρόνου και του χώρου. Είναι αιώνιο, πάντα παρόν και βαθιά προσωπικό. Αυτή η σχέση είναι ο πυρήνας της ύπαρξής μας, η ουσία αυτού που είμαστε. Είναι η ακίνητη, σιωπηλή παρουσία που μας συντροφεύει σε κάθε στιγμή, κάθε ζωή.

Το Θείο μέσα μας είναι η σπίθα του Άπειρου, η ουσία του Δημιουργού. Είναι μέσα από αυτή τη σχέση που αρχίζουμε να κατανοούμε την αληθινή μας φύση ως πνευματικά όντα που έχουν ανθρώπινη εμπειρία. Αυτή η συνειδητοποίηση μας έρχεται σταδιακά, συχνά κατά τη διάρκεια πολλών ζωών, καθώς ξεφλουδίζουμε τα στρώματα της ψευδαίσθησης και του εγώ που συσκοτίζουν τον πραγματικό μας εαυτό.

Το μονοπάτι προς την πραγματοποίηση

Το ταξίδι προς την πραγματοποίηση της θεϊκής μας σύνδεσης είναι τόσο ατομικό όσο και καθολικό. Απαιτεί μια βαθιά δέσμευση για εσωτερική εξερεύνηση, αυτογνωσία και πνευματική πρακτική. Ο διαλογισμός, η προσευχή και ο στοχασμός γίνονται τα εργαλεία μας καθώς επιδιώκουμε να ηρεμήσουμε το μυαλό και να ανοίξουμε την καρδιά στην παρουσία του Θείου.

Σε στιγμές ηρεμίας, μπορεί να ρίξουμε μια ματιά σε αυτή τη βαθιά σύνδεση - μια αίσθηση ενότητας με όλα αυτά, ένα συντριπτικό συναίσθημα αγάπης και ειρήνης ή μια βαθιά γνώση που υπερβαίνει την πνευματική κατανόηση. Αυτές οι εμπειρίες, αν και φευγαλέες, είναι δείκτες στην πνευματική μας πορεία, που μας καθοδηγούν προς μεγαλύτερη επίγνωση και ένωση με το Θείο.

Οι καρποί της Θείας Ένωσης

Καθώς καλλιεργούμε και εμβαθύνουμε τη σχέση μας με το Θείο, αρχίζουμε να βιώνουμε βαθιές αλλαγές στην αντίληψη και την κατανόησή μας. Φτάνουμε να δούμε τον κόσμο όχι ως μια ξεχωριστή, κατακερματισμένη συλλογή όντων και αντικειμένων, αλλά ως ένα ενιαίο σύνολο, αλληλένδετο και αλληλοεξαρτώμενο. Αυτή η αλλαγή στη συνείδηση ​​επιφέρει μια αίσθηση απελευθέρωσης και ανύψωσης, απελευθερώνοντάς μας από τους περιορισμούς του εγώ και της δυαδικότητας.

Σε αυτή την κατάσταση της θεϊκής ένωσης, αναγνωρίζουμε την παρουσία του Θείου σε όλες τις πτυχές της ζωής. Κάθε συνάντηση, κάθε εμπειρία γίνεται μια ευκαιρία σύνδεσης με το ιερό. Προχωράμε στη ζωή με μια αίσθηση σκοπού και χάρης, καθοδηγούμενοι από το εσωτερικό φως του Θείου.

Η Ολοκλήρωση και η Απελευθέρωση

Τελικά, η συνειδητοποίηση της αιώνιας σχέσης μας με το Θείο οδηγεί στην ολοκλήρωση του πνευματικού μας ταξιδιού. Καταλαβαίνουμε ότι αυτός ο ιερός δεσμός είναι το αληθινό θεμέλιο της ύπαρξής μας, η πηγή κάθε αγάπης, σοφίας και χαράς. Είναι μέσω αυτής της σχέσης που απελευθερωνόμαστε από τον κύκλο της γέννησης και του θανάτου, υπερβαίνοντας τους περιορισμούς του φυσικού κόσμου και συγχωνευόμενοι με τη Μία Αληθινή Πραγματικότητα.

Σε αυτή την κατάσταση της θεϊκής ένωσης, βιώνουμε μια βαθιά αίσθηση ολότητας και πληρότητας. Δεν ψάχνουμε πλέον έξω από τον εαυτό μας για επικύρωση ή ολοκλήρωση, γιατί βρήκαμε την αιώνια πηγή όλων όσων χρειαζόμαστε μέσα μας. Αυτή η συνειδητοποίηση είναι η απόλυτη ελευθερία, η κορυφή της πνευματικής μας εξέλιξης.

Συμπέρασμα

Η μόνη αληθινή σχέση που έχουμε είναι η σχέση μας με το θείο μέσα. Αυτή η αιώνια σύνδεση είναι το θεμέλιο της ύπαρξής μας, η πηγή κάθε αγάπης, σοφίας και χαράς. Είναι μέσω αυτού του ιερού δεσμού που απελευθερωνόμαστε και ανυψωνόμαστε στη Μία Αληθινή Πραγματικότητα αυτού που είναι Όλα. Καθώς καλλιεργούμε και εμβαθύνουμε αυτή τη σχέση, πλησιάζουμε στην συνειδητοποίηση της αληθινής μας φύσης και της θέσης μας στο σύμπαν, βιώνοντας τη βαθιά γαλήνη και την ολοκλήρωση που προέρχεται από την ένωση με το Θείο.

Καθαρή Επίγνωση: Η Εσωτερική Θεώρηση

Η Συνείδηση, όταν είναι στην Φυσική της Κατάσταση έχει Πλήρη Συνειδητότητα (και δεν λειτουργεί απλά σε κάποιο πεδίο συνειδητότητας), έχει Καθαρή Επίγνωση (και δεν λειτουργεί απλά σε κάποιο επίπεδο επίγνωσης). Αυτό σημαίνει ότι η Συνείδηση (σαν Συνειδητότητα και σαν Επίγνωση) είναι Τελείως Ελεύθερη και Ανεξάρτητη από το περιεχόμενό της. Μπορεί να μην υπάρχει περιεχόμενο ή να υπάρχει περιεχόμενο. Όταν υπάρχει περιεχόμενο αυτό δεν επηρεάζει την Πραγματική Κατάσταση της Συνείδησης, το Πεδίο Συνειδητότητας, το Επίπεδο της Επίγνωσης. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει μια Αίσθηση Ολοκλήρωσης, Πλήρης Αντίληψη και Ανεμπόδιστη Επίγνωση που Αγκαλιάζει τα Πάντα (όσα υπάρχουν, όσα εκδηλώνονται, όσα φαίνονται στο πεδίο της). Υπάρχει Ύπαρξη, Ελευθερία, Αδιατάρακτη Μακαριότητα, Ειρήνη και Ήσυχη Ροή της Ζωής.

Αυτή η Κατάσταση, η Αίσθηση Ολοκλήρωσης, της Ύπαρξης και της Ζωής, δεν επηρεάζεται ακόμη και όταν η Συνείδηση (με Πλήρη Συνειδητότητα) περιορίζεται σε Υποκειμενικότητα και σε ατομικότητα και σε μορφή (σε κάποιο από τους κατώτερους κόσμους, νοητικό, δυναμικό υλικό). Η Συνείδηση παραμένει Ως Έχει ακόμη και όταν ενσωματώνεται στους κόσμους της μορφής.

Αυτή η Φυσική Κατάσταση Ποτέ δεν χάνεται και Παραμένει Πάντα σαν Υπόβαθρο οποιασδήποτε αλλοιωμένης κατάστασης της Συνείδησης. Η απορρόφηση στην Υποκειμενικότητα, στην ατομικότητα ή στον κατώτερο φορέα στους κόσμους της μορφής και στη δραστηριότητα μέσω του φορέα στους εξωτερικούς κόσμους δεν είναι οντολογική, αλλά μόνο γνωσιολογική. Μονάχα η Προσοχή εστιάζει στην επιφανειακή τρέχουσα δραστηριότητα (και νιώθει) και συμπεριφέρεται σαν αυτά να είναι η μοναδική (πραγματική) πραγματικότητα. Στην πραγματικότητα η Συνείδηση παραμένει πάντα σαν Βάση Ύπαρξης, η Συνειδητότητα παραμένει σαν Υπόβαθρο κάθε κατάστασης (αντικειμενικής και υποκειμενικής) και η Επίγνωση, σαν Δυνατότητα, σαν Καθαρή Επίγνωση, αποτελεί πάντα το Βάθρο κάθε περιορισμένης επίγνωσης. Είναι μέσα στην Καθαρή Επίγνωση που σχηματίζονται όλες οι επιμέρους περιορισμένες επιγνώσεις. Στην πραγματικότητα είναι μια εντελώς φυσική κατάσταση και λειτουργία. Έχουμε από τη Φύση μας την δυνατότητα (να αντιλαμβανόμαστε), να βλέπουμε, αλλά και να εστιάζουμε την προσοχή μας σε επιμέρους δραστηριότητες.

Η Πραγματική Φυσική Κατάσταση είναι η Συνείδηση, στην Πλήρη Συνειδητότητά της, στην Καθαρή Επίγνωσή της, όπου είναι Ελεύθερη, Ανεξάρτητη και Ανεπηρέαστη από το περιεχόμενο της. Δηλαδή η Άδεια Επίγνωση που μπορεί να δεχθεί και να στηρίξει οποιεσδήποτε επιμέρους επιγνώσεις (χωρίς να αλλοιώνεται ή να απορροφιέται γνωσιολογικά. και -πάντα- προσωρινά στις ιδιαίτερες επιγνώσεις). Δεν υπάρχει λοιπόν τίποτα να γίνει αντιληπτό ή να περιγραφεί. Η Αδειοσύνη είναι η πραγματικότητα της «δημιουργίας». Και όλα όσα εμφανίζονται είναι προσωρινά φαινόμενα (σαν τα σύννεφα στον Απέραντο Καθάριο Ουρανό). Δεν υπάρχει εδώ κάτι να περιγράψουμε.

Εξ άλλου, εφόσον η Καθαρή Επίγνωση αποτελεί το Σταθερό Βάθρο κάθε δραστηριότητας της Επίγνωσης (κάθε ιδιαίτερης επίγνωσης) και είναι εξ αρχής και πάντα εδώ, ανεξάρτητα από το τι εμφανίζεται σαν περιεχόμενο στην επίγνωση, δεν υπάρχει τίποτα να πραγματοποιηθεί, τίποτα να εξελιχθεί. Δεν μπορείς να γίνεις ο Εαυτός σου. Είσαι. Απλά είσαι.

Η «αντίληψη» ότι είμαστε κάτι (πέρα από Καθαρή Επίγνωση) και ότι μέσω της δραστηριότητας μπορούμε να γίνουμε κάτι, να φτάσουμε κάπου, να πραγματοποιήσουμε οτιδήποτε, είναι απλά στον χώρο της φαντασίας. Δεν υπάρχει δραστηριότητα, δεν υπάρχει δρόμος, δεν υπάρχει πρακτική ή μέθοδος να φτάσουμε στην Φυσική Κατάσταση, στην Καθαρή Επίγνωση. Όλες οι δραστηριότητες μας κρατούν στον χώρο της φαντασίας.

Η Μόνη Ορθή Δράση (πραγματική, λογική και αντικειμενική) είναι η παραίτηση από την φαντασία. Να σταματήσουμε να το κάνουμε. Όλο το μυστικό (που δεν είναι μυστικό, αλλά φυσική λειτουργία) είναι στην Ακινησία, στην Ηρεμία, στην Ησυχία, στην Σιωπή, στην Διάλυση της ατομικότητας, στο Σβήσιμο της Υποκειμενικότητας, στην Επάνοδο στην Αρχική Κατάσταση.

Όταν κάποιος Επανέρχεται στην Κατάσταση της Σιγής, στην Φυσική Κατάσταση της Καθαρής Επίγνωσης, απελευθερώνεται, φωτίζεται, κατανοεί ότι απλά είναι, απλά αντιλαμβάνεται και απλά δρα ή δεν δρα. Είναι η Κατάσταση της Πλήρους Ύπαρξης, της Πλήρους Ελεύθερης Συνειδητότητας, της Καθαρής, Ανεμπόδιστης Επίγνωσης που αγκαλιάζει τα πάντα. Όταν κάποιος επανέρχεται στους κόσμους της μορφής δεν χάνεται αυτή η Σταθερή Κατάσταση, η Αίσθηση της Απόλυτης Ολοκλήρωσης, της Ελευθερίας, της Σιωπής, της Αδιατάρακτης Μακαριότητας, της Ησυχίας αλλά είναι πλήρως λειτουργικός στο επίπεδο της σκέψης και της υλικής ζωής. Είναι το φως που έρχεται στον κόσμο.

Όταν κάποιος είναι απορροφημένος στον χώρο της φαντασίας, εστιασμένος στην ατομικότητα ή στην εξωτερική δραστηριότητα, ενώ λειτουργεί πάντα στο Φυσικό Βάθρο της Καθαρής Επίγνωσης, συγκεντρώνεται στις ιδιαίτερες λειτουργίες και νομίζει ότι αυτή είναι η πραγματικότητα (αυτή που αντιλαμβάνεται μέσω των ιδιαίτερων λειτουργιών). Η «πληροφόρηση» για την Πραγματική Κατάσταση ακόμη και η κατανόηση ότι μόνο η Φυσική Κατάσταση είναι αληθινή και όλα αυτά που ζει δεν είναι παρά κάτι εξαρτημένο και προσωρινό, δεν οδηγεί στην απελευθέρωση. Οποιαδήποτε προσπάθεια είναι αδιέξοδη, οδηγεί πάλι στον χώρο της φαντασίας. Τι πρέπει να κάνει κάποιος; Απλά να παραιτηθεί από την δραστηριότητα. Όσο τροφοδοτεί την δραστηριότητα θα συνεχίζεται η φαντασία. Η παραίτηση οδηγεί στην έξοδο. Μετά την Επάνοδο στον Εαυτό, στην Φυσική Πραγματικότητα, μπορεί να επανέλθει στους εξωτερικούς κόσμους χωρίς να επηρεάζεται. Όλοι οι δρόμοι, όλες οι διδασκαλίες, όλες οι θρησκείες, όλες οι θρησκευτικές δραστηριότητες, ανήκουν στο χώρο της φαντασίας. Η Μόνη Αληθινή Θρησκεία είναι η κατανόηση της αντικειμενικής πραγματικότητας, η αντικειμενική δράση, η θρησκεία του βιώματος. Όλα τα άλλα είναι απλά διανοητικά σκουπίδια.

Η Θρησκειολογική Ανάλυση

Η τυπική εκπαίδευση, σε ολόκληρο τον πλανήτη, ασχολείται με εξωτερικές γνώσεις και δεν ασχολείται σχεδόν καθόλου με τους ψυχολογικούς μηχανισμούς, με την αντίληψη, κλπ.

Η «επιστήμη της ψυχολογίας», από την άλλη, είναι τελείως αναχρονιστική (και κατά την γνώμη μας δεν δικαιολογείται να ονομάζεται επιστήμη...): Βασίζεται όχι στα αληθινά γεγονότα αλλά σε προλήψεις και φαινόμενα...

Ακόμα κι ο Γιούγκ – που μελέτησε με πάθος την ανατολική σοφία – κάνει ένα χονδροειδές σφάλμα, μαζί με όλους τους άλλους:

Όλοι, μα όλοι, ταυτίζουν την «επίγνωση» με το «εγώ» (και συμπεραίνουν με την τυπική λογική τους, ότι αν σταματήσει να υπάρχει εγώ, δεν υπάρχει επίγνωση, ανθρώπινη επίγνωση...)...

Λάθος! Τελείως λάθος!

Η επίγνωση είναι «άμεση λειτουργία θέασης». Το εγώ όμως είναι «σύνθετη διαδικασία» κατά την οποία όλες οι πληροφορίες αναφέρονται σε ένα κέντρο, που πηγάζει από την αντίληψη της ύπαρξης, του οργανισμού, και το οποίο αντιπαρατίθεται στον εξωτερικό κόσμο.

Ο συνηθισμένος άνθρωπος δεν μπορεί να διακρίνει την επίγνωση από το εγώ, να ελέγξει δηλαδή την διαδικασία εγώ, και ενδεχομένως να την παρακάμψει: τελικά ταυτίζοντάς τα αυτά τα δύο, ασυναίσθητα, έχει επίγνωση του εγώ, γίνεται μόνο εγώ...

Αν όμως το εγώ είναι διαδικασία, που κάποιοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται, ελέγχουν και παρακάμπτουν, τότε αυτοί οι «τρελοί» φτάνουν σε μία καθαρή επίγνωση, σε μία άμεση αντίληψη, χωρίς την διαδικασία εγώ, χωρίς διανοητική επεξεργασία και χωρίς επεμβάσεις στην εξωτερική αντίληψη:

Σε αυτή την κατάσταση δεν υπάρχει διάκριση ανάμεσα στην επίγνωση και τον κόσμο, συμμετέχουμε στον κόσμο, δεν τον «βλέπουμε» απέναντι....

Το ότι είναι έτσι, ότι το εγώ είναι διαδικασία, μπορεί να υποδειχθεί.

Το ότι, η ανώτερη επίγνωση χωρίς εγώ, υφίσταται, μπορεί να επαληθευθεί...

Άλλωστε η δήθεν επιστημονική θεώρηση του κόσμου έχει αναθεωρήσει πολλές φορές τις απόψεις της: ψάχνει στα τυφλά... Ο κόσμος του Νεύτωνα ήταν απλά μία διανοητική κατασκευή. Ακόμα κι ο κόσμος του Αϊνστάιν είναι μία ιδιοφυής σύλληψη ενός υποκειμένου... Αλλά υπάρχουν ακόμα πιο ιδιοφυείς συλλήψεις του κόσμου, συλλήψεις χωρίς εγώ...

Σε αυτή την κατάσταση επίγνωσης, δεν καταργείται η ανθρώπινη ατομικότητα, η αληθινή οντότητα (Κακώς την ταυτίζετε με το εγώ, την προσωπικότητα...)... Υπάρχει συμμετοχή στο όλο, όχι σύγχυση με το όλο. Βρίσκουμε τον αληθινό εαυτό μας μέσα στο όλο. Αυτό που καταργείται είναι η ψεύτικη προσωπικότητα. Κι αυτή πρέπει να καταργηθεί, αν θέλουμε να είμαστε ένα με την πραγματικότητα... κι όχι απλά να την βάζουμε απέναντί μας, κάτω από το μικροσκόπιο...

Αυτή νέα συνείδηση, η συμμετοχή στο Παγκόσμιο, Αντικειμενικό, είναι η αρχή της επαφής μας με τον Θεό... Κι υπάρχουν στάδια σε αυτό...

(Για κάποιον, που το «εγώ» έχει «πεθάνει», δεν υπάρχει θάνατος, δεν υπάρχουν απώλειες, δεν υπάρχουν κέρδη και ζημίες... Εμείς προσωπικά, δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε, τίποτα να κερδίσουμε, κι από την ζωή γενικότερα, κι από την συζήτηση εδώ... Δεν προσπαθούμε να πείσουμε κανέναν για τίποτα, η μεγαλομανία του «σωτήρα» ανήκει στο «εγώ»... Κι εμείς απλά μαρτυρούμε γι’ αυτό που κατανοούμε... επειδή είμαστε υποχρεωμένοι να το κάνουμε... τίποτα περισσότερο)...

Βολτέρος: Η Αίσθηση

Τα στρείδια έχουν, λεγεται, δυο αισθήσεις· οι αρουραίοι, τέσσερις· τα άλλα ζώα, όπως οι άνθρωποι, πέντε: μερικά άτομα δέχονται μια έκτη· αλλά είναι προφανές ότι η ηδυπαθής αίσθηση για την οποία μιλούν περιορίζεται στην αίσθηση της αφής· οι πέντε αισθήσεις είναι το μερίδιό μας. Μας είναι αδύνατο να φανταστούμε και να επιθυμήσουμε πέρα από αυτές.

Μπορεί σε άλλους κόσμους να υπάρχουν αισθήσεις ασύλληπτες για μας· μπορεί ο αριθμός των αισθήσεων να αυξάνεται από σφαίρα σε σφαίρα και το είναι, που χαίρει αναρίθμητων και τέλειων αισθήσεων, να είναι η έκφραση όλων των όντων.

Όσο για μας τους άλλους, με τα πέντε όργανα μας, ποια είναι άραγε η δύναμή μας; Αισθανόμαστε πάντα παρά τη θέλησή μας και ποτέ επειδή το θέλουμε· μας είναι αδύνατο να μην έχουμε την αίσθηση που η φύση μάς προορίζει, όταν το αντικείμενο μας συγκινεί. Το συναίσθημα βρίσκεται μέσα μας, αλλά δεν εξαρτάται από μας. Το δεχόμαστε· και πώς το δεχόμαστε; Είναι αρκετά γνωστό ότι δεν υπάρχει καμιά σχέση ανάμεσα στον αέρα που σφυρίζει και στα λόγια που μου ψιθυρίζουν, και στην εντύπωση που αυτά τα λόγια προκαλούν στο μυαλό μου.

Μας καταπλήσσει η σκέψη· όμως το συναίσθημα είναι εξίσου θαυμάσιο. Μια θεία δύναμη διαχέεται μέσα στις αισθήσεις και του τελευταίου των εντόμων, όπως ακριβώς στο μυαλό του Νεύτωνα. Εν τούτοις, όταν εκατομμύρια ζώα πεθαίνουν μπροστά στα μάτια μας, δεν ανησυχείτε καθόλου για το τι θα απογίνει η αισθητηριακή τους ικανότητα, αν και αυτή η ικανότητα είναι το έργο του Όντος των όντων· τα βλέπετε σαν μηχανές της φύσης, γεννημένα για να χαθούν και για να δώσουν τη θέση τους σε άλλα.

Γιατί, και πώς, η αίσθησή τους θα επιβιώσει, όταν αυτά δεν θα υπάρχουν πια; Ποια ανάγκη θα υπαγόρευε στο δημιουργό όλων να διατηρήσει ιδιότητες ενός υποκειμένου που έχει αφανισθεί; Θα άξιζε τόσο να ειπωθεί ότι η ικανότητα ενός φυτού, που αποκαλείται μιμόζα, να μαζεύει τα φύλλα προς τα κλαδιά του, εξακολουθεί να υπάρχει όταν το φυτό δεν υφίσταται πια.

Εσείς θα διερωτηθείτε χωρίς αμφιβολία πώς, αφού η αίσθηση των ζώων χάνεται μαζί τους, η σκέψη του ανθρώπου δεν θα χαθεί. Δεν μπορώ να απαντήσω σ’ αυτό το ερώτημα, δεν γνωρίζω αρκετά για να το επιλύσω. Μόνο ο αιώνιος δημιουργός της αίσθησης και της σκέψης γνωρίζει πώς τη χαρίζει και πώς τη διατηρεί.

Ολόκληρη η αρχαιότητα υποστήριζε ότι τίποτε δεν υπάρχει στη νόησή μας που να μην έχει υπάρξει στις αισθήσεις μας. Ο Καρτέσιος, στα μυθιστορήματά του, ισχυριζόταν ότι είχαμε μεταφυσικές ιδέες, πριν ακόμη γνωρίσουμε το στήθος της τροφού μας- μια σχολή θεολογίας προσυπογράφει αυτό το δόγμα, όχι επειδή αποτέλεσε ένα λάθος, αλλά επειδή αποδείχθηκε μια καινοτομία: ακολούθως υιοθέτησε αυτό το λάθος, επειδή καταρρίφθηκε από τον Λοκ, Άγγλο φιλόσοφο και επειδή έπρεπε οπωσδήποτε ένας Άγγλος να σφάλλει. Τέλος, αφού τόσες πολλές φορές είχε αλλάξει γνώμη, επανήλθε στην αποδοχή αυτής της παλιάς αλήθειας ότι οι αισθήσεις είναι οι πύλες της νόησης. Έπραξε όπως οι καταχρεωμένες κυβερνήσεις, οι οποίες άλλοτε κυκλοφορούν μερικά χαρτονομίσματα και άλλοτε τα υποτιμούν· όμως, εδώ και καιρό, κανείς δεν επιθυμεί πλέον χαρτονομίσματα αυτής της σχολής.

Σύσσωμες οι σχολές του κόσμου δεν θα εμποδίσουν ποτέ τους φιλόσοφους να δουν ότι αρχίζουμε διά του αισθάνεσαι και ότι η μνήμη μας δεν είναι παρά μια διαρκής αίσθηση. Ένας άνθρωπος που θα γεννιόταν χωρίς τις πέντε αισθήσεις, θα στερείτο παντελώς ιδεών, εάν ασφαλώς μπορούσε να ζήσει. Οι μεταφυσικές έννοιες δεν προέρχονται παρά μόνο από τις αισθήσεις· διότι πώς είναι δυνατόν να μετρήσουμε έναν κύκλο ή ένα τρίγωνο, εάν δεν έχουμε δει ούτε αγγίξει έναν κύκλο και ένα τρίγωνο; Πώς θα σχηματίσουμε μια ατελή ιδέα του απείρου, παρά επεκτείνοντας τα όριά του; Και πώς θα χαράξουμε τα όρια, εάν δεν τα έχουμε δει ούτε αισθανθεί;

Η αίσθηση περικλείει όλες τις ικανότητές μας, διατείνεται ένας μεγάλος φιλόσοφος.

Τι συμπεραίνουμε απ’ όλα αυτά; Εσείς που διαβάζετε και σκέπτεστε, συμπεράνετε.

Οι Έλληνες επινόησαν την ιδιότητα της Ψυχής για τις αισθήσεις και την ιδιότητα του Νου για τις σκέψεις. Αγνοούμε δυστυχώς τι ακριβώς είναι αυτές οι ιδιότητες· τις έχουμε, αλλά η προέλευσή τους δεν μας είναι γνωστή, όπως συμβαίνει και με τα μύδια, τις θαλάσσιες ανεμώνες, τους πολύποδες, τα σκουληκάκια, τα φυτά. Μέσω ποιου ασύλληπτου μηχανισμού το συναίσθημα διαπερνά ολόκληρο το σώμα μου, ενώ η σκέψη το κεφάλι μου;

Εάν σας κόψουν το κεφάλι, δεν είναι προφανές ότι θα μπορέσετε να επιλύσετε ένα πρόβλημα γεωμετρίας: εν τούτοις, ο αδένας κωναρίου, το τυλώδες σώμα σας, όπου ενδημεί η ψυχή σας, επιβιώνουν για μεγάλο διάστημα χωρίς καμιά αλλοίωση· το κομμένο κεφάλι σας είναι τόσο γεμάτο με πνεύματα ζώων, ώστε συχνά να αναπηδά, αν και έχει ήδη αποχωριστεί από τον κορμό του: θα έπρεπε να διακατεχόταν εκείνη τη στιγμή από ιδέες πολύ ζωντανές. Θυμίζει το κεφάλι του Ορφέα, που εξακολουθούσε να συνθέτει μουσική και τραγουδούσε Ευρυδίκη, καθώς το έριχναν στα νερά του Έβρου.

Εάν δεν σκέπτεστε, αφού δεν έχετε πλέον κεφάλι, πώς εξηγείται ότι η καρδιά σας συγκινείται τη στιγμή που ξεριζώνεται;

Αισθάνεστε, λέτε, επειδή όλα τα νεύρα έχουν τη ρίζα τους στον εγκέφαλο· και, εν τούτοις, εάν σας διατρυπούσαν τον εγκέφαλο και εάν σας τον έκαιγαν, δεν θα αισθανόσαστε τίποτε. Οι άνθρωποι που γνωρίζουν τα αίτια όλων τούτων των πραγμάτων είναι αρκούντως επιτήδειοι.

Βολταίρος, Φιλοσοφικό Λεξικό

Σοπενχάουερ: Οι διαφορές ανδρών - γυναικών

Προσοχή
: Ο Σοπενχάουερ είναι γνωστός για τον μισογυνισμό και τις σχέσεις του με το άλλο φύλο. Οπότε μην τα πάρετε όλα τις μετρητοίς!

Άνδρες και γυναίκες

Όταν η φύση χώρισε το ανθρώπινο γένος στα δύο, η διαχωριστική γραμμή δεν πέρασε ακριβώς από το κέντρο. Σε όλες τις πολώσεις, η διαφορά θετικού και αρνητικού πόλου δεν είναι μόνο ποιοτική αλλά και ποσοτική.

Έτσι ακριβώς έβλεπαν τις γυναίκες και οι αρχαίοι και οι λαοί της Ανατολής, οι οποίοι διέβλεψαν την πρέπουσα θέση τους στην κοινωνία πολύ πιο σωστά από εμάς, με τις παλιές γαλλόφερτες ιδέες περί ιπποτικής ευγένειας και το ανεκδιήγητο σύστημα του σεβασμού των γυναικών, αυτό το βλακωδέστατο προϊόν του τευτονικού χριστιανισμού. Αυτού του είδους οι αντιλήψεις το μόνο που κατάφεραν, ήταν να κάνουν τις γυναίκες πιο υπεροπτικές και καταπιεστικές, έτσι που μερικές φορές δεν μπορώ να μην τις παρομοιάσω με τις ιερές μαϊμούδες στο Μπεναρές, οι οποίες, έχοντας απόλυτη συναίσθηση της ιερότητάς τους και της απαραβίαστης θέσης τους, νομίζουν ότι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν.

Η αδικία της φύσης

Η φύση πάντα έδειχνε να έχει μεγάλη προτίμηση για το ανδρικό φύλο. Πρώτα πρώτα, διαθέτει το προνόμιο της δύναμης και της ομορφιάς' στη σεξουαλική απόλαυση έχει την αποκλειστικότητα, ενώ απ’ την πλευρά της η γυναίκα έχει όλα τα βάρη και τα μειονεκτήματα. Αν ο άνδρας ήθελε να εκμεταλλευτεί αυτή τη μεροληψία της φύσης, η γυναίκα θα ήταν το πιο δυστυχισμένο πλάσμα στη Γη, γιατί η ευθύνη των παιδιών θα έπεφτε ολόκληρη επάνω της και η ίδια θα παρέμενε αβοήθητη να τα βγάλει πέρα με τις ισχνές δυνάμεις της.

Ωριμότητα - ανδρική και γυναικεία

Όσο πιο εξευγενισμένο και τέλειο είναι κάτι, τόσο πιο αργά φτάνει στην ωριμότητά του. Ο άνδρας φτάνει στην ωριμότητα των πνευματικών δυνάμεών του και της λογικής του από τα εικοσιοχτώ και μετά. Η γυναίκα στα δεκαοχτώ. Όμως στην περίπτωση της γυναίκας, όταν μιλάμε για λογική, εννοούμε κάτι πολύ περιορισμένο. Γι’ αυτό και οι γυναίκες παραμένουν παιδιά σε όλη τους τη ζωή- δεν βλέπουν παρά μόνο ό,τι είναι πολύ κοντά τους, παραμένουν προσκολλημένες στο παρόν, μπερδεύουν τά φαινόμενα με την πραγματικότητα και προτιμούν να ασχολούνται με τα μικροπράγματα παρά με τα σοβαρά ζητήματα.

Η φιλαρέσκεια - στον άνδρα και στη γυναίκα

Η φιλαρέσκεια των γυναικών, ακόμα κι όταν δεν είναι μεγαλύτερη από τη φιλαρέσκεια των ανδρών, έχει το κακό ότι στρέφεται σχεδόν αποκλειστικά σε υλικά πράγματα, και συγκεκριμένα κυρίως στην προσωπική ομορφιά και κατά δεύτερο λόγο στα κοσμήματα, στις τουαλέτες και στην πολυτέλεια. Γι’ αυτό και η κοινωνικότητα είναι το στοιχείο της. Αυτό κάνει τις γυναίκες, εξαιτίας και της μικρής τους ευφυΐας, να ρέπουν στη σπατάλη. Όπως έλεγαν οι αρχαίοι: «Δαπανηρά φύσει γυνή» (Μένανδρος, Μονόστιχοι, 97). Η φιλαρέσκεια των ανδρών, αντίθετα, περιορίζεται συχνά σε μη υλικά προσόντα, όπως η εξυπνάδα, η φιλομάθεια, το θάρρος και άλλα παρόμοια.

Η σεξουαλική τιμή - ανδρική και γυναικεία

Η σεξουαλική τιμή διαιρείται σε γυναικεία τιμή και σε ανδρική τιμή: Δεδομένου ότι στην γυναικεία ζωή το πιο σημαντικό πράγμα είναι η σεξουαλική σχέση, η πιο σημαντική από τις δύο είναι η γυναικεία τιμή. Είναι η γενική αντίληψη που έχει ο κόσμος για μια κοπέλα, που δεν έχει δοθεί σε κανέναν άντρα, και για μια γυναίκα, που έχει δοθεί μόνο στον σύζυγό της· όσον αφορά το ανδρικό φύλο, είναι η αντίληψη, ότι ένας άνδρας, με το που θα πληροφορηθεί τη μοιχεία της γυναίκας του, θα την χωρίσει και γενικά θα την τιμωρήσει όσο μπορεί περισσότερο.

Η αγάπη για τα παιδιά - της μητέρας και του πατέρα

Η θεμελιακή αγάπη της μητέρας είναι, όπως στα ζώα έτσι και στους ανθρώπους, καθαρά ενστικτώδης, και κρατάει όσο και η απόλυτη σωματική αδυναμία των παιδιών. Η αγάπη του πατέρα για τα παιδιά του είναι άλλου τύπου και πολύ πιο ουσιαστική: βασίζεται στην αναγνώριση του εαυτού του σ’ αυτά, άρα έχει μεταφυσική προέλευση.

Φιλομάθεια και περιέργεια

Η λαχτάρα για γνώση, όταν στρέφεται στο γενικό, ονομάζεται φιλομάθεια' όταν στρέφεται στο επιμέρους, ονομάζεται περιέργεια. Τα αγοράκια δείχνουν κατά κανόνα φιλομάθεια' τα κοριτσάκια απλή περιέργεια, αλλά σε καταπληκτικό βαθμό και μερικές φορές με απεχθέστατη αφέλεια.

Ομορφιά - ανδρική και γυναικεία

Η ομορφιά ενός έφηβου και η ομορφιά ενός κοριτσιού έχουν μεταξύ τους την ίδια σχέση που έχει η ζωγραφική με λάδι και η ζωγραφική με παστέλ.

Η γυναίκα και η μυωπία της

Το μυαλό είναι αυτό που επιτρέπει στον άνδρα να μη ζει μόνος στο παρόν, όπως τα ζώα, αλλά να κοιτάζει γύρω του και να συνυπολογίζει το παρελθόν και το μέλλον' από κει προέρχεται η σωφροσύνη, η φροντίδα και το άγχος που διακατέχει πολλούς ανθρώπους. Τόσο τα πλεονεκτήματα όσο και τα μειονεκτήματα αυτής της κατάστασης τα μοιράζεται η γυναίκα, σε μικρότερο όμως βαθμό, εξαιτίας της χαμηλότερης νοητικής της ικανότητας. Θα μπορούσε μάλιστα να θεωρήσει κανείς ότι πάσχει από πνευματική μυωπία, επειδή, αν και κατανοεί διαισθητικά όλα όσα βρίσκονται κοντά της, το οπτικό της πεδίο είναι στενό και δεν περιλαμβάνει μακρινά πράγματα: άρα, τα πράγματα που είναι απόντα ή παρελθοντικά ή μελλοντικά, επηρεάζουν πολύ λιγότερο τις γυναίκες απ’ ό,τι τους άνδρες.

Γι’ αυτό και οι γυναίκες πολύ συχνά έχουν την τάση να είναι σπάταλες, και μερικές φορές αυτή η τάση τους φτάνει τα όρια της τρέλας: «Δαπανηρά φύσει γυνή» (Μένανδρος, Μονόστιχοι, 97). Όσα αρνητικά κι αν συνεπάγεται αυτό, μπορεί κανείς να πει ένα υπέρ: ότι η γυναίκα ζει περισσότερο στο παρόν απ’ ό,τι ο άνδρας και ότι, αν το παρόν είναι έστω κι ελάχιστα ανεκτό, το απολαμβάνει πολύ πιο πρόθυμα. Σ’ αυτό οφείλεται η ευθυμία, που είναι τόσο χαρακτηριστική για τις γυναίκες και που είναι τόσο επιθυμητή στον άνδρα, όταν τον βαραίνουν οι σκοτούρες της καθημερινότητας.

Σοπενχάουερ, Η τέχνη να ζεις με γυναίκες

Υπερβόρειοι και Απόλλων

Μία από τις πλέον αινιγματικές παραδόσεις τις μυθολογίας μας σχετίζεται με τους Υπερβορείους και την μυθική χώρα τους, την οποία κάθε φθινόπωρο επισκεπτόταν ο θεός Απόλλων με το ιπτάμενο άρμα του, το οποίο έσερναν Κύκνοι και επέστρεφε πάλι την άνοιξη στη Δήλο και στους Δελφούς. Ο γυρισμός του Απόλλωνα γιορτάζονταν στους Δελφούς κάθε εαρινή ισημερία, με τα Θεοφάνια ενώ υπήρχε και ο Αστραφτερός Κύκνος που συμβόλιζε το προαναφερθέν ιπτάμενο άρμα του θεού.

Οι μελέτες που ασχολήθηκαν με το θέμα των Υπερβορείων, τοποθετούν αυτόν τον μυθικό λαό γενικώς και αορίστως στο βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη, ενώ κάποιες πιο ειδικές αναφορές μιλάνε για Γροιλανδία, Σκανδιναβία, Βαλτική, Ρωσία, Σιβηρία κ.α. Υπάρχουν βέβαια και πιο εξεζητημένες μελέτες για την Υπερβορεία, όπως η άποψη ότι ήταν κάποιο νησί (πάντοτε τοποθετημένο στην Αρκτική ζώνη) το οποίο καταποντίστηκε. Εικάζεται ότι οι έρευνες του Γιούργκεν Σπανούθ το 1961, στον 54ο παράλληλο, αποσκοπούσαν στην ανεύρεση της υποτιθέμενης καταποντισμένης Υπερβορείας· οι δώδεκα δύτες και οι πέντε βατραχάνθρωποι της αρχαιολογικής αποστολής δε βρήκαν τίποτα.

Στην αρχαία Ελλάδα βέβαια υπήρχε η γνώση για τις περιοχές της Αρκτικής ζώνης και των συνθηκών που επικρατούν εκεί, όπως για παράδειγμα η αναφορά του Ηρόδοτου ότι στους Υπερβόρειους η μέρα διαρκεί έξι μήνες. Ο Ηρόδοτος έκανε αυτή την δήλωση διότι γνώριζε και για τις συνθήκες της Αρκτικής και για τους Υπερβορείους και υπέθεσε ότι οι τελευταίοι, σαν «Υπέρ-Βόρειοι», και παίρνοντας τη στενή ερμηνεία αυτού του όρου, κατοικούν στον απώτατο βορρά, στην Αρκτική. Δεν πρέπει να ξεχνάμε βεβαίως και τον θαλασσοπόρο Πυθέα από τη Μασσαλία, που ήταν συν τοις άλλοις μεγάλος γεωγράφος, αστρονόμος και μαθηματικός, ο οποίος ταξιδεύοντας στο βορρά πρέπει να έφθασε ως τη Γροιλανδία. Υποθέτοντας δε ότι όντως οι Υπερβόρειοι είναι Γροιλανδοι ή Σκανδιναβοί ή Σκύθες ή Μασαγέτες, ερχόμαστε σε σύγκρουση με την αρχαιοελληνική γραμματεία που αναφέρει ότι οι Υπερβόρειοι μιλούσαν ΕΛΛΗΝΙΚΑ! Διαβάζουμε στον Διόδωρο: «Έχειν δε τους Υπερβορείους τίνα διάλεκτον, και προς τους Έλληνες οικειότατα διακείσθα.

Οι Υπερβόρειοι λοιπόν είναι Έλληνες, αδέλφια μας, όλοι ιερείς και λάτρεις του Απόλλωνα του οποίου «η αληθινή κατοικία βρίσκεται ανάμεσα στους Υπερβορείους, σε μια χώρα Αιώνιας Ζωής» όπως αναφέρει και ο Πλάτων. Βέβαια Αιώνια Ζωή και Αιώνια Ευτυχία δεν υπάρχει στις εσχατιές του βορρά, ούτε είναι ασφαλώς ένας παντοτινός καταπράσινος τόπος με ανέσπερο φως χωρίς να γνωρίζει ποτέ χειμώνα και πολύ περισσότερο ένας τόπος με δυο ετήσιες σοδειές, όπως τον θέλει η Ελληνική Μυθολογία.

O Πίνδαρος μας γνωστοποιεί τα αίτια της Αιώνιας Ευτυχίας των Υπερβορείων αναφέροντας ότι αν και είναι άνθρωποι εντούτοις δεν προσβάλλονται ποτέ από νοσήματα, ούτε μάλιστα υπόκεινται στη διαδικασία της γήρανσης των κυττάρων τους και κατά συνεπείαν είναι αθάνατοι!! Αναφέρει σχετικά: «Ούτε ασθένειαι ούτε το απάισιον γήρας προσβάλλουν την ιερά ταύτην γενεάν, χωρίς δε πόνον και μακράν των μαχών ζουν… Εις των ευτυχών τούτων ανθρώπων το έθνος ήλθε άλλοτε της Δανάης ο υιός (ο Περσέας)»

Η προσωπική μου άποψη είναι πως ο Πλάτωνας εξηγεί την αθανασία των Ολύμπιων προπατόρων μας όταν αναφέρει πως η διατήρηση της συνοχή τους οφείλεται στο γεγονός πως η συγκόλληση των τεσσάρων στοιχείων του Σύμπαντος (Γη, Ύδωρ, Πυρ, Αήρ), που αποτελούν την προαναφερθείσα συνοχή τους, έγινε με Δεσμούς Άλυτους (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό). Εφόσον λοιπόν οι Υπερβόρειοι είναι αθάνατοι και εφόσον αυτό προϋποθέτει «Αλύτοις Δεσμοίς» εν τη συνοχή τους και εφόσον είναι Έλληνες Αδέλφια μας, συνεπάγεται ότι είναι και αυτοί κάποιοι από τους (χιλιάδες) Ολύμπιους. Πάλι ο Πίνδαρος μας πληροφορεί για τον σύνδεσμο που ενώνει τους Ελλάνιους εν τη Ελλάνια, με τους Ελλάνιους Ολύμπιους: «Υπάρχει μια φυλή ανθρώπων, μια φυλή θεών. Έχουν και οι δύο πνοή ζωής από μα μόνο μητέρα. Χωριστές όμως δυνάμεις μας κρατάνε μοιρασμένους και η μία είναι τα τίποτε, ενώ η άλλη έχει τον ορειχάλκινο ουρανό για σίγουρη ακρόπολη. Και όμως έχουμε κάποια ομοιότητα σε μεγάλη ευφυία και δύναμη, με τους αθάνατους, κι ας μην ξέρουμε τι θα μας φέρει η μέρα…»

Στην περίπτωση που μελετάμε και σύμφωνα με την ελληνική παράδοση, ο σύνδεσμος δεν είναι άλλος από τον θεό Απόλλωνα. Αξίζει να αναφέρουμε κάποια στοιχεία από την μυθολογία μας που συνδέει τον Απόλλωνα με τους Υπερβορείους πριν ακόμα τη γέννησή του. Κατά την παράδοση η μητέρα του θεού, η Λητώ, γεννήθηκε στη χώρα των Υπερβορείων γεγονός που αμέσως την κατατάσσει στο αυτό έθνος. Όταν πλησίαζε η ώρα της γέννησης του θεού του Φωτός, η Υπερβόρεια Λητώ μετέβη στη Δήλο συνοδευόμενη από τις δύο Υπερβόρειες παρθένες Άργη και Ώπιδα (για την ιστορία θα πρέπει να πούμε ότι η νήσος Δήλος ήτο «άδηλος» διότι βρισκόταν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, με προορισμό όμως να αναδυθεί με προσταγή του Δία για χάρη της επίτοκης Λυτούς και να καθαγιασθεί με τη γέννηση του θεού). Άλλες δύο Υπερβόρειες παρθένες αργότερα, η Λαοδίκη και η Υπερόχη έφθασαν στο νησί προσφέροντας «δώρα». Βέβαια όλη αυτή η μυθολογία είναι γεμάτη από κώδικες όπως κώδικες είναι και οι τάφοι των δύο παρθένων (της Λαοδίκης και της Υπερόχης) που βρέθηκαν στη Δήλο και διαμορφώθηκαν κοντά στον ιερό περίβολο της Αρτέμιδος (βλ. επίσης εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος- Λαρούς- Μπριτάνικα»).

Και λέγω ότι οι τάφοι τους είναι κωδικοποιημένα σημεία, διότι μετά τον «θάνατο» τον δύο κοριτσιών σταμάτησε και οποιαδήποτε -άμεση- επαφή μεταξύ των Υπερβορείων και των κατοίκων του νησιού. Πιθανώς οι τάφοι των δύο Υπερβορείων παρθένων να σχετίζεται με τον λοιμό που έπληξε τους Αθηναίους το 425 π.Χ. και να χρησιμοποιήθηκαν σαν μέσο κάθαρσης προς εξευμενισμό του Απόλλωνος. Πάντως κανένας τάφος Δήλιου δεν έπρεπε να μείνει στο νησί και έτσι το νεκροταφείο του νησιού μεταφέρθηκε στο γειτονικό νησί Ρηνεία. Επίσης, ως μέσο κάθαρσης, απαγόρευαν τις εγκυμονούσες να γεννήσουν στη Δήλο και έτσι αυτές πηγαιναν, όταν έφθανε η ώρα της γέννας, στη Ρηνεία.

Ο θεός Απόλλωνας είναι γνωστός για την ασύγκριτη ευστοχία του στη τοξοβολία· τα βέλη του δεν αστοχούν ποτέ. Αυτή του την ικανότητα χρησιμοποίησε για να εκδικηθεί τους Κύκλωπες τους οποίους θεώρησε ως υπαίτιους για το θάνατο του υιού του Ασκληπιού. Με μεγάλη επιδεξιότητα στόχευσε με το τόξο του και με ένα και μοναδικό βέλος σκότωσε όλους τους Κύκλωπες. Μετά από το φονικό, το βέλος πέταξε μόνο του(;) και κρύφθηκε στο ναό του Απόλλωνος στη χώρα των Υπερβορείων. Αυτό το ιπτάμενο βέλος χάρισε ο θεός στον Υπερβόρειο ιερέα Άβαρι πάνω στο οποίο μεταφέρθηκε για το ταξίδι του από την Υπερβορεία στην Δήλο.

Ο Άβαρις επισκέφθηκε τον πλανήτη μας στην εποχή του Πυθαγόρα, με τον οποίο είχε και επαφή και σε αυτό το γεγονός εντοπίζεται η καταγωγή του Πυθαγόρα, αλλά και του δασκάλου του Φερεκύδη, στους Υπερβόρειους. Η σχέση άλλωστε του Πυθαγόρα με τον Υπερβόρειο Απόλλωνα διαφαίνεται όταν ο Άβαρις συνάντησε τον Πυθαγόρα και τον «νόμισε» για τον ίδιο τον θεό «για τον θεό του οποίου ήταν ιερέας..» αναφέρει σχετικά ο Ιάμβλιχος, στα κείμενα του οποίου μπορούμε επίσης να διαβάσουμε:

«Αυτοί λοιπόν θεωρούν ότι αυτή είναι η πίστη των δικών τους αντιλήψεων, γιατί ο πρώτος που διακήρυξε αυτά δεν ήταν κανείς τυχαίος, αλλά ο θεός, και ένα από τα “Ακούσματα είναι αυτό: ποιος είσαι Πυθαγόρα“. Επειδή ισχυρίζονται πως ήταν ο Απόλλωνας ο Υπερβόρειος. Αποδείξεις δε αυτού είναι ότι σε αγώνα αφού σηκώθηκε, έδειξε το μηρό του χρυσό και τον Άβαρι τον Υπερβόρειο φιλοξενούσε και πήρε από αυτόν ένα ακόντιο (βέλος) με το οποίο αυτός ταξίδευε μέσα στον αιθέρα». Και αλλού: «(Ο Άβαρις) χάρισε στον Πυθαγόρα ένα βέλος το οποίο κρατούσε όταν βγήκε από το ιερό. Αυτό θα ήταν χρήσιμο σε αυτόν για όσες δυσκολίες θα συνέβαιναν κατά την τόσο μεγάλη περιπλάνηση. Πάνω σε αυτό λοιπόν ιππεύοντας θα μπορούσε να διαβεί τα αδιάβατα.».

Επίσης: «Αιθεροβάτης είναι το επίθετο του Άβαρι, γιατί σε αυτόν δωρήθηκε ακόντιο (βέλος) από τον Υπερβόρειο Απόλλωνα και μεταφερόμενος πάνω σε αυτό διάβαινε τα αδιάβατα, βαδίζοντας, κατά κάποιον τρόπο, στον αέρα, πράγμα το οποίο υπέθεσαν μερικοί ότι είχε κάνει και ο Πυθαγόρας…». Φεύγοντας από την Υπερβορεία ο Απόλλων, που είχε καταφύγει μετά τη γέννησή του, επισκέπτεται τους Δελφούς, το μέρος στο οποίο επρόκειτο να ιδρυθεί το ομώνυμο μαντείο. Κατά μία εκδοχή του μύθου ιδρυτής του μαντείου θεωρείται ο Ωλήν. Για τον Ωλήν λέγεται ότι έγραψε η ποιήτρια και ιέρεια των Δελφών, Βοιώ που υπήρξε σύζυγος του Ακταίου (βασιλιάς της Αθήνας) και μητέρα του Παλαίφατου (επικός ποιητής). Στη Βοιώ έχει αποδοθεί το έργο «Ύμνος στον Απόλλωνα» όπου αναφέρει πως το δελφικό μαντείο ιδρύθηκε από τους Υπερβόρειους και ότι ο πρώτος μάντης ήταν ο Ωλήν, που από τον Ησύχιο και τον Σούδα αποκαλείται «Δυμαίος» ή «Λύκιος» ή «ΥΠΕΡΒΟΡΕΙΟΣ». Ο Ωλήν θεωρείται επίσης και ο εφευρέτης του δακτυλικού εξαμέτρου. Μαζί με τον Υπερβόρειο Ωλήν, ήρθαν σαν υπερασπιστές του μαντείου οι Υπερβόρειοι Υπέροχος και Λαόδοκος.

Σε ποιους όμως αστερισμούς εντοπίζονται, θα πάρουμε την απάντηση από τους πρωταγωνιστές του μύθου του Περσέα. Όμως πρώτα θα πρέπει να πούμε λίγα λόγια για την επίσκεψη του Ήρωα στις περιοχές των Υπερβορείων από τους οποίους έλαβε βοήθεια στην επικείμενη σύγκρουση του με την Μέδουσα. Οι Υπερβόρειοι του προσφέρανε το σπαθί που θα προοριζόταν για τον αποκεφαλισμό του φοβερού τέρατος, καθώς επίσης και την περικεφαλαία από σκυλίσιο δέρμα που θα τον έκαμνε κατά βούληση αόρατο. Φύλακας-Άγγελος του Περσέα αναλαμβάνει η θεά Αθηνά η οποία και αρχικά τον βοηθάει να μεταβεί στους Υπερβόρειους, όπως μας πληροφορεί ο Πίνδαρος: «Εις των ευτυχών τούτον ανθρώπων το έθνος ήλθεν άλλοτε της Δανάης ο υιός (ο Περσεύς) με τόλμην και θάρρος υπό την οδηγίαν της Αθηνάς» Παράδοξος όμως είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Περσέας βρέθηκε ανάμεσά τους. Στο παρακάτω απόσπασμα του Πίνδαρου μπορούμε να διαβάσουμε: «Λέγω τους Υπερβορείους εις των οποίων τα δώματα ήλθεν άλλοτε ο Περσεύς ο ήρως, και παρακάθισεν εις γεύμα. Εύρε δε αυτούς προσφέροντας εις τον θεόν ιεράς θυσίας όνων…»

Ο Περσέας λοιπόν θυσίασε όνους για να μπορέσει να μεταβεί στη χώρα τους. Είναι κάτι παραπάνω από προφανές ότι ο ποιητής στη συγκεκριμένη ωδή μιλάει με κώδικα. Ο συγγραφέας Παναγιώτης Τουλάτος στο έργο του «Τα Αρχεία της Χαμένης Γνώσης, Βιβλίο1» δίνει μια εξήγηση: «…Ο γνωρίζων ελληνικά θα καταλάβει ότι η προσφορά των Υπερβορείων αδελφών μας, είναι προσφορά του όλου νοητικού κόσμου, αφού ο Περσέας τους βρήκε “προσφέροντας θυσίας ό ν ω ν“ (διάβαζε αποκωδικοποιημένα ν ό ω ν)… Και για όποιον δεν εννόησε, τον παραπέμπω στον μεγάλο γραμματολόγο Λουκιανό (έργο Λούκιος ή Όνος), στον Πλάτωνα (έργο «Ευθύδημος»). Επίσης στον «Κρατύλο» του Πλάτωνα, να καταλάβει τη βαθύτερη ουσία του ελληνικού αλφαβήτου και να συλλαμβάνει μηνύματα μέσα από λέξεις κλειδιά όπως, Κρ-Ονος ή Θρ-Ονος…» Για όποιον θα θελήσει να ψάξει περισσότερο το θέμα σχετικά με τους «όνους», θα πρέπει να καταφύγει και σε εργασίες που ασχολούνται με την πινακίδα του Ιδαλίου στη Κύπρο.

Το να πεις: «Βλέπε προς τον θεό» δεν πετυχαίνει τίποτα

Αποτέλεσμα εικόνας για ερεβοκτονοσ επιλογεσΟ Πλωτίνος υποστηρίζει ότι η «ομοίωση με τον Θεό» είναι το τέλος, ο απώτερος στόχος, της ανθρώπινης ζωής. Αυτός ο στόχος επιτυγχάνεται μόνο όταν ο άνθρωπος έχει αρετές, όπως η φρόνηση, η δικαιοσύνη, η ευσέβεια, και γενικά όταν είναι ενάρετος. O Πλωτίνος τονίζει γενικότερα τη διάκριση του αισθητού και του νοητού κόσμου και την αξία του νοητού κάλλους έναντι του αισθητού.

Για να αποφύγει ο άνθρωπος το κακό, πρέπει να εξομοιωθεί με τον Θεό. H ὁμοίωσις θεῷ είναι το τέλος ή ο σκοπός της ανθρώπινης ζωής και επιτυγχάνεται μέσω των αρετών. ο Πλωτίνος θεωρεί ότι ο άνθρωπος μπορεί να επιτύχει την εξομοίωση με τον Θεό μέσω των αρετών και προϋποθέτει πως ο Θεός είναι ενάρετος, δηλ. η ὁμοίωσις προϋποθέτει την ὁμοιότητα. η ψυχή κατά τον Πλωτίνο ρέπει προς την ύλη, έχει όμως τη δύναμη να αποδεσμευθεί απ' αυτήν και διαμέσου του Nου, δηλαδή των ιδεών, να φθάσει το Eν ή άλλως το Aγαθό και να ενωθεί μαζί του. H αναγωγή της ψυχής προς τον νοητό κόσμο (ιδέες, Nους), η απαλλαγή της από τα αισθητά φαινόμενα, η θέαση των νοητών και η εξομοίωση με τον Θεό προϋποθέτουν όμως μια εσωτερική απελευθέρωση από την επίγεια ζωή μέσω της κάθαρσης. Παραθέτω παρακάτω σχετικά αποσπάσματα από τις Εννεάδες, τα οποία ευελπιστώ πως θα αποτελέσουν την αφετηρία περεταίρω διερεύνησης από όποιον ενδιαφέρεται.

"Πρέπει να τα μεταθέσει κανένας μέσα του να τα βλέπει ως ενότητα.

Καθένας έχει τα πάντα μέσα του, και βλέπει τα πάντα μέσα στον άλλο- τα πάντα είναι παντού και κάθε τι είναι το αν το ατομικό είναι το όλο, και η λαμπρότητα είναι απέραντη.

Μη ζητάς λοιπόν να ιδείς με θνητά μάτια την «δύναμη των πάντων» (Αυτή η τεράστια δύναμη δεν μπορεί να συλληφθεί από τον άνθρωπό ούτε ολόκληρη ούτε κατά τμήματα• το να συλληφθεί μέσα στην πληρότητα της , θα απαιτούσε α γίνει κανείς εξίσου δυνατός και τέλειος• το να συλληφθεί τμηματικά σημαίνει έναν απαράδεκτο κατατεμαχισμό του Ενός. Απομένει η δυνατότητα μιας αιφνίδιας ενόρασης• Η αιφνίδια ενόραση μπορεί να συλλάβει μονομιάς την ολότητα του Ενός' άλλα η νοητική σύλληψη έχει ανάγκη από κάποιες ιδιότητες που θα αποδοθούν στο Ένα ως θετικοί προσδιορισμοί, παρ' όλη την επίγνωση ότι έτσι μειώνεται ο απρόσιτος και υπερβατικός χαρακτήρας του).

Είναι Ένα — επειδή είναι το απλό και το πρώτο είναι το πρωταρχικό [ = «αρχή»] γιατί από αυτόν πηγάζουν τα πάντα. Από αυτόν η πρώτη «κίνηση», γιατί μέσα του δεν υπάρχει κίνηση• από αυτόν «η ακινησία», γιατί αυτός ο ίδιος δεν την χρειάζεται• αυτός «ούτε κινείται ούτε ακινητεί»• δεν έχει δα κανένα τόπο, όπου θα μπορούσε να σταθεί, ούτε κάπου να κινηθεί- γύρω από τι ή προς τι ή μέσα σε τι θα μπορούσε να κινηθεί; Αφού είναι ο Πρώτο Ούτε είναι πεπερασμένος. Γιατί από ποιον θα μπορούσε να περιοριστεί; Αλλά ούτε απεριόριστος με το νόημα του μεγέθους• γιατί προς τα πού να εκταθεί, και τι θα ήθελε έτσι να αποκτήσει, αφού δεν χρειάζεται τίποτα; Αντίθετα αυτός κατέχει την απεραντοσύνη ως δύναμη• γιατί δεν αλλοιώνεται ποτέ και ούτε ποτέ θα' ελαττωθεί, αφού και τα μη ελαττωματικά μόνο χάρη σ' αυτόν υπάρχουν. Αυτή η απεραντοσύνη στηρίζεται στο ότι αυτός δεν είναι περισσότερα από Ένα, και δεν υπάρχει τίποτα που θα περιόριζε κάποιο από τα περιεχόμενα του. Εφόσον αυτός είναι Ένα, δεν είναι ούτε μετρήσιμος ούτε απαριθμήσιμος. Δεν περιορίζεται λοιπόν ούτε από κάτι άλλο ούτε από τον εαυτό του• αλλιώς θα ήταν τουλάχιστον . δυάδα. Άρα δεν έχει ούτε κάποιο σχήμα, αφού δεν έχει μέρη, ούτε κάποια μορφή.

Μη ζητάς λοιπόν να ιδείς με θνητά μάτια αυτό που είναι έτσι όπως το περιγράφουμε και επειδή δεν μπορεί να ιδωθεί έτσι όπως νομίζουν όσοι πιστεύουν μόνο στα αισθητά όντα, μην αναιρείς το κατεξοχήν υπάρχον.

Το να πεις: «Βλέπε προς τον θεό» δεν πετυχαίνει τίποτα, εάν δεν υποδείξεις και πώς να βλέπω. Διότι μπορεί κανείς να πει: Τι με εμποδίζει να βλέπω προς τον θεό, χωρίς να απέχω από καμιά ηδονή ή να δαμάζω τους πόθους μου; Τι με εμποδίζει να κυριαρχούμαι από όλα τα πάθη, να μην προσπαθώ καν να τα αποβάλω, και όμως παράλληλα να θυμάμαι τη λέξη «θεός»; Στην πραγματικότητα αυτή που δείχνει τον θεό είναι η αρετή, η οποία προχωρώντας μέσα στην ψυχή αναπτύσσεται συνοδευμένη από φρόνηση• εάν μιλάς για τον θεό χωρίς αληθινή αρετή, αυτός είναι μόνο μια λέξη.

Πρέπει κάνεις να προσπαθεί να γίνει ο ίδιος όσο το δυνατό καλύτερος. Ποτέ όμως να μην πιστεύει ότι είναι από μόνος του ικανός να γίνει άριστος γιατί τότε δεν είναι ακόμα άριστος, αλλά να πιστεύει ότι και άλλοι άνθρωποι είναι άριστοι, και οι δαίμονες, και πολύ μάλλον οι θεοί που υπάρχουν μέσα στον εδώ κόσμο και θεώνται τον νοητό, προπάντων όμως ο ηγεμόνας του εδώ κόσμου, η εξαιρετικά μακάρια ψυχή. Από εδώ ξεκινώντας ας υμνεί κανείς και τους νοητούς θεούς, και πάνω από όλους τελικά τον μεγάλο βασιλιά των νοητών όντων, ο οποίος καταδείχνει το μεγαλείο του ακόμα και με το πλήθος των θεών. Διότι όχι το να στενεύεις το θεϊκό στοιχείο σε ένα ον, αλλά το να επιδείχνεις την πληρότητα του, έτσι όπως αυτός ο ίδιος την επιδείχνει, αυτό θα πει να γνωρίζεις τη δύναμη του θεού, ο οποίος παραμένοντας μέσα στο Είναι του δημιουργεί ένα μεγάλο αριθμό θεών, που αναρτώνται σ' εκείνον, υπάρχουν μέσω εκείνου και προέρχονται από εκείνον".

Είναι λοιπόν δυνατό να μην προσκολλούμαστε στο σώμα, να διατηρούμαστε καθαροί, να περιφρονούμε τον θάνατο, να γνωρίζουμε τα ανώτερα και να τα επιδιώκουμε, χωρίς να φθονούμε τα άλλα όντα, που έχουν επίσης την ικανότητα να τα επιδιώξουν και που αδιάκοπα τα επιδιώκουν, χωρίς να τους το αμφισβητούμε και χωρίς να παθαίνουμε το ίδιο με όσους πιστεύουν, ότι τα αστέρια δεν περιφέρονται, επειδή η αισθητήρια αντίληψη τους λέει ότι αυτά στέκονται. Ούτε και οι ίδιοι θέλουν να καταλάβουν ότι η ουσία των άστρων βλέπει προς τα έξω, επειδή δεν διαβλέπουν ότι η ψυχή των άστρων
είναι απ' έξω"..

Εννεάδες, Πλωτίνου (επιλογές)

Οι Δυναμικές των Ανθρώπινων Σχέσεων: Έρωτας, Αγάπη, Αποδοχή και Απόρριψη




 
 

Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι πολυδιάστατες και συνθέτουν έναν από τους σημαντικότερους τομείς της ζωής μας. Ο έρωτας, η αγάπη, η αποδοχή και η απόρριψη παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των συναισθηματικών μας εμπειριών και της ψυχικής μας ευεξίας. 
Ας εξετάσουμε αυτές τις έννοιες και τις δυναμικές που αναπτύσσονται μέσα στις ερωτικές και φιλικές σχέσεις.
Έρωτας

Ο έρωτας είναι μια ισχυρή συναισθηματική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από έντονη έλξη και πάθος προς ένα άλλο άτομο. Σύμφωνα με τον Sternberg (1986), ο έρωτας αποτελείται από τρία βασικά συστατικά: το πάθος, την οικειότητα και τη δέσμευση. Το πάθος αφορά τη φυσική έλξη και τον ενθουσιασμό, η οικειότητα αναφέρεται στην αίσθηση της εγγύτητας και της κοινής σύνδεσης, ενώ η δέσμευση περιλαμβάνει την απόφαση να διατηρηθεί η σχέση μακροπρόθεσμα.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο έρωτας έχει συχνά μια ιδανικευμένη διάσταση. Οι άνθρωποι τείνουν να προβάλλουν τις επιθυμίες και τις προσδοκίες τους στον ερωτικό τους σύντροφο, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε απογοητεύσεις όταν η πραγματικότητα δεν συμβαδίζει με τις φαντασιώσεις τους (Hendrick & Hendrick, 2003).

Αγάπη

Η αγάπη συχνά θεωρείται ως η εξέλιξη του έρωτα, περιλαμβάνοντας βαθύτερα και πιο σταθερά συναισθήματα. Ο ψυχολόγος Robert Sternberg (1986) υποστηρίζει ότι η ολοκληρωμένη αγάπη συνδυάζει τα τρία στοιχεία του έρωτα: πάθος, οικειότητα και δέσμευση.

Η αγάπη μπορεί να εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους, όπως η φροντίδα, η υποστήριξη και η αφοσίωση προς τον άλλο.

Η αγάπη αναπτύσσεται και ενισχύεται μέσα από την κοινή εμπειρία και την αλληλεπίδραση.

Οι σύντροφοι που μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα και αξίες, καθώς και εκείνοι που επικοινωνούν ανοιχτά και ειλικρινά, τείνουν να έχουν πιο ανθεκτικές και μακροχρόνιες σχέσεις (Gottman, 1999).

Αποδοχή

Η αποδοχή είναι μια βασική ανάγκη του ανθρώπου και αφορά στην αίσθηση ότι μας αποδέχονται και μας εκτιμούν όπως είμαστε. Σε μια υγιή σχέση, είτε είναι ερωτική είτε φιλική, η αποδοχή συμβάλλει στη δημιουργία ασφάλειας και εμπιστοσύνης. Όταν νιώθουμε αποδεκτοί, μπορούμε να εκφραστούμε ελεύθερα και να αναπτύξουμε τις προσωπικές μας δυνατότητες.

Η αποδοχή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ενσυναίσθηση, δηλαδή την ικανότητα να κατανοούμε και να αισθανόμαστε τα συναισθήματα των άλλων.

Όταν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι κατανοούνται και αποδέχονται από τους συντρόφους ή τους φίλους τους, είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν μια βαθύτερη και πιο αυθεντική σύνδεση (Rogers, 1961).

Απόρριψη

Αντίθετα, η απόρριψη μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχολογία μας. Η απόρριψη ενεργοποιεί συναισθήματα πόνου, ανασφάλειας και χαμηλής αυτοεκτίμησης.

Οι Baumeister και Leary (1995) επισημαίνουν ότι η απόρριψη πλήττει την ανάγκη μας για κοινωνική ένταξη και ανήκειν, οδηγώντας σε αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις και προβλήματα ψυχικής υγείας.

Η απόρριψη μπορεί να προκαλέσει συναισθηματική αναστάτωση και να επηρεάσει την ικανότητά μας να δημιουργούμε νέες σχέσεις.

Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα αυτά και να αναζητούμε τρόπους να τα διαχειριστούμε, όπως μέσω της ψυχοθεραπείας ή της υποστήριξης από κοντινά μας άτομα (Williams, 2007).

Ανθρώπινες Σχέσεις

Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι ένα σύνθετο πλέγμα συναισθημάτων και συμπεριφορών. Στις φιλικές σχέσεις, η αγάπη και η αποδοχή είναι το ίδιο σημαντικές όπως και στις ερωτικές. Μια καλή φιλία βασίζεται στην ειλικρίνεια, την υποστήριξη και την αμοιβαία εκτίμηση. Οι φιλικές σχέσεις μας παρέχουν μια πηγή συναισθηματικής υποστήριξης και κοινωνικής ένταξης.

Οι οικογενειακές σχέσεις αποτελούν μια άλλη σημαντική διάσταση των ανθρώπινων σχέσεων. Οι σχέσεις με τους γονείς, τα αδέλφια και τους συγγενείς διαμορφώνουν τις βάσεις για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς μας και την κοινωνική μας ταυτότητα. Η ποιότητα των οικογενειακών σχέσεων επηρεάζει την αυτοεκτίμησή μας, την αίσθηση της ασφάλειας και την ικανότητά μας να συνάπτουμε υγιείς σχέσεις με άλλους.

Οι εργασιακές σχέσεις είναι επίσης καθοριστικές για την ψυχολογία μας. Η συνεργασία, η επικοινωνία και ο αμοιβαίος σεβασμός μεταξύ των συναδέλφων συμβάλλουν στην επαγγελματική μας ικανοποίηση και την αίσθηση της προσωπικής επίτευξης. Οι συγκρούσεις και οι εντάσεις στον εργασιακό χώρο μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ψυχική μας υγεία και την παραγωγικότητά μας (Hackman & Oldham, 1976).

Τέλος, οι σχέσεις με τον εαυτό μας είναι εξίσου σημαντικές.

Η αυτοαποδοχή, η αυτοεκτίμηση και η αυτοφροντίδα αποτελούν θεμέλια για την ευεξία μας. Η ανάπτυξη μιας υγιούς σχέσης με τον εαυτό μας περιλαμβάνει την αναγνώριση των αναγκών μας, την επιδίωξη των στόχων μας και την καλλιέργεια θετικών σκέψεων και συναισθημάτων (Maslow, 1954).

Συμπέρασμα

Οι έννοιες του έρωτα, της αγάπης, της αποδοχής και της απόρριψης διαμορφώνουν την ποιότητα των σχέσεών μας και επηρεάζουν την ψυχική μας υγεία. Η κατανόηση αυτών των δυναμικών μπορεί να μας βοηθήσει να αναπτύξουμε υγιείς και ικανοποιητικές σχέσεις στη ζωή μας.

Είναι επίσης σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι οι σχέσεις μας δεν είναι στατικές, αλλά εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου. Η διαρκής προσπάθεια για κατανόηση, ενσυναίσθηση και επικοινωνία μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας των σχέσεών μας.

Η αυτοφροντίδα και η προσωπική ανάπτυξη είναι κρίσιμες για τη διατήρηση υγιών σχέσεων. Όταν φροντίζουμε τον εαυτό μας και αναγνωρίζουμε τις ανάγκες μας, είμαστε σε καλύτερη θέση να προσφέρουμε αγάπη και υποστήριξη στους άλλους.

Τέλος, η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα στις αλλαγές και τις προκλήσεις που προκύπτουν στις σχέσεις μπορούν να συμβάλουν στη μακροπρόθεσμη επιτυχία και την ευτυχία μας.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Οι σπουδαιότερες αξίες των Ελλήνων είναι οι θρησκευτικές. Η αρχαία Ελληνική θρησκεία είναι πολυθεϊστική και ως αντικείμενο της λατρείας της, είναι οι Ολύμπιοι Θεοί (ουράνιοι), οι χθόνιες θεότητες αλλά και οι ήρωες (ημίθεοι).

Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της αρχαίας Ελληνικής θρησκείας είναι ότι έχει έντονο τελετουργικό – δρωμενικό χαρακτήρα και περιλαμβάνει ποικίλες πράξεις λατρείας . Στην εργασία αυτή θα διασαφηνίσουμε αρχικά τον όρο τελετουργία, όπως αυτός παρουσιάζεται μέσα από τα θρησκευτικά δρώμενα της Ελληνικής θρησκείας. Έπειτα θα αναφερθούμε συνοπτικά στις βασικές ιερές πράξεις της θρησκείας αυτής. Κατόπιν θα περιγράψουμε τον ιδιαίτερο ρόλο των θρησκευτικών λειτουργών κυρίως στα πλαίσια της Ελληνικής κλασσικής πόλης. Στον επίλογο θα παραθέσουμε επιγραμματικά τα συμπεράσματα από το ανάπτυγμα της όλης εργασίας μας.

Εκκινώντας την διερεύνηση του θέματος θα αναφερθούμε συνοπτικά στο πως εννοείται ο όρος τελετουργία στην Ελληνική θρησκευτική παράδοση διασαφηνίζοντας τον όρο αυτό. Η σύγχρονη μελέτη του αρχαίου κόσμου έχει στραφεί εντατικά στην επιστήμη της θρησκειολογίας για την πληρέστερη κατανόηση του κόσμου αυτού, ενασχολούμενη κυρίως με τις ιεροτελεστίες και τα τελετουργικά δρώμενα.

Έτσι ώστε η αρχαιότητα, να μην αντιμετωπίζεται αποκομμένη και απομονωμένη από την θρησκευτικότητα του αρχαίου ανθρώπου, η οποία ουσιαστικά όχι μόνο περιλαμβάνει και πλαισιώνει την ύπαρξή του, αλλά τολμούμε να ισχυριστούμε ότι η ίδια η οντογονική του ταυτότητα περιλαμβάνεται μέσα στην ίδια την θρησκευτικότητά του αδιαχώριστα.

Με τον όρο τελετουργία εννοούμε το σύνολο των ενεργειών – δρωμενικών πράξεων με σαφή επικοινωνιακό χαρακτήρα που συνδέει τους μετέχοντες τελεστές με τις ανώτερες πνευματικές υπάρξεις. Οι τελετουργικές αυτές πράξεις δρουν αποτελεσματικά επειδή οι θρησκευτές που μετέχουν σε αυτές, είτε πρόκειται για μια οικογένεια είτε για μια κοινότητα ή ακόμη και για μια πόλη, αποκομίζουν μέσα από αυτήν την τελετουργική διαδικασία, ενισχυμένη την έννοια της ταυτότητας τους, της συγκροτήσεως τους και εν τέλει της αλληλεγγύης τους.

Η τελετουργική δηλαδή διαδικασία στοχεύει στην οργάνωση του χώρου και του χρόνου που καθορίζει τις σχέσεις όχι μόνο μεταξύ ανθρώπων και θεών, αλλά προσδιορίζει και δομεί τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Η Ελληνική θρησκεία χαρακτηρίζεται ως τελετουργική και με μια άλλη διάσταση, με την έννοια δηλαδή ότι ως θρησκεία δεν έχει αναπτυχθεί γύρω από ένα θέσφατο δογματικό περιεχόμενο αφού δεν της είναι διόλου απαραίτητο για την λειτουργία της. Και μόνο η πιστή τήρηση των τελετουργιών, διασφαλίζει την διατήρηση και την συνοχή της θρησκευτικής της παράδοσης. Αυτή η στερεότυπα πολλές φορές επαναλαμβανόμενη τελεσματική πρακτική της, αποκλείει την ύπαρξη μιας δογματικής θρησκευτικής σκέψης, αλλά αντιθέτως μέσα από το δρωμενικό τέλεσμα προβάλλεται ένα ολόκληρο οργανωμένο θρησκευτικό σύστημα, πλήρως ενταγμένο στην ιδιοσυγκρασία και την ψυχοσύνθεση του Έλληνα θρησκευτή. Ως γενικό συμπέρασμα για την αξία του τελέσματος είναι ότι το τελετουργικό αυτό θρησκευτικό βίωμα στον Έλληνα άνθρωπο συνέχει και εδραιώνει την κοινωνία του, διακανονίζοντας εν τέλει τις σχέσεις της κοινωνίας αυτής, με το σύμπαν που την περιβάλλει.

- Τρία είναι τα κύρια γνωρίσματα της Ελληνικής θρησκείας. 

Πρώτον, η θρησκεία αυτή είναι αμιγώς τελετουργική, αφού το τέλεσμα υποστηλώνει και εδραιώνει όλο το θρησκευτικό της οικοδόμημα. 

Δεύτερον, η τελετουργία της είναι θυσιαστική αφού δίχως θυσιαστική ανταποδοτική πράξη δεν νοείται Ελληνική θρησκεία. 

Τρίτον, η θρησκεία αυτή είναι κοινωνική αφού όλη η λειτουργία, η δομή της και η αξία της εκδηλώνεται μονάχα όταν επιτελείται εν μέσω ενός κοινωνικού ομίλου, μικρότερου η ευρύτερου.

Ετρούσκοι - Πανάρχαια Ελληνική φυλή

Πολλοί επιστήμονες αρχαιολόγοι, ακόμη και μέχρι σήμερα υποστηρίζουν για κάποιους αρχαίους λαούς για τους οποίους όχι μόνο αναφορές υπάρχουν σε αρχαίους συγγραφείς αλλά και ίχνη των πολιτισμών τους συνεχώς ανακαλύπτονται, ισχυρίζονται λοιπόν πως είναι μυστηριώδης η καταγωγή τους, λες και ήρθαν από το ... πουθενά!!!

Οι Ετρούσκοι όπως οι Σουμέριοι αλλά και οι Χετταίοι, συγκαταλέγονται ανάμεσα σ’ αυτούς. Όμως ο Διονύσιος Αλικαρνασσεύς, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, ο Στράβων ακόμη και ο Θουκυδίδης καθόλου αγνώστου προελεύσεως δεν τους αναφέρουν αφού προσδιορίζουν πως πρόκειται για πανάρχαια ελληνικά φύλα τα οποία μετανάστευσαν τόσο στην Ιταλία όσο και προς την Ασία.

Παρ’ όλα αυτά φαίνεται πως οι ξένοιαρχαιολόγοι ουδόλως λαμβάνουν υπ’ όψη τις αναφορές αυτές, όπως και μέχρι ο Σλήμαν ανακαλύψει την Τροία θεωρούσαν μυθεύματα τα του Ομήρου έπη!!!

Έτσι για τους Ετρούσκους στους οποίους θα αναφερθούμε, ο Διονύσιος Αλικαρνασσεύς λέει στο βιβλίο του « Ρωμαϊκή Αρχαιολογία» ( βιβλίο Α΄), ότι πρόκειται για πανάρχαια Ελληνική φυλή η οποία ξεκίνησε από τον χώρο του Αιγαίου και ενώθηκε με τους Λύκιους και άλλους Πελασγούς από την Αττική και μέσω της Ηπείρου, όπου ίδρυσαν και το Μαντείο της Δωδώνης, πέρασαν στις ανατολικές ακτές της Ιταλίας, κοντά στην σημερινή Αγκώνα όπου και εγκαταστάθηκαν.

Όταν προχώρησαν αργότερα προς το εσωτερικό της χώρας χαρακτηρίσθηκαν ως aborigines ή αυτόχθονες, ενώ πριν λεγόντουσαν Οίνωτρες, Πευκέστες Λέλεγες, όπως αναφέρει λεπτομερώς ο συγγραφεύς.

Στην συνέχεια μία ομάδα από αυτούς έφτασε στις ακτές του Τυρρηνικού πελάγους και μετά πολλοί από αυτούς επέστρεψαν στην ελλαδική ως Τυρρηνοί ή Τυρσηνοί και αφού εποίκησαν την Θεσσαλία και την Ακαρνανία μαζί με άλλους Αιολείς ή και άλλες ελληνικές φυλές, μέσω των νησιών του βορείου Αιγαίου πελάγους έφθασαν και εισχώρησαν βαθύτερα στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας και περί αυτών υπάρχουν πανάρχαιες ελληνικές πηγές όπου γίνονται εκτενείς αναφορές.

Δεν αποκλείεται οι ομάδες αυτές με άλλες ομάδες Ετεοκρητών να ενώθηκαν και να προχώρησαν, περίπου κατά την πρώιμη Μυκηναϊκή εποχή, ακόμη πιο βαθιά στην Ασία. Και πάντα από τον χώρο του Αιγαίου. Ακόμη είναι δυνατόν να αποτέλεσαν τον πυρήνα των κατόπιν ονομασθέντων Χετταίων και Μιττάνι, των οποίων πολλά χαρακτηριστικά των κτισμάτων τους μοιάζουν με εκείνα των Μυκηνών (λ.χ. το πανομοιότυπο της εισόδου των προπυλαίων της πρωτεύουσας των Χετταίων Χατούσας, με τους δύο λέοντες που υπάρχουν και στο προπύλαιο των Μυκηνών.

Βλέπουμε λοιπόν πολλές πληροφορίες των αρχαιοελληνικών πηγών να μας αποδεικνύουν ότι οι λαοί αυτοί όπως και οι Ελαμίτες και οι Σουμέριοι προέρχονταν από τον χώρο του Αιγαίου.

Από το εγκυκλοπαιδικό λεξικό του « Ηλίου» του Ιωαν. Πασσά διαβάζουμε: «Ο Σουηδός καθηγητής Φούρουμακ ο οποίος διεύθυνε τις σουηδικές ανασκαφές της Ετρουρίας από το 1962 έως το 1965, και συγκεκριμένα της περιοχής Σαν Τζιοβενάλε, έκανε ειδική μελέτη επί του θέματος όπου αποδεικνυόταν ότι οι Ετρούσκοι είχαν φθάσει στην Ιταλία εξ ανατολών. Μ’ άλλα λόγια ο Φούρουμακ υιοθετεί αυτά που ο Διονύσιος Αλικαρνασσέας αναφέρει στον πρώτο τόμο των ιστοριών του, ότι οι Ετρούσκοι είναι πανάρχαια ελληνική φυλή, όπως και οι Σουμέριοι…»

Η Ελληνική γλώσσα έχει και… δολοφονικές τάσεις

«Χθες αγόρασα μια γιαπωνέζικη καρμανιόλα…», μου είπε ένας φίλος προ ημερών. Παλιός συμφοιτητής, τον θυμάμαι τόσα χρόνια να είναι υπόδειγμα ευγένειας, ψυχραιμίας και πραότητας. Οπότε, σκέφτηκα, τι το ήθελε το όργανο εκτέλεσης;

Μόλις μου έδειξε περί τίνος επρόκειτο, συνειδητοποίησα ότι έχουμε κι εμείς τέτοια συσκευή στο γραφείο για να κόβουμε χαρτιά, αλλά δεν είχα ακούσει και ποτέ να τη χαρακτηρίζουν με αυτό το όνομα. Με αυτή λοιπόν την αφορμή σκέφτηκα να γράψω ένα σχετικό κείμενο, πάντα εμφορούμενος από τη μεταφορική σημασία λέξεων και φράσεων.

Όπως έχει και άλλοτε σημειωθεί, οι μεταφορές στη γλώσσα δεν είναι απλώς ένας επικοινωνιακός μηχανισμός που δημιουργεί εικόνες για έννοιες, συναισθήματα και καταστάσεις που δεν έχουν (ακόμα) λεξιλογική υπόσταση. Πολύ συχνά έχουν στην επικοινωνία τον ρόλο της εμφατικής έκφρασης, λειτουργώντας περίπου όπως η καρικατούρα σε σχέση με το εικονιζόμενο: μεγεθύνει με τάση γελοιογραφική τα καίρια χαρακτηριστικά. Ο στόχος δηλαδή του ομιλητή είναι να προσδώσει πολύ ισχυρή έμφαση στα λεγόμενά του, προκαλώντας αντίστοιχες ψυχοσυναισθηματικές αντιδράσεις.

Μια πολύ χαρακτηριστική κατηγορία τέτοιων μεταφορών είναι οι λέξεις και εκφράσεις που συνδέονται με τον φόνο ή τον τραυματισμό και περιγράφουν, με τη μέθοδο της καρικατούρας, που προαναφέρθηκε –ή της εμφατικής έκφρασης, σε πιο σοβαρό κειμενικό πλαίσιο– καταστάσεις πολύ μεγάλης ταλαιπωρίας, οδύνης, δυσκολίας, δυσφορίας κ.λπ.

Είναι γεγονός ότι οι λέξεις αυτές, ακόμα και στην κυριολεκτική τους σημασία, έχουν μια εγγενή αρνητική εκφραστικότητα, λόγω βεβαίως της απαξίας με την οποία συνοδεύεται κάθε πράξη φόνου ή μαρτυρικού βασάνου. Αρκεί να σκεφτούμε τη συναισθηματική μας αντίδραση στο άκουσμα λέξεων και φράσεων όπως: βγάζω «ακρωτηριάζω, ξεριζώνω» (–Παλιοκόριτσο! Αν ξαναπείς τέτοια κουβέντα, θα σ’ τα βγάλω τ’ αυτιά/θα σ’ τη βγάλω τη γλώσσα!), κρεμάω «απαγχονίζω» (–Θέλω να μου πεις ποιος είπε ότι είμαι γκέι… –Λάκη, δεν πρόκειται να σου το πω, που να με κρεμάσεις ανάποδα!), παλουκώνω «ανασκολοπίζω» (λέξη με κυριολεκτική σημασία κυρίως αναφορικά με την Τουρκοκρατία, πβ. Μετά την αποτυχία της επανάστασης του Ορλώφ οι Τούρκοι παλούκωσαν πάνω από 3.000 Έλληνες της Τριπολιτσάς).

Αν η κυριολεκτική σημασία έχει τόση αρνητική εκφραστικότητα, πόσο μάλλον η μεταφορική, με την οποία κυρίως θα ασχοληθούμε εδώ. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα που έρχεται στον νου μας είναι ο έρωτας, που προκαλεί γλυκές λαβωματιές, γι’ αυτό και πάμπολλα είναι τα σχετικά τραγούδια: «Γλυκά πονούσε το μαχαίρι» ισχυριζόταν ο Τόλης Βοσκόπουλος, «Δώσ’ μου να πιω το δηλητήριο» εκλιπαρούσε η Ρίτα Σακελλαρίου, «Ποια χέρια γίνανε σπαθιά» αναρωτιέται ο Μανώλης Μητσιάς…

Ας δούμε παρακάτω τα πιο χαρακτηριστικά σχετικά λήμματα:

ακρωτηριάζω:περικόπτω δραματικά. –Δυστυχώς, με τα κείμενα που αφαίρεσε ο εκδότης για να εξοικονομήσει χαρτί, ακρωτηρίασε το βιβλίο μου σε βαθμό που να μην το αναγνωρίζω!

αυτοκτονώ:είμαι αυτοκαταστροφικός. Η εν λόγω ομάδα αυτοκτόνησε από την αρχή του αγώνα, αφού ο κορυφαίος σκόρερ της έχασε πέναλτι! // Με τη δήλωση υποστήριξής του προς τον ηθοποιό που προσπάθησε να πνίξει τη σύντροφό του, ο συγκεκριμένος σκηνοθέτης ουσιαστικά αυτοκτόνησε!

βασανιστήριο:μεγάλη δοκιμασία. –Όποτε έρθεις στο σπίτι μου, να πάρεις ταξί, γιατί το παρκάρισμα στο Παγκράτι είναι βασανιστήριο!

γδάρτης:μεταφορικά ο Μάρτιος. Μάρτης, γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης (λόγω των έντονων καιρικών φαινομένων που πολύ συχνά εκδηλώνονται στη διάρκεια του εν λόγω μήνα).

γδέρνω:προκαλώ επιφανειακό τραυματισμό: –Τι έμαθα; Έπεσε ο Νικολάκης με το ποδήλατο; Είναι καλά; –Ευτυχώς δεν υπήρξε κάταγμα, μόνο τα πόδια του έγδαρε.
χρεώνω υπερβολικά. –Μας έγδαρε ο άτιμος… Για μια μερίδα καλαμάρια, μια μερίδα πατάτες, μία χωριάτικη και δύο μπίρες πληρώσαμε 75 ευρώ!
γρατζουνώ, φθείρω ελαφρώς. –Σήμερα εκεί που ξεπαρκάριζε ένας βλάκας, χτύπησε το αμάξι μου και το έγδαρε στον προφυλακτήρα.

δηλητηριάζω:πικραίνω. –Το ισοπεδωτικά αρνητικό σχόλιό της για το νέο μου τραγούδι με δηλητηρίασε.
προκαλώ μη αναστρέψιμη φθορά. –Με τ’ αδέρφια μου ήμασταν πολύ αγαπημένοι, από πέρυσι όμως που πέθανε ο πατέρας μου και προέκυψαν κληρονομικές διαφορές, οι σχέσεις μας δηλητηριάστηκαν.

δήμιος:αυτός που καταπατά απροκάλυπτα. Μπορεί τα κυβερνητικά ΜΜΕ να τον εκθειάζουν σαν μεγάλο και δημοκρατικό ηγέτη, όμως όσοι κατάφεραν να διαφύγουν από αυτή τη χώρα τον παρουσιάζουν σαν δήμιο ακόμη και των στοιχειωδέστερων δικαιωμάτων του λαού.

διαμελισμός:κατάτμηση, διαίρεση. Ο διαμελισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τους Συμμάχους ήταν ένα καθοριστικής σημασίας γεγονός σε μια τεράστια γεωγραφική ζώνη.

δολοφονικός:υποχθόνιος, μοχθηρός. –Τι να σου λέω, βρε Χρύσα μου… Να είμαστε δίπλα στο φέρετρο του μακαρίτη του πεθερού μου και να με κοιτάζει η συννυφάδα μου μ’ ένα δολοφονικό βλέμμα…

θάβω:αποσιωπώ, συγκαλύπτω. –Ο ξάδερφός μου, που είναι υψηλόβαθμος αξιωματικός, μου είπε ότι το ζήτημα αυτό το έθαψαν επειδή εμπλέκεται κι ο γιος ενός μεγαλοεπιχειρηματία!
κακολογώ, υπονομεύω. –Δεν την ξέρεις καλά… Μπορεί να σε κολακεύει, αλλά να ξέρεις ότι πίσω σου σε θάβει, όπως κάνει με όλους μας! Μιλάμε για φτυάρι, όχι αστεία…
καταστρέφω. –Είχε εξαιρετικό βιογραφικό, αλλά αυτή η καταγγελία για κακοποίηση της συζύγου του τον έθαψε!

θάλαμος αερίων:ο τρόπος θανάτωσης που εφάρμοζαν οι Ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης· (μεταφορικά) τόπος όπου επικρατούν πολύ υψηλές θερμοκρασίες και άπνοια, με αποτέλεσμα να δημιουργείται αποπνικτική ατμόσφαιρα. Θάλαμος αερίων η Αθήνα! Στους 46 βαθμούς σήμερα η θερμοκρασία!

θερίζω:φονεύω με αγριότητα, κατακρεουργώ: Τα στρατεύματα του Ιμπραήμ πασά που μπήκαν στην πόλη, θέρισαν όλους τους άντρες, αφήνοντας τα γυναικόπαιδα έρμαια της τύχης τους. // Το ανεξέλεγκτο φορτηγό παρέσυρε 4 περαστικούς και τους θέρισε.
(γ΄ πρόσ.) σημειώνει έξαρση. Θερίζει η γρίπη! Αυξάνονται καθημερινά οι εισαγωγές στα νοσοκομεία!
προκαλώ μεγάλο πόνο. –Εγώ έφαγα μύδια, αλλά ήταν χαλασμένα και με θέρισαν!

θυσιάζομαι:κάνω τεράστιες υποχωρήσεις. –Εγώ θυσιάστηκα για τον Στέλιο, αλλά αυτός με απάτησε με την κουμπάρα μας!

ηλεκτρική καρέκλα:τρόπος θανάτωσης βαρυποινιτών που εφαρμόζεται κυρίως στις ΗΠΑ· (μεταφορικά) θέση με πολλές ευθύνες. Σε ηλεκτρική καρέκλα ο υπουργός Οικονομικών, καθότι η εκτίναξη του δημόσιου χρέους πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα και αποτελεσματικά μέχρι τα τέλη του έτους.

κανίβαλος:αυτός που επιδεικνύει απάνθρωπη συμπεριφορά, ακραίο κυνισμό. –Είμαι σοκαρισμένος… Μας εκμυστηρεύτηκε ο άνθρωπος ότι η κόρη του είναι σε φυλομετάβαση γιατί αυτοπροσδιορίζεται σαν αγόρι και οι κανίβαλοι το διέδωσαν σε όλο το κτίριο μέσα σε μία ώρα!

καρατομώ:αποκεφαλίζω· (μεταφορικά) απομακρύνω από διοικητική θέση, αποπέμπω, απολύω: Μετά το τραγικό δυστύχημα στη μονάδα του Έβρου, ο πρωθυπουργός καρατόμησε τον αρχηγό Στρατού. (Συνώνυμες οι φράσεις Θα πάρω κεφάλια/Έπεσαν κεφάλια).

καρμανιόλα:η λαιμητόμος, για τον αποκεφαλισμό καταδίκων· (μεταφορικά) σημείο όπου πολλοί άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους: Τρεις νεαροί έχασαν σήμερα τη ζωή τους σε τροχαίο δυστύχημα που έγινε στον δρόμο-καρμανιόλα της Δυτικής Πελοποννήσου.

κατακρεουργώ:κάνω κραυγαλέο λάθος. –Το τι βλέπω στα διαγωνίσματα… Σήμερα ένας μαθητής έγραψε τη λέξη έλλειμμα με 1 λ, 1 μ και ι (έλιμα)! Το κατακρεούργησε!

κόβω:ακρωτηριάζω.–Βαγγελάκη, θα σου την κόψω τη γλώσσα αν ξαναπείς τέτοια κουβέντα! / –Πρώτη και τελευταία φορά σού το λέω! Αν ξαναπειράξεις την κόρη μου, θα σ’ το κόψω σύριζα το χέρι! / –Αν ξαναρίξεις μπάζα στο οικόπεδό μου, θα σου τα κόψω και τα δύο τα πόδια!

κοψοχέρης:αυτός που αυτοακρωτηριάζεται επειδή έχει μετανιώσει για την ψήφο του στις εκλογές. –Να μου κοπεί το χέρι αν ξαναψηφίσω αυτό το κόμμα! –Άσε, ρε Φάνη… Αν γινόταν αυτό που λες, οι περισσότεροι ψηφοφόροι θα έβγαζαν αναπηρική σύνταξη! Κοψοχέρηδες όλοι…

κρεμάλα:Η λέξη συναντάται σε διάφορες φράσεις, τόσο κυριολεκτικά (–Άκου εκεί… Μάνα και σκότωσε τον γιο! Η υπόθεση αυτή σηκώνει κρεμάλα!), αλλά και σκωπτικού χαρακτήρα, όπως: –Ρε Σάκη, τι μούτρα είν’ αυτά! Λες και σε πάνε για κρεμάλα!
είδος επιτραπέζιου παιγνιδιού
ο γάμος. –Παρότι 65 χρονών, ετοιμάζεται για κρεμάλα ο αδερφός της!

κρεμάω:φέρνω σε πολύ δύσκολη θέση. –Κι ενώ είχαμε ετοιμάσει τα πάντα για τη γιορτή, την ίδια μέρα μάς ειδοποίησε η εταιρεία κέτερινγκ ότι όλο το προσωπικό είναι με κορωνοϊό! Μας κρέμασαν! || –Αφού ήσουν τόσο χαζός κι εμπιστεύτηκες κάποιον τηλεφωνικά για να του δώσεις τους κωδικούς του e–banking, να πας να κρεμαστείς (είσαι άξιος των επιλογών σου, δεν με ενδιαφέρει πλέον τι κάνεις)!

λιανίζω:νικώ κατά κράτος. Στον αποψινό αγώνα είμαι βέβαιος ότι η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ θα τη λιανίσει τη Σαουθάμπτον.
ξυλοκοπώ. –Χθες την ώρα που γυρίζαμε απ’ το σχολείο με τους συμμαθητές μου, είδαμε έναν αλήτη που έκλεψε την τσάντα μιας ηλικιωμένης! Τον πιάσαμε και τον λιανίσαμε!

μακελεύω:προκαλώ μακελειό· μεταφορικά, μεγάλο πόνο/ταλαιπωρία. –Πάμε μέσα, γιατί εδώ έξω μας έχουν μακελέψει τα κουνούπια!

μαρτύριο:μεγάλη ταλαιπωρία. Η λέξη είχε και κυριολεκτική σημασία (φρικτός θάνατος, που είχαν οι μάρτυρες της πίστης και του έθνους). –Είχε πορεία στο Κέντρο σήμερα. Μαρτύριο μέχρι να φτάσω στη δουλειά!

ματώνω:εκδηλώνω αυτοθυσιαστική αγάπη. –Εμείς ματώνουμε καθημερινά γι’ αυτά τα παιδιά, κι αυτά δεν διαβάζουν καθόλου!

μαχαιρώνω:καταθλίβω. –Πριν από λίγο βγήκε το αποτέλεσμα της βιοψίας. Ο Νίκος έχει καρκίνο στο πάγκρεας! –Όχι! Με μαχαίρωσες τώρα…

παλουκώνομαι:(μεταφορικά) μένω αμετακίνητος στη θέση μου. –Μαμά, θα πάω για μπάσκετ… –Παλουκώσου και διάβασε, γιατί αύριο γράφεις διαγώνισμα!

σαϊτεμένος (διαλεκτικό):αυτός που έχει χτυπηθεί από σαΐτα (βέλος, εν προκειμένω ερωτικό). «Σαϊτεμένο μ’ έχεις, πληγή δεν φαίνεται και άλλος από σένα γιατρός δεν γίνεται» (παραδοσιακό τραγούδι).

σκίζω:τέμνω, κατακόβω. –Αν ήξερα ποιος έβαλε φόλες και σκότωσε το σκυλάκι μου, θα τον έσκιζα στα δύο!

σκοτώνω:φέρνω σε πολύ δύσκολη θέση: –Μάστορα, δεν θα μπορέσω να έρθω αύριο για δουλειά, γιατί τρακάρισε ο γιος μου! –Περαστικά, ρε Γιάννη, αλλά με σκότωσες τώρα… Πού να βρω καλουπατζή το πρωί που θα έρθουν δυο μπετονιέρες στην οικοδομή;
ερμηνεύω ανεπιτυχώς. –Το γέλιο ήταν όταν ο μπατζανάκης μου ζήτησε το μικρόφωνο για να τραγουδήσει τη «Φραγκοσυριανή»… Τη σκότωσε!
εκδηλώνω υπερβάλλοντα ζήλο. Είχαμε πάει στην ψαροταβέρνα του Στέργιου. Παρότι είχε πολλή δουλειά, σκοτώθηκε να μας εξυπηρετήσει.
πουλάω σε πολύ χαμηλή τιμή. Έχω άμεση ανάγκη από ρευστό, γι’ αυτό θα σκοτώσω τα κτήματα που έχω στο χωριό.

στήνω (στον τοίχο / στα έξι μέτρα):λαμβάνω πολύ σκληρές αποφάσεις εις βάρος κάποιου, σαν να πρόκειται να τον εκτελέσω διά τυφεκισμού: –Ανάλγητος άνθρωπος ο διευθυντής! Για το ένα και μοναδικό λογιστικό λάθος που έκανα στα είκοσι χρόνια στην εταιρεία, μ’ έστησε στον τοίχο!

στραγγαλίζω:καταστρέφω, ματαιώνω. –Εγώ ήθελα να γίνω ηθοποιός, αλλά επειδή ο πατέρας μου ήταν κορυφαίος καρδιολόγος στην πόλη, στραγγάλισε τα όνειρά μου για να τον διαδεχθώ.

σφαγή:(για διαιτησία σε αθλήματα) ήττα λόγω μεροληπτούντος διαιτητή: Η σφαγή της ομάδας μας ήταν ξεκάθαρο σε τι οφειλόταν…
μαζική αποτυχία. Σφαγή στις πανελλήνιες! Το 60% των υποψηφίων έγραψε κάτω από τη βάση στη Φυσική!

σφάζω (με το βαμβάκι/γάντι):κρίνω πολύ αυστηρά, αλλά διατυπώνω υπαινικτικά την άποψή μου: Την είδε ο διευθύνων σύμβουλος μ’ εκείνο το πράσινο φόρεμα και την έσφαξε με το γάντι… «Κάμπια ντύθηκες σήμερα;», της είπε.

σφάχτης:ο έντονος μυϊκός πόνος. –Είχα κοιμηθεί με το κλιματιστικό αναμμένο και σήμερα έχω ένα σφάχτη στον σβέρκο, που δεν μπορώ να στρίψω καθόλου.

πετσοκόβω:μειώνω δραστικά. –Εμείς παίρναμε καλό εφάπαξ, αλλά τώρα μας το πετσόκοψαν, ούτε 10 χιλιάρικα δεν φτάνει.

σακατεύω/ομαι:φθείρω. –Ρε συ, πώς έγινε έτσι ο Παύλος! Δεν τον γνώρισα… –Τον σακάτεψαν τα προβλήματα… Χώρισε πέρυσι, ο γιος του ναρκομανής…
τραυματίζομαι σοβαρά. –Περαστικά! Τι έπαθες; –Είχα ανέβει να κόψω κεράσια, έσπασε το κλαδί και σακατεύτηκα!

σουβλίζω:προκαλώ αφόρητο πόνο. –Είχα βοηθήσει τον αδερφό μου στη μετακόμιση και τώρα με σουβλίζει η μέση.

σουβλιά:έντονος πόνος. –Ο μακαρίτης ο άντρας μου παραπονιόταν από προχθές ότι ένιωθε σουβλιές στο στήθος, αλλά δεν ήθελε να πάει στον γιατρό…

τρώω:Το ρήμα συναντάται σε πληθώρα μεταφορικών σημασιών και φράσεων, π.χ. πιέζω αφόρητα. –Θα τον χωρίσω τον Περικλή! Μ’ έχει φάει με τη ζήλια του… // –Μ’ έχει φάει ζωντανό αυτή η γυναίκα…
εξοντώνω. –Μη βγάλεις τσιμουδιά, γιατί θα σε φάω!

τσακίζω:σπάω, προκαλώ κάταγμα. –Αν ξαναμπείς στον κήπο μου, θα σ’ τα τσακίσω τα πόδια! Συχνά και ως απειλή-κατάρα: –Παλιοτόμαρο, τσακίσου!

τσεκουρώνω:είμαι πολύ αυστηρός. –Σήμερα βγήκαν τα λατινικά ογδόου εξαμήνου. Μας τσεκούρωσε πάλι ο καθηγητής!

φαρμακώνω:προκαλώ τεράστια θλίψη. –Όταν μου είπε ο Αντώνης ότι έχει σχέση με την κολλητή μου, με φαρμάκωσε! Συνώνυμο: μαχαιρώνω.

φουρκίζω:κρεμάω, απαγχονίζω (φούρκα είναι διχαλωτό ξύλο, σε σχήμα Υ). Η πρώτη σημασία του ρήματος (συνήθης σε ιστορικά έγγραφα της περιόδου της Τουρκοκρατίας) σήμερα δεν χρησιμοποιείται ευρέως παρά μόνο σε ιδιωματικά λεξιλόγια· (μεταφορικά) ενοχλώ έντονα, προκαλώ. –Μωρό μου, δεν ταιριάζει αυτό το χρώμα με το κουστούμι σου! Τη φούξια γραβάτα να βάλεις… –Χριστίνα, μη με φουρκίζεις πρωινιάτικα! Όποια γραβάτα γουστάρω θα φορέσω! // –Έλα τώρα, ηρέμησε… Φουρκίστηκες που σου είπε μια βλακεία ο Γιάννης;

χαρακίρι:τελετουργική αυτοκτονία Ιαπώνων πολεμιστών σαμουράι (μεταφορικά) αυτοκαταστροφική ενέργεια. Η απόφαση του προέδρου του κόμματος να αποπέμψει τον υπεύθυνο Τύπου μια βδομάδα πριν από τις εκλογές είναι χαρακίρι!

χαριστική βολή:ο πυροβολισμός που έδινε ο επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος στο πρόσωπο που εκτελούνταν (υπό μορφή χάρης, για να μην ψυχορραγεί!), αλλά και το τελειωτικό χτύπημα ώστε να εκμηδενιστεί το ενδεχόμενο επιβίωσης του δολοφονηθέντος· (μεταφορικά) η πολύ μεγάλη δοκιμασία. –Τη χαριστική βολή τού την έδωσε η κόρη του, που παντρεύτηκε μ’ έναν 30 χρόνια μεγαλύτερό της!

ψαχνό:βαράω στο ψαχνό: πυροβολώ προς το πλήθος, χωρίς οίκτο. –Όταν συγκεντρωθήκαμε για την πορεία, οι Γερμανοί μάς έριξαν στο ψαχνό!

Αξιοπρόσεκτη επίσης είναι η χρήση ρημάτων που χρησιμοποιούνται σε υποθετικό λόγο για έκφραση απειλής: –Αν σε πιάσω στα χέρια μου, σε σκότωσα! // –Αν ξαναπείς τέτοια κουβέντα για την κόρη μου, σ’ έσκισα! (αόριστος αντί του αναμενόμενου μέλλοντα, «θα σε σκοτώσω», «θα σε σκίσω», για επίταση σημασίας).

Αρκετά είναι και τα επώνυμα που σχετίζονται με τρόπο θανάτωσης ή σοβαρότατου τραυματισμού/ακρωτηριασμού (π.χ. Φαρμάκης, Τσεκούρας, Χαντζάρας, Μαχαιρίτσας, Κουτσαύτης, Κουτσομύτης, Κουτσοχέρας, Κολοβόπουλος κ.ά.), ενώ ίσως θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν και ορισμένα τοπωνύμια (Κουτσό Ξάνθης, Κουτσοχέρα Ηλείας κ.ά.).

Για τη γλώσσα, που, όπως και η ίδια η πραγματικότητα, έχει πλευρές που άλλοτε μας γοητεύουν κι άλλοτε μας τρομάζουν, δεν υπάρχει πιο εύστοχη διατύπωση από αυτήν της λαϊκής θυμοσοφίας: «Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει». Πιστεύουμε ότι το λαϊκό ρητό έγινε κάπως πιο εναργές με το παρόν άρθρο μας.