Σάββατο 27 Απριλίου 2019

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Ἱππῆς (683-727)

ΧΟ. πάντα τοι πέπραγας οἷα χρὴ τὸν εὐτυχοῦντα· [ἀντ.]
ηὗρε δ᾽ ὁ πανοῦργος ἕτερον πολὺ πανουργίαις
685 μείζοσι κεκασμένον
καὶ δόλοισι ποικίλοις
ῥήμασίν θ᾽ αἱμύλοις.
ἀλλ᾽ ὅπως ἀγωνιεῖ φρόν-
τιζε τἀπίλοιπ᾽ ἄριστα·
συμμάχους δ᾽ ἡμᾶς ἔχων εὔ-
690 νους ἐπίστασαι πάλαι.

ΑΛ. καὶ μὴν ὁ Παφλαγὼν οὑτοσὶ προσέρχεται,
ὠθῶν κολόκυμα καὶ ταράττων καὶ κυκῶν,
ὡς δὴ καταπιόμενός με. μορμὼ τοῦ θράσους.
ΠΑ. εἰ μή σ᾽ ἀπολέσαιμ᾽, εἴ τι τῶν αὐτῶν ἐμοὶ
695 ψευδῶν ἐνείη, διαπέσοιμι πανταχῇ.
ΑΛ. ἥσθην ἀπειλαῖς, ἐγέλασα ψολοκομπίαις,
ἀπεπυδάρισα μόθωνα, περιεκόκκασα.
ΠΑ. οὔτοι μὰ τὴν Δήμητρ᾽ ἔτ᾽ εἰ μή σ᾽ ἐκφάγω
ἐκ τῆσδε τῆς γῆς, οὐδέποτε βιώσομαι.
700 ΑΛ. εἰ μὴ ᾽κφάγῃς; ἐγὼ δέ γ᾽, εἰ μή σ᾽ ἐκπίω,
κἂν ἐκροφήσας αὐτὸς ἐπιδιαρραγῶ.
ΠΑ. ἀπολῶ σε νὴ τὴν προεδρίαν τὴν ἐκ Πύλου.
ΑΛ. ἰδοὺ προεδρίαν· οἷον ὄψομαί σ᾽ ἐγὼ
ἐκ τῆς προεδρίας ἔσχατον θεώμενον.
705 ΠΑ. ἐν τῷ ξύλῳ δήσω σε νὴ τὸν οὐρανόν.
ΑΛ. ὡς ὀξύθυμος. φέρε τί σοι δῶ καταφαγεῖν;
ἐπὶ τῷ φάγοις ἥδιστ᾽ ἄν; ἐπὶ βαλλαντίῳ;
ΠΑ. ἐξαρπάσομαί σου τοῖς ὄνυξι τἄντερα.
ΑΛ. ἀπονυχιῶ σου τἀν πρυτανείῳ σιτία.
710 ΠΑ. ἕλξω σε πρὸς τὸν δῆμον, ἵνα δῷς μοι δίκην.
ΑΛ. κἀγὼ δὲ σ᾽ ἕλξω καὶ διαβαλῶ πλείονα.
ΠΑ. ἀλλ᾽, ὦ πόνηρε, σοὶ μὲν οὐδὲν πείθεται·
ἐγὼ δ᾽ ἐκείνου καταγελῶ γ᾽ ὅσον θέλω.
ΑΛ. ὡς σφόδρα σὺ τὸν δῆμον σεαυτοῦ νενόμικας.
715 ΠΑ. ἐπίσταμαι γὰρ αὐτὸν οἷς ψωμίζεται.
ΑΛ. κᾆθ᾽ ὥσπερ αἱ τίτθαι γε σιτίζεις κακῶς·
μασώμενος γὰρ τῷ μὲν ὀλίγον ἐντίθης,
αὐτὸς δ᾽ ἐκείνου τριπλάσιον κατέσπακας.
ΠΑ. καὶ νὴ Δί᾽ ὑπό γε δεξιότητος τῆς ἐμῆς
720 δύναμαι ποεῖν τὸν δῆμον εὐρὺν καὶ στενόν.
ΑΛ. χὠ πρωκτὸς οὑμὸς τουτογὶ σοφίζεται.
ΠΑ. οὐκ, ὦγάθ᾽, ἐν βουλῇ με δόξεις καθυβρίσαι.
ἴωμεν εἰς τὸν δῆμον. ΑΛ. οὐδὲν κωλύει,
ἰδού· βάδιζε, μηδὲν ἡμᾶς ἰσχέτω.
725 ΠΑ. ὦ Δῆμε, δεῦρ᾽ ἔξελθε— ΑΛ. νὴ Δί᾽, ὦ πάτερ,
ἔξελθε δῆτ᾽, ὦ Δημίδιον, ‹ὦ› φίλτατον.
ΠΑ. ἔξελθ᾽, ἵν᾽ εἰδῇς οἷα περιυβρίζομαι.

***
ΧΟΡ. Όλα σου ήρθαν δεξιά, σα χαϊδεμένο παιδί της τύχης. Και το χαμένο κορμί τη βρήκε από άλλον, αρματωμένον σαν αστακό με πολύ πιο μεγάλες λαθροχειρίες, με τερτίπια κάθε λογής, με μαλαγάνικα λόγια. Όμως στίψε το μυαλό σου πώς θα συνεχίσεις μ᾽ επιτυχία τον αγώνα από δω και πέρα· για ένα να ᾽σαι σίγουρος:
[690] μας έχεις στο πλευρό σου σύμμαχους γκαρδιακούς.

(Επιστρέφει μανιασμένος ο Παφλαγόνας).
ΑΛΛ. Νά τα μας! Αριβάρει ο Παφλαγόνας, σπρώχνοντας μπρος του φουσκοθαλασσιά, ρούφουλα κι αντάρα, για να με καταπιεί. Βρε το μούτρο, ξετσιπωσιά μια φορά!
ΠΑΦ. (Με επιθετική διάθεση εναντίον του Αλλαντοπώλη). Αν δεν σε σβήσω απ᾽ τον χάρτη, φτάνει ένα μέρος απ᾽ τις ψευτιές μου να μου μένει, να καταρέψω πατόκορφα.
ΑΛΛ. Χαρά μου οι φοβέρες σου, γέλιο μου τα κούφια μπουμπουνητά σου, ρίχνω βαρύ ζεμπέκικο, τσιρίζω πέρα-δώθε «κικιρίκου»!
ΠΑΦ. Όχι, όχι, αν, μά τη Δήμητρα, απ᾽ αυτή την πόλη δεν σ᾽ εξαποστείλω... στο στομάχι μου ολάκερον, να πεθάνω στη στιγμή.
ΑΛΛ. [700] Ολάκερον στο στομάχι σου; Κι εγώ, αν δεν σε ρουφήξω ολάκερο — ας σε καταπιώ κι ας πλαντάξω!
ΠΑΦ. Θα σε ξεκάνω, μά την πρωτοκαθεδρία που κέρδισα στην Πύλο.
ΑΛΛ. Άκουσε κόσμε, πρωτοκαθεδρία! Να δω τί μούτρα θα κατεβάσεις όταν βρεθείς από την πρώτη σειρά στους όρθιους της γαλαρίας, πίσω-πίσω!
ΠΑΦ. Θα σε δέσω στο φάλαγγα, μά τον ουρανό.
ΑΛΛ. Πω, πω τσαντίλας! Γιά να δούμε, τί να σου δώσω να καταβροχθίσεις; Τί προσφάι τραβά η όρεξή σου; Τί θα ᾽λεγες για κανένα πουγκί; (Παίρνει από τον πάγκο του και κάνει πως πετά στα μούτρα του Παφλαγόνα στομάχι γουρουνιού).
ΠΑΦ. Με τα νύχια μου θα εξωπετάξω τ᾽ άντερά σου!
ΑΛΛ. Με τα νύχια μου θα εξωπετάξω τα φαγιά που τρως στο πρυτανείο.
ΠΑΦ. [710] Θα σε πάω σούρνοντας στον Δήμο, για να μου τα πληρώσεις όλα!
ΑΛΛ. Κι εγώ θα σε πάω σούρνοντας, με βαρύτερες συκοφαντίες.
ΠΑΦ. Όμως, καψερέ μου, δεν δίνει καθόλου βάση στα λόγια σου· ενώ εγώ σπάω πλάκα μαζί του όσο θέλω.
ΑΛΛ. Σα να το καλοπίστεψες ότι έχεις τον Δήμο του χεριού σου.
ΠΑΦ. Γιατί ξέρω καλά με τί ψίχουλα τον ταΐζω.
ΑΛΛ. Κι έτσι τον ταΐζεις ξίκικα, όπως οι παραμάνες· δηλαδή, μασουλώντας την τροφή του, μια τόση δα μπουκιά μόνο βάζεις στο στόμα του, η αφεντιά σου όμως κατεβάζεις τριπλάσιο.
ΠΑΦ. Μάλιστα τόση είναι η καπατσοσύνη μου που, μά τον Δία,
[720] μπορώ να σου κάνω τον Δήμο τη μια φαρδύ, την άλλη στενό.
ΑΛΛ. Την ίδια καπατσοσύνη την έχει κι ο κώλος μου.
ΠΑΦ. Όχι, παλικάρι μου, δεν θα σου περάσει που μ᾽ έκανες σκουπίδι στη βουλή. Μπρος, πάμε στον Δήμο.
ΑΛΛ. Έτοιμος, καμιά αντίρρηση. Βάδιζε, όλα τ᾽ άλλα άσ᾽ τα κατά μέρος. (Πλησιάζουν και οι δυο στο σπίτι του Δήμου).
ΠΑΦ. (Χτυπά την πόρτα:) Ε Δήμε, έλα, βγες έξω!
ΑΛΛ. (Χτυπά ακόμα πιο δυνατά:) Στ᾽ όνομα του Δία, πατερούλη, βγες επιτέλους!
ΠΑΦ. (Εξακολουθεί να χτυπά την πόρτα, ουρλιάζοντας:) Δημούλη μου, κανακάρη μου, βγες έξω για να δεις με τί βρισιές με περιλούζουν!

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ, ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ, Κάδμος και Άρεια πηγή

ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ

Ιδεώδες των αρχαίων πόλεων υπήρξε η αυτάρκεια, υλική, ηθική, πνευματική, στρατιωτική, διοικητική -ο Αριστοτέλης έδωσε την πολιτική διάσταση του θέματος στα Πολιτικά (1252b-1253a). Προϋπόθεση για την υλική αυτάρκεια ήταν η γεωγραφική θέση της πόλης που θα έπρεπε να της εξασφαλίζει άφθονα υλικά αγαθά και να τη βοηθά στην εμπορική της ανάπτυξη. Αλλά η υλική αυτάρκεια προϋπέθετε την εξασφάλιση και τη διαχείριση υδάτινων πόρων, που κάποιες φορές έφερναν σε σύγκρουση τους ενδιαφερόμενους. Σε επίπεδο μυθολογικό, οι αγώνες αυτοί είναι ανάμεσα σε ήρωες και θεούς ή εκπροσώπους των θεών.

Κάδμος και Άρεια πηγή

Οι μύθοι που περιβάλλουν την ίδρυση των πόλεων των Θηβών και του Άργους έχουν τα τυπικά χαρακτηριστικά του ιδρυτικού μύθου -ένα ζώο υποδεικνύει τον τόπο εγκατάστασης, η πάλη του ήρωα με το φίδι που φυλάει το νερό ή η αναζήτηση νερού από μια κοπέλα κ.τ.λ. Και στις δύο περιπτώσεις ένα από τα επεισόδια του μύθου αφορούν στην εξασφάλιση νερού για την πόλη. Σε ερυθρόμορφο κρατήρα του 540 π.Χ., παριστάνεται ο Κάδμος που πλησιάζει την Άρεια πηγή για να γεμίσει την υδρία, κρατώντας πέτρα με την οποία θα σκοτώσει το φίδι που τη φύλαγε. Η πηγή υποδηλώνεται με την υδρόβια βλάστηση και τον καλαμιώνα. Η παρουσία του Άρη και της Αθηνάς συμπληρώνουν το πριν και το μετά του μύθου: το φίδι ήταν γεννημένο από τον Άρη, ενώ η Αθηνά συμβούλευσε τον Κάδμο να σπείρει τα δόντια του θηρίου, από τα οποία ξεπετάχτηκαν από τη γη αρματωμένοι οι Σπαρτοί· πέντε επιβίωσαν από τη μεταξύ τους σύγκρουση, τα ονόματα των οποίων φανερώνουν τη χθόνια καταγωγή τους.* Όσο για την Αρμονία, κόρη της Αφροδίτης και του Άρη, αυτή είναι η σύζυγος του Κάδμου.
-----------------------
*Αυτόχθονες στην αρχαιότητα θεωρούνταν οι Αθηναίοι, οι Αρκάδες, οι Αιγινήτες. Η αυτοχθονία συνδέεται με την παράδοση της πελασγικής καταγωγής.

Η χήρα της Εφέσου

Η ιστορία που θα διαβάσετε γράφτηκε το 100 π.Χ. απ’ τον Αριστείδη τον Μιλήσιο. Ο Αριστείδης είναι -απ’ όσο γνωρίζουμε- ο πρώτος άνθρωπος που έγραψε διηγήματα. Ως διήγημα εννοούμε μικρά κείμενα μυθοπλασίας, όχι μύθους, χωρίς ημίθεους, χωρίς Ατρείδες.

Εκείνη την εποχή, καθώς οι Ρωμαίοι κατακτούν ολόκληρο τον γνωστό κόσμο, αυτού του είδους οι ιστορίες αποκαλούνταν «μιλήσια». Κι όπως θα διαπιστώσετε η θεματολογία τους και ο τρόπος ανάπτυξης των χαρακτήρων θυμίζει σύγχρονα διηγήματα.

Το συγκεκριμένο, Η Χήρα της Εφέσου, μεταγράφτηκε από πολλούς. Τον Πετρώνιο στη Ρώμη, τον Salisbury τον 12ο αιώνα, τον La Fontaine τον 17ο αιώνα, τον Βολταίρο τον 18ο αιώνα, τον Fry στον 20ο αιώνα. Κι έτσι έφτασε μέχρι την εποχή μας.

Ο Νίκος Γκάτσος γνώριζε την ιστορία, όπως φαίνεται απ’ τον στίχο «Μια χήρα από την Έφεσο δεν ήμουνα ποτές δεν είχα στρατιώτες για εραστές».

Την ξαναγράφω, 2119 χρόνια μετά -και πιθανότατα για πρώτη φορά στο διαδίκτυο.

Η Μαριάνθη ήταν κορίτσι από καλή οικογένεια της Εφέσου, με τα λατινικά της και τη λύρα της. Ήταν δεκαεφτά χρονών όταν γνώρισε τον Φειδία.

Εκείνος ήταν πλούσιος απ’ τα γεννοφάσκια του. Ο πατέρας του ήταν έμπορος μαρμάρου. Έφερνε στην Έφεσο τα καλύτερα μάρμαρα απ’ τις Κυκλάδες, για να χτίζουν τους ναούς και τα μέγαρα.

Όμορφος και νέος ο Φειδίας, πεντάμορφη η Μαριάνθη, ερωτευτήκανε σφόδρα. Ο γάμος τους ήταν σπουδαίο κοινωνικό γεγονός της πόλης, και παρευρέθηκαν στρατηγοί, φιλόσοφοι και ποιητές, απ’ όλη την Ιωνία, την Ελλάδα και τη Ρώμη.

Όμως η ευτυχία τους κράτησε πολύ λίγο. Πριν καλά καλά τελειώσει ο μήνας του μέλιτος ο Φειδίας αρρώστησε. Όσο και να προσπάθησαν με αφαιμάξεις και βεντούζες, με ομοιοπαθητικά του Ιπποκράτη και θυσίες στους θεούς, ο νέος ξεψύχησε μια μέρα του Απρίλη, που όπως λέει ο ποιητής είναι ο πιο σκληρός μήνας.

Τον σαβάνωσαν, τον έκλαψαν και τον έβαλαν σ’ έναν υπέργειο τάφο, λίγο έξω απ’ τα προάστια της Εφέσου.

Σαν τέλειωσε η τελετή όλοι ξεκίνησαν να γυρίσουν στα σπίτια τους, θλιμμένοι σίγουρα, μα χαρούμενοι απ’ την άλλη που ήταν ακόμα ζωντανοί.

Μα η Μαριάνθη δεν μπορούσε να φύγει. Έμεινε μέσα στο τάφο, δίπλα στο πτώμα του νεαρού της συζύγου μοιρολογώντας. Οι γονείς της προσπάθησαν να την πάρουν, αλλά εκείνη δεν ήθελε. Αφού κουράστηκαν να την τραβολογούν άφησαν μια υπηρέτρια να την προσέχει κι έφυγαν κι εκείνοι.

Πέρασε η πρώτη μέρα κι η Μαριάνθη δεν σταμάτησε τις οιμωγές. Φαΐ δεν ήθελε να βάλει στο στόμα της, ούτε νερό ούτε να πλαγιάσει να ξεκουραστεί.

«Θα πεθάνω εδώ μαζί σου», φώναζε στο πτώμα.

Τη δεύτερη μέρα οι γονείς της προσπάθησαν να την πάρουν με τη βία. Αλλά βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια μαινάδα, που επιτέθηκε ακόμα και στην ίδια της τη μάνα. Και αφού την άφησαν συνέχισε να κλαίει.

Στην Έφεσο όλοι έμαθαν για την αφοσίωση και το δράμα της χήρας. Οι πεθερές έλεγαν στους γιους της πώς θα ‘θελαν να μοιαζε η νύφη τους με τη Μαριάνθη. Κι οι ανύπαντροι ονειρεύονταν να έβρισκαν κι εκείνοι μια τέτοια γυναίκα, πιστή μέχρι θανάτου.

Την τρίτη μέρα σταύρωσαν σ’ ένα χωράφι παρακείμενο στον τάφο του Φειδία τρεις αντάρτες. Ο Ρωμαίος τοποτηρητής έβαλε και εικοσιτετράωρη σκοπιά, για να μην πάνε οι συγγενείς των ληστών να κλέψουν τα πτώματα, και πουν μετά ότι αναστήθηκαν.

Το πρώτο βράδυ είχε βάρδια στους σταυρούς ένας νέος λεγεωνάριος, με καταγωγή απ’ τη Σικελία, ο Φάμπιους. Εκείνος ήταν φτωχικής καταγωγής, με άλλα δώδεκα αδέλφια στην οικογένεια. Είχε καταταγεί για να γλιτώσει απ’ το φάσμα της φτώχειας, αλλά και για να γνωρίσει τον κόσμο, που τότε οι Ρωμαίοι τον είχαν κατακτήσει ολόκληρο.

Όπως στεκόταν κάτω απ’ τους σταυρούς ο Φάμπιους άκουσε κλάματα και θρήνους. Πήγε προς το μέρος όπου ακούγονταν κι είδε φως να τρεμοπαίζει σ’ έναν μισάνοιχτο τάφο. Μπήκε μέσα και βρήκε τη Μαριάνθη να οδύρεται, ενώ η υπηρέτρια προσπαθούσε να την ηρεμήσει -μπας και καταφέρει να φύγει από κει.

Σαν είδε την Μαριάνθη ο Φάμπιους τυφλώθηκε. Η χήρα είχε σκίσει λίγο το ένδυμα της και το αριστερό της βυζί ξεπρόβαλε όλο ζωή και σφρίγγος. Και το πρόσωπό της, παρά τη θλίψη και το κλάμα, ήταν όμορφο σαν της Αφροδίτης. Άλλωστε η θλίψη των γυναικών πάντα κάνει τους άντρες να συγκινούνται, ειδικά αν συνδυάζεται μ’ ένα γυμνό στήθος.

Ο Φάμπιους έμαθε την ιστορία της χήρας απ’ την υπηρέτρια. Καθώς κι ότι είχαν τρεις μέρες να φάνε και να πιουν. Έφυγε τρέχοντας στη σκοπιά κι έφερε το φαγητό του κι ένα ασκί με κρασί μπρούσκο.

Το πρότεινε στη χήρα, μιλώντας όσο καλύτερα μπορούσε τα ελληνικά (που ήταν παγκόσμια γλώσσα εκείνα τα χρόνια).

«Σταμάτα, κυρά μου, να θρηνείς», της είπε.

«Θα θρηνώ μέχρι να πεθάνω», απάντησε η Μαριάνθη.

«Μα ο άντρας σου δεν θα ήθελε κάτι τέτοιο. Θα ήθελε να ζήσεις όσα εκείνος έχασε.»

«Ο άντρας μου!» έκανε η Μαριάνθη. «Ο Φειδίας μου!»

Κι άρχισε να κλαίει ξανά και να σχίζει τα ιμάτια της.

Ο Φάμπιους έμεινε μήπως κι έβγαινε και τίποτα άλλο στη φόρα. Έπιασε την κουβέντα με την υπηρέτρια, της πρότεινε κι εκείνης να φάει και να πιει. Η υπηρέτρια, που καημό άλλο δεν είχε απ’ το να γυρίσει σπίτι και να φάει, ξεκίνησε να κατεβάζει το μπρούσκο με το παστό, χωρίς δεύτερη σκέψη.

Σαν την είδε να τρώει και να πίνει, η Μαριάνθη πείνασε κι εκείνη. Πήρε δειλά και κλαίγοντας μια μπουκιά πίτα στην αρχή, μετά λίγο κρέας. Τρώγοντας ανοίγει η όρεξη. Ξεκίνησε να τρώει και να πίνει -κι ήταν σαν να έτρωγε πρώτη φορά στη ζωή της.

Σαν τη ζάλισε λιγάκι το κρασί, που ήταν νεμεώτικο κοκκινέλι, πρόσεξε καλύτερα τον Φάμπιους. Τον είδε που ήταν όμορφος και νέος, της θύμισε τον μακαρίτη τον άντρα της. Είχε και καλούς τρόπους, ευγενικός, Ρωμαίος, στρατιώτης. Είχε μαύρα μάτια κάρβουνα, σισελιάνικα, κι ωραίες μπούκλες. Κι όπως είχε βγάλει τον θώρακα για να φάει έβλεπε να διαγράφονται οι μυς.

Ήπιε λίγο ακόμα η Μαριάνθη, κι όπως ήταν άμαθη με το ποτό, μέθυσε. Πήγε λίγο πιο κοντά στον Φάμπιους, ακούμπησε στο στήθος του για να την παρηγορήσει. Ένιωσε τον χτύπο της καρδιάς της και το δυνατό του χέρι στην πλάτη της. Κι όταν εκείνος της είπε ένα ρητό του Επίκουρου για της ζωή (κάτι που έμοιαζε με You only live once, yolo), δεν βαστήθηκε και ξεκίνησε να τον φιλάει.

Ξάπλωσαν οι δυο τους δίπλα στο πτώμα του μακαρίτη κι έκαναν όσα κάνουν οι άνθρωποι και τα ζώα. (Για την υπηρέτρια ο Αριστείδης δεν αναφέρει τι έκανε, αν πήρε μέρος στην ερωτική συνεύρεση ή αν μόνο κρατούσε -κυριολεκτικά- το φανάρι.)

Σαν χόρτασαν έρωτα σηκώθηκε ο Φάμπιους και πήγε στη σκοπιά του να φέρει κι άλλο φαΐ. Κι εκεί αντιλήφθηκε έντρομος ότι κατά την απουσία του κάποιοι είχαν πάει κι είχαν κλέψει έναν σταυρωμένο.

Γύρισε στον τάφο του Φειδία συντετριμένος. Αυτή η κλοπή σήμαινε την καθαίρεση του απ’ τη λεγεώνα, την ατίμωση του. Είπε στη Μαριάνθη ότι την αγαπάει κι έβγαλε το ξίφος. Δεν υπήρχε άλλος δρόμος απ’ την αυτοκτονία.

Η Μαριάνθη του έπιασε το χέρι και του είπε λάγνα: «Απ’ το να πεθάνει ένας ζωντανός προτιμώ να σταυρωθεί ένας πεθαμένος.»

Δεν χρειάστηκε να πει κάτι άλλο. Κι οι τρεις τους έπιασαν να ξεντύνουν τον σαβανωμένο. Πήραν το πτώμα του Φειδία και το σταύρωσαν στη θέση του κλεμμένου ληστή. Σφράγισαν τον τάφο για να μπει κανείς ποτέ ξανά.

Έτσι η ζωή κι ο έρωτας θριάμβευσαν. Έκαναν έρωτα μερικές φορές ακόμα, αλλά μετά χώρισαν οι δρόμοι τους. Η Μαριάνθη είχε πολλούς εραστές και πέθανε χαμογελώντας, σε βαθιά γεράματα. Ο Φάμπιους κατάφερε να γίνει εκατόνταρχος.

Όσο για την υπηρέτρια… Εκείνη διηγήθηκε αυτή την ιστορία σε μένα, στον Αριστείδη τον Μιλήσιο.

Συγχώρεση: Η απάντηση – φάρμακο για όλους

Άφησε τη μνησικακία και φρόντισε να κάνεις χρήσιμες σκέψεις. Θα ζεις καλύτερα. Η συγχώρεση είναι η απάντηση- σχεδόν- για όλους τους άρρωστους.

«Η ανθρώπινη ψυχή ποτέ δεν φαντάζει πιο δυνατή και ευγενής από όταν ξεχνά την εκδίκηση και τολμά να συγχωρήσει έναν τραυματισμό» -Έντγουιν Χάμπελλ Τσάπιν

Γιατί πρέπει να συγχωρήσει κανείς; Επιστημονικά υπάρχει κάποιος λόγος; Γιατί είναι σίγουρο πως η εσωτερική «θύελλα» και η δυσαρέσκεια αρχίζουν να κυριεύουν το σώμα κάποτε.

«Παγιδεύεσαι» στο παρελθόν

Οι άνθρωποι που αδυνατούν να συγχωρήσουν τους εαυτούς τους ή άλλους έχουν αυξημένη συχνότητα κατάθλιψης και δρουν με περισσότερη σκληρότητα προς τους άλλους.

Τείνουν να είναι λιγότερο ευτυχισμένοι και έχουν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας. Και αυτό είναι μόνο η αρχή. Χωρίς συγχώρεση, υπάρχει μόνο η οργή. Όταν είσαι δεμένος με το παρελθόν, «παγιδεύεις» τον εαυτό σου σε ένα στενό και εκδικητικό μέλλον.

Ίσως ο Max Lucado το διατύπωσε καλύτερα όταν είπε πως το «μίσος είναι το σκυλάκι που σπρώχνει τον ιδιοκτήτη του. Η εκδίκηση είναι η έντονη φωτιά που καταναλώνει τον εμπρηστή. Η πικρία είναι η παγίδα που συγκαλύπτει τον κυνηγό».

Τοξικός ο θυμός

Ακόμα και ο δικαιολογημένος θυμός μπορεί να είναι εξίσου αυτοκαταστροφικός όπως και ο εθισμός. Και οι δύο μπορούν να σε κάνουν να νομίζεις πως είσαι καλά, αλλά είναι τοξικοί. Κάνε, όμως, ό,τι είναι καλύτερο για σένα.
...και η συγχώρεση είναι πάντα το ιδανικότερο σε κάθε περίπτωση.

Ένα εκπληκτικό παράδειγμα της δύναμης της συγχώρεσης μπορεί να βρεθεί στην πρακτική του χειρουργού εγκαύματος Dabney Ewin. «Μπορείς να κυνηγήσεις αυτόν που στο έκανε στα δικαστήρια. Αλλά εδώ θέλω να διοχετεύσεις όλη σου την ενέργεια στο να επουλωθείς».

Το παραπάνω φαίνεται να ανέφερε κάθε φορά στους ασθενείς του πριν την όποια επέμβαση. «Σου ζητώ να εγκαταλείψεις την οργή σου αν και έχεις το δικαίωμα να είσαι θυμωμένος».

Συγκεντρώσου σε εσένα

Κατά τη διάρκεια πολλών δεκαετιών θεραπείας εγκαυμάτων, ο Ewin ανακάλυψε ότι η στάση των ασθενών του επηρέασε σημαντικά την επούλωσή τους. Για αυτόν, λοιπόν, το πρώτο βήμα ήταν οι ασθενείς να συγχωρήσουν.

«Με κάποιον που είναι πραγματικά θυμωμένος, βάζαμε τρία ή τέσσερα μοσχεύματα δέρματος, αλλά το σώμα του θα τα απορρίψει».

Και ο Robert Enright, ψυχολόγος ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison έχει κάνει έρευνες για τη συγχώρεση εδώ και δεκαετίες.

Διαπίστωσε ότι οι ασθενείς με στεφανιαία νόσο που ολοκλήρωσαν τη θεραπεία συγχώρεσης είχαν καλύτερη ροή αίματος στις καρδιές τους, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο ξαφνικού θανάτου τους.

Πιο υγιείς όσοι συγχωρούν

Μελέτες καθιστούν σαφές ότι οι άνθρωποι που σκέφτονται να συγχωρήσουν κάποιον δεν είναι μόνο πιο ευτυχισμένοι αλλά και πιο υγιείς. Έτσι, φαίνεται πως ακόμα και η σκέψη για συγχώρεση βοηθά στη βελτίωση του νευρικού και του καρδιαγγειακού συστήματος.

Εκτός από τα χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας, η συγχώρεση συνδέεται με την καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, τη μείωση της χοληστερόλης, τη μείωση της αρτηριακής πίεσης και τον μειωμένο κίνδυνο καρδιακών προβλημάτων.

Η συγχώρεση σχετίζεται με λιγότερα αρνητικά συναισθήματα όπως είναι το άγχος και η κατάθλιψη, υψηλότερη αυτοεκτίμηση, περισσότερα αισθήματα ελέγχου και ελευθερίας, αυξημένη ικανότητα αντιμετώπισης του στρες και του τραύματος, εύρεση σημασίας στο πόνο και αυξημένα συναισθήματα εγγύτητας με τους άλλους.

Πρώτα συγχώρεσε τον εαυτό σου

Μαθαίνεις να συγχωρείς πρώτα εφαρμόζοντάς το στον εαυτό σου, αν και φαντάζει ιδιαίτερα δύσκολο. Εφόσον, ωστόσο, αναγνωρίσεις τη δική σου ανθρωπιά, τότε είσαι σε θέση να εκτιμήσεις και τους γύρω σου

Μην ξεχνάς πως τα λάθη είναι μέρος της ζωής, παρότι δεν είναι και ό,τι πιο εύκολο να… χωνέψει κανείς. Η ζωή είναι γεμάτη από πάνω και κάτω. Η συγχώρεση είναι απλά μια αποτελεσματική ικανότητα αντιμετώπισης για τη διαχείριση της καθημερινότητας.

Για να ξεκινήσεις, διάλεξε ένα μικρό παράπτωμα που μπορεί σχετικά εύκολα να συγχωρεθεί. Ας αναρωτηθείς γιατί τιμωρείς αυτόν που το έκανε, ακόμα και τον εαυτό σου. Και σκέψου: είμαι ο μόνος;

Γιατί είσαι θυμωμένος;

Αναλογίσου, επίσης, τι μπορεί να μάθεις από αυτή σου την εμπειρία και ξεκίνα να συγχωρείς. Μετά, θα μπορέσουν να αντιμετωπιστούν και πιο «βαριές» καταστάσεις όπως η εγκατάλειψη και η κακοποίηση.

Ρώτησε τον εαυτό σου αν κρατάς μέσα σου τον θυμό και την επιθυμία για εκδίκηση ή δυσαρέσκεια. Είναι χρήσιμο; Είναι η ζωή σου καλύτερη μένοντας στο παρελθόν; Το ότι ζει κανείς αποτελεί πεδίο από άλλο χώρο, αλλά το πώς ζεις οφείλεται καθαρά σε εσένα.

Επανάλαβε τη διαδικασία συγχώρεσης συχνά στρέφοντας την προσοχή σου σε σημαντικούς, υγιείς στόχους και δραστηριότητες.

Αν θες να λέγεσαι άνθρωπος

Άνθρωπο δε σε κάνουν τα πτυχία σου. Εκείνα μπορούν να σου ανοίξουν τον δρόμο για την είσοδό σου στον κόσμο της γνώσης και αποτελούν την κύρια επισφράγιση των κόπων σου.

Άνθρωπο σε κάνει η παιδεία, η οποία, τις περισσότερες φορές, ελάχιστη σχέση έχει με τα πτυχία, αφού είναι κυρίως αποτέλεσμα μίας σειράς αλληλεπιδράσεων μεταξύ του περιβάλλοντος στο οποίο μεγάλωσες με όλες τις σημαντικές ζυμώσεις που ο χρόνος πραγματοποίησε εντός σου.

Άνθρωπο δε σε κάνουν τα πτυχία σου, αλλά ο τρόπος με τον οποίο επέλεξες να φερθείς στον διπλανό σου, όταν κανένας δεν ήταν εκεί, ώστε να σε επιβραβεύσει για τη συμπεριφορά σου. Άνθρωπο σε κάνει η επιθυμία σου να κάνεις τον άλλον να χαμογελάσει, ακόμη κι αν χρειαστεί να “σκοτώσεις” την υπερηφάνεια σου.

Άνθρωπο σε κάνει ο σεβασμός που επιδεικνύεις χωρίς προϋποθέσεις και προαπαιτούμενα τόσο στο μικρό παιδί που θα συναντήσεις στην παιδική χαρά όσο και στους πιο υψηλά ιστάμενους. Άνθρωπο θα σε κάνουν οι ευγενικές χειρονομίες χωρίς κανέναν προφανή λόγο και οι πράξεις σύμπραξης και αγάπης σε εκείνους που διστάζουν να ζητήσουν τη βοήθειά σου.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος πρέπει πρωτίστως να μάθεις να ιεραρχείς και να μετράς τις αξίες σου και όχι τα πτυχία σου. Να ζυγίζεις το βάρος των λέξεών σου πριν τις αφήσεις να καρφώνονται σαν βέλη κάθε φορά που ο στόχος γυρίζει την πλάτη του και να έχεις την ικανότητα να οριοθετείς την ελευθερία σου, αποφεύγοντας να λειτουργείς εις βάρος των άλλων.

Αν πράγματι θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος πρέπει να συνειδητοποιήσεις πως η ζωή συνηθίζει να ανεβάζει τους ταπεινούς και μεγαλόψυχους, που η αγκαλιά τους χωράει τον κόσμο όλο και που δεν περιμένει τα πράγματα ν᾽ αλλάξουν μόνα τους, αλλά γίνεται ο ίδιος η αλλαγή που θέλει να δει στον κόσμο. Αν, όντως, είσαι άνθρωπος και το νιώθεις μέσα σου, προστάτευσε τον αδύναμο και βρες τη δύναμη να αντιστέκεσαι σε ό,τι μαυρίζει την ηθική και την αισθητική σου. Μάθε να αναλαμβάνεις την ευθύνη των πράξεών σου και μη διαλέγεις ποτέ τον εύκολο δρόμο, πουλώντας όλα εκείνα που πίστευες όταν ακόμη ήσουν νέος.

Άνθρωπο σε κάνει ο τρόπος που αγαπάς και ερωτεύεσαι, η συμπεριφορά σου απέναντι στον σύντροφό σου, ο τρόπος που μιλάς στα παιδιά σου, η σχέση που καλλιεργείς με τους φίλους σου, το πόσο ανοιχτά λες τη γνώμη σου στους εχθρούς σου, η σχέση που έχεις επιλέξει να χτίσεις με τους γονείς σου. Δε θα γίνεις ποτέ άνθρωπος, αν το μόνο που σ᾽ ενδιαφέρει είναι να ξεπεράσεις και να υπερβείς την ανθρώπινη φύση σου, καλύπτοντας τα κενά σου πίσω από αμέτρητα πτυχία, που τις περισσότερες φορές στέκονται και σε κοιτάζουν άψυχα κάνοντας έναν εκκωφαντικό θόρυβο, που μόνο οι εσωτερικές σου ανασφάλειες είναι σε θέση να ακούσουν.

Αν θέλεις όχι μονάχα να λέγεσαι, μα και να λογαριάζεσαι για άνθρωπος, πρόσεξε μη σταθείς ένα απλός καλοπληρωμένος από τη ζωή, που έμεινε να αισθάνεται το αδιάφορο πέρασμα των ανθρώπων από τη ζωή του. Εν ώρα παραίτησης και συνεχούς άρνησης, απόβαλε τη θλίψη, την κακεντρέχεια και την αρνητικότητα. Βλέπεις με πόση μαεστρία κατάφερε ο άνθρωπος να αντιταχθεί στη φύση του και να πείσει τον εαυτό του πως δεν έχει καμία ανάγκη από τους ομοίους του; Η δυσκολότερη όλων των τεχνών είναι όχι μόνο να λέγεσαι, μα και να είσαι Άνθρωπος.

Ανεκδοτάκια... Της ''Μεγάλης'' Εβδομάδος

Περνάει αμέριμνος ο Ρωμαίος στρατιώτης κάτω από το σταυρό του Χριστού. Και ο Χριστός του λέει:
- Τι θα γίνει ρε μάγκα θα πιούμε κάνα ξύδι;
-------
Κυβέρνηση ΣΥΡIΖΑ: Να υπενθυμίσουμε και τα συνθήματα, για όσους πάνε στην πορεία του επιτάφιου:
- Εμπρός, Χριστέ, μη σκύβεις το κεφάλι, ο μόνος δρόμος είναι Ανάσταση και πάλι.
- Ιούδα, κουφάλα, έρχεται κρεμάλα.
- Ούτε στο σταυρό ούτε στις φυλακές, ο Ιησούς δε λύγισε ποτές.
- Ρωμαίοι, λέρες ακόμα λίγες μέρες.
- Ο πιστός δεν ξεχνά τον Ιούδα τον κρεμά.
- Βενζίνη και μπουκάλι στου Ιούδα το κεφάλι.
- Η αλληλεγγύη κάνει τον κόσμο μας ωραίο, λευτεριά στο σύντροφο Ιησού τον Ναζωραίο.
- Ένας στο σταυρό, χιλιάδες στο ναό.
- Ρωμαίοι - Φαρισαίοι - Συναγωγή, όλα τα καθάρματα δουλεύουνε μαζί
- Σε κάθε γωνία υπάρχει λεγεώνα, η χούντα δεν τελείωσε τον 1ο τον αιώνα (μ.χ.)
- Τους χόρτασε μπαρμπούνια στο Γάμο της Κανά, όμως στις εκλογές ψηφίζουν Βαραββά.
-------
- Λάζαρε δεύρω έξω.
- Δεν μπορώ τώρα Κύριε. Είμαι πτώμα
-------
  Μαζεύτηκαν οι μαθητές και ο Χριστός για το Μυστικό Δείπνο και παραγγέλνουν γύρους...
–  Εγώ θέλω ένα γύρο πίτα απ΄όλα!  Λέει ο Πέτρος.
–  Κι εγώ, λέει ο Ιωάννης.
–  Εγώ ένα γύρο μόνο πατάτες ντομάτα μέσα,  λέει ο Ιάκωβος .
–  Και γω ένα γύρο χωρίς κρεμμύδι,  λέει ο Ιούδας.
Και γυρνάει ο Χριστός και του λέει:
–  Γιατί ρε; Θα φιλήσεις κανέναν;
--------
“Επιτέλους σταύρωσα γκόμενο”
Μαρία Μαγδαληνή 33 μ.Χ
-------
Γιατί ο Χριστός σφυρίζει πάνω στο σταυρό;
Για ξεκάρφωμα...
--------
- Μποντ.  Τζέιμς Μποντ.
- Ανέστης.  Αληθός Ανέστης...

Φιλοσοφικές, πολιτισμικές και θρησκευτικές διαστάσεις του θανάτου

Ζώντας σ’ ένα πολυπολιτισμικό κόσμο, μπορούμε να μάθουμε πολλά από τους άλλους πολιτισμούς σχετικά με το θάνατο, την κηδεία και την ταφή. Οι κάτοικοι κάποιων χωρών θεωρούν το θάνατο κάποιου μια πνευματική και χαρούμενη εκδήλωση – μια στιγμή για να γιορτάσουμε τη ζωή και όλα όσα έχει να προσφέρει. Άλλοι βρίσκονται σε βαθύ πένθος, και περνούν πολλές ημέρες λυπημένοι για το πρόσωπο που πέθανε. Παρακάτω, θ’ αναφερθούν διαφορετικές πτυχές του θανάτου.

 Κοινωνικές απόψεις γύρω από τον θάνατο
  • Ο άνθρωπος δεν αισθάνεται φόβο απέναντι στο θάνατο, αλλά τον προβληματίζει η λανθασμένη αντίληψη που έχει γι’ αυτό (Αλεξιάς, 2000).
  • Είναι αναμφισβήτητο το γεγονός ότι ο θάνατος αποτελεί ένα θέμα «ταμπού» στην κοινωνία (Clarck, 1993 , Ekstrand & Bourne, 1979).
  • Ο θάνατος είναι πάντα πρόβλημα για όλες τις κοινωνίες καθώς κάθε κοινωνικό σύστημα πρέπει  να το αποδεχθεί, προκειμένου τα άτομα να προχωρήσουν μπροστά. Αν οι κοινωνίες αποτύχουν ν’ αντιμετωπίσουν το θάνατο, τότε το κοινωνικό σύνολο θα καταρρεύσει (Clarck, 1993).
Ψυχολογική άποψη
  • Οι ψυχολόγοι υιοθετούν την άποψη ότι ο θάνατος έχει λάβει διάφορες μορφές. Η πιο ισχύουσα μορφή είναι ότι ο θάνατος δεν αποτελεί αντικείμενο αναφοράς παρά μόνο σε περιπτώσεις στατιστικής αναφοράς περί θνησιμότητας (Kazdin, 2000)
  • Οι ψυχολόγοι τείνουν να προσφέρουν ένα αντιληπτικό και ρεαλιστικό πλαίσιο για την κατανόηση της σχέσης του ανθρώπου με το θάνατο. Αυτή είναι μια πρόκληση για το μέλλον (Kazdin, 2000).
Ψυχαναλυτική άποψη
  • Σύμφωνα με τον ψυχαναλυτή E. Becker, η ικανότητα των ανθρώπων να φοβούνται και να κατανοούν το θάνατο, τους παροτρύνει να μην αποδέχονται ότι είναι θνητοί (Segal, Dasen, Berry & Poortinga, 1996).
  • Ο Freud ισχυριζόταν ότι δεν υπάρχει θάνατος στο υποσυνείδητο, ωστόσο ο άνθρωπος με την υποσυνείδητη «ευχή» του θανάτου συνήθως εννοεί «εγώ» θα ζήσω για πάντα, «εσύ» θα πεθάνεις (Eigen & Aronson, 1996).
Υπαρξιακή φιλοσοφία(20ος αιώνας)

Οι υπαρξιστές τόνισαν την έννοια της κοινωνικό -συλλογικής αθανασίας απέναντι στην προσωπική αθανασία και υποστήριξαν πως αντιμετωπίζοντας  το  θάνατο, ο άνθρωπος θα έκανε εφικτή την ανθρώπινη ευτυχία (Αλεξιάς, 2000). Σύμφωνα με τον Υπαρξισμό, ο θάνατος επιτρέπει στον άνθρωπο να έχει αυτογνωσία και να είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του. Πριν την εμφάνιση του υπαρξισμού ο θάνατος δεν είχε ουσιαστική σημασία για το άτομο. Η έννοια του αθάνατου ήταν καθολική καθώς ο θάνατος δεν ανήκει στο άτομο, αλλά ήταν μια καθολική ανάγκη (Harris, 1971).

Foucault (1926-1984)
  • Ο Foucault (Γάλλος φιλόσοφος, κοινωνικός θεωρητικός, ιστορικός ιδεών) αναλύει το θάνατο ως ένα παθολογικό γεγονός, ως μια ασθένεια για την έκβαση της οποίας προτείνεται η διαμεσολάβηση της ιατρικής (Αλεξιάς, 2000)
Κίρκεγκωρ (1813-1855)
  • Για τον ορισμό του θανάτου, o Κίρκεγκωρ – φιλόσοφος και θεολόγος χρησιμοποιεί την έννοια της κίνησης. Ο θάνατος δε μεταβάλλεται και επανέρχεται ξανά και ξανά. Επισημαίνει ότι είναι γνωστό εκ των προτέρων ότι ο θάνατος θα επέλθει, αλλά το πότε είναι άγνωστο (Τζαβάρας, 1982).
Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.)
  • Η πεποίθηση του Αριστοτέλη για το θάνατο είναι ότι η ψυχή και η ύλη αποτελούν βασικά στοιχεία του ατόμου. Εάν ο θάνατος γίνει κατανοητός μέσα από αυτά, τότε είναι φανερό ότι θα πρέπει να είναι το αποτέλεσμα ενός από αυτά (King, 2001).
Αισχύλος (525/524 – 556/555 π.Χ )
  • Λόγω της βαθιάς του θρησκευτικής πίστης θεωρούσε το θάνατο αναπόφευκτο γεγονός και ως θεός δε δεχόταν την δωροδοκία.
Ευριπίδης ( 480-406 π. Χ )
  • Ο Ευριπίδης ισχυριζόταν ότι υπάρχει ζωή μετά το θάνατο και οι νεκροί συναντούσαν ο ένας τον άλλον στον Άδη (Βασιλειάδης, 1996 ).
Heidegger (1889-1976)
  • Σημαντική είναι η συνεισφορά του Μ. Heidegger πάνω στο θάνατο μέσω της έρευνάς του. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι το υπαρξιακό, γνωσιολογικό και κοινωνιολογικό ενδιαφέρον (Τζαβάρας, 1982). Ο ίδιος πίστευε πως η κατανόηση της έννοιας του θανάτου προσφέρει στο άτομο την ευκαιρία να ολοκληρωθεί (Αλεξιάς, 2000).
Στωικοί φιλόσοφοι (1907-1976)
  • Οι Στωικοί φιλόσοφοι ισχυρίζονταν ότι ο θάνατος αποτελεί στοιχείο της φύσης και πρέπει να το αποδεχτούμε ως στοιχείο του πεπρωμένου μας (Αλεξιάς, 2000).
  • Θεωρούν ότι η ψυχή είναι αναπόσπαστο κομμάτι του κόσμου που θα οδηγηθεί στον θάνατο, όπως όλα τα όντα, δηλαδή θα διαλυθεί (Βασιλειάδης, 1996).
Οι νεκρικές τελετές σε πολλές κοινωνίες είναι πολύπλοκες και διαφορετικές από κουλτούρα σε κουλτούρα (Stroebe, Hanson, Stroebe & Schut, 2001).

Πρωτόγονος άνθρωπος
  • Ο θάνατος ήταν μια πραγματικότητα που ο πρωτόγονος άνθρωπος είχε αποδεχτεί και το ερμήνευε ως ένα μεταβατικό γεγονός (Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996).
Αρχαϊκή κοινωνία
  • Οι άνθρωποι των αρχαϊκών κοινωνιών δεν δέχονταν την ιδέα του θανάτου και πίστευα ότι οι νεκροί εξακολουθούν να ζουν δίπλα τους ως αόρατοι. Ενώ, παράλληλα παρεμβαίνουν στην ζωή των θνητών (Pastur, 1999).
Δύση
  • Ο άνθρωπος της δύσης δεν εκλαμβάνει το θάνατο ως φυσικό φαινόμενο που φέρει τέλος στη ζωή του, αλλά ως μια ήττα που πρέπει να αποφύγει με κάθε τρόπο (Αλεξιάς ,2000).
Αφρική
  • Οι διάφοροι μύθοι που υπάρχουν στην Αφρική αντανακλούν την πολυτισμική διάσταση του θανάτου. Θεωρείται ότι ο θάνατος προέκυψε κατά λάθος, ωστόσο έχει παραμείνει στον άνθρωπο λόγω «κατάρας».
  • Ο θάνατος ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής τους και ως εκ τούτου αναπόφευκτος ( Dickinson, Leming & Mermann, 2000).
Αφροαμερικάνοι
  • Η αφροαμερικάνικη θεώρηση στο θάνατο είναι συνδεδεμένη με την αφρικανική παράδοση και επηρεασμένη από την αμερικάνικη κοινωνικοπολιτισμική εμπειρία.
  • Οι Αφροαμερικάνοι τείνουν να είναι λιγότερο αρνητικοί ως προς το θάνατο. Διάφορα είδη τέχνης τους (μουσική, ζωγραφική, θέατρο κ.α.) αντανακλούν τις στάσεις τους απέναντι στον θάνατο ( Dickinson, Leming & Mermann, 2000).
Ασία
  • Ο φυσικός θάνατος εκλαμβάνεται περισσότερο ως μια κοινότυπη εμπειρία ιδιαίτερα για τους ηλικιωμένους ανθρώπους.
  • Ο θάνατος δεν αποτελεί μυστήριο ή ταμπού γι’ αυτούς και αυτό τους βοηθάει να το αντιμετωπίσουν πιο εύκολα (Dickinson, Leming & Mermann, 2000).
Αίγυπτος
  • Στην αρχαία Αίγυπτο είχε εφαρμοστεί μια διαφορετική διαδικασία τελετουργικής ταρίχευσης. Θεωρούσαν το σώμα απαραίτητο στοιχείο για μια σωστή μετά θάνατον ζωή, γι’ αυτό το λόγο έκαναν εκτεταμένη προετοιμασία των νεκρών.
  • Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τελετουργία «άνοιγμα του στόματος», που είχε ως σκοπό η μούμια ν’ αναπνέει, να βλέπει και να παίρνει τροφή (Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996)
Αρχαία Ελλάδα
  • Στον ελληνικό χώρο διαπιστώνονται διάφορες θεωρήσεις σχετικά με το θάνατο, ωστόσο οι Έλληνες το αντιμετωπίζουν πρακτικά όπως και οι υπόλοιποι πολιτισμοί (Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996).
Κίνα
  • Στην Κίνα ο ετοιμοθάνατος υφίστατο ειδικές προετοιμασίες. Ξύριζαν το κεφάλι του, έπλεναν το σώμα του, έκοβαν τα νύχια του και τον τοποθετούσαν σε καθιστή στάση, προκειμένου να διευκολυνθεί η έξοδος της ψυχής του.
  • Μετά τον θάνατο οι συγγενείς και φίλοι έκαναν επίκληση στην ψυχή να γυρίσει πίσω για να βεβαιωθούν ότι η αναχώρησή της από το σώμα είχε συντελεστεί (Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996).
Ιαπωνία
  • Στην Ιαπωνία συναντάμε πολλούς μύθους που αντικατοπτρίζουν το έντονο αίσθημα ότι ο θάνατος προκαλεί αλλαγή σε όσους τον βιώνουν. Οι νεκροί δεν ανήκουν πλέον στον κόσμο των ζωντανών, αλλά γίνονται περίεργοι κι επικίνδυνοι, ως εκ τούτου η είσοδός τους στον κόσμο των νεκρών πρέπει να διευκολυνθεί (Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996).

ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ


 Χριστιανισμός


«Ο θάνατος είναι η κεντρόφυγος δύναμη της ζωής και η αγάπη είναι η κεντρομόλος» (Μπέγζος,1996).
  • Όπως διδάσκει η Αγ. Γραφή υπάρχουν 3 μορφές θανάτου: πνευματικός, σωματικός/φυσικός & αιώνιος θάνατος.
  • Ο άνθρωπος αποτελεί ολότητα που περιλαμβάνει ψυχή και σώμα και ο διαχωρισμός αυτής της ολότητας από το Θεό αποτελεί το πνευματικό θάνατο. Ο φυσικός/σωματικός θάνατος είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα. Ο αιώνιος είναι ο οριστικός αποχωρισμός από το Θεό (Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996).
  • Η χριστιανική επικήδεια τελετή διαμορφώθηκε πλήρως την περίοδο του Μεσαιωνικού καθολικισμού. Οι τελετουργίες πήραν έναν καταθλιπτικό χαρακτήρα μέσω των μαύρων ενδυμάτων, των κεριών και το πένθιμο χτύπημα της καμπάνας της εκκλησίας (Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996).
Ιουδαιοχριστιανισμός

Η θρησκεία αυτή αντιλαμβάνεται το θάνατο ως συνέπεια του προπατορικού αμαρτήματος και πιστεύει ότι το αμάρτημα αυτό θα αρθεί με την ανάσταση των νεκρών κατά την Δευτέρα Παρουσία, όπου οι άνθρωποι θα κριθούν ανάλογα με τα έργα τους στην επίγεια ζωή (Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996).

Ιουδαϊσμός
  • Στον ιουδαϊσμό αποτελεί υποχρέωση να συμπαραστέκεται κανείς στο άτομο που πρόκειται να πεθάνει και να είναι παρών στην αναχώρηση της ψυχής.
  • Υπάρχει η γενική άποψη πως τίποτα δεν υπάρχει πέρα από το θάνατο που να μπορεί να συγκριθεί με την ποιότητα της σχέσης με τον Θεό (Bowker, 1996).
Βουδισμός
  • Για το βουδισμό, ο θάνατος είναι η συνεχής επανάληψη της διάλυσης και εξαφάνισης της ψυχής και του σώματος, η οποία συμβαίνει σε κάθε μέρος και κάθε λεπτό (Walshe, 1978).
  • Η αθανασία θεωρείται ανταμοιβή για τους ανθρώπους που είχαν μια καλή επίγεια ζωή και σε όσους ήταν δίκαιοι. Τα κριτήρια της αθανασίας ποικίλλουν ανάλογα με την καταγωγή του νεκρού και την αιτία του θανάτου και κατά πόσο ηθική ζωή είχε.
  • Επίσης, η μετεμψύχωση έχει έντονη παρουσία στα θρησκεύματα της Εγγύς και Άπω Ανατολής (Μπέγζος, 1996).
  • Τέλος, ο βουδισμός ορίζει τη Νιρβάνα ως το τέρμα όλης της προσωπικής εξέλιξης (Durant, 1971).
Ισλαμισμός
  • Οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους στη γη και πεθαίνοντας θα κριθούν είτε με ανταμοιβή είτε με τιμωρία στη μετά θάνατον ζωή τους (Dickinson, Leming & Mermann, 2000).
  • Όταν ένα άτομο βρίσκεται κοντά στο θάνατο, κάποιος καλείται να διαβάσει στίχους από το Κοράνι. Μετά το θάνατό του, το σώμα πλένεται, ντύνεται με άσπρα ρούχα και τοποθετείται σ’ ένα απλό, ξύλινο φέρετρο. Το σώμα θα πρέπει να καεί όσο το δυνατόν πιο γρήγορα – συνήθως μέσα σε 24 ώρες (Dickinson, Leming & Mermann, 2000).
Το νόημα αυτής της έρευνας του θανάτου σε διάφορους πολιτισμούς, φιλοσοφίες και θρησκείες είναι ότι, σε μακροπρόθεσμη βάση, δεν έχει σημασία ποιοι είμαστε ή από πού προερχόμαστε, δεν είμαστε όλοι τόσο διαφορετικοί. Ο θάνατος θα έρθει σε όλους μας κάποια στιγμή. Δεν έχει σημασία η κουλτούρα μας ή οι θρησκευτικές πεποιθήσεις μας. Ας ελπίσουμε ότι, αν η ζωή μας ήταν καλή, θα λάβουμε το σεβασμό στο θάνατο, που μας ξεφεύγει μερικές φορές στη ζωή.

Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να ζήσουμε άφοβα. Όχι ως Εβραίοι ή Χριστιανοί, ιθαγενείς της Αμερικής ή της Ιρλανδίας, αλλά μόνο ως ανθρώπινα όντα, που κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε με ό,τι η ζωή έχει να προσφέρει.

Η Παρανόηση

Τα κόκαλα της γης προεξέχουν από τούτον τον άγονο λόφο. Οι αρχαίοι βράχοι έχουν πρόσωπα που με χλευάζουν. Οι ριξες από τα ξερά ελαιόδεντρα, μοιάζουν με φίδια κρυμμένα στην άσπρη σκόνη, που παραμονεύουν να δαγκώσουν τα πόδια μου μέσα από τα σαντάλια, να μου βάλουν τρικλοποδιά, έτσι φορτωμένος που είμαι. Γοργόφτεροι γύπες αρμενίζουν πάνω από την πομπή μας, οχι περιστέρια. Το αίμα μου έχει ξεραθεί πάνω στ’ αγκάθια και οι μαύρες μύγες έχουν μαζευτεί σαν στέμμα γύρω στο κεφάλι μου. Τρεις πεινασμένοι σκύλοι μάς ακολουθούν από μακριά. Πραγματικά, μια πομπή ταιριαστή σ’ έναν βασιλιά.
 
Πατέρα, αν με δεις, πώς θα αντέξεις; Παντοδύναμε εσύ, που έκανες τον ήλιο να στέκει ακίνητος, μπορείς να μετακινήσεις από τον ώμο μου αυτό το χοντρό ξύλο, ν’ ακουμπήσει πάνω στους μυς; Πονάει λιγότερο πάνω στους μυς. Είμαι γιατρός και το ξέρω. Μα δεν μπορώ ν’ αγγίξω το χέρι μου πάνω στο δικό μου κορμί, μήτε καν για να παραμερίσω αυτό το χοντρό δοκάρι, γιατί μπορεί να γλιστρήσει.
 
Αν πέσει, θα με μαστιγώσουν ξανά κι ίσως να φωνάξω. Ή μπορεί και να κατουρηθώ. Λένε πως όταν κανείς σηκώνεται από χάμω φορτωμένος, κατουριέται επάνω του κι οι άλλοι γελάνε. Μπορεί, ακόμη, ν’ ανοίξουν και να χυθούν τα σπλάχνα μου. Δεν μπορεί ένας πατέρας ν’ αφήσει να συμβεί αυτό στον γιο του.
 
Για να πειράξεις τον Αβραάμ, τον πρόσταξες να κόψει το λαιμό του πρωτογέννητου, αλλά τον σταμάτησες την τελευταία στιγμή. Η αίσθηση του χιούμορ σου παγώνει τον ιδρώτα μου. Αυτό το άσχημο παιχνίδι παίζεται μπροστά σε αδειανά καθίσματα, μονάχα για δικό σου όφελος. Ο μόνος σκοπός του είναι να σε κάνει ν’ ακούσεις, να σε ξυπνήσει. Πότε αποκοιμήθηκες ή άρχισες ν’ αποστρέφεις το βλέμμα σου; Πότε πήγε ο Δαβίδ πίσω από τον Αβεσσαλώμ; Ή νωρίτερα, πότε ο Κάιν σκότωσε τον Άβελ; Τα έκανες θάλασσα με το σπόρο του Αδάμ, εσύ ο Παντοδύναμος.
 
Συχνά, όταν η νύχτα έπεφτε βαριά επάνω μου, όταν οι άλλοι κοιμούνταν σαν βράχοι κάτω από το φεγγαρόφωτο, αναρωτιόμουν αν ήσουν εσύ ο ίδιος το κουφό και αδρανές πνεύμα που κηδεμόνευες εκείνο το αγόρι που μου έφεραν όταν κατεβήκαμε από το βουνό. Ήσουν εσύ, μεταμορφωμένος σε δαίμονα, που έπιασες εκείνο το αγόρι και το ξέσχισες και το τράνταξες τόσο, ώστε το έπιασαν σπασμοί, τόσο, που το ανάγκασες να πέσει στη φωτιά και στο νερό, ν’ αυτοκτονήσει; Είσαι εσύ, αυτός που παίζει τα παιχνίδια με το σπόρο του Αδάμ; Ή μήπως είσαι μονάχα αφηρημένος και νυσταγμένος; Σύντομα θα το μάθω, όταν ετούτος ο πάσσαλος στηθεί κι αλλάξουμε θέσεις, όταν δηλαδή, αντί να τον σηκώνω εγώ, θα σηκώνει εκείνος εμένα. Αυτό θα είναι η δοκιμασία, θα είναι η δίκη σου. Τότε θα μάθω.
 
Έχω μαστιγώσει ο ίδιος τον εαυτό μου, πιο σκληρά απ’ όσο με μαστίγωσαν οι στρατιώτες, πιστεύοντας ότι ήσουν μονάχα αφηρημένος, απασχολημένος με υποθέσεις πιο σπουδαίες από την δημιουργία σου – αν και όποιες κι αν είναι, με χτυπάνε πιο σκληρά απ’ όσο με χτυπάν οι στρατιώτες. Ίσως να ήσουν το ίδιο αφηρημένος όταν πήγες στη μητέρα μου, σ’ εκείνη την δακρυσμένη γυναίκα που μπαίνει πάντα στο δρόμο μου. Αν αυτή είναι η περίπτωση και είσαι μονάχα ταραγμένος ή νυσταγμένος, θα σε τραβάω από το μανίκι πάνω στον πόνο μου μέχρι να σε ξυπνήσω και να πετύχω το σκοπό μου. Αν όμως είσαι αυτό το κουφό και αδρανές πνεύμα, τότε θα ’ναι τρέλα να σε τραβάω από το μανίκι, κι ο θάνατος θα είναι σκληρός.
 
Λένε πως κάνεις τρεις μέρες να πεθάνεις μ’ αυτόν τον τρόπο, εκτός αν σου σπάσουν τα κόκαλα για να πιο γρήγορα το θάνατο. Αυτό θα ’ναι σκληρό και τα σπλάχνα μου θ’ ανοίξουν από ’κεί ψηλά που θα βρίσκομαι και θα χυθούν πάνω στον απορφανισμένο κόσμο, κι όλο αυτό δε θα είναι, παρά ένας εμπαιγμός – εσύ, ένας αντικαθρεφτισμός που σχηματίζεται από τους ερημικούς ατμούς και η δακρυσμένη μητέρα μου, μια μοιχαλίδα.
 
Μίλησέ μου, ανάθεμά σε, μίλησέ μου όπως μου μίλησες εκείνη τη νύχτα πάνω στο βουνό και μην καμώνεσαι πως έχεις πιο σπουδαίες υποθέσεις να κοιτάξεις. Δεν είπα σ’ εκείνους τους ανθρώπους ότι έχεις μετρήσει όλες τις τρίχες του κεφαλιού τους, και πως δεν μπορεί μήτε ένα σπουργίτι να πέσει στη γη χωρίς τη δίκιά σου θέληση; Μήπως ο σπόρος του Αδάμ δε λογαριάζεται περισσότερο από ένα σμάρι σπουργίτια; Νιώθεις αυτό το κάψιμο του ξύλου πάνω στο κόκαλο του ώμου μου; Παραμέρισέ το μια ίντσα, εσύ που μπορείς να μετακινείς βουνά με την ανάσα σου. Το μονοπάτι γίνεται πιο απότομο, ζυγώνουμε στην κορυφή. Γρήγορα θα μάθω την απόκριση.
 
Οι στρατιώτες με βλαστημούν χωρίς πεποίθηση, φοβούνται εσένα, έναν μοχθηρό, ερημικό Θεό. Τα τρία σκυλιά βρίσκονται ακόμη πίσω μας. Όταν γεννήθηκα με επισκέφτηκαν τρεις βασιλιάδες. Υπάρχει ακόμη καιρός, το ξέρεις, ν’ αλλάξω γνώμη. Ο διοικητής είπε ότι θα κανονίσει να μου δοθεί χάρη, αν αναιρέσω τα όσα είπα. Θα μπορούσα να αναιρέσω ακόμη κι εκεί ψηλά, στον πάσσαλο. Όμως, μέχρι τότε, τα χέρια μου θα έχουν σπάσει και θα ’χουν δεθεί πάνω στο οριζόντιο ξύλο.

Οι στρατιώτες λένε, πως παλαιότερα, αυτό γινόταν με καρφιά, αλλά δεν ήταν σίγουρο γιατί ο άνθρωπος μπορούσε να γλιστρήσει από τα καρφιά και να πέσει κάτω. Τον πόνο ίσως τον αντέξω -αν και ουρλιάζουν όλοι σαν τους λύκους όταν τους ανεβάζουν εκεί ψηλά- μα η θεραπευτική μου δύναμη θα έχει φύγει από τα σπασμένα μου χέρια. Ήταν χέρια καλά. Θεράπευσαν αρρώστους, ανέστησαν πεθαμένους, καθάρισαν λεπρούς, έδιωξαν δαιμόνους. Και είναι αλήθεια ότι τα έκανα όλα αυτά, κανένας δεν μπορεί να τ’ αρνηθεί. Πατέρα, έκανα θαύματα για σένα, τώρα είναι η σειρά σου.
 
Το μονοπάτι είναι πια λιγότερο απότομο, διακρίνω την κορυφή. Μα οι πέτρες γλιστρούν κάτω από τα πόδια μου για να με σαρκάζουν, οι ρίζες μπερδεύονται μέσα στα πόδια μου κι εκείνοι με σπρώχνουν και με μαστιγώνουν σαν ένα τεμπέλικο μουλάρι. Το βασιλικό μου στέμμα, που το σχηματίζουν μύγες, με ενοχλεί περισσότερο από τον πόνο πάνω στο κόκαλο. Ο ήλιος έχει γίνει ένα πύρινο ξίφος, όμως τα μάτια μου είναι συννεφιασμένα από την ομίχλη. Πάνω στην παλλόμενη κορυφή του λόφου, οι γυναίκες περιμένουν, τρεις ιτιές κλαίουσες.
 
Δε θα τους μιλήσω, μα εκείνες θα παρακολουθούν το μαρτύριό μου και θα είναι μάρτυρες της κατασπίλωσής μου. Ποτέ δε με τράβηξε η πεινασμένη σάρκα τους. Θέλουν τον γαμπρό να λικνίζεται στης μάνας του τη μήτρα ή σε μια άλλη μήτρα, το ίδιο είναι. Όταν ο νεκρός σηκωθεί ξανά, δεν θα υπάρχει γάμος. Ο πόνος είναι τόσο δυνατός, ώστε δεν τον αισθάνομαι πια, αν όμως πέσω, αυτοί θα με χτυπήσουν μέχρι να τους μισήσω, και τότε εσύ, θα ’χεις ακόμη μια δικαιολογία να αποστρέψεις το βλέμμα σου.
 
Αν ένας πατέρας γυρίσει τη ράχη του, πώς θα ξέρει ο γιος αν υπάρχει ή όχι; Ξέρω ότι υπάρχεις, μα τη μορφή σου την γνωρίζω σαν ένα ακάθαρτο πνεύμα που ανάγκασε το παιδί να το πιάσουν σπασμοί. Κάπου ψηλά στα βουνά, υπήρχε ένα ηλίθιο χωριό, όπου οι ειδωλολάτρες λάτρευαν έναν φαλακρό και καμπούρη νάνο, ο οποίος χοροπηδούσε μέσα στη σκόνη και τρεφόταν με τα περιττώματα των σκύλων που του τα σέρβιραν οι δημοτικοί σύμβουλοι μέσα σε χρυσά πιάτα.
 
Τώρα μου φαίνεται ότι πέφτω, πέφτω, αλλά πέφτω τόσο αργά. Τώρα το ξύλο σηκώθηκε από τον ώμο μου, δεν τσακίζει πια την σπονδυλική μου στήλη, τώρα μπορούν να με χτυπούν με την καρδιά τους ικανοποιημένη, το μέτωπό μου απολαμβάνει το σκονόλουτρό του, όλα είναι ειρήνη ευλογημένη. Στέκονται γύρω μου και κουβεντιάζουν τι πρόκειται να γίνει κι εγώ είμαι ξαπλωμένος μέσα στην άσπρη σκόνη, ξαλαφρωμένος. Υπάρχει ένας ξένος μαζί τους τώρα, ένα αγροτόπαιδο με στρογγυλά μάτια και, πάνω στη γυμνή ράχη του, φορτώνουν τον ξύλινο ζυγό.
 
Κοίταξε, τώρα εγώ σηκώνομαι ξανά, χωρίς προσπάθεια, εκείνοι έκαναν την προσπάθεια για μένα και μάλιστα τόσο ευγενικά. Περπατώ ξανά, με στηρίζουν κι από τις δυο μεριές, περπατώ στον αέρα, όπως εκείνη τη μέρα πάνω στη λίμνη. Τότε κρατιόμουν από εκείνον τον ανόητο ψαρά με την αδύνατη πίστη, τώρα όμως, κρατιέμαι από τους ευγενικούς στρατιώτες που είναι σαν αδέρφια για μένα. Έτσι έφερνε κι ο Αβραάμ τον γιο του στον τόπο της θυσίας και ήταν και οι δυο τους τρομαγμένοι, ώσπου ανακάλεσες το αστείο. Δεν ήμουν σίγουρος ότι και τούτο ήταν ένα αστείο και φοβήθηκα λίγο, τώρα όμως ξέρω. Το αστείο σκαρώθηκε κι από τους δυο μας έτσι, το μισό φταίξιμο είναι δικό μου και πρέπει να σου εξηγήσω ακόμη μια φορά, γιατί το έκανα αυτό.
 
Πάσχισα να σου το εξηγήσω και νωρίτερα, μα δε με άκουγες. Ήθελα να πεθάνω, για να ξυπνήσεις εσύ. Αυτός ήταν ο μοναδικός μου σκοπός. Γιατί νόμιζα ότι κοιμόσουν, ή ήσουν αφηρημένος ή και απασχολημένος και συνεπώς, απληροφόρητος για τις βδελυρότητες και την ερήμωση του κόσμου που έπλασες. Πώς αλλιώς θα μπορούσα να εξηγήσω στον εαυτό μου ότι εσύ επέτρεψες να γίνουν όλα αυτά, ότι επέτρεψες μέσα στη φιλοστοργία σου, επέτρεψες μέσα στην πανσοφία και στην παντοδυναμία σου, να γίνουν οι άνθρωποι χειρότεροι από κτήνη, χειρότεροι απ’ όλα όσα έρπουν και σέρνονται, ότι επέτρεψες η ανάσα που φύσηξες μέσα στα ρουθούνια του Αδάμ, να μεταμορφωθεί σε δυσοσμία δράκοντα και άφησες το σπόρο του να γίνει το μίασμα της γης; Για τούτο αποφάσισα να σε ξυπνήσω μ’ αυτόν τον τρόπο. Οι προσευχές μου δεν ωφέλησαν σε τίποτα.
 
Μπορούσα να θεραπεύσω τον άρρωστο και να διώξω μερικά δαιμόνια, όμως εκείνη η οικουμενική αρρώστια του μυαλού που είχε προσβάλει την δημιουργία σου, ήταν δικιά σου ευθύνη. Και δεν έκανες τίποτα μ’ αυτό. Κοιμόσουν. Κάποτε σε άκουσα και να ροχαλίζεις, όταν κάποιος έκλαιγε επειδή τον βασάνιζαν οι στρατιώτες.
 
Αποφάσισα λοιπόν να πεθάνω μ’ αυτόν τον άθλιο κι οδυνηρό τρόπο, για να σε ξαναφέρω στα λογικά σου. Υπάρχει κανένας πατέρας που δε θα μετάνιωνε όταν θα έβλεπε τον γιο του να θυσιάζεται; Θα μπορούσε να παρακολουθεί με πέτρινα μάτια, εκείνους που σπάζουν τα χέρια του γιου του και τον ανεβάζουν ψηλά για να σαπίσει, σαν ένα λαχανικό δεμένο στο ξύλο; Ήξερα ότι δεν θα το άφηνες να περάσει έτσι. Έπρεπε να μεσολαβήσεις, και με την ιερή οργή σου να ξεκαθαρίσεις ολόκληρον αυτόν τον κυκεώνα, όπως εγώ ξεκαθάρισα τους σαράφηδες από τον ναό σου. Και τότε, δεν θα υπήρχαν πια χασάπηδες και δεν θα υπήρχαν πια αρνιά.
 
Αυτό ήταν το σχέδιό μου. Δεν μπορούσα όμως να το πω σε εκείνους τους χοντροκέφαλους με την αδύνατη πίστη. Δε θα το καταλάβαιναν. Επειδή εκείνοι οι άνθρωποι διάλεξαν το δρόμο τους από αγάπη σε μένα, πατέρα, όχι από αγάπη σε σένα. Με είδαν να θεραπεύω τον άρρωστο και να ταΐζω τον πεινασμένο κι αυτό το ενέκριναν και το κατάλαβαν. Ποτέ όμως δεν κατάλαβαν τους πλάγιους τρόπους σου. Δεν τους δόθηκε το δικαίωμα να γίνουν όμοιοι με εσένα, κι αυτό ήταν μεγάλο λάθος. Τους είπαν ότι κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να δει το πρόσωπό σου και να ζήσει, ακόμη ένα μεγάλο λάθος. Γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούν ν’ αγαπήσουν, ούτε να καταλάβουν κάποιον που δεν έχει μορφή, ούτε ουσία, και που δε μοιάζει με τον δικό τους κόσμο.
 
Αναγκάστηκα λοιπόν να τους μιλήσω με παραβολές και μ’ αυτές να τους δώσω την ομοιότητα που αναζητούσαν. Τους είπα ότι το κρασί ήταν το αίμα μου και το ψωμί ήταν το κορμί μου, κι εκείνοι τα κατάπιναν και τα δυο και ένιωθαν πως ο Θεός τους βρισκόταν μέσα τους. Φυσικά, δεν μπορούσα να τους πω ότι αναγκάστηκα να το σκαρφιστώ για να σε αναγκάσω να σηκωθείς και να σου θυμίσω τις ευθύνες σου, επειδή αλλιώς, αν δεν τον έκανα αυτό, θα σε αγαπούσαν ακόμη λιγότερο. Για να μη γίνει αυτό, τους ανέφερα την παραβολή του Ιωνά, που έμεινε τρία μερόνυχτα μέσα στην κοιλιά της φάλαινας και τους είπα ότι εγώ θα έμενα τρία μερόνυχτα μέσα στην καρδιά της γης. Επανέλαβα κάμποσες φορές την παραβολή του Ιωνά, για να την χωνέψουν τα χοντροκέφαλά τους και, τελικά, το κατάπιαν κι αυτό και θα με ανάσταιναν, όπως τον Ιωνά από το πηγάδι. Έχουν μάτια, μα εσύ κρύβεσαι και δεν μπορούν να σε δουν, έχουν αφτιά, αλλά εσύ δεν τους μιλάς. Για τούτο, πρέπει να ζουν με παραβολές.
 
Μονάχα ένας άνθρωπος κατάλαβε το σχέδιό μου, ο διοικητής. Αναρωτιόταν γιατί στεκόμουν αμίλητος, αντί να διαψεύσω τις άδικες κατηγορίες -τελικά, όμως, κατάλαβε. Με κοίταξε μέσα στα μάτια που για εκείνον ήταν ανοιχτά παράθυρα, ύστερα γύρισε την πλάτη του και έπλυνε τα χέρια του, που κι αυτό ήταν μια παραβολή για να δείξει πως αυτή η υπόθεση θα μπορούσε να κανονιστεί μονάχα ανάμεσα σε σένα και σε μένα. Έτσι είναι.
 
Εδώ λοιπόν είναι ο τόπος φτάσαμε. Δε μου αρέσουν αυτές οι προετοιμασίες. Οι στρατιώτες που με βοήθησαν, δεν είναι πια καλοί μαζί μου. Ιδρώνουν και ανασαίνουν βαθιά. Μετράνε το μπόι μου, από την κορυφή ως τα νύχια. Φαίνεται πως κάτι θα κάνουν. Τώρα είναι η ώρα, τώρα είναι η ώρα, πατέρα, ν ’ ανακαλέσεις, να σταματήσεις αυτή τη φοβερή παράσταση. Ο Αβραάμ τραβάει μαχαίρι στον γιο του. Ετούτοι οι άνθρωποι με ξαπλώνουν κάτω και με βάζουν πάνω στο χοντρό δοκάρι. Δεν γίνεται, δεν μπορούν να το κάνουν αυτό σε μένα, δεν το χωράει ο νους μου. Μια φωνή ακούγεται σαν λύκου ουρλιαχτό, δεν μπορεί να ’ναι δίκιά μου.
 
Και οι γυναίκες κοιτάζουν ψηλά. Το σφουγγάρι είναι πικρό στο στόμα μου και καταπραϋντικό, ο κόσμος σκοτεινιάζει, μια μπουκιά ύπνος. Δεν μπορεί να είν’ αλήθεια, δεν μπορεί να συμβαίνει τέτοιο πράγμα σε μένα. Αυτά τα σπασμένα χέρια δεν είναι δικά μου. Αυτή η ακαθαρσία δεν βγαίνει από μένα. Αυτό το σήκωμα όλο και ψηλότερα μέσα σε άσπρες φλόγες πόνου, δεν συμβαίνει σε μένα. Υψώνομαι και βυθίζομαι, γυρνώντας πάνω σε έναν τροχό, επιπλέοντος μέσα στην κοιλιά της φάλαινας. Ο ήλιος έγινε μαύρος, σκοτείνιασαν όλα, δεν πρέπει να λιποθυμήσω.
 
Πρέπει να τον κοιτάζω κατάματα, αν έχει μάτια να βλέπει. Ελωί, Ελωί, πώς υποφέρεις να βλέπεις αυτό που γίνεται; Εσύ, πνεύμα νωθρό, άχνα της ερήμου, αισχρή απουσία, δεν υπάρχεις, δεν υπήρξες ποτέ σου. Μονάχα μια παραβολή. Κι ο θάνατός μου μια άλλη παραβολή θα τον θυμούνται και θα ψάχνουν να βρουν την σημασία του. Θα βασανίζουν και θα σκοτώνουν στο όνομα μιας παραβολής. Θα κάνουν παράλογους πολέμους, για την ορθή της ερμηνεία. Θα σφάζουν τα παιδιά για την αγάπη μιας αλληγορίας και θα καίνε γυναίκες ζωντανές, προς δόξαν μιας αλληγορίας. Και έτσι, θα έχει γίνει το δικό σου θέλημα, όχι το δικό μου.
 
Αρθουρ Καιστλερ,  “Κολ-γκερλς”

Άγιον Φως – Μια ιερή και θαυμαστή απάτη

Η τελετή του Αγίου Φωτός γίνεται στις 12 η ώρα το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου και αποτελείται από τρία στάδια:

α. Λιτανεία
β. Την είσοδο του Πατριάρχη στον Πανάγιο Τάφο και
γ. Τις προσευχές του Πατριάρχη για να βγει το Άγιο Φως.
 
Προετοιμασία του Πανάγιου Τάφου
Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί πριν από την τελετή του Αγίου Φωτός γίνεται πρώτα ένας σχολαστικός έλεγχος του Παναγίου Τάφου και αμέσως μετά τον σφραγίζουν με το μελισσοκέρι που είχε ετοιμαστεί το πρωί. Ο έλεγχος γίνεται για να διαπιστωθεί ότι δεν υπάρχει οτιδήποτε μέσα στον Πανάγιο Τάφο το οποίο θα μπορούσε να προκαλέσει φωτιά. Αφού σφραγιστεί ο Πανάγιος Τάφος με το μελισσοκέρι οι αρχές τοποθετούν πάνω στο κερί τις σφραγίδες τους.

Μεγάλο ενδιαφέρον για τον έλεγχο δείχνουν και τα άλλα δόγματα τα οποία έχουν από παλιά αποκτήσει δικαιώματα στον Πανάγιο Τάφο. Το ενδιαφέρον αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο. Αν τύχει κάποια χρονιά να μη βγάλει το Άγιο Φως ο Ορθόδοξος Πατριάρχης τότε θα αναλάβουν το προβάδισμα της τελετής του Αγίου Φωτός άλλοι.

Ο έλεγχος αρχίζει στις 10 το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου και τελειώνει στις 11. Όσο γίνεται ο έλεγχος, Ορθόδοξοι Άραβες νέοι διαδηλώνουν μέσα στον Ιερό Ναό υπέρ των ορθοδόξων δικαιωμάτων. Πρέπει να σημειωθεί ότι τον έλεγχο του Παναγίου Τάφου παρακολουθούν εκπρόσωποι των Αρμενίων και άλλων δογμάτων.
«Βικιπαίδεια»

Η ιστορία του «θαύματος»
Oι πρώτες αναφορές για την τελετή ανάγονται στον 2ο αιώνα μ.Χ. και μιλούν για μια απλή συμβολική αναπαράσταση και τίποτε άλλο. Αυτή η ιστορία κράτησε χρόνια. Μέχρι που έφτασαν διάφοροι Φράγκοι παπάδες και τυ­χοδιώκτες, σαν εκείνο τον απερίγραπτο (και μεταγενέστερο βεβαίως) καλόγε­ρο, τον Κουκούπετρο, που διαβάζαμε στα σχολικά βιβλία. Αυτοί κατάλαβαν πως η υπόθεση κρύβει χρυσάφι και το γύρισαν στα…θαύματα! Μάλιστα, για να μαζέψουν κόσμο για τις σταυροφορίες, επικαλούνταν και το «θαύμα» του Αγίου Φωτός! Έτσι, η απλή τελετή με τον συμβολισμό της έδωσε τη θέση της στη δεισιδαιμονία και τον σκοταδισμό.

Οι Άραβες του Ααρούν Αλ Ρασίντ παρέδωσαν στους παπι­κούς καλογήρους τα προσκυνήματα των Αγίων Τόπων (μαζί με τα σχετικά προνόμια, που σήμαιναν και πολύ χρυσάφι) στα χρό­νια του Καρλομάγνου (768-814 μ.Χ.). Όταν πέθανε ο χαλίφης, το 889 μ.Χ., τα προνόμια των καλογήρων καταργήθηκαν.

Το 1118 μ.Χ. ο Άραβας κυρίαρχος Σαλάχ Ελ Ντιν παραχώρησε στους ορθόδοξους μοναχούς τα προσκυνήματα των Αγίων Τόπων. Ο Ελ Ντιν όριζε ότι «ο πατριάρχης των Ελλήνων θα είναι ο κύριος του Καμαρέ (ναού του Παναγίου Τάφου) και αυτός θα παίρνει από τον τάφο του Ικάς το Άγιον Φως για να το μοιράζει στους ναζωραίους (χριστιανούς)».

Έτσι πέρασε στους Έλληνες η δικαιοδοσία του Αγίου Φωτός και ο έλεγχος αυτής της «χρυσοτόκου τελετής», όπως τη χαρα­κτηρίζει ο ιστορικός Κυριάκος Σιμόπουλος. Και βεβαίως άρχισε και το παραμύθιασμα των χιλιάδων «χατζήδων», που ψάχνουν τη σωτηρία της ψυχής τους ταξιδεύοντας στους Αγίους Τόπους.

Όταν ο έλεγχος των προσκυνημάτων αποδόθηκε στους ορθοδόξους, συνε­χίστηκε το ίδιο βιολί της εκμετάλλευ­σης των πιστών. Με μια διαφορά: Διά­φοροι Λατίνοι συγ­γραφείς και περιηγητές κατήγγειλαν τους ορθοδόξους ρασοφόρους για θεομπαιξία ξεχνώντας πως αυτοί ήταν οι πρώτοι διδάξαντες στο «άθλημα» αυτό. Κι όσο κι αν φώναζαν με­γάλες μορφές της Εκκλησίας, τ’ αφτί των «φρουρών του Παναγίου Τάφου» δεν ί­δρωνε.

Τον 18ο αιώνα έχουμε μια διαφωτιστική αναφορά για το ι­στορικό της «θαυματουργού καθόδου του Αγίου Φωτός» από τον ιησουίτη μισιονάριο (απεσταλμένο) Du Bernart. Το 1771 έ­στειλε από το Κάιρο υπόμνημα στον άμεσο προϊστάμενο του καθολικό επίσκοπο της Τουλούζης. Στο πρώτο μέρος αναφέ­ρεται στο ιστορικό της τελετής, σημειώνει πως ήταν εφεύρε­ση των Λατίνων βασιλιάδων της Ιερουσαλήμ στα χρόνια των σταυροφοριών και προσθέτει πώς στη συνέχεια αξιοποιήθηκε από τους ορθόδοξους παπάδες:
Ιδού το ιστορικό αυτού του δήθεν Αγίου Φωτός. Ο Foulcher de Chartres, εξομολογητής του Βaudouin Α’, δεύτερου βασιλιά της Ιερουσαλήμ, διηγήθηκε ένα θαύμα που έγινε μπροστά σ’ ο­λόκληρο τον λαό της Ιερουσαλήμ και που ο ίδιος είδε με τα μάτια του. Έλεγε πως το Μεγάλο Σάββατο, παραμονή του Πάσχα, ο Θεός, θέλοντας να τιμήσει τον τάφο του Ιησού και να αναθερμάνει την πίστη των χριστιανών, έστειλε από τον ουρανό μια φλό­γα που κατέβηκε στον Άγιο Τάφο και άναψε όλα τα καντήλια, που, σύμφωνα με τα εκκλησιαστικά έθιμα, ήταν σβηστά από τη Μεγάλη Παρασκευή. Αυτή η φλόγα, πετώντας από τη μια άκρη στην άλλη, άναψε όλα τα καντήλια του ναού. Έλεγε, επίσης, ότι κάποτε ο Θεός, θέλοντας να δοκιμάσει την πίστη των χριστιανών και να τιμωρήσει ίσως τον κλονισμό της ευσέβειας τους, καθυστέρησε μερικές ώρες την πραγματοποί­ηση του θαύματος. Τελικά η κάθοδος του Αγίου Φωτός έγινε την ημέρα του Πάσχα ύστερα από επίσημη λιτανεία όλων των χριστιανών με επικεφαλής τον ίδιο τον βασιλιά. Όλοι βάδιζαν α­νυπόδητοι με θρήνους και δάκρυα. Κραυγές αγωνίας εκλιπα­ρούσαν τον Ύψιστο να κάνει το θαύμα του.

Το θαύμα συνεχιζόταν και επί βασιλείας του Βaudouin Β’, όπως βεβαιώνουν οι Βaronius και Sponde. Ο πάπας Ουρβανός Β’, δημηγορώντας στο κονσίλιο της Κλερμόν το 1095. αυτό α­κριβώς το Θαύμα επικαλέστηκε στην προσπάθεια του να πείσει τους χριστιανούς πρίγκιπες της Ευρώπης να ενώσουν τους στρα­τούς τους και να εκστρατεύσουν για την απελευθέρωση της γης που με τέτοιο θαύμα τιμούσε ο Θεός. Αλλά κατά τα φαινόμενα το θαύμα σταμάτησε λίγο ύστερα από τους πρώτους βασιλιάδες της Ιερουσαλήμ.

Ο ζήλος των πριγκίπων της χριστιανοσύνης είχε υποχωρήσει και η ευλάβεια των καθολικών είχε εκφυλισθεί. Και ενώ οι καθολικοί παραδέχονται πως το θαύμα δεν γίνεται πια, οι σχισματι­κοί (σ.σ.: εννοεί τους Έλληνες ορθοδόξους) βρήκαν ευκαιρία να το διαιωνίσουν.

Παπάδες και πατριάρχες εκμεταλλεύονται την ευπιστία του ποιμνίου που προσμένει την άγια ουράνια φλόγα τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου. Εφτά έως οχτώ χιλιάδες πιστοί, ερεθισμέ­νοι από την περιέργεια, συρρέουν στην Ιερουσαλήμ για να παρακολουθήσουν το θέαμα. Αυτό το πλήθος αποτελεί σημαντική πηγή πόρων για τους σχισματικούς’Ελληνες, που εξασφαλίζουν έτσι την επιβίωση τους και την κανονική καταβολή των φόρων στους Τούρκους.
Τελετή του Αγίου Φωτός
Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση, το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου ο ορθόδοξος πατριάρχης με την συνοδεία του -αρχιερείς, ιερείς και διακόνους- αλλά και τον Αρμένιο πατριάρχη μπαίνει στον Ιερό Ναό της Αναστάσεως, ενώ οι καμπάνες χτυπούν πένθιμα. Από την εσωτερική είσοδο του ναού του Αποστόλου Ιακώβου μπαίνει ο πατριάρχης στο Ιερό Βήμα του Καθολικού και κάθεται στον πατριαρχικό θρόνο. Από αυτό το σημείο περνάνε και ασπάζονται το χέρι του πατριάρχη οι εκπρόσωποι των Αρμενίων, των Αράβων, των κοπτών και άλλων για να τους δοθεί το Άγιο Φως. Σύμφωνα με τα προνόμια, αν δεν ασπαστούν το χέρι του ορθόδοξου πατριάρχη δεν έχουν το δικαίωμα να λάβουν το Άγιο Φως από τα χέρια του. Αμέσως μετά αρχίζει η Ιερή Λιτανεία η οποία περιφέρεται τρεις φορές γύρω από τον Πανάγιο Τάφο και μετά ο πατριάρχης σταματάει μπροστά στον Πανάγιο Τάφο όπου βρίσκονται και οι επίσημοι.

Μετά τη Λιτανεία αποσφραγίζεται ο Πανάγιος Τάφος και ο πατριάρχης βγάζει την αρχιερατική στολή του και μένει μόνο με το λευκό στιχάριο. Στην συνέχεια πατριάρχης Ιεροσολύμων λαμβάνει τους σβηστούς πυρσούς και εισέρχεται μαζί με τον Δραγουμάνο των Αρμενίων στο Ιερό Κουβούκλιο. Όλα τα κανδήλια είναι σβηστά και υποτίθεται πως τίποτα δεν είναι αναμμένο στον Ιερό Ναό. Στην συνέχεια ο πατριάρχης μπαίνει στον Πανάγιο Τάφο για να προσευχηθεί.

Η μυστική προσευχή
Γύρω από τη συγκεκριμένη προσευχή έχουν υφανθεί φοβεροί μύθοι και θρύλοι, με κοινό παρονομαστή την πεποίθηση ότι πρόκειται για κάποια μυστική δέηση που μόνο ο Έλληνας πατριάρχης γνωρίζει. Αυτό όμως σε καμία περίπτωση δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα: Η εν λόγω ευχή δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1933 από τον αρχιμανδρίτη (διδάκτορα τού Πανεπιστημίου Αθηνών) Κάλλιστο Μηλιαρά και αναδημοσιεύτηκε το 1967 στο περιοδικό «Νέα Σιών», επίσημο όργανο δημοσιευμάτων τού Πατριαρχείου Ιεροσολύμων. Δεν μιλάμε λοιπόν για κάποιο επτασφράγιστο, φοβερό μυστικό στο οποίο κανείς άλλος δεν έχει πρόσβαση πλην τού ορθόδοξου πατριάρχη.

Όμως, τί λέει άραγε η προσευχή αυτή; Τί δέεται ο πατριάρχης μέσα στο Κουβούκλιο τού Παναγίου Τάφου; Μα τι άλλο -θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς- παρά να συμβεί αυτό που (υποτίθεται ότι) κάθε φορά συμβαίνει: Να κατέλθει δηλαδή το Άγιο Φως θαυματουργικά από τον ουρανό και να φωτίσει όλη την οικουμένη! -Όμως αλίμονο, η προσευχή είναι ξεκάθαρη και δηλώνει με απόλυτη σαφήνεια ότι η φωταψία είναι απλώς μια τελετή συμβολικού χαρακτήρα και ότι το φως που εμφανίζεται κάθε Μ. Σάββατο στα Ιεροσόλυμα δεν κατέρχεται εξ ουρανού, αλλά έχει απολύτως φυσική προέλευση, χαρακτηρίζεται δε άγιο επειδή εξάγεται από τον Πανάγιο Τάφο.

Το συμπέρασμα αυτό όπως θα καταδειχθεί παρακάτω, προκύπτει αβίαστα με την απλή ανάγνωση και μόνο τής ευχής, κάτι που παραδέχεται και ασπάζεται ακόμα και ο π. Μεταλληνός(!), τα στοιχεία δε που παρατίθενται αντλήθηκαν από το βιβλίο του «ΦΩΤΟΜΑΧΙΚΑ – ΑΝΤΙΦΩΤΟΜΑΧΙΚΑ» καθώς και από «ΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΦΩΤΟΣ» τού Κ.Δ. Καλοκύρη, έργα δηλαδή ανθρώπων που το τελευταίο για το οποίο θα μπορούσε κανείς να τούς κατηγορήσει είναι ότι επιβουλεύονται την Ορθοδοξία.

Μερικά από τα επίμαχα σημεία τής ευχής στα οποία ο αναγνώστης προτρέπεται να εστιάσει την προσοχή του:
μνείαν ποιούμεθα και τής εν Άδου καθόδου σου, τη αστραπή τής σης θεότητος φωτός πληρώσας τα καταχθόνια. Όθεν κατά τούτο το υπερευλογημένον Σάββατον σε το όντως ιλαρόν και εφετόν φως εν τοις καταχθονίοις θεϊκώς επιλάμψαν, εκ τάφου δε θεοπρεπώς αναλάμψαν αναμιμνησκόμενοι, φωτοφάνειαν ποιούμεθα, σου την προς ημάς συμπαθώς γενόμενην θεοφάνειαν, εικονίζοντες. Διά τούτο, εκ τού επί τούτον τον φωτοφόρον σου Τάφον ενδελεχώς και αειφώτως εκκαιομένου φωτός ευλαβώς λαμβάνοντες, διαδιδόαμεν τοις πιστεύουσιν εις σε το αληθινό φως και παρακαλούμεν και δεόμεθά σου, Παναγιότατε Δέσποτα, όπως αναδείξης αυτό αγιασμού δώρον και πάσης θεϊκής σου χάριτος πεπληρωμένον, διά της χάριτος τού Παναγίου και φωτοφόρου Τάφου σου˙ Αμήν.
Ολόκληρη η ευχή, όπως έχει δημοσιευθεί στην επίσημη ιστοσελίδα του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων:
Δέσποτα Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἡ ἀρχίφωτος σοφία τοῦ ἀνάρχου Πατρός. Ὁ φῶς οἰκῶν ἀπρόσιτον, ὁ εἰπὼν ἐκ σκότους φῶς λάμψαι, ὁ εἰπὼν γεννηθήτω φῶς καὶ ἐγένετο φῶς. Κύριε, ὁ τοῦ φωτὸς χορηγός, ὁ ἐξαγαγὼν ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ σκότους τῆς πλάνης καὶ εἰσαγαγὼν εἰς τὸ θαυμαστὸν φῶς τῆς σῆς ἐπιγνώσεως, ὁ τὴν γῆν μὲν πᾶσαν διὰ τῆς ἐν αὐτῇ ἐνσάρκου παρουσίας σου, τὰ καταχθόνια δὲ διὰ τῆς εἰς Ἅδην καταβάσεώς σου φωτὸς πληρώσας καὶ χαρᾶς, μετὰ δὲ ταῦτα διὰ τῶν ἁγίων σου Ἀποστόλων φῶς καταγγείλας πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν. Εὐχαριστοῦμεν σοί, ὅτι διὰ τῆς εὐσεβοῦς πίστεως μετήγαγες ἡμᾶς ἀπὸ σκότους εἰς φῶς καὶ γεγόναμεν υἱοὶ διὰ τοῦ ἁγίου βαπτίσματος, θεασάμενοι τὴν δόξαν σου πλήρη οὖσαν χάριτος καὶ ἀληθείας. ἀλλ’ ὦ φωτοπάροχε Κύριε, ὁ τὸ μέγα φῶς ὤν, ὁ εἰπὼν, ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει. Δέσποτα Κύριε, τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν, ὃ φωτίζει πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον. Τὸ μόνο φῶς τοῦ κόσμου καὶ φῶς τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων, οὗ ἀπὸ τῆς δόξης ἐπληρώθη τὰ σύμπαντα, ὅτι φῶς εἰς τὸν κόσμον ἐλήλυθας διὰ τῆς ἐνσάρκου σου οἰκονομίας, εἰ καὶ οἱ ἄνθρωποι ἠγάπησαν μᾶλλον τὸ σκότος ἦτο φῶς. Σὺ Κύριε φωτοδότα, ἐπάκουσον ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν καὶ ἀναξίων δούλων σου τῶν τῇ ὥρα ταύτῃ παρισταμένων τῷ παναγίῳ σου καὶ φωτοφόρῳ τούτῳ τάφῳ καὶ πρόσδεξαι ἡμᾶς τιμῶντας τὰ ἄχραντα πάθη σου, τὴν παναγίαν σου σταύρωσιν, τὸν ἑκούσιον θάνατον καὶ τὴν ἐν τῷ πανσεβάστῳ τούτω μνήματι τοῦ τεθεωμένου σου σώματος κατάθεσιν καὶ ταφὴν καὶ τριήμερον ἐξανάστασιν, ἣν χαρμονικῶς ἤδη ἀρξάμενοι ἑορτάζειν, μνείαν ποιούμεθα καὶ τῆς ἐν Ἅδου καθόδου σου, δι’ ἧς τὰς ἐκεῖσε τῶν δικαίων κατεχομένας ψυχὰς δεσποτικῶς ἠλευθέρωσας τῇ ἀστραπῇ τῆς σῆς θεότητος φωτὸς πληρώσας τὰ καταχθόνια. Ὅθεν δὴ ἀγαλλομένῃ καρδίᾳ καὶ χαρᾷ πνευματικῇ κατὰ τοῦτο τὸ ὑπερευλογημένον Σάββατον τὸ ἐν γῇ καὶ ὑπὸ γῆν θεοπρεπῶς τελεσθέντα σοὶ σωτηριωδέστατα μυστήριὰ σου ἑορτάζοντες καὶ σὲ τὸ ὄντως ἱλαρὸν καὶ ἐφετὸν φῶς ἐν τοῖς καταχθονίοις θεϊκῶς ἐπιλάμψαν ἀναμιμνησκόμενοι, φωτοφάνειαν ποιούμεθα, σοὺ τὴν πρὸς ἡμᾶς συμπαθῶς γενομένην θεοφανείαν, εἰκονίζοντες. Ἐπειδὴ γὰρ τῇ σωτηρίῳ καὶ φωταυγεῖ νυκτὶ πάντα πεπλήρωται φωτὸς οὐρανὸς τὲ καὶ γῆ καὶ τὰ καταχθόνια διὰ τὸ ὑπερφυὲς μυστήριον τῆς ἐν Ἅδου καθόδου σου καὶ τῆς ἐκ Τάφου σου τριημέρου ἀναστάσεως. Διὰ τοῦτο, ἐκ τοῦ ἐπὶ τοῦτον τὸν φωτοφόρον σου Τάφον εὐλαβῶς λαμβάνοντες, διαδίδομεν τοῖς πιστεύουσιν εἰς σὲ τὸ ἀληθινὸν φῶς καὶ παρακαλοῦμεν καὶ δεόμεθὰ σου, Πανάγιε Δέσποτα, ὅπως ἀναδείξῃς αὐτὸ ἁγιασμοῦ δῶρον καὶ πάσης θεϊκῆς σου χάριτος πεπληρωμένον, διὰ τῆς χάριτος τοῦ Παναγίου καὶ φωτοφόρου Τάφου σου. Καὶ τοὺς ἁπτομένους εὐλαβῶς αὐτοῦ εὐλογήσῃς καὶ ἁγιάσῃς, τοῦ σκότους τῶν παθῶν ἐλευθεριῶν καὶ τῶν φωτεινοτάτων σου σκηνῶν καταξιώσῃς, ὅπου φῶς τὸ ἀνέσπερόν της σῆς θεότητας λάμπει. Χάρισαι αὐτοῖς, Κύριε, ὑγείαν καὶ εὐζωίαν καὶ τοὺς οἴκους αὐτῶν παντὸς ἀγαθοῦ πλήρωσον. Ναί, Δέσποτα φωτοπάροχε, ἐπάκουσόν μου τοῦ ἁμαρτωλοῦ ἐν τῇ ὥρᾳ ταύτη καὶ δὸς ἡμῖν τέ καὶ αὐτοῖς περιπατεῖν ἐν τῷ φωτί σου καὶ ἐν αὐτῷ μένειν, ἕως τὸ φῶς τῆς προσκαίρου ζωῆς ταύτης ἔχωμεν. Δὸς ἡμῖν Κύριε, ἳνα τὸ φῶς τῶν καλῶν ἔργων ἡμῶν λάμπῃ ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων καὶ δοξάζωσι σὲ σὺν τῷ ἀνάρχῳ σου Πατρὶ καὶ τῷ Παναγίῳ Πνεύματι. Εἰς φῶς γὰρ ἐθνῶν ἡμᾶς τέθηκας, ἳνα αὐτοῖς τῇ σκοτίᾳ περιπατοῦσι φαίνωμεν. Ἀλλ’ ἡμεῖς ἠγαπήσαμεν τὸ σκότος μᾶλλον ἢ τὸ φῶς, φαῦλα πράσσοντες. Πᾶς γὰρ ὁ φαῦλα πράσσων μισεῖ τὸ φῶς κατὰ τὸν ἀψευδῆ λόγον σου. Διὰ τοῦτο ὁσημέραι προσκόπτομεν ἁμαρτάνοντες, ἐπειδὴ περιπατοῦμεν ἐν τῇ σκοτίᾳ. Ἀλλ’ ἀξίωσον ἡμᾶς τὸ ὑπόλοιπόν τῆς ζωῆς ἡμῶν βιωτεῦσαι πεφωτισμένους τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς διανοίας ἡμῶν. Δὸς ἡμῖν, ἳνα ὡς τέκνα φωτὸς περιπατήσωμεν ἐν τῷ φωτὶ τῶν ἐντολῶν σου. Τὸ τοῦ ἁγίου βαπτίσματος φωτεινὸν ἔνδυμα, ὅπερ διὰ τῶν ἔργων ἠμαυρώσαμεν, λεύκανον, ὡς τὸ φῶς, ὁ ἀναβαλλόμενος τὸ φῶς ὥσπερ ἱμάτιον. Δὸς ἡμῖν ἐνδύσασθαι τὰ ὃπλα τοῦ φωτός, ἳνα δι’ αὐτῶν τὸν ἄρχοντα τοῦ σκότους τροπούμεθα, ὃς μετασχηματίζεται εἰς ἄγγελον φωτός. Ναί, Κύριε, καὶ ὡς ἐν ταύτῃ τῇ ἡμέρᾳ τοῖς ἐν σκότει καὶ σκιὰ θανάτου καθημένοις φῶς ἔλαμψας οὕτω σήμερον λάμψον ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν τὸ σὸν ἀκήρατον φῶς ἳνα τούτου φωτιζόμενοι καὶ θερμαινόμενοι ἐν τῇ πίστει, δοξάζωμεν Σὲ τὸ μόνον ἐκ μόνου τοῦ ἀρχιφώτου φωτός, ἱλαρὸν φῶς εἰς τοὺς ἀτελευτήτους αἰῶνας. Ἀμήν
Όπως επισημαίνει ο Καλοκύρης «η ευχή είναι πολύ διαφωτιστική». Πράγματι θέλει προσπάθεια για να καταλάβει κανείς κάτι διαφορετικό. Πουθενά δεν γίνεται λόγος για θαυματουργικά εμφανιζόμενο φως, αλλά «νοείται μόνο φως φυσικό, που ανάβεται στην ανάμνηση τού αναστάντος Χριστού, τού αληθινού φωτός τού κόσμου». Εις ανάμνησιν λοιπόν τού θαύματος εκείνου, ο πατριάρχης δημιουργεί -ο ίδιος- εμφάνιση φωτός, εικονίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη θεοφάνεια τού Χριστού που βίωσαν οι άνθρωποι. «Και η Ευχή (…) προχωρεί και εξηγεί το από πού παίρνεται το φως για να ανάψουν οι λαμπάδες και, στη συνέχεια, να μεταδοθεί στούς πιστούς. Και είναι ο τόπος αυτός ο άγιος Τάφος και πηγή τού φωτός το οποίο ευλαβώς λαμβάνει ο πατριάρχης, είναι η ιερή λυχνία πού ΣΥΝΕΧΩΣ και πάντοτε καίει εκεί».

Ολοκληρώνοντας την ανάλυσή του ο Καλοκύρης, τονίζει με ιδιαίτερη έμφαση τη λέξη «αναδείξεις» «η οποία δηλώνει καθαρά ότι το φως (όχι μόνο δεν είναι ουρανόπεμπτο, αλλά) δεν έχει ακόμα αναδειχθεί ιδιαίτερον αγιασμού δώρον. […] Εάν όμως, με άλλα λόγια, το φως ήταν ουρανόπεμπτο, τότε δεν θα παρακαλούσε ο πρωθιεράρχης όπως το αναδείξει ο Θεός. Και πώς θα γίνει αυτή η ανάδειξη; Επεξηγεί η ευχή: Διά της χάριτος τού Παναγίου Τάφου».

Ο μύθος τού σωματικού ελέγχου
Όσον αφορά τώρα στην (από εξονυχιστική έως και…διακριτική) σωματική έρευνα στην οποία (υποτίθεται ότι) υποβάλλεται ο πατριάρχης πριν από την είσοδό του στο Κουβούκλιο, κατά τον Καλοκύρη όλα αυτά «είναι ένας θρύλος, προïόν κατώτερης λαïκής ευσεβόφρωνος αφέλειας που υποβιβάζει σε “απάτη” την έντιμη και ακατάκριτη συμπεριφορά του, και τον παρουσιάζει έτσι ως συνεργό στην εμφάνιση ενός ψευδοθαύματος…».

Διότι, «η αφαίρεση των αμφίων και η εμφάνισή του μόνο με το στιχάριο αποτελεί μέρος τού σχετικού τυπικού τής Εκκλησίας. Δηλαδή πρόκειται για διαδικασία η οποία σημαίνει ότι ο πατριάρχης, εκφράζοντας ταπείνωση και άκρα ευλάβεια, πριν πλησιάσει και περάσει στο Πανάγιο Άδυτο απεκδύεται τα δηλωτικά τού επισκοπικού αξιώματος άμφια…» μένοντας με «το στιχάριο (το απλούστερο και κοινό άμφιο για κάθε βαθμίδας κληρικό)».

Ο μύθος της παλαιότητας της προσευχής
Πολλοί -μεταξύ των οποίων και εσείς- επιχειρώντας να γεφυρώσουν το χάσμα των «άφωτων» αιώνων και να προσδώσουν στο «θαύμα» μεγαλύτερη παλαιότητα απ’ ό,τι στην πραγματικότητα τού αναλογεί, μιλούν για «χρονική συνέχεια που εκτείνεται μέχρι τον 1ο αιώνα (!), όταν ο Απόστολος Πέτρος βλέπει (;) το Φως μέσα στον Τάφο τού Ιησού» και μέμφονται τον Κοραή που στον «Διάλογό» του τοποθετεί την πρώτη μαρτυρία για το Φως ως θεόπεμπτο όχι νωρίτερα από το έτος 870. Και πράγματι η μαρτυρία τού Βερνάρδου δεν είναι η αρχαιότερη׃ Σύμφωνα με τον Μοσχέμιο, ήδη τον 8ο αιώνα ο πρεσβύτερος Οθμάρος από το Πικτάβιο είδε το υπερφυσικό φως με τα ίδια του τα μάτια. Η μαρτυρία τής Αιθερίας ωστόσο (κατ’ άλλους Σύλβιας τής Ακουιτανίας) όπως είδαμε σε καμία περίπτωση δεν περιγράφει το Φως ως θεόπεμπτο.

Άνευ αντικειμένου είναι επίσης η αναφορά τού Ιωάννη τού Δαμασκηνού (κάθισμα Όρθρου, του πλαγίου δ´ ήχου τής Παρακλητικής) και κατ’ επέκταση κι αυτή τού Γρηγορίου Νύσσης («Περί της Αναστάσεως τού Χριστού», ΛΟΓΟΣ Β´), πρώτον επειδή η σύνδεσή τους μ’ αυτό καθαυτό το Άγιο Φως είναι «τραβηγμένη από τα μαλλιά», κυρίως δε επειδή στο σχετικό ευαγγελικό εδάφιο (το οποίο εσείς μνημονεύετε ως την αρχαιότερη μαρτυρία και ουσιαστικά απαρχή τού θαύματος) δεν γίνεται πουθενά λόγος περί Φωτός, η έκπληξη δε του Πέτρου προέρχεται όπως ξεκάθαρα αναφέρεται, από τη θέα των κενών περιεχομένου οθονίων!

Την απουσία οποιασδήποτε μνείας περί Φωτός στην εν λόγω ευαγγελική περικοπή αντιπαρέρχονται μεν οι απολογητές, με το επιχείρημα ότι εφόσον ο Πέτρος έφτασε στον τάφο «σκοτίας έτι ούσης» και μολαταύτα μπόρεσε να διακρίνει τα «οθόνια κείμενα μόνα», τότε λογικά θα πρέπει να υπήρχε εκεί κάποια άλλη πηγή φωτός που δεν προερχόταν από τους Αγγέλους, ξεχνώντας όμως ότι το Ευαγγέλιο, όπως εύστοχα επισήμανε ο Αγιορίτης αρχιμανδρίτης Προκόπιος Δενδρινός περί το 1833, δεν λέει ότι ο Πέτρος ήταν αυτός που έφθασε στο μνήμα «σκοτίας έτι ούσης», αλλά η Μαγδαληνή.

Εκτός αυτού μέχρι να ειδοποιηθεί ο Πέτρος και να μεταβεί κι αυτός με τη σειρά του στον τάφο, το σκοτάδι λογικά θα είχε παρέλθει, οπότε…όπως γίνεται λοιπόν σαφές, με λεκτικές ακροβασίες και εικασίες επί εικασιών, τα πράγματα δεν αλλάζουν׃ Οι μεγάλοι πατέρες τής Εκκλησίας αλλά και όλες εκείνες οι στρατιές περιηγητών και προσκυνητών που επί αιώνες όργωναν σπιθαμή προς σπιθαμή τούς Άγιους Τόπους, εξακολουθούν να σιωπούν σαδιστικά γύρω από το υποτιθέμενο θαύμα, αφήνοντας τούς πιστούς μ’ ένα πελώριο γιατί. Η απάντηση όμως είναι απλή׃ Επειδή δεν υπήρχε κανένα θαύμα!

Η αφή του Αγίου Φωτός
Η τέλεσή της, όπως προαναφέρθηκε, αποτελεί προνόμιο του ελληνορθόδοξου πατριάρχη Ιεροσολύμων, που επαναλαμβάνεται κάθε Μέγα Σάββατο μεσημέρι στη λειτουργία της Αναστάσεως, στον Πανάγιο Τάφο του Χριστού. Την παρακολουθούν χριστιανοί από όλα τα δόγματα αλλά και αλλόθρησκοι.

Σύμφωνα με μαρτυρίες πιστών, το Άγιο Φως εμφανίζεται στον θόλο εντός του Ναού της Αναστάσεως αλλά και κατ΄ άλλους έξω από αυτόν και διαρκεί μερικά λεπτά. Εμφανίζεται σαν λευκογάλανες οριζόντιες ταινιώδεις αστραπές, περιστρεφόμενες ανταύγειες ή κινούμενες φλόγες που κανείς δεν γνωρίζει από που προέρχονται. Στον ναό δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα και ηλεκτροφωτισμός. Μαρτυρίες αναφέρουν ότι πολλές λαμπάδες των πιστών και κανδήλες ανάβουν μόνες τους, ενώ η φλόγα δεν τους καίει τα πρώτα λεπτά. Ορισμένα βίντεο δείχνουν ιερείς ή πιστούς να κινούν το κερί κοντά στα γένια τους ή στα χέρια τους και να μην παθαίνουν τίποτα.

Το Άγιο Φως αμέσως μετά την αφή του, ο πατριάρχης Ιεροσολύμων το μεταδίδει στους εκπροσώπους άλλων εκκλησιών και στους πιστούς που παρευρίσκονται στον Ναό του Παναγίου Τάφου. Στη συνέχεια ο έξαρχος του Παναγίου Τάφου της Αθήνας παραλαμβάνει το ιερό ή ανέσπερον φως και με ειδική πτήση το μεταφέρει στην Αθήνα όπου με απόδοση βασιλικών τιμών ή «τιμών αρχηγού κράτους» ακολουθεί η υποδοχή και μεταφορά του στην Μητρόπολη Αθηνών καθώς και σε ένα μεγάλο αριθμό άλλων μητροπόλεων.

Σύμφωνα με πολυάριθμες και…άκρως διαφωτιστικές μαρτυρίες που φτάνουν μέχρι και το 745, αυτό που λάμβανε χώρα κάθε Μ. Σάββατο ήταν απλώς μια τελετή ευλογίας ενός φυσικού (και συνεπώς ΚΤΙΣΤΟΥ) φωτός προερχόμενου από μία ή και περισσότερες λυχνίες που έκαιγαν νυχθημερόν στο εσωτερικό τού Πανάγιου Τάφου! Κάποια στιγμή όμως, πιθανότατα περί τα τέλη τού 8ου αιώνα, η τελετή αυτή μυθοποιήθηκε κι έτσι προέκυψε το «θαύμα». Αυτά δεν είναι απλώς εικασίες, αλλά το συμπέρασμα που αβίαστα προκύπτει μελετώντας τη για τούς περισσότερους από εμάς, πιστούς και μη, άγνωστη προϊστορία τού Αγίου Φωτός.

Η αμφισβήτηση του θαύματος
Σύμφωνα με τον καθηγητή της Ελληνικού Κολεγίου-Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού της Βοστόνης πρωτοπρεσβύτερο, Αλκιβιάδη Καλύβα, οι πιστοί των πρώτων χριστιανικών χρόνων άναβαν λαμπάδες κάθε βράδυ, αλλά και το πρωί για να εξυμνείται με αυτό τον τρόπο ο Χριστός ο οποίος είναι «φως ιλαρόν».

Στο έργο του «Η Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα στην Ελληνορθόδοξη Εκκλησία», ο καθηγητής αναφέρει ότι το άναμμα της λαμπάδας της Αναστάσεως με το Άγιο Φως διασώζει δύο κυρίως χριστιανικές παραδόσεις: Πρώτον, το άναμμα της κανδήλας στην Ακολουθία του Εσπερινού και, δεύτερον, το άναμμα της καινούργιας φλόγας που άναβε μόνο τις ημέρες του Πάσχα. Κατά τη διάρκεια του 10ου και του 11ου αιώνα πίστευαν ότι το φως «παράγεται» με θαυματουργικό τρόπο. Την ίδια εκείνη περίοδο, στον καθεδρικό ναό της Ιερουσαλήμ ο πατριάρχης Ιεροσολύμων άρχισε να εισέρχεται στον Πανάγιο Τάφο και, αφού πρώτα προσευχόταν, έδινε στον αρχιδιάκονό του το Φως. Εκείνος με τη σειρά του το προσέφερε στον λαό. Αυτός είναι ο λόγος που ακόμη και στις ημέρες μας το Φως από τον Πανάγιο Τάφο μεταφέρεται από εκεί στις υπόλοιπες ορθόδοξες εκκλησίες. Έτσι, σε χιλιάδες ορθόδοξους ναούς σε ολόκληρο τον κόσμο οι ιερείς παίρνουν το Φως από την «Ακοίμητη Κανδήλα», η οποία βρίσκεται πάνω στην Αγία Τράπεζα του ναού τους και συμβολίζει τον τάφο του Ιησού.

Σε δημοσίευμα του πρωτοπρεσβυτέρου του Οικουμενικού Πατριαρχείου π. Γεωργίου Τσέτση, επιβεβαιώνεται η θέση του καθηγητή Κωνσταντίνου Καλοκύρη ότι «πρόκειται για έναν θρύλο», ο οποίος αναπτύχθηκε στους Αγίους Τόπους μετά την εισβολή των Σταυροφόρων και μέσα στα πλαίσια της διαμάχης που υπήρχε μεταξύ των ορθοδόξων, των Λατίνων και των Αρμενίων, καθένας από τους οποίους διεκδικούσε για τον εαυτό του το προνόμιο τού «λαμβάνειν εξ ουρανού» το Άγιο Φως.
Υπάρχει, αιώνες τώρα, διάχυτη η πεποίθηση στον ευσεβή μεν, αλλά θεολογικά και λειτουργικά απαίδευτο ορθόδοξο πιστό, που ψάχνει για «θαύματα» προκειμένου να πληρώσει το πνευματικό του κενό, ότι κατά την τελετή της αφής το Άγιον Φως κατέρχεται θαυματουργικά «ουρανόθεν» για να ανάψει την λαμπάδα του πατριάρχου.

Όπως όμως αναφέρει ο διαπρεπής καθηγητής Κωνσταντίνος Καλοκύρης, στο περισπούδαστο σύγγραμμά του «Το αρχιτεκτονικό συγκρότημα του ναού της αναστάσεως Ιεροσολύμων και το θέμα του Αγίου Φωτός», πρόκειται για έναν θρύλο, ο οποίος καλλιεργήθηκε στους Αγίους Τόπους μετά την εισβολή των σταυροφόρων και στο πλαίσιο της διαμάχης ορθοδόξων, Λατίνων και Αρμενίων, που ο καθείς διεκδικούσε δι’ εαυτόν το προνόμιο του «λαμβάνειν εξ ουρανού» το ανέσπερο φως!

Η ευχή την οποία αναπέμπει ο πατριάρχης προ της αφής μέσα στο «ιερό κουβούκλιο» είναι σαφέστατη και δεν επιδέχεται καμιά παρερμηνεία.

Ο πατριάρχης δεν προσεύχεται για την διενέργεια θαύματος. Απλώς, «αναμιμνήσκεται» της θυσίας και της τριημέρου αναστάσεως του Χριστού και απευθυνόμενος σ’ Αυτόν λέγει: «εκ του επί τούτον τον φωτοφόρον σου Τάφον εκκαιομένου φωτός ευλαβώς λαμβάνοντες, διαδιδόαμεν τοις πιστεύουσιν εις σε το αληθινόν φως, και δεόμεθά σου όπως αναδείξης αυτό αγιασμού δώρον…».

Πράγμα το οποίο σημαίνει ότι ο πατριάρχης ανάβει την λαμπάδα του από την Ακοίμητη Κανδήλα που βρίσκεται πάνω στον Πανάγιο Τάφο.

Όπως ακριβώς πράττει ο κάθε πατριάρχης και ο κάθε κληρικός την μέρα της Λαμπρής, όταν παίρνει φως Χριστού από την Ακοίμητη Κανδήλα, που βρίσκεται υπεράνω της συμβολίζουσας τον τάφο του Κυρίου, Αγίας Τράπεζας.

Το μυστήριο όμως που καλλιεργήθηκε γύρω από το τελετουργικό της αφής του Αγίου Φωτός και οι λαϊκές περί αυτού αντιλήψεις στις μέρες μας, συνετέλεσαν στην οικειοποίηση και εκμετάλλευση από εξωεκκλησιαστικούς κύκλους της άκρως συμβολικής και κατανυκτικής αυτής λειτουργικής πράξεως της Εκκλησίας μας…
(Εφημερίδα «Βήμα», 21/4/2006)
Ο πατριάρχης Ιεροσολύμων Εφραίμ Β΄ (1766-1771) χαρακτήρισε την παρουσίαση του Αγίου Φωτός «χειροποίητον μηχανουργίαν» και, καθώς ο ίδιος γνώριζε από την προσωπική του εμπειρία τον μηχανισμό εμφάνισής του, το περιέγραψε ως το «το χειροποίητον εκείνο φως, ού καγώ, φησί, την δραματουργίαν αυτοψεί κατανοήσας» («Μνημεία της ιστορίας των Αθηναίων», τόμος Β’, σελ. 234, Δημητρίου Γρ. Καμπούρογλου, έκδοση 1890).

Ο Άγγλος περιηγητής και διπλωμάτης Robert Curzon καταγράφει ότι κατά την επίσκεψη του στην Ιερουσαλήμ το 1833, την ίδια χρονιά που οι Αρμένιοι είχαν αποτύχει για άλλη μια φορά να πάρουν διά της βίας τα δικαιώματα του Παναγίου Τάφου, ο Αρμένιος ορθόδοξος πατριάρχης είχε απευθυνθεί στο εκκλησίασμά του και «εξήγησε ότι ήταν ψεύδος το θαύμα του Αγίου Φωτός», προς έκπληξη όλων, «οι οποίοι για αιώνες είχαν αμετακίνητη πίστη σε αυτό το ετήσιο θαύμα ως ένα από τα πρωτεύοντα άρθρα της πίστης τους». Περιγράφει ότι «η συμπεριφορά των προσκυνητών ήταν ταραχώδης σε υπερβολικό βαθμό σαν να ήταν δαιμονισμένοι» και ότι αποτελούσε «σκηνικό απερίγραπτης αταξίας και βεβήλωσης».

Άλλοι θεωρούν ότι, εκτός του ότι δεν πρόκειται για θαυματουργική φλόγα, πρόκειται για απάτη και το αποδίδουν σε τέχνασμα των κληρικών του ελληνορθόδοξου πατριαρχείου με σκοπό την εκμετάλλευση των πιστών.

Ο Διδάσκαλος του Γένους και πρωτεργάτης της απελευθέρωσης της Ελλάδος από τον οθωμανικό ζυγό, Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833) κατήγγειλε το Άγιο Φως ως απάτη (δες παρακάτω) και προέτρεψε την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία να διακόψει αυτές τις τελετές υποστηρίζοντας ότι «η αληθής θρησκεία όχι μόνο δεν διασφαλίζεται με την απάτην αλλά και τρέχει μέγαν κίνδυνον να καταφρονηθεί παντάπασι και να συναριθμηθεί με τας ψευδείς θρησκείας όπότε μεταχειρίζεται αυτά εκείνα μέσα- (δηλαδή όταν χρησιμοποιεί απάτες)…», ονόμαζε το «Αγιο Φως» «όνειδος και αίσχος στρατηγούμενον από θρασύτατους θαυματοπλάστες» και δήλωνε κατηγορηματικά ότι «αληθής θρησκεία δεν έχει χρεία τοιούτων θαυμάτων»… Με βαθειά θλίψη ο Έλληνας διαφωτιστής διαπιστώνει ότι, ενώ οι Έλληνες έχουν προς φωτισμό μόνο το «Άγιο Φως» οι Ευρωπαίοι «ζουν μεταξύ αληθινών σοφών, περικυκλωμένοι από ακαδημίες και λύκεια από πάσης τέχνης και επιστήμης διδακτήρια. Έχουν ανοιχτές λαμπρές, δημόσιες βιβλιοθήκες και τα πιεστήρια των τυπογραφείων τους βουΐζουν καθημερινά και ασταμάτητα».

Ο πάπας Γρηγόριος Η’ (Αρχιερατεία: 1227-1241) αποκήρυξε το Άγιο Φως ως απάτη και απαγόρευσε στους Φραγκισκανούς να έχουν οποιαδήποτε σχέση με αυτό. Επακολούθησε η καταγραφή χρονικών των Αγίων Τόπων στα οποία οι Φραγκισκανοί καυτηρίαζαν μαρτυρίες σχετικά με την τελετή. Ένας Φραγκισκανός του 15ου αιώνα, ο Φραντσέσκο Σουριάνο (Fra Francesco Suriano), εξιστόρησε λεπτομερώς την απείθαρχη έξαψη συναισθημάτων της οποίας υπήρξε μάρτυρας πριν καταγράψει την εξής παρατήρηση: «Η λεγόμενη φωτιά, όμως, δεν κατέρχεται αληθινά (και κατά τη δική μας γνώμη, των μοναχών), αν και όλα τα έθνη εξαιτίας ημών των μοναχών προσποιούνται ότι αυτό το ψεύδος είναι αληθές».

Ο Αιγύπτιος σιίτης χαλίφης Χακίμ (Αλ-Χακίμ μπι-αμρ-Αλλάχ, 996-1021), διώκτης των χριστιανών αν και γιος χριστιανής, διέταξε το 1009 να καταστραφεί ολοκληρωτικά ο Ναός του Αγίου Τάφου. Άραβες χρονικογράφοι αναφέρουν ο ναός του Αγίου Τάφου ήταν αξιοκατάκριτος καθώς «εξαπατούσε τους πιστούς» μέσω του «”θαύματος” του Αγίου Φωτός» καθώς οι αυτοκράτορες, οι στρατηγοί και άλλοι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι κυρίως από το Βυζάντιο έφερναν σε πομπές χρήματα και άλλα τιμαλφή για να τα προσφέρουν στον ναό αλλά και «οι πιο αδαείς προσκυνητές οι οποίοι πίστευαν ότι το Πάσχα το Άγιο Φως κατέρχεται θαυματουργικά από τον ουρανό και ανάβει τα κεριά του ναού». Ο λόγος για αυτή του την ενέργεια ήταν ότι το θαύμα του Αγίου Φωτός (που ήδη υφίστατο εκείνη την εποχή) αποτελούσε μια «σκανδαλώδη απάτη». Η είδηση για την καταστροφή των κτισμάτων, όταν έφτασε στην Ευρώπη, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις οι οποίες οδήγησαν τελικά στην Πρώτη Σταυροφορία.

Σύμφωνα με την αυτοβιογραφία του Ρώσου ορθόδοξου αρχιμανδρίτη (και επιστήμονα) Πορφύριου, που εκδόθηκε σε οκτάτομο βιβλίο με τον τίτλο «Το βιβλίο της ύπαρξης μου»: «Ένας ιεροδιάκονος που κατάφερε να μπει στο ιερό του Τάφου, την περίοδο κατά την οποία θεωρείτο ότι το Φως κατεβαίνει από τον ουρανό, διαπίστωσε με τρόμο ότι το Άγιο Φως προήρχετο από ένα καντήλι το οποίο ποτέ δεν σβήνει. Μου το είπε ο ίδιος σήμερα» («Το βιβλίο της ύπαρξής μου» Τόμος: 1, σελ. 671).

Ο Πορφύριος επίσης, στο ίδιο βιβλίο, αναφέρει ένα περιστατικό το οποίο διηγήθηκε σ’ αυτόν ο μητροπολίτης Ιεροσολύμων. Σύμφωνα με τη διήγηση, όταν ο στρατιωτικός διοικητής της Αιγύπτου Ιμπραΐμ Πασάς (ναι! ο γνωστός μας από την Ελληνική Επανάσταση στον Μοριά) βρισκόταν στα Ιεροσόλυμα, ζήτησε να του επιτραπεί η είσοδος στο ναό, προκειμένου να επιβεβαιώσει ο ίδιος της αυθεντικότητα του «θαύματος» και δήλωσε ότι αν όντως επρόκειτο για θαύμα τότε θα έκανε μια μεγάλη δωρεά στο ταμείο της εκκλησίας, διαφορετικά, αν επρόκειτο για απάτη, θα απεκάλυπτε την απάτη αυτή σε όλη την Ευρώπη και θα προέβαινε σε κατάσχεση όλης της περιουσίας του πανάγιου τάφου, η οποία είχε συγκεντρωθεί από δωρεές και τάματα των πιστών όλα αυτά τα χρόνια!

Σύμφωνα πάντα με τον Προφύριο, ο Μιχαήλ, μητροποπολίτης της Πέτρας, ο Δανιήλ μητροπολίτης της Ναζαρετ, και ο Διονύσιος επίσκοπος Φιλαδέλφειας (έτσι λεγόταν τότε το Αμμάν), ζήτησαν αμέσως συνάντηση με τον Ιμπραήμ, προκειμένου να έρθουν σε κάποια…συμφωνία. Στη συνάντηση αυτή ο Μιχαήλ παραδέχτηκε την απάτη της αφής του φωτός από αναμμένο καντήλι και ζήτησε από τον Ιμπραήμ να μην επιχειρήσει να αποκαλύψει το μυστικό και να μην ανακατεύεται με τα της Εκκλησίας, διότι κάτι τέτοιο θα…δυσαρεστούσε τον Τσάρο Νικόλαο της Ρωσίας, με απρόβλεπτες για τον Ιμπραήμ πολιτικές και στρατιωτικές συνέπειες! Ενόψει του πιο πάνω εκβιασμού, ο Ιμπραήμ θεώρησε σκόπιμο να «θάψει» το όλο θέμα…

Και συνεχίζει ο Πορφύριος: «…ο μητροπολίτης πρόσθεσε ότι μόνο από τον Θεό τον ίδιο περιμένουμε συγχώρεση για το ψέμα αυτό, διότι σε περίπτωση που το αποκαλύπταμε στους πιστούς ζητώντας απ’ αυτούς συγχώρεση, είναι βέβαιο ότι οι πιστοί θα μας διαμέλιζαν εκεί έξω στην είσοδο του ναού!» («Το βιβλίο της ύπαρξής μου» Τόμος: 3, σελ. 299-301).

Σύμφωνα επίσης με μαρτυρία Κύπριου ιεροψάλτη σε τηλεοπτική εκπομπή:
Θέλω να σας δώσω μιαν ειλικρινή μαρτυρία. Προς το παρόν ανωνύμως. Όμως, αυτά που θα σας πω, είμαι έτοιμος αν κληθώ να τα καταθέσω επωνύμως και ενόρκως, είτε ενώπιον της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Κύπρου είτε ενώπιον της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχουν ειρωνείες εκεί, αλλά δεν με ενδιαφέρουν. Είμαι θρησκευόμενος και πιστεύω ακράδαντα στα θαύματα. Όσα βεβαίως είναι πραγματικά θαύματα. Στην προσωπική μου ζωή, δυο φορές γνώρισα το θαύμα και την θεία πρόνοια. Όσον αφορά την συγκεκριμένη περίπτωση, του λεγομένου θαύματος του Αγίου Φωτός, που συμβαίνει κάθε χρόνο το άγιο Σάββατο εις τον ιερό ναό της Αναστάσεως εις Ιεροσόλυμα, έτυχε να μάθω την αλήθεια από χείλη αρχιερέως, ο οποίος επίσης την ήκουσε με τα ίδια του τα αφτιά, από χείλη αρχιερέων του πατριαρχείου Ιεροσολύμων.

Ο (εν λόγω) αρχιερεύς, εις μια των επισκέψεων του στο σπίτι μου, για δείπνο και φιλική συζήτηση επί θρησκευτικών και πνευματικών θεμάτων, μου εκμυστηρεύθηκε ότι τις ημέρες εκείνες, έμαθε κάτι που τον αναστάτωσε και τον εσκανδάλησε. Χρησιμοποιώ τα ίδια τα λόγια του αρχιερέως, χωρίς να αφαιρέσω ή να προσθέσω οτιδήποτε. Μου αφηγήθη λοιπόν τα εξής:

Αυτές τις μέρες φιλοξενούμε στην ιεράν αρχιεπισκοπήν, κλιμάκιο από μητροπολίτες από το πατριαρχείο Ιεροσολύμων. Ένα βράδυ μετά το δείπνον, ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος επρότεινε να πάρουμε το καφεδάκι μας στο Μέγα Συνοδικόν. Εκεί λοιπόν συζητώντας διάφορα θέματα ρώτησε ο Μακάριος τους φιλοξενούμενους μητροπολίτες: «Άγιοι αδελφοί, τώρα που είστε εδώ, είναι ευκαιρία να μου λύσετε μια απορία που έχω». Του είπαν, «Στην διάθεση σου Μακαριότατε αν μπορούμε, γιατί όχι;». Και τους είπε ο Μακάριος: «Άγιοι αδελφοί πέστε μου σας παρακαλώ, τί γίνεται με το θαύμα του Αγίου Φωτός, είναι πράγματι θαύμα;».

Οι μητροπολίτες απ’ τα Ιεροσόλυμα εμειδίασαν και του είπαν: «Μακαριότατε, κοροϊδεύουμε τον κόσμο, είναι ντροπή μας να κοροϊδέψουμε και εσένα». Ο Μακάριος είπε:
– «Μα δηλαδή, θέλετε να πείτε πως δεν είναι θαύμα;».
– «Όχι δεν είναι θαύμα!».
– «Ε, τί είναι λοιπόν;».
– «Μακαριότατε είναι μια τελετή η οποία γίνεται κάθε Μέγα Σάββατο εις τον ιερό ναό της Αναστάσεως».
– «Και γιατί δεν λέτε την αλήθεια εις τον κόσμο;».
– «Μακαριότατε, ποιος τολμά να πει την αλήθεια εις τον κόσμο; Θα μας λιντσάρουν».
Αυτή ήταν η αφήγηση του αρχιερέως.
Αποκαλυπτική είναι και η μαρτυρία του τοποτηρητή του πατριαρχικού θρόνου Ιεροσολύμων, μητροπολίτη Πέτρας Κορνήλιου. Την Μ. Τετάρτη 11-4-2001 στο κανάλι «Mega» στην εκπομπή «Γκρίζες Ζώνες» παρουσιάστηκε συνέντευξη του εν λόγω τοποτηρητή, ο οποίος μεταξύ άλλων δήλωσε:

α) Ο πατριάρχης απεκδύεται πάσης στολής και μένει με λευκό εσώρασο, όχι για να ελεγχθεί για τυχόν εύφλεκτες ύλες, αλλά για να παραμείνει με την λευκή στολή, που συμβολίζει την στολή των αγγέλων.

β) Ο πατριάρχης εισέρχεται στον Τάφο με λαμπάδα και προσεύχεται λέγοντας μια ειδική ευχή και ανάπτει το Φως από το φως της Ακοίμητης Κανδήλας, το δε φυσικό φως της Κανδήλας με την ειδική αυτή ευχή μετατρέπεται σε Άγιον Φως. Έτσι το φυσικό φως καθαγιάζεται και μετατρέπεται σε Άγιο Φως. Τότε εξέρχεται του Τάφου και παραδίδει το Άγιο Φως στο πλήρωμα του Ιερού Ναού και δι’ αυτού σ’ ολόκληρο τον κόσμο.

Άκρως διαφωτιστικός, ήταν κι ο αρχιδιάκονος του Παναγίου Τάφου, Χαράλαμπος Κατενίδης, σε ηχογραφημένη συνέντευξη που έδωσε στον χριστιανό εκκλησιαστικό συγγραφέα, Στυλιανό Χαραλαμπάκη, στις 7 Σεπτεμβρίου 1965…
Θα σας κάνω εν ολίγοις, μίαν περίληψιν της τελετής, της ονομαζομένης τελετής του Αγίου Φωτός. Λοιπόν… Μεγάλη Παρασκευή και μετά την περιφοράν του Επιταφίου, γύρω του Παναγίου Τάφου, ο πατριάρχης εφόσον τοποθετήσει τον Επιτάφιον επί του Παναγίου Τάφου, σβήνουν όλα τα κανδήλια, τα εντός και εκτός του Τάφου. Πριν σφραγιστεί ο Τάφος -διότι σφραγίζεται με κορδέλες, τις οποίες σφραγίζει με βουλοκέρι κατόπιν ο διοικητής των Ιεροσολύμων-, ο Σκευοφύλαξ του Παναγίου Τάφου, προσκομίζει από το σκευοφυλάκιον ειδικό κανδήλιον, ειδική αναμμένη κανδήλα, η οποία τοποθετείται εντός του Παναγίου Τάφου, εφόσον έχουν προηγουμένως σβησθεί όλαι αι άλλαι… Η κανδήλα έχει κάλλυμα αργυρούν. Αυτή η κανδύλα, μένει στον Πανάγιο Τάφο, μέσα, μέχρι το πρωί στις 10 του Σαββάτου. Το πρωί στις 10 του Σαββάτου, εφόσον γίνει η λιτανεία πέριξ του Αγίου Τάφου, ψάλλοντες το «φως ιλαρόν», ανοίγονται οι πύλες του Παναγίου Τάφου, εισέρχεται ο λαός εις την εκκλησία του Παναγίου Τάφου. Το κουβούκλιον του Παναγίου Τάφου, μένει πάντοτε σφραγισμένο, με την κανδήλα συνεχιζομένη, βέβαια, ν’ ανάβει εντός του Παναγίου Τάφου… Το κανδήλι μπορεί ν’ ανάβει σφραγισμένο, επειδή έχει οπές, γλώσσες… Λοιπόν… Ανάβει το κανδήλι, δέκα η ώρα, ως επί το πλείστον δεκάτην πρωινήν, ανοίγουν την πύλη του Παναγίου Τάφου μέσα, εισέρχεται ο πατριάρχης εφόσον τυπικώς, φαινομενικώς έτσι, αφαιρεί τα αρχιερατικά ενδύματα και μένει απλώς μόνο με το στιχάριον. Εισέρχεται εντός του Παναγίου Τάφου και μετά από μία σχετική, όπως λέγουν, προσευχή, βγάζει το Άγιο Φως. Αυτή είναι όλη η διαδικασία… Το δήθεν μυστήριον, εφόσον δεν είναι μυστήριο. Δεν είναι μυστήριον, διότι έχει ήδη προηγηθεί η προεργασία αυτή και είναι και φανερό, φως φανάρι.

Κάποτε, εντός της Συνόδου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, μερικοί δήθεν θεοσεβούμενοι, θεοφοβούμενοι κληρικοί και συνοδικοί, μεταξύ αυτών ήτο και ο Σκευοφύλαξ του Παναγίου Τάφου, Κυριακός λεγότανε, Σάμιος την καταγωγή. Είχε την απαίτηση, στα προγράμματα των ιεροτελεστιών τής Μεγάλης Εβδομάδος, εκεί που γράφουν «Τελετή του Αγίου Φωτός»…να γράψουν «Τελετή του Μυστηρίου του Αγίου Φωτός»… Ήθελαν να το κάνουν μυστήριο, αλλά ευτυχώς που υπάρχει κάποιος εκεί πέρα, ο οποίος πολύ λίγο διαφέρει από τους άλλους, αλλά λόγω του σχήματος δεν μπορεί να εξωτερικευθεί κι αυτός, να τα πει φανερά και λέει, «Όχι κύριοι, αυτό δεν είναι δυνατόν, διότι δεν είναι μυστήριον» και αυτό το πρόσωπο είναι ο Κυριακουπόλεως Αριστόβουλος (Αριστείδης Μουσικίδης)… Είπε, «κύριοι, δεν είναι μυστήριον, δεν μπορούμε να το ονομάσουμε μυστήριο, διότι ο κόσμος μάς βλέπει, μας έχει πάρει πια χαμπάρι. Εκτός τα όλα όσα έχουν δει τα μάτια τους, βλέπουν κι αυτό… Βλέπουν ότι ο Σκευοφύλαξ, την Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ, φέρνει το καντήλι μέσα. Πώς είναι δυνατόν να το ονομάσουμε μυστήριο; Και δεν μπορεί να το φέρει, βλέπετε, κρυφά, ώστε να μην γίνει αντιληπτό, αλλά το φέρνει μπροστά σε χιλιάδες προσκυνητάς».

Μια χρονιά, το 1956, εγώ ήμουν διάκονος του πατριάρχου, αρχιδιάκονος του θρόνου. Και ο ιερεύς, ο Άραβας, ορθόδοξος ιερέας, ο οποίος εστέκετο αριστερών του Παναγίου Τάφου, επήρε το Άγιον Φως, πριν ακόμα βγει ο πατριάρχης να πει «Δεύτε, λάβετε φως», από την θυρίδα η οποία είναι στο αριστερό μέρος του Παναγίου Τάφου. Πώς είναι δυνατόν; Έβαλε το χέρι του μέσα από την οπή -έχει μία ειδική οπή- και πήρε το Φως και βγήκε έξω και ο πατριάρχης ακόμα δεν είχε βγει. Διότι, για να βγει ο πατριάρχης μέσα από τον Τάφο, ήθελε, τουλάχιστον, τρία λεπτά…
Mια ενδιαφέρουσα και ζωντανή περιγραφή των όσων διαδραματίζονται κατά την αφή του Αγίου Φωτός έδωσε ένας περιηγητής, ο Γάλλος κληρικός Ντουμντάν, που ταξίδεψε στην Παλαιστίνη το 1561. Ο Ντουμντάν γράφει ότι οι «σχισματικοί» (έτσι αποκαλούσαν οι ρωμαιοκαθολικοί τους ορθοδόξους) αρχιερείς της Ανατολής άναβαν τη λυχνία με το τσακμάκι:
Ο πατριάρχης με πέντε ή έξι μονάχα μητροπολίτες ζυγώνει στην πύλη του Αγίου Τάφου όπου του αφαιρούν το φαιλόνιο για να μπει. Εκείνη τη στιγμή ξεσπάει καινούργιο πανδαιμόνιο. Αντηχεί τόσο βροντερά που είναι αδύνατον ν’ ακούσεις και τους φοβερώτερους κεραυνούς. Χιλιάδες στόματα κραυγάζουν, με μανία, ουρλιάζουν «Ελέησον! Ελέησον». Τα χέρια υψώνονται ψηλά με τις λαμπάδες, τα μάτια είναι στυλωμένα στον θόλο του ναού σε αγωνιώδη προσμονή της στιγμής που θα κατέβη το Άγιο Φως. Και στις εξέδρες οι γυναίκες πολλαπλασιάζουν τα ξεφωνητά και τους στεναγμούς, σαλεύουν τα χέρια τους σε δέηση προς τον ουρανό, λες κι εκλιπαρούν τον Θεό να στείλει, επί τέλους, αυτό το φως που με τόση λαχτάρα προσμένουν. Μέσα σ’ αυτήν την οχλοβοή ο πατριάρχης μπαίνει στον Άγιο Τάφο. Οι γενίτσαροι φρουρούν αυστηρά την είσοδο ώστε να μη δει κανείς τι συμβαίνει στο εσωτερικό. Εκεί, ο πατριάρχης μ’ ένα τσακμάκι δίνει φωτιά κι ανάβει τα καντήλια και μια δέσμη λαμπάδες που κρατάει στα χέρια του. Βλέποντας τον τα πλήθη να βγαίνει με το πολυφίλητο φως ξεσπούν σε επιφωνήσεις ευτυχίας, σε κραυγές χαράς, σε ομαδικό παραλήρημα ενθουσιασμού που είναι αδύνατον να περιγραφή. Κι ορμούν κατεπάνω του για ν’ ανάψουν τις λαμπάδες τους από τις δικές του, για να ‘χουν μια αμεσότητα επαφής με το Άγιο Φως. Δέκα βήματα πρέπει να διατρέξει για να φθάσει στο ιερό. Αλλά γι’ αυτά τα δέκα βήματα χρειάστηκε ένα τέταρτο της ώρας. Τον έχουν κυκλώσει από όλες τις μεριές, τον συμπιέζουν, τον συνθλίβουν. Είναι σκεπασμένος από δάσος χεριών και από λαμπάδες, έτσι που δεν διακρίνεται πια καθόλου. Εκείνοι που βρίσκονται δεκαπέντε βήματα πίσω, απλώνουν τα χέρια τους ν’ αρπάξουν τις λαμπάδες από τους κοντινούς, οι λαμπάδες θρυμματίζονται γίνονται κομμάτια, δεν απομένει ούτε μια γερή. Οι ραβδούχοι που αγωνίζονται να επιβάλουν την τάξη, άλλους σημαδεύουν κι άλλους χτυπάνε. Κι ο πατριάρχης που κρατάει υψωμένα τα κεριά δέχεται συνεχώς χτυπήματα στα χέρια.

Στο μεταξύ, το πανδαιμόνιο συνεχίζεται, κι όσο περνά η ώρα εντείνεται ολοένα. Τέλος, ο αρχιερέας φθάνει σ’ έναν πέτρινο βωμό, ανεβαίνει με δυο επισκόπους, παίρνει δύο νέες δέσμες κεριών αναμμένων και ύστερα άλλες κι άλλες. Και τα πλήθη συνωθούνται μετά μανίας για να πάρουν φως από τα χέρια του πατριάρχη. Εκείνοι που το κατορθώνουν δεν κρύβουν τη χαρά τους, ακτινοβολούν, πανηγυρίζουν και προσφέρουν το φως που απέκτησαν ύστερα από τόση μάχη στους άλλους με αγαλλίαση και κυρίως στις γυναίκες που δεν μπορούν να πλησιάσουν. Μερικοί, είτε από κάποια ειδική εύνοια, είτε ύστερα από μερικούς ραβδισμούς, είτε με μερικά πιάστρα που δίνουν στους γενίτσαρους μπαίνουν στον ίδιο τον Άγιο Τάφο, ανάβουν τις λαμπάδες από τα ίδια τα καντήλια που πρωτοδέχτηκαν το Άγιο Φως και βγαίνουν υπερήφανοι και πανευτυχείς. Δεν λογαριάζουν ούτε τους κόπους ούτε τα χρήματα που τους στοίχισε αυτή η επιτυχία. Μέσα σ’ ένα τέταρτο της ώρας άναψαν όλα τα καντήλια του ναού (τα υπολόγισα σε οχτακόσια). Οι σκηνές που διαδραματίστηκαν ανάμεσα στους Έλληνες για τη διανομή του Αγίου Φωτός επαναλαμβάνονται τώρα στα παρεκκλήσια των Αρμενίων, των κοπτών, των Σύρων και των Αιθιόπων, θαρρείς πως ο ναός πήρε φωτιά, ότι τον κατατρώει μια πελώρια πυρκαγιά…
Τα αυτοαναφλεγόμενα κεριά
Υπάρχει η άποψη ότι πρόκειται για μια απόκρυφη εφαρμογή που οργανώνουν οι κληρικοί του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων εδώ και αιώνες. Μία εκδοχή που προβάλλεται σύμφωνα με την άποψη αυτή είναι ότι τα κεριά έχουν εμβαπτιστεί προηγουμένως σε φωσφόρο, ο οποίος έχει την ιδιότητα της αυτοανάφλεξης μετά από κάποιο χρονικό διάστημα. Ο φωσφόρος από την άλλη ως χημικό στοιχείο ανακαλύφθηκε κατά τον 17ο αιώνα και δεν απαντάται ελεύθερος στη φύση. Για τους υποστηρικτές αυτής της άποψης ήταν παρ’ όλα αυτά γνωστές από πολύ παλαιότερα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής κάποιες «θαυματουργές ουσίες» ή «κρήνες» (πηγές) που παρουσίαζαν τέτοιου είδους φαινόμενα. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να σημαίνει ότι είτε ολόκληρος ο Πανάγιος Τάφος βρίσκεται σε μια τέτοια περιοχή είτε ότι χρησιμοποιείται αυτούσια κάποια πανάρχαιη «θαυματουργή ουσία» (χημική ένωση) της οποίας το όνομα και η σύσταση διατηρούνται μέχρι σήμερα ως ιερατικό «επτασφράγιστο» μυστικό. Εντούτοις, όπως υποστηρίζεται από πιστούς, η φλόγα που προέρχεται από το Άγιο Φως φέρεται να φωτοβολεί αλλά να μην προκαλεί καύση κατά τα πρώτα 33 λεπτά, σε αντίθεση με τη φυσική δράση της φωτιάς. Βέβαια, σε αυτή την περίπτωση καταφανής είναι η σύγκριση που γίνεται αναφορικά όχι με το φως αλλά με τη φωτιά.

Ο συγγραφέας Μιχάλης Καλόπουλος έχει δημοσιεύσει έρευνα που υποδεικνύει ότι τα αυτοαναφλεγόμενα υλικά και η θρησκευτική πυροτεχνουργία που ήταν γνωστή στην αρχαιότητα είναι επαρκή για να παράγουν το αποτέλεσμα που περιγράφεται ως «Άγιο Φως». Όπως ο ίδιος αναφέρει:
Με τη συνδρομή του Εργαστηρίου Χημείας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης προσδιορίσαμε ότι η καταλληλότερη ουσία για μια τέτοια χρήση είναι ο λευκός φωσφόρος. Πώς όμως θα μπορούσε κανείς να καθυστερήσει αυτή την αυτόματη ανάφλεξη ώστε να συμβεί με ελεγχόμενο τρόπο σε προκαθορισμένη στιγμή; Απλά, εάν ο φωσφόρος που συνήθως φυλάγεται κάτω από νερό για να μην αναφλεγεί, διαλυθεί σε κάποιο κατάλληλο οργανικό διαλύτη και μετά ένα πανί ή κερί βουτηγμένο στο διάλυμα αυτό εκτεθεί στον ατμοσφαιρικό αέρα, η αυτοανάφλεξη δεν γίνεται αμέσως αλλά καθυστερεί έως ότου εξατμιστεί σχεδόν τελείως ο διαλύτης. Στη συνέχεια το υλικό αρχίζει πρώτα να καπνίζει και τέλος αναφλέγεται, με ζωηρή φλόγα. Σημειώστε τη λεπτομέρεια της αργής προοδευτικής ανάφλεξης που ταιριάζει με τις περιγραφές των αυτοπτών μαρτύρων: «Φωτιές ανάβουν σποραδικά αυτόματα σε κεριά και σε καντήλια, με θεία παρέμβαση, αφού αρχίσουν να καπνίζουν πριν για λίγη ώρα». Αν όμως ο ίδιος ο παντοδύναμος Θεός άναβε θαυματουργικά κάθε χρόνο τα κεριά και τις καντήλες, τί ανάγκη είχε να τα κάνει να καπνίζουν για ώρα μέσα στην κατάμεστη από πιστούς, ασφυκτικά γεμάτη εκκλησία και δεν τα ανάβει δια μιας; Τα πειράματά μας έδειξαν ότι η αυτόματη ανάφλεξη των κεριών μπορεί να επέλθει με ελεγχόμενη χρονοκαθυστέρηση ημίσειας ώρας και άνω εξαρτώμενης από την πυκνότητα του διαλύματος του φωσφόρου και του τύπου του οργανικού διαλύτη που χρησιμοποιεί κανείς.

Επιδείξαμε κατ’ επανάληψη με επιτυχία το πείραμα με τα κεριά, προς κατάπληξη των παρευρισκομένων εκπροσώπων της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η αμηχανία τους ήταν έκδηλη, παρ’ όλο που δεν προφασιστήκαμε κάποια ανταγωνιστική υπερφυσική δύναμη αλλά ξεκαθαρίσαμε άμεσα και ευθέως τη φυσική βάση της διαδικασίας. Σε πρόσφατη μάλιστα επίδειξη που μεταδόθηκε από το κανάλι EXTRA την Παρασκευή 16 Απριλίου, ένας εκ των εκπροσώπων της Εκκλησίας διάβαζε την ώρα του πειράματος…τους εξορκισμούς του Αγίου Βασιλείου…ανεπιτυχώς. Η πηγή προέλευσης του λευκού φωσφόρου στην αρχαιότητα μπορεί να ήταν αρκετά απλή. Ένας κατάλογος από τα πιθανά διαθέσιμα υλικά για την παραγωγή φωσφόρου μας εισάγει κατευθείαν στο βασίλειο της μαγείας και μάλιστα της μαύρης καθώς η συνήθης πηγή για την παραγωγή φωσφόρου είναι τα…κόκκαλα, τα κόπρανα και τα ούρα. Και που αλλού μπορείτε να φανταστείτε ότι θα βρίσκαμε τέτοιες δυσώδεις αλχημιστικές συνταγές μαγειρικής παρά στο… ιερό βιβλίο της Βίβλου».
Σχετική εικόναΗ σχισμένη κολόνα
Ένα άλλο σημείο στο οποίο θα πρέπει να σταθούμε, είναι η περιβόητη σχισμένη κολόνα και το θαύμα που (θρυλείται ότι) συνδέεται μ’ αυτήν. Ακόμα και σκληροπυρηνικοί απολογητές στην περίπτωση αυτή συνιστούν επιφυλακτικότητα.

Λέγεται πως το 1549 μ.Χ. οι Αρμένιοι δωροδόκησαν τον σουλτάνο Μουράτ για να τους δώσει την άδεια να εισέλθουν στον Πανίερο Ναό της Αναστάσεως και να βγάλουν αυτοί από τον Πανάγιο Τάφο το Άγιο Φως. Πράγματι, ο σουλτάνος τους έδωσε την άδεια και οι Αρμένιοι μπήκαν μέσα στον ναό και τον κλείδωσαν. Γεμάτος απελπισία ο ορθόδοξος πατριάρχης όταν είδε τους Αρμένιους να βρίσκονται μέσα στον Πανάγιο Τάφο, γονάτισε έξω στην είσοδο του ναού κοντά σε μία από τις κολόνες. Ξαφνικά η κολόνα σχίστηκε και βγήκε το Άγιο Φως ανάβοντας τις λαμπάδες του πατριάρχη. Ο Αγαρηνός Εμίρης παρακολουθούσε τα γεγονότα από τον μιναρέ του τζαμιού που βρίσκονταν απέναντι από τον ναό. Μόλις είδε τα γεγονότα φώναξε «Μεγάλη η πίστη των χριστιανών! ‘Ένας είναι ο αληθινός Θεός, ο Θεός των χριστιανών. Πιστεύω στον Αναστάντα εκ νεκρών Χριστόν. Τον προσκυνώ ως Θεό μου». Μετά από αυτή την ομολογία του πήδησε από τον μιναρέ. Κατά την πτώση του όμως δεν έπαθε τίποτα. Τότε οι μουσουλμάνοι τον έπιασαν και τον αποκεφάλισαν.

Εδώ όμως προκύπτουν κάποιοι προβληματισμοί. Το σχίσιμο της κολόνας για παράδειγμα (το οποίο εστιάζεται κυρίως στο κατώτερο τμήμα της) δεν είναι διαμπερές. Συνεπώς, θα πρέπει να δοθεί μια λογική εξήγηση για το πώς (αλλά κυρίως ΓΙΑΤΙ) το φως διαπερνώντας το υλικό εμπόδιο τού κίονα άφησε τα ίχνη του μόνο από την εξωτερική πλευρά. Εκτός κι αν…το σχίσιμο προκλήθηκε από έξω προς τα μέσα, και όχι από μέσα προς τα έξω.

Ο Ιάσων Ευαγγέλου στο «Θρησκευτικό φαινόμενο» κάνει λόγο για φθορά «από την πυρκαγιά του 1808», ενώ ο Καλοκύρης υποστηρίζει ότι επρόκειτο για λάμψη κεραυνού, χωρίς ωστόσο να δίνει περαιτέρω πληροφορίες ή να διευκρινίζει πόθεν τούτο τεκμαίρεται.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον ωστόσο παρουσιάζει η εικασία του ότι ο θρύλος περί θαυματουργικής εμφάνισης τού φωτός μέσα από την κολόνα πιθανόν να σχετίζεται με την παλαιά παράδοση που διασώζει ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς κατά την οποία ο Θεός «και τω πυρί δεδίττεται -δηλαδή εκπλήσσει, φοβίζει- τους ανθρώπους ανάπτων εκ κίονος την φλόγα…». Και εδώ όμως ο Θεός «δεδίττεται» με τη φλόγα του κεραυνού που… έσχισε την κολόνα.

Ο προβληματισμός σε σχέση με την αυθεντικότητα τού εν λόγω «θαύματος», γίνεται όμως ακόμα πιο βασανιστικός, όταν αναρωτιόμαστε, πώς είναι δυνατόν οι Αρμένιοι να βίωσαν μπροστά στα μάτια τους αυτό το απίστευτο θαύμα, κι όμως αντί να αποκηρύξουν πάραυτα τα σφαλερά τους πιστεύω και να ασπαστούν το ορθόδοξο δόγμα, απλώς έφυγαν με σκυμμένο το κεφάλι; Γιατί δεν έκαναν αυτό που έκανε ο μουσουλμάνος μουεζίνης;

Και καλά, για τον άλφα ή για τον βήτα λόγο, δεν το έκαναν. Έκτοτε όμως έχουν παρέλθει πάνω από 400 χρόνια και οι Αρμένιοι έχουν βιώσει το θαύμα ισάριθμες φορές, και μάλιστα από απόσταση αναπνοής! Ακόμα να πιστέψουν;

Εδώ πράγματι, όπως με χιούμορ σχολιάζει ο Μιχάλης Καλόπουλος στο βιβλίο του «ΘΑΥΜΑ Ή ΑΠΑΤΗ ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΦΩΣ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ;», ο Αρμένιος παρατηρητής πρέπει σίγουρα να είναι «ο πιο δύσπιστος χριστιανός όλων των εποχών! […] Μόνο ο Διάβολος θα είχε τόσο αρνητισμό!».

Η ακαΐα
Η εξελικτική πορεία τού Αγίου Φωτός μέσα στον χρόνο, δεν ήταν βέβαια δυνατόν να μην αγγίξει και την κατά πολλούς εντυπωσιακότερη ιδιότητα του: Την περιβόητη ακαΐα. Αρχικά, λέει, η φλόγα δεν καίει, και μόνο μετά την πάροδο 33 ολόκληρων λεπτών, αποκτά τις φυσικές της ιδιότητες!

Το εκπληκτικό δε είναι ότι η ακαΐα ΔΕΝ συνδέεται με τον βαθμό πίστης ή τις γενικότερες θρησκευτικές πεποιθήσεις τού ατόμου, έτσι ώστε να μπορεί να βιωθεί ακόμα και από ανθρώπους που δεν πιστεύουν καν στο Άγιο Φως! Μάλιστα… Φαίνεται λοιπόν, πως και εδώ υπήρξαν σημαντικές τροποποιήσεις προϊόντος τού χρόνου… Διότι, τουλάχιστον την εποχή του ιερομονάχου και ιεροδιδασκάλου Γαβριήλ (1755-1815), όπως ο ίδιος μας διαβεβαιώνει, η ακαΐα εξαρτάτο ΑΜΕΣΑ από τον βαθμό τής πίστης με την οποία προσερχόταν κανείς στο φως: Ευλαβείς και ενάρετοι προσκυνητές «το εβάστασαν μετά πίστεως ώρα ικανήν και εις τας χείρας και εις τούς κόλπους και εις το πρόσωπον και δεν εκάησαν. Αλλ˙ ήρχισες να διστάζεις (…) και να δοκιμάζεις όχι με πίστιν, αλλά με αμφιβολίαν; Καίει, το ομολογώ»!

Τί ισχύει λοιπόν τελικά; Τί θα πρέπει επιτέλους να πιστέψουμε; Γιατί το «θαύμα» δεν χαρακτηρίζεται από επιβλητική απλότητα και αναλλοίωτη συνέχεια; Γιατί όλες αυτές οι ανακολουθίες; Είναι κι αυτά τα τόσο συμβολικά, υποτίθεται διά θαύματος εμφανιζόμενα 33 λεπτά ακαΐας που πραγματικά πρέπει να παλέψει κανείς για να μην κολαστεί! Διότι άσχετα με την (αντικειμενική ή υποκειμενική) υπόσταση τού φαινομένου, γεννάται το ερώτημα: Γιατί 33, 23, 13 ή οσαδήποτε λεπτά και όχι πάντα; Γιατί το θαύμα στη γένεσή του να είναι τόσο εντυπωσιακό, τόσο υπέρλογο, μα στη συνέχεια να υπόκειται σε φυσικούς περιορισμούς;

Είναι γνωστό, ότι η αυτοανέφλεξη του φωσφόρου που περιγράφεται παραπάνω, δεν προκαλεί θερμότητα στην αρχή και η φλόγα είναι σχετικά ψυχρή. Έτσι εξηγείται επιστημονικά το φαινόμενο της ακαΐας.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, για να έχετε μια ιδέα, πως ακριβώς εννοείται η ακαΐα που επικαλούνται αρκετοί, παρακολουθήστε μερικά από τα βίντεο που εμφανίζουν πιστούς να μην καίγονται.

Προσέξτε ότι στην συντριπτική πλειοψηφία κανένας δεν κρατά σταθερά τη φλόγα σε ένα σημείο, αλλά μετακινούν με σχετική ταχύτητα, είτε το κερί, είτε το «δοκιμαζόμενο» σημείο του σώματος. Σημειώστε επίσης, ότι τα περισσότερα βίντεο που σχετίζονται με αυτό το θέμα, δεν διαρκούν παρά ελάχιστα δευτερόλεπτα, ενώ κάποια απ’ αυτά αναπαράγονται σε αργή κίνηση για να δίνουν την ψευδαίσθηση της παρατεταμένης διάρκειας.

Με λίγα λόγια, ακόμα και στην περίπτωση που η φλόγα δεν παράγεται από φωσφόρο, συμβαίνει ότι πάνω-κάτω και με τους Αναστενάρηδες στη Δράμα, ένα φαινόμενο το οποίο έχει εξηγηθεί επιστημονικά.
Θα πρέπει να αναφερθεί τέλος, πως το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, σε σχέση με την θαυματολογία, ενώ μέσω της επίσημης ιστοσελίδας του του, μέχρι το 2013 δεν έπαιρνε επίσημη θέση και τηρούσε μια στάση ουδετερότητας (ουδεμία αναφορά έκανε σε «θαύματα»), έκτοτε αναπαράγει κι αυτό την σχετική παραφιλολογία και το «θαυματουργικό» του όλου πράγματος.

Η υποδοχή του Αγίου Φωτός με τιμές αρχηγού κράτους
Δεν θα μπορούσε να μην σχολιάσει κανείς την υπερβολή που διαπράττεται, καθώς και το ότι με δαπάνες του ελληνικού κράτους κι όχι της Εκκλησίας, διεκπεραιώνεται ένα κακόγουστο θέαμα, που αφ’ ενός παραβιάζει την συνταγματική αρχή της ανεξιθρησκείας, αφ’ ετέρου συμβάλλει στην συντήρηση και την τουλάχιστον έμμεση ενίσχυση της παραφιλολογίας περί «θαύματος».

Η «παράδοση» της μεταφοράς του Φωτός έχει ως εξής: Το Μεγάλο Σάββατο, με ειδική πτήση της Ολυμπιακής, μεταβαίνει στα Ιεροσόλυμα ο έξαρχος του Παναγίου Τάφου, ένας, δυο υπουργοί (ανάλογα με την ευσέβεια της κυβέρνησης) και τμήμα της προεδρικής φρουράς. Η επίσημη αποστολή επιστρέφει μαζί με το Άγιο Φως, πάλι με ειδική πτήση. Στο αεροδρόμιο, το Άγιο Φως γίνεται δεκτό ως…αρχηγός κράτους: Στρώνεται κόκκινο χαλί, ενώ μικτός λόχος με μπάντα αποδίδει τιμές (στο…Φως).

Αφού γίνει δεκτό με τιμές αρχηγού κράτους, το Άγιο Φως μεταφέρεται με συνοδεία μοτοσικλετιστών της ΕΛΑΣ στο Μετόχι του Παναγίου Τάφου στην Πλάκα. Παράλληλα, από το αεροδρόμιο ξεκινά νέος γύρος δεκαέξι(!) ειδικών πτήσεων της Ολυμπιακής, διά των οποίων μεταφέρεται στις Ιερές Μητροπόλεις της χώρας. Ελικόπτερο του Ναυτικού μεταφέρει το Φως σε νησιά χωρίς αεροδρόμιο. Υπάρχουν πράγματα που νομίζει κάποιος, πως συμβαίνουν επειδή συνέβαιναν πάντα. Λέγονται και «παραδόσεις».

Ως το 1988, το Φως ερχόταν στην Ελλάδα με βαπόρι μια εβδομάδα μετά την Ανάσταση! Μέχρι που ένας ταξιδιωτικός πράκτορας έπεισε το κράτος να μετατρέψει μια θρησκευτική τελετή σε εθνική παράδοση: Ήταν ο Ιάκωβος Οικονομίδης, ο οποίος έκτοτε φέρει τον τίτλο του Μεγαλόσταυρου του Παναγίου Τάφου, ιδιοκτήτης ταξιδιωτικού γραφείου στην οδό Νίκης 23, που οργάνωνε (μέχρι το 2004 που έκλεισε) εκδρομές στους Αγίους Τόπους.

Λόγω της σχέσης του με τον τότε έξαρχο του Παναγίου Τάφου στην Αθήνα (και μετά πατριάρχη) Ειρηναίο, συνέλαβε την ιδέα και έπεισε το κράτος να ναυλώσει αεροσκάφος της Ολυμπιακής για τη μεταφορά του Αγίου Φωτός από τα Ιεροσόλυμα στην Αθήνα. Επί προεδρίας Σαρτζετάκη, προστέθηκαν…εύζωνοι και σταδιακά φτάσαμε στο να του αποδίδονται (του…Φωτός!) τιμές αρχηγού κράτους.

Φυσικά, κανένα άλλο ορθόδοξο κράτος στον κόσμο (από τη Ρωσία και τη Σερβία μέχρι την Αρμενία) δε ναυλώνει αεροσκάφος για να μεταφέρει το Φως, ούτε το υποδέχεται ως αρχηγό κράτους…
Ο ίδιος ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, Ιεροθέος, ήταν επικριτικός για το τελετουργικό αυτό, το οποίο είχε χαρακτηρίσει (για άλλους λόγους βεβαίως), σαν «πρόκληση»:
Συνηθίζεται να υποδεχόμαστε τους αρχηγούς κρατών με ιδιαίτερες τιμές, ανάλογες με το αξίωμα που κατέχουν και την διακονία που έχουν μέσα στην κοινωνία. Και ακόμη μερικούς ανθρώπους που έχουν μια υπεύθυνη θέση, όπως τον Οικουμενικό Πατριάρχη –πού ασκεί υπεύθυνη εκκλησιαστική διακονία– τους υποδεχόμαστε με τιμές αρχηγού Κράτους. Αυτό είναι επιβεβλημένο, γιατί δεν πρέπει να υπονομεύουμε τους θεσμούς, αφού κάθε υπονόμευση των θεσμών οδηγεί στην αναρχία και την ανταρσία. Θεωρούμε δε κάθε εξουσία ως μεταπτωτικό φαινόμενο, που χρειάζεται για την πεπτωκυία κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε, την θεωρούμε σαν ένα αναγκαίο κακό, όπως και τον θάνατο.

Όμως δεν μπορούμε να θέσουμε το Άγιον φως στην ίδια θέση με τον αρχηγό κράτους, διότι δεν αποτελεί μια εξουσία τεταγμένη για να εξυπηρετή μεταπτωτικές καταστάσεις. Μάλιστα οι δημοσιογράφοι που «εκάλυπταν ζωντανά» το γεγονός της υποδοχής του Αγίου Φωτός άλλοτε έλεγαν ότι υποδεχόμαστε το Φως με τιμές αρχηγού Κράτους, και άλλοτε ότι το Άγιο Φως είναι ο πρώτος αρχηγός κράτους στο νέο Αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος»!

Η εικόνα της υποδοχής που είδα στην τηλεόραση μου δημιούργησε έντονο προβληματισμό. Η παρουσία της μουσικής μπάντας που παιάνιζε, το άγημα που απέδιδε τιμές, οι μοτοσυκλετιστές που συνόδευαν τον «αρχηγό κράτους» και ο επίσκοπος που κρατούσε τις λαμπάδες αναμμένες και με αυτές ευλογούσε τους πιστούς, και μάλιστα πολλές φορές οι λαμπάδες έσβηναν και χρειαζόταν να τις ανάψη εκ νέου, με προκάλεσαν.

Θα ήταν δυνατόν να αποδοθούν συμβολικές τιμές για το μεγάλο γεγονός με σεμνότητα και σοβαρότητα που επιβάλλει το θαυματουργικό αυτό σημείο, αλλά δεν είναι ορθό να θεωρείται αρχηγός κράτους το Άγιο Φως, γιατί τότε παραθεωρείται η αποφατικότητα του γεγονότος και το μυστηριακό στοιχείο του.
Παρομοίως, ο πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Γεώργιος Τσέτσης, έκανε λόγο για «διαπόμπευση του Αγίου Φωτός» και «διασυρμό των Θείων»…
Ο λόγος τώρα για την διαπόμπευση του Αγίου Φωτός με την οργανωμένη αεροπορική μεταφορά του στον ελλαδικό χώρο, συνοδεία κυβερνητικών παραγόντων, τιμητικών αγημάτων, ευζώνων και προσκόπων (και φυσικά τηλεοπτικών συνεργείων!), προκειμένου όπως ο Νεοέλληνας γιορτάσει «αυθεντικό ελληνικό Πάσχα».

Ωσάν οι πρόγονοί μας να μη γιόρταζαν Ανάστασιν Χριστού προτού εφευρεθεί το αεροπλάνο!

Ή ωσάν οι ανά τα πέρατα της οικουμένης ορθόδοξοι, να μην εορτάζουν Πάσχα Κυρίου, μια και η «Ολυμπιακή» δεν «πετά» ως τις χώρες τους!

Επέστη όμως καιρός να τερματισθεί ο διασυρμός των Θείων.

Είναι δε σόλοικο και αποτελεί ασέβεια το να αποδίδει κανείς «τιμές αρχηγού κράτους» στο άγιον φως, το οποίο προέρχεται από τον τάφο Εκείνου που δήλωσε ότι «η Βασιλεία η εμή ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου».
Α. Κοραής: Απάτη το «Άγιο Φως»

Όσο υπάρχουν πρόβατα (ποίμνιο) πάντα θα υπάρχουν και τσοπάνοι (ποιμένες) και τσοπανόσκυλα (μπαμπούλες)
 
Ω Ναι ! Είναι Π Ο Λ Λ Α τα Λ Ε Φ Τ Α και της μπίζνας του “αγίου φωτός”
Ο διδάσκαλος του γένους Αδαμάντιος Κοραής αναφέρει ότι « …οι χριστιανοί Πατέρες δεν αναφέρουν τίποτα μέχρι τον 9ο μ.κ.ε αιώνα περί του αγίου φωτός» και αποκαλεί τους Αγιοταφίτες ιερείς λαοπλάνους. Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Εφραίμ Β΄ (1766-1771) κατάργησε την τελετή του αγίου φωτός ως «χειροποίητον μηχανουργίαν». Η τελετή αποτελεί “ιερό” κατασκεύασμα προσέλκυσης τουριστών-προσκυνητών και των οικονομιών τους. Τα τεράστια έσοδα του Πατριαρχείου τα διαχειρίζονται ιδιοτελώς οι αξιωματούχοι Αγιοταφίτες.
 
Ω Ναι ! Είναι Π Ο Λ Λ Α τα Λ Ε Φ Τ Α και της μπίζνας του “αγίου φωτός”
 
Αντικληρικισμός και αντικομουνισμός
[Αυτές οι δύο αντί-θέσεις (συγγενείς, όπως θα δούμε) θεωρούνται ως αντιδραστικές και δογματικές τοποθετήσεις. Στις τελευταίες δεκαετίες, έφτανε να κολλήσεις σε κάποιον την ετικέτα του «αντικομουνιστή» για να τον εξουδετερώσεις παρομοιάζοντάς τον με φασίστα. Πράγμα που κατά κόρον έκανε το ΚΚΕ. Στην πραγματικότητα ούτε αντιδραστικές, ούτε δογματικές είναι. Αντίθετα, είναι προοδευτικές και φιλελεύθερες. Και ιδού γιατί: Ο αντικληρικός δεν είναι απαραίτητα άθεος, ούτε καν εναντίον της θρησκείας. Είναι εναντίον του κλήρου – δηλαδή αντίθετος με τους τρόπους και τις πρακτικές της εκκλησίας. Στην ακρότατη περίπτωση και εναντίον της ύπαρξής της. Μπορεί να την θεωρεί περιττή. Δεν χρειάζεται μεσολαβητές ανάμεσα στον εαυτό του και τον Θεό. Δύναται να είναι κανείς πιστός Χριστιανός χωρίς μητροπολίτες, εικόνες, καντήλια και εξαπτέρυγα. Ίσως μάλιστα να είναι πιο σωστός αυτός που ακολουθεί απλώς την Επί του Όρους Ομιλία. Αλλά και ο αντικομουνιστής δεν είναι απαραίτητα αντίθετος με τις απόψεις του Μαρξ. Απλώς μπορεί να μην συμφωνεί με το μεταγενέστερο κλειστό Δόγμα (π.χ. του Διαλεκτικού και Ιστορικού Υλισμού) ή με το μονολιθικό, ασάλευτο και αυταρχικό κόμμα.
 
Έβαλα αυτές τις έννοιες μαζί γιατί, όπως αρκετοί γνωρίζουν, είναι συγγενείς. Ήδη στην δεκαετία του σαράντα ο Bertrand Russell, στην «Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας», είχε κάνει μία λεπτομερέστατη παρουσίαση του κομμουνισμού ως θρησκείας: με δόγμα, ιερατείο, μεσσία, αιρετικούς – ως και Δευτέρα Παρουσία. Για μένα και οι δύο αυτές – υποθετικά αρνητικές – έννοιες μπορεί να είναι θετικές. Να υποδηλώνουν άνθρωπο ελεύθερο, ανοιχτό και αδογμάτιστο. Που είναι ενάντιος στα κλειστά συστήματα.
 
Φυσικά, όταν προκαλούνται από άλλους χειρότερους δογματισμούς είναι απλώς το  σύμπτωμα αντίθετου ιδεολογικού καρκινώματος. Κάποιος που είναι αντικομουνιστής  επειδή είναι φασίστας, απλώς αλλάζει ένα δόγμα με άλλο – αλλά δεν είναι ελεύθερα σκεπτόμενος άνθρωπος. Ενώ για μένα αυτά τα δύο «αντί-» μπορεί να είναι βήματα απελευθέρωσης. Όσο πλησιάζει το Πάσχα και σκέπτομαι πως πάλι θα ξοδέψουμε χρήματα για να φέρουμε το (δήθεν) Άγιο Φως και να το υποδεχθούμε με τιμές αρχηγού κράτους, γίνομαι εμμανής αντικληρικός. Και υποθέτω πως το ίδιο θα γινόταν και ο Ιησούς, που από ότι ξέρουμε, δεν πίστευε σε ειδωλολατρικά σύμβολα – και μάλλον θα μοίραζε τα χρήματα στους φτωχούς.]
 
Αυτή την προσωπική του γνώμη δημοσίευσε ο Νίκος Δήμου δημόσια και αν ήταν δυνατόν να τον γδάρουν ζωντανό, επίσης δήμοσια, στην πλατεία οι «χριστιανοί άνθρωποι της αγάπης» θα το έκαναν με εκστατική χαρά και θα ‘λεγαν πως είναι «θέλημα θεού». Η γνωστή παράνοια του προβάτου που το μόνο που γνωρίζει καλά είναι να βελάζει, να διαμαρτύρεται και να προσκυνάει υπάκουο και ταπεινό.
 
Ιστορική αναδρομή της απάτης του «Άγιου Φωτός»
 
Οι Άραβες του Ααρούν Αλ Ρασίντ παρέδωσαν στους παπικούς καλογήρους τα προσκυνήματα των Αγίων Τόπων (μαζί με τα σχετικά προνόμια, που σήμαιναν πολύ χρυσάφι) στα χρόνια του Καρλομάγνου (768-814 μ.κ.ε). Όταν πέθανε ο χαλίφης, το 889 μ.κ.ε τα προνόμια των καλογήρων καταργήθηκαν.
 
Το 1118 μ.κ.ε. ο Άραβας κυρίαρχος Σαλάχ Ελ Ντιν παραχώρησε στους ορθόδοξους μοναχούς τα προσκυνήματα των Αγίων Τόπων. Ο Ελ Ντιν όριζε ότι «ο πατριάρχης των Ελλήνων θα είναι ο κύριος του Καμαρέ (ναού του Παναγίου Τάφου) και αυτός θα παίρνει από τον τάφο του Ικάς το Άγιον Φως για να το μοιράζει στους Ναζωραίους (χριστιανούς)».
 
Έτσι πέρασε στους Έλληνες η δικαιοδοσία του Αγίου Φωτός και ο έλεγχος αυτής της «χρυσοτόκου τελετής», όπως τη χαρακτηρίζει ο ιστορικός Κυριάκος Σιμόπουλος. Και βεβαίως άρχισε και το παραμύθιασμα των χιλιάδων «χατζήδων», που ψάχνουν τη σωτηρία της ψυχής τους ταξιδεύοντας στους Αγίους Τόπους.
 
Όταν ο έλεγχος των προσκυνημάτων αποδόθηκε στους ορθοδόξους, συνεχίστηκε το ίδιο βιολί της εκμετάλλευσης των πιστών. Με μια διαφορά: διάφοροι Λατίνοι συγγραφείς και περιηγητές κατήγγελλαν τους ορθοδόξους ρασοφόρους για θεομπαιξία ξεχνώντας πως αυτοί ήταν οι πρώτοι διδάξαντες στο «άθλημα» αυτό. Κι όσο κι αν φώναζαν μεγάλες μορφές της Εκκλησίας, τ’ αυτί των «φρουρών του Παναγίου Τάφου» δεν ίδρωνε.
 
Τον 18ο αιώνα έχουμε μια διαφωτιστική αναφορά για το ιστορικό της «θαυματουργού καθόδου του Αγίου Φωτός» από τον ιησουίτη μισιονάριο (απεσταλμένο) Du Bernart. Το 1771 έστειλε από το Κάιρο υπόμνημα στον άμεσο προϊστάμενο του καθολικό επίσκοπο της Τουλούζης. Στο πρώτο μέρος αναφέρεται στο ιστορικό της τελετής, σημειώνει πως ήταν εφεύρεση των Λατίνων βασιλιάδων της Ιερουσαλήμ στα χρόνια των σταυροφοριών και προσθέτει πώς στη συνέχεια αξιοποιήθηκε από τους ορθόδοξους παπάδες:
 
«Ιδού το ιστορικό αυτού του δήθεν Αγίου Φωτός. Ο Foulcher de Chartres, εξομολογητής του Βaudouin Α’, δεύτερου βασιλιά της Ιερουσαλήμ, διηγήθηκε ένα θαύμα που έγινε μπροστά σ’ ολόκληρο τον λαό της Ιερουσαλήμ και που ο ίδιος είδε με τα μάτια του. Ελεγε πως το Μεγάλο Σάββατο, παραμονή του Πάσχα, ο Θεός, θέλοντας να τιμήση τον τάφο του Ιησού και να αναθερμάνει την πίστη των χριστιανών, έστειλε από τον ουρανό μια φλό¬γα που κατέβηκε στον Άγιο Τάφο και άναψε όλα τα καντήλια, που, σύμφωνα με τα εκκλησιαστικά έθιμα, ήταν σβηστά από τη Μεγάλη Παρασκευή. Αυτή η φλόγα, πετώντας από τη μια άκρη στην άλλη, άναψε όλα τα καντήλια του ναού.
 
Έλεγε, επίσης, ότι κάποτε ο Θεός, θέλοντας να δοκιμάσει την πίστη των χριστιανών και να τιμωρήση ίσως τον κλονισμό της ευσέβειας τους, καθυστέρησε μερικές ώρες την πραγματοποίηση του θαύματος. Τελικά η κάθοδος του Αγίου Φωτός έγινε την ημέρα του Πάσχα ύστερα από επίσημη λιτανεία όλων των χριστιανών με επικεφαλής τον ίδιο τον βασιλιά. Ολοι βάδιζαν ανυπόδητοι με θρήνους και δάκρυα. Κραυγές αγωνίας εκλιπαρούσαν τον ‘Υψιστο να κάνει το θαύμα του.
 
Το θαύμα συνεχιζόταν και επί βασιλείας του Βaudouin Β’, όπως βεβαιώνουν οι Βaronius και Sponde. Ο πάπας Ουρβανός Β’, δημηγορώντας στο κονσίλιο της Κλερμόν το 1095. αυτό ακριβώς το Θαύμα επικαλέστηκε στην προσπάθεια του να πείση τους χριστιανούς πρίγκιπες της Ευρώπης να ενώσουν τους στρατούς τους και να εκστρατεύσουν για την απελευθέρωση της γης που με τέτοιο θαύμα τιμούσε ο Θεός. Αλλά κατά τα φαινόμενα το θαύμα σταμάτησε λίγο ύστερα από τους πρώτους βασιλιάδες της Ιερουσαλήμ.
 
Ο ζήλος των πριγκίπων της χριστιανοσύνης είχε υποχωρήσει και η ευλάβεια των καθολικών είχε εκφυλισθή. Και ενώ οι καθολικοί παραδέχονται πως το θαύμα δεν γίνεται πια, οι σχισματικοί (σ.σ.: εννοεί τους Έλληνες ορθοδόξους) βρήκαν ευκαιρία να το διαιωνίσουν. Παπάδες και πατριάρχες εκμεταλλεύονται την ευπιστία του ποιμνίου που προσμένει την άγια ουράνια φλόγα τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου. Εφτά ώς οχτώ χιλιάδες πιστοί, ερεθισμένοι από την περιέργεια, συρρέουν στην Ιερουσαλήμ για να παρακολουθήσουν το θέαμα. Αυτό το πλήθος αποτελεί σημαντική πηγή πόρων για τους σχισματικούς’Ελληνες, που εξασφαλίζουν έτσι την επιβίωση τους και την κανονική καταβολή των φόρων στουςΤούρκους».
 
Ο Αδαμάντιος Κοραής ο πατέρας του Ελληνικού διαφωτισμού στον περίφημο «Διάλογο περί του εν Ιεροσολύμοις Αγίου Φωτός Άτακτα 1825 Τόμος Γ» κάνει μια σφοδρή επίθεση στην όλη ιστορία γύρω από το Άγιο Φώς για την οποία έχουν υπάρξει διάφορες απαντήσεις. Η επίσημη Εκκλησία δεν τόλμησε να υποκύψει τότε, στις παρανοϊκές  φωνές των χριστιανοταλιμπάν και να τον χαρακτηρίσει αιρετικό και αισχρό άθεο όπως εισηγήθηκε στον Πατριάρχη Κωνστάντιο μια οργισμένη μερίδα του εβραιοχριστιανικού κλήρου. Ο Πατριάρχης  φοβούμενος, το τεράστιο και διεθνές κύρος του Κοραή φοβήθηκε να κινηθεί εναντίον του και το 1833 όταν ο Κοραής πέθανε στο Παρίσι έδωσε άδεια τελέσεως επιμνημόσυνης τελετής στην Κωνσταντινούπολη.
 
Αποσπάσματα από τον περίφημο «Διάλογο» του Κοραή για το Άγιο Φώς:
 
«Δοκίμασε να κηρύξης εις τους προσκυνητάς, ότι ματαίως εξοδεύουν τόσα χρήματα, ματαίως κοπιάζουν ταξιδεύοντες μακράν δια θαύμα, δοκίμασε να διδάξης την τόσην απλήν αλήθειαν ταύτην, και θέλεις ιδεί στράτευμα προσκυνητών μεθυσμένων, ή ώς δέν αισχύνονται να ονομάζωνται Χατζήδων, στρατηγούμενον απο ολίγους θρασυτάτους γόητας, πνέοντας τον όλεθρον σου, ώς ανατροπέως των καθεστώτων»
«θαύμα αισχροκέρδιας, μηχανουργήματα λαοπλάνων ιερέων» και «ψευδοκαταίβατα φώτα της Ιερουσαλήμ»
«Αναίσχυντη θαυματοποιία και πλάσμα του μεσαίωνα, κατασκευασμένο από σκοταδιστές Καπουτσίνους»
«Της Ελλάδος ο κοινός λαός, μωρός ότι πιστεύει το άγιον φως»
«Ιερείς και λαός να καθαρισθώσιν από της δεισιδαιμονίας το όνειδος»
«Οι ποιμένες, πρώτοι αυτοί  το γέννημα του σκότους να σβέσωσι και τους τρέχοντας εις θέαν και προσκύνησιν αυτού, να εμποδίζωσιν».
«Μοναχοί θρασύτατοι γόητες επινόησαν το θαύμα του αγίου φωτός, για να ενισχύσουν τον ηλίθιο ζήλο των προσκυνητών»
«Όνειδος και αίσχος, στρατηγούμενον από θρασύτατους θαυματοπλάστες. Αξιοθρήνητοι οι κατ έτος τρέχοντες μωροί και πλανημένοι προσκυνητές του θαύματος»
«Τέτοιων θαυμάτων έχουν ανάγκη οι ψευδοθρησκείες»
«Ασυγχώρητον, με παντοειδείς δόλους να υπερασπίζεται η θρησκεία πλαστά θαύματα και πάσης λογής ανομήματα»
«Ελευθερώστε την Ανατολική εκκλησία από το όνειδος του αισχρού θαυματουργήματος»
«Το άγιον φως είναι πλάσμα ασεβές και αναίσχυντον, πλάσμα Λατίνων μοναχών και φραγγοπατερικόν γέννημα»
«Μην πιστεύετε λοιπόν όσα λέγουν περί του αγίου φωτός»
«Το Υπουργείο Εξωτερικών νομίζει ότι ικανοποιώντας τους αγιοταφίτες μοναχούς, θα ενισχύσει και θα διαφυλάξει την Ελληνική παρουσία και περιουσία στο Ισραήλ. Ας γνωρίζει, όμως, ότι όσο χαϊδεύει τους μοναχούς, τόσο αυτοί αποθρασύνονται και ξεπουλάνε κάθε τι ελληνικό και ιερό. Πρόσφατο παράδειγμα ο ηγούμενος παπάς Εφραίμ του “Αγίου Όρους”.
 
Το Πατριαρχείο Iεροσολύμων “είναι ο μεγαλυτερος ιδιοκτήτης ακίνητης περιουσίας στο Iσραήλ, μετά το ίδιο το κράτος του Iσραήλ”. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 20% έως 30% των ακινήτων στην Παλιά Πόλη της Iερουσαλήμ ανήκει στο Πατριαρχείο. Aνάμεσά τους τα τρία πιο σημαντικα μνημεία των “Aγίων Tόπων” αλλά και τα πιο σημαντικά κτίρια του Iσραήλ: H ίδια η Bουλή (Kνέσετ), η Mεγάλη Συναγωγή και η κατοικία του πρωθυπουργού. Σύνολο αξίας, δεκάδες δισεκατομμύρια δολαρίων. (Eφημερίδα Eλευθεροτυπία 27.02.2005, «Eιρηναίου “Γης Mαδιάμ”»)
«Δυστυχώς, οι μοναχοί και το ιερατείο, έχοντας με το μέρος τους τις μάζες του ηλίθιου λαού (πρόβατα-αμνούς) και τους δουλοπρεπείς πολιτικούς, εξακολουθούν να κυριαρχούν στην κοινωνική, οικονομική και θρησκευτική ζωή της κοινωνίας, διατηρώντας τον άνθρωπο στο σκοτάδι, την ειδωλολατρία και τον παγανισμό»
 
«Eίκοσι εκατομμύρια δολάρια «αγνοούνταν» στο Πατριαρχείο Iεροσολύμων, τουλάχιστον μέχρι το 2005: Tο ποσό αυτό ήταν το αντίτιμο που πλήρωσε η ισραηλινή κυβέρνηση το 2000, προκειμένου να ανανεωθεί για 999 (!) χρόνια η ενοικίαση των εκτάσεων, ιδιοκτησίας του Πατριαρχείου, στις οποίες έχει κτισθεί η Kνεσέτ (το Kοινοβούλιο και η προεδρική κατοικία του Iσραήλ. (Βλ. Eφημερίδα TA NEA 26.2.2005: «20 εκατομμύρια δολάρια έκαναν… φτερά. O κλέψας του κλέψαντος στο Πατριαρχείο Iεροσολύμων»)
 
Ως το 1988, το Φως ερχόταν στην Ελλάδα με βαπόρι μια εβδομάδα μετά την Ανάσταση! Μέχρι που ένας ταξιδιωτικός πράκτορας έπεισε το κράτος να μετατρέψει μια θρησκευτική τελετή σε εθνική παράδοση: Ήταν ο Ιάκωβος Οικονομίδης, ο οποίος έκτοτε φέρει τον τίτλο του Μεγαλόσταυρου του Παναγίου Τάφου, ιδιοκτήτης ταξιδιωτικού γραφείου στην οδό Νίκης 23, που οργάνωνε (μέχρι το 2004 που έκλεισε) εκδρομές στους Αγίους Τόπους.
 
Λόγω της σχέσης του με τον τότε Έξαρχο του Παναγίου Τάφου στην Αθήνα (και μετά Πατριάρχη) κ. Ειρηναίο, συνέλαβε την ιδέα και έπεισε το κράτος να ναυλώσει αεροσκάφος της Ολυμπιακής για τη μεταφορά του Αγίου Φωτός από τα Ιεροσόλυμα στην Αθήνα. Επί προεδρίας Σαρτζετάκη, προστέθηκαν… εύζωνοι και σταδιακά φτάσαμε στο να του αποδίδονται (του … Φωτός!) τιμές αρχηγού κράτους. Φυσικά, κανένα άλλο ορθόδοξο κράτος στον κόσμο, από τη Ρωσία και τη Σερβία μέχρι την Αρμενία, δε ναυλώνει αεροσκάφος για να μεταφέρει το “Φως” ούτε φυσικά το υποδέχεται ως αρχηγό κράτους !
 
Σκέψεις όπως, τι δουλειά έχει ο Ελληνας με τις εβραϊκές δοξασίες και τα σιωνιστικά δρώμενα, ούτε που περνάει από τον νου του προβάτου.
 
Εθνικό ξεπούλημα και εθνική προδοσία, από τους “θεματοφύλακες” του ελληνισμού!
 
Όσο υπάρχουν πρόβατα (ποίμνιο) πάντα θα υπάρχουν και τσοπάνοι (ποιμένες) και τσοπανόσκυλα (μπαμπούλες)
 
Πότε, τελικά, θα ξυπνήσουν οι Έλληνες;
Πότε οι πολιτικοί θα αγνοήσουν το πολιτικό κόστος και τα φτηνά μικροκομματικά συμφέροντά τους;
Πότε θα έλθει η ελευθερία του ανθρώπου που οραματιζόταν ο Αδαμάντιος Κοραής;
Ουτοπικές και ρητορικές οι ερωτήσεις, οι απαντήσεις είναι προφανείς.
 
Διάβασε ολόκληρο τον διάλογο του Αδαμάντιου Κοραή περί της απάτης του “αγίου φωτός”: Ad_Korais_peri_agiou_fwtos