Πέμπτη 16 Οκτωβρίου 2014

Πράγματα που δεν κάνουν οι ψυχικά ώριμοι άνθρωποι...

Things That Emotionally Strong People Don’t Do
 
Μπορεί να υπάρχουν πολλοί παράγοντες και σε πολλά επίπεδα οι οποίοι επηρεάζουν το κατά πόσον αισθανόμαστε επιτυχημένοι, πλήρεις και ευτυχείς, αλλά θεωρώ ότι ο σημαντικότερος από αυτούς είναι ο βαθμός της δικής μας συναισθηματικής ωρίμανσης. Η συναισθηματική ωριμότητα προσφέρει σταθερότητα, ψυχική δύναμη και αυτοπεποίθηση. Τα συναισθήματά μας θεωρούνται μέρος του ψυχισμού μας, αλλά αυτό που τα ξεχωρίζει ποιοτικά είναι ότι έχουν άμεση επίδραση στη φυσική μας υπόσταση· επηρεάζουν τις λειτουργίες του σώματός μας και καθοδηγούν κάθε δράση μας. Χωρίς συναισθήματα δε θα είχαμε κίνητρο για να κάνουμε το οτιδήποτε. Κατά την αναλογία που δίνει ο Χόρχε Μπουκάι στο βιβλίο του «Φύλλα Πορείας: Ο δρόμος της Αυτοεξάρτησης», αν ο εαυτός μας ήταν μια άμαξα, τα συναισθήματα θα ήταν τα άλογα που την κινούν και το μυαλό μας ο αμαξάς που κρατάει τα γκέμια. Κατά την οπτική γωνία του παρόντος άρθρου, οι συναισθηματικά ώριμοι άνθρωποι έχουν φτάσει σε μια εσωτερική ισορροπία, όπου ο αμαξάς και τα άλογα συνεργάζονται αρμονικά. Για κάποιους τυχερούς, η ισορροπία αυτή έρχεται με φυσικό, εξελικτικό τρόπο, καθώς μεγαλώνουν και ωριμάζουν μέσα σε ένα οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον που την υποστηρίζει. Σε άλλους, ακόμα πιο τυχερούς, έρχεται λίγο ως πολύ έμφυτη. Για τους περισσότερους από εμάς, είναι μια κατάκτηση που έρχεται μετά από συνεχή, συστηματική, επίπονη και ειλικρινή εσωτερική εργασία. Τα γνωρίσματα της ψυχικής και συναισθηματικής ωριμότητας είναι πολλά, όπως πολλοί είναι και τρόποι με τους οποίους εκδηλώνεται – ίσως υπερβολικά πολλοί για να περιγραφούν. Σε αυτό το άρθρο, αντί να ακολουθήσουμε τη συνηθισμένη οδό, δηλαδή να παραθέσουμε ένα δείγμα των «θαυμαστών» πραγμάτων που κάνουν οι άνθρωποι που έχουν φτάσει σε υψηλό βαθμό ψυχικής και συναισθηματικής ωριμότητας, θα κάνουμε κάτι που ίσως είναι χρησιμότερο· κάτι που δείχνει ποια όρια μπαίνουν χάρη στην ωριμότητα και γιατί, τόσο προς τους εαυτούς μας, όσο και προς τους άλλους. Ας δούμε λοιπόν 15 πράγματα που  δεν κάνουν οι ψυχικά και συναισθηματικά ώριμοι άνθρωποι. Δεν αποζητούν την αποδοχή των άλλων Η ανάγκη να αποσπάσουμε την προσοχή και κερδίσουμε την αποδοχή των άλλων είναι απευθείας συνδεδεμένη με το συναισθηματικό μας κόσμο. Κάποιοι από εκείνους που έχουν την ανάγκη να γίνονται αποδεκτοί από τους άλλους, αισθάνονται ότι έχουν αξία μόνο όταν παίρνουν την επιβεβαίωση από κάποιον τρίτο, ότι αυτός τους έχει ανάγκη, ότι του είναι χρήσιμοι. Είναι λες και οι άνθρωποι αυτοί αμφιβάλλουν για την αξία τους ή ότι έχουν πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση. Το να αμφιβάλλει κανείς για την αξία του είναι μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία: αν ούτε καν εσύ δεν είσαι σίγουρος για την αξία σου, κανείς δεν θα πιστέψει ποτέ ότι αξίζεις. Η αναζήτηση της αποδοχής των άλλων κρύβει μεγάλες παγίδες. Η μεγαλύτερη, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι με τον τρόπο αυτό υπάρχει ο κίνδυνος οι συγκεκριμένοι άνθρωποι στην πραγματικότητα να χαραμίζουν τη δική τους ζωή, ζώντας τη φαντασιακή ζωή κάποιου άλλου, δηλαδή εκπληρώνοντας τις προσδοκίες κάποιου άλλου. Πολλές φορές αυτό έχει ρίζες στην παιδική ηλικία, όταν οι γονείς προβάλλουν πάνω στο παιδί τις δικές τους προσδοκίες, αντί να του δίνουν αγάπη για αυτό που είναι, όπως είναι, άνευ όρων. Βλέποντας το παιδί την αναγνώριση και την αποδοχή μόνο όταν συμμορφώνεται με την εκπλήρωση των (εκφρασμένων ή υπονοούμενων) προσδοκιών των γονιών του, αναπτύσσει τη συμπεριφορά της αποζήτησης αυτής της αναγνώρισης, μπερδεύοντας την επιδοκιμασία (που εκδηλώνουν οι γονείς λόγω της ικανοποίησης των δικών τους επιθυμιών) με την αγάπη (που έχουν ανάγκη και αποζητούν τα παιδιά). Αυτή η αποζήτηση όμως ποτέ δε φτάνει σε ολοκλήρωση, καθώς, όση αποδοχή και να κερδίσουν στη ζωή τους (πχ μέσω της επαγγελματικής επιτυχίας), πάντα θα τους λείπει το αρχικό ζητούμενο: η αγάπη. Δεν επιτρέπουν σε άλλους να τους ρίχνουν Ο υγιής ψυχισμός απαιτεί συναισθηματική ανθεκτικότητα. Ο κόσμος είναι γεμάτος ανθρώπους με συμπλέγματα, απωθημένα και κακίες, που δε θέλουν να βλέπουν άλλους ανθρώπους να προοδεύουν και να προχωράνε στη ζωή τους. Μέσα σε κάθε περίσταση της ζωής σας, μπορεί να υπάρχει κάποιος που σας φθονεί. Η ατυχής αλήθεια είναι ότι, πολύ συχνά, οι άνθρωποι που μας κρατάνε πίσω είναι εκείνοι που βρίσκονται περισσότερο κοντά μας. Το να απαλλαγούμε από αυτούς τους ανθρώπους είναι τις πιο πολλές φορές η καλύτερη λύση, αλλά ταυτόχρονα είναι και η πιο δύσκολη. Αν μπορέσετε να απομακρύνετε διακριτικά αυτούς τους ανθρώπους από κοντά σας, θα έχετε κάνει ένα μεγάλο βήμα για να καθαρίσετε τη ζωή σας από συναισθηματικά φορτία που σας κρατάνε καθηλωμένους. Δεν κρατούν μνησικακία Αν κρατάτε μέσα σας απωθημένο θυμό, πικρία ή κακία για κάτι που σας έχουν κάνει, τότε ήδη ασχολείστε περισσότερο απ’ ό,τι χρειάζεται με κάποια κατάσταση. Εάν κάποιος ζητήσει ειλικρινά συγγνώμη, συγχωρέστε τον και προχωρήστε. Εάν δε ζητήσει συγγνώμη, τότε διακόψτε σχέσεις μαζί του, αποκόψτε τον εαυτό σας από εκείνον και προχωρήστε· μόνο μην αφήσετε τα όποια σκοτεινά συναισθήματα να παραμείνουν μέσα σας. Η μνησικακία (ανάμνηση του κακού), το να κουβαλάτε στις συναισθηματικές αποσκευές σας θυμό ή πικρία για την κακία που αισθάνεστε ότι σας έχουν κάνει, καταναλώνει πάρα πολλή ψυχική ενέργεια, σας κάνει δυστυχείς και βλάπτει την υγεία σας . Όπως είπε κάποιος κάποτε, η μνησικακία είναι σαν να παίρνω εγώ το δηλητήριο και να περιμένω ότι θα πεθάνει ο άλλος. Δε σταματούν να κάνουν αυτό που τους αρέσει Οι συναισθηματικά ώριμοι άνθρωποι κάνουν ό,τι κάνουν επειδή το αγαπούν και δεν το αλλάζουν και δεν το σταματούν για κανέναν τρίτο που μπορεί να έχει τις δικές του προτιμήσεις ή σκοπιμότητες. Δε σταματούν να πιστεύουν στον εαυτό τους Εκείνοι που αγαπούν τον εαυτό τους και κατανοούν τον εαυτό τους — εκείνοι που δε φοβούνται να είναι υπερήφανοι για τους εαυτούς τους — δεν αμφιβάλουν ποτέ για την αξία τους. Ξέρουν ακριβώς πόσο αξίζουν και φέρονται αναλόγως· ούτε υπερεκτιμούν, ούτε υποτιμούν τους εαυτούς τους. Δε φέρονται επιθετικά προς στους άλλους Οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν κακοί. «Γιατί όμως να συμβαίνει αυτό;» μπορεί να αναρωτηθεί κανείς. Η επιθετική ή καταπιεστική συμπεριφορά προς τους άλλους έχει νόημα και μπορεί να χρησιμεύει μόνο σαν τρόπος επιβολής. Αν προσπαθείς να επιβληθείς σε άλλους ή να τους μειώσεις, ας ελπίσουμε ότι το κάνεις στα πλαίσια των επαγγελματικών σου υποχρεώσεων (πχ σε διαπραγματεύσεις)· αν όμως είναι η γενικότερη στάση ζωής σου να φέρεσαι σαν μ@λ@κας, τότε αυτό είναι σαφής ένδειξη προσπάθειας υπερκάλυψης της πολύ χαμηλής αυτοεκτίμησης που κατά βάθος σε βασανίζει. Μήπως οδηγείς και μεγάλο, ακριβό αυτοκίνητο; Έχω ακούσει ότι υπάρχουν ειδικά χάπια για την περίπτωσή σου. Δεν αφήνουν τον καθένα να μπαίνει μέσα στη ζωή τους Οι συναισθηματικά ώριμοι άνθρωποι έχουν συναισθηματική σταθερότητα για ένα λόγο: Δεν αφήνουν τον εαυτό τους να εκτεθεί στην επίδραση ανθρώπων που δεν έχουν διαλέξει οι ίδιοι. Οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο ζουν τη ζωή τους χαοτικά, χωρίς κατεύθυνση και χωρίς προσανατολισμό (στην καλύτερη περίπτωση) ή ακόμα με τάσεις αυτοκαταστροφής (στη χειρότερη) – και πολύ ευχαρίστως θα έπαιρναν κι εσάς μαζί, για παρέα. Δε φοβούνται να αγαπήσουν πραγματικά Εάν φοβάσαι να αγαπήσεις, τότε μάλλον δεν έχεις αρκετή εμπιστοσύνη στον εαυτό σου. Ίσως να πιστεύεις ότι δεν είσαι αρκετά καλός ή αξιόλογος για τους άλλους για να διατηρήσεις μακροχρόνια σχέση. Ίσως δεν μπορείς να διακρίνεις τι θα δουν οι άλλοι σ’ εσένα για να θέλουν να είναι μαζί σου. Ίσως πιστεύεις πως ό,τι και να δοκιμάσεις θα είναι καταδικασμένο έτσι κι αλλιώς να αποτύχει και δε θες να μείνεις πάλι μόνος και πληγωμένος. Προσπάθησε να το δεις από την αντίθετη πλευρά. Κατά βάθος είσαι ένας υπέροχος άνθρωπος και αυτό θα το αισθανθεί οποιοσδήποτε σε γνωρίσει καλύτερα. Ακόμα και αν κάτι δεν προχωρήσει, δε σημαίνει ότι θα φταις εσύ. Σε μια σχέση υπάρχουν πάντα δύο. Αν όλα πάνε καλά, θα είναι χάρη και στους δύο. Αν όχι, η ευθύνη θα είναι και των δύο από κοινού. Εκτός βέβαια, αν είσαι ένας κακός και απαίσιος χαρακτήρας! Τότε ναι, φταις εσύ. Δε μένουν στο κρεβάτι, τρέμοντας τη μέρα μπροστά τους Η καλύτερη στιγμή της ημέρας θα έπρεπε να είναι η στιγμή που ξυπνάς και συνειδητοποιείς ότι είσαι για άλλη μια μέρα ζωντανός, ότι έχεις την ευκαιρία να δημιουργήσεις, να καταφέρεις πράγματα, να κάνεις τη ζωή σου καλύτερη! Πολύ συχνά, δυστυχώς, παίρνουμε την ύπαρξή μας σαν αιωνίως δεδομένη. Δε φοβούνται την ηρεμία Οι ψυχικά ώριμοι άνθρωποι δεν αισθάνονται την ανάγκη για συνεχή δράση, ούτε έχουν την ανάγκη συνεχούς εύρεσης νέων ερεθισμάτων. Δεν έχουν την ανάγκη να γεμίζουν με δραστηριότητες το χρόνο τους και να είναι συνέχεια στο πόδι, προκειμένου να αποφεύγουν έτσι να αντιμετωπίσουν τους δαίμονές τους ή για να αποδείξουν στους άλλους ή στον εαυτό τους την αξία τους. Εκτιμούν τις στιγμές γαλήνης και ανάπαυλας, καθώς τους υπενθυμίζουν το πώς είναι απλά να υπάρχεις και να αναπνέεις. Με αυτό δεν εννοούμε ότι αποφεύγουν την ένταση, αλλά μόνο ότι δεν τους καίει κάποια ιδιαίτερη ανάγκη συνεχούς εγρήγορσης και δράσης, δεν είναι παθολογικά εξαρτημένοι από αυτήν. Αντιθέτως, πολύ ευχαρίστως και χωρίς τύψεις ή ανασφάλειες θα πήγαιναν με την πρώτη ευκαιρία για έναν ήσυχο περίπατο ή θα καθόντουσαν για λίγο σε ένα παγκάκι να παρατηρήσουν και να νιώσουν με όλες τις αισθήσεις τους το περιβάλλον. Δεν κάνουν πράγματα που δε θέλουν να κάνουν Όλοι κάποιες στιγμές χρειάζεται να κάνουμε πράγματα που είτε δε μας τρελαίνουν ή δε μας αρέσουν, αλλά ποτέ δεν θα έπρεπε να κάνουμε πράγματα που δε θέλουμε να κάνουμε. Οι ψυχικά ώριμοι άνθρωποι το καταλαβαίνουν αυτό και έχουν πάντα μέσα στο μυαλό τους τα πράγματα που αγαπούν, κάτι το οποίο σαν στάση ζωής τους βοηθά και στο να βρίσκουν τρόπους για να φτάσουν εκεί. Μπορεί να μην απολαμβάνουν κάθε δευτερόλεπτο καθενός πράγματος που κάνουν, όμως έχουν ένα σκοπό και κάθε τι που κάνουν τους φέρνει πιο κοντά σε αυτό που αγαπούν. Δεν έχουν κανένα πρόβλημα να πουν «όχι» Δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία· αν δεν μπορείς να πεις «όχι», είσαι υποψήφιο θύμα εκμετάλλευσης. Οι άλλοι θα σε έχουν για χαλάκι της εξώπορτας και κανείς δε θα ζητάει τη γνώμη σου – ούτε θα τη λαμβάνουν σοβαρά υπόψη όταν τη δίνεις από μόνος σου. Το να λες «όχι» υπενθυμίζει στους άλλους ότι είσαι ανεξάρτητος, ότι έχεις όρια και ότι δεν μπορούν να σε ελέγξουν στα πάντα. Δεν «αμελούν» να δίνουν ένα χέρι βοήθειας Η δικαιολογία «δεν μπορώ» δε στέκει, όταν έχουμε να κάνουμε με τη συμπόνια και τη συμπαράσταση. Μερικές φορές δε χρειάζεται να έχουμε χρήματα για να βοηθήσουμε κάποιον· λίγος από τον χρόνο μας, η συμπάθειά μας και η προσοχή μας μπορεί να είναι αρκετά. Κάποιοι άνθρωποι επιλέγουν να παραβλέπουν τα πράγματα που μας συνδέουν με τους άλλους. Οι ψυχικά ώριμοι άνθρωποι εκτιμούν τη Ζωή σε όλες της τις μορφές, εκφάνσεις και εκδηλώσεις και είναι περισσότερο πρόθυμοι να βοηθήσουν άλλους που βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση. Δεν αισθάνονται την ανάγκη να «ταιριάξουν» Όσο πιο ώριμος είναι κάποιος ψυχικά, τόσο λιγότερο αισθάνεται την ανάγκη να ταιριάξει με άλλους ανθρώπους, ομάδες ή καταστάσεις και τόσο περισσότερο ανεξάρτητος γίνεται. Ή, για να χρησιμοποιήσουμε τη φράση του Χόρχε Μπουκάι, τόσο περισσότερο «αυτοεξαρτώμενος» γίνεται, με την έννοια ότι εξαρτάται όλο και περισσότερο από τον ίδιο τον εαυτό του και δεν εξαρτάται από το με ποιον είναι. Το πρώτο στάδιο της διαδρομής που ακολουθεί η σκέψη και τα συναισθήματα των ώριμων ψυχικά ανθρώπων ξεκινάει από τη συνεχή, επίμονη (και επίπονη μερικές φορές, λόγω ξεβολέματος ή απομυθοποίησης καταστάσεων και προσώπων), προσπάθεια αυτογνωσίας, το «γνώθι σ’ αυτόν» του Σωκράτη, δηλαδή από το «ποιος είμαι». Από το ποιος είμαι, με ειλικρίνεια και υπευθυνότητα προκύπτει το δεύτερο στάδιο του σκεπτικού μας, το «τι (θα έπρεπε να) κάνω». Αυτό που θα αναφέρω είναι υπεραπλούστευση, αλλά το χρησιμοποιώ για παράδειγμα: ο ζωγράφος ζωγραφίζει, ο συγγραφέας γράφει, ο αθλητής αθλείται, ο λεμονοστύφτης στύβει λεμόνια. Αυτό εφαρμόζεται αντίστοιχα σε όλες τις εκδηλώσεις του ανθρώπου, από τις προσωπικές, μέχρι τις σεξουαλικές, τις επαγγελματικές, τις κοινωνικές, τα χόμπι κτλ. Το τι κάνω, με τη σειρά του, μέρα με τη μέρα χτίζει το τρίτο στάδιο και με οδηγεί από μόνο του στο «πού πάω». Στη συνέχεια, πάνω στη διαδρομή που χαράσσεται με βάση το πού πάω, έρχομαι σε επαφή με συνοδοιπόρους των οποίων αυτό το κομμάτι της διαδρομής τους συμπίπτει με τη δική μου (πρόσκαιρα ή μακροχρόνια) και με τους οποίους μπορώ (ή και όχι, ό,τι διαλέξω) να αναπτύξω σχέσεις, οπότε προκύπτει το τέταρτο και τελευταίο βήμα, το «με ποιον είμαι» που λέγαμε στην αρχή. Οι ώριμοι και έμπειροι συναισθηματικά άνθρωποι γνωρίζουν τη σειρά των βημάτων και επανεξετάζουν τον εαυτό τους συνεχώς. Η σειρά πρέπει να είναι πάντα από τα προηγούμενα προς τα επόμενα, όχι αντίστροφα. Το κάθε ένα επόμενο στάδιο (θα έπρεπε να) είναι αποτέλεσμα όλων των προηγούμενων σταδίων. Για παράδειγμα, το τι κάνω δεν (θα έπρεπε να) καθορίζει το ποιος είμαι –  το ποιος είμαι (πρέπει να) καθορίζει το τι κάνω· το με ποιον είμαι δεν (θα έπρεπε να) καθορίζει το προς τα πού πάω –  το προς τα πού πάω (πρέπει να) καθορίζει με ποιον θα είμαι. Το θέμα αυτό συσχετίζεται άμεσα με το περιεχόμενο που δίνουμε στην έννοια «ελευθερία», καθώς και τις συνέπειες της ελευθερίας. Η ελευθερία μάς ολοκληρώνει οντολογικά ως ανθρώπους, αλλά ταυτόχρονα μάς φορτώνει με ευθύνες και υπευθυνότητες, γι’ αυτό οι περισσότεροι επιθυμούν ολόθερμα να πιστεύουν ότι δεν είναι ελεύθεροι· αλλιώς δεν θα είχαν κανένα άλλοθι για το ότι δεν αναλαμβάνουν δράση για να αλλάξουν την κατάστασή τους (αναλαμβάνοντας και την ευθύνη για τα αποτελέσματα των δράσεών τους). Από την άλλη, αν παραδέχονταν ότι ήταν ελεύθεροι, δεν θα είχαν κανέναν άλλον να του φορτώσουν (μεταβιβάσουν) τις δικές τους ευθύνες για το τι κάνουν τώρα, πού πάνε τώρα και με ποιον είναι τώρα. Εκεί όμως θα πάμε σε επόμενο άρθρο, το οποίο θα ασχοληθεί ειδικά με το αντικείμενο της ελευθερίας. Όσον αφορά το παρόν άρθρο, κάντε όλους τους δυνατούς συνδυασμούς και συγκρίνετε με αυτό που συμβαίνει στη ζωή σας. Τι άποψη έχετε; Συμφωνείτε ή διαφωνείτε; Δεν ξεχνούν ότι η «ευτυχία» είναι «στάση ζωής» Τελευταίο και ίσως σημαντικότερο, οι ψυχικά ώριμοι και ψαγμένοι άνθρωποι κατανοούν την ανθρώπινη φύση και κατάσταση. Καταλαβαίνουν το ρόλο που παίζει ο εγκέφαλός μας και τη δύναμη που έχει η ίδια η δική μας αντίληψη των πραγμάτων πάνω στο σώμα και το νου μας, και από βιολογικής και από ψυχολογικής πλευράς. Κατανοούν ότι τα συναισθήματα είναι αντιδράσεις· αντιδράσεις όχι απέναντι στα γεγονότα αυτά καθαυτά, αλλά αντιδράσεις στη δική μας αντίληψη των γεγονότων. Με άλλα λόγια, οι αντιδράσεις μας δεν αντανακλούν την πραγματικότητα· αντανακλούν την ερμηνεία που εμείς οι ίδιοι δίνουμε στην πραγματικότητα (φυσική, κοινωνική ή όποια άλλη). Αν κάποιος το κατανοήσει αυτό βαθιά, θα είναι σε θέση να διαχειριστεί πολύ καλύτερα τα συναισθήματά του και, αλλάζοντας τη στάση του,
να αλλάξει την κατάστασή του και, σε τελική ανάλυση, την ευχαρίστηση που παίρνει από τη ζωή του.

Μαρία Ιωσηφίδου

Γιατί η ζωή είναι δώρο....

Χανόμαστε καθημερινά σε ένα κυνήγι των υποχρεώσεων, των πρέπει, των φιλοδοξιών μας και ξεχνάμε ότι είμαστε άνθρωποι! Δεν εργαζόμαστε πλέον  για να ζούμε, αλλά ζούμε για να εργαζόμαστε και κυνηγάμε ένα άπιαστο όνειρο, πουλιά ταξιδιάρικα που όσο τα κυνηγάμε τόσο εκείνα πετάνε μακριά μας… τα χρόνια φεύγουν  και περνάμε από μπροστά μας σαν κινηματογραφική ταινία οι μέρες , οι ώρες , οι στιγμές, άλλοτε μας χαμογελάνε και άλλοτε μουντές ίσως και θλιβερές μας κοιτάνε, μα εμείς αναμένουμε τη στιγμή που θα ζήσουμε… δε ζούμε παρά υπάρχουμε αναμένοντας να ζήσουμε. Σκέψεις τριγυρνάνε το νου μας ποιοι είμαστε, γιατί υπάρχουμε, πού πάμε; Τι είναι η ζωή; Ζωή είναι το καινούριο, το ωραίο, το όμορφο. Ένα λουλούδι ανθίζει, ένα πουλί πετάει, ένα παιδί κλαίει ή γελάει. Ζωή είναι η κίνηση, η χαρά αλλά και ο πόνος, τα εναλλασσόμενα συναισθήματα. Ζωή είναι ένας κύκλος με αρχή και τέλος. Μετά τη ζωή ο θάνατος. Η ζωή είναι τα πάντα ο θάνατος τίποτα. Η ζωή είναι φωνές. Ο θάνατος σιωπή. Η ζωή είναι χρώματα, φώς, αέρας, αρώματα. Ο θάνατος σκοτάδι, άπνοια. Είμαστε τυχεροί που ζούμε, αναπνέουμε, αισθανόμαστε τώρα μπορούμε. Όλοι έχουν την ευκαιρία να ζουν την κοινωνική πραγματικότητα. Η κοινωνική πραγματικότητα είναι μια και μοναδική , η ερμηνεία της είναι διαφορετική. Βλέπουμε τα πράγματα όπως θέλουμε να τα δούμε και  όχι όπως πραγματικά είναι. Να αγαπάς τη ζωή σου! Αυτούς που στη χάρισαν. Και εκείνους  που την κάνουν καλύτερη. Να αδιαφορείς για τους κακούς. Η τιμωρία τους είναι η αδιαφορία σου. Μακριά από την κακία. Οι κακοί δε γίνονται ποτέ καλοί. Όταν στέκεσαι δίπλα τους, σου κλέβουν την ηρεμία και την καλοσύνη. Απομάκρυνέ τους από τη ζωή σου και άφησε τους να βράσουν στο καζάνι της κακίας τους. Η ευτυχία μας είναι η πληρότητα της ψυχής μας , μη σε αγχώνουν πράγματα που δεν αλλάζουν. Ζήσε τις μικρές στιγμές, τα απλά πράγματα, το τώρα, το χτες έφυγε πια, ενώ το αύριο μπορεί να μην έρθει. Ζήσε τη ζωή σου χωρίς να την εξευτελίζεις με μικροπρέπειες ούτε να αναλώνεσαι σε πράγματα ανούσια. Ζήσε τη ζωή σου όπως εσύ θες και κρίνεις, γιατί η ζωή είναι δώρο! Και αν κάποτε τη χάσεις, θα ξέρεις ότι την έζησες όπως ήθελες εσύ, και όχι όπως ήθελαν οι άλλοι! Η ζωή είναι δική σου και είναι πολύ μικρή για ένα θλιβερή! Μπες μέσα στο αυτοκίνητο σου, κάνε μια βόλτα χωρίς προορισμό, ακούγοντας την αγαπημένη σου μουσική στη διαπασών. Ζήσε τις στιγμές, εξάλλου  ζωή είναι το άθροισμα τους. Ο προορισμός άγνωστος, το ταξίδι της ζωής επικίνδυνο και αβέβαιο.  Το αν η ζωή θα κυλήσει ομαλά και χωρίς αντιξοότητες εξαρτάται από το πόσο καλός οδηγός είναι άνθρωπος, γιατί η ίδια η ζωή είναι ένα αυτοκίνητο με οδηγό τον άνθρωπο, εξαρτάται από το πόσο καλά ξέρει να πατάει φρένο ή γκάζι τη στιγμή που χρειάζεται. Γίνε μέλισσα και πάρε γύρη μόνο από τα καλά λουλούδια για να φτιάξεις  μέλι.  Ρούφηξε το μεδούλι της ζωής. Τελικά τι είναι η ζωή; Η ζωή είναι μια λέξη με τρία γράμματα, που ο καθένας τη γράφει όπως θέλει και με το δικό του γραφικό χαρακτήρα. Άλλος της δίνει αξία, τη γράφει με κεφαλαία, άλλος με μικρά, άλλος σταθερά και ευανάγνωστα, άλλος τρεμάμενα, φοβισμένα. Εσύ αποφασίζεις πώς θα γράψεις τη ζωή σου και αν δε μπορείς να τη γράψεις ζωγράφισε την, δώσε της χρώμα και βάλε την ξεχωριστή πινελιά στον πίνακα της κοινωνίας. Ζωή είναι το τώρα, το σήμερα, οι στιγμές… μην αναζητάμε λοιπόν τι είναι ζωή, γιατί έτσι χάνουμε την ουσία της. Στις αναζητήσεις μας για μια καλύτερη ζωή, πολλές φορές ξεχνάμε να ζούμε!  Ο Νίκος Καζαντζάκης είχε πει: δεν υπάρχει αρχή, δεν υπάρχει τέλος, υπάρχει η τωρινή τούτη στιγμή, γιομάτη πίκρα, γιομάτη γλύκα και τη χαίρομαι όλη. Ζωή είναι ο ήλιος που ανατέλλει το πρωί… ο γλάρος που πετάει αμέριμνος… το αθώο χαμόγελο ενός μικρού παιδιού. Είναι όλα εκείνα που δίνουν αξία στις στιγμές και χαρά στις αισθήσεις σου. Γι αυτό ζήσε, βρες λόγους για να ζεις και ζήσε όσο πιο απλά μπορείς, γιατί η ευτυχία της ζωής βρίσκεται στα απλά, στα μικρά, στα ασήμαντα, βρίσκεται στις λεπτομέρειες…

Γέλα, αγάπα και τραγούδα. Αυτό είναι ζωή!

Μαρία Ιωσηφίδου

Ο Σωκράτης και η Θεοδότη

Κάποτε, έπεσε «σύρμα» στο Σωκράτη και την παρέα του ότι έκανε το ντεμπούτο της μια νέα όμορφη εταίρα, η Θεοδότη, και αποφάσισαν να πάνε να τη δούνε.

  Ο Σωκράτης και η παρέα του, λοιπόν, φθάνουν στο σπίτι της, όπου τη βλέπουν να κάθεται στον κήπο, να τη ζωγραφίζει ένας ζωγράφος και τις θεραπαινίδες γύρω της να τη φτιάχνουν και να τη στολίζουν.

Οπότε, μπαίνει μέσα ο Σωκράτης και οι φίλοι του, που πρέπει να ήταν μαζί του άλλα τέσσερα άτομα: Ο φίλος του Αντισθένης κατοπινός ηγέτης της κυνικής σχολής και μελλοντικός δάσκαλος του Διογένη, ο γλύπτης Απολλόδωρος παιδικός φίλος του μάλλον από τα παλιά τότε που λάξευε και αυτός μάρμαρα στη μετώπη του Παρθενώνα, και οι Κέβης και Σιμίας, δυο μαθητευόμενοι φιλόσοφοι από τη Θήβα, σύνολο δηλαδή 5 νοματαίοι. Η Θεοδότη τους αγνοεί επιδεκτικά, ειδικά από τον κακομούτσουνο και ξυπόλητο Σωκράτη, μέχρι που ανοίγει το στόμα του.

Ο Σωκράτης, τη στιγμή που τον «σνομπάρει» η Θεοδότη, αποτείνεται στους φίλους του με τρόπο που τον ακούει εκείνη: «Αγαπημένοι μου φίλοι - τους λέει - μήπως είναι πιο σωστό αντί να μας ευχαριστεί η οπτασία την οποία έχουμε μπροστά στα μάτια μας, να την ευχαριστήσουμε εμείς;» «Μμμ, ναι, ναι, βέβαια…» θα μουρμούρισαν εκείνοι - οπότε συνεχίζει -

«Για να την ευχαριστήσουμε όμως πρέπει να την ωφελήσουμε και για να γίνει αυτό πραγματικότητα πρέπει να την αναφέρουμε όσο το δυνατόν σε περισσότερους άνδρες.

Αλλά για να είμαστε πειστικοί πρέπει να είμαστε αληθείς, που σημαίνει ότι θα πρέπει να μας επιτρέψει να αγγίξουμε αυτά που βλέπουμε και να φύγουμε από εδώ όσο το δυνατόν γίνεται περισσότερο ερεθισμένοι.



 Δηλαδή, θα πρέπει να μας αφήσει να την κανακέψουμε και να αποδεχθεί ευχάριστα το κανάκεμά μας». Η Θεοδότη, που εν τω μεταξύ είχε ξεμπερδέψει με το ζωγράφο, πλησίασε και είπε: «Εντάξει, θα σας παράσχω την ευγνωμοσύνη μου έμπρακτα, γιατί αφού εσείς θέλετε το καλό μου, φυσικό είναι κι εγώ να σας παράσχω καλοσύνη».

Ο Σωκράτης, βλέποντάς την πολυτελώς ντυμένη και γενικώς παρατηρώντας τη χλίδα που υπήρχε γύρω της, τη μάνα της και τις υπηρέτριες όλες πλουσιοπάροχα ενδεδυμένες, λέει:

«Πες μου, αλήθεια,. Θεοδότη, έχεις κάποια σπίτια, χωράφια ή δούλους τεχνίτες που σου δίνουν τη δυνατότητα να ζεις με αυτό τον τρόπο»;

«Όχι, δεν έχω τίποτα από όλα αυτά, γιατί όταν κάποιος γίνεται φίλος μου, με ευεργετεί γι’ αυτό το λόγο. Έτσι κερδίζω τη ζωή μου».

Και ο Σωκράτης συνεχίζει: «Πράγματι, αυτό που κάνεις είναι πολύ πιο αποδοτικό από το να έχεις ένα κοπάδι κατσίκες, πρόβατα η βόδια. Αλλά πώς τα καταφέρνεις;

Το αφήνεις αυτό στην τύχη ή έχεις κάποιο συγκεκριμένο τρόπο, μηχανεύεσαι δηλαδή κάποιο τέχνασμα για κάθε περίπτωση;» «Όχι, δεν μηχανεύομαι τίποτε, ούτε έχω κάποιο συγκεκριμένο τέχνασμα», του λέει η θεοδότη. «Δηλαδή, είσαι σαν τις αράχνες που υφαίνουν έναν ιστό και ότι πέσει μέσα, μύγες και κουνούπια;

Καλά, δεν είσαι επιλεκτική, Δεν ρυθμίζεις τα πράγματα όπως εσύ τα θέλεις;» «Και τι να κάνω»; Του απαντά εκείνη. «Καλά, δεν βλέπεις ότι όσοι κυνηγούν χρησιμοποιούν για το κάθε θήραμα συγκεκριμένο τρόπο;

Για παράδειγμα, αυτοί που κυνηγούν λαγούς έχουν ειδικά σκυλιά, άλλα για την ημέρα και άλλα για τη νύχτα. Επίσης, γνωρίζοντας τα περάσματα των λαγών στήνουν κατάλληλα τα δίχτυα τους ώστε να πέφτουν μέσα. Το κάθε πράγμα θέλει συγκεκριμένη τεχνική».



 «Και ποια δίχτυα έχω εγώ;» ρωτάει η Θεοδότη. «Ένα και μόνο δίχτυ έχεις - της απαντάει ο Σωκράτης - το οποίο είναι μάλιστα πολύ όμορφα πλεγμένο. Αυτό είναι το κορμί σου. Μέσα όμως στο κορμί υπάρχει η ψυχή, η οποία πρέπει να σε καθοδηγεί στο τι θα κάνεις για να το αξιοποιήσεις.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το πως θα ευχαριστείς αυτόν που έχει για σκοπό την απόλαυσή του. Και να τον φροντίζεις για να είναι φίλος σου και να σε φροντίζει. Και όχι με τα λόγια αλλά με τα έργα κτίζονται οι φιλίες, οι οποίες μάλιστα είναι τόσο πιο αρραγείς όσο οι φίλοι μένουν αμφότεροι ευχαριστημένοι. Και αυτό συμβαίνει όταν προσφέρεται ο ένας στον άλλο αγνά και φυσικά».

«Μα το Δία - λέει εκείνη - τίποτε από όλα αυτά δεν κάνω». «Και όμως - συνεχίζει ο Σωκράτης - είναι πολύ σημαντικό να προσφέρεται ο ένας στον άλλον σωστά και φυσικά.

Γιατί με τη βία, το ζόρι και τον εξαναγκασμό δεν μπορείς να αποκτήσεις ούτε να διατηρήσεις φίλους, ενώ με το δόσιμο την ευχαρίστηση και την ηδονή ακόμα και ένα θηρίο μπορεί να το κάνεις να μένει δίπλα σου και να σε παραστέκει. Έτσι δεν είναι»;

«Βεβαίως έχεις δίκιο….» μουρμουρίζει εκείνη. «Επομένως - συνεχίζει ο Σωκράτης - πρέπει να αποζητάς την φιλία αυτών που έχουν τη διάθεση να γίνουν φίλοι σου για να σε βοηθήσουν και να νοιάζεσαι γι’ αυτούς και να τους να το ανταποδίδεις, κάνοντας με τη σειρά σου ευεργεσίες, και μάλιστα με το πάρα πάνω.

Γιατί έτσι οι φίλοι θα μείνουν για πάρα πολύ καιρό κοντά σου και θα σου προσφέρουν με τη σειρά τους ακόμη μεγαλύτερες ευεργεσίες. Και θα τους έθελγες με τον καλύτερο τρόπο σε αυτό αν τους προσέφερες τις υπηρεσίες σου όταν είναι στην ανάγκη, όπως φίλος παραστέκεται σε φίλο ασθενή.



 Γιατί μη υπαρχούσης της ανάγκης, τις χάρες σου δεν θα τις εκτιμήσουν, πολύ δε μάλλον περισσότερο όταν δεν είναι πεινασμένοι. Γιατί στον χορτάτο αν του δώσεις φαγητό, μέχρι και αποστροφή αυτό μπορεί να του προκαλέσει».

«Και τι να κάνω – λέει η Θεοδότη - πώς μπορώ να προκαλέσω την πείνα, το ενδιαφέρον στους υποψήφιους φίλους μου;»

«Θεοδότη μου, είναι απλό. Κατ’ αρχάς, ούτε να προσφέρεσαι αλλά ούτε να προκαλείς αυτούς που είναι χορτασμένοι. Και όταν προκαλείς αυτούς που πρέπει, οφείλεις να συμπεριφέρεσαι ανάλογα, δηλαδή, από τη μια να φαίνεσαι ότι θέλεις να ενδώσεις και από την άλλη να ξεγλιστράς μέχρι να σε επιθυμήσουν όσο γίνεται περισσότερο.

Γιατί έτσι θα υπερέχουν αυτά που θα δίνεις, ενώ αν τα δίνεις διαφορετικά θα έχουν μικρή ανταποδοτικότητα και δεν θα πιάνουν τόπο».

«Πράγματι, μιλάς πολύ σωστά, Σωκράτη. Πες μου αλήθεια, θα ήθελες να με βοηθήσεις, να μου συμπαρασταθείς στο κυνήγι φίλων;»

«Ίσως - της απαντάει εκείνος - εάν και εσύ με τη σειρά σου με πείσεις ότι αξίζει αυτός ο κόπος». «Και τι να κάνω, πώς μπορώ να σε πείσω,»;

«Κοίτα καλή μου, εσύ θα ψάξεις να βρεις τον πιο κατάλληλο τρόπο, αν πράγματι με έχεις ανάγκη». «Εν τάξει Σωκράτη, μπορείς να έρχεσαι να με επισκέπτεσαι στο σπίτι μου ελεύθερα, όποτε θέλεις» του λέει η Θεοδότη, εννοώντας την ανταλλαγή εις είδος του εμπορεύματος και φυσικά το τσάμπα.

Ο Σωκράτης όμως δεν σταματά, και αυτό τον κάνει πραγματικά μεγάλο.

 Πάει να της πάρει και το βρακί... Συνεχίζει: «Ξέρεις, μου είναι πάρα πολύ δύσκολο να σε αναλάβω, γιατί είμαι πιεσμένος σε χρόνο. Είμαι πνιγμένος από τις πολλές δημόσιες υποχρεώσεις μου και από τις ιδιωτικές υποθέσεις φίλων που δεν μου επιτρέπεται να τους εγκαταλείψω. Γιατί πολλοί μου έρχονται να τους αναλάβω, να τους μάθω κόλπα μαγικά, τσιριτζλάτζουλες και σχετικά τερτίπια».

«Καλά, ξέρεις και από τέτοια, Σωκράτη;» τον ρωτά με περιέργεια. «Ε, γιατί νομίζεις ότι δεν ξεκολλάνε από κοντά οι φίλοι μου, οι οποίοι ειρίστω εν παρόδω είναι πολύ αξιόλογοι άνθρωποι, όπως από εδώ ο Απολλόδωρος και ο Αντισθένης που δεν με αφήνουν να κάνω βήμα, και ο Κέβης και ο Σιμίας που μάλιστα έρχονται από τη Θήβα; Αυτά τα πράγματα δε γίνονται χωρίς κόλπα μαγικά, τζιριτζάτδουλες και ανάλογα τερτίπια».

«Μάθε μου τότε κι εμένα μερικά και για του σου λόγου σου το αληθές πρέπει να θέλξω πρώτα εσένα».

«Θα κάνω ότι μπορώ, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι σωστό να έρχομαι εγώ σε εσένα, αλλά εσύ που μου το ζητάς πρέπει να έρχεσαι σ’ εμένα. Αυτό δεν είναι το πρέπον;». «Έχεις δίκιο, Σωκράτη, εγώ πρέπει να έρχομαι στο σπίτι σου, σε παρακαλώ μόνο να με δέχεσαι». «Και βέβαια θα σε δέχομαι, Θεοδότη μου, αρκεί να μην έχω μέσα κάποια πιο αξιαγάπητη από εσένα».

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΜΕ ΑΠΟΓΝΩΣΗ ΤΟΝ ΕΙΣΒΟΛΕΑ: Μία στρατηγική ανάλυση του σχεδίου του Μέμνωνος εναντίον του Μεγάλου Αλεξάνδρου (334 π.Χ)

Το  κύριο  πρόβλημα  του  περσικού  στρατού  στη  μάχη  του  Γρανικού  εναντίον  του  Μεγάλου  Αλεξάνδρου  (334  π.Χ.),  αφορούσε  την  πολυκέφαλη  ηγεσία  του.  Αυτή  αποτελείτο  από  πέντε  Ιρανούς  σατράπες,  έναν  Ελληνα  Ρόδιο  μισθοφόρο  αξιωματικό, τον  Μέμνωνα,  και  αρκετούς  άλλους  στρατηγούς  και  κυβερνήτες.  Φαίνεται  πως  ο  σατράπης  της  Ελλησποντιακής  Φρυγίας  Αρσίτης  ήταν  ο  γενικός  διοικητής,  αλλά  οι  άλλοι  Ιρανοί  σατράπες  και  στρατηγοί  ήταν  κατά  κανόνα  ατίθασοι  και  ανυπάκουοι,  και    δεν  επηρεάζονταν  από  την  ιδιότητά  του.
Ο  Μέμνων  ήταν  μάλλον  ο  ικανότερος  στρατηγός  στο  περσικό  επιτελείο,  όπως  αποδεικνύεται  και  από  την  εμπιστοσύνη  που  του  έδειχνε  ανέκαθεν  ο  Πέρσης  βασιλιάς  Δαρείος.  Εξάλλου  είχε  διαβιώσει  για  μία  δεκαετία  στη  Μακεδονία  και  γνώριζε  μάλλον  τα  πάντα  για  τον  μακεδονικό  στρατό,  ενώ  τον  είχε  αντιμετωπίσει  και  επί  δύο  χρόνια  (337-335 πΧ)  ως  στρατηγός,  μαχόμενος  το μακεδονικό  εκστρατευτικό  σώμα  των  Παρμενίωνα  και  Κάλαντα  στη  Μικρά  Ασία.  Ο  Μέμνων  ήταν  σίγουρα  ικανός  στρατηγός  αλλά  η  αξία  του  και  η  πρότασή  του  στο  πολεμικό  συμβούλιο  της  Ζελείας  (βλ.  παρακάτω)  έχουν  μάλλον  υπερτονισθεί  από  τους  αρχαίους  Ελληνες  συγγραφείς  (Αρριανό,  Διόδωρο  κ.ά.),  οι  οποίοι  προτιμούσαν  ως  πρωταγωνιστή  στον  περσικό  στρατό  έναν  ομοεθνή  τους,  από  τους  Ιρανούς  ομολόγους  του.  Όμως  παρά  την  αξία  του,  ο  Δαρείος  δεν  μπορούσε  να  τον  ορίσει  αρχιστράτηγο,  επειδή  δεν  ήταν  Πέρσης  ή  Μήδος.  Οι  υπερήφανοι  και  ατίθασοι  σατράπες  και  «συγγενείς  του  Μεγάλου  Βασιλέα»  (τιμητικός  τίτλος  των  πλέον  υψηλόβαθμων  Ιρανών)  δεν  θα  υπάκουαν  ποτέ  έναν  «βάρβαρο»  (από  την  ιρανική  άποψη).
Η  απόφαση  να  παραταχθεί  ο  περσικός  στρατός  στις  όχθες  του  Γρανικού,  προκειμένου  να  αποκρούσει  τον  Αλέξανδρο  σε  αποφασιστική  μάχη,  λήφθηκε  από  τους  σατράπες-στρατηγούς  σε  πολεμικό  συμβούλιό  τους  στην  πόλη  Ζέλεια  της  Ελλησποντιακής  Φρυγίας.  Στο  συμβούλιο,  ο  Μέμνων  υποστήριξε  ότι  δεν  έπρεπε  να  διακινδυνεύσουν  μάχη  παράταξης  με  τον  αντίπαλο  λόγω  της  υπεροχής  του  σε  πεζικό,  εννοώντας  όχι  απαραίτητα  την  αριθμητική  υπεροχή  (32.000  του  Αλεξάνδρου  έναντι  των  20.000  Ελλήνων  μισθοφόρων  των  Περσών,  χωρίς  να  υπολογίζουμε  τους  πολυάριθμους  αλλά  χαμηλής  ποιότητας  Ασιάτες  πεζούς)  αλλά  πιθανώς  την  υπεροχή  της  μακεδονικής  φάλαγγας  σαρισσοφόρων.  Μία  περσική  ήττα  σε  ανοικτή  μάχη  θα  έκρινε  τον  πόλεμο.  Όπως  το  έθεσε  ο  Μέμνων,  αν  οι  Πέρσες  νικούσαν  σε  μάχη,  ο  Αλέξανδρος  δεν  θα  έχανε  τίποτα  επειδή  βρισκόταν  σε  εχθρική  περιοχή,  αλλά  αν  ηττώντο,  τότε  η  ήττα  τους  θα  σήμαινε  την  απώλεια  ολόκληρης  της  Μικράς  Ασίας.  Ο  Μέμνων  επισήμανε  επίσης  ότι  οι  Μακεδόνες  θα  μάχονταν  με  επικεφαλής  τον  βασιλιά  τους,  ενώ  οι  Πέρσες  όχι,  εκφράζοντας  πιθανώς  έμμεσα  το  πρόβλημα  της  ανυπαρξίας  στιβαρής  περσικής  αρχιστρατηγίας.
Η  στρατηγική  πρόταση  του  Μέμνονα  ήταν  η  ακόλουθη.  Ο  περσικός  στρατός  έπρεπε  να  εκτελέσει  ελιγμό  υποχώρησης  ενώπιον  του  Αλεξάνδρου,  στρεφόμενος  στην  ενδοχώρα  και  καταστρέφοντας  αγροκτήματα,  γεννήματα,  χωριά,  ακόμη  και  τις  πόλεις,  έτσι  ώστε  ο  Αλέξανδρος  να  μην  μπορεί  να  θρέψει  τον  στρατό  του.  Με  αυτήν  την  τακτική  «καμένης  γης»,  ο  μακεδονικός  στρατός  θα  πεινούσε  και  θα  εξαντλείτο,  με  αποτέλεσμα  να  εκμηδενισθεί  από  τον  περσικό.
Αυτή  η  πρόταση  έχει  προκαλέσει  ατέρμονες  συζητήσεις  ανάμεσα  σε  στρατιωτικούς  και  άλλους  ερευνητές.  Αρκετοί  θεωρούν  ότι  ήταν  η  ενδεδειγμένη  τακτική,  άλλοι  υποστηρίζουν  ότι  ήταν  πρακτικά  ανεφάρμοστη  και  άλλοι  ότι  ακόμη  και  αν  εφαρμόζετο,  θα  ήταν  ανεπιτυχής.  Κατά  την  άποψη  μας,  οι  τελευταίοι  έχουν  μάλλον  άδικο.  Η  συγκεκριμένη  τακτική  επέφερε  συχνά  αν  όχι  συνήθως,  την  ήττα  του  εισβολέα,  με  χαρακτηριστικότερο  παράδειγμα  της  νεότερης  εποχής  τον  αποδεκατισμό  της  Μεγάλης  Στρατιάς  του  Ναπολέοντα,  όταν  ο  σπουδαίος  Ρώσος  στρατηγός  Κουτούζωφ  τον  παρέσυρε  έως  τη  Μόσχα.  Ο  Αλέξανδρος  εισέβαλε  στη  Μικρά  Ασία  την  άνοιξη,  δηλαδή  την  εποχή  που  τα  αγροτικά  αποθέματα  είναι  μειωμένα  και  ενώ  αναμένεται  η  νέα  συγκομιδή.  Οι  νέοι  καρποί  δεν  έχουν  αναπτυχθεί  ικανοποιητικά  έως  τον  Απρίλιο  στις  μεσογειακές  χώρες.  Επομένως,  αν  οι  Πέρσες  κατέστρεφαν  όλες  τις  καλλιέργειες  και  τα  γεωργικά  αποθέματα  της  Ελλησποντιακής  Φρυγίας  και  νότιας  Τρωάδας,  ο  Αλέξανδρος  θα  αντιμετώπιζε  μάλλον  σοβαρό  πρόβλημα  προμηθειών.

Η  Ελλησποντιακή  (Μικρά)  Φρυγία  και  η  Τρωάδα  και  η πορεία  των  αντιμαχόμενων έως  τον  Γρανικό 

Η  Μάχη  του  Γρανικού (334  π.Χ.).

Θεωρητικά,  το  σχέδιο  του  Μέμνονα  θα  πετύχαινε  επειδή  οι  επικοινωνίες  του  Αλεξάνδρου  θα  υπερεκτείνονταν  όταν  θα  εισέδυε  στη  μικρασιατική  ενδοχώρα  και  δεν  θα  μπορούσε  να  ανεφοδιάζεται  ούτε  από  τον  στόλο  του.  Όμως  μάλλον  δεν  ήταν  ρεαλιστικό,  όχι  επειδή  δεν  θα  πετύχαινε  αν  εφαρμοζόταν,  αλλά  για  τους  ακόλουθους  λόγους.
Πρώτον,  ο  Ρόδιος  στρατηγός  δεν  αντιλαμβανόταν  ότι  οι  σατράπες  δεν  θα  το  δέχονταν  ποτέ,  επειδή  τα  εισοδήματά  τους  προέρχονταν  από  τα  σπαρτά  και  τις  δραστηριότητες  των  κατοίκων.
Δεύτερον,  οι  περιοχές  που  πρότεινε  να  καταστραφούν,  κατοικούντο  από  λαούς  υποταγμένους  στην  Περσία,  οι  οποίοι  προφανώς  δεν  έτρεφαν  φιλικά  αισθήματα  για  εκείνη.  Αν  έκαιγαν  τα  υπάρχοντά  τους,  θα  επαναστατούσαν  και  θα  συντάσσονταν  με  τον  Αλέξανδρο.  Οι  κάτοικοι  της  Φρυγίας  και  Τρωάδας  δεν  ήταν  Πέρσες  και  Μήδοι  που  επιτελούσαν  πατριωτικό  αμυντικό  αγώνα  εναντίον  του  Αλεξάνδρου,  όπως  συνέβη  αργότερα  στην  Περσίδα  και  τη  Σογδιανή,  αλλά  αδιάφοροι  υπόδουλοι  που  δεν  θα  δίσταζαν  να  συνταχθούν  με  τον  Αλέξανδρο,  όπως  συνέβη  σε  αρκετές  περιπτώσεις  κατά  την  εκστρατεία  του.
Τρίτον,  η  επίσημη  αποστολή  ενός  σατράπη  ήταν  η  προστασία  των  γαιών  που  του  είχε  εμπιστευθεί  ο  Μεγάλος  Βασιλέας.  Αν  οι  γαίες  καταστρέφονταν  με  τη  συναίνεση  του  σατράπη,  ίσως  αυτός  κατηγορείτο  για  προδοσία  από  τον  τελευταίο.  Εξάλλου  η  ίδια  η  τιμή  του  σατράπη-αριστοκράτη  ταυτιζόταν  με  την  προστασία  της  επικράτειάς  του.
Τέταρτον,  ο  Μέμνων  πρότεινε  ουσιαστικά  την  καταστροφή  των  καλλιεργειών  και  γεωργικών  αποθεμάτων  της  Ελλησποντιακής  Φρυγίας  και  μάλλον  της  νότιας  Τρωάδας,  δηλαδή  περιοχών  με  σχετικά  πυκνό  πληθυσμό.  Ετσι  όμως  θα  δημιουργείτο  πρόβλημα  πολυάριθμων  προσφύγων,  τους  οποίους  οι  Πέρσες  έπρεπε  να  αποσύρουν  στην  άγονη  κεντρική  μικρασιατική  ενδοχώρα  φροντίζοντας  για  τη  διατροφή  και  την  περίθαλψή  τους,  κάτι  εξαιρετικά  δύσκολο,  αν  όχι  ακατόρθωτο.

Μακεδονικό  κράνος   θρακοφρυγικού  τύπου.

Επίσης  ο  Μέμνων  κατά  κάποιο  τρόπο  πρόσβαλε  τους  Πέρσες  ηγήτορες,  συμβουλεύοντάς  τους  χωρίς  περιστροφές  να  αποφύγουν  την  ανοικτή  μάχη  με  τους  Μακεδόνες.  Ο  Μέμνων  είχε  βιώσει  ο  ίδιος  στη  Μακεδονία  του  Φιλίππου  και  στη  Μικρά  Ασία,  τη  σαρωτική  δράση  της  μακεδονικής  φάλαγγας.  Επίσης  γνώριζε  καλά  ότι  όσοι  ελλαδικοί  οπλιτικοί  στρατοί  αντιπαρατάχθηκαν  σε  αυτήν,  συνετρίβησαν.  Όμως  παρά  την  ειλικρίνεια  του  Ρόδιου,  σε  κοινωνίες  με  πολεμοχαρείς  καταβολές  όπως  ήταν  οι  αριστοκρατικές  ιρανικές,  τέτοιου  είδους  συμβουλές  εκλαμβάνονταν  ως  απευθυνόμενες  σε  δειλούς.  Φαίνεται  πως  ο  Μέμνων  αγνόησε  γενικά  τον  κώδικα  τιμής  των  Ιρανών  αριστοκρατών.
Οσοι  θεωρούν  ότι  η  πρόταση  του  Μέμνονα  ήταν  ανώφελη  προτάσσουν  το  γεγονός  ότι  ο  ίδιος  δεν  την  εφάρμοσε  αργότερα,  όταν  ο  Δαρείος  του  ανέθεσε  τελικά  τη  μικρασιατική  άμυνα,  επειδή  στην  πραγματικότητα  δεν  την  θεωρούσε  αποτελεσματική.  Όμως  οι  εν  λόγω  ερευνητές  ξεχνούν  πως  όταν  ο  Μέμνων  κατέστη  αρχιστράτηγος,  ο  Αλέξανδρος  είχε  ήδη  κυριεύσει  τις  Ελλησποντιακή  Φρυγία,  Τρωάδα,  Αιολίδα,  Ιωνία  και  Λυδία,  δηλαδή  τις  πλουσιότερες  μικρασιατικές  περιοχές,  από  τις  οποίες  διέθετε  επαρκή  εφόδια  για  τον  σχετικά  ολιγάριθμο  μακεδονικό  στρατό.  Ετσι  η  τακτική  «καμένης  γης»  δεν  θα  είχε  πλέον  κανένα  αποτέλεσμα.
Οι  Πέρσες  σατράπες  απέρριψαν  ασυζητητί  την  πρόταση  του  Ρόδιου  στρατηγού.  Ο  τοπικός  σατράπης  Αρσίτης  του  δήλωσε  κατηγορηματικά  ότι  δεν  θα  δεχόταν  την  πυρπόληση  ούτε  μίας  κατοικίας  και  ότι  τέτοιου  είδους  διαγωγή  δεν  αρμόζει  στη  γενναιοφροσύνη  ενός  Πέρση,  υπενθυμίζοντάς  του  έτσι  ότι  υπάρχει  και  ένας  κώδικας  τιμής.  Η  απόφαση  του  συμβουλίου  ήταν  να  παραταχθεί  ο  στρατός  στην  ανατολική  όχθη  του  Γρανικού,  όπου  οι  Πέρσες  στρατηγοί  εκτίμησαν  ότι  η  μακεδονική  παράταξη  θα  κατακερματιζόταν  κατά  την  απόπειρα  της  να  τον  διαβεί  και  έτσι  θα  ήταν  ευάλωτη  στην  περσική  επίθεση  και  θα  συντριβόταν.  Όμως  αυτή  η  εκτίμηση  τους  ήταν  εσφαλμένη, όπως  αποδείχθηκε  πολύ  σύντομα  λόγω  της  στρατηγικής  ιδιοφυίας  του  Αλεξάνδρου …

Αριστοτέλης: Προτρεπτικός προς Θεμίσωνα

"Αλήθεια, καθετί που γίνεται σωστά θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι γίνεται για χάρη κάποιου πράγματος. Επομένως, αυτό που γίνεται καλά, γίνεται σωστά και καθετί που γίνεται ή έχει γίνει γίνεται ή έχει γίνει, στην περίπτωση, βέβαια, που σύμφωνα με τη φύση, καλά, εφόσον το παρά φύση είναι κατώτερο και αντίθετο προς το σύμφωνο με τη φύση. Το γίγνεσθαι, λοιπόν, σύμφωνα με τη φύση γίνεται για χάρη κάποιου πράγματος...

Αυτό θα μπορούσε να δει κάποιος σε κάθε μέρος του σώματός μας χωριστά· για παράδειγμα, εάν εξέταζες καλά το βλέφαρο, θα μπορούσες να διαπιστώσεις ότι δε δημιουργήθηκε χωρίς λόγο, αλλά για να βοηθάει τα μάτια, για να τα ξεκουράζει και να εμποδίζει τα πράγματα που έρχονται απ έξω. Επομένως, αυτό για το οποίο έχει γίνει κάτι και αυτό για το οποίο πρέπει να έχει γίνει κάτι ταυτίζονται. Για παράδειγμα, εάν ένα πλοίο έπρεπε να δημιουργηθεί για τις θαλάσσιες μεταφορές, αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο δημιουργήθηκε.

Εντούτοις, τα ζωντανά, βέβαια, πλάσματα ή όλα ανεξαιρέτως ή τα ανώτερα και πιο τιμημένα ανήκουν στα όντα που έχουν γίνει από τη φύση και σύμφωνα με τη φύση, διότι δεν έχει νόημα να θεωρεί κάποιος ότι τα περισσότερα από αυτά έγιναν παρά φύση, εξαιτίας κάποιας αλλοίωσης ή ελαττωματικότητας.

Το πιο τιμημένο από τα ζωντανά πλάσματα του κόσμου είναι ο άνθρωπος, επομένως είναι φανερό ότι έγινε από τη φύση και σύμφωνα με τη φύση.

Εάν, λοιπόν, ο τελικός σκοπός είναι πάντοτε καλύτερος από κάθε πράγμα (διότι για χάρη του τελικού σκοπού γίνονται όλα όσα γίνονται, και αυτό για το οποίο γίνεται κάτι είναι ανώτερο και καλύτερο απ. όλα τα πράγματα) και εάν ο σύμφωνος με τη φύση τελικός σκοπός είναι αυτό που εκ φύσεως πραγματοποιείται τελευταίο στη διαδικασία του γίγνεσθαι, εφόσον η διαδικασία του γίγνεσθαι συνεχίζεται μέχρι την ολοκλήρωση, κατανοούμε, λοιπόν, ότι πρώτο τελειοποιείται ό,τι έχει να κάνει με το σώμα, ύστερα όσα έχουν να κάνουν με την ψυχή και ότι πάντοτε η ολοκλήρωση του ανώτερου ακολουθεί μετά από τη γένεση, ότι η ψυχή ακολουθεί μετά από το σώμα και ότι από τα όσα έχουν να κάνουν με την ψυχή τελευταία έρχεται η φρόνηση, διότι αυτό βλέπουμε να εμφανίζεται από τη φύση τελευταίο στους ανθρώπους και για αυτό είναι από τα αγαθά το μόνο που διεκδικεί η γεροντική ηλικία. Επομένως, ένα είδος φρόνησης είναι σύμφωνα με τη φύση ο τελικός σκοπός μας και η λειτουργία της φρόνησης είναι το τελευταίο για χάρη του οποίου γίναμε. 
 
Λοιπόν, εάν έχουμε γίνει, είναι φανερό ότι υπάρχουμε με σκοπό να αποκτήσουμε φρόνηση και να μάθουμε κάτι.

Ποιο είναι, λοιπόν, από τα όντα αυτό για χάρη του οποίου μας γέννησε η φύση και ο θεός; Όταν ρωτήθηκε ο Πυθαγόρας, αυτός απάντησε: «Το να παρατηρούμε τον ουρανό» και έλεγε ότι ο ίδιος είναι παρατηρητής της φύσης και πως για χάρη του ήρθε στη ζωή.

Για τον Αναξαγόρα επίσης λένε ότι, όταν ρωτήθηκε να πει για χάρη ποιου πράγματος θα επέλεγε κάποιος να γεννηθεί και να ζει, απάντησε: «Για να παρατηρεί τον ουρανό, τα άστρα του, τη σελήνη και τον ήλιο», σαν όλα τα υπόλοιπα να μην είχαν καμία αξία.

Επομένως, σωστά, σύμφωνα με αυτή τη σκέψη ο Πυθαγόρας είχε πει ότι, για να αποκτάει γνώσεις και για να σκέφτεται κάθε άνθρωπος, έχει πλαστεί από το θεό. Το εάν, ωστόσο, το αντικείμενο της γνώσης είναι ο κόσμος ή κάποια άλλη φύση θα μπορέσουμε ενδεχομένως να εξετάσουμε αργότερα.
Προς το παρόν όμως μας αρκεί το πρώτο που είπαμε, διότι, εάν σύμφωνος με τη φύση τελικός σκοπός είναι η φρόνηση, το καλύτερο απ. όλα τα πράγματα θα είναι η λειτουργία της φρόνησης.
Επομένως, όλα τα άλλα πρέπει να πράττουμε για χάρη των αγαθών που εμφανίζονται μέσα στον άνθρωπο και απ αυτά όσα έχουν να κάνουν με το σώμα για χάρη όσων έχουν να κάνουν με την ψυχή και την αρετή για χάρη της φρόνησης, διότι αυτή είναι το ανώτερο αγαθό.

Ολόκληρη η φύση, που κατά κάποιο τρόπο διαθέτει λογική, δε δημιουργεί τίποτα τυχαία, αλλά τα πάντα για κάποιο σκοπό και απομακρύνοντας το τυχαίο, ενδιαφέρεται περισσότερο για τον τελικό σκοπό από όσο βέβαια οι τέχνες, επειδή, οι τέχνες είναι, όπως αναφέρθηκε, μιμήματα της φύσης και εφόσον ο άνθρωπος από τη φύση του έχει συσταθεί από ψυχή και σώμα, εφόσον η ψυχή είναι ανώτερη από το σώμα και εφόσον πάντοτε το κατώτερο υπηρετεί το ανώτερο, το σώμα υπάρχει για χάρη της ψυχής.

Όμως το ένα μέρος της ψυχής είναι, όπως ξέρουμε, αυτό που διαθέτει λογική, το άλλο αυτό που δεν έχει (ενν. λογική) και είναι κατώτερο, οπότε το άλογο μέρος υπάρχει για χάρη του λογικού. 

Στο μέρος όμως που διαθέτει λόγο (ενν. εντάσσεται) ο νους. Επομένως, σύμφωνα με την αποδεικτική διαδικασία, αναγκαία όλα υπάρχουν για χάρη του νου."

Σχόλιο:

Την αναλογία φύσης-τέχνης χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης στα Φυσικά του (194a,21-22, 199a,15-17), προκειμένου να ολοκληρώσει την επιχειρηματολογία του υπέρ της τελολογίας. Εμφανώς εδώ ο Αριστοτέλης επιχειρεί να θεμελιώσει την τελολογική σύλληψή του σ. ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του πλατωνικού στοχασμού, της τεχνικής δημιουργίας. 
 
Ο Αριστοτέλης δηλώνει ότι αυτό που συμβαίνει στην περίπτωση της τεχνικής δημιουργίας ισχύει και στη φύση. Ακολούθως όμως απορρίπτει την πλατωνική αντίληψη της δημιουργίας του κόσμου από ένα θείο τεχνίτη, όπως την εκθέτει ο Πλάτωνας στον Τίμαιο. Ο Αριστοτέλης αντιλαμβάνεται ότι η τέχνη (η ανθρώπινη συμπεριφορά) και η φύση είναι διαδικασίες ανάλογες, καθώς και οι δύο έχουν τελικό σκοπό (γίνονται για χάρη κάποιου πράγματος). Εντούτοις, η φύση για το Σταγειρίτη είναι η αρχή της μεταβολής των όντων προς το τέλος τους, το οποίο συμπίπτει με τη μορφή τους και είναι ανώτερη από κάθε μορφή τέχνης. 
 
Η φύση ενυπάρχει στα όντα, είναι η έμφυτη εσωτερική αρχή των όντων, ενώ η τέχνη είναι μια μορφή δύναμης που ασκείται από ένα εξωτερικό υποκείμενο και απλώς μπορεί να συμπληρώσει τη φύση εκεί όπου αυτή αδυνατεί να ολοκληρώσει. Με το πνεύμα αυτό και ο άνθρωπος ως μέρος της φύσης έγινε από τη φύση και σύμφωνα με τη φύση και θεωρείται ως το τελειότερο ον. Επομένως, η διαδικασία του ανθρώπινου γίγνεσθαι είναι η ακόλουθη: α. το σώμα, β. η ψυχή, γ. η φρόνηση. Ο τελικός σκοπός, που είναι και το πραγματικό αίτιο, είναι η φρόνηση. Από τα παραπάνω λογικώς έγκυρα επιχει-ρήματα ο Αριστοτέλης οδηγείται στην αποδεκτή αλήθεια ότι η γνώση είναι το αίτιο και ο τελικός σκοπός «Επομένως, ένα είδος φρόνησης είναι σύμφωνα με τη φύση ο τελικός σκοπός μας και η λειτουργία της φρόνησης είναι το τελευταίο για χάρη του οποίου γίναμε. 
 
Λοιπόν, εάν έχουμε γίνει, είναι φανερό ότι υπάρχουμε με σκοπό να αποκτήσουμε φρόνηση και να μάθουμε κάτι»30. Σαφέστατα ο συμπερασματικός λόγος του συγκροτήθηκε από δηλωτικές προτάσεις. Για τη θεμελίωσή του ο Αριστοτέλης επικαλείται και την ατομική εμπειρία των Προσωκρατικών, όπως του Πυθαγόρα και του Αναξαγόρα.

Ο Πυθαγόρας (580-500 π.Χ.) καταγόταν από τη Σάμο. Ήταν πανεπιστήμονας, φιλόσοφος, φυσικός, μαθηματικός, ιατρός, σοφός θεωρητικός των αριθμών. Σκοπός της διδασκαλίας του ήταν να πετύχει την επικοινωνία με το θεό, εφόσον οι ψυχές, που έχουν θεία προέλευση, έχουν ως αποστολή και κανονιστική αρχή να εξαγνίζονται από τους ρύπους της φυλακής του σώματος. Βασική θεωρία του Πυθαγόρα είναι ότι η ουσία των όντων είναι αριθμός. Προφανώς η σημασία των αριθμών ήταν αρκετά σπουδαία και ως ένα μέσο παρατήρησης της φύσης. Ο Πυθαγόρας συνέδεε τους αριθμούς με τη μουσική αρμονία και θεωρούσε άμεση τη σχέση της φιλοσοφίας με τη μουσική, καθώς η φιλοσοφία ήταν η υψίστη μουσική.

Φυσικά εδώ με το χαρακτηρισμό του ως παρατηρητή της φύσης αναδεικνύεται η αξία της φιλοσοφίας, εφόσον δεν αποτελεί μόνο γνώση, αλλά με αυτήν επιτυγχάνεται ο συντονισμός της ψυχής του ανθρώπου με την παγκόσμια αρμονία. Ο τελικός σκοπός της γέννησης του ανθρώπου είναι η φιλοσοφία.

Ο Αναξαγόρας (500-428 π.Χ.) γεννήθηκε στις Κλαζομενές. Υπήρξε δάσκαλος και σύμβουλος του Περικλή. Ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία, τα μαθηματικά, την αστρονομία, τη βιολογία και την ιατρική. Ο Αναξαγόρας θεώρησε ως αιτία της διαμόρφωσης και της οργάνωσης των πραγμάτων μια εξωτερική δύναμη, μια οργανωτική αρχή, η οποία δε δημιουργεί τον κόσμο, αλλά τον μορφοποιεί. Αυτή η δύναμη οργανώνει τον κόσμο, βάσει ενός σχεδίου και νόμου που επιβάλλει η ίδια και την ονομάζει νου. Και ο Αναξαγόρας, όπως και ο προκάτοχός του Πυθαγόρας εμφανίζεται μέσα από την ενασχόλησή του με την συμπαντική πραγματικότητα να αναδεικνύει ως τελικό σκοπό του ανθρώπου τη φιλοσοφία.

Εσωτερικευμένος θυμός: Γνωρίζετε τι είναι αυτό που σας προκαλεί νεύρα;

Ο θυμός έχει χαρακτηριστεί ως ένα τοξικό ή καταστροφικό συναίσθημα. Όλοι μας έχουμε κατά καιρούς νιώσει θυμό και μπορούμε να κατανοήσουμε ότι είναι ένα συναίσθημα πολύ έντονο και που μας επηρεάζει τόσο, που συχνά βλέπουμε τη συμπεριφορά μας να μεταμορφώνεται- συχνά κάνοντας πράγματα που τα μετανιώνουμε.

Ο θυμός είναι ουσιαστικά μια πολύ οξεία εκδήλωση άγχους και φόβου. Προσλαμβάνουμε ένα ερέθισμα, το ερμηνεύουμε σχεδόν αυτόματα ως απειλητικό και προβαίνουμε στην ανάλογη αντίδραση. Η αντίδραση αυτή έχει στοιχεία επιθετικότητας και μας φέρνει ταυτόχρονα σε άμυνα (ουσιαστικά κάνουμε επίθεση, για να προστατέψουμε τον εαυτό μας από την επίθεση που πιστεύουμε ότι μας απειλεί). Συχνά δεν αναλογιζόμαστε με τρόπο λογικό τις συνέπειες των πράξεών μας και η συμπεριφορά μας χαρακτηρίζεται από έντονη παρόρμηση. Κατανοητά μέχρι εδώ, θυμώνουμε γιατί κάτι μας απειλεί, μας προσβάλλει, μας αδικεί και αυτό το συναίσθημα μας βοηθά να προστατευτούμε.

Ο θυμός που νιώθουμε μπορεί να εξωτερικευτεί ή να εσωτερικευτεί.

Στην πρώτη περίπτωση θα εκτονωθεί με τη μορφή επιθετικής συμπεριφοράς: ο θυμωμένος άνθρωπος ανεβάζει τον τόνο της φωνής του, βρίζει, μιλάει με άσχημο τρόπο και μπορεί να καταφύγει ακόμα και σε σωματική βία. Ο άνθρωπος που θα εξωτερικεύσει το θυμό του δυσκολεύεται ή έχει μάθει από νωρίς στη ζωή του να μην ελέγχει την παρόρμηση αυτού του συναισθήματος και είναι ανήμπορος να το συγκρατήσει- πράγμα που έχει συχνά καταστροφικές επιπτώσεις γύρω του (π.χ. πρόκληση κάποιας μορφής βίας σε άλλους ανθρώπους).

Ο θυμός όμως μπορεί να εκδηλωθεί και με έναν λιγότερο έκδηλο τρόπο: να εσωτερικευτεί. Σε αυτήν την περίπτωση η συμπεριφορά που παρατηρούμε μοιάζει περισσότερο σε αυτό που αποκαλούμε "πικρία": σαρκασμός, κυνικότητα, πικρόχολα σχόλια, ειρωνία.
Εκτός από την αμυντική αυτή στάση κατά την οποία κάποιος αποτραβιέται και νιώθει πικρία και καχυποψία, ο θυμός πολλές φορές εκδηλώνεται και μεταμφιεσμένος καλά: πιο έμμεσα, πιο "εκπολιτισμένα". Όλοι μας θα έχουμε συναντήσει στη ζωή μας κάποιον άνθρωπο που να μιλάει με ιδιαίτερο πάθος για κάτι. Τα άτομα αυτά συνήθως θα τα χαρακτηρίσουμε ως παθιασμένα, φανατισμένα, "πορωμένα".

 Στην ψυχολογία όμως γνωρίζουμε καλά ότι λίγα πράγματα είναι τυχαία στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Επίσης ψυχοθεραπευτικά γνωρίζουμε ότι τα έντονα συναισθήματα είναι δούρειοι ίπποι άλλων σκέψεων και συναισθημάτων και αξίζουν περισσότερης ανάλυσης και διερεύνησης. Έτσι, την οποιαδήποτε υπερβολή της συμπεριφοράς προσπαθούμε να την θεωρήσουμε ως ένα μήνυμα και να την αποκρυπτογραφήσουμε και να καταλάβουμε τι αυτή προσπαθεί να συγκαλύψει. Ακόμα και αν η συμπεριφορά αυτή είναι θετική (π.χ. ένας ζήλος για τη σωτηρία των αδέσποτων ζώων, μια υπερβολική εμμονή για την απελευθέρωση του ανθρώπου από καταπιεστικούς μοχλούς, μια υπερβολική ανησυχία και προσπάθεια για τη σωτηρία του πλανήτη), είναι πολύ πιθανό να υποκινείται από βαθύτερες ανάγκες.

 Ο καθένας ενδέχεται να χρησιμοποιεί την φανατική και θυμωμένη ενασχόληση με ένα θέμα ως όχημα κάλυψης άλλων βαθύτερων αναγκών και το είδος και το εύρος αυτών των αναγκών φυσικά ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Οι ανάγκες αυτές που οδηγούν σε θυμωμένες συμπεριφορές μπορεί να αφορούν διάφορα πεδία στα οποία ένα άτομο νιώθει ότι κάτι άλλο χρειάζεται. Ας δούμε κανά δυο παραδείγματα. Μπορεί να κρύβονται ανάγκες για αναγνώριση ή αποδοχή. Ελλείμματα του παρελθόντος αφήνουν ως αποτύπωμα μια λαχτάρα να καλυφθούν αυτά τα απωθημένα κενά. Μπορεί αυτά τα συναισθήματα να μην αφορούν μόνο άμεσα το άτομο, αλλά αυτό να βίωσε έμμεσαέστω και ως θεατής καταστάσεις που το στιγμάτισαν. Για παράδειγμα μια γυναίκα να θέλει να υποθάλψει τα αδέσποτα ζώα της γειτονιάς της γιατί στην παιδική της ηλικία έβλεπε ένα στενό της πρόσωπο να δέχεται αδικία, περιθωριοποίηση ή βία. Ένας άλλος παράγοντας που μπορεί να κρύβεται από θυμωμένες συμπεριφορές, συγκεκαλυμμένες από ακτιβισμό, δράση κτλ. είναι ο εντυπωσιασμός: του εαυτού, του γονέα, του συντρόφου, των φίλων. Η υπερβολική ανάγκη να εντυπωσιάσουμε και να επιδιώξουμε την έγκριση και το χειροκρότημα προδίδει εσωτερικές ανασφάλειες και βαθύτερα αισθήματα μειονεξίας και χαμηλής αυτοεκτίμησης.
Δύο ζητήματα που αξίζει να σημειώσουμε:

Καθώς μιλάμε για ακραίες και υπερβολικές ενασχολήσεις, αξίζει να σημειώσουμε ότι στο χώρο του εθελοντισμού και του ακτιβισμού παρατηρούνται συχνά άτομα τα οποία ρίχνονται σε μάχες, προσπαθώντας να απαντήσουν στους εσωτερικούς τους "δαίμονες", να κατευνάσουν δηλαδή άλλες, βαθύτερες ανάγκες. Πάντα κάτι τέτοιο σημαίνει; Όχι βέβαια. Αυτό που θα πρέπει να τονίσουμε είναι ότι όλα αυτά δε σημαίνουν ότι όσοι ασχολούνται με τον ακτιβισμό ή τον εθελοντισμό, έχουν βαθύτερα προβλήματα απαραίτητα. Ο αλτρουισμός απέχει πολύ από την αυταπάρνηση και είναι μια κινητήριος δύναμη της βελτίωσης της κοινωνίας. Η προσφορά μπορεί να είναι σχετικά ανιδιοτελής και να υποκινείται και από μια έντονη αίσθηση δικαίου και ένα αισιόδοξο πάθος για τη βελτίωση της ζωής γενικότερα.

Επίσης κάτι ακόμα που πρέπει να τονίσουμε είναι ότιόλα αυτά συνήθως αφορούν συναισθηματικές καταστάσεις και σκέψεις που δεν είναι απαραίτητα συνειδητές. Τα άτομα που καθοδηγούνται από εσωτερικευμένο θυμό δεν έχουν συναίσθηση των βαθύτερων αιτίων που οδηγούν σε συμπεριφορές όπως αυτές που είδαμε παραπάνω. Η σύγχυση αυτή προκαλείται ακριβώς επειδή πρόκειται για απωθημένες συναισθηματικές καταστάσεις. Όταν έρχονται στο συνειδητό επίπεδο και υπάρχει πια επίγνωση, ο θυμός "ξεθυμαίνει", το άτομο αποσυμπιέζεται συναισθηματικά. Και τότε μπορεί να επιλέξει να ασχοληθεί με το αντικείμενό του με τρόπο πιο διαυγή, με πιο ξεκάθαρα κίνητρα, με πιο λογική σκέψη και με νηφαλιότητα.

Η Χημεία του Έρωτα

Η Χημεία του ΈρωταΗ χημεία του έρωτα: Aρχίζει με φερομόνες, συνεχίζει με ντοπαμίνη και τελειώνει με ωκυτοκίνη.

Ήταν το 2000 όταν δύο επιστήμονες – ο καθηγητής Νευροαισθητικής Σεμίρ Ζέκι από το Εργαστήριο Νευροβιολογίας του University College στο Λονδίνο και ο δρ Αντρέας Μπάρτελς ερευνητής στο Ινστιτούτο Βιολογικής Κυβερνητικής Μαξ Πλανκ στη Γερμανία – επέλεξαν 70 φρεσκοερωτευμένους εθελοντές, για να εξετάσουν τον εγκέφαλό τους.
Οι εθελοντές δέχτηκαν να μπουν στον τεράστιο κύλινδρο ενός λειτουργικού μαγνητικού τομογράφου (fMRI) και οι απεικονίσεις που προέκυψαν αποτέλεσαν τις πρώτες στην ιστορία της επιστήμης εικόνες του ερωτευμένου εγκεφάλου.
Οι εν λόγω απεικονίσεις υπήρξαν αποκάλυψη για τους δύο ερευνητές και για όσους ακολούθησαν τα βήματά τους, καθώς έδειξαν ότι ο έρωτας μοιάζει πολύ με τον… εθισμό στο αλκοόλ και στα ναρκωτικά! Κι αυτό, διότι όταν ερωτευόμαστε ο εγκέφαλος συσχετίζει κάτι που μόλις του συνέβη με την άκρατη ευχαρίστηση – και ταυτοχρόνως αποδίδει το υπέροχο αυτό συναίσθημα με το εξαίσιο πρόσωπο που βρίσκεται απέναντί του.
Με το εύρημα αυτό συμφωνεί ο δρ Άρθουρ Έιρον, κοινωνικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Stony Brook της Νέας Υόρκης, ο οποίος έχει ασχοληθεί επισταμένα με το θέμα του έρωτα. Σε δικές του μελέτες, στις οποίες επανέλαβε το όλο πείραμα, επιβεβαίωσε πως το πολύπλοκο εγκεφαλικό σύστημα που ενεργοποιεί ο έρωτας «ουσιαστικά είναι το ίδιο ακριβώς με αυτό που ενεργοποιείται όταν κάποιος παίρνει κοκαΐνη»!
Η αλήθεια είναι πως η χημεία μεταξύ δύο ανθρώπων δεν είναι μόνον θέμα μορίων που πλημμυρίζουν τον εγκέφαλο, υπαγορεύοντάς μας τι θα νιώσουμε. Η έλξη εμπεριέχει την προσωπική ιστορία του καθενός μας.
«Οι σύντροφοί μας ασκούν επιρροή πάνω μας – το ίδιο και η ανατροφή, η εκπαίδευση, η τηλεόραση, οι χρονικές συγκυρίες, το μυστήριο», τονίζει η καθηγήτρια Ανθρωπολογίας Έλεν Ε. Φίσερ, ερευνήτρια της ανθρώπινης συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο Rutgers και συγγραφέας πέντε βιβλίων για την εξέλιξη και το μέλλον του σεξ, του έρωτα, του γάμου, τις διαφορές των φύλων στον εγκέφαλο και του πως η προσωπικότητά μας επηρεάζει το ποιον ερωτευόμαστε.
Ο πρώτος δρόμος είναι η αρχική έλξη, η σπίθα: επιλέγουμε ένα πρόσωπο ανάμεσα σε εκατοντάδες άλλα για να αρχίσει ο χορός του έρωτα. Ο ψυχολόγος Μαρκ Κρίσταλ, από το Πανεπιστήμιο του Μπάφαλο, πιστεύει ότι σε αυτό το πολύ αρχικό στάδιο του έρωτα παίζουν ρόλο αόρατα σινιάλα, όπως οι φερομόνες.
«Οι φερομόνες είναι χημικά μόρια που εκπέμπει το ανθρώπινο σώμα και υπαγορεύουν την σεξουαλική συμπεριφορά. Παρ’ ότι δεν μπορούμε συνειδητά να τις μυρίσουμε, εισέρχονται μέσω του οσφρητικού συστήματος στον εγκέφαλο και καθιστούν κάποιον ελκυστικό για εμάς», εξηγεί. Ρόλο για να θεωρήσουμε τον απέναντί μας ελκυστικό παίζουν «και άλλες αισθητήριες ενδείξεις», προσθέτει, όπως η μυρωδιά, το άγγιγμα και το πώς ηχούν όσα λέει στ’ αυτιά μας.
«Η μυρωδιά παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στον έρωτα και είναι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που εντάσσονται στις πολιτισμικές προδιαγραφές της ελκυστικότητας», εξηγεί. «Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι για να ερωτευτούμε πρέπει να ενεργοποιηθούν διάφορες νευροχημικές διεργασίες και να υπάρξουν πολυάριθμα εξωτερικά ερεθίσματα – και η κουλτούρα μας ασφαλώς παίζει ρόλο σε αυτά».
Μετά την αρχική έλξη και επιλογή, έρχεται η άγρια, μεθυστική, ερωτική τρέλα – αυτή η μαγεία που μας κάνει να μην μπορούμε να βγάλουμε τον άλλο/άλλη από το μυαλό μας. Σε αυτό το στάδιο είναι που χρησιμοποιεί ο εγκέφαλος το χημικό οπλοστάσιό του για να εστιάσουμε την προσοχή μας στον Ένα ή στην Μία, παραμερίζοντας όλους τους άλλους.
Σε μία από τις μελέτες του, η οποία δημοσιεύθηκε το 2005, ο δρ Έιρον επιστράτευσε 10 γυναίκες και επτά άνδρες οι οποίοι ήσαν τρελά ερωτευμένοι με τους συντρόφους τους. Αφού πήρε από όλους σύντομες συνεντεύξεις για να βεβαιωθεί πως είναι ερωτευμένοι, τους έβαλε μέσα σε έναν λειτουργικό μαγνητικό τομογράφο και άρχισε να τους δείχνει φωτογραφίες του/της συντρόφου τους εναλλάξ με φωτογραφίες απλών γνωστών τους.
Όταν οι εθελοντές έβλεπαν τις φωτογραφίες των συντρόφων τους, η κοιλιακή ωχρά σφαίρα του εγκεφάλου τους πλημμύριζε από την χημική ουσία ντοπαμίνη. Η κοιλιακή ωχρά σφαίρα είναι η περιοχή του εγκεφάλου που φιλοξενεί τα συστήματα επιβράβευσης και κινήτρων.

«Η ντοπαμίνη παράγεται όταν κάνουμε κάτι που μας προξενεί άκρατη ευχαρίστηση, όπως το σεξ, η λήψη ουσιών ή ακόμα και η κατανάλωση λίγης σοκολάτας», εξηγεί στην εφημερίδα Los Angeles Times ο δρ Λάρυ Τζ. Γιανγκ, καθηγητής Ψυχιατρικής στο Εθνικό Ερευνητικό Κέντρο Πρωτευόντων Θηλαστικών του Πανεπιστημίου Emory στην Ατλάντα.
Η ενεργοποίηση της κοιλιακής ωχράς σφαίρας είναι κυρίως υπεύθυνη για μερικές από τις ενίοτε παράδοξες συμπεριφορές των φρεσκοερωτευμένων, οι οποίες σχετίζονται με τα κίνητρα και την επίτευξη ενός στόχου: την υπερβολική ενεργητικότητα, την απώλεια του ύπνου, την ευφορική κατάσταση και, μερικές φορές, το άγχος και την εμμονή με το objet d’ amour τους.
Το τρελό πάρτι που συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν ερωτευόμαστε έχει τις ρίζες του στην λαχτάρα μας «να κερδίσουμε το μεγαλύτερο έπαθλο της ζωής: έναν σύντροφο για πάντα, κατά την δρα Φίσερ.
Καθώς περνάει ο καιρός, αρχίζουμε να δενόμαστε συναισθηματικά με τον/την σύντροφό μας. Η επιστημονική έρευνα έχει δείξει πως αυτό που μας παρακινεί να δεθούμε είναι δύο ορμόνες – η ωκυτοκίνη και η αγγειοπρεσίνη– που μπαίνουν στο παιχνίδι του έρωτα μετά από την «έκρηξη» της ντοπαμίνης.
Η ωκυτοκίνη παράγεται στον οργανισμό στη διάρκεια προσωπικών στιγμών, όπως η παρατεταμένη επαφή των ματιών, το αγκάλιασμα και το σεξ. Είναι επίσης η ορμόνη που κάνει τις μητέρες να δένονται με τα μωρά τους. Και επειδή έχει αποδειχθεί ότι στα ζώα (μεταξύ αυτών και σε είδη πιθήκων) σχετίζεται με το μακροπρόθεσμο δέσιμο, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι παίζει τον ίδιο ρόλο και στους ανθρώπους.
Η αγγειοπρεσίνη είναι μία αντιδιουρητική ορμόνη, η οποία έχει αποδειχθεί πως σχετίζεται και με το συναισθηματικό δέσιμο. Επιπλέον, μία μελέτη του 2008 έδειξε πως ορισμένες γενετικές μεταλλαγές στον υποδοχέα της αγγειοπρεσίνης σχετίζονται με την απιστία και τον φόβο της δέσμευσης.
Όλες οι προαναφερθείσες χημικές ουσίες και ορμόνες απελευθερώνονται όταν ερωτευόμαστε, για να εξασφαλίσουν ότι θα ζευγαρώσουμε και θα μείνουμε μαζί αρκετό καιρό ώστε να αναπαραχθεί το είδος ή να δημιουργηθούν μακροχρόνιες σχέσεις. Τι γίνεται, όμως, όταν τις συνηθίσει ο οργανισμός ή τέλος πάντων αρχίσει να περνάει η αρχική, έντονη δράση τους;
Έως πολύ πρόσφατα, οι ερευνητές υπέθεταν ότι τα ζευγάρια μπαίνουν τελικά σε αυτό που αποκαλείται συντροφική αγάπη: μια σχέση πιο στενή, με μεγαλύτερη δέσμευση και οικειότητα, αλλά και με πολύ λιγότερο πάθος – κάτι σαν την ήρεμη αγάπη, δηλαδή, που μας δένει για πάντα αλλά πολύ δύσκολα μας συνταράσσει πλέον.
Μάλιστα είχαν υπολογίσει ότι αυτό συμβαίνει έπειτα από χρονικό διάστημα που κυμαίνεται από λίγους μήνες έως το πολύ 2-4 χρόνια, κατά τον δρα Έιρον. Σημειώνεται επίσης ότι μετά τα 4 χρόνια μόνιμης σχέσης ή γάμου καταγράφονται οι περισσότεροι χωρισμοί ή διαζύγια αντιστοίχως.
Στοιχεία, όμως, που παρουσίασε το 2009 η Μπιάνκα Ατσεβέντο, μεταπτυχιακή ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στην Σάντα Μπάρμπαρα, έδειξαν ότι αυτό δεν ισχύει για όλους. Η δρ Ατσεβέντο και οι συνεργάτες της εξέτασαν λειτουργικές μαγνητικές τομογραφίες του εγκεφάλου ζευγαριών που ισχυρίζονταν ότι ήταν ερωτευμένα έπειτα από 20 χρόνια γάμου.
Όπως διαπίστωσαν, στους εγκεφάλους τους υπήρχε η ίδια νευρική δραστηριότητα που παρατηρείται στους φρεσκοερωτευμένους – με τη διαφορά ότι δεν υπήρχε πλέον το άγχος ή η εμμονή με τον/την σύντροφό τους. Αυτή η ερευνητική ομάδα ανακάλυψε κάτι ακόμα, που εξέπληξε ακόμα και τους ίδιους: βάση των προκαταρκτικών ευρημάτων τους, αυτού του είδους ο μακράς διαρκείας έρωτας αφορά το περίπου 30% των παντρεμένων!
Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως όσοι δεν ανήκουν στο 30% είναι καταδικασμένοι να περάσουν την υπόλοιπη ζωή τους χωρίς έρωτα. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι έχουμε πολλά να μάθουμε από αυτά τα ευτυχισμένα ζευγάρια για να ξανανάψουμε τη σπίθα του έρωτα – αρκεί βεβαίως να το θέλουμε. Το κλειδί – λένε – είναι να κάνουμε μαζί τους πράγματα που μας ευχαριστούν, μας ξανανιώνουν, μας «εξιτάρουν» και μας δένουν ακόμα περισσότερο.
Τι μπορεί να είναι αυτά; «Να κάνετε μαζί του/της νέα, συναρπαστικά πράγματα», συνιστά ο δρ Έιρον. «Όταν κάνουμε κάτι καινούργιο που μας συναρπάζει ο εγκέφαλός μας πλημμυρίζει με ντοπαμίνη και ξαναθυμόμαστε το πώς νιώθαμε όταν ήμασταν τρελά ερωτευμένοι».
Τα αιώνια ερωτευμένα ζευγάρια της δρος Ατσεβέντο φρόντιζαν επίσης να γλεντάνε στις γιορτές και στα γενέθλια, υποστήριζαν ο ένας τον άλλο, έλυναν γρήγορα και ήρεμα τις διαφορές τους, μιλούσαν ανοιχτά ο ένας στον άλλο, έδειχναν τρυφερότητα και αφιέρωναν χρόνο στο να φροντίζουν τον εαυτό τους και την σχέση τους.

Όλα ήταν ένα ψέμα

Όλα ήταν ένα ψέμαΧρειάζεται δουλειά για να μπορέσεις να αφήσεις πίσω αυτό που δεν έχεις πια. Να αποδεσμευτείς και ν’ αρχίσεις να σκέφτεσαι αυτό που ακολουθεί. Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου για τη χειρότερη πρόκληση με την οποία βρίσκεσαι αντιμέτωπος όταν είσαι ένας υγιής ενήλικος. Να ξέρεις ότι μπορείς πραγματικά να αντιμετωπίσεις την απώλεια οποιουδήποτε πράγματος.
Αυτό είναι το κουράγιο, η δύναμη της ωριμότητας: να έχεις την πεποίθηση ότι μπορείς να αντιμετωπίσεις ό,τι και να σου συμβεί, ακόμη και την ιδέα ότι κάποια στιγμή κι εσύ ο ίδιος δεν θα υπάρχεις.
Ίσως έτσι, μέσω της συνειδητοποίησης πως όλοι μου οι δεσμοί είναι προσωρινοί, μπορέσω να δεχτώ και ορισμένα άλλα πράγματα που είναι από τα δυσκολότερα να δεχτεί κανείς: Ότι δεν είμαι αιώνιος, ότι είναι ορισμένος ο χρόνος για το πέρασμά μου από αυτόν τον κόσμο, από τον τόπο αυτό, το συγκεκριμένο διάστημα.
Λένε πως ήταν κάποιος μια φορά που πήγε να επισκεφτεί έναν διάσημο ραβίνο, να τον συμβουλευθεί για κάποιο θρησκευτικό ζήτημα.
Μπαίνει στο σπίτι του ραβίνου και το βλέπει τελείως άδειο. Υπήρχαν μόνο δύο σκαμνάκια, ένα στρώμα ριγμένο στο πάτωμα κι ένα απλά τραπεζάκι.
Ο επισκέπτης αφού πήρε τις απαντήσεις που ήθελε στο ζήτημα που τον απασχολούσε, ρωτάει τον ραβίνο:
“Με συγχωρείτε, ραβίνε. Πού είναι τα έπιπλά σας;”
Ο ραβίνος του λέει:
“Τα δικά σου που είναι;”
Ο επισκέπτης του απαντάει:
“Μα εγώ δεν είμαι από δω, περαστικός είμαι από αυτήν την πόλη”.
“Κι εγώ περαστικός είμαι” του λέει ο ραβίνος.
Φαίνεται ότι ζούμε σ΄ έναν κόσμο όπου αγοράζουμε, αποκτούμε ένα σωρό πράγματα και μένουμε δεμένοι σ’ αυτά. Ζούμε σ’ έναν κόσμο όπου, από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, η βιομηχανική κοινωνία μας υποσχόταν κάτι που στην πραγματικότητα δεν θα μπορούσε ποτέ να πραγματοποιήσει – αλλά αυτό δεν μας το είπε κανείς. Μας υποσχέθηκε ότι αν μπορέσουμε να αγοράσουμε όλα όσα θέλουμε, τότε θα είμαστε καλά, δεν θα υποφέρουμε, και τα λοιπά… και τα λοιπά…
Μας ξεγέλασαν! Μας είπαν ψέματα! Καταλαβαίνεις; Ψέματα! Η ιστορία έδειξε ότι όλα ήταν ένα ψέμα!

 Χόρχε Μπουκάι

Η παράξενη ζωή

Η παράξενη ζωή«Η ζωή είναι πιο παράξενη από τα μυθιστορήματα». Το πιο ουσιαστικό επίτευγμα της Λογοτεχνίας μέχρι σήμερα, είναι ότι κατέληξε σ’ αυτό το συμπέρασμα. Αυτό δεν έγινε, βέβαια, για να απορρίψει τον εαυτό της, αλλά για να δώσει μια νέα σημασία στο ατέρμονο νόημα της ζωής. Η ζωή καθορίστηκε από τη Λογοτεχνία.
Δεκάδες αιώνες χρειάστηκαν για να μετατρέψει ο άνθρωπος τα πάντα σε Λογοτεχνία. Ζούσε καταγράφοντας τα πάντα γύρω του, όλες τις πληροφορίες, όλες τις εμπειρίες, όλες τις ανακαλύψεις, όλα τα όνειρα, όλα τα συναισθήματα, όλα τα φαινόμενα, όλες τις ιδέες, όλες τις υποθέσεις… Και τα καταχωρούσε στην αιώνια βιβλιοθήκη.
Κάποτε η ζωή ξεπερνούσε τη Λογοτεχνία. Τώρα πια η βιβλιοθήκη είναι τόσο τεράστια, που η Λογοτεχνία ξεπερνά τη ζωή.
Οτιδήποτε ζω, μέχρι και η τελευταία εμπειρία και σκέψη μου, έχει ήδη προβλεφθεί από πριν μέσα στη Λογοτεχνία. Οι επιρροές της Λογοτεχνίας πάνω στη ζωή είναι τόσο πολυσύνθετες και εξαπλωμένες σε κάθε στοιχείο με όλους τους πιθανούς τρόπους, κρύβονται τόσο καλά μέσα στην ίδια τη ζωή, που σχεδόν κανείς δεν υποπτεύεται πως η κάθε στιγμή της ζωής του έχει ήδη πρωταγωνιστήσει στις σελίδες κάποιου βιβλίου, κάποτε.
Η ίδια η Λογοτεχνία άρχισε κάποτε να παρατηρεί τον εαυτό της, και ανακάλυψε μια συγκλονιστική παραδοξολογία. Αφού η ζωή και η σκέψη καθοριζόταν πλέον από τη Λογοτεχνία, τότε η κύρια αποστολή της Λογοτεχνίας, που ήταν να εξερευνήσει τη ζωή και τη σκέψη, είχε μετασχηματιστεί σε κάτι τελείως νέο και παράξενο: η Λογοτεχνία εξερευνούσε πια τη Λογοτεχνία.
Έτσι, μπορούσες πια να αφιερώσεις όλη σου τη ζωή στην εξερεύνηση της λογοτεχνίας, που εξερευνεί τον εαυτό της, και να εξερευνήσεις τη ζωή σου.

Ο πυρήνας της Γης

Ο πυρήνας της ΓηςΓιατί ο πυρήνας της Γης περιστρέφεται ανάποδα
Ακούγεται παράξενο, κι όμως τα τελευταία χρόνια συσσωρεύονται ενδείξεις ότι το εξωτερικό στρώμα του πυρήνα της Γης περιστρέφεται προς τη Δύση, αντίθετα δηλαδή από την επιφάνεια.
Έρευνα του Πανεπιστημίου του Λιντς στη Βρετανία δείχνει τώρα να εξηγεί γιατί ο εξώτερος πυρήνας κινείται με αυτόν τον τρόπο: τον αναγκάζει το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη.

Η «ανατομία» του πυρήνα: Ο πυρήνας της Γης άρχισε να σχηματίζεται όταν ο νεαρός πλανήτης βρισκόταν ακόμα σε διάπυρη, υγρή κατάσταση. Τα βαριά στοιχεία όπως ο σίδηρος βυθίστηκαν προς το κέντρο, ενώ τα ελαφρύτερα παρέμειναν στο φλοιό.
Ο πυρήνας πιστεύεται ότι αποτελείται από δύο στρώματα: τον εξώτερο πυρήνα, ο οποίος αποτελείται από λιωμένο σίδηρο και νικέλιο. Το υλικό αυτό κυκλοφορεί μέσα στον εξώτερο πυρήνα λόγω ρευμάτων μεταφοράς θερμότητας, και η κίνηση αυτή δημιουργεί το προστατευτικό μαγνητικό πεδίο της Γης.
Κάτω από τον εξώτερο πυρήνα βρίσκεται ο εσώτερος, μια σφαίρα στο μέγεθος της Σελήνης που αποτελείται από συμπαγή σίδηρο. Ο εξώτερος πυρήνας πιστεύεται ότι συμπεριφέρεται ως στερεό, λόγω όμως της υψηλότερης θερμοκρασίας του δεν παράγει μαγνητικό πεδίο. Τα τελευταία χρόνια έχουν προκύψει ενδείξεις (όπως αυτή η μελέτη στην επιθεώρηση «Science») ότι ο εσώτερος πυρήνας κινείται με μεγαλύτερη γωνιακή ταχύτητα από ό,τι ο πλανήτης -χρειάζεται δηλαδή λιγότερο από 24 ώρες για να ολοκληρώσει μια πλήρη περιστροφή.
Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις ότι ο εξώτερος πυρήνας, ή τουλάχιστον το εξωτερικό στρώμα του, κινείται προς τη Δύση, αντίθετα από τον υπόλοιπο πλανήτη. Αυτό γίνεται αντιληπτό στην επιφάνεια ως μετατόπιση του μαγνητικού πεδίου προς τη Δύση, ένα φαινόμενο που είχε παρατηρήσει το 1692 ο Έντμουντ Χάλεϊ, ο οποίος ανακάλυψε επίσης τον ομώνυμο κομήτη.
Την εξήγηση για την ανάποδη κίνηση φαίνεται τώρα να προσφέρει μια νέα μελέτη που βασίστηκε σε προσομοιώσεις και δημοσιεύεται στην αμερικανική επιθεώρηση «PNAS».
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τον υπερυπολογιστή Monte Rosa στην Ελβετία για να τρέξουν ένα υπολογιστικό μοντέλο του πυρήνα με τα δύο του στρώματα. Όπως υποστηρίζουν, η ακρίβεια της προσομοίωσης ήταν 100 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με άλλα μοντέλα.
Όπως αναφέρει ο Φίλιπ Λίβερμορ, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης, η συμπεριφορές του εξώτερου και του εσώτερου πυρήνα «εξηγείται με όρους ίσης και αντίθετης δράσης».
Το μαγνητικό πεδίο που δημιουργεί ο εξώτερος πυρήνας «σπρώχνει τον εσώτερο πυρήνα προς τα ανατολικά, αναγκάζοντάς τον να περιστρέφεται ταχύτερα από τον υπόλοιπο πλανήτη. Ταυτόχρονα όμως σπρώχνει τον εξώτερο υγρό πυρήνα προς την αντίθετη κατεύθυνση, αναγκάζοντάς τον να περιστρέφεται προς τα δυτικά».
Εκτός όμως του ότι εξηγούν την ανάποδη κίνηση του εξώτερου πυρήνα, οι ερευνητές προχωρούν και σε μια πρόβλεψη: επισημαίνουν ότι το μαγνητικό πεδίο της Γης αλλάζει, έστω και με αργούς ρυθμούς, και οι μεταβολές αυτές μπορεί κάποια στιγμή να αλλάξουν τις δυνάμεις που επηρεάζουν την κίνηση του πυρήνα.
Αυτό σημαίνει ότι ο εξώτερος πυρήνας ενδέχεται να μην κινείται πάντα προς τη Δύση: όπως επισημαίνει η μελέτη, τα τελευταία 3.000 υπάρχουν ενδείξεις ότι υπήρχαν περίοδοι κατά τις οποίες ο πυρήνας περιστρεφόταν προς την Ανατολή.

Οι πυξίδες μπορεί να γυρίσουν προς το νότο «μέσα σε μια στιγμή»

Το ερώτημα δεν είναι εάν αλλά πότε: Μια ωραία πρωία, η ανθρωπότητα θα ξυπνήσει για να διαπιστώσει ότι όλες οι πυξίδες δείχνουν προς το νότο αντί προς το βορρά.

Και αυτή η αντιστροφή των μαγνητικών πόλων μπορεί να συμβεί γρήγορα, σε διάστημα μικρότερο από 100 χρόνια -σχεδόν ακαριαία στην κλίμακα του γεωλογικού χρόνου.
Αυτό ακριβώς συνέβη την τελευταία φορά που το μαγνητικό πεδίο της Γης αναποδογύρισε πριν από 786.000 χρόνια, αναφέρουν ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ.
«Είναι απίστευτο το πόσο γρήγορα συνέβη» σχολιάζει η Κούρτνεϊ Σπρέιν, μέλος της ερευνητικής ομάδας που δημοσιεύει τη μελέτη στο Geophysical Journal International.
Τα συμπεράσματα της έρευνας έρχονται να προστεθούν σε προηγούμενες μελέτες που έδειχναν ότι το μαγνητικό πεδίο της Γης εξασθενεί σήμερα με μεγάλη ταχύτητα και θα μπορούσε να μηδενιστεί σε περίπου 1.000 χρόνια.
Η εξασθένηση του πεδίου είναι το πρώτο στάδιο μέχρι την πλήρη αναστροφή, για την οποία όμως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια πότε θα συμβεί.
Άγνωστος παραμένει εξάλλου και ο μηχανισμός του φαινομένου, αν και πιθανότατα σχετίζεται με τα ρεύματα λιωμένου σιδήρου που παράγουν το πεδίο μέσα στον εσώτερο, ρευστό πυρήνα του πλανήτη.
Το σίγουρο είναι ότι πολικότητα του μαγνητικού πεδίου έχει αντιστραφεί πολλές φορές στην ιστορία της Γης, χωρίς όμως να υπάρχουν ενδείξεις ότι το φαινόμενο επηρέασε την εξέλιξη της ζωής.
Δεδομένου όμως ότι το μαγνητικό πεδίο λειτουργεί ως ασπίδα που προστατεύει τη Γη από επικίνδυνα σωματίδια του Ήλιου και της κοσμικής ακτινοβολίας, η απώλειά του θα μπορούσε θεωρητικά να αυξήσει τη συχνότητα των καρκίνων στον άνθρωπο και πολλά άλλα είδη.

Το μαγνητικό πεδίο της Γης εκτρέπει τα φορτισμένα σωματίδια του ηλιακού ανέμου
Επιπλέον, η απώλεια του μαγνητικού πεδίου θα άφηνε τη Γη εκτεθειμένη σε γεωμαγνητικές καταιγίδες, οι οποίες μπορούν να κάψουν τα κυκλώματα των δορυφόρων και να καταστρέψουν δίκτυα ηλεκτροδότησης λόγω της εμφάνισης επαγωγικών ηλεκτρικών ρευμάτων.
Για να προσδιορίσουν πόσο χρόνος χρειάστηκε για την αναστροφή του πεδίου πριν από 786.000 χρόνια, οι ερευνητές του Μπέρκεϊ εξέτασαν ιζήματα από μια λίμνη κοντά στα Απέννινα Όρη της Ιταλίας, ανατολικά της Ρώμης, ιζήματα που περίεχαν τέφρα από ηφαιστειακές εκρήξεις.
Η τέφρα, στερεοποιημένα σωματίδια λάβας, περιέχει μικρές ποσότητες μαγνητικών υλικών όπως ο σίδηρος, τα οποία καταγράφουν τον προσανατολισμό των γραμμών του μαγνητικού πεδίου την εποχή που σχηματίστηκε.
Πράγματι, κάτω από το βυθό της λίμνης η ερευνητική ομάδα εντόπισε ένα στρώμα που αποτύπωνε την τελευταία αναστροφή των μαγνητικών πόλων.
Η χρονολόγηση των ιζημάτων με τη μέθοδο του ραδιενεργού αργού έδειξε ότι η αντιστροφή αφενός επιβεβαίωσε ότι η αναστροφή συνέβη πριν από περίπου 786.000 χρόνια. Αφετέρου όμως αποκάλυψε ότι η όλη διαδικασία ολοκληρώθηκε πολύ γρήγορα, πιθανώς σε λιγότερο από 100 χρόνια.
«Δεν γνωρίζουμε το εάν η επόμενη αντιστροφή θα συνέβη εξίσου απότομα με την προηγούμενη» διευκρινίζει ο Πολ Ρένε, μέλος της ερευνητικής ομάδας και διευθυντής του Κέντρου Γεωχρονολόγησης του Μπέρκλεϊ.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το αναποδογύρισμα των πόλων δεν θα έρθει απροειδοποίητα. Πριν ο βόρειος μαγνητικός πόλος μετακινηθεί οριστικά στο νότιο γεωγραφικό πόλο στην Ανταρκτική, το μαγνητικό πεδίο θα μπορούσε να γίνει ευμετάβλητο και χαοτικό, με τους πόλους να κινούνται πέρα-δώθε στον πλανήτη.
Σε αυτό το μεσοδιάστημα δεν αποκλείεται μάλιστα το μαγνητικό πεδίο να πάψει να είναι δίπολο και να αποκτήσει περισσότερους πόλους. Οι νέοι αυτοί πόλοι θα έκαναν τις πυξίδες να δείχνουν προς διαφορετική κατεύθυνση ανάλογα με την περιοχή του πλανήτη όπου βρίσκονται.
Επιπλέον, οι νέοι πόλοι θα λειτουργούσαν ως παγίδες ηλιακών σωματιδίων και, ανάλογα με τη θέση τους, θα μπορούσαν να εστιάσουν την επικίνδυνη ακτινοβολία σε κατοικημένες περιοχές.

Τα παιδιά ξέρουν

Τα παιδιά  ξέρουν«Τα μικρά παιδιά δεν φτιάχνουν μύθους γιατί τα παιδιά ζουν απ’ ευθείας χωρίς διερμηνείς και μεσάζοντες. Η πραγματικότητα των παιδιών είναι τα παραμύθια μας και η παραμυθία μας για το χαμένο παράδεισο στην εξορία μας. Τα παιδιά από μόνα τους ξέρουν.

Μπορούν ν’ αποκρυπτογραφούν τα μαγικά σημάδια του κόσμου γιατί την έχουν την καθαρή όραση που συλλαμβάνει τα άφαντα, ενώ εμείς τη χάσαμε με τα χρόνια και με τις γνώσεις. Τα παιδιά είναι σοβαρότερα και συνεπέστερα απ’ τους μεγάλους γι’ αυτό κι εγώ στο παλιό ζαρωμένο παιδί που απέμεινε μέσα μου προστρέχω όταν είναι να αισθανθώ τα πιο σπουδαία.

Ένα παιδί από παλιά κι από βαθιά βγαίνει κι αποφασίζει στις εσχατιές της ζωής μας. Υπάρχει ένα παιδί μέσα μου που ξέμεινε, δεν την ξεχνά την ποίηση των πραγμάτων που χρόνια πριν αντίκρυσε και ζει με την αόριστη νοσταλγία της ανικανοποίητο πια και λυπημένο. Γιατί τίποτα δεν συγκρίνεται με την ποίηση των πράγματων στην παιδική ματιά, όλα είναι κατώτερά της από δω κι ύστερα.»

Ο Φόβος στην Φιλοσοφία

ἔστω δὴ ὁ φόβος λύπη τις ἢ ταραχὴ ἐκ φαντασίας
μέλλοντος κακοῦ φθαρτικοῦ ἢ λυπηροῦ.” Αριστοτέλης

«Ο φόβος είναι ένα είδος λύπης ή μια μορφή αναστάτωσης, που προκαλεί η ιδέα κάποιου καταστρεπτικού
ή οδυνηρού κακού που πρόκειται να συμβεί». Πλάτων

Στα Ηθικά Νικομάχεια, προσπαθώντας να ορίσει την αρετή περιγράφει σε αντιθετικά ζεύγη διάφορα είδη «κακιών» που χαρακτηρίζονται από την «υπερβολή» ή τη «έλλειψη», παραθέτοντας σε αυτά την αντίστοιχη αρετή που αποτελεί μεσότητα.

Ο φιλόσοφος θεωρεί τον φόβο ως μορφή κακίας από την πλευρά της έλλειψης σε σχέση με το αλόγιστο θάρρος που αποτελεί κακία από την πλευρά της υπερβολής. Ως μεσότητά τους ορίζει την Ανδρεία.

Ο ανδρείος αποτελεί το «μέσον» ανάμεσα στον θρασύ και το δειλό.  Αναφέρει ο Αριστοτέλης, ότι και οι δειλοί και οι θρασείς βρίσκονται μόνιμα σε πλάνη, καθώς ο μεν δειλός θεωρεί φοβερά όσα δεν είναι, ενώ ο θρασύς περιφρονεί τα φοβερά είτε από άγνοια είτε σε παροξυσμό τρέλας. Σε άλλο σημείο στα Ηθικά Μεγάλα (1.5.3.1–1.5.5.7) τονίζει  ότι αν κάποιος είναι τόσο άφοβος (εδώ αναφέρεται στο δέος και όχι στον φόβο) ώστε να μην φοβάται ούτε τους θεούς, τότε αυτός δεν θεωρείται ανδρείος αλλά μανιακός. Επομένως και οι πολλές φοβίες φθείρουν, αλλά και η παντελής απουσία τους.

Οι άνθρωποι κατά τον φιλόσοφο γίνονται άφοβοι με δύο τρόπους: είτε γιατί δεν έχουν δοκιμάσει ποτέ κίνδυνο, είτε γιατί έχουν την αναγκαία βοήθεια.

Επίσης, νιώθουν θάρρος 1)αν πιστεύουν ότι έχουν πολλά πλεονεκτήματα, όπως αφθονία χρημάτων, σωματική δύναμη, δυνατούς φίλους, ισχυρή χώρα, 2) αν δεν έχουν αδικήσει κανέναν ή τουλάχιστον όχι πολλούς, 3)αν έχουν καλές σχέσεις με τους θεούς, 4) όσοι πιστεύουν ότι αν επιχειρήσουν κάτι ή θα το πετύχουν  ή δεν πρόκειται να πάθουν τίποτε (Ρητ. 2.5. 1383a31).

Η Ανδρεία, όπως αναφέρει, σχετίζεται βέβαια με το θάρρος και το φόβο, αλλά περισσότερο με πράγματα που προκαλούν φόβο. Αυτός για τον οποίο δεν υπάρχει τίποτε φοβερό δεν μπορεί να θεωρηθεί ανδρείος.

Ανδρείος για τον φιλόσοφο είναι εκείνος που παραμένει ατάραχος και τηρεί σωστή στάση απέναντι στα φοβερά κι όχι απέναντι σε εκείνα που δίνουν θάρρος.

Στο περί αρετών και κακιών αναφέρει ότι ανδρεία είναι να μην αποκαρδιώνεται κανείς από το φόβο του θανάτου, να είναι θαρραλέος στις συμφορές και τολμηρός στους κινδύνους και να προτιμά να πεθάνει καλά από το να επιβιώσει ποταπά. Αντίθετα, γνώρισμα της δειλίας είναι η εύκολη αναστάτωση και ανησυχία από τυχαίους φόβους και κυρίως λόγω του φόβου του θανάτου ή της σωματικής αναπηρίας, όπως και το να θεωρεί κανείς καλύτερο να επιζήσει όπως-όπως από το να πεθάνει αξιοπρεπώς.

Μόνο ένας δειλός τολμάει να υπερηφανεύεται ότι δεν έχει νοιώσει ποτέ του φόβο: Όσο μεγαλύτερη η προσκόλληση και η αγκίστρωση με οτιδήποτε έχομε ή δημιουργούμε, τόσο ενδυναμώνονται οι έμφυτοι φόβοι ή δημιουργούνται  νέοι παράλογοι ή φανταστικοί. Οι  αρχέγονες αιτίες του φόβου περιγράφονται ιδιαίτερα περιεκτικά και βαθύτατα στο απόσπασμα …
«Ο φόβος είναι συνυφασμένος με το γεγονός αυτής της ίδιας της ύλης και με τη συνάντηση των ζευγών των αντιθέτων –ψυχής και ύλης. Οι αισθαντικές ψυχές των ζώων και των ανθρώπων έχουν υποσυνείδητα επίγνωση παραγόντων όπως: Η απεραντοσύνη και συνεπώς η αισθητή καταπίεση του Όλου. Η πίεση όλων των άλλων ζωών και υπάρξεων.
Η λειτουργία ενός Νόμου αδυσώπητου. Η αίσθηση της αιχμαλωσίας, του περιορισμού και της συνεπακόλουθης ανεπάρκειας. Στους παράγοντες αυτούς, που προκύπτουν από τη διαδικασία της ίδιας της εκδηλώσεως και που διαρκούν και αυξάνονται σε δύναμη στο διάστημα των αιώνων, βρίσκονται τα αίτια κάθε σύγχρονου φόβου και η βάση όλου του τρόμου, έξω από καθετί που είναι καθαρά ψυχολογικά και όχι απλώς ο ενστικτώδης φόβος του ζώου».
Ο Αριστοτέλης και άλλοι φιλόσοφοι  όπως ο Κίρκεγκωρ και ο Χάιντεγκερ έχουν εστιάσει σε αυτές τις ιδέες με τον δικό τους ιδιαίτερο τρόπο. Ο Δανός φιλόσοφος Κίρκεγκωρ (1813-1855) συναισθάνεται πως η θρησκευτική εμπειρία δεν εξαλείφει τον υπαρξιακό τρόμο, του δίνει όμως ένα μυστικό πρόσωπο και τον μετατρέπει σε μια ασκητική ζωής.  Ενώπιον του Θεού ολόκληρη η δημιουργία σείεται από μια ανείπωτη προσδοκία και φρίκη μαζί.

Αργότερα το Dasein (υπάρχον εγώ)  ενός άλλου φιλοσόφου εξορκίζει τον υπέρτατο φόβο του θανάτου. Ο Χάιντεγκερ (1889-1976) αντιλαμβάνεται το υπαρκτικό είναι  ως ένα «είναι-προς-θάνατον». Υπάρχω σημαίνει ότι ζω ανά πάσα στιγμή με την επίγνωση του θανάτου και ακριβώς αυτή η σκέψη είναι που ξυπνάει εντός της υπαρκτικής συνείδησης την ορμή για δημιουργία, το μένος της γνήσιας πράξης. Η αυθεντική συνείδηση  χαρακτηρίζεται από τη διαρκή μέριμνα και το θεμελιακό τρόμο μπροστά στο αδυσώπητο μηδέν που την περισφίγγει.

Ο τρόμος της, όπως το είχε δει και ο Κίρκεγκωρ, δεν έχει συγκεκριμένο αντικείμενο. Ο υπαρξιακός άνθρωπος δεν φοβάται αυτό ή εκείνο το εμπειρικό πράγμα. Στην πραγματικότητα δεν φοβάται τίποτε. Ο φόβος του δε έρχεται από τα έξω, βγαίνει από τα μέσα χωρίς εξωτερική αιτία. Είναι εκδήλωση του εσωτερικού βάθους του υπαρκτικού Εγώ, σύμπτωμα της επαφής του με την απουσία που είναι στην καρδιά του κόσμου.

Ο Αριστοτέλης, αναφέρεται στον φόβο (δέος) που αισθάνεται ακόμα και ο ανδρείος προς τον «θεό» – Άπειρο, και στον φόβο που αισθάνεται αυτός που αδικεί (εσωτερικό ένστικτο για την ύπαρξη του «αδυσώπητου Νόμου», της συμπαντικής νομοτελειακής ανταπόδοσης).

Η επιστήμη της σύγχρονης ψυχολογίας έχει δώσει σε ικανοποιητικό βαθμό τρόπους αντιμετώπισης ψυχολογικών φόβων –φοβιών και καταστάσεων έντονου άγχους. Η τάση αποφυγής καταστάσεων που μπορούν να διεγείρουν φόβο (φόβος για τον φόβο) συντηρούν και αυξάνουν φοβικές συμπεριφορές. Μόνο όταν οι φόβοι αντιμετωπίζονται και εξοικειώνεται κανείς μαζί τους μπορούν να ξεπερασθούν. Η δράση φαίνεται να είναι η θεραπεία για κάθε είδους φόβο –ψυχολογικό, επίκτητο ή ενστικτώδη. Όπου ως δράση εννοούμε την  Κίνηση προς το αντικείμενο του φόβου. Αυτή η κίνηση περιλαμβάνει αρχικά παρατήρηση, γνώση και κατανόηση της κατάστασης που προκαλεί φόβο, και εν συνεχεία σταδιακή εξοικείωση με αυτήν.

Όπως είδαμε και στις παραθέσεις του Αριστοτέλη, ανδρείος είναι αυτός που ενώ  έρχεται αντιμέτωπος με συνθήκες που προκαλούν φόβο, στέκει ψύχραιμος με νηφαλιότητα και δρα σε πείσμα του φόβου.

Η ελπίδα να δημιουργήσουμε μια ιδανική πόλη πάνω στη Γη ναυάγησε μαζί με τις ιδεολογίες. Τώρα μας μένει να μαστορέψουμε μια κάποια ευτυχία. Ο καθένας ας κάνει ό,τι μπορεί. Όσο για τις θρησκείες, που ζητούν από τους ανθρώπους να πιστέψουν σε μιαν άλλη, μετά θάνατον ζωή, όχι μόνο έχουν ακόμη πρόβατα να τις ακολουθούν, αλλά γίνονται όλο και περισσότερο επικίνδυνες.

Ο φόβος είναι όντως ένας τρόπος να κάνεις τους ανθρώπους υπάκουους, ακόμη και να τους εξευτελίσεις, και είναι φυσικά ένα σημαντικό ουσιαστικό βοήθημα ολιγαρχικών καθεστώτων. Θυμάμαι ένα σημείο του «1984″, του Οργουελ, που οι φυλακισμένοι, για να ομολογήσουν και να αλλάξουν συμπεριφορά, τίθενται αντιμέτωποι με αυτό που φοβούνται περισσότερο. Για τον ήρωα του βιβλίου, αυτό που τον φοβίζει είναι οι αρουραίοι και επίσης υπάρχει η εικόνα του σκλάβου στον Χέγκελ.

Όποιος φοβάται, συμπεριφέρεται σαν σκλάβος. Στην «Φαινομενολογία του Πνεύματος», κύριος του εαυτού του είναι εκείνος που δεν φοβάται να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του, είναι πρόθυμος να πεθάνει για την ελευθερία του. Αντίθετα, ο σκλάβος τρέμει για τη ζωή του και δέχεται, προκειμένου να παραμείνει ζωντανός, το καθεστώς του δούλου. Αυτό έχει μια πολιτική έννοια, αλλά και ψυχική. Ο φόβος ταπεινώνει, υποτάσσει, ελέγχει κατευθύνει, οριοθετεί.

Διανοητές όπως Δον Χουάν Μάτους αλλά και ο Καζαντζάκης υμνούν με την γραφή τους την στάση αυτή που συνιστά τον δρόμο του Πολεμιστή. Του Πολεμιστή αυτού που δεν παραδίδεται στις αντιξοότητες, που δεν λιποψυχά, που θαρραλέα αναλαμβάνει την ευθύνη για τα δρώμενα του κόσμου τούτου

«Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω.» Καζαντζάκης

«Αυτός ο Πολεμιστής  γνωρίζει πως ο «εχθρός» δεν είναι μόνο κάπου εκεί έξω… Ο φόβος, οι έγνοιες και το άγχος είναι η μοίρα κάθε ανθρώπου και δεν μπορούν ούτε και πρόκειται να αντισταθμιστούν ή να κατανικηθούν από κανένα παράγοντα μικρότερο από την ίδια την ψυχή».

Η δειλία και η ακαμψία είναι ο εχθρός μας. Δεν είναι λογικό να πιστεύεις ότι τα φτερά είναι το μόνο μέσο για να πετάξεις. Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι. Ψάξε να τους βρεις. Ρώτα ένα πλάσμα που πρόκειται να πεθάνει. Ρώτα τον καθρέφτη. Ψάξε. Κάτι θα συμβεί.

Ο φόβος σηματοδοτεί τις αντοχές και τα όρια μας. Τα όρια όμως, αν και απολύτως απαραίτητα για την καθημερινότητα, έχουν προσωρινή μόνον αξία και μόνον για κάποιον συγκεκριμένο σκοπό. και οφείλουμε ολοένα να τα επεκτείνουμε. Η Πνευματική μας υπόσταση και καταγωγή μας επιτρέπει και μας υποχρεώνει να το κάνουμε. Μέχρι την απελευθέρωση από τον κόσμο της ψευδαίσθησης της ύλης

~ Ας σε μισούν. Αρκεί να σε φοβούνται. Ευριπίδης

~ Ακόμα και ο Φαραώ ήξερε το μυστικό της υπακοής, για να γνωρίζει ο λαός το φόβο να τιμωρείς όχι τους ένοχους, αλλά τους αθώους.

~ Αν φοβάσαι μη μιλάς, αν μίλησες μη φοβάσαι. Αραβική παροιμία

~ Απ’ όλους τους φόβους που τρέφουμε, επαληθεύονται ευτυχώς μόνο οι χειρότεροι. Σταντάλ

~ Ας μην κοιτάμε πίσω με θυμό, ούτε μπροστά με φόβο, αλλά γύρω με επίγνωση. Θέρμπερ Τζ.

~ Αυτό είναι το μυστικό του ηρωισμού, να μην επιτρέπεις στον φόβο να συνοδεύει τη ζωή σου. Μπ Σω

~ Γαλήνη είναι η κατάλυση κάθε πόθου και φόβου. Βούδας

~ Δεν είναι φοβερό αν σας προσέβαλλαν, σας κορόιδεψαν ή σας λήστεψαν. Φοβερό είναι αν εσείς δεν μπορείτε να τα ξεχάσετε. Κομφούκιος

~ Δεν έχουμε να φοβηθούμε, παρά μόνο το φόβο. Ρούσβελτ Φραγκλίνος

~ Δεν υπάρχει Καλό, η αρετή δεν είναι παρά ένα από τα πρόσωπα του φόβου.

~ Δεν υπάρχει καλύτερος πελάτης από τον φοβισμένο εκατομμυριούχο. Αμερικανός δικηγόρος

~ Δίνουμε υποσχέσεις και κάνουμε όρκους σύμφωνα με τις ελπίδες μας και τους τηρούμε σύμφωνα με τους φόβους μας. Λαροσφουκώ

~ Δυο πράγματα να φοβάσαι, και να αποφεύγεις, νεόπλουτο και παλιά πουτάνα.  Άγνωστος

~ Εγώ δε φοβάμαι την τιμωρία. Εγώ φοβάμαι να είμαι άξιος τιμωρίας. Μπερνέ

~ Είναι αξιολύπητος εκείνος που έχει λίγες επιθυμίες και πολλές φοβίες, μα αυτή είναι η μοίρα των μοναρχών. Μπέικον Φ.

~ Εκείνος που είναι μολυσμένος με το φόβο της αρρώστιας, είναι ήδη μολυσμένος με την αρρώστια του φόβου. Ντε Μονταίν

~  Έξι μειονεκτήματα πρέπει να υπερνικήσεις για να φτάσεις την επιτυχία, νωθρότητα, οκνηρία, φόβο, θυμό, αταξία και φλυαρία. Σανσκριτική σοφία.

~ Η δυστυχία, η αρρώστια, και οι άνθρωποι είναι όπως τα σκυλιά, αν καταλάβουν ότι φοβάσαι σου επιτίθενται με μεγαλύτερη αγριότητα. Χορόσκελης Δ.

~ Η Ελλάδα είναι ένας τόπος γεμάτος πληγές… Που πονάνε… Όμως οι Έλληνες φοβούνται τον πόνο και προσπαθούν να τον αποφύγουν! Αντί να τον γιατρέψουν, προσπαθούν να τον ξεγελάσουν! Κάνουν καραγκιοζιλίκια, παίρνουν πόζες, το ρίχνουν στο τσιφτετέλι, στα κοσμικά, στα κομματικά. Φοβούνται να αντικρίσουν κατάφατσα τον πόνο, τα προβλήματά τους, τον εαυτό τους, την ταυτότητά τους. Ποτέ λαός δε φοβήθηκε τον εαυτό του, περισσότερο απ’ ο,τι ο νεοέλληνας. Όμως ο πόνος εξορκίζεται με τον πόνο! Αν τον αντικρίσεις κατάματα, αποκτάς αυτογνωσία, εξανθρωπίζεσαι Ποταμίτης Δ.

~ Η θρασύτητα είναι η μάσκα του φόβου.

~ Η ισορροπία του φόβου πρέπει να παραχωρήσει τη θέση της στην ισορροπία της εμπιστοσύνης.

~ Η λογική παλεύει με το φόβο και νικά. Ευριπίδης

~ Η σκληρότητα προέρχεται από φόβο, αδυναμία και δειλία. Ελβέτιος Κ.

~ Η συνείδηση στέκει μόνη επάνω από τον φόβο. Βίας

~ Η συνεχής επίκληση της πίστης είναι ένδειξη φόβου. Άγνωστος

~ Θάρρος είναι η τέχνη να φοβάσαι χωρίς να το δείχνεις. Σω Μπερνάρ

~ Θρησκεία είναι η μυθολογία του φόβου και της ελπίδας. Καμπέρογλου Β.

~ Καλύτερα να είσαι ένα λεπτό φοβητσιάρης, παρά όλη τη ζωή σου νεκρός. Ιρλανδική παροιμία

~ Καλύτερα φοβερό τέλος, παρά ατέλειωτος φόβος. Σίλλερ Φ.

~ Κανένα πάθος δεν ληστεύει τη δύναμη της ενέργειας και τη λογική από το μυαλό του ανθρώπου, όσο ο φόβος. Μπιούρκ Ε.

~ Κερδίζεις δύναμη, θάρρος και αυτοπεποίθηση με κάθε εμπειρία, που πραγματικά κοιτάζεις το φόβο κατάματα. Μπορείς να πεις στον εαυτό σου: «ξεπέρασα κι αυτό το κακό, θ’ αντέξω ό,τι κι αν μου τύχει». Ινδική σοφία

~ …κι ο άγιος φοβέρα θέλει. Ελληνική Παροιμία

~ Κουράγιο δεν είναι η έλλειψη φόβου. Είναι να δρας σε πείσμα του φόβου.  Τουέην Μαρκ

~ Μερικές φορές ο φόβος του “κάτι”  είναι χειρότερος απ’ το ίδιο το “κάτι”.

~ Μια σημαντική πλευρά της δημιουργικότητας είναι να μην φοβάσαι να αποτύχεις Λαντ Ένουιν

~ Να φοβάσαι τον άνθρωπο που με πάθος εργαζόταν για ν’ αποκτήσει γνώσεις και μετά κατανόησε που δεν έγινε καθόλου εξυπνότερος και τότε αρχίζει θανάσιμα να μισεί ανθρώπους που είναι το ίδιο αμαθείς όπως εκείνος, αλλά εκείνοι δεν κόπιασαν καθόλου. Βόνεγκουτ Κ.

~ Να φοβάσαι τον καθένα στον οποίον έκανες καλό. Ινδική σοφία

~ Ο αμοιβαίος φόβος είναι η μόνη αιτία που παρακινεί σε πιστή συμμαχία. Θουκυδίδης

~ Ο άνθρωπος που φοβάται να υποφέρει, υποφέρει ήδη απ’ αυτό που φοβάται. Ντε Μονταίν

~ Ο δειλός τρέμει περιμένοντας τον κίνδυνο, ο φοβητσιάρης όταν έρχεται ο κίνδυνος, αλλά ο γενναίος όταν θα περάσει. Πολ Ζ.

~ Ο δικός μας φόβος μπροστά στην καταστροφή μόνο μεγαλώνει την πιθανότητα της. Ράσελ Μπ.

~ Ο κίνδυνος φεύγει ταχύτερα όταν περιφρονείται. Ευριπίδης

~ Ο μεγάλος φόβος αγνοεί τη λογική. Κραφτσένκο

~ Ο φόβος ακολουθεί το έγκλημα κι αυτό είναι η ποινή του. Βολταίρος

~ Ο φόβος αναδύεται από την επιθυμία, αλλά σκορπίζει από μόνος του, αν σταθείς ακλόνητος απέναντί του και τον αντιμετωπίσεις χωρίς προκατάληψη. Σούφικη σοφία

~ Ο φόβος δεν απομακρύνει από μας το θάνατο, απομακρύνει τη ζωή. Μαχφούζ Ν.

~ Ο φόβος είναι απόδειξη εκφυλισμένου μυαλού. Βιργίλιος

~ Ο φόβος είναι η αναμονή μελλοντικού κακού. Πλάτων

~ Ο φόβος είναι η πιο άφθονη πηγή των ελαττωμάτων. Ουσίνσκι Κ.

~ Ο φόβος είναι ο παντοτινός συνοδοιπόρος της αναλήθειας. Μπέικον Φρ.

~ Ο φόβος και η ηλιθιότητα υπήρξαν πάντοτε τα βασικά κίνητρα των ανθρώπινων ενεργειών.

~ Ο φόβος κάνει τους έξυπνους ανόητους και τους δυνατούς αδύνατους. Κούπερ Φ.

~ Ο φόβος καταστρέφει την ελευθερία του ατόμου.

~ Ο φόβος πηγάζει πάντοτε από την αμάθεια.

~  Πνίξε το φίδι της αμφιβολίας στην ψυχή σου, λειώσε τα σκουλήκια του φόβου στην καρδιά σου. Τότε και τα βουνά ακόμα θα παραμερίσουν απ’ το διάβα σου. Σερεντί Κ.

~ Στον αγαθό άνθρωπο για το τίποτε δεν γεννιέται φθόνος, ούτε φόβος, ούτε οργή ή μίσος. Πλούταρχος

~ Τα δαιμόνια επιτίθενται στους φοβητσιάρηδες. Ινδική παροιμία

~ Το πέρασμα από μια θρησκεία του φόβου σε μια θρησκεία της ηθικής αποτελεί ένα μεγάλο βήμα στη ζωή ενός έθνους. Ινδική σοφία

~ Φόβος, ψυχική αναταραχή που προκλήθηκε από την αναμονή του κακού. Πλάτων