Τετάρτη 2 Ιουλίου 2014

Ο Χρόνος και η και η σακούλα με τις καραμέλες

Μέτρησα τα χρόνια μου και συνειδητοποίησα ότι, μου υπολείπεται λιγότερος χρόνος ζωής απ' ότι έχω ζήσει έως τώρα...

Αισθάνομαι όπως εκείνο το παιδάκι που κέρδισε μια σακούλα καραμέλες: τις πρώτες τις καταβρόχθισε με λαιμαργία αλλά όταν παρατήρησε ότι του απέμεναν λίγες, άρχισε να τις γεύεται με βαθιά απόλαυση.

Δεν έχω πια χρόνο για ατέρμονες συγκεντρώσεις όπου συζητούνται καταστατικά, νόρμες, διαδικασίες και εσωτερικοί κανονισμοί, γνωρίζοντας ότι δε θα καταλήξει κανείς πουθενά.

Δεν έχω πια χρόνο για να ανέχομαι παράλογους ανθρώπους που παρά τη χρονολογική τους ηλικία, δεν έχουν μεγαλώσει.

Δεν έχω πια χρόνο για να λογομαχώ με μετριότητες.

Δε θέλω να βρίσκομαι σε συγκεντρώσεις όπου παρελαύνουν παραφουσκωμένοι εγωισμοί.

Δεν ανέχομαι τους χειριστικούς και τους καιροσκόπους. Με ενοχλεί ο φθόνος και όσοι προσπαθούν να υποτιμήσουν τους ικανότερους για να οικειοποιηθούν τη θέση τους, το ταλέντο τους και τα επιτεύγματα τους. Μισώ να είμαι μάρτυρας των ελαττωμάτων που γεννά η μάχη για ένα μεγαλοπρεπές αξίωμα. Οι άνθρωποι δεν συζητούν πια για το περιεχόμενο... μετά βίας για την επικεφαλίδα.

Ο χρόνος μου είναι λίγος για να συζητώ για τους τίτλους, τις επικεφαλίδες. Θέλω την ουσία, η ψυχή μου βιάζεται...Μου μένουν λίγες καραμέλες στη σακούλα...

Θέλω να ζήσω δίπλα σε πρόσωπα με ανθρώπινη υπόσταση.Που μπορούν να γελούν με τα λάθη τους.Που δεν επαίρονται για το θρίαμβό τους.Που δε θεωρούν τον εαυτό τους εκλεκτό, πριν από την ώρα τους.Που δεν αποφεύγουν τις ευθύνες τους.Που υπερασπίζονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Και που το μόνο που επιθυμούν είναι να βαδίζουν μαζί με την αλήθεια και την ειλικρίνεια.

Το ουσιώδες είναι αυτό που αξίζει τον κόπο στη ζωή.Θέλω να περιτριγυρίζομαι από πρόσωπα που ξέρουν να αγγίζουν την καρδιά των ανθρώπων...

Άνθρωποι τους οποίους τα σκληρά χτυπήματα της ζωής τους δίδαξαν πως μεγαλώνει κανείς με απαλά αγγίγματα στην ψυχή.

Ναι, βιάζομαι, αλλά μόνο για να ζήσω με την ένταση που μόνο η ωριμότητα μπορεί να σου χαρίσει.

Σκοπεύω να μην πάει χαμένη καμιά από τις καραμέλες που μου απομένουν...

Είμαι σίγουρος ότι ορισμένες θα είναι πιο νόστιμες απ'όσες έχω ήδη φάει.

Σκοπός μου είναι να φτάσω ως το τέλος ικανοποιημένος και σε ειρήνη με τη συνείδησή μου και τους αγαπημένους μου...

Πάρε Αυτά τα Σπασμένα Φτερά

«Πάρε Αυτά τα Σπασμένα Φτερά», ένα ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους από τον παραγωγό και πρώην ψυχοθεραπευτή Ντάνιελ Μάκλερ, το οποίο δείχνει ότι οι άνθρωποι μπορούν να θεραπευτούν πλήρως από τη σχιζοφρένεια χωρίς ψυχοφάρμακα.

Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη στο χώρο της ψυχικής υγείας και τις φαρμακευτικές βιομηχανίες αυτό δεν είναι δυνατόν. Το φιλμ εστιάζει στις ζωές δύο γυναικών –των ηρωίδων μου– που θεραπεύτηκαν από σχιζοφρένεια. Διερευνώνται οι ρίζες της σχιζοφρένειάς τους σε παιδικά τραύματα και περιγράφονται λεπτομέρειες από την πετυχημένη θεραπεία τους με χαρισματικούς ψυχοθεραπευτές.

Η πρώτη γυναίκα είναι η Τζόαν Γκρήνμπεργκ (θεραπευμένη πλήρως πάνω από 50 χρόνια), συγγραφέας του μπεστ σέλερ «Ποτέ δεν Σου Υποσχέθηκα έναν Κήπο με Τριαντάφυλλα». Η δεύτερη είναι η Κάθριν Πέννυ (θεραπευμένη πλήρως πάνω από 30 χρόνια), μια ψυχιατρική νοσηλεύτρια, που την ιστορία της θεραπείας της κατέγραψε ο θεραπευτής της, ο Δρ Ντάνιελ Ντόρμαν στο βιβλίο
 «Η Θεραπεία του Δάντη: Έξοδος από την Τρέλα».

Οι αφηγήσεις τους συνυφαίνονται με συνεντεύξεις από γίγαντες στον τομέα της θεραπείας της σχιζοφρένειας, όπως από τον Δρ Πήτερ Μπρέγκιν (συγγραφέα του «Τοξική Ψυχιατρική»), τον Ρόμπερτ Γουίτακερ (δημοσιογράφο και συγγραφέα του «Τρελός στην Αμερική») και τον Δρ. Μπέρτραμ Κάρον (συγγραφέα του «Ψυχοθεραπεία της Σχιζοφρένειας: Θεραπεία Επιλογής»). Επίσης στη διάρκεια της ταινίας παρουσιάζονται πάνω από 100 στιγμιότυπα από συνεντεύξεις αγνώστων στην Πλατεία Γουάσιγκτον της Νέας Υόρκης, οι οποίοι μοιράστηκαν τις απόψεις τους για τη σχιζοφρένεια.

Η ταινία είναι πλήρως υποτιτλισμένη σε 19 γλώσσες.

Σπουδαίες οι… θεραπευτικές επιδράσεις της μουσικής!

Η μουσική ομορφαίνει τη ζωή μας. Μας ανεβάζει τη διάθεση, όταν δεν είμαστε στα καλύτερά μας, μας ξυπνά την όρεξη για χορό και συνοδεύει μελωδικά τις στενοχώριες μας. Πέρα όμως από αυτά, η μουσική φαίνεται ότι χρησιμεύει και για επιστημονικούς-ιατρικούς σκοπούς. Δείτε παρακάτω τις βασικές «θεραπευτικές» πλευρές της μουσικής:

1. Δυναμώνει τα πρόωρα νεογέννητα
Τα μωρά που γεννιούνται πρόωρα συχνά χρειάζεται να μείνουν για κάποιο διάστημα στο νοσοκομείο, μέχρι να πάρουν βάρος και να αποκτήσουν δύναμη. Προκειμένου να διευκολύνουν τη διαδικασία αυτή, πολλά νοσοκομεία έχουν αρχίσει να στρέφονται προς τη… μουσική. Μια ομάδα ερευνητών από τον Καναδά, βρήκε ότι η μουσική μείωνε τα επίπεδα του πόνου στα πρόωρα μωράκια και βελτίωνε τις διατροφικές τους συνήθειες, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το βάρος τους. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ακόμη, ότι η μουσική του Μότσαρτ βοηθά τα πρόωρα μωρά να μειώνουν τα επίπεδα ενέργειας που ξοδεύουν, κάτι που τα οδηγεί επίσης στην πρόσληψη βάρους.

2. Ανεβάζει τη «διάθεση» των φυτών
Η μουσική μπορεί να ενισχύσει την ανάπτυξη των φυτών. Η συγγραφέας Dorothy Retallack είχε διεξάγει ένα πείραμα κατά το οποίο έπαιζε δύο διαφορετικά είδη μουσικής (ροκ και χαλαρή μουσική) σε δύο πανομοιότυπες ομάδες φυτών. Στο τέλος του πειράματος τα φυτά που άκουγαν τη «χαλαρή μουσική» παρουσίαζαν ομοιομορφία στο μέγεθος, ήταν γεμάτα και καταπράσινα και μάλιστα έτειναν προς το μέρος απ’ όπου προερχόταν η μουσική. Εκείνα που άκουγαν ροκ, παρότι ψήλωσαν αρκετά δεν ήταν ιδιαίτερα «ζωντανά», τα φύλλα τους ήταν πεσμένα και είχαν κλίση προς την αντίθετη πλευρά από εκεί που ήταν τοποθετημένο το ραδιόφωνο.

3. Ενεργοποιεί τον εγκέφαλο
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, από το 1,5 εκατομμύριο Αμερικανούς που υποφέρουν από εγκεφαλικές βλάβες κάθε χρόνο, οι 90.000 περίπου εμφανίζουν μακροχρόνιες δυσκολίες στην ομιλία και την κίνηση. Οι ειδικοί χρησιμοποιούν τη μουσική για να τους βοηθήσουν να ενεργοποιήσουν τα τμήματα του εγκεφάλου τους που ελέγχουν αυτές τις δύο λειτουργίες.

4. Συντελεί στην ανάρρωση από καρδιακή προσβολή
Η μουσική μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς που αναρρώνουν μετά από κάποιο καρδιακό επεισόδιο ή επέμβαση στην καρδιά, μειώνοντας την αρτηριακή πίεση, επιβραδύνοντας τους καρδιακούς παλμούς και μειώνοντας τα επίπεδα άγχους.

5. Ενισχύει την απόδοση των αθλητών
Μια έρευνα που είχε γίνει το 2005 στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε ότι η μουσική μπορεί να βελτιώσει την απόδοση των αθλητών μέχρι και κατά 20%.

6. Ενισχύει την ικανότητα της ανάγνωσης
Σύμφωνα με μια έρευνα του 2009, η μουσική μπορεί να ενισχύσει τις ικανότητες ανάγνωσης. Μετά από ένα πείραμα που έγινε σε παιδιά σχολικής ηλικίας, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι εκείνα που είχαν «μουσική εκπαίδευση» τα πήγαιναν καλύτερα στο σχολείο και ιδιαίτερα στη γνώση λεξιλογίου και αλφάβητου.

Τα καυσαέρια εμποδίζουν τα έντομα να μυρίσουν τα λουλούδια!

Τα καυσαέρια εμποδίζουν τα έντομα να μυρίσουν τα λουλούδιαΓια την ανθρώπινη μύτη, η απωθητική μυρωδιά των καυσαερίων στους δρόμους δεν έχει καμία σχέση με το άρωμα των λουλουδιών. Στη μύτη πολλών εντόμων, όμως, οι αέριοι ρύποι ίσως προκαλούν σύγχυση. Αμερικανοί ερευνητές αναφέρουν στο περιοδικό Science ότι τα καυσαέρια των αυτοκινήτων ενεργοποιούν το οσφρητικό σύστημα της νυχτοπεταλούδας Manduca sexta όπως οι μυρωδιές των αγαπημένων του λουλουδιών. Και αυτό σημαίνει ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση εμποδίζει το έντομο να βρει τροφή. Το κόστος σε χρόνο και ενέργεια πρέπει να είναι μεγάλο, δεδομένου ότι η M.sexta διανύει απόσταση έως και 130 χιλιομέτρων κάθε βράδυ για να βρει τροφή, και το νέκταρ ενός λουλουδιού αρκεί για μόλις 15 λεπτά πτήσης.

Οι ερευνητές των πανεπιστημίων της Ουάσινγκτον και της Αριζόνα υποθέτουν ότι το ίδιο πρόβλημα επηρεάζει και τις μέλισσες και άλλους επικονιαστές. Στην πρώτη φάση της μελέτης, η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε μια συσκευή που ονομάζεται «φασματόμετρο μάζας αντίδρασης μεταφοράς πρωτονίου» για να καταγράψει στο ανοιχτό περιβάλλον τις μυρωδιές που συναντά μια νυχτοπεταλούδα. Στην επόμενη φάση, έβαλαν ζωντανές νυχτοπεταλούδες σε μια αεροσήραγγα και τις εξέθεσαν στην αγαπημένη τους μυρωδιά, το άρωμα του λουλουδιού της ντατούρας Datura wrightii. Ταυτόχρονα ψέκαζαν στην αεροσήραγγα τις διάφορες ουσίες που είχαν ανιχνεύσει στη φύση.

Η παρουσία αυτών των ουσιών εμπόδιζε το έντομο να ανιχνεύσει το άρωμα των λουλουδιών, όπως έδειξαν οι μετρήσεις με ηλεκτρόδια που είχαν εισαχθεί στον οσφρητικό λοβό του εγκεφάλου. Τα καυσαέρια, όπως και άλλες ουσίες που προέρχονται από άλλα φυτά, έδειχναν να ενεργοποιούν το οσφρητικό σύστημα με τον ίδιο τρόπο όπως το άρωμα της ντατούρας. Οι ερευνητές δηλώνουν έκπληκτοι με τα ευρήματα, δεδομένου ότι η όσφρηση της M.sexta είναι χιλιάδες φορές πιο οξεία από την ανθρώπινη, οπότε θα περίμενε κανείς ότι δεν μπερδεύεται τόσο εύκολα.

Παραμένει άγνωστο γιατί τα καυσαέρια έχουν αυτή την ιδιότητα, ωστόσο οι ερευνητές εικάζουν ότι το φαινόμενο έχει σχέση με το βενζολικό δακτύλιο που βρίσκεται στην καρδιά πολλών τεχνητών και φυσικών οσμών. Δεδομένου ότι η M.sexta δεν είναι επικονιαστής οικονομικά σημαντικών φυτών, η σύγχυση που υφίσταται είναι απίθανο να έχει σημαντικές οικολογικές επιπτώσεις. Ωστόσο το ίδιο πρόβλημα πιθανότατα επηρεάζει και τις μέλισσες, οι οποίες προσφέρουν υπηρεσίες αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο ως επικονιαστές των καλλιεργειών.

Συν-εξάρτηση: Γιατί κολλάμε με κάποιον και δεν μπορούμε μακριά του;

Μήπως υπάρχει συν-εξάρτηση στη ζωή σας;
«Παιδί μου, φάε το αυγουλάκι σου!»
«Πάρε ζακέτα, θα κρυώσεις!»
«Άσε με ρε μάνα ήσυχο!»
 
Ή, άλλη ατάκα,
 
«Αχ, κανένας δε με νοιάζεται εμένα… ποιος με σκέφτεται;  Ποιος ξέρει πώς νιώθω; Ποιος ξέρει τι θέλω εγώ» (πέστα χρυσόστομε, γιατί αν δεν τα πεις, πώς θα τα μαντέψουν οι άλλοι;)
 
Σας θυμίζουν κάτι τα παραπάνω;  Μπορεί να φαίνεται αστείο ή να το έχουμε συνηθίσει, ωστόσο αυτό είναι ένα παράδειγμα συνεξαρτημένης συμπεριφοράς ή σχέσης. Το «παράτα μας» ίσως είναι το κλειδί της υγιούς αντίδρασης: δεν αφήνουμε το άλλο άτομο να το παρακάνει με τη φροντίδα και το νοιάξιμο του.  Στο άλλο παράδειγμα, πάλι, έχουμε το άτομο που δε λέει πώς νιώθει και τι θέλει αλλά θεωρεί ότι οι άλλοι δεν το νοιάζονται και δε γνωρίζουν τα συναισθήματα και τις ανάγκες του, οπότε δεν τα καλύπτουν.
Η συνεξάρτηση είναι η τάση του ατόμου να φέρεται παθητικά ή με υπερβολική φροντίδα, σε σημείο που η συμπεριφορά του αυτή να έχει αρνητικό αντίκτυπο στις σχέσεις του και στην ποιότητα ζωής τους.  Η συνεξάρτηση μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε σχέση, αλλά είναι πιο έντονη στις ερωτικές και συζυγικές σχέσεις.  Εμφανίζεται και στις οικογενειακές, τις φιλικές, ακόμα και τις επαγγελματικές σχέσεις.
 
Οι κίνδυνοι της συνεξάρτησης
Υπάρχουν άνθρωποι που ζουν για να φροντίζουν τους άλλους, που κυριολεκτικά κρεμιούνται από πάνω τους και δεν έχουν προσωπική ζωή παρά να προσφέρουν με καταναγκαστικό τρόπο, ακόμα και αν ο άλλος δε χρειάζεται ή δε θέλει την προσφορά τους!
Τα άτομα αυτά συνήθως μένουν σε δύσκολες σχέσεις και στρεσογόνες εργασίες και δε λαμβάνουν κατάλληλη βοήθεια.  Έτσι όμως σαμποτάρουν τον εαυτό τους αλλά και τους γύρω τους.  Συχνά τα άτομα με συνεξάρτηση αποκτούν σοβαρή κοινωνική φοβία, υπερβολική δειλία, έχουν κρίσεις πανικού και κατάθλιψη.
 
Τα συμπτώματα της συνεξάρτησης:
 
• Υπερβολική τάση να ευχαριστήσει τους άλλους.  Φυσικά και είναι σημαντικό να θέλουμε να ευχαριστήσουμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα, αλλά δεν είναι δυνατό να γίνει αυτοσκοπός και μοναδικό νόημα ζωής.  Τα άτομα με συνεξάρτηση αισθάνονται ότι δεν έχουν επιλογή, βάζουν τους άλλους πρώτους και τον εαυτό τους τελευταίο και έχουν άγχος αν αρνηθούν.  Μονίμως θυσιάζονται για τους άλλους, χωρίς να τους έχει ζητηθεί κάτι τέτοιο και σε τέτοιον υπερβολικό βαθμό που οι άλλοι τελικά εκνευρίζονται αντί να ευχαριστιούνται.  
 
• Έλλειψη ορίων. Τα όρια είναι η νοητή γραμμή που χωρίζει τον εαυτό μας από τους άλλους: τι ανήκει σε εμάς, δηλαδή σώμα, ψυχή, χρήματα, υλικά αγαθά, αλλά και σκέψεις, συναισθήματα, όνειρα, φόβοι, κλπ και τι ανήκει αντίστοιχα στους άλλους.  Σε αυτό το σημείο εμφανίζεται το πρόβλημα των ατόμων με συνεξάρτηση: έχουν χαλαρά ή ασαφή όρια με τους άλλους.  Αισθάνονται υπεύθυνοι για τα συναισθήματα και τα προβλήματα των άλλων ή κατηγορούν μονίμως τους άλλους για τα δικά τους προβλήματα.  Συνήθως πρόκειται για κλειστά και αποτραβηγμένα άτομα, που δύσκολα ανοίγονται και προσεγγίζουν τους άλλους.  Ωστόσο, είναι κοινωνικοί και ευγενικοί, οπότε το πρόβλημα δε φαίνεται εκ πρώτης όψεως.
 
• Δυσλειτουργική επικοινωνία.  Τα άτομα με συνεξάρτηση δυσκολεύονται όταν πρόκειται να εκφράσουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ανάγκες τους.  Προφανώς οι άλλοι γύρω τους δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουν τι αισθάνονται και τι επιθυμούν οι οικείοι τους με συνεξάρτηση, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται παρεξηγήσεις, γκρίνια, κατηγορίες τύπου «δε με νοιάζεσαι», «δε με σκέφτεσαι».  Επίσης συχνό όμως είναι τα άτομα με συνεξάρτηση πραγματικά να ΜΗ γνωρίζουν ούτε τα ίδια τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ανάγκες τους, κάτι που στέκει εμπόδιο στις σχέσεις τους με τους άλλους.  Άλλοτε πάλι δε λένε την αλήθεια προκειμένου να μην πληγώσουν κάποιον άλλον, με αποτέλεσμα να ζορίζονται τα ίδια.  Όλο αυτό το μπέρδεμα δημιουργεί δυσλειτουργική επικοινωνία, παρεξηγήσεις, εκνευρισμό και θολώνει τα νερά των σχέσεων.
 
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση.  Τα άτομα με συνεξάρτηση δε νιώθουν καλά για τον εαυτό τους, συγκρίνουν τον εαυτό τους με τους άλλους και βρίσκουν ότι υστερούν, θεωρούν ότι οι άλλοι δεν τους αγαπούν και δεν τους υπολογίζουν: όλα αυτά είναι σημάδια χαμηλής αυτοεκτίμησης.
 
• Αντιδραστικότητα.  Η συνέπεια του να έχει κανείς ασαφή όρια τόσο μέσα του όσο και με τους γύρω του είναι ότι αντιδρά και ανταποκρίνεται στις σκέψεις και τα συναισθήματα του καθενός.  Λέει κάποιος κάτι με το οποίο το άτομο με συνεξάρτηση διαφωνεί;  Είτε πιστεύει ότι ο άλλος του το λέει προσωπικά για να τον θίξει, είτε παίρνει θέση άμυνας.  Με άλλα λόγια, απορροφά ό,τι του πουν οι άλλοι, επειδή δεν έχει φίλτρα και όρια.  Χωρίς όρια όμως δεν ξεχωρίζει κανείς ότι πρόκειται απλώς για μια γνώμη ενός άλλου ανθρώπου ώστε να μην το πάρει κατάκαρδα.
 
 Υπερβολική φροντίδα.   Τα άτομα με συνεξάρτηση έχουν την τάση να φορτώνονται τα προβλήματα των άλλων και να τους φροντίζουν σε σημείο εξάντλησης.  Αν μάλιστα ο άλλος δε χρειάζεται βοήθεια, αισθάνονται προδοσία και απόρριψη από τον άλλον.  
 
• Υπερβολικός έλεγχος.  Τα άτομα με συνεξάρτηση θέλουν να ασκούν έλεγχο στο κάθετι και στον καθένα διότι έτσι αισθάνονται σιγουριά και ασφάλεια.  Η υπερβολή στην τάση τους αυτή όμως είναι δυσλειτουργική, καθώς δεν του επιτρέπει να είναι ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες ή να πάρουν το ‘ρίσκο’ να μοιραστούν τα συναισθήματά τους.  Και βέβαια, το να είναι ελεγκτικοί προς τους άλλους (πχ να τους λένε τι πρέπει να κάνουν ή να δίνουν διαρκώς συμβουλές) καταντάει κουραστικό και εκνευριστικό και οι άλλοι τους αποφεύγουν.    
 
• Εμμονές.  Τα άτομα με συνεξάρτηση έχουν την τάση να σκέφτονται διαρκώς για άλλους ανθρώπους ή σχέσεις, κάτι που προκαλείτε από την εξάρτησή τους, τους φόβους και τα άγχη τους.  Πολλές φορές «κολλάνε» σε ένα λάθος που έκαναν ή νομίζουν ότι έκαναν και βασανίζουν τον εαυτό τους.
 
• Εξάρτηση. Τα άτομα με συνεξάρτηση χρειάζονται την έγκριση και την αποδοχή των γύρω τους για να νιώθουν καλά για τον εαυτό τους.  Φοβούνται υπερβολικά την απόρριψη ή την εγκατάλειψη  και τρομοκρατούνται στη σκέψη ότι μπορεί να βρεθούν χωρίς σχέση.  Έτσι συχνά μπλέκουν σε άσχημες και δυσλειτουργικές ή και κακοποιητικές σχέσεις, από τις οποίες φοβούνται να βγουν για να μη μείνουν μόνοι (ενώ πραγματικά μπορούν να ανταπεξέλθουν μόνοι).  Τελικά αισθάνονται παγιδευμένοι. 
 
• Δυσκολία στις στενές σχέσεις. Τα άτομα με συνεξάρτηση δυσκολεύονται να έχουν στενές σχέσεις, είτε ερωτικές είτε φιλικές, διότι τους λείπει η ικανότητα να εκμυστηρευτούν στον άλλον τα προσωπικά τους και να δεχτούν τα προσωπικά του άλλου χωρίς να θιχτούν οι ίδιοι, χωρίς να νιώσουν απόρριψη ή προδοσία.  Συχνά, λόγω των παραπάνω έχουν σεξουαλικά προβλήματα.
 
• Έντονα αρνητικά συναισθήματα.  Η συνεξάρτηση δημιουργεί στρες και οδηγεί σε έντονα αρνητικά συναισθήματα: ντροπή, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενοχές, άγχος, φόβος πώς θα τους κρίνουν οι άλλοι, φόβος απόρριψης ή εγκατάλειψης, φόβος μήπως κάνουν λάθος ή αποτύχουν, φόβος της μοναξιάς ή φόβος της στενής σχέσης… Αυτή η πίεση συχνά οδηγεί σε θυμό, ένταση, αίσθημα απελπισίας και κατάθλιψη.
 
• Άρνηση.  Δυστυχώς, τα άτομα με συνεξάρτηση δεν παραδέχονται το πρόβλημα τους!  Συνήθως πιστεύουν ότι το πρόβλημα είναι κάποιος ή κάτι άλλο.  Έτσι, είτε παραπονιούνται διαρκώς είτε προσπαθούν να διορθώσουν το άλλο άτομο ή αλλάζουν σχέσεις και δουλειές χωρίς να αναγνωρίζουν ότι οι ίδιοι έχουν πρόβλημα.  Όπως είπαμε και προηγουμένως, τα άτομα με συνεξάρτηση αρνούνται τα ίδια τους τα συναισθήματα και ανάγκες και επικεντρώνονται με δυσλειτουργικό τρόπο στους άλλους. Βρίσκονται σε άρνηση των συναισθημάτων τους για αγάπη και αποδοχή, σε άρνηση της ευαισθησίας τους και μη κάνοντας τίποτα το πρόβλημα διαιωνίζεται

Όταν ο Ηράκλειτος έβαλε φωτιά στην ανθρώπινη φύση

Σύμφωνα με τον Ηράκλειτο ο Λόγος είναι η αρχή που καθοδηγεί και ενοποιεί όλη τη φύση. Μόνο μέσα από την κατανόηση της υφής και της ουσίας του Λόγου μπορούμε να νοηματοδοτήσουμε το βίο μας και να καταλήξουμε στη γνώση της φύσης του κόσμου. Η παρούσα ανακοίνωση επικεντρώνεται στα αποσπάσματα του Ηράκλειτου, όπως αυτά μας παραδίδονται στο συλλογικό έργο των Ηermann Diels και Walther Kranz και ενδιαφέρεται να διερευνήσει τη σχέση των εννοιών του Λόγου και των αντιθέτων στη φύση με την έννοια του δικαίου, καθώς και τον αντίκτυπό τους τόσο στον άνθρωπο όσο και στον ευρύτερο πολιτικό κόσμο. Στην προσπάθειά του να κατανοήσει τον κόσμο, ο Ηράκλειτος αναζήτησε απαντήσεις μέσα στην ίδια τη φύση παρέχοντας γενναιόδωρα στο σύγχρονο ερευνητή όλες τις έννοιες, συμβολικές και μη, για να ερμηνεύσει την ανθρώπινη φύση. Με γνώμονα το θεμελιώδες ερώτημα για το νόημα της Φύσης, ο Ηράκλειτος τέμνει τη φύση σε διάφορα αντίθετα σχήματα. Οι τομές αυτές θα αποτελέσουν την απαρχή ενός νέου τρόπου διανόησης, ο οποίος στα σπάργανά του κυοφορούσε το «πυρ», το οποίο αργότερα ο τεχνολογικός πολιτισμός συνεργαζόμενος με την πολιτική έθεσε σε εφαρμογή και εν πολλοίς δικαιολόγησε. Το πυρ όμως αυτό είναι μια μόνο μορφή αποκάλυψης της φύσης και όχι η ίδια η φύση. Η φύση στον Ηράκλειτο είναι μια πολυσχιδής έννοια που αναμφίβολα δημιουργεί έντονη φιλοσοφική διαμάχη ως προς την ερμηνεία της. Το ερώτημα που δημιουργείται είναι το εξής: αν τα πάντα διέπονται από το Λόγο, γιατί «η ανθρώπινη φύση δεν διαθέτει φρόνηση»; (Απ.78)

Η βιολογία των "κοινών" και η "τέχνη του να μην είσαι εγωιστής"

The_Egoist_mbo2-vΤο ερώτημα αν ο άνθρωπος γενικά γεννιέται εγωιστής ή διαμορφώνεται κοινωνικά σαν τέτοιος, απασχολεί σε μεγάλο βαθμό το σύγχρονο κίνημα του κοινοτισμού.  

Όπως το έχει διατυπώσει ο Χάρης Ναξάκης[2]:  Τι είμαστε τελικά; Εγωιστές ή αλτρουιστές; Μέρος της φύσης και έρμαια των ενστίκτων μας ή εξωφυσικοί;  Ατομιστές ή κοινωνιοκεντρικοί; Είμαστε μια άγραφη πλάκα που τη διαμορφώνει η ταξική κοινωνία;
Το 1976, ο Αυστριακός δημοσιογράφος και συγγραφέας τηλεοπτικών σεναρίων Josef Kirschner, έγραψε ένα εγχειρίδιο με τίτλο: «Η τέχνη του να είσαι εγωιστής»[3]. Είχε μεγάλη επιτυχία. Ισχυριζόταν τότε ότι η κοινωνία ήταν άρρωστη γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν συμβιβασμένοι και είχαν χάσει τη δυνατότητα να χαράζει ο καθένας  τον δικό του δρόμο. Και πρότεινε: αντί να επιδιώκουμε την αγάπη των άλλων, τον έπαινό τους ή την αναγνώρισή τους, θα ήταν καλύτερα να απελευθερωθούμε και να μη δίνουμε σημασία στη γνώμη των άλλων ανθρώπων. «Καλύτερα ένας επιτυχημένος εγωιστής, παρά ένας μειλίχιος προσαρμοσμένος». Και πραγματικά η συμβουλή του έγινε κυρίαρχη για τα επόμενα 30-35 χρόνια. 

Το αποτέλεσμα; Με την αξίωση του μέσου ατόμου «να είναι διαφορετικός από τους άλλους», κατέληξε στην ουσία να είναι ίδιος με την πλειοψηφία. Κατάφερε να ομογενοποιηθεί με τους άλλους, αλλά σαν καταναλωτής. Σαν ατομικός καταναλωτής μεν, αλλά  που καταναλώνει μαζικά τα ίδια προϊόντα με τους άλλους-υποταγμένος στη κάθε πρόσκαιρη μόδα- χωρίς να είναι ικανοποιημένος. Και με μεγάλο κόστος μάλιστα: να νοιώθει μοναξιά, να αγνοείται από τους άλλους, να πονάει από την έλλειψη συμπόνιας, συμπάθειας, εξυπηρέτησης, ντροπής, μετριοφροσύνης, κ.λπ. Του λείπουν όλα αυτά που  Kirschner τα θεωρούσε ως αδυναμίες του ατόμου και έπρεπε να τα αποβάλει για να «πετύχει» και να γίνει «κάποιος».

Ο εγωισμός όμως και η αποδοχή του τα τελευταία χρόνια, σαν κυρίαρχο χαρακτηριστικό του ανθρώπου και μέθοδο διάκρισης, λειτούργησε μόνο για κάποιους λίγους . Για τους «από πάνω»! Η κρίση μετά το 2007-08 έκανε καθαρό και ορατό στη πλειοψηφία των «από κάτω» ότι ο εγωισμός, το ίδιο-συμφέρον και η βουλιμία αυτών των λίγων στάθηκε η αιτία για την οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική και οικολογική κατάρρευση των κοινωνιών και του πλανήτη. Και αυτό το παραδέχονται και πολλοί εκφραστές του υπάρχοντος συστήματος αξιών, είτε οικονομολόγοι, είτε πολιτικοί. 

Αρχίζουν και μιλούν πια για την ανάγκη μιας «νέας ηθικής» για το ξεπέρασμα της συνολικής κρίσης του καπιταλισμού. Στα ΜΜΕ, στις συζητήσεις που γίνονται στην τηλεόραση κ.λπ. Έχουν αντιληφθεί ότι η μέχρι τώρα συνταγή του νεοφιλελεύθερου συστήματος προς το άτομο: «να είσαι εγωιστής», «να μην ενδιαφέρεσαι για τους άλλους», «να είσαι πετυχημένος», «να εκμεταλλεύεσαι τις αδυναμίες του άλλου, για να είσαι ο καλύτερος», «κατανάλωνε, και αν δεν έχεις δεν πειράζει, μπορείς να δανειστείς» κ.λπ., έχει γίνει μπούμερανκ για το ίδιο το σύστημα. Είναι μια παγίδα που έστησε ο καπιταλισμός στον εαυτό του και κινδυνεύει τώρα να πέσει μέσα, γιατί οι κατεξοχήν «πετυχημένοι» της προηγούμενης 35ετίας-οι τραπεζίτες, χρηματιστές, επενδυτές κ.λπ., γενικά η χρηματοπιστωτική ελίτ, που εκμεταλλεύθηκε καλύτερα την ηθική που είχε επικρατήσει αυτό το διάστημα-ξεπέρασαν τα όρια και έγιναν οι καθοριστικοί «παίκτες» των συστημικών εξελίξεων.
Δεν τους κοστίζει τίποτε βέβαια να μιλάνε τώρα για την ανάγκη «να μην είσαι εγωιστής», γιατί έχει απομυθοποιηθεί η δυνατότητα του μέσου ατόμου να γίνει «κάποιος», π.χ. «ένας πετυχημένος επιχειρηματίας», αφού όχι μόνο δεν είναι δυνατή πια η μικροεπιχειρηματικότητα, αλλά πτωχεύουν ακόμα και οι «επιτυχημένοι» επιχειρηματίες της πραγματικής οικονομίας. Στην περίοδο που έρχεται, είναι φανερό ότι κάποιοι «πεφωτισμένοι» του σημερινού κυρίαρχου συστήματος αξιών, «ψάχνονται» για αλλαγή της κρατούσας συνταγής. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να κάνουν το ίδιο και οι νέοι «από κάτω», δηλαδή τα στρώματα της μεσαίας τάξης, που μέχρι τώρα διατηρούσαν την ελπίδα της επιτυχίας και της κοινωνικής ανέλιξης προς τη κορυφή της κοινωνικής και οικονομικής πυραμίδας. 

Στην περίοδο όπου «ανάπτυξη» του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 2-3%-που υπήρχε στην προηγούμενη περίοδο-δεν είναι πια δυνατή, δηλαδή δεν είναι πια δυνατή η «αύξηση της πίτας» ώστε να αντιστοιχεί μεγαλύτερο κομμάτι για τον καθένα, στην περίοδο κοινωνικών συγκρούσεων και περιφερειακών πολέμων, κλιματικής αλλαγής, επακόλουθης διατροφικής κρίσης και οικολογικής καταστροφής, είναι πραγματικά αναγκαίο να αναπτύξουμε –όλοι οι «από κάτω» αυτού του κόσμου-ένα νέο αξιακό σύστημα, μια νέα ηθική, ένα νέο πολιτιστικό πρότυπο. Ένα πρότυπο με βάση το οποίο θα αλλάξει ο κυρίαρχος μέχρι τώρα ανθρωπολογικός τύπος του καπιταλισμού. Βασικάνα αναπτύξουμε την «τέχνη του να μην είμαστε εγωιστές». 

Αυτή μας η επιδίωξη στηρίζεται μήπως στην άποψη ότι βασικά διαμορφωνόμαστε σαν όντα εγωιστικά από την κοινωνία και όχι από τη βιολογία μας; Θα χρειασθεί να δώσουμε πειστική απάντηση σε  αυτό το δίλημμα. 

Σύμφωνα με τον Ναξάκη, που αναφερθήκαμε στην αρχή του κεφαλαίου: « Δυο είναι οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά και από τις οποίες προκύπτουν το φιλελεύθερο και το εξισωτικό πρόταγμα. Το πρώτο προϋποθέτει ένα ον που δεν είναι από τη φύση του ικανό να πράττει το καλό και γι’αυτό η φυσική του ιδιοτέλεια πρέπει να δαμαστεί από μια εξωτερική δύναμη (τύραννος ή πεφωτισμένος ηγεμόνας) ή να εξισορροπηθούν τα πάθη μέσω ενός συστήματος αντιπροσωπευτικής διακυβέρνησης ή να αυτορυθμιστούν μέσω της οικονομίας της αγοράς. Το δεύτερο στηρίζεται στην παραδοχή μιας φύσης καλοσυνάτης ή άγραφης πλάκας. Γιατί βέβαια αν οι άνθρωποι είναι έμφυτα μόνο καλοί ή ένα άδειο χαρτί, τότε το κακό, η ιδιοτέλεια, είναι εξωτερικά γνωρίσματα της ανθρώπινης φύσης, πολιτισμικά διαμορφωμένα και άρα θα εξαλειφθούν όταν σε μια άλλη κοινωνία αρθούν οι αιτίες που τα δημιούργησαν…Αν η ανθρώπινη ιδιοτέλεια οφείλεται μόνο στην κοινωνική δομή τότε γιατί οι άνθρωποι είναι τόσο επιρρεπείς σ’ αυτήν;
Αν η ζωή είναι μόνο μια ανταγωνιστική πάλη, η προσπάθεια ενός όντος για επιβίωση, τότε γιατί υπάρχουν γύρω μας τόσες εκδηλώσεις συνεργασίας και αλληλοβοήθειας;»

Πραγματικά μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουμε και πολλά μέσα από ποιους βιολογικούς μηχανισμούς εκδηλώνεται η βιολογική ανάγκη για συνεργασία, αλληλεγγύη, κοινοτική καθημερινή ζωή. Δεν ξέρουμε αρκετά –σαν «κοινός νους»- για την «ηθική φύση» του ανθρώπου. Ποια είναι η σχέση της ατομικής μας ηθικής με την αυτοκατανόηση του εαυτού μας, σαν πρόσωπο; Πότε συμπεριφερόμαστε ηθικά και πότε όχι; Γιατί δεν είμαστε τόσο «καλοί», όσο θα θέλαμε; Τι θα μπορούσαμε να αλλάξουμε στην κοινωνία μας, ώστε να γίνουμε όλοι «καλύτεροι»[4]; 
Επειδή δεν μπορούν όλοι οι άνθρωποι να συμφωνήσουν στο ίδιο περιεχόμενο της έννοιας του καλού, θα πρέπει να αναζητήσουμε τα στοιχεία εκείνα στα οποία συμφωνούν οι περισσότεροι. Και είναι εκπληκτικό για το πόσο πολλοί άνθρωποι συμφωνούν ότι είναι καλό πράγμα π.χ.: η ειλικρίνεια, η αναζήτηση της αλήθειας, η φιλία, η εμπιστοσύνη, η αλληλοεκτίμηση, η αλληλοφροντίδα, η συμπόνια και αλληλοσυμπάθεια, η ανάγκη για συγνώμη και συγχώρηση, η ευγένεια, ο αλληλοσεβασμός, το θάρρος και το κουράγιο. Όμως αυτό δεν είναι αρκετό. Πολλές φορές αυτά τα στοιχεία μπορούν να αποδειχθούν σαν «κακό» για τον εαυτό κάποιου. Για παράδειγμα η ειλικρίνεια κάποιου μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική για αυτόν, κάτω από κάποιες επικρατούσες συνθήκες.  

Για να αναλύσουμε και να καταλάβουμε καλύτερα τι είναι καλό για όλους, θα χρειασθεί να κατανοήσουμε καλύτερα τι είναι καλό για τη ζωή γενικά και στη συνέχεια για την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής, για την «ευζωία», όπως την αποκαλούμε. Αυτό περιλαμβάνει και την καλύτερη κατανόηση της βιολογίας μας και από ποια σκοπιά θα τη δούμε: από τη πλευρά ενός ανατόμου ή από την πλευρά ενός καλλιτέχνη. Τι εννοούμε: με την πρώτη οπτική αντιμετωπίζουν σήμερα τη φύση μας οι νευρολόγοι ερευνητές του εγκεφάλου, οι  εξελικτικοί βιολόγοι, οι οικονομολόγοι της συμπεριφοράς και οι κοινωνικοί ψυχολόγοι. Με τη δεύτερη την αντιμετωπίζει π.χ. ένας ζωγράφος που αποτυπώνει στον καμβά του την «ομορφιά της φτώχειας» ή την «ουσία της ανθρώπινης ή της μάνας φύσης». Και οι δύο ματιές-στην πραγματικότητα υπάρχουν και περισσότερες-εξαρτάται από τον «παρατηρητή», όπως λέει η σύγχρονη φυσική, αλλά και οι ηθικοφιλόσοφοι. Διαφορετικά αντιμετωπίζανε την ανθρώπινη φύση κατά την περίοδο π.χ. της φεουδαρχίας(όπου η ανθρώπινη «συνείδηση» ήταν έργο του θεού και το τι ήταν καλό και κακό καθοριζόταν από τη θρησκεία), διαφορετικά κατά την περίοδο του διαφωτισμού(όπου το καλό και το κακό καθοριζόταν από την ανθρώπινη λογική και τον πραγματισμό) και διαφορετικά σήμερα(όπου η «συνείδηση» σύμφωνα με τις «θετικές επιστήμες» δεν είναι αποτέλεσμα ούτε του θεού, ούτε της λογικής, αλλά ενός συνόλου πρωταρχικών βιολογικών και κοινωνικών ενστίκτων).

Σήμερα, από ότι φαίνεται, οι πιο κατάλληλοι για την έρευνα της ανθρώπινης συνείδησης και της πραγματικότητας της ηθικής του ανθρώπου είναι οι βιολόγοι της εξέλιξης. Από το 1975 ήδη ο εξελικτικός βιολόγος  E. O. Wilson απαίτησε η μελέτη της ηθικής να φύγει από τα χέρια των φιλοσόφων και να περάσει στους βιολόγους. Να γίνει δηλαδή «βιολογικοποίηση» της ηθικής. Αυτοί μας λένε σήμερα –μαζί με τους αρχαιοανθρωπολόγους- ότι πολιτισμός υπήρχε και πριν από τη Βαβυλώνα, κοινότητες, οικισμοί και πόλεις με αυτοδιοίκηση και πριν την αρχαία Ελλάδα, εμπόριο και πριν το κράτος, ανταλλαγές πριν το χρήμα, ηθική υπήρχε και πριν την εκκλησία, κοινωνικά συμβόλαια πριν τον Χόμπ και τον Ρουσώ, ευτυχία και ευημερία πριν τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως επίσης ιδιωτικό συμφέρον και απληστία πριν τον Άνταμ Σμίθ και τον καπιταλισμό. 

Όλα αυτά που αναφέραμε και πολλά άλλα αποτελούν εκφράσεις της ανθρώπινης φύσης από τα βάθη της  πλειστοκαίνου και των κυνηγών-συλλεκτών εποχής. Υπάρχει σίγουρα βιολογική καταβολή από το ζωικό βασίλειο που καταγόμαστε ότι «αξίζει να είμαστε καλοί». Αλλά όπως υπάρχει στην ίδια τη φύση μας η επιδίωξη της συνεργασίας με τους άλλους, το ίδιο συνυπάρχει -την ίδια στιγμή-  η προκατατάληψη ή η δυσπιστία προς τους άλλους. Όσο λαχταρούμε την αγάπη, την αρμονική σχέση και ειρήνη μεταξύ μας, άλλο τόσο καταλαμβανόμαστε συχνά από αισθήματα μίσους και επιθετικότητας.
Δεν υπάρχει σήμερα αμφιβολία ότι όσο η ηθική του ανθρώπου κατάγεται από τη ζωική μας φύση, άλλο τόσο εξελίχθηκε στην πορεία των κοινωνιών που διαμορφωνόταν οι νέες γενιές του. Το λάθος που είχε ξεκινήσει ήδη από την εποχή του Δαρβίνου με την Καταγωγή των Ειδών και τους όρους που χρησιμοποίησε αγώνας για την ύπαρξη και επιβίωση του ισχυρότερουΤους ασαφείς αυτούς όρους χρησιμοποίησαν μετέπειτα κάποιοι κοινωνιολόγοι για να διατυπώσουν τη θεωρία του κοινωνικού Δαρβινισμού και ότι όπως στη φύση έτσι και στην κοινωνία είναι φυσικό φαινόμενο να επικρατεί ο ισχυτότερος, ο εξυπνότερος κ.λπΤην ίδια εποχή όμως ο Κροπότκιν π.χ., ο οποίος αποδεχόταν την ανάλυση της καταγωγής των ειδών του Δαρβίνου, κατάγγειλε την εκμετάλλευση αυτών των «σκοτεινών» όρων του από την κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής που τους μετέφραζε «στον αγώνα όλων εναντίον όλων», όπως το έκανε ο Χομπς. Αναρωτιόταν ο Κροπότκιν: γιατί να μεταφράζεται ο αγώνας για την ύπαρξη σε αγώνα όλων εναντίον όλων και όχι στο αναντίρρητο γεγονός ότι  ο αγώνας για επιβίωση του ατόμου έχει καλύτερα αποτελέσματα και αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης όταν υπάρχει αλληλοβοήθεια μεταξύ των ατόμων στην οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα; Οι παρατηρήσεις του στα χωριά της Σιβηρίας όπου έζησε κάποια χρόνια, αποδείχνανε ότι στις δύσκολες συνθήκες του σιβηρικού χειμώνα οι κάτοικοι μπορούσαν και επιβίωναν συνεργαζόμενοι στενά και έξυπνα μεταξύ τους. Κατ` αυτόν λοιπόν αγώνας για επιβίωση σήμαινε αγώνας στα πλαίσια δυσμενών φυσικών συνθηκών επιβίωσης. Και αυτός ο αγώνας κερδιζόταν όχι στρεφόμενος ο ένας εναντίον του άλλου, αλλά αντίθετα συνεργαζόμενος με τους άλλους.  

Σήμερα κάποιοι βιολόγοι και ιδίως οι γενετιστές κάνουν το ίδιο λάθος(;), χωρίς να ερευνήσουν σε βάθος όλα αυτά, καταλήγουν γρήγορα στο αξίωμα της «ιδιοτέλειας». Ότι δηλαδή ο κινητήρας της κοινωνικής ζωής του ανθρώπου που είναι η επιδίωξη από τον καθένα να αποκτήσει πλεονέκτημα έναντι των άλλων, είναι κληρονομημένο από πάντα στο ανθρώπινο DNA. Αυτό το αξίωμα που θέλει να διαθέτει επιστημονοφάνεια, είχε τις κοινωνικές επιπτώσεις που αναφέραμε με τη συνταγή «της τέχνης του να είσαι εγωιστής». Με αυτήν την έννοια η επιστημονική διατύπωση του αξιώματος αυτού δεν ήταν «ουδέτερη» κοινωνικά. Ευνόησε την επικρατούσα κοινωνική τάξη η οποία ήταν στην υπηρεσία της οικονομικής και πολιτικής ελίτ.

Και σήμερα υπάρχουν βιολόγοι που κριτικάρουν το αξίωμα της ιδιοτέλειας ως κινητήρα της ανθρώπινης δραστηριότητας, με νέες μελέτες.  Είτε με τους πιθήκους, είτε με μικρά παιδιά. Για παράδειγμα στα πειράματα με παιδιά 18 μηνών στο Max-Planck-Institut της Λειψίας, αποδείχθηκε ότι τα παιδιά βοηθούν ανιδιοτελώς, ανεξάρτητα ανταμοιβής, ακόμα και όταν υπάρχουν δυσκολίες[5]. Επίσης σημαντικές μελέτες στις ΗΠΑ, στο εργαστήριο του Πορτογάλου νευροεπιστήμονα Antonio Damasio, κατάφεραν να αποσαφηνίσουν τις νευροβιολογικές προϋποθέσεις της συναισθηματικής συμπεριφοράς μας. Μελετώντας κλινικές περιπτώσεις ατόμων με βλάβη στον προσθιομετωπιαίο φλοιό, που βρίσκεται στο πρόσθιο τμήμα του εγκεφάλου, το ερώτημα που έπρεπε να απαντηθεί ήταν: πώς γίνεται τα ίδια άτομα, τα οποία πριν υποστούν κάποια βλάβη σε αυτή την περιοχή ήταν αξιαγάπητα και κοινωνικότατα, να μεταμορφώνονται σε βίαια και αντικοινωνικά «τέρατα», παντελώς ανίκανα να βιώσουν ενδιαφέρον, αγάπη και στοργή ή να σχεδιάσουν ή να πράξουν οτιδήποτε στο άμεσο μέλλον; Η έρευνα οδήγησε στον εντοπισμό ενός σημαντικού εγκεφαλικού κυκλώματος, μιας νευρικής οδού επικοινωνίας που συνδέει την έλλογη σκέψη με το συναίσθημα μέσω της σύνδεσης των ανώτερων κέντρων του μετωπιαίου φλοιού με την αμυγδαλή, μια αρχέγονη δομή που ρυθμίζει τις απαντήσεις του εγκεφάλου στις συναισθηματικές καταστάσεις. Η αναβάθμισης της σημασίας των συναισθημάτων δεν προέκυψε  μόνο από τη μελέτη νευρολογικών παθήσεων αλλά και από ψυχολογικές έρευνες σε φυσιολογικά άτομα. Το 1990 οι Αμερικανοί ψυχολόγοι Ρ. Salovey και J. Mayer χρησιμοποιούν τον όρο «συναισθηματική νοημοσύνη», για την ικανότητά μας να αναγνωρίζουμε και να χρησιμοποιούμε τα συναισθήματα των άλλων ή τα δικά μας για να καθοδηγούμε τις σκέψεις και τις πράξεις μας. Ο Daniel Goleman για να συνοψίσει τις γνώσεις μας σχετικά με τις νευροβιολογικές, τις ψυχολογικές και τις κοινωνικές προϋποθέσεις της ανθρώπινης νοημοσύνης, κυκλοφόρησε το 2006 το βιβλίο του με τίτλο «Social Intelligence: The New Science of Social Relationships» («Κοινωνική νοημοσύνη: Η νέα επιστήμη των ανθρώπινων σχέσεων»). Η ανθρώπινη νοημοσύνη γίνεται πια αντιληπτή όχι σαν ατομικό-υποκειμενικό φαινόμενο αλλά και ως συλλογικό-κοινωνικό φαινόμενο. Στο τελευταίο του βιβλίο «Οικολογική Νοημοσύνη: πώς η ριζική διαφάνεια μεταμορφώνει την αγορά», ο D. Goleman προσπαθεί να αναδείξει μια νέα διάσταση του ανθρώπινου νου, την οικολογική[6]. Αλλά οι έρευνες για τις νευρολογικές και βιολογικές διεργασίες σε σχέση με τη κοινωνική συμπεριφορά μας βρίσκονται ακόμη σε νηπιακό στάδιο. Υπάρχει επίσης κατά μερικούς επιστήμονες και η «σωματική νοημοσύνη». «Η σωματική νοημοσύνη αποτελεί συνισταμένη τριών σημαντικών στοιχείων:
  • των ενστίκτων και των αυτόματων αντιδράσεων που ενυπάρχουν σε όλα τα όντα και έχουν πάντα ως στόχο την επιβεβαίωση,
  • των συναισθημάτων, που- όπως πιστεύουν οι βιολόγοι- έχουν αναπτυχθεί στο πέρασμα των χιλιετιών και μεταδίδονται με τη μορφή της γενετικής πληροφορίας από μία γενιά στην άλλη,
  • και τέλος, των αποθηκευμένων γνώσεων και εμπειριών, που έχουμε αποκτήσει καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής μας.
Η συνδρομή αυτών των στοιχείων του σώματος και του πνεύματος, την οποία συχνά νιώθουμε να έρχεται ανεπαίσθητα στο συνειδητό βαθιά από μέσα μας, είναι ένας ιδιαίτερα βαρυσήμαντος κριτής, που μας συμπαραστέκεται αμέριστα σε πολλές καταστάσεις της ζωής μας. Αυτή η σύμπραξη σώματος και πνεύματος αποτελεί ένα είδος “ολοκληρωμένης νοημοσύνης” του ανθρώπου, την οποία όμως χρησιμοποιούμε ελάχιστα, επειδή βασιζόμαστε, κατά προτίμηση στη λογική. Επομένως η σωματική νοημοσύνη πρέπει να έρχεται ως αρωγός της λογικής, για να μπορεί κανείς να έχει μακροπρόθεσμα μια πιο ισορροπημένη και υγιή ζωή»[7]
 
Με όλα τα παραπάνω θέλουμε να πούμε ότι υπάρχουν σήμερα επιστήμονες που ισχυρίζονται ότι η τάση για συνεργασία είναι βαθειά ριζωμένη μέσα μας. Το συναίσθημα του «συμπάσχειν» με τον άλλον π.χ. έχει βιολογικές ρίζες, όπως ακριβώς και το συναίσθημα που μας καταλαμβάνει όταν δεν αντιμετωπιζόμαστε δίκαια από τους άλλους. Ο άνθρωπος είναι ένα ον ξεχωριστό από τα άλλα, γιατί νοιώθει την ανάγκη βαθειά μέσα του να δικαιολογεί τις πράξεις του στον ίδιο του τον εαυτό. Αυτό σημαίνει ότι είναι υποχρεωμένος από τον εαυτό του να ψάχνει για τις αιτίες των πράξεών του. Στην ουσία η κληρονομημένη ηθική του καθορίζεται όχι μόνο από τα γονίδια ή το αξίωμα της ιδιοτέλειας, αλλά και από τον «λόγο» με την έννοια ότι κάνει χρήση της νόησής του ψάχνοντας για τις αιτίες και δίνοντας λόγο («λόγο διδόναι») στον εαυτό του.  Παρόλα αυτά πολλά έχουν πάρει αρνητική εξέλιξη σε αυτόν τον κόσμο, που όλοι υποτίθεται ότι θέλουμε να τον κάνουμε καλύτερο. Και αυτό συμβαίνει γιατί η έρευνα που κάνουμε σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση για τις αιτίες των πράξεών μας, δεν σημαίνει ότι από μόνη της μας κάνει καλύτερους. Έχουμε ταυτόχρονα την τάση να βρίσκουμε αιτίες που δικαιολογούν τις πράξεις μας[8] και σπάνια αποδεχόμαστε το γεγονός να μην έχουμε εμείς δίκιο. Μπορεί λοιπόν να υπάρχει και αντίφαση μεταξύ του προγραμματισμού μας να επιδιώκουμε το «καλό» και της υλοποίησης του ηθικού μας προγράμματος.   Σε κάθε περίπτωση το γεγονός είναι ότι μέχρι τώρα δεν έχει ξεκαθαρισθεί πλήρως το δίλημμα αν ο άνθρωπος γεννιέται ή φτιάχνεται εγωιστής. Η κληρονομημένη μας τάση για ηθική συμπεριφορά και επιδίωξη της συλλογικότητας συχνά μας οδηγεί στον σωστό δρόμο, αλλά μερικές φορές μπορεί να μας οδηγεί και σε λάθος. Από την άλλη η νόησή μας δεν μας βγάζει απαραίτητα και πάντα στον δρόμο της «αρετής»( και όχι της «κακίας»). Υπάρχει απόσταση μεταξύ της βιολογικής έκφρασης του ενστίκτου για συλλογικότητα και του τρόπου σκέψης του καθένα πάνω στην ανάγκη για συλλογικότητα. Μπορεί πολλοί να θέλουν να εκμεταλλευθούν τις μεγαλύτερες δυνατότητες της συλλογικότητας για «ιδίους σκοπούς». Για αυτό είναι απαραίτητη και η δράση της συλλογικότητας και της κοινότητας στη διαμόρφωση της ατομικής ηθικής μας. Αυτή θα πρέπει να συνίσταται στη προσπάθεια να μικρύνει η απόσταση μεταξύ του «κοινού θέλω» και του «κοινού πράττειν», ώστε ταυτόχρονα να επιτυγχάνεται το ίδιο και με το «προσωπικό θέλω» και το «προσωπικό πράττειν» των συμμετεχόντων στη συλλογικότητα. Μέσα από τη δημιουργία κατάλληλων συλλογικών θεσμών και δομών. Θεσμών τέτοιων που θα ευνοούν την έκφραση της «καλής» πλευράς των συμμετεχόντων και θα δυσκολεύουν ταυτόχρονα την έκφραση της «κακής» τους πλευράς. Θα ευνοούν την συνεργατικότητα και αλληλεγγύη και θα δυσκολεύουν την ιδιοτέλεια και τον εγωισμό. Θα αναπτύσσουν το κοινοτικό πνεύμα και θα κάνουν να υποχωρεί το ωφελιμιστικό. Γιατί σήμερα με τον εγωισμό και την ιδιοτέλεια κυρίαρχη αξία, δεν μπορούμε να επανέλθουμε στο κοινοτικό πνεύμα χωρίς να αρχίσουμε με την ανάπτυξη της τέχνης μας να διαπαιδαγωγούμαστε ώστε να μην γινόμαστε εγωιστές. 


[1] Ο τίτλος βιβλίου του Richard David Precht (Die Kunst kein Egoist zu sein), εκδόσεις Goldman,2012. 

[2] Στο «Ο άνθρωπος αρπαχτικό: το δίλημμα του φυλακισμένου», στο: http://www.topikopoiisi.com

[3] Josef KirschnerQ Die Kunst ein Egoist zu sein, Droemer-Knaur, 1976

[4] Τα εισαγωγικά στην έννοια του Καλού, γιατί δεν έχουμε έναν αντικειμενικό ορισμό του Καλού

[5] Στο http://www.eva.mpg.de: Warneken, Hare, Melis, Hanus, & Tomasello (2007) PLoS Biology).  Ή στο βιβλίο του φιλοσόφου Richard David Precht : Η τέχνη να μην είσαι εγωιστής (Die Kunst kein Egoist zu sein). Ή στο http://die-erfinder.3mdeutschland.de, όπου αναφέρεται στο σύνδρομο της καραμέλας. 
[6] Βασιζόμενος σε νευροψυχολογικά εξηγητικά σχήματα και ερευνώντας τη στάση ζωής των κατοίκων κάποιων απομονωμένων θιβετιανών οικισμών, προτείνει την ανάπτυξη της «οικολογικής νοημοσύνης», που όλοι διαθέτουμε από τη φύση μας

[7] Απόσπασμα από το βιβλίο "Η νοημοσύνη του σώματος" του dr Med. Gabi Müller

[8] Αν δικαιολογούμε π.χ. τις πράξεις μας με το επιχείρημα του Μπρεχτ «πρώτα το φαϊ και μετά η ηθική», δεν σημαίνει ότι έχουμε δίκιο. Γιατί τότε πως θα δικαιολογήσουμε το γεγονός ότι σήμερα στη χώρα του τη Γερμανία με την μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη των καταναλωτών-όπου δεν πεινά σχεδόν κανένας- δεν βλέπουμε κάποια αξιόλογη ηθική βελτίωση; Αντίθετα έχει γίνει κυρίαρχος για πολλά χρόνια τώρα ο νεοφιλελευθερισμός της ανταγωνιστικότητας και της επιβολής της λιτότητας στους άλλους, αλλά όχι της εγκράτειας του εαυτού. Αν κάποιος «εξωγήινος» ουδέτερος π.χ. παρακολουθούσε τα γερμανικά ΜΜΕ, θα διαπίστωνε ότι υπάρχει μια καθημερινή προπαγάνδα δισεκατομμυρίων που δεν κάνει τίποτε άλλο από το να προωθεί και να δικαιολογεί την ατομική κατανάλωση, τον εγωισμό και την ιδιοτέλεια.

Ο καθημερινός άνθρωπος είναι ‘ψυχικά δυνατός’;

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι 'ψυχικά δυνατοί'. Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν 'φανούν' ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους.

Η αυτοεικόνα μας 'σχηματίζεται' ως ένα σχετικά σταθερό νοητικό σχήμα από τον εγκέφαλο, μέσα από δύο παράγοντες. Αυτό που αντιλαμβανόμαστε εμείς για τον εαυτό μας, μέσα από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, και από αυτό που αντιλαμβανόμαστε από μικρή ηλικία, ότι πιστεύουν οι άλλοι για εμάς (γονείς, οικογένεια).
Όσο έξυπνο δηλαδή και αν είναι ένα παιδί, αν μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον που το αποκαλούν 'μέτριο', το μυαλό του δεν θα μπορέσει λόγω του περιβάλλοντος να αναπτύξει τις ικανότητές του. Το ίδιο, μπορούμε να πούμε, ότι ισχύει για τις συναισθηματικές αντιδράσεις μας.
Ένας άνθρωπος μπορεί να μάθει να αντιδρά 'δυναμικά' απέναντι στα εξωτερικά γεγονότα, και άλλος να τα δέχεται με θλίψη ή παθητικά, θεωρώντας λανθασμένα τον εαυτό του 'αδύναμο'. Επειδή όμως πρόκειται για μάθηση, το άγχος, η θλίψη ως συναισθηματικές αντιδράσεις, μπορούν να απομαθευτούν σε οποιαδήποτε ηλικία.
Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι όλοι οι άνθρωποι μαθαίνουμε συνεχώς και γινόμαστε σε όλη μας την ζωή 'ψυχικά δυνατοί', δεν γεννιόμαστε με κάποιο 'χάρισμα' ψυχικής δύναμης, το οποίο άλλοι έχουν και άλλοι όχι.

Τι θεωρεί όμως μία κοινωνία ως ψυχική δύναμη;
  • Ένα λανθασμένο στερεότυπο, είναι ότι ο άνθρωπος που δεν 'εξωτερικεύει' τα προβλήματά του, δεν δείχνει τις 'αδυναμίες' του στους άλλους, είναι 'δυνατός ψυχικά'. Υπάρχει ο παντοδύναμος αυτός άνθρωπος; Ο άνθρωπος που δεν φοβάται; Φυσικά και όχι, ο άνθρωπος διαθέτει το έμφυτο συναίσθημα του φόβου, για προστασία του οργανισμού. Οι άνθρωποι που 'έχουν μάθει' να φέρονται έτσι, να 'κλείνονται', είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπίσουν το άγχος, την μελαγχολία και την πτώση της ψυχικής διάθεσης. Γίνονται πιο 'ευάλωτοι' σε αυτά, διότι 'έχουν μάθει' λανθασμένα, ότι είναι 'αδυναμία' το να εξωτερικεύουν σκέψεις και συναισθήματά τους. Πιο 'ευάλωτοι' διότι δεν μιλούν για τις 'ανησυχίες' τους σε άλλους, δεν 'συγκρίνουν' με σωστό τρόπο τις σκέψεις τους με άλλων ανθρώπων και νομίζουν ότι μόνο αυτοί νιώθουν 'αδύναμοι', ενώ στην πραγματικότητα κανένας άνθρωπος δεν είναι 'παντοδύναμος'. Μπορεί αυτό το 'κλείσιμο' στον εαυτό να αλλάξει; Η απάντηση είναι φυσικά και μπορεί.
  • 'Ψυχική δύναμη' συχνά θεωρείται λανθασμένα, το να αντεπεξέλθει κάποιος μόνος του, σε δύσκολες καταστάσεις που του δημιουργούν άγχος ή θλίψη. Παρατηρείται το γεγονός, ότι ένας άνθρωπος δεν νιώθει 'ψυχικά αδύναμος' αν τον πονά το στομάχι του και απευθυνθεί σε έναν γαστρεντερολόγο. 'Δεν νιώθει ότι οφείλει' να γνωρίζει τα πάντα για το στομάχι ως όργανο.Το άγχος ή ή θλίψη όμως, λόγω άγνοιας, εκλαμβάνονται από το άτομο ως χαρακτηριστικά ενός 'αδύναμου μυαλού' και όχι ως 'φυσιολογικές αντιδράσεις' του, οι οποίες αντιμετωπίζονται οριστικά με την καθοδήγηση ειδικού.
  • Ο άνθρωπος πιστεύει ότι είναι πολύ σημαντικό να δείχνει ψυχικά 'δυνατός' στους άλλους. Συχνά υπάρχει ο ασυνείδητος φόβος του, ότι ειδάλλως θα χάσει την εκτίμηση των άλλων αν 'αυτοί' αντιληφθούν κάποια 'αδυναμία' του. Στην πραγματικότητα συχνά 'φοβάται' και θεωρεί ο ίδιος, ότι 'υπάρχει κίνδυνος' να πέσει η αυτοεικόνα του στα 'μάτια' του, όπως την κρίνει με βάση το τι θεωρεί μία κοινωνία ως 'δύναμη'. Αυτό το έχει ασυνείδητα 'ενσωματώσει' στα 'κριτήρια αυτοεκτίμησής του' από την ανατροφή του. Αυτός ο φόβος για παράδειγμα είναι πολύ μεγαλύτερος στο ανδρικό φύλο. Η γυναίκα η οποία έχει ανατραφεί με το στερεότυπο ότι είναι πιο ευαίσθητη, άρα επιτρέπεται να εκδηλώνει την ευαισθησία της, κρίνει λιγότερα αυστηρά τον εαυτό της και 'ανοίγεται' πιο εύκολα στο περιβάλλον της ή σε έναν ειδικό. Το περιβάλλον συχνά επίσης, θεωρεί ότι είναι πιο φυσιολογικό να εκδηλώνεται συναισθηματικά μια γυναίκα.
  • Ο άνθρωπος συχνά θεωρεί λανθασμένα ότι όλοι οι άλλοι άνθρωποι είναι ψυχικά 'παντοδύναμοι'. Αυτό οφείλεται στο ότι ο άνθρωπος ως καθημερινός ψυχολόγος δεν κάνει 'επιστημονική ανάλυση' της συμπεριφοράς του και των άλλων. Έτσι μία συμπεριφορά των άλλων, μπορεί να δείχνει πλασματικά ως ψυχική δύναμη, πχ η χρήση αλκοόλ, μπορεί να εκλαμβάνεται ως ανδρισμός και όχι ως ένα βλαβερό 'αγχολυτικό'. Πολλοί άνδρες πχ προσπαθούν να κρύψουν από τις συντρόφους τους το άγχος τους για την επιβίωση. Κάποιες φορές μπορεί να θεωρούν ότι δεν θα αρέσει στην σύντροφό τους να τους δει 'έτσι'. Πιθανά και οι σύντροφοί τους να συνειδητοποιούν αυτό το 'θέατρο', επειδή όμως η καθημερινότητα είναι ήδη δυσάρεστη λόγω της οικονομικής κρίσης, αποφεύγουν ασυνείδητα, όχι από κακία, να συζητούν οτιδήποτε δυσάρεστο. Σε τέτοιες καταστάσεις, αντί να υπάρχει επικοινωνία, ο καθένας 'κλείνεται' στον εαυτό του, ή ψάχνει 'αγχολυτικό' σε 'ξέγνοιαστες' επιφανειακές επαφές, διαφεύγοντας από την πιο δύσκολη επίλυση του πραγματικού προβλήματος στη σχέση. Το ανθρώπινο μυαλό ασυνείδητα, ψάχνει την πιο εύκολη λύση.
  • Πολλοί άνθρωποι, έφηβοι ή ενήλικοι, που λανθασμένα δεν θεωρούν τον εαυτό τους 'ψυχικά δυνατό', έχουν μεγαλώσει σε ένα 'δύσκολο' ή 'ψυχρό' οικογενειακό περιβάλλον, το οποίο χωρίς κακή πρόθεση, επηρέασε την εικόνα για τον εαυτό τους. Οι άνθρωποι αυτοί μπορεί να 'κλείνονται' πολύ στον εαυτό τους. Μπορεί να θεωρούν ότι δεν είναι, και ότι δεν μπορούν να γίνουν ψυχικά δυνατοί όπως οι άλλοι. Το οικογενειακό περιβάλλον πρέπει να βρίσκεται σε εγρήγορση να παρατηρήσει τέτοιες συμπεριφορές, καθώς μπορεί να απειλήσουν ακόμη και τη ζωή του δικού τους ανθρώπου. Η καθημερινή συμπεριφορά των ανθρώπων θα μπορούσε να παρομοιαστεί κάποιες φορές, με ένα 'θεατρικό έργο'. Αν 'κρύψει' αυτά που τον φθείρουν, οι άλλοι δεν θα καταλάβουν τίποτα. Αυτό ικανοποιεί και το άτομο στο να συντηρεί την λανθασμένη εικόνα που έχει για την ψυχική δύναμη. Ας 'ταλαιπωρείται' μόνος του, η 'εικόνα' που δείχνει είναι 'καλή'. Έτσι μπορεί να εξωτερικεύεται πιο εύκολα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε αγνώστους, καθώς εκεί δεν 'θίγεται' η αυτοεικόνα του. Παραμένει όμως κλεισμένος στον εαυτό του και ουσιαστικά μόνος του στην καθημερινότητά του, καθώς οι γύρω του αφού δεν 'ξέρουν' πώς νιώθει, δεν τους νιώθει κοντά του πραγματικά. Γενικότερα, το διαδίκτυο λειτουργεί για πολλούς ανθρώπους ως ένας 'κακός εξομολογητής', καθώς ο άνθρωπος μπορεί να αναβάλλει ασυνείδητα κάποιες φορές να μάθει να μιλάει το ίδιο 'ανοιχτά' σε πραγματική ανθρώπινη επαφή.
  • Οι άνθρωποι συχνά κρίνουν λανθασμένα την 'ψυχική δύναμη', ακόμη και από την εξωτερική εμφάνιση
Έτσι, ένας υπέρβαρος άνθρωπος μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του ψυχικά αδύναμο, και να θεωρεί 'παντοδύναμο' τον λεπτό σωματικά άνθρωπο, στον οποίο απλά το μυαλό αντιδρά με έναν διαφορετικό τρόπο στο άγχος ή τη στενοχώρια, με το 'κλείσιμο της όρεξης'.
Πρόκειται όμως για δύο διαφορετικού τύπου 'αντιδράσεις' του μυαλού, οι οποίες μπορούν να απομαθευτούν και όχι κάποια έμφυτη αδυναμία.

Τι συνέπειες έχει ο λάθος φόβος ότι δεν είμαστε 'ψυχικά δυνατοί';
Αν για παράδειγμα, ένας άνδρας απολυθεί από την εργασία του, και πιστεύει ότι έτσι μειώνεται το κύρος και η αξία του, συχνά θα θεωρήσει ότι αυτό βλέπουν και οι άλλοι. Είναι πιθανό να θεωρήσει ότι 'πέφτει' στα μάτια της συντρόφου του, ενώ αυτό δεν έχει συμβεί.
Θεωρεί δηλαδή ότι τη σκέψη που κάνει ο ίδιος για τον εαυτό του την κάνουν οι άλλοι. Πρόκειται για έναν ασυνείδητο 'μηχανισμό' που διαθέτει το μυαλό μας. Τον ξέρουμε πιο απλοϊκά, ότι αν πχ δεν μας αρέσει μία ελιά στο πρόσωπό μας, νομίζουμε ότι δεν αρέσει στους άλλους και όλοι κοιτάνε αυτήν με 'ενόχληση'.
Ονομάζεται 'προβολή', καθώς προβάλλουμε σκέψεις που κάνουμε για τον εαυτό μας, ότι τις κάνουν άλλοι για εμάς. Πρέπει να τονίσουμε επομένως ότι ο άνθρωπος συχνά φοβάται όχι μόνο εξωτερικά αίτια, αλλά και 'εσωτερικά', όπως την 'μείωση' της αυτοεικόνας του, παρότι, η 'μείωση' γίνεται μόνο στο δικό του μυαλό.
Ένας άνθρωπος που έχει μία αρνητική 'εικόνα' για τον εαυτό του, δεν μπορεί να αντιληφθεί (να 'αναλύσει' αντικειμενικά ως ειδικός) ότι πιθανά ευθύνονται εξωτερικοί παράγοντες οι οποίοι φέρνουν τις αρνητικές σκέψεις και τη μελαγχολία.
Δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι η προσωπικότητά του έχει μάθει (αθέλητα, σε μικρή ηλικία), να 'ρίχνει' το 'φταίξιμο' προς τον εαυτό του, και καθώς αυτό το κάνει 'αυτοματοποιημένα', η 'πραγματικότητα' που 'βλέπει', θεωρεί ότι είναι η μία και μοναδική, απόλυτα σωστή, δεδομένη πραγματικότητα.
Έτσι μπορεί να έχει την 'τάση' να ερμηνεύει αρνητικές καταστάσεις της ζωής που του τυχαίνουν ως αποτέλεσμα δικής του ευθύνης και υπαιτιότητας και την κακή ψυχική διάθεση του, ως 'πρόβλημα' και δική του 'αδυναμία'. Αυτός ο τρόπος σκέψης μπορεί εύκολα να οδηγεί σε μελαγχολική ή καταθλιπτική συναισθηματική διάθεση.
Ο άνθρωπος όμως προκειμένου να νιώθει πραγματικά 'δυνατός', πρέπει να μάθει να μην φοβάται να δείχνει τις 'αδυναμίες' του, το ότι είναι άνθρωπος, και ότι δεν είναι 'ντροπή' να 'μαθαίνει' όταν χρειάζεται, το πώς να τις ξεπερνά.
Δεν τις 'αρνείται', καθώς θα ήταν σαν να αρνείται την ανθρώπινη φύση του. Η 'δύναμη' βρίσκεται στο να τις 'αναγνωρίζει', να τις 'παραδέχεται', και να προσπαθεί όταν χρειάζεται να 'μάθει' πώς να τις 'ξεπεράσει'.
emotionally-strongΟ φόβος απέναντι σε δύσκολες καταστάσεις, είναι ένα έμφυτο συναίσθημα με σκοπό την προστασία μας. Όλοι οι ήρωες στην ιστορία, ένιωθαν φόβο, απλά 'έμαθαν' με τη λογική σκέψη να τον σταματούν, μία ικανότητα που διαθέτει το ανθρώπινο μυαλό.
Το συναίσθημα του φόβου το νιώθουμε όμως και όταν ανησυχούμε ότι έχουμε κάτι να 'χάσουμε', ακόμη και αν αυτό είναι το αυτοκίνητό μας και όχι η ζωή μας.
Είναι σημαντικό, ότι αυτή η μάθηση απομαθαίνεται, και δεν πρέπει να βάζει κάποιος 'ταμπέλες' ψυχικής ασθένειας στον εαυτό του. Είναι χαρακτηριστικό, ότι όταν τα μέσα ενημέρωσης μιλούν για αύξηση της κατάθλιψης την εποχή της οικονομικής κρίσης, δημιουργείται μία εικόνα στο κόσμο σαν να 'προσβάλλονται' από κάποιον ιό 'οργανικής ασθένειας' μη αντιμετωπίσιμης.
Είναι δεδομένο ότι δεν είναι έτσι. Πρόκειται συχνά για έναν 'μαθημένο' τρόπο συναισθηματικής αντίδρασης, ο οποίος μπορεί να αλλάξει.

Ο ωκεανός, "τι είμαι" και ο φόβος του θανάτου

Εκεί που βρίσκεστε, τι βλέπετε γύρω σας; Σίγουρα κάποια αντικείμενα. Και αν είστε σε ανοιχτό χώρο μπορεί να βλέπετε και λόφους, ή θάλασσα, ή κάποιον δρόμο. Όλα αυτά ας τα ονομάσουμε μορφές. Μορφές ενέργειας. Και οι άνθρωποι ανήκουν σ' αυτές τις μορφές. Και τα ζώα και τα φυτά και ο ήλιος. Τα πάντα. Ξέρετε όμως πού δεν πάει ο νους σας;

Στον χώρο που επιτρέπει σε όλες αυτές τις μορφές να υπάρξουν. Χωρίς τον χώρο όλα θα κατέρρεαν. Αν δεν υπήρχε αυτή η απόσταση μεταξύ των μορφών δεν θα υπήρχαν όρια και τίποτα δεν θα ήταν ευδιάκριτο. Το ίδιο συμβαίνει και μέσα μας. Οι σκέψεις είναι οι μορφές και ο χώρος είμαστε εμείς, μέσα στον οποίο συμβαίνουν πολλά και ενδιαφέροντα φαινόμενα. Τι βλέπετε λοιπόν γύρω σας; Πολύ χώρο και κάποιες μορφές. Μέσα σας;
 
Στρέφοντας την προσοχή μας στη φλυαρία του νου μπορούμε να παρατηρήσουμε τις σκέψεις. Το πρώτο πράγμα που μας κάνει εντύπωση είναι η πρόσκαιρη φύση τους. Έρχονται και φεύγουν. Δημιουργούνται, αναπτύσσονται, προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή μας, να αντλήσουν λίγο απ' την ταυτότητά μας (κάτι που καταφέρνουν για κάποιο διάστημα) και μόλις τις παρατηρήσουμε χάνονται. Ή χάνονται αφού μάς έχουν παρασύρει και ανάλογα με το περιεχόμενό τους εμείς αντιλαμβανόμαστε μόνο την αντίδραση του σώματος (μέσω των συναισθημάτων και της σωματοποίησής τους). Αν προλάβουμε να τις παρατηρήσουμε χάνονται επειδή τους αφαιρέσαμε την τροφοδοτική τους πηγή, που είναι η προσοχή μας. Αν δεν τις προσέξουμε, σημαίνει ότι βρισκόμαστε μέσα τους. Δηλαδή, ότι έλαβαν μορφή επειδή κατάφεραν να μας δελεάσουν με το περιεχόμενό τους. Οι σκέψεις είναι πειρασμοί για την προσοχή μας και το Εγώ είναι ο μηχανισμός ταύτισής μας μαζί τους, απ' τον οποίο αντλούν την ενέργειά τους για να λάβουν μορφή.
 
Όπως οι σκέψεις, έτσι και όλες οι άλλες μορφές είναι προσωρινές. Διαρκούν για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα και χάνονται. Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση: το βάθος, απ' το οποίο γεννιούνται όλες οι μορφές. Για να γίνει καλύτερα κατανοητό φανταστείτε έναν ωκεανό. Στην επιφάνεια του ωκεανού υπάρχουν κύματα. Δημιουργούνται ασταμάτητα, σε όλη την επιφάνειά του, άλλα είναι μικρά και άλλα μεγάλα. Έστω τώρα ότι τα κύματα έχουν συνείδηση. Και έστω ότι έχουν την ικανότητα να αυτοπροσδιορίζονται. Το κάθε κύμα δημιουργεί μια εικόνα για τον εαυτό του και διαμορφώνει έτσι την ταυτότητά του. Συγκρίνεται με τα άλλα κύματα και ανάλογα αισθάνεται μειονεκτικά ή πλεονεκτικά, αναπτύσσει απόψεις και αντιλήψεις, παρελθόν (έστω για την πολύ σύντομη ζωή του) και άλλα στοιχεία που διαμορφώνουν την εντύπωσή του για το "τι είναι".
Τα κύματα παρατηρούν ότι γύρω τους υπάρχουν άλλα κύματα που χάνονται, που γίνονται δηλαδή ένα με τον ωκεανό και χάνουν τη μορφή τους. Αυτή την παρατήρηση την προβάλλουν και στον εαυτό τους και αρχίζουν να τρομοκρατούνται στην ιδέα (στη σκέψη) ότι κάποια στιγμή θα χάσουν και αυτά τη μορφή τους. Τα κύματα, όπως φαντάζεστε, δεν μπορούν να απομονωθούν. Κανείς δεν μπορεί να απομονώσει ένα κύμα και να το πάρει σπίτι του. Ούτε καν να το απομακρύνει για λίγο από τον ωκεανό. Αυτό που δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν τα κύματα είναι ότι είναι ο ίδιος ο ωκεανός και ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει διαχωρισμός, ούτε μεταξύ των κυμάτων, αλλά ούτε και μεταξύ των κυμάτων και του ωκεανού. Ο ωκεανός εκφράζεται μέσα από τα κύματα. Είναι μία μορφή έκφρασής του, με άπειρη ποικιλομορφία, αφού κανένα κύμα δεν είναι πανομοιότυπο με κάποιο άλλο. Το καθένα φαίνεται σαν να έχει τη δική του ταυτότητα και αυτή ακριβώς η ψευδαίσθηση είναι η πηγή του φόβου της εξαφάνισής τους. Το πρόβλημα είναι ότι τα κύματα δεν γνωρίζουν, ή δεν θυμούνται, ότι είναι ο ωκεανός. Προσκολλώνται λοιπόν στη μορφή τους, δημιουργούν μια εικόνα για τον εαυτό τους και νιώθουν ότι είναι κάτι ξεχωριστό από τον ωκεανό.
Ας φέρουμε αυτή την παρομοίωση στα ανθρώπινα μέτρα. Οι άνθρωποι είναι τα κύματα που δεν γνωρίζουν, ή δεν θυμούνται, ή δυσκολεύονται να συνειδητοποιήσουν, ότι η πραγματική τους φύση δεν είναι η μορφή τους. Και αυτό που ονομάζουν "η ζωή τους" είναι στην πραγματικότητα ο ωκεανός, που για ένα χρονικό διάστημα εκφράζεται με τις μορφές τους. Ο ωκεανός είναι η ζωή, η άχρονη, η άπειρη, η ανερμήνευτη, που κανένας νους δεν πρόκειται ποτέ να συλλάβει την ουσία της.
Η δυσκολία στη διαδικασία της αποταύτισης από την ψευδαίσθηση του εαυτού, σε συναισθηματικό επίπεδο, εκφράζεται με τον φόβο της απώλειας της ταυτότητας. Κάποιος που επιδιώκει να απαλλαγεί από την ταυτότητά του έρχεται αντιμέτωπος με την ερώτηση "τι είμαι αν δεν είμαι αυτό που νόμιζα τόσα χρόνια ότι είμαι;". Η παρατήρηση αυτού του φαινομένου δίνει αμέσως και τη λύση: πρόκειται απλά για μια σκέψη και ένα συναίσθημα και τίποτα παραπάνω. Είναι σαν ένα κύμα στον ωκεανό. Είναι η κεκτημένη ορμή του νου από το παρελθόν που θέλει να κρίνει τα πάντα και να αποφεύγει καταστάσεις που αντιλαμβάνεται ως απειλητικές. Είναι άλλη μία ψευδαίσθηση. Είναι σαν να προσπαθεί το κύμα να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι μια ξεχωριστή οντότητα, αλλά είναι ο ίδιος ο ωκεανός που απλά εκφράζεται με αυτή τη μορφή σ' αυτό το σημείο του για κάποια ελάχιστα δευτερόλεπτα. Όσο είναι προσκολλημένο στη μορφή του, το κύμα αδυνατεί να αντιληφθεί ότι είναι ο ίδιος ο ωκεανός. Η προσκόλληση είναι αυτή που κρύβεται πίσω από τον φόβο της απώλειας της μορφής (αυτό που εμείς ονομάζουμε θάνατο). Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει θάνατος γιατί, όπως λέει και ο Έκχαρτ Τόλλε, "δεν μπορείς να χάσεις κάτι που είσαι, αλλά μόνο κάτι που έχεις. Ο θάνατος μάς απαλλάσσει από όλα αυτά που δεν είμαστε".
 
Οι σκέψεις μπορούν επίσης να παρομοιαστούν με τα κύματα. Όπως τα κύματα, έτσι κι αυτές, δημιουργούνται, αναπτύσσονται και χάνονται. Αν είμαστε ασυνείδητοι και πιστέψουμε ότι οι σκέψεις είμαστε εμείς και ότι οι σκέψεις διαμορφώνουν την ταυτότητά μας, θα αρχίσουμε να ζούμε με την ψευδαίσθηση του διαχωρισμού από τη ζωή. Θα αναπτύξουμε την πεποίθηση ότι είμαστε κάτι ξεχωριστό, τόσο από τους άλλους ανθρώπους, όσο και από την ίδια τη ζωή (όπου "ζωή" βάλτε "συνειδητότητα", "σύμπαν", "όλο", "πραγματικότητα", ή οτιδήποτε άλλο. Έτσι κι αλλιώς οι λέξεις λειτουργούν μόνο ως ταμπέλες που δείχνουν μια κατεύθυνση). Το περιεχόμενο των σκέψεων μπορεί να προέρχεται σε μεγάλο βαθμό και από τα αποθηκευμένα συναισθήματα. Δηλαδή από την ενέργεια που είναι εγκλωβισμένη μέσα μας, εξαιτίας κάποιων παρελθοντικών εμπειριών. Αυτή η ενέργεια χρησιμοποιεί τον νου και αποκτά τη μορφή των σκέψεων ανάλογα με τον προγραμματισμό του. Δημιουργείται έτσι ένα φαύλος κύκλος ανατροφοδότησης των αποθηκευμένων συναισθημάτων μέσω των σκέψεων, από τον οποίο επιβεβαιώνει κανείς την ψευδή ταυτότητά του.
 
Αυτό που είναι χρήσιμο να κατανοήσουμε είναι ότι ο κόσμος των μορφών δεν είναι αυτός που μας προσδίδει την πραγματική μας ταυτότητα. Οποιαδήποτε ταύτιση με οποιαδήποτε μορφή δεν μπορεί παρά να μας δημιουργήσει δυστυχία και πόνο, αφού όλες οι μορφές εμφανίζονται για να χαθούν. Η απάντηση στο ερώτημα "τι είμαι αν δεν είμαι αυτό που νόμιζα τόσα χρόνια ότι είμαι" είναι αυτό που μένει αν αφαιρεθούν όλες οι υποθέσεις, οι σκέψεις, οι υποψίες, οι αναμνήσεις και οι αμφιβολίες από το ερώτημα: Είμαι.

Σύγκριση: στο κρεβάτι του Προκρούστη

compare-our-kidsΗ σύγκριση είναι μια ύπουλη μολυσματική νόσος που διαβρώνει την προσωπικότητα. Ξεκινά από την παιδική ηλικία. Οι γονείς προκειμένου να παραδειγματίσουν και να κινητοποιήσουν τα παιδιά τους, διαρκώς τα συγκρίνουν με άλλα παιδιά.

Το παιδί, ακόμη κι αν πετύχει τον στόχο, νιώθει ευάλωτο. Ο γονιός δεν συνειδητοποιεί τον πόνο που δημιουργεί στο παιδί του. Μπορεί άραγε η αγάπη του γονιού να στηρίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια συμμόρφωσης και απόδοσης;

Η σύγκριση αποτελεί μια μόνιμη διαρροή της χαράς και της ικανοποίησης από κάθε επιτυχία. Παραμένει μόνο η κούραση και η πίκρα. Ζητάει να καλύψει κενά του παρελθόντος και έτσι δεν επιτρέπει την ευτυχία στις μικρές πολύτιμες στιγμές του παρόντος.

Η σύγκριση απαγορεύει την ισότιμη λειτουργική σχέση. Αναζητεί κατώτερους, για να καθησυχάζονται και να επιβεβαιώνονται εκείνοι που την οικειοποιούνται.

Η σύγκριση ζει ισόβια με το άγχος των εξετάσεων. Είναι ισόβιος πόλεμος με έναν αόρατο εχθρό. Η χαρά της επιτυχίας χάνεται την αμέσως επόμενη στιγμή, καθώς επικρέμαται διαρκώς η επιβουλή κάποιου αντιπάλου.

Η σύγκριση αρρωσταίνει τους υγιείς. Δημιουργεί ντοπαρισμένους άρρωστους πρωταθλητές. Όταν κανείς μετρά τη ζωή του με γνώμονα την σύγκριση, τότε το βλέμμα του είναι μόνιμα στραμμένο προς τους άλλους. Δεν ικανοποιείται από τα όποια δικά του επιτεύγματα, καθώς το σημαντικό δεν είναι το ίδιο το γεγονός, αλλά η επικράτηση.

Το νερό της όποιας επιτυχίας δεν τον ξεδιψά , γιατί είναι γλυφό. Τελικά ο ανταγωνισμός που δημιουργεί η σύγκριση λειτουργεί ως εθισμός. Ως ναρκωτικό προσωρινά προσφέρει ικανοποίηση, αλλά αμέσως μετά δημιουργεί στερητικά συμπτώματα.

Η αίσθηση αδικίας είναι μονίμως παρούσα στις συγκρίσεις. Από την βαθμολογία και την κατάταξη των παιδιών στο σχολείο, μέχρι την κατάληψη μιας ανώτατης επαγγελματικής θέσης. Η γενικευμένη αυτή στάση βασίζεται στην αντίληψη που ορίζει ότι αν δέχεσαι την καλύτερη αξιολόγηση, το αξίζεις. Αν είναι κάποιος άλλος που αναγνωρίζεται, τότε αδικείσαι, αφού κάτι ύποπτο συνέβη.

Αυτοί που διψούν για αναγνώριση δεν νιώθουν ότι κρίνεται ένα έργο τους, αλλά εισπράττουν την αξιολόγηση ως κρίση του ίδιου του εαυτού τους. Επομένως μια δυσμενής κρίση τους καταρρακώνει και θα πρέπει υποχρεωτικά να την αρνηθούν για ν’ αντέξουν.

Είναι σαν τα μικρά παιδιά που πηγαίνουν χαρούμενα να αναγγείλουν τον καλό βαθμό στους γονείς τους και αυτοί ρωτούν για τους βαθμούς των συμμαθητών, για να κρίνουν αν θα πρέπει να επαινέσουν τα παιδιά τους. Είναι οι ανασφαλείς γονείς που φοβούνται να εκφράσουν απλόχερα τα θετικά τους συναισθήματα προς τα παιδιά τους, με τον φόβο μήπως εκείνα εφησυχάσουν και δεν συνεχίσουν να προσπαθούν.

Πίσω από τις συγκρίσεις μεταξύ αδελφών, ξαδελφών και γνωστών εκφράζονται οι προσωπικές άλυτες εμπλοκές των γονιών. Ο στόχος μπορεί να είναι καλοπροαίρετος, αλλά η μέθοδος απάνθρωπη και τις περισσότερες φορές αναποτελεσματική.

Αν η σύγκριση γίνει στοιχείο της ζωής του παιδιού, τότε μπορεί να του διασφαλίσει σημαντικές διακρίσεις, αλλά και μια βασανιστική ζωή. Η ένταξη των παιδιών στον ανηλεή ανταγωνισμό και επαχθή πρωταθλητισμό δημιουργεί στρέβλωση στην διαμορφούμενη προσωπικότητά τους.

Πολλοί γονείς φορτώνουν τα παιδιά τους. Τα θέλουν πρώτα. Ίσως γιατί αυτοί δεν έγιναν πρώτοι. Τα πιέζουν διαρκώς να διαβάζουν για να πετύχουν. Αλλά όχι μόνο στα μαθήματα. (…………)

Όταν το παιδί δέχεται να παίξει τον ρόλο του κυνηγού της πρωτιάς, υφίσταται τέτοια εσωτερική πίεση που πολλές φορές το καταβάλλει. Θυμάμαι τις έντονες φοβίες και τους τρομερούς νυχτερινούς εφιάλτες κάποιου νεαρού πρωταθλητή γυμναστικής, που κάθε βράδυ έβλεπε ότι έπεφτε από την δοκό.

Ακόμα κι αν τα παιδιά πετυχαίνουν να γίνουν πρωταθλητές, αναπτύσσονται μονομερώς, όπως πχ. συμβαίνει με τις παγκόσμιες πρωταθλήτριες γυμναστικής , που δεν προλαβαίνουν να χαρούν σαν παιδιά, αφού ζουν σε μια ατσάλινη απάνθρωπη πειθαρχία, όπου κάθε επιπλέον θερμίδα είναι απαγορευμένη και το παγωτό ή η σοκολάτα ένα άπιαστο όνειρο.

«Η ισότητα της διαφοράς» ήταν ο τίτλος ενός σημαντικού δοκιμίου, που αναφερόταν στους ισότιμους μα διακριτούς ρόλους της γυναίκας και του άντρα. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει στόχο της ανατροφής των παιδιών. Όχι μόνο ως προς το φύλο , αλλά και ως προς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις διαφορετικές ικανότητες. Κάθε παιδί δικαιούται αναγνώριση και εκτίμηση κι αυτό δεν προϋποθέτει σε καμία περίπτωση την ύπαρξη κάποιων μετρήσιμων αντικειμενικών επιτυχιών.

Αυτός που κάνει συγκρίσεις για να νιώσει καλά, δεν συνειδητοποιεί ότι θέτει τον εαυτό του σε διαρκή ανασφάλεια. Η σύγκριση είναι μια πληγή διαρκώς ανοιχτή και δεν επουλώνεται. Ανεξάρτητα από το όποιο αποτέλεσμα, αξιολογείται ως βλαπτική.

Το να είσαι καλύτερος από κάποιον άλλο δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι είσαι και όντως καλός. Το να είσαι ο καλύτερος όλων δεν σημαίνει ότι αυτή την ιδιότητα θα την έχεις και την αμέσως επόμενη στιγμή.

Ο στόχος είναι να είσαι καλός σύμφωνα με τον εαυτό σου. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να σου το αμφισβητήσει κανείς. Η αίσθηση αδικίας και η διαμάχη είναι άμεσα συνδεδεμένες με την σύγκριση. Αντιλήψεις για τον μοναδικό περιούσιο λαό ή για την μία εκλεκτή φυλή προκάλεσαν καταστροφικούς πολέμους και δημιούργησαν μεγάλες δυστυχίες και αφόρητους πόνους.

Οι οδυνηρές συνέπειες της σύγκρισης δεν περιορίζονται μόνο στο κοινωνικό πεδίο, αλλά δηλητηριάζουν και τις προσωπικές σχέσεις. Όταν η σύγκριση παρεισδύει στις συντροφικές σχέσεις, αυτές μεταβάλλονται σε πεδία άγονων αντιπαραθέσεων και πολεμικών συγκρούσεων. Ο σύντροφος γίνεται ανταγωνιστής, αντίπαλος, εχθρός. Αναλώνονται τεράστια ποσά ενέργειας και επιχειρημάτων προκειμένου να μειωθεί το όποιο χάρισμα, η όποια ικανότητα ή επιτυχία του συντρόφου.

Το πεδίο συγκρούσεων τότε περιλαμβάνει τα πάντα. Την πατρική οικογένεια, τον τόπο καταγωγής, την οικονομική κατάσταση, την εργασία, την εμφάνιση, την ενδυμασία, τη διατροφή, το είδος διασκέδασης, τον τρόπο ανατροφής των παιδιών, το κοσμοείδωλο του άλλου, που ξαφνικά κρίνεται ως ελλιπές κι ανεπαρκές.

«Υπάρχουν και χειρότερα…». Η μίζερη αμήχανη συμπαράσταση στις δύσκολες στιγμές ενός ανθρώπου, που προτείνει την παρηγοριά βάσει του ότι κάποιος άλλος μπορεί να υποφέρει περισσότερο, είναι μία αντίστροφη σύγκριση που περικλείει όμως όλη τη δυναμική της ανταγωνιστικότητας.

Ένας αυθεντικά ώριμος άνθρωπος που βρίσκεται σε δύσκολες στιγμές, δεν αποζητάει να δυσκολεύονται κι οι άλλοι. Προτιμά να πληροφορείται ευτυχή γεγονότα από τη ζωή τους. Δεν αποζητάει μια ροζ πλασματική πραγματικότητα, όπως σε κάποιες χολιγουντιανές ταινίες, αλλά αυθεντικές στιγμές χαράς που του υπενθυμίζουν αντίστοιχες δικές του.

Η υγιής άρνηση της σύγκρισης δεν αντιστοιχεί στον εφησυχασμό και την μετριότητα. Δεν στοχεύει στην ισοπέδωση και στην απουσία φιλοδοξιών. Δεν κολακεύει τους ράθυμους διεκδικητές της διαρκούς ευχαρίστησης. Δεν ευνοεί την άκοπη απολαβή, την απουσία της αξιοκρατικής κρίσης, την διαρκή αναζήτηση της αλήθειας, την δημιουργική εργασία.

Η υγιής άρνηση της σύγκρισης αντιστοιχεί στην επίτευξη υγιούς άμιλλας σε συνεργατικές σχέσεις. Τα πρόσωπα είναι ανοιχτά να κερδίσουν από τον άλλο. Διαπνέονται από την επιθυμία και την τρυφερή ζήλεια που λαχταρά, δίχως να επιζητεί το κακό του άλλου. Η διαρκής αμοιβαία ανατροφοδότηση με την έκφραση των θετικών συναισθημάτων επιτρέπει το άνοιγμα προς τον άλλο, τη θαυμαστή ευρυχωρία που μόνο κέρδος δύναται να αποφέρει.

Η σύγκριση απαγορεύει την ανάδειξη των διαφορετικοτήτων, καθώς υπάρχει μόνο μια θέση. Τελικά κάθε φορά που υπεισερχόμαστε σε συγκρίσεις, χάνουμε το θεϊκό στοιχείο της μοναδικότητας του προσώπου μας.

Οι εγκλωβιστικοί ρόλοι
Στα πλαίσια μιας ομάδας είναι αναγκαίο να εκχωρούνται στα μέλη ρόλοι, που να συμβάλλουν στη λειτουργία της. Η κατανομή των ρόλων είναι μια σημαντική λειτουργία για την επιβίωση της ομάδας και την εύρυθμη λειτουργία της.

Οι διακριτοί ρόλοι επιτρέπουν την ανάληψη υπευθυνότητας στην ολότητα της ομάδας, αλλά και στις επιμέρους λειτουργίες της.

Ένας ικανός άνθρωπος γνωρίζει ν α αφουγκράζεται τη διαφορετικότητα κάθε ομάδας στην οποία μετέχει. Αναλόγως καταλαμβάνει άλλοτε την ηγετική θέση και άλλοτε του απλού μέλους.

Τα κλειστά άκαμπτα συστήματα και οι δυσλειτουργικές οικογένειες δεν επιτρέπουν διαφοροποίηση των ρόλων. Αναθέτουν ένα ρόλο σε κάθε μέλος τον οποίο θα πρέπει να το φέρει πάντα, σε βαθμό που να ταυτίζεται με αυτόν.

Η ανάθεση ρόλου δεν σχετίζεται τόσο με την προσωπικότητα του παιδιού, όπως δικαιολογείται εκ των υστέρων, αλλά κυρίως με την φάση της οικογένειας ή της γονικές ανάγκες. Ο ρόλος του μικρού ή του μεγάλου, του αδύνατου ή του δυνατού, του ικανού ή του ανίκανου, του ευαίσθητου ή του αναίσθητου, του αποδιοπομπαίου τράγου ή του διαιτητή.

Η δυσλειτουργία της συντροφικής σχέσης μπορεί να παράγει το παιδί σύντροφο, το παιδί υπεργονιό ή το παιδί εκδικητή. Τότε οι ρόλοι γίνονται έναν καλούπι που σε εγκλωβίζει και σου απαγορεύει να διαφοροποιηθείς και να αναπτυχθείς.

Η ανάθεση ρόλου στο οικογενειακό σύστημα γίνεται με ασυνείδητους μηχανισμούς και επομένως δεν κατανοείται. Ως εκ τούτου ενεργοποιείται η σύγκριση και η υποτίμηση των μελών που έχουν αναλάβει τους πιο δυσλειτουργικούς ρόλους, που θεωρούνται ως δική τους επιλογή.

Οι ταμπέλες καταγράφονται με ανεξίτηλο μελάνι. Παιδιά που έχουν προσλάβει τις φανερές και τις αφανείς αγωνίες της οικογένειας, καταγράφονται ως φοβικά. Παιδιά που έχουν εξαφανίσει τις επιθυμίες τους, προκειμένου να μη δυσκολεύουν τους γονείς τους κατακρίνονται ως δειλά ή ψυχαναγκαστικά. Παιδιά που έχουν απορροφήσει τις οικογενειακές εντάσεις, κατατάσσονται ως διαταραχτηκά.

Είναι άδικο κάποιος να παραμένει για πάντα μικρός και ανώριμος για τους δικούς του, ενώ εξίσου άδικο είναι κάποιος άλλος να έχει αναλάβει να είναι μεγάλος από τη νηπιακή του ηλικία.

Είναι άδικο κάποιος να καταγράφεται ως αδιάφορος και να το αποδέχεται, ενώ είναι επίσης άδικο κάποιος άλλος να χρεώνεται το ευαίσθητος.

Η αδικία από την ταύτιση με τους άκαμπτους ρόλους είναι συγκλονιστική, καθώς , αν δεν αμφισβητηθούν, θα οδηγήσουν σε ισόβια δεσμά.

Καθοριστικό στοιχείο μιας ψυχοθεραπείας αποτελεί η κατανόηση του ρόλου που το πρόσωπο είχε αναλάβει στα πλαίσια του οικογενειακού του συστήματος και η απελευθέρωσή του από αυτόν.

Αντίθετα, η μη αναγνώριση του ρόλου οδηγεί στην αναπαραγωγή του και εκτός οικογενειακού πλαισίου. Επομένως τείνει να ταυτίζεται με την προσωπικότητα. Το προσωπείο δηλαδή απορροφά το πρόσωπο. Η μονομερής ταύτιση με ένα ρόλο αποτελεί αδικία, γιατί ταυτίζεσαι μόνο με κάποιες πλευρές σου, ενώ οι άλλες παραμένουν απαγορευμένες.

Α-δυναμίες
Η αδυναμία σε κάποιο αγαπημένο πρόσωπο συνιστά μια ξεχωριστή σχέση που το διακρίνει από τους άλλους. Η αδυναμία εκφράζεται με μια ειδική μεταχείριση και με την παροχή ιδιαίτερης φροντίδας.

Οι λόγοι που ένας γονιός έλκεται από κάποιο παιδί ιδιαίτερα και το ξεχωρίζει από τα άλλα, αφορούν ασυνείδητες εμπλοκές που δεν έχει επιτύχει να επιλύσει στην προσωπική του ζωή.

Η επιλογή μπορεί να έχει να κάνει με το φύλο. Με την αισθητική. Με την εξυπνάδα. Με την ομοιότητα με κάποιο συγγενικό ή άλλο πρόσωπο. Με προσωπικές ταυτίσεις. Με κάποιο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας.

Τα στοιχεία που οδηγούν στην αίσθηση αδυναμίας ποικίλλουν, αλλά η εμπλοκή είναι πάντα παρούσα, καθώς περιέχει ταυτίσεις που απαγορεύουν την διαφοροποίηση του παιδιού.

Η αδυναμία κατανοείται ως μια ιδιαίτερη προστασία, ώστε το παιδί να διευκολυνθεί, να μην έλθει σε επαφή με τα δύσκολα. Πρόκειται για μια καλοπροαίρετη αλλά μυωπική θεώρηση, που δεν αντιλαμβάνεται το μέγεθος της βλάβης που προκαλεί στο αντικείμενο της αγάπης. Η στάση αυτή είναι οφθαλμοφανώς αντιληπτή από τους τρίτους , αλλά δύσκολα αναστρέψιμη.

Ο γονιός , για δικούς του ασυνείδητους λόγους, μεγαλώνει το παιδί του κατά τρόπο που να μη δυσκολευτεί, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται όταν είναι ενήλικος.

Μια πιο προσεκτική μελέτη αποδεικνύει ότι ο γονιός που υπερπροστατεύει, είναι ο ίδιος που δυσκολεύεται σε αντίστοιχες καταστάσεις και επομένως προστατεύει ένα δικό του ανασφαλές στοιχείο. Ο γονιός που συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο είναι πεπεισμένος ότι μια διαφορετική στάση, πιο ισορροπημένη, ισοδυναμεί με συναισθηματική εγκατάλειψη του παιδιού του.

Στην προσπάθειά μου να εξηγήσω σε κάποιους γονείς την αναγκαιότητα να αναπτύξει το παιδί τις δεξιότητες, ώστε να αντιπαρέρχεται μόνο του, από μικρό, τις δύσκολες καταστάσεις, τους παραθέτω το παράδειγμα του εμβολιασμού.

Τους ρωτώ αν έκαναν εμβόλια στα παιδιά τους από την βρεφική ηλικία. Οι γονείς απαντούν, βεβαίως, καταφατικά. Στη συνέχεια τους ρωτώ ποια στοιχεία περιέχει το εμβόλιο με κοιτούν με βεβαιότητα κι απαντούν ‘’αντισώματα’’. Άνθρωποι με καλή μόρφωση, παρασυρμένοι από το συναίσθημά τους, ξεχνούν την στοιχειώδη γνώση ότι τα εμβόλια περιέχουν εξασθενημένα μικρόβια. Οι γονείς οφείλουν να συνειδητοποιήσουν ότι σημαντικός στόχος στην ανατροφή του παιδιού τους είναι ή ανάπτυξη ενός ικανού ψυχικού ανοσοποιητικού συστήματος.

Την ίδια ώρα που κάποιοι γονείς παιδιών με σωματική ή νοητική αναπηρία τα ασκούν ασταμάτητα, ώστε να αναπτύξουν τις όποιες ικανότητες τους και να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στη ζωή, κάποιοι άλλοι γονείς υπερπροστατεύουν ένα υγιές παιδί με αποτέλεσμα να το μεταλλάσσουν σε ένα τραγικά ανάπηρο άτομο.

Το παιδί τελικά πληρώνει την αδυναμία των γονιών του προς αυτό, με το να αδυνατεί να σχετισθεί ισότιμα με συμμαθητές, φίλους και αδέλφια. Αυτή η αδυναμία επεκτείνεται αργότερα στη σχέση με τον σύντροφο και με τους συναδέλφους. Τελικά, μη μπορώντας να κατανοήσει την δική του ανεπάρκεια, κατηγορεί όλους τους άλλους ότι δήθεν τον αδικούν.

Είναι εκπληκτικά εντυπωσιακός ο τρόπος, με τον οποίο κάποιος που έχει βιώσει αυτή τη χαριστική στάση, τη θεωρεί ως δεδομένη και αυτονόητη. Θεωρεί ότι όλοι θα πρέπει να του συμπεριφέρονται όπως η μαμά του και να του χαρίζονται. Επομένως απαιτεί την ίδια χαριστική συμπεριφορά απ’ όσους σχετίζονται μαζί του. Διαφορετικά, νιώθει ριγμένος, αδικημένος και αγανακτισμένος με τους άλλους που δεν καταλαβαίνουν.

Η στάση αυτή είναι ένα μαρτύριο για τα αδέλφια τους. Αφενός μεν υπέστησαν την στέρηση και την αδικία από τους γονείς τους στο παρελθόν, αφετέρου θα πρέπει να ανέχονται τις απαιτήσεις των αδελφών τους, όταν οι γονείς τους δεν θα είναι στη ζωή. Τότε ωθούνται είτε στην επανάληψη της γονικής στάσης με το να βρίσκονται στην διαρκή υπηρεσία του αδελφού τους, είτε στη διακοπή της ανυπόφορης αδελφικής σχέσης.

Οι εκφράσεις «καλομαθημένο» και «κακομαθημένο» παιδί αντιστοιχούν ακριβώς στο ίδιο περιεχόμενο, αλλά σε διαφορετική χρονική περίοδο.

Το παιδί της γονικής αδυναμίας είναι αυτός που τελικά θα πάρει τα περισσότερα στην κληρονομιά, αλλά επίσης αυτό που θα έχει εφοδιαστεί με τις λιγότερες δεξιότητες για να μπορεί να διαχειριστεί τη ζωή του. Του έχουν κλέψει τα παιδικά του χρόνια. Έχει μάθει να υπάρχει στο περιβάλλον του προστατευμένου θερμοκηπίου. Όταν έρχεται κάποια στιγμή που εκείνοι που το προσέφεραν παύουν να υφίστανται, νιώθει ανίκανος να αντεπεξέλθει στις νέες καταστάσεις.

Είναι η κατηγορία των τραγικών ξεπεσμένων ευγενών. Έχουν απολέσει τις περιουσίες τους, αλλά περιφέρονται στις δεξιώσεις με επιτηδευμένο ύφος που προσπαθεί να περισώσει τα ράκη της τραγικής τους ανεπάρκειας. Αντίστοιχοι ξεπεσμένοι πρίγκιπες μπορεί να προέρχονται από χαμηλότερες οικονομικά τάξεις.

Η υπαρξιακή προσέγγιση που καταγράφει την ανθρώπινη πορεία στο βάθος του χρόνου σημειώνει ότι τραγικά χαμένος δεν είναι αυτός που οι γονείς και η ζωή δεν του χαρίστηκαν στο ξεκίνημά του, αλλά το αντίθετο.

Με μια αντιστροφή της συνήθους αντίληψης φανερώνεται ότι ο δήθεν ευνοημένος έχει ουσιαστικά αδικηθεί. Αντίθετα, ο αδικημένος από τους γονείς –αν ο ίδιος δεν αδικήσει τον εαυτό του με το να επιτρέψει το παράσιτο του παράπονου να του στερήσει τη ζωή- θα είναι ο ικανός για το όμορφο, αλλά απαιτητικό παιγνίδι της ζωής.

Ικεμπάνα η ανθοδετική τέχνη της Ιαπωνίας

ikebana (13)Η Τέχνη της Ανθοδετικής είναι μια από τις αρχαιότερες του κόσμου. Ίσως γεννήθηκε όταν ο άνθρωπος παρατήρησε για πρώτη φορά την ομορφιά της φύσης, ίσως όταν συνειδητοποίησε την έννοια της προσφοράς και της θυσίας. Ίσως γεννήθηκε όταν γεννήθηκε ο άνθρωπος, όταν γεννήθηκαν τα άνθη όταν γεννήθηκε η τέχνη.

Ο Okakura Kakuzo αναφέρει:  “Η εκτίμηση των λουλουδιών θα πρέπει να ήταν σύγχρονη με την ποίηση του έρωτα”… “Ο πρωτόγονος άνθρωπος, με το να προσφέρει το πρώτο λουλουδένιο στεφάνι στην αγαπημένη του, υψώθηκε πάνω από το θηρίο. Έγινε ανθρώπινος γιατί ξεπέρασε τις ωμές φυσικές του ανάγκες. Πέρασε στη σφαίρα της τέχνης γιατί διέκρινε τη χρησιμότητα του άχρηστου”.
Η γιαπωνέζικη παράδοση λέει ότι οι πρώτες συνθέσεις φτιάχτηκαν από μοναχούς όταν, μετά από κάποια θύελλα, μάζεψαν με συμπόνια τα ξεριζωμένα και σκόρπια λουλούδια και τα συγκέντρωσαν σε δοχεία με νερό για να παρατείνουν τη ζωή τους, να ελαφρύνουν τον πόνο τους και να τους προσφέρουν ένα ένδοξο θάνατο.
Πάντως, σε όλους τους πολιτισμούς η ανθοδετική τέχνη γεννήθηκε σαν μια προσφορά στους θεούς και οι πρώτες συνθέσεις τοποθετήθηκαν σαν θυσία στους βωμούς. Είναι η θυσία του ωραίου, η προσφορά της ζωής που ανανεώνεται κυκλικά και συνεχόμενα. Είναι το σύμβολο του εύθραυστου και του εφήμερου που, όμως, έχει μέσα του τη δύναμη της ανανέωσης, όπως είναι η ίδια η ζωή και η ανθρώπινη ύπαρξη.
Το άνθος είναι το σύμβολο της αρμονίας, παιδί της γης και του ουρανού. Από τη γη και την υγρασία αποκτά τη δύναμη εξάπλωσής του και τη στήριξή του. Από τον ουρανό και το φως, τη δύναμη της αύξησης και του ύψους. Θυσιασμένο ανάμεσα σε δύο αβύσσους, αναζητάει το φως σε μια προσπάθεια απελευθέρωσης.
Αυτά τα “όντα φωτός”, όπως τα αποκάλεσε ο Jung, είναι το ίδιο το σύμβολο του πνευματικού εγώ του ανθρώπου, που παλεύει να υψωθεί πάνω από τα γήινα στοιχεία του για να αγγίξει το πνευματικό φως, για να ανθίσει από επαφή με τις ακτίνες του ηλίου της γνώσης. Και όταν ο άνθρωπος ανθίζει προσφέρει ότι καλύτερο έχει μέσα του, τον ανώτερο εαυτό του, όπως κάνει το λουλούδι, με το άρωμα και το χρώμα του.
Ο Παράκελσος μας λέει ότι τα φυτά είναι κανάλια κοσμικής ενέργειας και ότι κάθε μέρος του φυτού δέχεται την ευεργετική επίδραση των ενεργειών κάποιου πλανήτη. Έτσι, ο Κρόνος κυβερνάει τις ρίζες, ο Ερμής το σπόρο, η Σελήνη τα φύλλα και ο Δίας το καρπό. Τα άνθη, διοχετεύουν την ενέργεια της Αφροδίτης και είναι, επομένως, όντα αγάπης, ομορφιάς και ζωής. Ίσως γι’ αυτό το λόγο έχει ειπωθεί για τα λουλούδια πως είναι “αστέρια πάνω στη γη”.
Η προσφορά λουλουδιών και το στόλισμα χώρων με συνθέσεις ή βάζα είναι σήμερα, όχι μόνο μια κοινωνική συνήθεια αλλά και, όπως ήταν πάντοτε, ένα δείγμα αγάπης, εκτίμησης και ευαισθησίας. Όμως, γι’ αυτό το ευγενικό σκοπό κόβονται καθημερινώς χιλιάδες λουλούδια σ’ όλο τον κόσμο. Μπροστά στη θυσία τόσων λουλουδιών, ποια είναι η στάση μας; Δεν μπορεί μια τέχνη αγάπης και ευαισθησίας να μείνει αναίσθητη μπροστά στη σπατάλη και τη περιφρόνηση της ζωής, στην έλλειψη εκτίμησης του ωραίου, βλέπoντας λουλούδια πεταμένα ή μαραμένα στα βάζα τους. Τους αξίζει καλύτερη μοίρα.
“Γιατί να μην καταστρέψουμε τα λουλούδια αν μπορούν μ’ αυτό τον τρόπο να αναπτυχθούν νέες μορφές που εξευγενίζουν την ιδέα του Κόσμου; Το μόνο που τους ζητάμε είναι να συμμετάσχουν στη θυσίας στο ωραίο. Θα εξιλεωθούμε για την πράξη μας αφιερώνoτας τους εαυτούς μας στη Γνησιότητα και την Απλότητα”. “Να δείξουμε ευγνωμοσύνη στη θυσία των λουλουδιών, εφόσον πρόσφεραν τη ζωή τους και το άρωμά τους χωρίς να ζητήσουν αντάλλαγμα. Να τους επιτρέψουμε να πεθάνουν με αξιοπρέπεια” και “μεταφορικά, να είμαστε εμείς που προσφερόμαστε” μαζί τους, “το καλύτερο, το πιο αγνό και το πιο όμορφο μέρος του εαυτού μας”.
Και εμείς οι άνθρωποι έχουμε πολλά να μάθουμε από αυτά τα εφήμερα όντα που αφήνουν την τελευταία τους πνοή στα χέρια μας, στα βάζα μας ή ακόμα στις γλάστρες και στους κήπους μας. Τους αξίζει η ίδια αγάπη που εκείνα προσφέρουν και ένα μεγάλος θαυμασμός.
Έτσι λοιπόν, η απλή διακόσμηση μετατρέπεται σε τέχνη και ακόμη περισσότερο, σ’ ένα δρόμο αναζήτησης της ομορφιάς και του ίδιου του εαυτού μας, σ’ ένα δρόμο διαλογισμού και μελέτης γιατί “η τέχνη είναι η σοφία που έγινε ομορφιά”.

Ιστορία της  Ικεμπάνα. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η τέχνη της Ιkebana έχει τις ρίζες της στην Ινδία, από την οποία πέρασε στην Κίνα και από κει στην Ιαπωνία. Όμως, στην αρχαιότατη Ιαπωνική θρησκεία του Shinto πρόσφεραν λουλούδια και κλαδιά στους βωμούς των Kami, των θεών. Και ήδη αναφέραμε πως, στην αρχή, λέγεται ότι οι μοναχοί μάζευαν με συμπόνια τα ταλαιπωρημένα από τις θύελλες του χειμώνα λουλούδια ή από τις ζέστες του καλοκαιριού για να παρατείνουν τη ζωή τους και να τους προσφέρουν ένα ένδοξο θάνατο.
Τον 6ο αιώνα, με τον ερχομό του Βουδισμού στην Ιαπωνία, καθιερώνονται οι προσφορές λουλουδιών (tabetana) στα αγάλματα του Βούδα. Τα λουλούδια ήταν μια από τις τρεις προσφορές στο Βούδα, μαζί με λιβάνι (άρωμα) και φωτιά ή κεριά.
Στις αρχές του 7ου αιώνα ο πρίγκιπας Ono-No-Imoko, που είχε ταξιδέψει στην Κίνα, εγκαταλείπει τα εγκόσμια και γίνεται μοναχός με το όνομα Senmu στο ναό Rokakudo. Εκεί, σε μια καλύβα δίπλα στη λίμνη, αφιερώνει τη ζωή του στην ανθοδετική τέχνη και καθιερώνει τους πρώτους κανόνες της. Ο Senmu θεωρείται, λοιπόν, ο ιδρυτής της Ικεμπάνα και της πρώτης Σχολής, την Ikenobo, που σημαίνει “καλύβα στη λίμνη”.
Από τον 8ο αιώνα εισάγεται από την Κίνα η συνήθεια του τσαγιού και διαμορφώνεται η Τελετή του Τσαγιού. Η Ικεμπάνα παίρνει από τότε άλλες διαστάσεις αφού, ένα απαραίτητο μέρος της τελετής είναι η σύνθεση λουλουδιών που τοποθετείται στην αίθουσα (chabana).
Από το 6ο ως το 15ο αιώνα ιδρύονται οι λεγόμενες Κλασικές Σχολές Ικεμπάνα και αναπτύσσονται διάφορα στιλ: Kenka, Rikka, Nagueire, Chabana, Seika… Σ’ αυτή την χώρα, που έχει ονομαστεί “ο κήπος της γης” ανθίζουν σιγά σιγά τρεις σημαντικές τέχνες: η Ikebana, τα Bonsai ή δέντρα μινιατούρες και η διαμόρφωση των κήπων, όλες τους με μια μεταφυσική προέκταση και σαν δείγμα μιας “λατρείας” της φύσης. Ο Βουδισμός Ζεν δίνει μια νέα ώθηση σ’ αυτές τις τέχνες του διαλογισμού.
Από το 14ο αιώνα ο όρος Ικεμπάνα αρχίζει να χρησιμοποιείται σαν τέχνη και παύει να είναι μια τέχνη αποκλειστικά για μοναχούς. Οι εκθέσεις Ικεμπανα και λουλουδιών ήταν ένα συνηθισμένο φαινόμενο ενώ το παλιότερο κείμενο που έχει φθάσει σε μας χρονολογείται από το 16ο αιώνα, αφού η διδασκαλία γινόταν πάντα προφορικά.
Η διαδικασία εκλαΐκευσης της Ικεμπάνα είχε αρχίσει το 17ο αιώνα αλλά το άνοιγμα προς τη Δύση, αν και εναρμονισμένο με μεγάλο σεβασμό στην Ιαπωνική παράδοση, που προκάλεσε η κίνηση του Mutsuhito Meiji το 19ο αιώνα, έφερνε μια μεγάλη αλλαγή σε ολόκληρη την Ιαπωνία και συγκεκριμένα στην Ικεμπάνα.
Ενώ μέχρι τότε η Ικεμπάνα γινόταν αποκλειστικά από άνδρες και είχε αναπτυχθεί από μοναχούς, Σαμουράι και αριστοκράτες, τώρα ανοίγει και για τις γυναίκες. Και δόθηκε τόση μεγάλη σημασία που η Ικεμπάνα θεωρήθηκε αναπόσπαστο μέρος της τέχνης της geisha και απαραίτητη γνώση για κάθε γυναίκα που ήταν έτοιμη για γάμο μόνο αφού μάθαινε την ανθοκομική τέχνη και ήταν ικανή να φροντίζει το Τοκοναμα.
Ταυτόχρονα, ιδρύονται οι σύγχρονες Σχολές Ικεμπάνα, που εντάσσουν στις συνθέσεις νέα λουλούδια φερμένα από τη Δύση και προσαρμόζουν τις ξένες επιδράσεις στην Ικεμπάνα, χωρίς να χάσει την αυθεντική γιαπωνέζικη σφραγίδα της.
Η πρώτη ήταν η Σχολή Ohara, που ιδρύθηκε το 1895 από τον Ushin Ohara και δημιούργησε το στιλ Moribana. Αργότερα ιδρύθηκε η Σχολή Sοgetsu από τον Sofu Teshiqahara, με μεγάλη επίδραση της γλυπτικής και μετά οι Σχολές Adachi και Ichiyo που ειδικεύτηκαν σε μαθήματα για ξένους. Η πιο πρόσφατη Σχολή είναι η Sangetsu, που ιδρύθηκε από τον Mokiti Okada. Πραγματικά, η διάδοση της Ικεμπάνα στη Δύση έγινε κυρίως μετά τα μέσα του 20ου αιώνα. ikebana (10)
Τι είναι η  Iκεμπάνα. Στην Ιαπωνία η τέχνη της ανθοδετικής είναι γνωστή με το όνομα “Ikebana”, που προέρχεται από τις λέξεις Ikiru = αναζωογονώ και Hana = άνθος – κλαδί και σημαίνει αναζωογόνηση λουλουδιών ή ζωντανά λουλούδια. Η αναζωογόνηση των λουλουδιών γίνεται όχι μόνο με το να τα κρατάμε σε καθαρό και δροσερό νερό, αλλά και με το να τα “δυναμώνουμε” με τα συναισθήματά μας και εκείνα, με τη σειρά τους, να μπορούν να μεταφέρουν ένα “μήνυμα χωρίς λόγια” στους ανθρώπους που βλέπουν τη σύνθεσή μας.
Αλλά η αρχική ονομασία της Ikebana ήταν “ka-do”, που σημαίνει “ο δρόμος των λουλουδιών“, όπου το “Do” δεν είναι μόνο η εκμάθηση τεχνικών γνώσεων αλλά και ένας δρόμος αυτοπραγμάτωσης. “Η φιλοσοφία ενταγμένη στο μεταφυσικό και πνευματικό ταξίδι προς την ανακάλυψη του ποιοι πραγματικά είμαστε. Αυτό είναι το Do.”
Για όποιον βαδίζει αυτό το “Δρόμο των λουλουδιών”, η Ικεμπάνα δεν είναι απλή διασκέδαση αλλά μια πραγματική ψυχαγωγία, ως “αγωγή της ψυχής”. Είναι μια αναζήτηση της ομορφιάς της φύσης, μια διευθέτηση των αντιθέσεών της στην αναζήτηση της αρμονίας: γιατί στη φύση συνδυάζονται αρμονικά η δύναμη με την ευθραυστικότητα, το διαρκές με το εφήμερο, η κίνηση με την σταθερότητα, ο όγκος με το κενό, η ζωή με το θάνατο. Είναι μια γνώση, γιατί ο άνθρωπος μελετάει τους νόμους της φύσης, προσπαθώντας να αναγνωρίζει τις ουσίες των πραγμάτων, το αμετάκλητο και το αιώνιο.
Αλλά αυτή η γνώση δεν είναι απλά ορθολογιστική: βασίζεται από τη μια στην πράξη και την εμπειρία και από την άλλη, στη λειτουργία του δεξιού ημισφαιρίου του εγκεφάλου που κατανοεί μέσα από την ταύτιση με τα αντικείμενα και επικοινωνεί μαζί τους με τη “γλώσσα της σιωπής”, τη τόσο αγαπημένη γλώσσα των λουλουδιών. Είναι ένα είδος “απελευθέρωσης” του νου που οδηγεί στο διαλογισμό. Είναι ένας δρόμος που μπορεί να μας οδηγήσει στο βάθος του εαυτού μας.
Σχετικά με όλα αυτά που αναφέρθηκαν, ο Δάσκαλος Bokuyo Takeda είπε:
• “Η σωστή εργασία με τα άνθη εξευγενίζει την προσωπικότητα”
• “Ο άνθρωπος και το φυτό είναι θνητοί και μεταβλητοί: η σημασία και η ουσία της σύνθεσης των λουλουδιών είναι αιώνια”
• “Πρέπει να αναζητούμε την εξωτερική μορφή ξεκινώντας από την εσωτερική”
• ” Τα υλικά που χρησιμοποιούνται δεν έχουν σημασία. Μόνο η ορθή σκέψη οδηγεί στο Θεό. Η προσφορά πρέπει να γίνεται με αυτή την σκέψη στο νου”
• “Η ομορφιά συνδυασμένη με την αρετή είναι μια δύναμη”
• Η απλή ομορφιά δεν οδηγεί πουθενά, συμπληρώνεται μόνο με το αληθινό συναίσθημα
Η Ικεμπάνα είναι ένας μακρύς δρόμος. Η τεχνική δεν είναι δύσκολη και μαθαίνεται γρήγορα αλλά ο Δρόμος των λουλουδιών είναι μια μακριά πορεία που βασίζεται στην επιμονή και την υπομονή.
Η Ικεμπάνα μπορεί να γίνει μια μεταφυσική εμπειρία ακόμα και για τον παρατηρητή, αν πλησιάσει τη σύνθεση με ανοιχτή ψυχή, αγάπη, διαίσθηση και προσπαθήσει να έχει ένα “σιωπηλό διάλογο” με τα άνθη. Μπροστά σε μια σύνθεση Ικεμπάνας ο παρατηρητής μπορεί να επικοινωνήσει με τον δημιουργό της αλλά και με τη φύση. Και, εν πάση περιπτώσει, η παρουσία των λουλουδιών πάντα βελτιώνει το περιβάλλον και τους ανθρώπους.

ΚΥΡΙΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΙΚΕΒΑΝΑ
1. Η αρχή του Δυαδισμού . Οι δύο συμπαντικές αρχές είναι το IN και το YO, που αντιστοιχούν στο Yin και το Yang, δηλ. η θηλυκή και η αρσενική αρχή του σύμπαντος. Οι δύο δυνάμεις συμπληρώνονται και από αυτό το παιχνίδι των αντιθέσεων γεννιέται η ισορροπία.
Το ΙΝ εκφράζει την αδυναμία, τη γλυκύτητα της γυναίκας, τη ψυχρότητα του φεγγαριού, το αρνητικό στοιχείο που δέχεται. Στην Ικεμπάνα είναι τα μπουμπούκια, τα λεπτά κλαδιά, το νερό, η σκιά και το πίσω μέρος των κλαδιών και των φύλλων.
Το ΥΟ εκφράζει την αρσενική δύναμη, τη ζέστη και την ακτινοβολία του ηλίου, το θετικό στοιχείο που δίνει. Στην Ικεμπάνα είναι τα ώριμα λουλούδια, τα δυνατά κλαδιά, το λαμπερό μέρος των κλαδιών και των φύλλων.

2. Η αρχή της Τριαδικότητας. Εκτός από τις δύο βασικές αρχές, υπάρχει μια πρωταρχική τριάδα στο σύμπαν: ο Ουρανός (ten), η Γη (chi) και ο Άνθρωπος (jin).
Στην Ικεμπάνα αυτές οι αρχές εκφράζονται με τις τρεις βασικές γραμμές της σύνθεσης, φτιαγμένες από τα κύρια κλαδιά ή λουλούδια: το κλαδί του ουρανού είναι το μακρύτερο, της γης το πιο κοντό και του ανθρώπου το ενδιάμεσο, όντας ο άνθρωπος ενδιάμεσος μεταξύ γης και ουρανού. Το μέγεθος και οι αναλογίες εξαρτώνται από την κάθε σύνθεση αλλά, γενικά, μπορούμε να πούμε ότι η γραμμή του ουρανού, που είναι αυτή που ορίζει το μέγεθος της σύνθεσης, είναι ίση με 11/2/2 φορές το άνοιγμα του δοχείου συν το ύψος όταν χρησιμοποιούμε ρηχά δοχεία και 2 φορές το ύψος συν το άνοιγμα για τα βάζα. Το κλαδί του ανθρώπου είναι περίπου το 1/3 του ουρανού, και της γης περίπου το 1/3 του ανθρώπου ή και μικρότερο.
Επίσης, μπορούμε να εντάξουμε στην αρχή της τριαδικότητας το πέρασμα του χρόνου: τις τρεις φάσεις του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος. Σε μια σύνθεση Ικεμπάνα οι τρεις φάσεις αντιπροσωπεύονται αντίστοιχα με τρία λουλούδια: ένα πολύ ώριμο και ανοιχτό, ένα στην τέλεια ωριμότητά του και ένα μπουμπούκι. Οι αναλογίες και η τοποθέτηση αυτών των λουλουδιών, σε γενικές γραμμές, είναι ως εξής: το λουλούδι που αντιπροσωπεύει το παρόν είναι περίπου το 1/3 του ουρανού και τοποθετείται σε γωνία 75ο, κοιτώντας προς τον παρατηρητή. Το μπουμπούκι του μέλλοντος είναι το πιο ψηλό και τοποθετείται όρθιο ενώ του παρελθόντος τοποθετείται χαμηλά και μισοκρυμμένο υπό γωνία.

Λιτότητα, απλότητα. Οι συνθέσεις Ικεμπάνα δεν έχουν πολλά λουλούδια, όπως γίνεται στις δυτικές συνθέσεις, που συνήθως βασίζονται στην εντύπωση του όγκου. Έχει μεγαλύτερη σημασία η γραμμή, ακόμα και το κενό. Ενώ χρησιμοποιούνται λουλούδια και κλαδιά κάθε είδους, συνηθίζεται να χρησιμοποιούνται άγρια χόρτα και “ταπεινά” λουλούδια, όπως μαργαρίτες, κλπ.
Στην Ικεμπάνα παίζει σημαντικό ρόλο το κενό, που συμμετέχει στη σύνθεση σαν ένα ακόμη στοιχείο της. Τα δοχεία δεν γεμίζουν με λουλούδια και, στη περίπτωση του ρηχού δοχείου αφήνουμε αρκετό χώρο για να φαίνεται το νερό.

Ασύμμετρη ισορροπία. Όλα τα στοιχεία συνδυάζονται σε μια ασύμμετρη ισορροπία, βασισμένη στην αναλογία 30/70 και όχι στο 50/50, χαρακτηριστικό των δυτικών συνθέσεων που εκφράζει μια σταθερή ισορροπία. Αυτή η ισορροπία προσθέτει κίνηση στην όλη σύνθεση και μια έννοια συνέχειας και γίγνεσθαι.
Ως προς την τοποθέτηση, υπάρχουν κάποια βασικά στυλ: Κάθετο, επικλινές, ανοιχτό, σε καταρράχτη και οριζόντιο. Όλα τα στυλ μπορούν να γίνουν σε ρηχό δοχείο ή σε βάζο, εκτός από το οριζόντιο που γίνετε μόνο σε ρηχό.

Σημασία της γραμμής. Όπως αναφέραμε, η σημασία της γραμμής των λουλουδιών και των κλαδιών είναι τόσο μεγάλη που, για να τονιστεί, ελαφρύνονται και καθαρίζονται από τα περιττά φύλλα και τα μικρά λουλουδάκια ώστε να γίνει ξεκάθαρα αντιληπτή η γραμμή που θέλουμε να τονίσουμε. Στα λουλούδια με φύλλα, συνήθως αφαιρούνται τα 2/3 των φύλλων. Τα κλαδιά θέλουν μεγαλύτερη μελέτη, ώστε να ανακαλύψουμε την κίνηση και την, μερικές φορές, κρυμμένη γραμμή τους, αφαιρώντας τα δευτερεύοντα κλαδιά και φύλλα. Ακόμα, μπορούμε να δώσουμε μορφή στα φύλλα και τα κλαδιά, δημιουργώντας καμπύλες ή ισιώνοντάς τα.
Αυτή η διαδικασία της ανακάλυψης και προβολής της γραμμής είναι δύσκολη. Χρειάζεται μεγάλη παρατήρηση και μια εργασία παρόμοια με τη γλυπτική, με μεγάλη προσοχή γιατί τα κλαδιά μπορεί να σπάσουν ή να κόψουμε σε λάθος σημείο.
Σε αυτή τη διαδικασία η ενέργεια που ο άνθρωπος διοχετεύει στην εργασία, είτε με εργαλεία είτε με τα ίδια τα χέρια του, πηγάζει πάντα από το κέντρο “hara”, που βρίσκεται περίπου στο διάφραγμα. Είναι λοιπόν σημαντικό, να είμαστε όρθιοι ή καθιστοί σε σωστή στάση, με την σπονδυλική στήλη όρθια ώστε η ενέργεια να μπορεί να αναβλύζει και να ρέει χωρίς δυσκολίες.
Όλη αυτή τη διαδικασία: κόψιμο, κλάδεμα, αφαίρεση φύλλων, καμπύλωμα, κλπ. πρέπει να γίνεται κάτω από το νερό. Κόβοντας τα κλαδιά και τα λουλούδια μέσα στο νερό αποφεύγουμε να ρουφάνε αέρα και παρατείνουμε τη ζωή τους. Λυγίζοντας τα κλαδιά κάτω από το νερό μαλακώνουν και γίνονται πιο ευλύγιστα. ikebana (7)

Μίμηση της φύσης. Όπως αναφέραμε όταν μιλήσαμε για τις φάσεις του χρόνου στην Ικεμπάνα, σε μια σύνθεση έχουν θέση όλες οι φάσεις. Συνηθίζεται ακόμα να τοποθετείται κάποιο μαραμένο φύλλο αρκεί να στέκει αισθητικά ή κάποιο ξεραμένο κλαδί που να συμβολίζει το θάνατο. Το εφήμερο, το περαστικό είναι μια αρχή της Ικεμπάνα, που είναι μια τέχνη “για μια στιγμή”, μόνο για λίγες μέρες.
Στις συνθέσεις όλα τα κλαδιά και τα λουλούδια έχουν κάποια κίνηση και κοιτούν προς τα επάνω, σαν να κατευθύνονται προς ένα κέντρο φωτός, σαν να μεγαλώνουν προς τον ήλιο. Αυτό διαφοροποιεί αρκετά τις συνθέσεις Ικεμπάνα από τις δυτικές.
Οι συνθέσεις είναι πάντα τρισδιάστατες, εκτός από ένα είδος, το λεγόμενο γραμμικό. Τα κλαδιά και τα λουλούδια δεν είναι εντελώς κάθετα αλλά έχουν μια φυσική κλίση προς όλες τις κατευθύνσεις, όπως γίνεται στη φύση.

Το περιβάλλον.Κατ’ αρχή η σύνθεση των λουλουδιών γίνεται σε αρμονία με το δοχείο. Όπως θα δούμε παρακάτω, μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε δοχείο αρκεί η σύνθεση να εναρμονίζεται μαζί του στις αναλογίες, τα χρώματα, την υφή, κλπ.
Η τοποθέτηση της σύνθεσης είναι ένα σημαντικό θέμα. Πρέπει να έχει τη δική της θέση, χωρίς να υπάρχουν γύρο της άλλα στοιχεία που να μπερδεύουν και να έλκουν το μάτι. Πρέπει, δηλ., να διαθέτουμε στη σύνθεση το δικό της χώρο ώστε να τονίζεται μόνη της. Είναι απαραίτητο, πριν αρχίσουμε τη σύνθεση, να έχουμε διαλέξει το σημείο όπου θα τοποθετηθεί ή ακόμα να το κάνουμε επί τόπου.
Σε όλα τα σημεία του σπιτιού μπορεί να υπάρχουν συνθέσεις, όχι μόνο στο σαλόνι. Σ’ ένα πλατύσκαλο, στο πάτωμα, στην τουαλέτα… Γενικά, οι συνθέσεις Ικεμπάνα τοποθετούνται χαμηλά, όπως γίνεται στα Ιαπωνέζικα σπίτια. Στην Ιαπωνία, όπου τα σπίτια έτσι και αλλιώς είναι αρκετά άδεια από διακόσμηση, υπάρχει ένα ειδικό σημείο του σπιτιού όπου τοποθετείται η σύνθεση Ικεμπάνα κάθε μέρα. Είναι το Tokonama, το ιερό σημείο του σπιτιού, όπου γίνονται οι προσφορές στα Κάμι, στα Πνεύματα του σπιτιού και στους προγόνους. Οι προσφορές συνήθως αποτελούνταν από λιβάνι ή άρωμα, φωτιά ή κερί και σύνθεση Ικεμπάνα ή Μπονσάι. Όλα αυτά σ’ ένα σημείο κάπως υπερυψωμένο μπροστά σ’ ένα πίνακα που συνήθως έχει κάποιο ιδεόγραμμα ή ποίημα.
Ο Kakuzo μας λέει “Όταν ο δάσκαλος του τσαγιού διευθετήσει το άνθος, έτσι ώστε να τον ικανοποιεί, το αποθέτει στην Τοκονάμα”. “Τίποτα άλλο δεν θα τοποθετηθεί γύρω του που να μπορεί να παραποιήσει την εντύπωση που προκαλεί το λουλούδι”. “Κάθεται εκεί περήφανα το άνθος, σαν πρίγκιπας στο θρόνο του, και οι καλεσμένοι, οι μαθητές, μπαίνοντας στην αίθουσα, το χαιρετούν με μια βαθιά υπόκλιση”.
Μπορεί να συνδυάζεται με κάποιο κάδρο, άγαλμα ή άλλο διακοσμητικό, όπως κάνουν οι Ιάπωνες στα Τοκονάμα τους. “Ένα σόλο λουλουδιών είναι ενδιαφέρον, μα σ’ ένα κοντσέρτο με ζωγραφικά έργα και γλυπτά το σύνολο γίνεται σαγηνευτικό”.

Είδη συνθέσεων
Υπάρχουν πολλά είδη συνθέσεων, που διαφοροποιούνται ανάλογα με τις Σχολές Ικεμπάνα. Μερικά από τα σημαντικότερα είδη είναι:
• Nagueire-bana ή Heika. Σε υψηλά κυλινδρικά ανθοδοχεία.
• Moribana. Σύνθεση σε ρηχό και ανοιχτό δοχείο
• Ichi-rin-ke. Σύνθεση με ένα μοναδικό λουλούδι.
• Uki-bana. “Επιπλέοντα λουλούδια”, ελεύθερα τοποθετημένα σε ρηχό δοχείο.
• Τοπίο. Νατουραλιστική σύνθεση, σε ρηχό ή σε υψηλό δοχείο (όπως το αρχαίο Rikka)
• Γραμμικό. Σύνθεση χωρίς βάθος, σε ρηχό και μακρόστενο δοχείο.
• Rimpa. Εμπνευσμένο από ζωγραφιές σε παραβάν, με δύο ή περισσότερα μακρόστενα δοχεία
• Hana-mai. “Λουλούδια που χορεύουν”, Δυναμική σύνθεση με μεγάλη κίνηση που αποτελείται από δύο υψηλά λουλούδια που αγγίζονται ή διασταυρώνονται. Αυτή η σύνθεση δημιουργήθηκε το 1985 για τον εορτασμό της επετείου της Σχολής Ohara.
• Morimono. Σύνθεση με φρούτα και λαχανικά, με ή χωρίς λουλούδια.
Από αυτά, σίγουρα τα πιο σημαντικά είναι το Moribana και το Nagueire-bana ή Heika.
Moribana. Είναι σύνθεση σε ρηχό δοχείο. Οι πρώτες τέτοιες συνθέσεις, σε στιλ Rikka, χρονολογούνται από το 16ο αιώνα και ονομάζονταν sunanomono. Το στιλ Moribana που γνωρίζουμε σήμερα δημιουργήθηκε στις αρχές του αιώνα μας από την Σχολή Ohara.
Τα λουλούδια και τα κλαδιά τοποθετούνται καρφωμένα σε μια αγκαθωτή βάση που ονομάζεται kenzan. Το σημείο τοποθέτησης του kenzan εξαρτάται από το στιλ της σύνθεσης. Το νερό αποτελεί μέρος της σύνθεσης.
Nagueire-bana ή Heika. Σύνθεση σε υψηλό ανθοδοχείο που χρονολογείται από τον 16ο αιώνα. Αυτή η λεγόμενη “Τέχνη δίχως τέχνη” είναι πιο δύσκολη από το Moribana.
Τα λουλούδια και τα κλαδιά πρέπει να φαίνεται σαν να μεγαλώνουν με φυσικό τρόπο. Για να μπορούν να παραμένουν στην επιθυμητή θέση και να έχουν την κατάλληλη κλίση, σύμφωνα με το στιλ της σύνθεσης, στηρίζονται με τη βοήθεια μικρών κλαδιών, σε ισορροπία ή λυγίζονται.
Τόσο στο Moribana όσο και στο Nagueire μπορούν να γίνουν τα διάφορα στιλ συνθέσεων που ήδη αναφέραμε: Κάθετο, επικλινές, ανοιχτό και σε καταρράχτη. Μονάχα το οριζόντιο στιλ μπορεί να γίνει μόνο σε ρηχό δοχείο.

Τα υλικά και ο χώρος εργασίας. Είναι βασικό, αφού μιλάμε για μια τέχνη διαλογισμού, ο χώρος εργασίας να βρίσκεται σε άψογη τάξη και καθαριότητα, πράγμα που μπορεί να κατορθωθεί μονάχα με μια συνεχόμενη προσοχή και φροντίδα. Η ηρεμία και η σιωπή είναι απαραίτητα τόσο για την εσωτερική διαδικασία του ανθρώπου όσο και για την καλή κατάσταση των ανθέων. Πρέπει να αποφεύγονται οι θόρυβοι, οι βίαιες κινήσεις και οι συζητήσεις. “Η Ικεμπάνα αποτελεί μια τελετουργική πράξη από τη στιγμή που μπαίνει κανείς στο χώρο εργασίας, ο τρόπος με το οποίο εργάζεται κανείς με τα λουλούδια και με τα εργαλεία, η εσωτερική στάση, η ατμόσφαιρα, όλα αυτά προκαλούν μια κατάσταση εξύψωσης της ψυχής που αναζητάει το ον”.
Τα εργαλεία πρέπει να είναι ειδικά και να φροντίζονται ώστε να βρίσκονται πάντα σε καλή κατάσταση.
Τα βασικά εργαλεία είναι τα kenzan, τα ειδικά ψαλίδια και τα κατάλληλα δοχεία. Πέρα από αυτά, είναι καλό να διαθέτουμε ένα μικρό πριονάκι για να κόβουμε τα χοντρά κλαδιά, ένα μπολ με νερό για να κόβουμε μέσα τα λουλούδια, σύρμα, λάστιχα και σπάγκο για να δένουμε τα κλαδιά, μικρά ξυλαράκια για στήριγμα, βοτσαλάκια και πέτρες για κάλυμμα του kenzan και για διακόσμηση και άλλα υλικά που ο καθένας μπορεί να χρειαστεί.
Το kenzan είναι μια αγκαθωτή βάση από μολύβι όπου καρφώνονται τα λουλούδια και τα κλαδιά για να κρατιούνται στην κατάλληλη θέση και κλίση. Χρειάζεται να είναι ανθεκτική και βαριά ώστε να μπορεί να κρατάει το βάρος υψηλών κλαδιών. Υπάρχουν διαφόρων ειδών και μεγεθών. Είναι απαραίτητο για την τοποθέτηση των λουλουδιών σε ρηχά δοχεία και δεν μπορεί να αντικατασταθεί γιατί οποιοδήποτε άλλο σύστημα, όπως το ειδικό σφουγγάρι που χρησιμοποιείται στις δυτικές συνθέσεις, δεν καλύπτει όλες τις χρήσεις του.
Τα ειδικά ψαλίδια δεν είναι εύκολο να βρεθούν στην αγορά αλλά μπορεί να αντικατασταθούν μ’ ένα μικρό κλαδευτήρι.
Είναι καλό να έχουμε ειδικά δοχεία αλλά αυτά, με λίγη φαντασία, μπορεί να αντικατασταθούν με διάφορα που υπάρχουν στην αγορά. Τα κλασικά ρηχά δοχεία για Moribana μπορεί να είναι παραλληλόγραμμα, κυκλικά, ημικυκλικά, οβάλ και μακρόστενα, με διάμετρο 20-30 εκ. και 5-6 εκ. βάθους. Τα βάζα για Nagueire συνιστάται να είναι κεραμικά, περίπου 30 εκ. ύψος και 10 εκ. άνοιγμα. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν διάφορα άλλα δοχεία, κυρίως στις ελεύθερες συνθέσεις. Όσον αφορά το υλικό, είναι καλύτερα να είναι φυσικό: πορσελάνη, κεραμικά, μπρούντζος, μπαμπού, κλπ. αν και σε ελεύθερες συνθέσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε υλικό. Το γυαλί δεν συνιστάται γιατί και “αποκαλύπτει” τα στηρίγματα των λουλουδιών και δεν έχει την απαιτούμενη αντοχή στην πίεση, αλλά σε μερικές συνθέσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
Το σημαντικό είναι να έχουμε υπ’ όψη μας ότι το δοχείο αποτελεί μέρος της σύνθεσης και πρέπει να δίνουμε μεγάλη προσοχή στην επιλογή του. Είναι προτιμότερο να είναι μονόχρωμα ή με λιτή διακόσμηση, ώστε να αναδεικνύεται η σύνθεση και τα χρώματα των λουλουδιών. Επίσης να προσέχουμε το δοχείο, και φυσικά η σύνθεση, να εναρμονίζεται με το περιβάλλον όπου θα τοποθετηθεί. ikebana (4)

Συμβουλές για την καλύτερη συντήρηση των λουλουδιών. Για να διατηρούνται καλύτερα τα λουλούδια σε βάζα και συνθέσεις χρειάζεται να προσέχουμε τη μεταχείρισή τους.
Αν τα αγοράζουμε, να προσέχουμε να είναι φρέσκα.
Αν τα κόβουμε εμείς οι ίδιοι, να το κάνουμε πρωί πρωί, πριν τα δει ο ήλιος. Και, αν δεν μπορούμε να τα βάλουμε κατ’ ευθείαν σε νερό, να τα τυλίγουμε σε απορροφητικό χαρτί (εφημερίδας) και να τα προστατέψουμε από τη ζέστη. Στην περίπτωση των αγριολούλουδων, φτάνοντας στο σπίτι, να τα βάλουμε ανάποδα κάτω από τη βρύση και να τα αφήσουμε τυλιγμένα σε χαρτί εφημερίδας, σε δροσερό και σκοτεινό μέρος για λίγη ώρα πριν τα βάλουμε στο βάζο.

Μερικές πρακτικές συμβουλές για τη διατήρηση των λουλουδιών:
• Να τα αγγίζουμε όσο το δυνατόν λιγότερο.
• Φτάνοντας στο σπίτι να τα βάζουμε κατ’ ευθείαν σε δροσερό νερό.
• Να αφαιρούμε όλα τα χαμηλά φύλλα ώστε να μην σαπίζουν μέσα στο νερό του βάζου.
• Να αφαιρούμε κάποια φύλλα, και ακόμα κάποια μπουμπούκια αν έχει πολλά, ώστε το άνθος να διαθέτει περισσότερη ενέργεια.
• Να κόβουμε την άκρη του μίσχου πριν τοποθετηθούν στα βάζα. Τα λουλούδια και τα κλαδιά πρέπει πάντα να κοπούν μέσα σε νερό ώστε να μην ρουφάνε αέρα.
• Όσο πιο κοντός είναι ο μίσχος τους τόσο περισσότερο θα κρατήσουν. Για μερικά λουλούδια είναι καλό να χτυπήσουμε το μίσχο ή να τον κόψουμε κάθετα για να απορροφούν περισσότερο νερό (χρυσάνθεμα, γαρύφαλλα, κλπ.)
• Να αλλάζουμε το νερό κάθε μέρα και να τα κόβουμε λίγο στην άκρη.
Να τα ψεκάζουμε κάθε μέρα με δροσερό νερό για να διατηρείται η υγρασία της ατμόσφαιρας.
• Να προσέχουμε να μην βρίσκονται σε ρεύματα αέρα.

Συμβολική σημασία των λουλουδιών
Ακακία
Φιλία. Συμφωνία. Αναγέννηση και Αθανασία. Μύηση και Γνώση. Ερμής
Αζαλέα
Χάρη. Ισορροπία. Παροδικότητα, το εφήμερο.
Αλόη
Πικρία. Ακεραιότητα.
Δίας.
Αμυγδαλιά
Ευτυχία. Ομορφιά. Επαγρύπνηση. Αναγέννηση. Γονιμότητα.
Ανεμώνα
Γεννημένη από το αίμα του Άδωνη.
Το εφήμερο: Από τον άνεμο, το περαστικό.
Μοναξιά. Απλότητα
Βελανιδιά
Σταθερότητα. Αντοχή. Δύναμη. Μακροζωία. Σοφία. Φιλοξενία.
Δίας.
Γαρύφαλλο
Αγάπη. Πάθος. Θαυμασμός. (κίτρινο=απόρριψη)
Γεράνι
Μελαγχολία. Παρηγοριά.
Γιασεμί
Γλυκύτητα. Χάρη. Έλξη. Λεπτότητα
Γλαδιόλα
Τάξη. Εμπιστοσύνη
Δάφνη
Σοφία και Νίκη. Δόξα. Εσωτερική Γνώση.
Ήλιος
Έλατο
Ακεραιότητα. Υπομονή
Ελιά
Ειρήνη. Γονιμότητα. Εξαγνισμός. Δύναμη. Νίκη. Ευγένεια. Προστασία ενάντια στο κακό. Φως.
Δίας.
Ζέρμπερα
Μυστήριο
Ηλιοτρόπιο
Αξιοπρέπεια. Πιστότητα. Προσευχή. Αφοσίωση. Δόξα του θείου έρωτα. Ήλιος.
Ίρις
Μεσολαβητής. Εξαγνισμός και προστασία. Τα φύλλα της σημαίνουν ορθότητα, σαν το σπαθί.
Καλεντούλα
Χωρισμός. Μακροζωία
Καμέλια
Φρονιμάδα. Σταθερότητα. Υγεία. Καλεί πνεύματα καλοσυνάτα και ανώτερα.
Κερασιά
Νεότητα. Άνοιξη. Ευημερία.
Κισσός
Ευτυχία. Φιλία. Αθανασία.
Κρόνος.
Κλίβια
Ευγένεια
Κρίνο
Εγκράτεια. Ειρήνη. Γονιμότητα και καρποφορία. Αγνότητα. Θηλυκότητα.
Κυκλάμινο
Ντροπαλότητα. Αίμα.
Κυπαρίσσι
Θάνατος. Ανάσταση. Αθανασία. Μακροζωία. Δέντρο της Ζωής. Απλότητα. Αντοχή. Επιμονή. Αγιότητα. Αγνότητα. Αφθαρσία.
Λίλιουμ
Ακεραιότητα. Αγνότητα. Αθωότητα. Πειρασμός. Γονιμότητα. Έρωτας. Δόξα. (Κίτρινο = Διπλοπροσωπία / Κόκκινο = Απαγορευμένος έρωτας)
Αφροδίτη.
Μανόλια
Ειλικρινής αγάπη. Ομορφιά. Αυτοεκτίμηση. Επίδειξη.
Μαργαρίτα
Αθωότητα. Αγνότητα.
Ήλιος.
Μηλιά
Δικαιοσύνη. Λεπτότητα. Γνώση του καλού και του κακού, Μαγεία και Αποκάλυψη. Καρποί της Αθανασίας. Ανανέωση και Αιώνια Νιότη.
Αφροδίτη.
***

ikebana (1)
ikebana (2)
ikebana (3)
ikebana (5)
ikebana (8)
ikebana (9)
ikebana (11)
ikebana (12)