Παρασκευή 22 Φεβρουαρίου 2019

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Ἐκκλησιάζουσαι (30-67)

ΓΥΝΗ Α’
30 ὥρα βαδίζειν, ὡς ὁ κῆρυξ ἀρτίως
ἡμῶν προσιόντων δεύτερον κεκόκκυκεν.
ΠΡ. ἐγὼ δέ γ᾽ ὑμᾶς προσδοκῶσ᾽ ἐγρηγόρειν
τὴν νύκτα πᾶσαν. ἀλλὰ φέρε τὴν γείτονα
τήνδ᾽ ἐκκαλέσωμαι θρυγανῶσα τὴν θύραν·
35 δεῖ γὰρ τὸν ἄνδρ᾽ αὐτῆς λαθεῖν. ΓΥΝΗ Β’ ἤκουσά τοι
ὑποδουμένη τὸ κνῦμά σου τῶν δακτύλων,
ἅτ᾽ οὐ καταδαρθοῦσ᾽. ὁ γὰρ ἀνήρ, ὦ φιλτάτη,—
Σαλαμίνιος γάρ ἐστιν ᾧ ξύνειμ᾽ ἐγώ,—
τὴν νύχθ᾽ ὅλην ἤλαυνέ μ᾽ ἐν τοῖς στρώμασιν,
40 ὥστ᾽ ἄρτι τουτὶ θοἰμάτιον αὐτοῦ ᾽λαβον.
ΠΡ. καὶ μὴν ὁρῶ καὶ Κλειναρέτην καὶ Σωστράτην
προσιοῦσαν ἤδη τήνδε καὶ Φιλαινέτην.
οὔκουν ἐπείξεσθ᾽; ὡς Γλύκη κατώμοσεν
τὴν ὑστάτην ἥκουσαν οἴνου τρεῖς χοᾶς
45 ἡμῶν ἀποτείσειν κἀρεβίνθων χοίνικα.
ΓΥ. Β’ τὴν Σμικυθίωνος δ᾽ οὐχ ὁρᾷς Μελιστίχην
σπεύδουσαν ἐν ταῖς ἐμβάσιν; καίτοι δοκεῖ
κατὰ σχολὴν παρὰ τἀνδρὸς ἐξελθεῖν μόνη.
ΓΥ. Α’ τὴν τοῦ καπήλου δ᾽ οὐχ ὁρᾷς Γευσιστράτην
50 ἔχουσαν ἐν τῇ δεξιᾷ τὴν λαμπάδα;
ΠΡ. καὶ τὴν Φιλοδωρήτου τε καὶ Χαιρητάδου
ὁρῶ προσιούσας χἀτέρας πολλὰς πάνυ
γυναῖκας, ὅ τι πέρ ἐστ᾽ ὄφελος ἐν τῇ πόλει.
ΓΥΝΗ Γ’
καὶ πάνυ ταλαιπώρως ἔγωγ᾽, ὦ φιλτάτη,
55 ἐκδρᾶσα παρέδυν. ὁ γὰρ ἀνὴρ τὴν νύχθ᾽ ὅλην
ἔβηττε τριχίδων ἑσπέρας ἐμπλήμενος.
ΠΡ. κάθησθε τοίνυν, ὡς ‹ἂν› ἀνέρωμαι τάδε
ὑμᾶς, ἐπειδὴ συλλελεγμένας ὁρῶ,
ὅσα Σκίροις ἔδοξεν εἰ δεδράκατε.
60 ΓΥ. Α’ ἔγωγε. πρῶτον μέν γ᾽ ἔχω τὰς μασχάλας
λόχμης δασυτέρας, καθάπερ ἦν ξυγκείμενον·
ἔπειθ᾽ ὁπόθ᾽ ἁνὴρ εἰς ἀγορὰν οἴχοιτό μου
ἀλειψαμένη τὸ σῶμ᾽ ὅλον δι᾽ ἡμέρας
ἐχραινόμην ἑστῶσα πρὸς τὸν ἥλιον.
65 ΓΥ. Β’ κἄγωγε· τὸ ξυρὸν δέ γ᾽ ἐκ τῆς οἰκίας
ἔρριψα πρῶτον, ἵνα δασυνθείην ὅλη
καὶ μηδὲν εἴην ἔτι γυναικὶ προσφερής.

***
Τρυπώνει στο δρομάκο. Φτάνει μια γυναίκα και κατόπι της άλλες. Φοράνε χοντροπάπουτσα και κρατάνε ραβδιά και στο μπράτσο τους αντρικούς μαντύες.
ΠΡΩΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ
30 Είναι ώρα να βιαστούμε. Δυο φορές
κακάρισεν ο κήρυκας ως τώρα.
ΠΡΑ. Κι εγώ μάτι δεν έκλεισα όλη νύχτα
να σας προσμένω. Εμπρός να γρατσουνίσουμε
την πόρτα της γειτόνισσας για νά ᾽βγει
κρυφά, να μην τη νιώσει ο προκομμένος της.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΓΥΝΑΙΚΑ
βγαίνοντας από το σπίτι της
Άκουσα το γρατσούνισμα την ώρα
που ᾽δενα τα παπούτσια μου. Όλη νύχτα
να κοιμηθώ δε μ᾽ άφηνεν ο αντρούλης μου.
Κουλουριώτης βαρκάρης ασταμάτητα
κουπηλατούσε στρωματσάδα ο μάγκας
και μόλις τώρα πρόφτασα ν᾽ αρπάξω
40 την παλιοπατατούκα του. ΠΡΑ. Α, νά τες,
ερχόνται η Κλειναρέτη κι η Σωστράτη
μαζί τους κι η Φιλάνθη. Κάντε γρήγορα
κι η Γλαύκη έβαλε πρόστιμο: που θά ᾽ρτει
τελευταία θα πληρώσει τρία κανάτια
καλό κρασί κι ένα κιλό στραγάλια!
Β’ ΓΥΝ. Μα νά την κι η γυναίκα του Σμικύθα
τρεχάτη κατά δω με τα κουντούρια.
Κι όμως λένε πως εύκολα το σκάει
χωρίς να τηνε νιώθει το χαϊβάνι.
Α’ ΓΥΝ. Γιά κοίτα πέρα την ταβερναρού
την Καταβόθρα, που ᾽ρχεται κρατώντας
50 μιαν αναμμένη δάδα. ΠΡΑ. Βλέπω να ᾽ρχονται
του Φιλοδώρου και του Χαιρητάδη
οι γυναίκες. Μαζί τους κι άλλες πλήθος
να σώσουν την πατρίδ᾽ από τους άντρες.
ΤΡΙΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ
Με ζόρι τα κατάφερα, καλή μου,
να ξεπορτίσω. Όλη τη νύχτα ο κύρης μου
έβηχε, τι ᾽χε φάει πολλούς τριχιούς.
ΠΡΑ. Καθίστε τώρα, μια και μαζευτήκαμε,
να σας ρωτήσω αν όσα συμφωνήσαμε,
στην Ιεράν Οδό, τα ᾽χετε πράξει.
60Α’ ΓΥΝ. Εγώ, ναι. Πρώτα πρώτα έχω μασκάλες
τόσο πηχτές, που μοιάζουν μ᾽ αστοιβιά,
όπως μας το παράγγειλες. Και μόλις
ο άντρας μου βγήκε για την Αγορά,
γυμνώθηκα κι αλείφτηκα με ξίγκι
κι όλη μέρα καθόμουν στον ήλιο
να μαυρίσω. Β’ ΓΥΝ. Κι εγώ δουλειά μου πρώτη
να ρίξω στα σκουπίδια το ξουράφι
για να δασώσ᾽ η τρίχα μου. Καθόλου
να μη μοιάζω με θηλυκό ορεξάτο.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΑΤΡΕΙΔΕΣ, ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Καταγωγή - Οικογενειακή κατάσταση
 
Στην Ιλιάδα ο Μενέλαος περιγράφεται ξανθός, με φαρδιούς ώμους, λιγόλογος, γνωστικός, καλόκαρδος (Γ 210, 214, 284). Έτσι, χαρίζει τη ζωή στον Tρώα ήρωα Άδραστο (Ζ 37) και συγχωρεί τον γιο του Νέστορα Αντίλοχο, που προσπάθησε να τον ξεπεράσει στην αρματοδρομία με όχι έντιμα μέσα (Ψ 602). Για την καλοσύνη του επιπλήττεται από τον αδελφό του Αγαμέμνονα (Ζ 37).
 
Όσο για την καταγωγή του, ό,τι ισχύει για τον Αγαμέμνονα ισχύει και για τον μικρότερο αδελφό Μενέλαο.
 
Θεωρούνταν γιος (ή εγγονός) του Ατρέα ή του Πλεισθένη (Ησίοδος, απ. 194), και της Αερόπης, κόρης του Κατρέα από την Κρήτη. Ανάλογα με την έμφαση που δινόταν στο παρελθόν και στο γενεαλογικό δέντρο του Μενελάου, αποκαλούνταν Ατρείδης, Πελοπίδης, Τανταλίδης, Πλεισθενίδης. Ήταν σύζυγος της Ελένης, κόρη του Τυνδάρεου και της Λήδας, αδελφή της Κλυταιμνήστρας και των Διοσκούρων, πατέρας της Ερμιόνης, ενός γιου από άλλη γυναίκα, σκλάβα, του Μεγαπένθη, που ήταν και το στερνοπαίδι του κατά την ομηρική παράδοση (Οδ., δ 10-14) και του Ξενόδαμου από την κρητικιά Κνωσσία. Μεταγενέστεροι συγγραφείς αναφέρουν και άλλα παιδιά του Μενέλαου και της Ελένης.

Όταν ήταν νέοι ο Μενέλαος και ο Αγαμέμνονας, ο πατέρας τους Ατρέας ζήτησε να του βρουν τον Θυέστη και να τον φέρουν στις Μυκήνες. Εκεί τον φυλάκισε και έβαλε τον Αίγισθο να τον σκοτώσει· όμως Θυέστης και Αίγισθος αναγνωρίστηκαν έγκαιρα ως πατέρας και γιος, ο Αίγισθος σκότωσε τον Ατρέα που τον είχε μεγαλώσει και έδιωξε τους δυο γιους του, οι οποίοι κατέφυγαν στη Σπάρτη, όπου και παντρεύτηκαν τις δύο κόρες του Τυνδάρεου, ο Αγαμέμνονας την Κλυταιμνήστρα, ο Μενέλαος την Ελένη.
 
Γάμος με την Ελένη
 
Ως ένας από τους μνηστήρες της Ελένης τη διεκδίκησε και την κέρδισε ως ο πλουσιότερος αλλά και ως αδελφός του Αγαμέμνονα, άνδρα της μεγαλύτερης αδελφής της Ελένης, της Κλυταιμνήστρας. Γι' αυτούς τους λόγους ήταν ο εκλεκτός του Τυνδάρεου, πατέρα της Ελένης, ο οποίος δέσμευσε τους μνηστήρες με κοινό όρκο να σεβαστούν την όποια απόφαση και επιπλέον να συνδράμουν στον σύζυγο της Ελένης, όποιος κι αν ήταν, σε περίπτωση που η Ελένη γινόταν θύμα αρπαγής.
 
Ο γάμος έγινε ομαλά και όταν ο Τυνδάρεος έχασε τα αγόρια του, και διαδόχους στον θρόνο του, τους Διόσκουρους, ζήτησε από τον Μενέλαο να αφήσει το Άργος και να βασιλέψει στη Σπάρτη. Με την Ελένη έζησε ήσυχα τουλάχιστον εννιά χρόνια.
 
Αρπαγή της Ελένης

Η έλευση του γιου του βασιλιά της Τροίας Πριάμου, του Πάρη, στη Σπάρτη, με πλοία που είχαν φτιαχτεί αποκλειστικά για αυτό το ταξίδι, μια και οι Τρώες δεν ήταν λαός θαλασσινός, διέκοψε τον ήρεμο γάμο. Άλλη εκδοχή αποδίδει την έλευση του Πάρη στον Μενέλαο. Διότι ο Μενέλαος είχε κάποτε φιλοξενηθεί στην Τροία από τον Πάρη, όταν χρησμός τον έφερε στην περιοχή για να θυσιάσει στους τάφους των γιων του Προμηθέα και να εξευμενίσει τους θεούς, ώστε να απαλλαχτεί η Σπάρτη από την ξηρασία που την έπληττε. Αργότερα, ο Μενέλαος ανταπέδωσε τη φιλοξενία στον Πάρη και τον καθήρε από ακούσιο φόνο που είχε διαπράξει, οπότε και είχε αναγκασθεί να εγκαταλείψει την Τροία.
 
Δέκα μέρες μετά την έλευσή του ο Μενέλαος ειδοποιήθηκε για τον θάνατο του Κατρέα, παππού του από την πλευρά της μητέρας του και έφυγε αμέσως για την Κρήτη, για να τον κηδέψει, αφήνοντας εντολή στην Ελένη να περιποιηθεί τον ξένο τους, ο οποίος από την πρώτη στιγμή της είχε προσφέρει πλούσια δώρα. Εκμεταλλευόμενος την απουσία του Μενέλαου, ο Πάρης έφυγε με την Ελένη, με σκλάβες και θησαυρούς από το παλάτι του οικοδεσπότη.
 
Η θεά Ίριδα ειδοποίησε αμέσως τον Μενέλαο που επέστρεψε στη Σπάρτη και ευθύς αναχώρησε για τις Μυκήνες, ζητώντας από τον αδελφό του Αγαμέμνονα να συγκεντρώσει τους ηγεμόνες της Ελλάδας και τους παλιούς μνηστήρες της Ελένης, ώστε με τον στρατό και τον στόλο τους να πάρουν πίσω την Ελένη. Τα επιχειρήματα γι' αυτή την πανελλήνια εκστρατεία ήταν και η δέσμευση των μνηστήρων αλλά και ότι, αν η πράξη αφηνόταν ατιμώρητη, τότε μπορεί να κινδύνευαν και οι γυναίκες και των υπολοίπων.
 
Ο Μενέλαος ξεκίνησε μια σειρά ταξιδιών για να πείσει διάφορους ηγεμόνες, πρώτα τον ηλικιωμένο Νέστορα της Πύλου και πατέρα γενναίου γιου και στη συνέχεια μαζί, για να πείσουν τον Οδυσσέα και τον Αχιλλέα, αδέσμευτοι από τον όρκο προς τον Τυνδάρεο, ο πρώτος γιατί δεν είχε διεκδικήσει σοβαρά την Ελένη, μια και ήξερε την προτίμηση του Τυνδάρεου, και ο δεύτερος γιατί, λόγω ηλικίας, δεν την είχε καν διεκδικήσει. Μαζί με τον Αγαμέμνονα ταξίδευσαν στην Κύπρο και μετά πήγαν στους Δελφούς για χρησμό, που όρισε στον Μενέλαο να αφιερώσει ένα περιδέραιο της Ελένης, δώρο της Αφροδίτης, στην Αθηνά.
 
Ο Μενέλαος στην Τροία
 
Με εξήντα καράβια έφθασε ο Μενέλαος στην Τροία (Ιλ.,Β 586). Από την Τένεδο, όπου άραξε καταρχάς ο στόλος των Ελλήνων, οι Αχαιοί τον έστειλαν αντιπροσωπεία μαζί με τον Οδυσσέα, για να δοκιμάσουν να βρουν λύση διπλωματική στο πρόβλημα. Οι Τρώες αρνήθηκαν κάθε συμβιβασμό και επιδίωξαν να δολοφονήσουν τους δύο άνδρες παραβιάζοντας τους νόμους της φιλοξενίας. Όμως ο Αντήνορας, ανιψιός του Πριάμου, στο σπίτι του οποίου φιλοξενήθηκαν, τους φυγάδευσε κρυφά, καθώς δεν θέλησε να προστεθεί στην πρώτη αδικία, την αρπαγή της Ελένης, και μια δεύτερη, η δολοφονία πρεσβευτών (Ιλ., Γ 205-208).

Έχει την προστασία της Ήρας και της Αθηνάς, είναι δεινός πολεμιστής, όμως είναι λιγότερο βίαιος από τους άλλους Αχαιούς, μάλιστα ο Αγαμέμνονας τον κατηγορεί για έλλειψη πρωτοβουλίας (Ιλ., Κ 119-123). Μονομαχεί με τον Πάρη (Ιλ., Γ 340 κ.ε.) και τον νικά, όμως η Αφροδίτη σώζει τον προστατευόμενό της. Αλλά και η Αθηνά σώζει τον Μενέλαο, όταν ο Πάνδαρος τον τοξεύει ύπουλα σε στιγμή που ίσχυαν σπονδές (Ιλ.,Δ 104 κ.ε.). Το βέλος του εχθρού δεν πληγώνει την κοιλιά του Μενέλαου και ο Μαχάονας τον γιατρεύει εύκολα.

Προτείνει να μονομαχήσει αυτός με τον Έκτορα, καθώς κανένας Αχαιός δεν το τολμά, όμως τον σταματά ο Αγαμέμνονας υπενθυμίζοντάς του τις δυνατότητές του, δυσανάλογα μικρές και λίγες με εκείνες του Έκτορα (Ιλ.,Η 94-122).
 
Στη μάχη σκοτώνει και τραυματίζει αρκετούς, υπερασπίζεται το νεκρό σώμα του Πατρόκλου (Ρ 1 κ.ε.) αλλά στη συνέχεια αναγκάζεται να ζητήσει τη βοήθεια του Αίαντα, του μεγάλου και μετά του μικρού, του Ιδομενέα, του Μηριόνη και άλλων. Ειδοποιεί με τον Αντίλοχο τον Αχιλλέα για τον θάνατο του Πατρόκλου, και ύστερα φορτώνεται το νεκρό σώμα και υποχωρεί προστατευόμενος από τους δύο Αίαντες.
 
Μπαίνει και αυτός στον Δούρειο ίππο και στην τελική μάχη, μετά την είσοδο των Ελλήνων στην Τροία, σκοτώνει τον νέο σύζυγο της Ελένης, τον Δηίφοβο. Όταν συναντά την Ελένη, επιχειρεί να τη σκοτώσει αλλά σταματά μπροστά στο στήθος της που αμίλητη είχε ξεγυμνώσει. Άλλες εκδοχές θέλουν την Ελένη να προσπέφτει ικέτισσα στον οικιακό βωμό και μέσα στην αταξία των ενδυμάτων της φάνηκε το γυμνό στήθος της που άναψε ξανά τον πόθο στον Μενέλαο. Ο Βιργίλιος πάλι θέλει την Ελένη να καλεί η ίδια τον Μενέλαο και τον Οδυσσέα στο σπίτι της, όπου και έκρυψε όλα τα όπλα, εξασφαλίζοντας τη νίκη στον Μενέλαο. Την ημέρα της καταστροφής της Τροίας την παίρνει κρυφά και την οδηγεί στα πλοία του.
 
Σε πηγές μετά την Ιλιάδα αναφέρεται ότι ο Μενέλαος φέρθηκε βάναυσα στο νεκρό σώμα του Πάρη.
 
Επιστροφή

Ο Μενέλαος θέλησε μετά την άλωση της Τροίας να ξεκινήσουν για το ταξίδι της επιστροφής, όμως ο Αγαμέμνονας παρέμενε, για να εξιλεώσει με θυσίες την Αθηνά για τις καταστροφές των ιερών στην Τροία. Στη συνέλευση που συγκάλεσαν οι Ατρείδες δεν στάθηκε δυνατό να παρθεί κοινή απόφαση. Έτσι, Μενέλαος, Νέστορας, Οδυσσέας, Διομήδης και άλλοι βασιλιάδες φόρτωσαν στα καράβια τους τα λάφυρα και έφυγαν, ενώ ο Αγαμέμνονας περέμεινε στην Τρωάδα. Εκεί επέστρεψαν ο Οδυσσέας και άλλοι αρχηγοί, γιατί στην Τένεδο προέκυψε νέα σύγκρουση μεταξύ των αρχηγών, την οποία προκάλεσε ο Δίας.
 
Μενέλαος, Νέστορας και Διομήδης συνέχισαν το ταξίδι της επιστροφής. Και στη Λέσβο όμως προέκυψε ζήτημα μεταξύ τους για τον δρόμο που θα έπρεπε να ακολουθήσουν. Σημάδι από τον Δία τους υπέδειξε το ανοιχτό πέλαγος προς της Γεραιστό, το νοτιοανατολικό ακρωτήρι της Εύβοιας. Με πρίμο αέρα έφτασαν στον προορισμό τους, όπου θυσίασαν στον Ποσειδώνα. Λίγες μέρες μετά, Νέστορας και Διομήδης βρίσκονταν πια στις πατρίδες τους, όχι όμως και ο Μενέλαος που αναγκάστηκε να αποβιβαστεί στο Σούνιο για να θάψει τον κυβερνήτη του καραβιού του, τον γιο του Ονήτορα Φρόντη που πέθανε ξαφνικά πάνω στο τιμόνι. Στον Μαλέα τα εξήντα καράβια του Μενέλαου αντιμετώπισαν ενάντιους ανέμους που τους έριξαν νότια. Το μεγαλύτερο μέρος του στόλου τσακίστηκε στον ανοιχτό κόλπο της Φαιστού. Με πέντε μόνο καράβια πια, ο Μενέλαος παρασύρθηκε στην Αίγυπτο, όπου βρήκε την ευκαιρία να μαζέψει καινούρια πλούτη, ενώ ο βασιλιάς της Θήβας Πόλυβος του χάρισε πολύτιμα δώρα. Το ίδιο και η βασίλισσα Αλκάνδρα στην Ελένη, ενώ η αιγύπτια Πολύδαμνα, γυναίκα του Θώνα, την προμήθευσε με βότανα, θεραπευτικά ή φαρμακερά.
 
Ο Μενέλαος περιπλανήθηκε και στη Σιδώνα, την Κύπρο, τη Φοινίκη, την Ερεμβία (;), τη Λιβύη, γενικότερα στα παράλια της νοτιοναταλικής Μεσογείου, σε αντίθεση με τον Οδυσσέα που περιπλανήθηκε στις δυτικές και βορειοδυτικές θάλασσες και, μερικώς, στις βορειοανατολικές.
 
Απρονοησία τον έκανε να μην θυσιάσει στους θεούς φεύγοντας από την Αίγυπτο. Αυτοί τον τιμώρησαν ρίχνοντάς τον στο νησάκι Φάρος, απέναντι από την Αλεξάνδρεια. Ενάντιοι άνεμοι τον δέσμευσαν εκεί για είκοσι μερόνυχτα. Αλλά όπως ο νεκρός Τειρεσίας υπέδειξε στον Οδυσσέα τον τρόπο του γυρισμού, έτσι και μια νεαρή κοπέλα, η Ειδοθέα, κόρη του γέροντα της θάλασσας Πρωτέα, συμβούλεψε τον Μενέλαο να αναζητήσει τον πατέρα της και να τον ρωτήσει για τον γυρισμό του. Ακολουθώντας της οδηγίες της Ειδοθέας, ο Μενέλαος με τρεις συντρόφους μπήκαν σε μια έρημη σπηλιά. Εκεί η κοπέλα τους σκέπασε με δέρματα από τέσσερις φώκιες που η ίδια μόλις είχε ξεγδάρει και, για να μην πνιγούν οι τέσσερις άνδρες από την άσχημη μυρωδιά, τους έσταξε αμβροσία στα ρουθούνια. Σε λίγο βγήκαν οι φώκιες από τη θάλασσα και ο Πρωτέας που τις μέτρησε και τις βρήκε εντάξει - μαζί και τις τέσσερις που η κόρη του είχε σκοτώσει. Εδώ η μυθική περιγραφή συνταιριάζει την πραγματική συμπεριφορά στις κοινότητες που δημιουργούν οι φώκιες με το φανταστικό στοιχείο - ό,τι ακριβώς κάνει ο ποιητής της Οδύσσειας με την περιγραφή της κοινότητας των Κυκλώπων που παραπέμπει σε κοινωνίες κτηνοτροφικές με καθαρά ποιμενικό χαρακτήρα.
 
Ο Πρωτέας αποκοιμήθηκε και τότε ο Μενέλαος και οι σύντροφοί του τον άρπαξαν. Ο γέροντας μεταμορφώθηκε σε λιοντάρι, φίδι, λεοπάρδαλη, κάπρο, νερό, δέντρο, όπως η Θέτιδα όταν προσπαθούσε να την πιάσει ο Πηλέας. Όποια μορφή κι αν έπαιρνε, οι άνδρες τον κρατούσαν σφιχτά. Αποκαμωμένος πήρε την αρχική μορφή του και συμβούλευσε τον Μενέλαο να επιστρέψει στον Νείλο και να θυσιάσει στον Δία και τους άλλους θεούς. Τον πληροφόρησε ακόμη για την τύχη των άλλων ηρώων, του Λοκρού Αίαντα, του αδελφού του Αγαμέμνονα, του Οδυσσέα που χρόνια τον κρατούσε η Καλυψώ στο νησί της και προφήτευσε τον θάνατο του Μενέλαου και τη μετάβασή του στα Ηλύσια πεδία, σε τόπο ευλογημένο, με κυβερνήτη τον Ραδάμανθυ, χωρίς βροχές, χιόνια, βαρυχειμωνιές (Οδ., δ 382-570).
 
Ο Μενέλαος ενήργησε σύμφωνα με τις υποδείξεις του Πρωτέα και επιπλέον ύψωσε κενοτάφιο στον Αγαμέμνονα, για να μείνει το όνομά του και στα ξένα. Με ούριο άνεμο έφτασε τελικά στην πατρίδα του ύστερα από δεκαοκτώ χρόνια απουσίας.
 
Στη Σπάρτη Μενέλαος και Ελένη έζησαν αρμονικά. Στο παλάτι υποδέχτηκαν και τον Τηλέμαχο, μάλιστα την ημέρα που πάντρευαν την κόρη τους Ερμιόνη. Ο νέος είχε φύγει από την Ιθάκη σε ένα ταξίδι αναζήτησης πληροφοριών για τον πατέρα του. Πρώτα επισκέφτηκε την Πύλο και στη συνέχεια τη Σπάρτη. Η Ελένη, με ασχολίες και συμπεριφορά που θυμίζουν Πηνελόπη, όμως και αξιοποιώντας τις γνώσεις που απέκτησε στην Αίγυπτο για μαγικά βότανα*, κατάφερε να κατάφερε να ηρεμήσει τον άνδρα της και τον φιλοξενούμενό τους από τη θλίψη που τους προκάλεσε η ανάμνηση του Οδυσσέα (Οδ. δ 136-154, 169-185**).
 
Ο Μενέλαος στην Αίγυπτο
 
Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις, τις οποίες αξιοποίησε ο Ευριπίδης, η Ελένη δεν απάτησε τον άνδρα της και ούτε ποτέ πήγε στην Τροία. Αυτό που άρπαξε ο Πάρης ήταν ένα ομοίωμά της, φτιαγμένο από σύννεφο από την ίδια την Ήρα, που με αυτόν τον τρόπο εκδικήθηκε τον Πάρη για την επιλογή του της Αφροδίτης ως θεάς της ομορφιάς. Ο Ερμής οδήγησε κρυφά την Ελένη στην Αίγυπτο, όπου έμενε προστατευμένη από τον βασιλιά Πρωτέα, μέχρι που εκείνος πέθανε. Ο γιος του Θεοκλύμενος πόθησε την Ελένη, η οποία αναγκάστηκε να προσπέσει στον τάφο του Πρωτέα ως ικέτισσα προκειμένου να σωθεί από τις ορέξεις του νέου βασιλιά.
 
Η άφιξη του Τεύκρου στην Αίγυπτο, ενδιάμεσος σταθμός πριν φτάσει στην Κύπρο μετά την άλωση της Τροίας, έφεραν την Ελένη σε απελπισία, καθώς πληροφορήθηκε από αυτόν τον θάνατο της μητέρας της και το γεγονός ότι στην ουσία αγνοούνταν η τύχη των αδελφών της· τις κατάρες των Ελλήνων που τη θεωρούσαν υπεύθυνη για τους τόσους θανάτους· το γεγονός ότι η τύχη του άνδρα της αγνοούνταν επτά χρόνια μετά την άλωση της Τροίας. Η πληροφορία που της έδωσε η μάντισσα Θεονόη, αδελφή του Θεοκλύμενου, ότι ο άνδρας της ζει αλλά περιπλανιέται, την απέτρεψε από το να εκτελέσει την απόφασή της να θέσει τέρμα στη ζωή της. Τότε ήταν που κατέφτασε ο Μενέλαος ναυαγός με λίγους συντρόφους και με το είδωλο της Ελένης να το έχει τοποθετήσει σε μια σπηλιά.
Μετά τη συνάντηση και την αναγνώριση του ζεύγους, την αποκάλυψη της αλήθειας και την αφήγηση των παθών τους, Μενέλαος και Ελένη κατέστρωσαν σχέδιο απόδρασης από την Αίγυπτο, που πολύ θυμίζει το σχέδιο απόδρασης της Ιφιγένειας, του Ορέστη και του Πυλάδη από τη γη των Ταύρων.
 
Όπως και ο Θόας της Ταυρίδας, έτσι και ο Θεοκλύμενος της Αιγύπτου σκότωνε κάθε Έλληνα που έφτανε στα αιγυπτιακά ακρογιάλια. Και φυσικά, ο Αιγύπτιος βασιλιάς δεν θα δεχόταν να παραχωρήσει την Ελένη στον άνδρα της. Το ζεύγος εξασφάλισε καταρχάς τη σιωπή της Θεονόης και μετά ο Μενέλαος εμφανίζεται ρακένδυτος στον βασιλιά, ως σύντροφος του Μενέλαου, για να αναγγείλει στην Ελένη τον θάνατο του άνδρα της στις λιβυκές ακτές. Ο «θάνατος» του Μενέλαου, τον οποίο η Ελένη φροντίζει να θρηνήσει με όλα τα έθιμα - κόβει τα μαλλιά της, ντύνεται στα μαύρα - ανοίγει τον δρόμο για τον γάμο της Ελένης με τον βασιλιά της Αιγύπτου, ο οποίος της δίνει την άδεια να τελέσει τις τελευταίες τιμές, κυρίως να πετάξει στη θάλασσα όλα τα υπολείμματα θυσιών προς τιμή ενός νεκρού της θάλασσας που δεν βρέθηκε το πτώμα του. Ο Θεοκλύμενος της παραχωρεί ένα καράβι με Αιγύπτιους σκλάβους, για να κουβαλήσουν τα κτερίσματα, και με συνοδούς τους Έλληνες ναυαγούς, οι οποίοι στα ανοιχτά σκοτώνουν τους σκλάβους και τραβούν κατά την Ελλάδα. Τότε ήταν που οι Διόσκουροι ανακοινώνουν στην αδελφή τους ότι μετά τον θάνατό της θα αποθεωθεί και ο Μενέλαος θα κατοικήσει στο νησί των Μακάρων. Στο μεταξύ κατευνάζουν και τον θυμό του Θεοκλύμενου.
 
Ο Μενέλαος στον Ορέστη και την Ανδρομάχη του Ευριπίδη

Στον Ορέστη του Ευριπίδη ο Μενέλαος έφτασε στο Ναύπλιο λίγες μέρες μετά την κηδεία της Κλυταιμνήστρας. Πρώτη μέριμνα του Σπαρτιάτη βασιλιά ήταν νύχτα να στείλει την Ελένη στο παλάτι του Αγαμέμνονα για να την προφυλάξει από την πιθανή εκδικητική μανία κάποιου πατέρα που θα θελήσει να εκδικηθεί τον θάνατο του γιου του στην Τροία εξαιτίας της. Ωστόσο, είχε να αντιμετωπίσει και τα ανίψια του, τον Ορέστη και την Ηλέκτρα, τους οποίους δικαστήριο των Αργείων είχε καταδικάσει σε θάνατο με λιθοβολισμό, ώστε κανένας Αργείος να μην μολυνθεί από την επαφή με τα δύο αδέλφια. Στις ικεσίες των δύο αδελφών ο Μενέλαος στέκεται διστακτικός, πόσο μάλλον που σκέφτεται ότι με τον παραμερισμό του Ορέστη μπορεί να επεκταθεί η εξουσία του και στο Άργος. Η μόνη υπόσχεση που έδωσε ήταν να μεσολαβήσει στους Αργείους για να δείξουν επιείκεια, κάτι όμως που, την ώρα της δίκης, δεν έπραξε. Για να εκβιάσουν τον θείο τους, τα δύο αδέλφια και ο Πυλάδης συνωμοτούν για να σκοτώσουν την Ελένη, να βάλουν φωτιά στο παλάτι, να κρατήσουν όμηρο την Ερμιόνη. Στο δράμα δίνουν λύση οι θεοί που παίρνουν την Ελένη στους αιθέρες, όπου και θα ζει αθάνατη, δίνουν εντολή στον Ορέστη να μείνει εξόριστος στην Αρκαδία για ένα χρόνο, μετά να πορευτεί στην Αθήνα, όπου θα δικαστεί από τους θεούς και θα αθωωθεί, και τέλος να παντρευτεί την Ερμιόνη. Ο Μενέλαος σε όλα αυτά μένει παθητικός και άβουλος παρατηρητής, όπως περίπου τον είχε κατηγορήσει ο Αγαμέμνονας στην Ιλιάδα.
 
Και στην Ανδρομάχη ο ποιητής παρουσιάζει τον Μενέλαο κυνικό και αδίσταχτο να αποφασίζει τον θάνατο της Ανδρομάχης και του γιου της, όμως να δειλιάζει μπροστά στον γέροντα Πηλέα και να προφασίζεται αποστασίες γειτόνων του στη Σπάρτη, για να μπορέσει να φύγει από τη Φθία, εγκαταλείποντας την κόρη του Ερμιόνη.
 
Το τέλος του Μενέλαου

Ο Μενέλαος κέρδισε πολλά πλούτη, κανένα γιο όμως από την Ελένη, οπότε και κανένα διάδοχο. Την κόρη του Ερμιόνη, αν και ήταν αρραβωνιασμένη με τον εξάδελφό της Ορέστη από παιδιά, την έδωσε τελικά στον Νεοπτόλεμο, τον γιο του Αχιλλέα, στη Φθία. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, την Ερμιόνη είχε παντρέψει ο Τυνδάρεος με τον Ορέστη και, για να κρατήσει τον λόγο του ο Μενέλαος, τη χώρισε και την έδωσε στον Νεοπτόλεμο. Μετά τον θάνατο του Νεοπτόλεμου στους Δελφούς, η Ερμιόνη ξαναγυρνά στον Ορέστη.
 
Αν και θα καταλήξει στα Ηλύσια πεδία, ωστόσο, πριν πεθάνει, βιώνει τη θλίψη από τα βάσανά του, τα προσωπικά του, του αδελφού του και των συντρόφων του και δηλώνει ότι θα έδινε τα δύο τρίτα της περιουσία του, φτάνει να ήξερε ότι οι σύντροφοί του στον πόλεμο είναι ακόμη ζωντανοί.
----------------------------
*Τα βότανα της Ελένης
Και τότε η Ελένη άλλα στοχάστηκε, του γιου του Κρόνου η κόρη·
κάποιο βοτάνι επήρε κι έριξε μες στο κρασί που επίναν,
ξαρρωστικό του πόνου, ανέχολο, λησμονικό της πίκρας·
μες στο κροντήρι σαν το σύσμιγαν και το 'πινε κανένας,
απ' την αυγή ως το βράδυ θα 'μενε με αδάκρυτα τα μάτια,
ακόμα κι αν τυχόν του πέθαιναν μητέρα και πατέρας,
το γιο του ακόμα για το αδέρφι του μπροστά του εκεί αν σκότωναν
με το χαλκό, και με τα μάτια του τα ίδια θωρούσε εκείνος.
Τέτοιας λογής βοτάνια φύλαγε θαματουργά η Ελένη,
ξαρρωστικά· τα 'χε απ' την Αίγυπτο, της Πολυδάμνας δώρο,
της γυναικός του Θώνα· αρίφνητα φυτρώνει η γης κει πέρα,
μισά ξαρρωστικά, αξεδιάλεχτα, μισά φαρμακωμένα.
Εκεί γιατρός είναι καθένας τους, και τους ανθρώπους όλους
περνούν στην τέχνη αυτή, τι η φύτρα τους απ' τον Παιήονα σέρνει.
 
**Ο Τηλέμαχος στο παλάτι του Μενέλαου και της Ελένης στη Σπάρτη
 
[Η Ελένη] Κάθισε απάνω σε θρονί που ᾽χε σκαμνί από κάτω,
κι έτσι με λόγια της γλυκά τον άντρα της ρωτούσε·
«Το ξέρουμε, θεόθρεφτε καλέ Μενέλαε, τώρα
ποια να ᾽ναι τ' αρχοντόπουλα στο σπίτι που μας ήρθαν;
Θα σφάλω τάχα ή, θα το βρω; Μα προνογά η ψυχή μου.
Γιατί δεν είδα ακόμα εγώ, ούτε άντρα ούτε γυναίκα,
-θάμπος με πιάνει να θωρώ- καθώς αυτός να μοιάζει
με τον Τηλέμαχο το γιο του ξακουστού Δυσσέα,
που σπίτι του τον άφησε βυζασταρούδι ακόμα,
όταν για μένα οι Αχαιοί την κακομοιριασμένη
ήρθαν στην Τροία, πρόθυμοι το αίμα τους να χύσουν».
Τότ' έτσι απάντησε ο ξανθός Μενέλαος και της είπε˙
«Έτσι όπως, φως μου, το θαρρείς κι εγώ το κρίνω τώρα.
Τέτοια κι εκείνου φαίνονταν τα πόδια του, τα χέρια
και των ματιών του οι αστραπές κι η κεφαλή κι η κόμη.
Και τώρα που θυμήθηκα κι είπα για το Δυσσέα,
όσους για μένα τράβηξε ταλαιπωριές και κόπους,
αυτού πικρά στο πρόσωπο τα δάκρυα του κυλούσαν
και σκέπασε τα μάτια του με τ' άλικό του ρούχο».
 
[…]
«Ω, θε μου, φίλου μου ακριβού στο σπίτι μου ήρθε ο γιος του,
που τράβηξε για χάρη μου ταλαιπωριές μεγάλες,
κι αυτόν απ' όλους έλεγα πιο πάνω ν' ανταμείψω
σαν έρθει, αν μες στα πέλαγα ο βροντολάλος Δίας
το γυρισμό μας χάριζε με τα γοργά καράβια.
Μια πόλη θα του χάριζα κι ένα παλάτι στ' Άργος
κι εδώ απ' το Θιάκι θα ᾽φερνα κι αυτόν με τ' αγαθά του,
το γιο του κι όλο το λαό, αδειάζοντας, μια πόλη
απ' όσες έχω ολόγυρα μες στην υποταγή μου.
Και τότε εδώ θα σμίγαμε συχνά πυκνά κι οι δυο μας,
κι άλλο δε θα μας χώριζε να ζούμε αγαπημένα,
πριν μας σκεπάσει το βαθύ σκοτάδι του θανάτου.
Μα κάποιος έμελλε θεός αυτά να τα φθονέσει,
κι αρνήθηκε το γυρισμό μόνο σ' αυτόν τον έρμο».
Είπε, και σ' όλους, άναψε τον πόθο να θρηνήσουν.
Έκλαιγε η θεογέννητη Αργίτισσα Ελένη,
έκλαιγε κι ο Τηλέμαχος κι ο ξακουστός Μενέλαος,
(Οδ. δ 136-154, 169-185)

Μην ανησυχείς, η ζωή επιστρέφει συμπεριφορές

Η ζωή μας θα μπορούσε εύκολα να παρομοιαστεί με ένα βιβλίο. Ένα βιβλίο που γράφεται κυρίως από μας μέσα απ’ τις επιλογές που κάνουμε, αλλά και τη μοίρα που με τις ανατροπές της, τους ανθρώπους και τις καταστάσεις που στέλνει στο δρόμο μας βοηθάει να προσθέσουμε τις τελευταίες λέξεις στο κείμενό μας. Κάθε σελίδα του βιβλίου μας είναι διαφορετική. Όλες όμως σαν κοινή συνιστώσα έχουν το γεγονός ότι συνδέονται μέσω των συναισθημάτων μας.

Κάποιες από αυτές είναι ιδιαίτερα χαρούμενες και ευχάριστες. Άλλες κουβαλούν μαζί τους μια νοσταλγία κι άλλες είναι λυπηρές ή ακόμα και σκοτεινές, αφού κουβαλούν μέσα τους τις χειρότερες στιγμές που έχουμε βιώσει. Όπως τις στιγμές που πληγωθήκαμε. Μακάρι να μπορούσαμε να σκίσουμε αυτές τις σελίδες ή να είχαμε έναν μαγικό μαρκαδόρο που θα μπορούσε να τις σβήσει απ’ το βιβλίο και κατ’ επέκταση απ’ τη μνήμη μας.

Θα ήταν αυτό μια λύση όμως που θα απέφερε καρπούς; Μήπως δε θα κάναμε το ίδιο λάθος στην πρώτη ευκαιρία; Κι ακόμα κι αν δεν το κάναμε, θα ήμασταν οι ίδιοι αν δεν είχαμε περάσει αυτές τις δυσκολίες;

Σίγουρα το να πληγωθείς πονάει πολύ. Πόσο μάλλον από κάποιον άνθρωπο που για σένα σημαίνει πολλά. Από κάποιον που το μόνο που σου υποσχόταν ήταν το ότι δε θα σε πληγώσει ποτέ. Δε γίνεται να βγεις ανέπαφος από κάτι τέτοιο. Δε διαφωνεί κανένας σ’ αυτό το κομμάτι. Όμως, αντί να κάθεσαι και να χαραμίζεις το χρόνο σου στο να σκέφτεσαι πώς θα πληγώσεις κι εσύ όποιον σε πλήγωσε, απλά πάρε τις αποστάσεις σου.

Δεν μπορούν όλοι εύκολα να γλιτώσουν τον εαυτό τους απ’ το τριπάκι της εκδίκησης. Για κάποιους αποτελεί ιδεολογία το να προσπαθούν να ανταποδώσουν στα ίσα όσα τους προκαλούν οι άλλοι. Στην πορεία όμως φτάνουν στο σημείο να μην αναγνωρίζουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Αλλοιώνουν τόσο τα χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα που δεν μπορούν ν’ αναγνωρίσουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη. Αξίζει η οποιαδήποτε είδους εκδίκησης αυτό το τίμημα; Να φτάσεις στο σημείο ν’ αναρωτιέσαι πώς έγινες έτσι;

Το ότι ήταν εκείνος αυτός που σε πλήγωσε δεν αποκλείει το ενδεχόμενο ότι και για ‘κείνον θα είναι ένα κακό βίωμα. Συγχώρησέ τον για να βρεις την ψυχική σου ηρεμία και προχώρα. Άλλαξε σελίδα και μην κρατάς κακίες που θα σου κατατρώνε την ψυχή. Το να συγχωρείς κάποιον δε σημαίνει ότι είσαι αδύναμος. Ίσα-ίσα που επιδεικνύεις μεγαλύτερη δύναμη ψυχής από όσους αποζητούν την εκδίκηση και χάνονται στη δίνη της. Συγχωρείς, αλλά σίγουρα δεν ξεχνάς.

Βρίσκεις τον τρόπο να σώσεις τον εαυτό σου από όσα αρνητικά συναισθήματα σου προκάλεσε όποιος σε πλήγωσε. Η ουσία σου είναι πολύτιμη για να τη σπαταλάς σε τέτοιου είδους πειράματα. Πολλές φορές είναι απλά καλύτερο ν’ αφήνεις τον άλλον με τις επιλογές του. Ας τον να πορευτεί με αυτές και να διαπιστώσει ο ίδιος αν έχει κάνει λάθος ή όχι. Ο χρόνος αποτελεί τη μόνη λύση. Και για να σε γιατρέψει με το πέρας του, αλλά και για να δείξει αν ο άλλος έκανε ή όχι τη σωστή επιλογή. Γιατί αν πολύ απλά δεν την έκανε στο τέλος εκείνος θα χτυπάει το κεφάλι του στον τοίχο.

Μη φέρεσαι στους άλλους όπως δε θα ήθελες να σου φερθούν και στην πορεία θα ανταμειφθείς. Θα βρεις ανθρώπους που θα σε εκτιμήσουν ακριβώς γι’ αυτό που είσαι κι η αξία σου θα αναγνωριστεί από αυτούς που πρέπει και χρειάζεσαι να υπάρχουν δίπλα σου.

Η ζωή έχει την τάση να επιστρέφει συμπεριφορές. Μην αναλώνεσαι στο να ψάχνεις την τέλεια εκδίκηση γιατί το κάρμα καραδοκεί σε κάθε ευκαιρία. Μπορεί άμεσα, μπορεί να πάρει και καιρό ή ακόμα και χρόνια, αλλά μπορείς να είσαι σίγουρος ότι όποιος σε έβλαψε κάποια στιγμή στη ζωή του θα έρθει στη θέση σου. Είναι από κείνες τις στιγμές που γυρνάει ο τροχός κι ας πούμε μεταξύ μας ότι χαίρεται κι ο φτωχός.

Μη γίνεσαι μικρόψυχος. Αντιμετώπισε κάθε εμπόδιο που θα παρουσιαστεί στη ζωή σου σαν μια δοκιμασία. Κάθε άνθρωπος που θα περάσει από αυτήν αποτελεί είτε δώρο είτε μάθημα. Κανένας δεν έρχεται χωρίς λόγο. Μέσα απ’ αυτούς και τις συνθήκες στις οποίες υποβάλλεσαι θα μπορέσεις να δοκιμάσεις τις αντοχές σου, να φτάσεις στα όριά σου και γενικά να γνωρίσεις και να διαμορφώσεις το ποιος είσαι.

Άσε κατά μέρους τα σενάρια εκδίκησης και χρησιμοποίησε την καλύτερη τακτική που υπάρχει και δεν είναι άλλη απ’ την αδιαφορία. Αδιαφόρησε τόσο ώστε ο άλλος ν’ αρχίσει ν’ αμφισβητεί την ύπαρξη του. Να μάθεις να βασίζεσαι στις δυνάμεις σου και να εμπιστεύεσαι τον εαυτό σου.

Κάθε φορά που θα πέφτεις θα είναι ο μοναδικός σύμμαχός σου ώστε να σταθείς ξανά στα πόδια σου. Δείξε σε όποιον προσπαθεί να σε ρίξει ότι άσχετα με τα κύματα που μπορεί να σε χτυπήσουν εσύ θα συνεχίσεις να στέκεσαι ακόμα κι αν για λίγο λυγίσεις. Συνέχισε τη ζωή σου κι άσε τα υπόλοιπα στο κάρμα. Σ’ αυτή τη ζωή ό,τι δώσεις θα πάρεις.

Όσοι περιπλανιούνται, δεν σημαίνει ότι έχουν χαθεί

Είστε αυτοί που είστε – η προσωπικότητά σας, οι συνήθειες, η γλώσσα που χρησιμοποιείτε, ο τρόπος που συστήνεστε – είναι αποτέλεσμα της προσωπικής σας ανάπτυξης και εξέλιξης, αλλά και του τρόπου που έχετε αντιμετωπίσει τη ζωή σε κάθε της έμφαση.

Ίσως αναπτύξατε μια αίσθηση μαύρου χιούμορ ως μηχανισμό άμυνας για να αντιμετωπίσετε ένα τραύμα. Ίσως το μόνο που θέλατε ήταν η αποδοχή, οπότε αρχίσατε να αναπτύσσετε έναν σύστημα χειραγώγησης ώστε να παίρνετε την επιβεβαίωση που θέλετε.

Υπάρχει ένα μόνο μικρό μέρος της προσωπικότητάς μας που εκφράζουμε στους άλλους, μια μικρή ρωγμή που επιτρέπει στους άλλους να δουν αρκετά από εμάς ώστε να διαμορφώσουν τη δική τους άποψη για το ποιοι είμαστε, αλλά υπάρχει κι ένα μεγαλύτερο μέρος μας που κρύβουμε.

Καθώς προχωράμε προς νέα κεφάλαια της ζωής μας, υπάρχει μια περίοδος περιπλάνησης. Αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε ότι είμαστε κάτι πολύ περισσότερο από τον πόνο μας. Και ότι μπορούμε να κάνουμε κάτι πολύ παραπάνω από το να ικανοποιούμε συνεχώς εμάς ή τον εγωισμό μας.

Έρχεται η στιγμή που μια αλλαγή συντελείται μέσα μας και ανακαλύπτουμε μια νέα πραγματικότητα, την οποία λαχταράμε να εξερευνήσουμε. Αυτή η αλλαγή μπορεί να προκληθεί από ένα αρνητικό ερέθισμα, όπως το να χάσουμε μια δουλειά ή έναν αγαπημένο μας άνθρωπο. Το ερέθισμα όμως μπορεί να είναι και θετικό, όπως το να αδράξουμε μια ευκαιρία που θα μας ανοίξει μια πόρτα που ποτέ πριν δεν είχαμε αντιληφθεί ότι υπάρχει. Είτε αρνητική, είτε θετική, η αλλαγή είναι αναπόφευκτη και στην αρχή μας κάνει να νιώθουμε ότι είμαστε χαμένοι.

Όταν εξελίσσεστε, το περιβάλλον μπορεί να σας φαίνεται ανοίκειο και ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να χάνονται από το προσκήνιο. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι έχετε χαθεί χωρίς λόγο. Έχετε χάσει τον εαυτό σας, έχετε χάσει το δρόμο σας για να τα ξαναβρείτε. Να τα επανεφεύρετε.

Πώς να μας αγαπήσουν οι άλλοι

Όλη η ζωή του ανθρώπου είναι βασισμένη στην επικράτηση έναντι του άλλου. Έτσι ικανοποιείται το ένστικτο. Η χειρότερη έκφραση αυτής της ανάγκης είναι ο πόλεμος, ο φόνος, η εσκεμμένη προσπάθεια ενός ανθρώπου να κάνει κακό σε έναν άλλον. Και έπειτα η αδικία, το μίσος, η οργή.

Άλλες φορές πάλι, η ανάγκη για επικράτηση εκφράζεται εξευγενισμένα, με παιχνίδια, αθλητισμό, ευγενή άμιλλα. Κάποιος χάνει, κάποιος κερδίζει. Γιατί άραγε; Μπορείτε να φανταστείτε παιχνίδι στο οποίο να μην υπάρχει νικητής και ηττημένος; Θα είχε καμία αξία; Σας έχει τύχει ποτέ να θέλετε να παίξετε για να χάσετε; Μάλλον όχι. Εκτός κι αν σας πουν ότι αν χάσετε, θα κερδίσετε.

Όλη η ζωή μας είναι χτισμένη πάνω στην επικράτηση έναντι των άλλων. Για να ικανοποιήσουμε το αίσθημα σπουδαιότητάς μας. Πίσω από την κραυγή για αναγνώριση κρύβεται μια ανάγκη. Η αγάπη.

Ένα συναίσθημα. H αγάπη. Όλα τα άλλα θετικά συναισθήματα είναι παραλλαγές της αγάπης. Και όλα τα αρνητικά συναισθήματα, μίσος, οργή, θυμός, είναι παραλλαγές του φόβου ότι δεν αγαπιόμαστε αρκετά ή δεν θα αγαπηθούμε στο μέλλον.

Φαίνεται παράδοξο, αλλά είμαστε διατεθειμένοι να χάσουμε την αγάπη για να κερδίσουμε την αγάπη. Μιλάμε άσχημα στον σύντροφό μας, τον επιπλήττουμε γιατί δεν μας δίνει σημασία (κραυγή για να λάβουμε αγάπη) και στο τέλος εκείνος μας αφήνει μην μπορώντας να ανεχθεί τη συμπεριφορά μας (απώλεια αγάπης). Κι όλα αυτά γιατί ψάχνουμε την επικράτηση με λάθος τρόπο.

Τι θα λέγατε να ζητάμε την αγάπη, προσφέροντας αγάπη; Όχι απαιτώντας την; Η επικράτηση έπειτα είναι διπλή, δίσημη. Νικητής και ηττημένος δεν υπάρχουν. Νικούν και οι δυο, όταν νικά ο ένας, καταρρακώνονται και οι δυο, όταν καταρρακώνεται ο ένας. Στέκονται όρθιοι μαζί, όταν σηκώνεται ο ένας.

Το μαζί της αγάπης είναι ένα άλλο, ένα. Η επικράτηση της αγάπης είναι η μόνη για την οποία έχει νόημα να πασχίζουμε.

Κόψε τα δεσμά που σε τραβούν προς τα κάτω

Ελεύθερος να Είσαι.

Κόψε τα δεσμά που σε τραβούν προς τα κάτω, αφέσου στη ροή. Στο άκουσμα του γαλήνιου κύματος τη νύχτα και των γλυκών ήχων των πουλιών που κελαηδούν την ημέρα.

Πίστεψε στα όνειρα σου, πίστεψε στην αλήθεια σου. Φαντάσου τον κόσμο σου όπως τον επιθυμείς κι έπειτα ζήσε τη ζωή σου δημιουργώντας όλα όσα φαντάστηκες.

Χαμογέλα τώρα, μην αναβάλλεις την ευτυχία για μετά. Αργότερα θα είναι μια άλλη ζωή, μια άλλη πραγματικότητα. Ο χρόνος που σπαταλάμε στη δυστυχία δεν θα αναπληρωθεί ποτέ.

Πες μια καλή κουβέντα, κάνε μια καλή πράξη. Ο κόσμος έχει ανάγκη από αυτό. Άκου πριν μιλήσεις, σκέψου πριν κρίνεις, κατανόησε πριν καταδικάσεις. Δεν είμαστε εδώ για να κρίνουμε, αλλά για να αγαπήσουμε.

Αγάπησε τον πλησίον σου, σεβάσου τον συνάνθρωπο σου. Όχι επειδή στο επιβάλλει κάποιος, αλλά γιατί έτσι ο κόσμος γίνεται καλύτερος, το αύριο γίνεται πιο ελπιδοφόρο.

Συγχώρησε τα σφάλματα, εμπνεύσου από την ομορφιά, υπερασπίσου το δίκαιο, προστάτεψε το αληθινό. Ζήτα συγνώμη, πες ευχαριστώ. Διώξε τον εγωισμό, τη μνησικακία.

Αγνόησε την κακία, το φθόνο. Δείξε μεγαλοψυχία και γενναιοδωρία. Κανείς δεν έγινε πιο ευτυχισμένος πολεμώντας τους μίζερους. Κανείς δεν έγινε πιο επιτυχημένος απαντώντας στους ανόητους.

Το μίσος είναι αγκάθι, αγάπα.
Η άγνοια είναι εχθρός, μάθε.

Ο κόσμος αυτός δεν βασίζεται στη βεβαιότητα, βασίζεται στη ρευστότητα. Τα πάντα είναι πιθανά, τα πάντα κινούνται προς όλες τις κατευθύνσεις. Ό,τι κι αν φαντάζεσαι μπορεί να υλοποιηθεί.

Μπορείς να δημιουργήσεις οτιδήποτε επιθυμείς, μπορείς να υλοποιήσεις οτιδήποτε φαντάζεσαι. Έχεις τη δύναμη να φτιάξεις κόσμους, να γκρεμίσεις τα σύνορα, να μηδενίσεις την αμφιβολία.

Μπορείς να ελευθερωθείς από οτιδήποτε σε καταδυναστεύει, να απαγκιστρωθείς από οποιαδήποτε κατάσταση ρουφάει τη ζωή σου, να ξεκόψεις από οποιαδήποτε αρνητική συνήθεια.

Μπορείς να ζήσεις όπως ονειρεύεσαι, να αποκτήσεις όλα τα πνευματικά και υλικά αγαθά που λαχταράς. Έχεις τη δύναμη της επιλογής, τη δύναμη της συνείδησης.

Είμαστε κόκκοι άμμου μπροστά στην απεραντοσύνη του σύμπαντος. Όμως ταυτόχρονα είμαστε και πανίσχυροι δημιουργοί. Δημιουργούμε την πραγματικότητα μας και επηρεάζουμε και τους άλλους καθώς δημιουργούν τη δική τους.

Όλα ξεκινούν από την επιθυμία. Επιθυμείς όχι γιατί είσαι ανίσχυρος, αλλά για να εκφράσεις τον εαυτό σου. Επιθυμείς και αυτό συμβαίνει για να εξελιχθείς, για να προοδεύσεις, για να έχεις προορισμό. Θέλεις να αποκτήσεις οτιδήποτε γιατί αυτό που ουσιαστικά επιθυμείς είναι η εξέλιξη, η πρόοδος και η ευημερία.

Αν η επιθυμία σου «ριζώσει» στο πρόσφορο έδαφος του υποσυνείδητου ο εαυτός σου θα αρχίσει να σε εμπνέει. Καθώς ο εαυτός σου σε εμπνέει μη τον μπλοκάρεις με σκέψεις ανέχειας και αδυναμίας γιατί ουσιαστικά αυτό που μπλοκάρεις είναι η ευτυχία σου. Ανθρώπινο να φοβάσαι, θεϊκό να δημιουργείς. Έχεις το δικαίωμα να επιλέξεις πλευρά.

Έχουμε τη δύναμη να αλλάξουμε οτιδήποτε δεν μας αρέσει και να το μετατρέψουμε σε κάτι εκπληκτικό. Δεν είναι ευσεβής πόθος, είναι Κβαντομηχανική.

Ανακαλύφθηκε νέο φεγγάρι στο ηλιακό μας σύστημα: Ο «Ιππόκαμπος»

Ένα νέο φεγγάρι - που ήταν μάλιστα σε κοινή θέα- ανακάλυψαν στο ηλιακό μας σύστημα Αμερικανοί αστρονόμοι.

Πρόκειται για τον μικρότερο δορυφόρο του Ποσειδώνα, που τον βάφτισαν «Ιππόκαμπο», από το ψάρι με κεφαλή αλόγου που συνοδεύει τον θεό της θάλασσας στην αρχαιοελληνική μυθολογία. Μετά τη νέα ανακάλυψη τα φεγγάρια του Ποσειδώνα που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα ανέρχονται πλέον σε 14 με μεγαλύτερο τον Τρίτωνα.

Ο νέος δορυφόρος έχει διάμετρο περίπου 34 χιλιομέτρων και κινείται σε τροχιά πολύ κοντινή στον Πρωτέα, τον μεγαλύτερο από τους εσωτερικούς δορυφόρους του μακρινού πλανήτη. Οι επιστήμονες εικάζουν ότι ο Ιππόκαμπος πιθανώς δημιουργήθηκε από μεγάλα θραύσματα του Πρωτέα, όταν κάποτε έπεσε πάνω του κάποιος κομήτης ή αστεροειδής.

Το αμερικανικό διαστημικό σκάφος Voyager 2, που είχε περάσει κοντά από τον Ποσειδώνα το 1989, είχε παρατηρήσει έξι μικρούς εσωτερικούς δορυφόρους σχετικά κοντά στον μεγάλο πλανήτη, οι οποίοι φαίνονται να είναι νεότεροι από τον ίδιο τον Ποσειδώνα.

Τώρα οι αστρονόμοι, με επικεφαλής τον Μαρκ Σοουγουόλτερ του Ινστιτούτου SETI της Καλιφόρνια, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Nature", ανακάλυψαν -με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble- έναν έβδομο εσωτερικό δορυφόρο, ο οποίος είχε περάσει απαρατήρητος από το Voyager 2.

Οι υπόλοιποι δορυφόροι του Ποσειδώνα φέρουν επίσης ελληνικά ονόματα όπως Νηρηίδα, Θάλασσα, Ναϊάδα, Λάρισσα, Δέσποινα και Γαλάτεια

Η ατμόσφαιρα της Γης απλώνεται μέχρι τη Σελήνη και πέρα από αυτήν

«Η Σελήνη κινείται μέσα στην ατμόσφαιρα της Γης», λέει ο Igor Baliukin του Ινστιτούτου Έρευνας Διαστήματος της Ρωσίας, επικεφαλής συγγραφέας μελέτης που παρουσιάζει τα αποτελέσματα των ερευνών. «Δεν γνωρίζαμε για αυτό μέχρι που ξεσκονίσαμε τις παρατηρήσεις που έγιναν πριν από δυο δεκαετίες από το διαστημικό σκάφος SOHO».

Το πιο εξωτερικό μέρος της ατμόσφαιρας του πλανήτη μας εκτείνεται πολύ πέρα από την τροχιά της Σελήνης – περίπου σε διπλάσια απόσταση από ότι της Σελήνης από τη Γη. Η πρόσφατη ανακάλυψη βασίζεται σε παρατηρήσεις που πραγματοποιήθηκαν από το διαστημικό σκάφος – παρατηρητήριο των ESA/NASA – SOHO (Solar and Heliospheric Observatory). Αυτό που αποκαλύπτουν είναι ότι τα αέρια στρώματα που τυλίγονται γύρω από τη Γη φθάνουν πάνω από 630 000 χιλιόμετρα μακριά μας, ή 50 φορές τη διάμετρο του πλανήτη μας.

Εκεί όπου η ατμόσφαιρά μας ενώνεται με το εξωτερικό διάστημα, υπάρχει ένα νέφος ατόμων υδρογόνου που αποκαλείται γεωκορώνα (geocorona). Ένα από τα όργανα του διαστημικού σκάφους, το SWAN (Solar Wind Anisotropies), χρησιμοποίησε τους ευαίσθητους αισθητήρες του για να ιχνηλατήσει την υπογραφή του υδρογόνου και με ακρίβεια να ανιχνεύσει πόσο μακριά βρίσκονται οι παρυφές της γεωκορώνας. Οι παρατηρήσεις αυτές θα μπορούσαν να γίνουν μόνο ορισμένες φορές το χρόνο, όταν η Γη και η γεωκορώνα της βρίσκονται στο οπτικό πεδίο του SWAN.

Για πλανήτες με υδρογόνο στις εξώσφαιρές τους, παρατηρήθηκε ότι συχνά εμφανίζονται υδρατμοί πλησιέστερα στην επιφάνειά τους. Αυτή είναι η περίπτωση για τη Γη, τον Άρη και την Αφροδίτη. Αυτή η παρατήρηση είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα όταν αναζητούνται πλανήτες με εν δυνάμει δεξαμενές νερού πέρα από το Ηλιακό μας Σύστημα.

Το πρώτο τηλεσκόπιο στη Σελήνη, που τοποθετήθηκε από τους αστροναύτες της αποστολής Apollo 16, το 1972, κατέγραψε μια υποβλητική εικόνα της γεωκορώνας που περιβάλει τη Γη και που λάμπει έντονα στο υπεριώδες φως.

Ο Ήλιος αλληλεπιδρά με τα άτομα υδρογόνου μέσω ενός ιδιαίτερου μήκους κύματος του υπεριώδους φωτός που ονομάζεται Lyman-alpha, το οποίο τα άτομα μπορούν τόσο να απορροφήσουν όσο και να εκπέμψουν. Καθώς αυτός ο τύπος του φωτός απορροφάται από την ατμόσφαιρα της Γης, μπορεί να παρατηρηθεί μόνο από το διάστημα. Χάρις στα κύτταρα απορρόφησης υδρογόνου, το όργανο SWAN μπόρεσε με ευαισθησία να μετρήσει το φως Lyman-alpha από τη γεωκορώνα και να απορρίψει τα άτομα υδρογόνου από πιο έξω στο διαπλανητικό χώρο.

Η νέα μελέτη αποκάλυψε ότι το ηλιακό φως συμπιέζει τα άτομα υδρογόνου στην γεωκορώνα στην πλευρά μέρας της Γης και επίσης παράγει μια περιοχή αυξημένης πυκνότητας στην πλευρά της νύχτας. Η πυκνότερη περιοχή του υδρογόνου της πλευράς της μέρας είναι ακόμη μάλλον αραιή, με μόνο 70 άτομα ανά κυβικό εκατοστό στα 60 000 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της Γης και περίπου 0,2 άτομα στην απόσταση της Σελήνης. «Στη Γη θα το αποκαλούσαμε κενό, έτσι αυτή η επιπλέον πηγή υδρογόνου δεν είναι αρκετά σημαντική για να διευκολύνει την εξερεύνηση του διαστήματος», αναφέρει ο Igor.

Τα καλά νέα είναι ότι τα σωματίδια αυτά δεν αποτελούν κανέναν κίνδυνο για τους ταξιδιώτες του διαστήματος στις μελλοντικές αποστολές με πλήρωμα γύρω από τη Σελήνη. Υπάρχει βέβαια επίσης και η υπεριώδης ακτινοβολία που συνδέεται με την γεωκορώνα, καθώς τα άτομα υδρογόνου διαχέουν το ηλιακό φως προς όλες τις διευθύνσεις, όμως η επίδραση σε αστροναύτες σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη θα ήταν αμελητέα σε σύγκριση με την κύρια πηγή της ακτινοβολίας αυτής – τον Ήλιο. Στην κάτω πλευρά, η γεωκορώνα της Γης θα μπορούσε να προκαλέσει παρεμβολές σε μελλοντικές αστρονομικές παρατηρήσεις που πραγματοποιούνται κοντά στη Σελήνη. Τα διαστημικά τηλεσκόπια που παρατηρούν τον ουρανό στα υπεριώδη μήκη κύματος για να μελετηθούν οι χημικές συστάσεις των άστρων και των γαλαξιών θα πρέπει να το λαμβάνουν αυτό υπόψη.

Πώς παρακολουθείται ένα διαστημικό σκάφος από την ESA ή πώς να μη χάσετε ένα διαστημικό σκάφος που κινείται στο διάστημα

Delta-DORΗ υπερακριβής τεχνική πλοήγησης βαθέως διαστήματος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA) μας πληροφορεί που βρίσκεται ένα διαστημικό σκάφος σε ένα πλαίσιο λίγων εκατοντάδων μέτρων, ακόμη σε μια απόσταση 100 000 000 χιλιομέτρων. Η πλοήγηση ενός διαστημικού σκάφους στο Ηλιακό μας Σύστημα απαιτεί τη γνώση του πόσο μακριά είναι, πόσο γρήγορα ταξιδεύει και σε ποια κατεύθυνση.

Πόσο μακριά βρίσκεται;
Χρησιμοποιώντας έναν μόνο επίγειο σταθμό εδάφους, η απόσταση ενός διαστημικού σκάφους στο βαθύ διάστημα μπορεί να προσδιοριστεί από το χρόνο που παίρνει ένα ραδιοσήμα που ταξιδεύει από το σκάφος στην κεραία του επίγειου σταθμού.

Ποια είναι η κατεύθυνση;

Έρχεται ή απομακρύνεται;
Πόσο γρήγορα κινείται ένα διαστημικό σκάφος κατά μήκος της «γραμμής παρατήρησης», με άλλα λόγια κινούμενο από ή προς τη Γη; Αυτό το προσδιορίζουμε από τη συχνότητα του ραδιοσήματος που στέλνεται από το σκάφος, η οποία αλλάζει ανάλογα με το εάν το όχημα πλησιάζει προς εμάς (υψηλότερη συχνότητα) ή απομακρύνεται από εμάς (χαμηλότερη συχνότητα). Αυτό ονομάζεται μετατόπιση Doppler.

Αριστερά ή δεξιά;
Τώρα για το ζόρικο κομμάτι! Το διαστημικό σκάφος κινείται αριστερά ή δεξιά στον ουρανό; Δύο από τους τρεις πολύ διαχωρισμένους μεταξύ τους επίγειους σταθμούς βαθέως διαστήματος της ESA συλλαμβάνουν σήματα προερχόμενα από το διαστημικό σκάφος, χρησιμοποιώντας τη διαφορά στους χρόνους άφιξης για τον προσδιορισμό της «κάθετης» ή «γωνιακής» θέσης.

Οι φωτεινότεροι φάροι
Η ατμόσφαιρα της Γης και τα ηλεκτρονικά των επίγειων σταθμών καθυστερούν το σήμα των διαστημικών σκαφών, δημιουργώντας αβεβαιότητα στη θέση τους. Για να αφαιρέσουμε αυτή την αβεβαιότητα, δυο σταθμοί επίσης λαμβάνουν σήματα από μια άλλη ραδιοπηγή στη γύρω περιοχή του ουρανού, της οποίας η θέση είναι με ακρίβεια γνωστή – ένα κβάζαρ. Η αφαίρεση της θέσης που «λήφθηκε» από το κβάζαρ από τη μέτρηση που λήφθηκε από το διαστημικό σκάφος απομακρύνει όλες τις καθυστερήσεις που είναι κοινές και για τα δυο – δίνοντας το Δέλτα στο όνομα αυτής της τεχνικής, που ονομάστηκε «Delta-Differential One-Way Ranging».

Τα κβάζαρ είναι κάποια από τα φωτεινότερα αντικείμενα του σύμπαντός μας. Η κολοσσιαία τους ενέργεια προέρχεται από ύλη που πέφτει μέσα σε μια μαύρη τρύπα. Είναι πολύ-πολύ απομακρυσμένα αλλά οι θέσεις τους είναι γνωστές με πολύ μεγάλη ακρίβεια, έτσι

Οι κύκλοι του Milankovitch – Οι τέσσερις εποχές και η τροχιά της Γης

Όλοι έχουμε μάθει ότι οι εποχές προκαλούνται από την κλίση του άξονα περιστροφής της Γης – η κλίση των 23.4° του άξονα ως την κάθετο στο επίπεδο της γήινης τροχιάς γύρω από τον ήλιο. Αν ο άξονας ήταν κάθετος στο επίπεδο της τροχιάς τότε δεν θα υπήρχαν εποχές.  Συγχρόνως ξέρουμε ότι ο άξονας της Γης δείχνει σήμερα προς το Πολικό Αστέρα και ότι η Γη είναι περίπου 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον ήλιο. Αυτά όμως τα γεγονότα δεν είναι απόλυτα ή σταθερά. Η αλληλεπίδραση μεταξύ της Γης και του Ήλιου, που είναι γνωστή ως τροχιακή παράλλαξη, αλλάζει τη διεύθυνση του άξονα, τις αποστάσεις ανάμεσα στη Γη και στον ήλιο από την αρχή της ιστορίας του πλανήτη μας, εδώ και 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Μαζί όμως αλλάζει και το κλίμα της Γης.
 
Η Γη φθάνει στο περιήλιο της – το σημείο που είναι πιο κοντά στον ήλιο – στις 4 Ιανουαρίου, κάπου δύο εβδομάδες μετά από το ηλιοστάσιο 21 Δεκεμβρίου. Κατά συνέπεια ο χειμώνας αρχίζει στο Βόρειο ημισφαίριο την εποχή που η Γη είναι πλησιέστερα στον ήλιο. 
 
Είναι σημαντικό αυτό; Υπάρχει κανένας λόγος που οι ημερομηνίες του ηλιοστασίου και του περιηλίου είναι τόσο κοντά;
 
Αποδεικνύεται όμως ότι αυτή η σχεδόν χρονική σύμπτωση των δύο γεγονότων (περιήλιο και ηλιοστάσιο) είναι μια σύμπτωση της εποχής που ζούμε. Η ημερομηνία του περιηλίου δεν παραμένει σταθερή, αλλά κατά τη διάρκεια πολύ μεγάλων χρονικών περιόδων, παλινδρομεί αργά μέσα στο χρόνο. Για παράδειγμα, την εποχή του αστρονόμου Ιππάρχου (2ος αιώνας π.Χ.) το περίγειο εμφανιζόταν κατά την φθινοπωρινή ισημερία.
 
Υπάρχουν όμως αρκετά στοιχεία που δείχνουν ότι αυτή η μακροπρόθεσμη αλλαγή στην ημερομηνία που συμβαίνει το περιήλιο επηρεάζει το γήινο κλίμα.
 
Αστρονομική θεωρία της κλιματικής αλλαγής
Οι αλλαγές στην «κλίση» της Γης μπορούν να αλλάξουν το έντονο των εποχών – περισσότερη «κλίση» σημαίνει βαρύτερες εποχές – θερμότερα καλοκαίρια και πιο ψυχροί χειμώνες. Μικρότερη «κλίση» σημαίνει πιο δροσερά καλοκαίρια και ηπιότεροι χειμώνες. Αλλά και η αλλαγή στην εκκεντρότητα της τροχιάς της Γης καθώς και η αλλαγή στην κλίση της εκλειπτικής συνεισφέρουν στο φαινόμενο της μεταβολής του κλίματος.
 
Η αστρονομική θεωρία της κλιματικής αλλαγής ή θεωρία του Σέρβου αστρονόμου και αστροφυσικού Milankovitch είναι μια εξήγηση για αλλαγές στις εποχές, που οδηγούνται από τις αλλαγές στην τροχιά της Γης γύρω από τον ήλιο.
 
Ο Milutin Milankovitch, ο οποίος υπολόγισε τις αργές αλλαγές στη γήινη τροχιά μετά από προσεκτικές μετρήσεις της θέσης των αστεριών και μέσω εξισώσεων με τη χρήση της βαρυτικής έλξης άλλων πλανητών και άστρων.
 
Βρήκε δε ότι η Γη «ταλαντεύεται» στην τροχιά της. Η γήινη «κλίση» είναι αυτό που προκαλεί τις εποχές, και οι αλλαγές στην κλίση της γήινης μεταβάλει την ένταση των εποχών. Οι εποχές μπορούν επίσης να τονιστούν ή να τροποποιηθούν από την εκκεντρότητα της τροχιάς  γύρω από τον ήλιο καθώς και την επίδραση μετάπτωσης, τη θέση των ηλιοστασίων στην ετήσια τροχιά.
 
Η ζωή και το έργο του Milutin Milankovitch (1879-1958)
 
Ο Σέρβος αστροφυσικός Milutin Milankovitch είναι πολύ γνωστός για την ανάπτυξη μιας από τις σημαντικότερες θεωρίες που αφορούν τις γήινες κινήσεις και τις μακροπρόθεσμες κλιματικές αλλαγές εξ’ αιτίας τους. Γεννημένος στη Σερβία, ο Milankovitch σπούδασε στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Βιέννης. Αφού ασχολήθηκε για λίγο σαν μηχανικός, αποδέχθηκε μια θέση στην έδρα εφαρμοσμένων μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο Βελιγραδίου το 1909 — μια θέση που κράτησε μέχρι το υπόλοιπο της ζωής του.
 
Ο Milankovitch αφιέρωσε τη σταδιοδρομία του στην ανάπτυξη μιας μαθηματικής θεωρίας για το κλίμα. Βασίστηκε δε στις εποχιακές καθώς και στις μεταβολές της ηλιακής ακτινοβολίας που πέφτει στη Γη ανάλογα με το πλάτος ενός τόπου.
 
Η εργασία του Milankovitch ήταν μια προσπάθεια για την εξήγηση των Εποχών του Πάγου και την έχτισε πάνω σε προηγούμενες αστρονομικές θεωρίες για την μεταβολή του κλίματος, από τους Joseph Adhemar και James Croll τον 19ο αιώνα.
 
Η θεωρία Milankovitch, αναφέρει  ότι καθώς η Γη κινείται στο διάστημα γύρω από τον ήλιο, συνδυάζονται οι περιοδικές μεταβολές τριών στοιχείων της γεωμετρίας Γης – Ήλιου,  για να δημιουργήσουν περιοδικές μεταβολές στο ποσό της ηλιακής ενέργειας που φθάνει στη Γη:
  1. Μεταβολές στην εκκεντρότητα της γήινης τροχιάς — τη μορφή της τροχιάς γύρω από τον ήλιο.
  2. Αλλαγές στην λόξωση της εκλειπτικής — αλλαγές στη γωνία που σχηματίζει ο γήινος άξονας με το επίπεδο της γήινης τροχιάς.
  3. Μετάπτωση των ισημεριών — η μεταβολή στην κατεύθυνση του γήινου άξονα της περιστροφής, δηλαδή ο άξονας της περιστροφής συμπεριφέρεται όπως ο άξονας περιστροφής μιας σβούρας, σχηματίζοντας έναν κύκλο στην ουράνια σφαίρα σε 26.000 χρόνια.
Και οι τρεις περίοδοι αυτών των τροχιακών κινήσεων μαζί, έχουν γίνει γνωστές ως κύκλοι του Milankovitch.
 
Μεταβολές στην εκκεντρότητα
Η εκκεντρικότητα είναι η αλλαγή στη μορφή της γήινης τροχιάς γύρω από τον ήλιο. Η μορφή της τροχιάς της Γης παρουσιάζει μια περιοδικότητα ανάμεσα σε μια ελλειπτική τροχιά υψηλής εκκεντρότητας μέχρι μιας σχεδόν κυκλικής (χαμηλή εκκεντρότητα). Η περίοδος της μεταβολής του σχήματος είναι  μεταξύ 90.000 και 100.000 ετών. Όταν η τροχιά είναι ιδιαίτερα ελλειπτική, το ποσό της ηλιακή ενέργειας ανά μονάδα επιφανείας που λαμβάνεται στο περιήλιο είναι 20 έως 30% μεγαλύτερη από ό,τι στο αφήλιο, με συνέπεια να υπάρχει ένα ουσιαστικά διαφορετικό κλίμα από αυτό που έχουμε σήμερα.
 
Αυτήν την περίοδο, η τροχιά του πλανήτη μας είναι σχεδόν ένας τέλειος κύκλος. Υπάρχει μόνο μια διαφορά 3% (5 εκατομμύρια χιλιόμετρα) στην απόσταση μεταξύ της εποχής που είμαστε πιο κοντά στον ήλιο (περιήλιο) και την εποχή που είμαστε πιο μακριά από τον ήλιο (αφήλιο). Το περιήλιο εμφανίζεται στις 3 Ιανουαρίου και σε εκείνο το σημείο, η Γη είναι 147 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον ήλιο. Στο αφήλιο, κάθε 4 Ιουλίου, η Γη είναι 152 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον ήλιο.
 
Αυτή η διαφορά στην απόσταση προκαλεί μια αύξηση περίπου 6% στην εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία από τον Ιούλιο μέχρι τον Ιανουάριο.
 
Σημειώστε, επίσης, ότι ο ήλιος δεν είναι στο κέντρο της έλλειψης αλλά στο ένα από τα δύο εστιακά σημεία.
 
Κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου κύκλου, διάρκειας 95.000 ετών, το σχήμα της γήινης τροχιάς γύρω από τον ήλιο μεταβάλλεται ανάμεσα σε μια λεπτή έλλειψη (οβάλ) και σε έναν κύκλο. Όταν η τροχιά γύρω από τον ήλιο είναι πιο ελλειπτική, υπάρχει μια διαφορά 30% στην απόσταση μεταξύ της Γης και του ήλιου στο περιήλιο και το αφήλιο. Αν και η σημερινή διαφορά των 4,8 εκατομμυρίων km στην απόσταση αυτή δεν αλλάζει πολύ την ποσότητα της ηλιακής ενέργειας που λαμβάνουμε, την εποχή που η διαφορά μεταξύ αφηλίου και περιηλίου είναι 30%, στην πράξη θα τροποποιούσε το ποσό της ηλιακής ενέργειας που θα έπεφτε στη Γη και θα έκανε έτσι πιο ζεστή την εποχή που η Γη θα βρισκόταν στο περιήλιο. 
Αλλαγές στην λόξωση της εκλειπτικής ή στην αξονική κλίση
Με μια περίοδο 42.000 ετών, η Γη ταλαντεύεται καθώς αλλάζει και η γωνία του άξονα της με το επίπεδο της εκλειπτικής (αιωνία μεταβολή της λοξότητας της εκλειπτικής), μεταβάλλεται δε μεταξύ 22.1° και 24.5°.
 
Η μείωση της γωνίας από την τρέχουσα τιμή των 23.45° σημαίνει λιγότερες εποχιακές διαφορές μεταξύ των βόρειων και νότιων ημισφαιρίων, ενώ μια μεγαλύτερη γωνία σημαίνει μεγαλύτερες εποχιακές διαφορές (δηλ. ένα θερμότερο καλοκαίρι και ένα πιο δροσερό χειμώνα).
 
Καθώς δηλαδή η κλίση του άξονα αυξάνεται οι χειμώνες είναι πιο ψυχροί και τα καλοκαίρια είναι θερμότερα και στα δύο ημισφαίρια.
 
Επειδή λοιπόν η κλίση αλλάζει, οι εποχές όπως τις ξέρουμε μπορούν να γίνουν πιο υπερβολικές Περισσότερη κλίση σημαίνει βαρύτερες εποχές — θερμότερα καλοκαίρια και πιο κρύοι χειμώνες. Μικρότερη κλίση σημαίνει λιγότερο βαριές εποχές — πιο δροσερά καλοκαίρια και ηπιότεροι χειμώνες. Τα δροσερά καλοκαίρια θεωρούνται υπεύθυνα για τη διατήρηση του χιονιού και του πάγου όλο το χρόνο στα ψηλά γεωγραφικά πλάτη, δημιουργώντας τελικά τεράστια παγόβουνα.
 
Υπάρχουν θετικές ανατροφοδοτήσεις στο σύστημα του κλίματος επίσης, επειδή μια Γη που καλύπτεται με περισσότερο χιόνι ανακλά περισσότερη ενέργεια του ήλιου στο διάστημα, προκαλώντας έτσι πρόσθετη ψύξη.
 
Μετάπτωση ισημεριών ή μεταβολή στην κατεύθυνση του γήινου άξονα της περιστροφής
Οι μεταβολές στην κατεύθυνση του άξονα της Γης  αλλάζουν τις ημερομηνίες του περιηλίου και του αφηλίου, και επομένως αυξάνουν την εποχιακή αντίθεση στο ένα ημισφαίριο και μειώνουν την εποχιακή αντίθεση στο άλλο ημισφαίριο.
 
Προκαλείται από τις βαρυτικές ροπές που ασκούνται από το φεγγάρι και τον ήλιο στην περιστροφή της ελαφρώς πεπλατυσμένης Γης.
 
Σε 12.000 χρόνια από τώρα το βόρειο ημισφαίριο θα έχει καλοκαίρι το Δεκέμβριο και χειμώνα τον Ιούνιο, επειδή ο άξονας της Γης θα δείχνει στο αστέρι Βέγα αντί του Βόρειου Πολικού Αστέρα.
 
Αυτή η εποχιακή αντιστροφή δεν θα συμβεί ξαφνικά αλλά οι εποχές θα μετατοπιστούν βαθμιαία κατά τη διάρκεια μιας περιόδου χιλιάδων ετών.
 
Η περίοδος της μετάπτωσης αυτής είναι περίπου 26.000 χρόνια και για πρώτη φορά μελετήθηκε από τον αστρονόμο Ίππαρχο το 120 π.Χ. 
 
Από την εποχή του Ιππάρχου πρέπει η μεταβολή να ισούται με 29 μοίρες, δεδομένου ότι κάθε χρόνο ο άξονας της Γης μετακινείται 50,26 δεύτερα ανά έτος. Άρα οι περιγραφές των αρχαίων αστρονόμων για την πορεία του ήλιου ανάμεσα στους αστερισμούς δεν ισχύουν σήμερα.
 
Όταν δε χτίστηκαν οι πυραμίδες, γύρω στο 2.500 π.Χ. ο Πολικός ήταν κοντά στο αστέρι Thuban (άλφα Draconis).
 
Κύκλοι του Milankovitch
Ο Σέρβος αστροφυσικός Milutin Milankovitch υπέθεσε ότι όταν συνδυαστούν μερικά τμήματα των κυκλικών αυτών παραλλαγών και εμφανιστούν συγχρόνως, τότε είναι υπεύθυνες για σημαντικές αλλαγές στο γήινο κλίμα (ακόμα και οι εποχές του πάγου).
 
Τροχιακή εκκεντρότητα (κύκλος 100.000 χρόνων), λοξότητα ή κλίση του άξονα (κύκλος 41.000 ετών – από 22,1 ° έως 24,5 °) και προπόρευση (κύκλος 23.000 χρόνων)
 
Ο συνδυασμός δηλαδή του κύκλου των 41.000 ετών της κλίσης και των κύκλων μετάπτωσης των 22.000 ετών, συν την μικρότερη εκκεντρότητα, έχει επιπτώσεις στη σχετική ένταση του καλοκαιριού και του χειμώνα, και θεωρείται ότι μπορεί να ελέγχει την αύξηση και την υποχώρηση των παγόβουνων. Τα δροσερά καλοκαίρια στο βόρειο ημισφαίριο, που υπάρχει περισσότερη στεριά, επιτρέπουν στο χιόνι και τον πάγο να μένουν και κατά τον επόμενο χειμώνα. Αυτό βοηθάει στην ανάπτυξη μεγάλων παγόβουνων για εκατοντάδες έως χιλιάδες χρόνων. Αντιθέτως, τα θερμότερα καλοκαίρια μειώνουν την έκταση των παγόβουνων τήκοντας  περισσότερο πάγο από τη συσσώρευση που έγινε κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
 
Ο Milankovitch με τη βοήθεια ενός μαθηματικού μοντέλου υπολόγισε τις διαφορές, στα διάφορα πλάτη,  της ηλιακής έκθεσης ανά μονάδα επιφανείας και την αντίστοιχη θερμοκρασία επιφάνειας, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 600.000 ετών. Προσπάθησε, έπειτα, να συσχετίσει αυτές τις αλλαγές με την αύξηση και την υποχώρηση των εποχών πάγου. Για να το πετύχει ο Milankovitch υπέθεσε ότι οι αλλαγές στην ακτινοβολία σε μερικά γεωγραφικά πλάτη και οι εποχές είναι σημαντικότερες στην αύξηση και την διάσπαση των παγόβουνων από αυτές σε κάποιες άλλες περιοχές.
 
Η θεωρία του προτείνει ότι η αρχική αιτία των Εποχών του Πάγου είναι η συνολική θερινή ακτινοβολία που πέφτει στις βόρειες περιοχές (πλησίον των 65 μοιρών), όπου στο παρελθόν έχουν σχηματιστεί μεγάλα παγόβουνα.
 
Οι προηγούμενες Εποχές του Πάγου συσχετίζονται αρκετά με την ηλιακή έκθεση στους 65ο βόρεια. Οι αστρονομικοί υπολογισμοί δείχνουν ότι στους 65ο η θερινή ηλιακή έκθεση πρέπει να αυξηθεί βαθμιαία κατά τη διάρκεια των επόμενων 25.000 ετών, και ότι δεν αναμένεται να προκληθεί μια νέα Εποχή Πάγου στα επόμενα 100.000 έτη.
 
Αν και έκανε την εργασία του στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, για περίπου 50 χρόνια η θεωρία του Milankovitch αγνοήθηκε κατά ένα μεγάλο μέρος.
 
Μια εργασία όμως του 1976, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science από τον Hays, εξέτασε πυρήνες ιζημάτων βαθιά στη θάλασσα και βρήκε ότι η θεωρία του Milankovich αντιστοιχούσε στις περιόδους κλιματικών αλλαγών.
 
Συγκεκριμένα, οι συντάκτες της εργασίας εξέτασαν το γήινο αρχείο της αλλαγής της θερμοκρασίας, για 450.000 χρόνια και βρήκαν ότι οι σημαντικές μεταβολές στο κλίμα συνδέθηκαν πολύ με τις αλλαγές στη γεωμετρία (εκκεντρότητα, λόξωση της εκλειπτικής και μετάπτωση) της γήινης τροχιάς. 
Πράγματι, οι εποχές πάγου συνέβησαν όταν η Γη προχωρούσε στα διαφορετικά στάδια της τροχιακής μεταβολής.
 
Μειονεκτήματα της θεωρίας του Milankovitch
Αν και οι κύκλοι του Milankovitch εξηγούν μακροπρόθεσμες κλιματικές αλλαγές, δεν μπορούν να υπολογίσουν τις αλλαγές που γίνονται από τους ανθρώπους, οι οποίες εμφανίζονται να έχουν μια σαφώς μεγαλύτερη επίδραση από τις μεταβολές στην αλληλεπίδραση μεταξύ Γης-Ήλιου. 
 
Οι ακριβείς μηχανισμοί από τους οποίους σχετικά μέτριες μεταβολές στην κατεύθυνση της τροχιάς και των αξόνων της Γης οδηγούν σε τέτοια μεγάλα αποτελέσματα, όπως οι Εποχές του Πάγου δεν αποδεικνύονται αρκετά καλά.
 
Μπορεί ο κύκλος του περιηλίου των 21.000 ετών και ο κύκλος της κλίσης των 41.000 ετών να παίζουν ρόλο στο κλίμα της Γης κατά το παρελθόν, αλλά ο κυρίαρχος κύκλος κλίματος φαίνεται να έχει μια περίοδο περίπου 100.000 ετών.
 
Πρόσφατα στοιχεία, που δημοσιεύτηκαν το 2000, δείχνουν ότι το ατμοσφαιρικό διοξείδιο του άνθρακα μπορεί να διαδραματίζει έναν κύριο ρόλο ενισχυτικό της τροχιακής επίδρασης. Εντούτοις, μερικοί ερευνητές έχουν ακόμα αμφιβολίες για τη σύζευξη μεταξύ του κύκλου του κλίματος των 100.000 ετών και των τροχιακών παραλλαγών.
 
Κατά συνέπεια, παραμένουν αναπάντητα πολλά ζητήματα για τις μακροπρόθεσμες παραλλαγές του κλίματος και τη σχέση τους, ενδεχομένως, με αστρονομικές αιτίες. 

Ελληνιστική Γραμματεία: Ιστορικό, πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο, Μια μοντέρνα κοινωνία, Το παράδειγμα της Αλεξάνδρειας

Πολλές ανεκδοτολογικές αφηγήσεις συγκροτούν τον μύθο μιας από τις πιο θρυλικές πόλεις της ιστορίας, της Αλεξάνδρειας. Η πιο γνωστή μνημονεύεται από τον ιστορικό του Αλεξάνδρου Αρριανό (Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 3.1-3.2):
 
Ο Αλέξανδρος έβαλε πλώρη για την Αλεξάνδρεια… Όταν έφτασε στην Κάνωβο και έπλευσε γύρω από τη λίμνη Μαρεώτιδα, έφτασε εκεί που σήμερα βρίσκεται η Αλεξάνδρεια… Τού φάνηκε ότι ο τόπος ήταν ωραιότατος για την ίδρυση μιας πόλης κι ότι μια τέτοια πόλη θα ευημερούσε… Ο ίδιος έκανε το σχέδιο της πόλης, πού θα τοποθετούνταν η αγορά, πόσοι ναοί θα οικοδομούνταν, και προς τιμήν ποιών θεών — κάποιοι από αυτούς θα ήταν ελληνικοί, αλλά και η Ίσιδα η Αιγυπτιακή… Κι επειδή ήθελε να σημειώσει τα όρια του τείχους αλλά δεν είχε με τι να γράψει, έχυσε αλεύρι στο έδαφος κι έτσι έκανε έναν κύκλο με τον οποίο περιέγραψε τα τείχη της πόλης…
 
Η Αλεξάνδρεια, που ιδρύθηκε το 331 π.Χ. σε μια παραθαλάσσια τοποθεσία της Αιγύπτου, έμελλε να γίνει το πιο λαμπρό οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της ελληνιστικής εποχής. Μεγάλο εμπορικό λιμάνι της Μεσογείου, η Αλεξάνδρεια στέγασε δύο από τα θαύματα του αρχαίου κόσμου: τον κολοσσιαίο φάρο που δέσποζε στη νήσο Φάρο και την περίφημη Βιβλιοθήκη που αριθμούσε γύρω στους 500.000 κυλίνδρους. Εκεί οι Πτολεμαίοι έδειξαν όλο τους τον πλούτο και τη μεγαλοπρέπεια, χτίζοντας, μεταξύ άλλων, τα ανάκτορα, το Μουσείο και τη Βιβλιοθήκη, το Σαραπείο, και το Σήμα, ένα μαυσωλείο όπου φυλασσόταν το σώμα του Αλεξάνδρου. Προχώρησαν στην αποθέωσή τους και καθιέρωσαν μια μεγαλόπρεπη γιορτή, τα Πτολεμαία, που περιελάμβανε και τη «Μεγάλη Πομπή» ανθρώπων, εξωτικών ζώων και λαφύρων.
 
Πληθυσμιακά οι κάτοικοι της Αλεξάνδρειας χωρίζονταν σε διακριτές κατηγορίες, τους Αιγύπτιους, τους Ιουδαίους και τους Σύριους, τους Μακεδόνες μισθοφόρους και τους Έλληνες που συνέρρεαν από κάθε μεριά του ελληνικού κόσμου στην πτολεμαϊκή πρωτεύουσα. Ο όρος «Αλεξανδρινός» κατέληξε λοιπόν να δηλώνει οποιονδήποτε είτε έμπορο είτε γραφειοκράτη είτε στρατιώτη είτε λόγιο δραστηριοποιούνταν στην Αλεξάνδρεια και μοιραζόταν μια κοινή πολιτισμική ταυτότητα. Ο πληθυσμός της κατά τους μεταχριστιανικούς αιώνες υπολογίζεται μεταξύ του μισού και του ενός εκατομμυρίου κατοίκων, κάτι που την έκανε ίση σχεδόν με την αυτοκρατορική Ρώμη. Οι δρόμοι ήταν πάντοτε κατάμεστοι, οι πολίτες μπορούσαν να απολαμβάνουν μεγαλοπρεπή θεάματα, η χλιδή ήταν το σήμα κατατεθέν της πόλης — η Αλεξάνδρεια ήταν, όπως μας περιγράφει ο Ηρώνδας, μία εκπληκτική μεγαλούπολη (1.26-33):
 
Τα πάντα, όσα υπάρχουν και είναι δυνατά, υπάρχουν στην Αίγυπτο: πλούτη, παλαίστρα, δύναμη, χαρά, δόξα, θεάματα, φιλόσοφοι, χρυσάφι, νεαρά αγόρια, το ιερό των θεών αδελφών, ένας εξαιρετικός βασιλιάς, το Μουσείο, κρασί, όσα αγαθά μπορεί να ποθήσει κανείς, γυναίκες περισσότερες κι από τα αστέρια του ουρανού…