Τρίτη 19 Ιανουαρίου 2016

Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΣΑΤΥΡΙΚΟ ΔΡΑΜΑ, ΚΡΙΤΙΑΣ – Σίσυφος

Η επινόηση των θεών

Ο θείος του Πλάτωνα Κριτίας, ο πιο ακραίος από τους Τριάκοντα, υπήρξε και από λογοτεχνική άποψη πολυσχιδής προσωπικότητα. Ανάμεσα σε πολλά άλλα ποιητικά και πεζά έργα, φαίνεται ότι έγραψε και τραγωδίες (και σατυρικά δράματα). Τα σωζόμενα αποσπάσματα προέρχονται κατά μέγα μέρος από τα έργα Πειρίθους και Σίσυφος, τα οποία άλλοτε αποδίδονται στον Ευριπίδη και άλλοτε στον Κριτία.

Το απόσπασμα που ακολουθεί προέρχεται από το έργο Σίσυφος,που πιθανώς ήταν σατυρικό δράμα, κάτι που είναι βέβαιο για το ομότιτλο έργο του Ευριπίδη (415 π.Χ.). Στους στίχους αυτούς, στους οποίους απηχούνται ανάλογες διδασκαλίες των σοφιστών σχετικά με την εξέλιξη, οι θεοί παρουσιάζονται ως επινόηση ενός ευφυούς και πανούργου ανδρός, που είχε σκοπό να αποτρέψει τους ανθρώπους από το να κάνουν το κακό ακόμα και κρυφά. Οι θεοί, σύμφωνα με τη διδασκαλία αυτή λειτουργούν συμπληρωματικά προς την άλλη κατάκτηση στην πορεία της εξέλιξης, τους νόμους, που τιμωρούν τα αδικήματα που διαπράττονται φανερά.

Σίσυφος (Απόσπασμα 19)

ΣΙΣΥΦΟΣ
ἦν χρόνος ὅτ᾽ ἦν ἄτακτος ἀνθρώπων βίος
καὶ θηριώδης ἰσχύος θ᾽ ὑπηρέτης,
ὅτ᾽ οὐδὲν ἆθλον οὔτε τοῖς ἐσθλοῖσιν ἦν
οὔτ᾽ αὖ κόλασμα τοῖς κακοῖς ἐγίγνετο.
5 κἄπειτά μοι δοκοῦσιν ἅνθρωποι νόμους
θέσθαι κολαστάς, ἵνα δίκη τύραννος ᾖ
‹x–υ–x› τήν θ᾽ ὕβριν δούλην ἔχῃ·
ἐζημιοῦτο δ᾽ εἴ τις ἐξαμαρτάνοι.
ἔπειτ᾽ ἐπειδὴ τἀμφανῆ μὲν οἱ νόμοι
10 ἀπεῖργον αὐτοὺς ἔργα μὴ πράσσειν βίᾳ,
λάθρᾳ δ᾽ ἔπρασσον, τηνικαῦτά μοι δοκεῖ
‹υ–› πυκνός τις καὶ σοφὸς γνώμην ἀνήρ
‹θεῶν› δέος θνητοῖσιν ἐξευρεῖν, ὅπως
εἴη τι δεῖμα τοῖς κακοῖσι, κἂν λάθρᾳ
15 πράσσωσιν ἢ λέγωσιν ἢ φρονῶσί ‹τι›.
ἐντεῦθεν οὖν τὸ θεῖον εἰσηγήσατο,
ὡς ἔστι δαίμων ἀφθίτῳ θάλλων βίῳ
νόῳ τ᾽ ἀκούων καὶ βλέπων, φρονῶν τε καὶ
προσέχων τε ταῦτα καὶ φύσιν θείαν φορῶν,
20 ὃς πᾶν {μὲν} τὸ λεχθὲν ἐν βροτοῖς ἀκού‹σ›εται,
‹τὸ› δρώμενον δὲ πᾶν ἰδεῖν δυνήσεται.
ἐὰν δὲ σὺν σιγῇ τι βουλεύῃς κακόν,
τοῦτ᾽ οὐχὶ λήσει τοὺς θεούς· τὸ γὰρ φρονοῦν
‹x–› ἔνεστι. τούσδε τοὺς λόγους λέγων
25 διδαγμάτων ἥδιστον εἰσηγήσατο
ψευδεῖ καλύψας τὴν ἀλήθειαν λόγῳ.
‹ν›αίει‹ν› δ᾽ ἔφασκε τοὺς θεοὺς ἐνταῦθ᾽ ἵνα
μάλιστ᾽ ἂ‹ν› ἐξέπληξεν ἀνθρώπους ἄγων,
ὅθεν περ ἔγνω τοὺς φόβους ὄντας βροτοῖς
30 καὶ τὰς ὀνήσεις τῷ ταλαιπώρῳ βίῳ,
ἐκ τῆς ὕπερθε περιφορᾶς, ἵν᾽ ἀστραπάς
κατεῖδον οὔσας, δεινὰ δὲ κτυπήματα
βροντῆς τό τ᾽ ἀστερωπὸν οὐρανοῦ δέμας,
Χρόνου καλὸν ποίκιλμα, τέκτονος σοφοῦ,
35 ὅθεν τε λαμπρὸς ἀστέρος στείχει μύδρος
ὅ θ᾽ ὑγρὸς εἰς γῆν ὄμβρος ἐκπορεύεται.
τοίους πέριξ ἔστησεν ἀνθρώποις φόβους,
δι᾽ οὓς καλῶς τε τῷ λόγῳ κατῴκισεν
τὸν δαίμον᾽ οὗτος ἐν πρέποντι χωρίῳ,
40 τὴν ἀνομίαν τε τοῖς νόμοις κατέσβεσεν
---
οὕτω δὲ πρῶτον οἴομαι πεῖσαί τινα
θνητοὺς νομίζειν δαιμόνων εἶναι γένος

***
ΣΙΣΥΦΟΣ

Υπήρξε μια εποχή κατά την οποία η ανθρώπινη ζωή ήταν ακατάστατη, γεμάτη θηριωδία, υποταγμένη στη δύναμη· μια εποχή όπου ούτε οι καλοί άνθρωποι επιβραβεύονταν ούτε πάλι οι κακοί τιμωρούνταν. [5] Ύστερα νομίζω, οι άνθρωποι θέσπισαν νόμους που όριζαν ποινές, ώστε το δίκαιο να τους εξουσιάζει όλους εξίσου και να έχει την αλαζονεία υπόδουλή του· κι αν τυχόν κάποιος έκανε ένα λάθος, τον τιμωρούσαν. [10] Στη συνέχεια, επειδή οι νόμοι εμπόδιζαν μεν τους ανθρώπους να αδικούν στα φανερά, αλλά ωστόσο οι άνθρωποι εξακολουθούσαν να αδικούν στα κρυφά, τότε, νομίζω, για πρώτη φορά κάποιος έξυπνος και σοφός άνθρωπος σοφίστηκε για τους θνητούς τον φόβο των θεών, [15] ώστε να υπάρχει κάτι που να το φοβούνται οι κακοί ακόμη κι όταν κάνουν ή λένε ή διανοούνται κάτι στα κρυφά. Επινόησε έτσι το θείο, ότι δηλαδή υπάρχει ένας δαίμονας που ζει μια δίχως τέλος ακμή, ένας δαίμονας που ακούει και βλέπει νοερά, που στοχάζεται στο έπακρο, που προσέχει τα πάντα και που έχει περιβληθεί μια θεϊκή φύση: [20] ο δαίμονας αυτός θα ακούει οτιδήποτε λέγεται ανάμεσα στους θνητούς και θα μπορεί να αντιλαμβάνεται οτιδήποτε γίνεται. Κι αν σιωπηρά σχεδιάζεις κάτι κακό, δεν θα μείνει απαρατήρητο από τους θεούς. Γιατί ο λογισμός τους είναι πολύ δυνατός. [25] Με αυτά τα λόγια παρουσίασε την πιο ελκυστική διδαχή, καλύπτοντας την αλήθεια πίσω από έναν ψεύτικο λόγο. Έλεγε πως οι θεοί κατοικούν σ᾽ έναν τόπο, για τον οποίο οι άνθρωποι, και μόνο που τον βλέπουν, νιώθουν τρόμο. Κατάλαβε ότι ακριβώς από εκεί πήγαζαν και οι φόβοι των ανθρώπων, [30] και η επικουρία στις ταλαιπωρίες του βίου, δηλαδή από τον περιστρεφόμενο, εκεί ψηλά, θόλο του ουρανού, όπου έβλεπε ότι ήσαν οι αστραπές και τα φοβερά χτυπήματα της βροντής, και το αστερινό φως του ουρανού, όμορφο, γεμάτο στολίδια, έργο του Χρόνου, του σοφού αρχιμάστορα·[35] είναι ο τόπος όπου πορεύεται η φωτεινή διάπυρη μάζα του άστρου, και απ᾽ όπου πέφτει στη γη η υγρή βροχή. Με τέτοιους φόβους έζωσε τους ανθρώπους· με τους φόβους αυτούς έβαλε -στα λόγια του- το θεό να κατοικήσει σε κατάλληλο τόπο, [40] και διαμέσου των νόμων εξάλειψε την ανομία.
---
Και νομίζω πως έτσι έπεισε, για πρώτη φορά, τους θνητούς να πιστέψουν ότι υπάρχει των θεών το γένος.

Η εταίρα στην αρχαιότητα – εκείνην που επιθυμία για έρωτα γεννά

   Ο λεγόμενος Θρόνος Ludovisi.
Ο λεγόμενος Θρόνος

Οι δραστηριότητες της Νικαρέτης στην Κόρινθο, έτσι όπως τις είδαμε να περιγράφονται λεπτομερώς στον Κατά Νεαίρας (18-32) δικανικό λόγο, ρίχνουν άπλετο φως στο θέμα του εμπορίου γυναικών κατά την περίοδο της κλασσικής αρχαιότητας. Επρόκειτο για πλέγμα δοσοληψιών που δούλευε σαν καλολαδωμένη μηχανή. Στην περίπτωση της Νικαρέτης, μια έμπειρη εταίρα, με φιλοδοξίες και προγραμματισμό και –πάνω απ” όλα– με μάτι που έκοβε, αγόραζε μικρές δούλες και τις εκπαίδευε η ίδια, παίρνοντάς τις μαζί της στα συμπόσια. έτσι ώστε να αποκομίζει το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος από την εκμετάλλευσή τους, μέχρι που τελικά να τις πουλήσει σε νέους αφέντες και να πετύχει πλήρη απόσβεση –και με το παραπάνω, φυσικά– όσων εξόδων είχε κάνει γι” αυτές.

Ωστόσο, στην πόλη της Κορίνθου και στην τομή δύο αξόνων διακίνησης αγαθών –από στεριά σε στεριά μέσω Ισθμού κι από θάλασσα σε θάλασσα μέσω Διόλκου–, το μοντέλο που εφάρμοζε η Νικαρέτη δεν αποτελούσε τη μοναδική εκδοχή. Η διακίνηση κοριτσιών απέφερε εξαιρετικά μεγάλα οφέλη για να αφήνεται αποκλειστικά στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Το θέμα ήταν σοβαρό και λειτουργούσε ως κράχτης για την πόλη ολόκληρη. Προσείλκυε το ενδιαφέρον των ταξιδευτών. Γινόταν, τελικά, κρατική υπόθεση. Κι η πόλις-κράτος διέθετε το κατάλληλο θεσμικό οικοδόμημα για να την πλαισιώσει. Επρόκειτο για το ιερό της Ουρανίας Αφροδίτης, στο οποίο άντρες και γυναίκες μπορούσαν να αφιερώνουν δούλες για να υπηρετούν τη θεά. Το θέμα το εξηγεί ο Στράβων (VIII, 6. 20), γεωγράφος του 1ου π.Χ. αιώνα. Μνημονεύει –με αρκετή δόση υπερβολής– άλλες εποχές που το ιερό είχε πλούτο αμύθητο και πάνω από χίλιες ιερόδουλες, έτσι ώστε εύκολα έσερνε καραβοκύρηδες στην οικονομική καταστροφή και δικαιολογούσε το ρητό “δεν μπορούν όλοι να πλεύσουν στην Κόρινθο”».

Οι Δειπνοσοφισταί του Αθήναιου (XIII, 573 d) μνημονεύουν τις ιερόδουλες της Κορίνθου, τσιτάροντας ένα επίγραμμα του Σιμωνίδη στο ιερό της Αφροδίτης, το οποίο απέδιδε τη σωτηρία της πόλης αυτής, όταν ο Ξέρξης κατέβαινε στην Ελλάδα, στις επικλήσεις τους:

“Γυναίκες που αφοσιώθηκαν στην Κύπριδα για να προσευχηθούν για τους γενναίους μαχητές της πόλης. Γιατί η θεά δεν θέλησε να παραδοθεί η ακρόπολις των Ελλήνων στους Πέρσες τοξότες.”

Στη συνέχεια της αφήγησής τους, οι Δειπνοσοφισταί (ΧΙΙΙ, 574 c-e) τοποθετούν το ζήτημα των αφιερωμάτων στο ιερό της Αφροδίτης σε περισσότερο εύλογη κλίμακα κι αφήνουν να αντιληφθούμε σε ποιες περιστάσεις η αριστοκρατία της Κορίνθου έκανε αυτού του είδους τα αναθήματα. Αναφέρουν το τάμα του αθλητή Ξενοφώντα, πριν κατέβη στους Ολυμπιακούς αγώνες το 464 π.Χ. Στο επινίκιο δείπνο του, τραγουδήθηκε προς τιμήν του σκόλιον, συμποτικό δηλαδή τραγούδι, το οποίο είχε συνθέσει ο Πίνδαρος (fr. 122/ Snell) και που περιελάμβανε σειρά στροφών κι αντιστροφών συνοδευόμενων από χορική όρχηση. Τρία από τα σωζόμενα χωρία αναφέρονταν άμεσα στις γυναίκες του ναού.

Η κεντρική επωδός περιέκλειε επίκληση στην Αφροδίτη:

“Κύπριδα, εδώ στο άλσος των φοράδων σου, ο Ξενοφών οδήγησε

αγέλη από μπούτια εκατό, χαρά γεμάτος που εκπλήρωσες τις προσευχές του.”

Μια επόμενη επωδός υποδείκνυε στις πενήντα αναθηματικές κόρες του Ξενοφώντα να συνοδεύσουν με τις χορευτικές κινήσεις τους το τραγούδι του ποιητή:

“Μα νοιώθω αμήχανος, ποιαν άραγε αρχή να βρω στο σκόλιό μου,

τέτοιαν που να ευφράνει τους αφέντες του Ισθμού

και που, κατάλληλα, να τηνε συνοδεύσουνε χορεύοντας ετούτες οι κοινές γυναίκες;”

Και τέλος, μια στροφή επαινούσε τις ιερόδουλες ως εξής:

“Κοπέλες που, στην πλούσια Κόρινθο, πολλούς φιλοξενείτε,

εσείς θεραπαινίδες τής Πειθούς,

έτσι που θυμιατίζετε ξανθές σταλαγματιές από χλωρό λιβάνι,

η σκέψη σας διαρκώς πετάει στην Ουράνια Αφροδίτη,

εκείνην που επιθυμία για έρωτα γεννά,

εκείνην, κόρες, που από ψηλά σάς δικαιώνει

στις θελκτικές σας κλίνες να θερίζετε καρπούς τής τρυφερής σας νιότης,

κάνοντας την ανάγκη μιαν απόλυτη ομορφιά.”

Η Κόρινθος μάλλον δεν ήταν η μόνη πόλη του ελληνόφωνου κόσμου που είχε ιερόδουλες. Έχουμε ήδη δει ότι ένας τέτοιος κύκλος γυναικών ίσως υπονοείται και στην αφήγηση του Ηροδότου σχετικά με τη δράση της εταίρας Ροδώπιος στην ελληνικών συμφερόντων Ναύκρατιν στο Δέλτα του Νείλου (“φιλέουσι δέ κως ἐν τῇ Ναυκράτι ἐπαφρόδιτοι γίνεσθαι αἱ ἐταῖραι”, ΙΙ, 135). Και δεν φαίνεται αβάσιμη η υπόθεση ότι τα ναυτικά περάσματα και τα λιμάνια θα είχαν πολλά να ωφεληθούν επενδύοντας σε φαντασιώσεις “ιερογαμίας,,” σ” έναν ερωτισμό δηλαδή που φερόταν να τελεί –ως άκρως μυστηριακός και τελετουργικός– υπό την αιγίδα της Αφροδίτης της ίδιας.

Ο Στράβων (VI, 2. 5) καταγράφει ανάλογες μνήμες για το ύψωμα του Έρυκα στη Σικελία, στον ναυτικό δρόμο δηλαδή των πλούσιων ελληνικών αποικιών της Δύσης προς την Καρχηδόνα. Και τοποθετεί εκεί ένα σημαντικό ιερό της Αφροδίτης. Σε άλλες εποχές –λέει–, το ιερό ήταν γεμάτο ιερόδουλες, τις οποίες ανέθεταν είτε οι ντόπιοι είτε και ξένοι επισκέπτες. Στις μέρες του, ωστόσο, ο τόπος είχε περιπέσει σε μαρασμό, συμπαρασύροντας στην παρακμή του και τον αριθμό των “ιερών σωμάτων.” Η λατρεία της Ερυκίνης Αφροδίτης παρατηρούνταν πλέον στη Ρώμη, κοντά στην Κολλίνη Πύλη, όπου υπήρχε ναός της θεάς με αξιόλογη στοά: οἰκεῖται δὲ καὶ ὁ Ἔρυξ λόφος ὑψηλός, ἱερὸν ἔχων Ἀφροδίτης τιμώμενον διαφερόντως ἱεροδούλων γυναικῶν πλῆρες τὸ παλαιόν, ἃς ἀνέθεσαν κατ᾽ εὐχὴν οἵ τ᾽ ἐκ τῆς Σικελίας καὶ ἔξωθεν πολλοί· νυνὶ δ᾽ ὥσπερ αὐτὴ ἡ κατοικία λιπανδρεῖ καὶ τῶν ἱερῶν σωμάτων ἐκλέλοιπε τὸ πλῆθος. ἀφίδρυμα δ᾽ ἐστὶ καὶ ἐν Ῥώμηι τῆς θεοῦ ταύτης τὸ πρὸ τῆς πύλης τῆς Κολλίνης ἱερὸν Ἀφροδίτης Ἐρυκίνης λεγόμενον, ἔχον καὶ νεὼν καὶ στοὰν περικειμένην ἀξιόλογον.

Παραμένουμε στην ευρύτερη περιοχή. Μετακινούμαστε όμως, τώρα, στο κατώτερο άκρο της Καλαβρίας –με άλλα λόγια πολύ κοντά στον πορθμό που χωρίζει αυτήν τη χερσόνησο από τη Σικελία. Εκεί υπήρχε άλλη μια σημαντική ελληνική αποικία, που πάντα διοικείτο από τα συμφέροντα μιας αριστοκρατίας του εμπορίου. Ήταν οι Επιζεφύριοι Λοκροί. Για την πόλη αυτή –και συγκεκριμένα για τη θέση Centocamere/Marasà (εκτός του οικισμού και σε άμεση γειτνίαση με τις παραθαλάσσιες εγκαταστάσεις μιας αγοράς για διερχόμενους εμπόρους)– ισχυρές αρχαιολογικές ενδείξεις παραπέμπουν στη λειτουργία ενός ιωνικού ναού της Αφροδίτης με ιερόδουλες. Ήδη από τα τέλη του 7ου π.Χ. αιώνα, ο ναός περιελάμβανε στοά σε σχήμα U, η οποία ανακατασκευάστηκε τον επόμενο αιώνα για να γίνει περισσότερο ευρύχωρη και να μείνει σε χρήση μέχρι τα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα. ΟΙ 370 βόθροι βρέθηκαν στα δάπεδά της να περιέχουν υπολείμματα γευμάτων, αλλά και θραύσματα αναθηματικών προς την Αφροδίτη σκύφων και πήλινων ειδωλίων, με απεικονίσεις ανδρών ξαπλωμένων σε ανάκλιντρα, εύγλωττα μαρτυρούν τον χαρακτήρα της. Η στοά του ναού αποτελείτο από μια σειρά αιθουσών συμποσίων.

Αναπαραστάσεις γυναικών –άλλων από την ίδια την Αφροδίτη– δεν βρέθηκαν στον ίδιο τον ναό των Επιζεφυρίων Λοκρών. Έχει ενδιαφέρον, όμως, ότι, στη βάση τεχνοτροπικών αναλογιών, η αρχαιολογική έρευνα τού αποδίδει ένα μαρμάρινο βωμό που, στις τρεις πλευρές του, διακοσμείται με ανάγλυφες αναπαραστάσεις. Πρόκειται για τον λεγόμενο Θρόνο Ludovisi, που πήρε το όνομά του από τη γνωστή ρωμαϊκή οικογένεια Παπών και συλλεκτών έργων Τέχνης, στα χέρια της οποίας κατέληξε. Ο “Θρόνος” χρονολογείται γύρω στο 460 π.Χ. και είχε μάλλον υπάρξει προϊόν σύλησης του ιερού στον ναό της Αφροδίτης των Λοκρών, ήδη από τη ρωμαϊκή αρχαιότητα. Η κεντρική αναπαράσταση εικονίζει τη μυθική ανάδυση της θεάς από τη θάλασσα, με δύο γυναικείες μορφές (ίσως τις Ώρες) να την υποδέχονται. Στις πλαϊνές του πλευρές εικονίζονται συμμετρικά δύο γυναίκες να κάθονται βολικά πάνω σε μαξιλάρια. Η μία είναι μια όμορφη γυμνή αυλητρίδα, που κάθεται με σταυρωμένα σκέλη. Η άλλη είναι μια νεαρή και λεπτοκαμωμένη γυναίκα, που είναι όμως ντυμένη και κάθεται πιο κόσμια γιατί ασφαλώς προέρχεται από την τάξη των αστών. Αυτή καίει θυμίαμα.

Αν λοιπόν ο “θρόνος” αυτός προερχόταν από την Αφροδίτη στους Επιζεφύριους Λοκρούς, σε ποια συμπεράσματα μπορεί να οδηγήσει η διακόσμησή του; Το θέμα της αυλητρίδας θα ήταν αναμενόμενο. Ευνόητα θα παρέπεμπε σε γυναίκα που υπηρετούσε τα συμπόσια στον ναό. Όμως, πώς εξηγείται η παρουσία μιας γυναίκας από την τάξη των αστών; Η συνηθισμένη απάντηση είναι ότι οι ευϋπόληπτες γυναίκες των Λοκρών επίσης επισκέπτονταν το ιερό της Αφροδίτης, ειδικά πριν τον γάμο τους, για να ζητήσουν τις αναπαραγωγικές ευλογίες της θεάς. Είναι όμως αυτή η μόνη δυνατή απάντηση στο ερώτημα;

Επιστρέφω στον κυρίως ελλαδικό χώρο αναζητώντας άλλη πιθανότητα. Στο πολύ μεγάλο λιμάνι και πέρασμα, που, μέχρι τώρα, δεν έχω συζητήσει επαρκώς: στην Πειραϊκή ακτογραμμή της Αττικής και στο ιερό της Αφροδίτης Κωλιάδος Άκρας (στο ακρωτήρι του σημερινού Αγίου Κοσμά). Ο Κατά Νεαίρας (33) λόγος δείχνει ότι το ιερό αυτό επέλεξε ο Χαβρίας ο Αιξωνέας, για να τελέσει το –πέρα από κάθε αμφισβήτηση– οργιώδες επινίκιο γλέντι του, μετά τη νίκη του στις αρματοδρομίες των Πυθικών αγώνων. Ήταν το γλέντι, στο οποίο διαβόητα συμμετείχε η Νέαιρα ως εταίρα. Η θέση της Κωλιάδος είναι όμως γνωστή κι από την κωμωδία. Η Λυσιστράτη (1-3) του Αριστοφάνη εκφράζει δυσαρέσκεια για τον χώρο. Έχει καλέσει σε κρυφή μάζωξη τις γυναίκες της Αθήνας, για να τους θέσει προβληματισμούς για το θέμα του πολέμου. Θέλει να τους προτείνει να εκβιάσουν τους άντρες τους με σεξουαλική αποχή, προκειμένου να τους πιέσουν και να φέρουν την ειρήνη. Κι όμως, οι Αθηναίες σύζυγοι καθυστερούν να έρθουν, ενώ “αν προσκαλούνταν σε καμια γιορτή του Βάκχου/ ή του Πανός ή της Γενετυλλίδας στην Κωλιάδα, θα κάνανε το αδιαχώρητο απ” τα τύμπανα” (1-3). Με μια πρώτη ματιά, η αναφορά της Γενετυλλίδος Κωλιάδος παραπέμπει σε γιορτή σχετική με τις γυναικείες αναπαραγωγικές ικανότητες, αλλά το όλο πλαίσιο αυτών των στίχων της κωμωδίας μοιάζει να αποπνέει κάτι έντονα έκλυτο. Το πράγμα υπογραμμίζεται ζωηρότερα στις αριστοφανικές Νεφέλες (41-55), όπου ο Στρεψιάδης γκρινιάζει στον γιο του που –φτωχός κι απλοϊκός αγρότης αυτός– πήγε και παντρεύτηκε γυναίκα αριστοκράτισσα, πολυέξοδη και –προπάντων– φιλήδονη:

“Κοιμήσου εσύ, μα να το ξέρεις ότι
τα χρέη όλα τούτα κάποτε στην κεφαλή σου θα ξεσπάσουν.
Άει στα κομμάτια η προξενήτρα που μου ’βαλε στο νου τη μάνα σου να πάρω.
Που μια χαρά εγώ ζούσα στους αγρούς
χωρίς λουσίματα, ξυρίσματα, κι όπως μου ερχόταν βολικά,
ζωή γεμάτη από μελίσσια, πρόβατα και μούργες.
Και πήγα και παντρεύτηκα του Μεγακλή του γιου του Μεγακλή
την ανιψιά, εγώ χωριάτης μια πρωτευουσιάνα,
μια καλομαθημένη κομψευάμενη, μια κυρία.
Τη μέρα που την πήρα, καθώς έπεφτα μαζί της στο κρεβάτι,
εγώ μύριζα μούστο, ξεροτύρι, μαλλιά, αφθονία.
Κι εκείνη μοσχοβόλαγε αρώματα, κρόκο, γλωσσοπιπιλίσματα,
έξοδα, απληστία, Κωλιάδα και Γεννετυλλίδα Αφροδίτη.
Δεν θα πω, βέβαια, πως ήτανε τεμπέλα. Άψογα τηνε δούλευε του αργαλειού τη σπάθα.
Κι εγώ, ετούτο το ιμάτιο δείχνοντας,
έβρισκα αφορμή και έλεγα «Μωρέ γυναίκα, όλο διασπαθίζεις».”

Να συνοψίσω, λοιπόν, ως εξής. Ο Κατά Νεαίρας λόγος υποδεικνύει ότι σε ένα ιερό της Αφροδίτης, όπως στην Κωλιάδα της Αττικής ή και σε εκείνο των Επιζεφυρίων Λοκρών, σύχναζαν εταίρες που συνόδευαν αριστοκρατικά συμπόσια. Ίσως δεν ήταν πραγματικά έγκλειστες στους ναούς αυτούς, αλλά οπωσδήποτε τους χρησιμοποιούσαν ως σημεία αναφοράς. Η αριστοφανική κωμωδία, όμως, προεκτείνει το φιλήδονο αυτών των χώρων και προς την κατεύθυνση των εκλεκτών γυναικών των αστών. Ήξεραν οι γυναίκες της αριστοκρατίας από αισθήσεις “μύρου, κρόκου, καταγλωττισμάτων,” όπως τις περιγράφει ο Αριστοφάνης;

Οι εταίρες, ενδεχομένως, τους τις μάθαιναν.

Επίκουρος – Μάταιος είναι ο φιλοσοφικός λόγος που δεν θεραπεύει κανένα ανθρώπινο πάθος

ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΠΙΚΟΥΡΟ, ΟΛΗ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ οφείλει να υπηρετεί έναν πρακτικό και χρήσιμο για την ανθρώπινη ζωή σκοπό. Διαφορετικά είναι κενή νοήματος και σημασίας.
 
Μάταιος (κενός) είναι ο φιλοσοφικός λόγος που δεν θεραπεύει κανένα ανθρώπινο πάθος ακριβώς όπως η ιατρική δεν ωφελεί παρά μόνο όταν θεραπεύει τις αρρώστιες του σώματος (τάς νόσους των σωμάτων), έτσι και η φιλοσοφία δεν προσφέρει τίποτα, αν δεν απαλλάσσει την ψυχή από τα πάθη της (ψυχής πάθος).
 
Παρ’ όλο που δεν είναι βέβαιο ποιος είναι ο συγγραφέας αυτής της -διάσημης κατά την αρχαιότητα- φράσης, χάρη στον προγραμματικό της χαρακτήρα μπορεί να χρησιμεύσει ως πλαίσιο αναφοράς για το σύνολο της επικούρειας διδασκαλίας, και ιδιαίτερα για εκείνο το τμήμα της που ενδιαφέρεται κυρίως για τη θεραπεία των δεινών του βίου, δηλαδή για την ηθική θεωρία. Η δραστηριότητα του φιλοσόφου -ο λόγος του, η σκέψη ή θεωρία- θεωρείται μηδαμινή και μάταιη (κενή), άνευ σημασίας, αν δεν συμβάλλει στην εξάλειψη του πόνου της ψυχής ή του νου. Η σύγκριση της φιλοσοφίας με την ιατρική, σύγκριση κατά την οποία και οι δύο νοούνται ως πρακτικές και χρήσιμες δραστηριότητες, δεν είναι διόλου πρωτότυπη. Ωστόσο δεν είναι διόλου περιττή: θέτει ταυτόχρονα μια σειρά αρχών που πρέπει να διέπουν τον φιλοσοφικό στοχασμό.
 
Η ζωή, η συνηθισμένη και εύκολα αποκαλύψιμη ζωή γύρω μας και εντός μας, νοείται ως διαδικασία που πρέπει να εκτυλίσσεται ανεμπόδιστα' δηλαδή απαλλαγμένη από αρρώστια, πόνο, βάσανα. Η υγεία είναι απαραίτητο γνώρισμα της ζωής. Οτιδήποτε περιορίζει την απρόσκοπτη εξέλιξη αυτής της διαδικασίας πρέπει να εξαλείφεται. Οποιαδήποτε κατάσταση δημιουργεί αρρώστια και πόνο αντί για υγεία και ηδονή, οτιδήποτε παρεμποδίζει την ελεύθερη, φυσική πορεία της ζωής πρέπει να αντιμετωπίζεται και να αφανίζεται ή να επανορθώνεται.
 
Ιατρική και φιλοσοφία αποτελούν μέσα που οδηγούν στον ίδιο στόχο: σε μια ζωή απαλλαγμένη από αρρώστια και πόνο, μια ζωή σωματικής και νοητικής υγείας η οποία θα δημιουργεί στον ζωντανό οργανισμό την κατάλληλη φυσική ισορροπία που είναι απαραίτητη για την ευημερία και την ευτυχία του. Ιατρική και φιλοσοφία, θεωρούμενες ως πρακτικές τέχνες ή δεξιότητες (τεχναι), έχουν να εκπληρώσουν ένα φυσικό λειτούργημα: η πρώτη οφείλει να θεραπεύει τις ασθένειες του σώματος, η δεύτερη τα βάσανα της ψυχής. Αν δεν εκπληρώνουν αυτή την αποστολή, αν δεν μπορούν να λειτουργούν ως μέσα που εξασφαλίζουν υγεία στο σώμα και στην ψυχή, είναι και οι δύο ανώφελες και δεν αποφέρουν τίποτα σε κανέναν.
 
Η φιλοσοφία, λοιπόν, και ειδικά η ηθική φιλοσοφία, πρέπει να αποδεικνύει την πρακτική χρησιμότητα της, όπως και η ιατρική ή οποιαδήποτε άλλη τέχνη. Έτσι θα ικανοποιηθεί το σωκρατικό αίτημα για μια «ιατρική της ψυχής». Ο Επίκουρος προσπερνά συνειδητά τις θεωρητικές περιπλοκές του αιτήματος αυτού, που διατυπώθηκε πρώτα από τον Πλάτωνα και κατόπιν από τον Αριστοτέλη, για να επαναβεβαιώσει τη θεμελιώδη αρχή ότι μια τέχνη υπηρετεί ένα πραγματικό -δηλαδή πρακτικό- και όχι απλώς θεωρητικο σκοπό. Η φιλοσοφία για τη φιλοσοφία δεν έχει νόημα για τον Επίκουρο. Η ίδια η δραστηριότητα του φιλοσόφου, ο λόγος του, πρέπει να παράγει ευεργετικά αποτελέσματα. Η φιλοσοφία πρέπει να βοηθά τη φύση να κάνει τη δουλειά της: πρέπει δηλαδή να συμβάλλει στην υγεία, δηλαδή σ’ εκείνη την ισορροπία ή αρμονία που συνιστά τον ίδιο τον φυσικό σκοπό (τέλος) κάθε ζωντανού όντος. Για να χρησιμοποιήσω ακόμη μια φορά μια έκφραση του Μαρξ, ο φιλόσοφος οφείλει να αποδεικνύει το «εντεύθεν» του στοχασμού του. Η φιλοσοφία οφείλει να είναι θετική ή να μην υπάρχει καθόλου' πρακτική και όχι θεωρητική' χρήσιμη, και όχι απλώς μια άσκηση που δεν υπηρετεί κανένα σκοπό εκτός από τον απλό στοχασμό (θεωρία). Το γνήσιο σωκρατικό αίτημα είχε ξεχαστεί, χαμένο στους λαβυρίνθους των πλατωνικών και αριστοτελικών θεωρητικών κατασκευών, Επιστροφή στον Σωκράτη, λέει ο Επίκουρος' επιστροφή στο γνήσιο αίτημα, να υπηρετεί η ουμανιστική φιλοσοφία έναν πραγματικό, πρακτικό σκοπό, να απαλύνει δηλαδή τα δεινά και τα βάσανα της ζωής, να συμβάλλει στη φροντίδα της υγείας της ψυχής και του νου. Διότι αυτή είναι η raison d’etre της φιλοσοφίας. Διαφορετικά, ποιος χρειάζεται τη φιλοσοφία;
 
Έχουμε δει ότι στη διαίρεση της φιλοσοφίας που μας δίνει ο ίδιος ο Επίκουρος, οι λογικές, γνωσιολογικές και επιστημονικές θεωρίες παίζουν έναν ευρύ καθοδηγητικό, προπαιδευτικό ρόλο στην απαλλαγή του ατόμου από αβάσιμους φόβους. Τέτοιοι φόβοι προκαλούνται από την προκατάληψη, τον μύθο, την παράδοση και την ψευδόμενη θρησκεία’ με δυο λόγια, από τις εσφαλμένες ιδέες για την φύση της πραγματικότητας. Ο Κανών και η Φυσική μαζί θα πρέπει να αποδεικνύουν όχι μόνο την εν δυνάμει εξηγητική τους αξία αλλά και την πρακτική τους χρησιμότητα. Η φράση εκείνη, ωστόσο, που παρομοιάζει την φιλοσοφία με την ιατρική, ισχύει ιδιαίτερα για την ηθική θεωρία, την κατ’ εξοχήν θεραπευτική δραστηριότητα του φιλοσόφου.
 
Όλοι οι μετα-αριστοτελικοί φιλόσοφοι, με εξαίρεση τους Ακαδημεικούς, συμφωνούν σ’ αυτό. Ο Επίκουρος συλλαμβάνει την ιδέα μιας τέχνης η οποία, ασφαλής μέσα στο εμπειρικό πεδίο της οντογνωσιολογικής θεωρίας, θα ήταν ικανή να θεραπεύει τα δεινά της ζωής: μια πρακτική δραστηριότητα που θα προστάτευε και θα ενίσχυε την απρόσκοπτη στήριξη των δυνάμεων της ζωής. Το να πούμε -όπως λένε κάποιοι- ότι αυτή η άποψη υποδηλώνει μια αρνητική, πεσιμιστική στάση, τη ζοφερή σύλληψη μιας ζωής γεμάτης αρρώστια, πόνο και βάσανα, σημαίνει ότι έχουμε χάσει το νόημα. Η αλήθεια είναι ότι ο Επίκουρος, όπως όλοι οι σύγχρονοί του, τηρεί μια ρεαλιστική στάση απέναντι στα δεινά της ζωής, δεινά που προέρχονται και από τη φύση και από τον πολιτισμό: τις παγίδες της ανθρώπινης φύσης και του χαρακτήρα, αλλά και τις αντιξοότητες ενός «μοντέρνου», ραγδαία εξελισσόμενου περίπλοκου κόσμου. Ο κόσμος του Επίκουρου είναι ένας κοσμοπολίτικος κόσμος όπου ελλοχεύουν κάθε λογής απρόσμενοι κίνδυνοι για το ξεριζωμένο, αλλοτριωμένο άτομο, το ήδη τόσο ευπρόσβλητο από τα φυσικά δεινά του βιολογικού κύκλου της ζωής του. Η στάση του Επίκουρου είναι στάση μετρημένης αισιοδοξίας, και τα λόγια του εκστομίζονται, θα λέγαμε, μέσα από σφιγμένα δόντια.
 
Και πάλι, όπως οι σύγχρονοί του, ο Επίκουρος επιμένει στη χρησιμότητα, την πρακτική θεραπευτική αξία μιας δραστηριότητας που είναι εξ ορισμού θεωρητική. Η φιλοσοφία καλείται να αναλάβει το βάρος των καιρών και να δείξει ότι δεν είναι άσχετη: να δώσει στο άτομο έναν ηθικό κανόνα, μια πρακτική δεξιότητα που θα επιτρέψει και θα προαγάγει την αυτοπραγμάτωση του ανθρώπου, την υποστήριξη των ζωτικών του δυνάμεων. Στα αποσπασματικά γραπτά του Επίκουρου υπάρχουν διάσπαρτες φράσεις που επιβεβαιώνουν το αποστολικό έργο της φιλοσοφίας και την εν δυνάμει χρησιμότητά της στην ανακούφιση από τα δεινά της ζωής και στην καθοδήγηση του ατόμου προς τον φυσικό του σκοπό. Έναν απόηχο συναντούμε στην ακόλουθη φράση, όπου η πραγματική ή αληθινή φιλοσοφία παρομοιάζεται με την πραγματική ή αληθινή υγεία: «Δεν πρέπει να προσποιούμαστε (ού προσποιεισθαι) ότι φιλοσοφούμε, αλλά να φιλοσοφούμε πραγματικά (όντως φιλοσοφειν)' δεν έχουμε ανάγκη να φαινόμαστε υγιείς (δοκειν υγιαίνειν), αλλά να είμαστε στ’ αλήθεια υγιείς (όντως υγιαίνειν)»
 
Η υγεία του σώματος και του νου αποτελεί φυσική και αναγκαία συνθήκη για το ευ ζην και την ευδαιμονία όλων των έμβιων όντων. Ως τέτοια, είναι μια εύλογη και θεμιτή φιλοδοξία για τα ανθρώπινα όντα, μια ψυχική κατάσταση που εμπεριέχει ένα ολόκληρο πρόγραμμα ζωής. Η φιλοσοφική δραστηριότητα που ανταποκρίνεται σ’ αυτή την ψυχική κατάσταση, η αληθινή φιλοσοφία, οφείλει να μας παρέχει τα όπλα για να πολεμήσουμε τις αντιξοότητες της ζωής και του κόσμου, αποφασιστικά και άτεγκτα. Αρχίζοντας με την μεθοδική διευθέτηση των αισθητηριακών εντυπώσεων, των παραστάσεων και των συναισθημάτων μας, θα πρέπει στη συνέχεια να προχωρήσουμε στην απεμπλοκή μας από τον λαβύρινθο των μη αναγκαίων και βλαπτικών επιθυμιών που αποτελούν την κυριότερη αιτία του αισθήματος ανικανοποίητου, δυσφορίας και απογοήτευσης στη ζωή μας.
 
Απαραίτητη για το σκοπό αυτό είναι μια αυστηρή εσωτερική πειθαρχία - και η φιλοσοφία είναι αυτή που μπορεί να μας δώσει ένα τέτοιο πρότυπο. 'Οπως ακριβώς δεν έχουμε ανάγκη από μια ψευδαίσθηση υγείας, έτσι δεν έχουμε ανάγκη από μια ψευδεπίγραφη φιλοσοφία που δεν καταπιάνεται με τα -δεινά της ζωής και είναι ανίκανη να παράγει αληθινή διανοητική και ψυχική υγεία: η φιλοσοφία ως ένα είδος θεραπείας, δηλαδή ως θεραπεία ψνχής είναι για τον Επίκουρο η μόνη δικαιολογημένη και σημαντική θεωρητική δραστηριότητα, ακριβώς χάρη στις πρακτικές συνέπειες που μπορεί να επιφέρει.
 
 

Ο πλανήτης γη, οι αρχαίοι, οι εξωγήινοι, τα φούμαρα και οι μεταξωτές κορδέλες.....

Αφορμής δοθείσης από συζήτηση που είχα πρόσφατα με φίλους.

 - Για πες μας λοιπόν εσύ που ασχολείσαι με ‘γκουρουδίστικα’ , εξωγήινοι υπάρχουν;

Η απάντηση είναι πολύ απλή. Στην πραγματικότητα δεν χρειάζονται ειδικές γνώσεις για να απαντηθεί η ερώτηση. Είναι εξαιρετικά ανθρωποκεντρικό και εγωιστικό, να πιστεύουμε πως το δίχως όριο σύμπαν μας το οποίο δημιουργήθηκε σύμφωνα με την επιστήμη πριν από 15 δισ. εκ. χρόνια στο ποτέ και το πουθενά καθώς δεν υπήρχε τότε ούτε χώρος ούτε χρόνος όπως μπορούμε να τα αντιληφθούμε (!), ώστε να κατοικήσει εδώ και λίγες χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος στον πλανήτη Γη, ηλικίας 5 δισ. εκ. ετών…

Ζωή υπάρχει παντού, αλλά θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας, πως υπάρχει σε άλλες μορφές από αυτές που εμείς γνωρίζουμε ή μπορούμε να αντιληφθούμε με τις αισθήσεις μας. Αυτό δεν αναιρεί την ύπαρξη νοημόνων μορφών αναλόγων της δικής μας υλικής υπόστασης…

Μία από τις επιστημονικές θεωρίες υπάρξεως της ζωής στην Γη από εξωγήινη ζωή εξάλλου, είναι η θεωρίας της πανσπερμίας, σύμφωνα με την οποία η ζωή στον πλανήτη μας προέρχεται από μικροοργανισμούς που έφτασαν από το Διάστημα και εξελίχθηκαν. Η θεωρία αυτή βασίζεται στην αρχή , ότι η ζωή υπάρχει παντού στο Διάστημα και μεταφέρεται μέσω του χώρου και του χρόνου από το ένα σημείο του αχανούς Διαστήματος στο άλλο. Οι μηχανισμοί της πανσπερμίας βασίζονται στη μεταφορά της βιολογικής ύλης είτε μέσω της γαλαξιακής σκόνης, η οποία μπορεί να ταξιδέψει στο χώρο λόγω της πίεσης της ακτινοβολίας των γειτονικών άστρων, ή μέσω του γαλαξιακού ταξιδιού αστεροειδών ή κομητών, οι οποίοι φέρουν μικροοργανισμούς ικανούς να επιβιώσουν στις ακραίες συνθήκες θερμοκρασίας, πίεσης και ακτινοβολίας που επικρατούν στο αχανές Συμπάν. Ο πρώτος που διατύπωσε την θεωρία της πανσπερμίας ήταν ένας Έλληνας, ο Αναξαγόρας (500-428 π.Χ.).

   - Εγώ πιστεύω πως μας έχουν επισκεφθεί εξωγήινοι. Και είναι πολύ πιθανό να είμαστε απόγονοι εξωγήινων ή να είμαστε αποτέλεσμα γενετικών πειραμάτων εξωγήινων πολιτισμών. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός, πως υπάρχουν πολλά ανεξήγητα μυστήρια και υψηλές τεχνολογικές γνώσεις , τα οποία δεν εξηγούνται με το επίπεδο της τεχνολογίας που κατείχαν οι αρχαίοι πολιτισμοί. Οι τεχνολογία για παράδειγμα κατασκευής των Πυραμίδων, αρχαίες απεικονίσεις ανθρώπων με σκάφανδρα, μεγαλιθικές κατασκευές, πολύπλοκες ιατρικές επεμβάσεις, κ.λπ.

Είναι γεγονός πως όπως υποστηρίζει η λεγόμενη ‘απαγορευμένη αρχαιολογία’, υπάρχουν ευρήματα τα οποία καταρρίπτουν την ανθρώπινη ιστορία όπως την γνωρίζουμε. Η αντισυμβατική αυτή άποψη, έρχεται σε αντίθεση με το καθιερωμένο μοντέλο της κλασικής αρχαιολογίας, καθώς αν δεχθούμε πολλά από τα πορίσματα σε σχέση με τις γνώσεις των αρχαίων ανατρέπεται όλο το μοντέλο της ιστορίας όπως την γνωρίζουμε. Η ιστορία της ανθρωπότητας ίσως είναι παλαιότερη από όσο νομίζουμε, και ίσως ακόμη, σε κάποιο σημείο της ιστορίας της να είχε αναπτύξει ένα πολιτισμό ανώτερο από αυτό της λίθινης εποχής... Από εκεί και πέρα όμως, τα πορίσματα που προκύπτουν από τα ευρήματα αυτά, είναι θέμα ερμηνείας.

Θα πρέπει να είμαστε πολλοί προσεκτικοί με τις διάφορες θεωρίες που αναπτύσσονται από ερευνητές που κόβουν και ράβουν θέματα από αρχαίες αναφορές της Μεσοποταμίας κυρίως , ώστε να δικαιολογούν θεωρίες τις οποίες αναπτύσσουν κερδίζοντας αρκετά χρήματα. Το 2012 μάλιστα υποτίθεται πως ο πλανήτης των Αννουνάκι ο Nibiru θα πλησίαζε εκ νέου την γη.. Ακόμα τους αναμένουμε… Ερπετοειδείς λοιπόν υποχθόνιοι, επιχθόνιοι, Νεφελίμ, κυνόμορφοι….και άλλα ευφάνταστα…

Σαφώς και οι αρχαίοι είχαν τους δικούς τους κώδικες αναφοράς και μυθολογικών αρχετύπων που συναντώνται σε παγκόσμια κλίμακα. Για παράδειγμα οι εικόνες των κυνόμορφων όντων, προέρχονται από Αιγυπτιακές θεότητες, και πιο συγκεκριμένα από τον Θεό Ανούβι, ο οποίος ταυτίστηκε με τον Ελληνικό Θεό Ερμή τον Ψυχοπομπό.

Σύμφωνα με τις πεποιθήσεις των αρχαίων Αιγυπτίων ο Άνουβις ήταν ο φύλακας του κάτω κόσμου, του κόσμου των νεκρών. Ο Ανούβις είχε σώμα ανθρώπου και κεφάλι κυνός λόγω των ιδιοτήτων του σκύλου. Ο σκύλος όπως γνωρίζουμε είναι φύλακας και κυνηγός. Θέλοντας οι αρχαίοι να συμβολίσουν την ιδιότητα του Θεού ως φύλακα του κάτω κόσμου, αλλά και ως "κυνηγό των ψυχών", απεικόνισαν συμβολικά τον Ανούβι ως κυνόμορφο. Ο Πλούταρχος εξηγεί :

«O Θεός ο οποίος δείχνει τα επουράνια και κυβερνά τα φερόμενα προς τα άνω, ονομάζεται ΄Ανουβις και μερικές φορές και Ερμάνουβις, το μεν πρώτο όνομα, γιατί ρυθμίζει τα προς τα άνω, το δε δεύτερο γιατί ρυθμίζει τα προς τα κάτω. Για τούτο το λόγο και θυσιάζουν σ΄ αυτόν άλλοτε άσπρο πετεινό και άλλοτε κίτρινο. Επειδή θεωρούν τα προς τα άνω αγνά και καθαρά και τα προς τα κάτω ανάμεικτα και ποικίλα».

Αυτή είναι μία πάγια τακτική των αρχαίων πολιτισμών, ο συμβολισμός. «Η ψυχή δεν μπορεί να σκεφτεί χωρίς εικόνες», έγραψε ο Αριστοτέλης, ενώ ο Πλωτίνος έλεγε, ότι ο δρόμος προς τη Σοφία και την απελευθέρωση από την ύλη βρίσκεται μέσα στην συμβολική αντίληψη – την ανάπτυξη της ενεργητικής φαντασίας που «μεταφράζει» τα σύμβολα σε Γνώση. Για τον ίδιο λόγο και ο Κέρβερος ο φύλακας του Άδη, παριστάνεται ως ένας σκύλος με τρία κεφάλια (λόγω του τρισυπόστατου του ανθρώπου).

Είναι εύκολο λοιπόν να αντιληφθείς, πως αν είσαι εξοικειωμένος με τα παγκόσμια αρχέτυπα, μπορείς εύκολα να τα δεις να αναπαράγονται σε όλους τους πολιτισμούς. Θα δεις για παράδειγμα και τον Άγιο Χριστόφορο, να εμφανίζεται σε πολλές αναπαραστάσεις ως κυνοκέφαλος.

Ένα άλλο παγκόσμιο συμβολοκό αρχέτυπο για παράδειγμα, είναι ο δρακοκτόνος ήρωας, ο οποίος εμφανίζεται είτε με την μορφή του Περσέα και της αλυσοδεμένης Ανδρομέδας, είτε του βαβυλώνιου Μαρντούκ και της οφιοειδή Τιαμάτ, είτε του Αιγυπτιακού Θεού Σεθ που λογχίζει τον δαίμονα-φίδι Άποφι, είτε με την μορφή του Αγίου Γεωργίου...

Ο Δράκος απεικονίζεται συνήθως ως ένας φτερωτός όφις οποίος συνδυάζει τα χαρακτηριστικά του φιδιού και του πουλιού, συμβολίζοντας την ύλη και το πνεύμα. Αντιπροσωπεύει το ανεκδήλωτο, το αδιαφοροποίητο, το χάος, το κρυμμένο, την χαοτική συμπαντική ενέργεια. Η εξαπόλυση της λόγχης συμβολίζει τον έλεγχο, την αλλαγή από το ανεκδήλωτο στο εκδηλωμένο. Ταυτόχρονα την νίκη στο ασυνείδητο, στα ζωώδη πάθη, και την αυτοκυριαρχία. Τέλος συμβολίζει την απελευθέρωση των φωτεινών δυνάμεων, την νίκη του φωτός έναντι τους σκότους….

Η δρακοκτονεία θα μπορούσε λοιπόν να είναι μέρος μιας " μυητικής πορείας", μιας δρακόντιας ατραπούς που προσπαθεί να καταστήσει την αθέατη ενέργεια και την ανώτερη γνώση και δράση του ανθρώπου από ασυνείδητη σε συνειδητή.

Όλα αυτά όμως απαιτούν γνώση και ανάπτυξη κριτικού πνεύματος. Είναι γεγονός όμως πως το ευκολόπεπτο πουλάει περισσότερο, καθώς είναι σαφώς ευκολότερο να παίρνεις έτοιμη γνώση, πάρα να βγάζεις τα δικά σου συμπεράσματα μέσα από την μελέτη.. .

Θα πρέπει πάντα επίσης να έχουμε πάντα υπόψη μας , πως είναι εξαιρετικά παραπλανητικό να ερμηνεύουμε τα έργα των αρχαίων με βάση το σημερινό πολιτισμικό επίπεδο αντίληψη μας.

Για να προσεγγίσουμε ασφαλέστερα τον αρχαίο τρόπο σκέψης, θα πρέπει να έχουμε ένα συστημικό Ολιστικό τρόπο αντίληψης, έτσι ώστε να προσεγγίσουμε ορθότερα την νηπιακή ηλικία της ανθρωπότητας. Η αρχαιότητα συμπίπτει με την νηπιακή –παιδική ηλικία της ανθρωπότητας, ενώ σήμερα βρισκόμαστε στην μετεφηβική περίοδο της . Η ανθρωπότητα στην παιδική της ηλικία, ήταν άμεσα εξαρτώμενη για την επιβίωση της από την φύση, κατά τον ίδιο τρόπο που το παιδί εξαρτάται για την επιβίωση του από τους γονείς του. Το παιδί μαθαίνει από τους γονείς του, ουσιαστικά το παιδί « μυείται» από ην ίδια την φύση στα μυστικά της έτσι ώστε να την χρησιμοποίηση για την επιβίωση και την ανεξαρτητοποίηση του.

Στο απώτατο παρελθόν εποχή, οι άνθρωποι είχαν αναπτυγμένες τις εσωτερικές αισθήσεις τους, ώστε ο συντονισμός με τις φυσικές δυνάμεις ήταν άμεση. Συν τω χρόνο με την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού, και την σταδιακή αποξένωση από την φύση, ο άνθρωπος έστρεψε όλη του την ενεργεία προς την χειραγώγηση της ύλης δια μέσου της επιστήμης και της τεχνολογίας. Δες για παράδειγμα πως ακόμη και σήμερ, α οι ιθαγενές του Αμαζονίου που βρίσκονται ακόμα στην εποχή του λίθου, γνωρίζουν φυσικά φαρμακευτικά βότανα, γνώσεις τις οποίες γνωστές Φαρμακοβιομηχανίες αναζητούν για την παρασκευή σύγχρονων φαρμάκων…

  - Ναι αλλά αυτό δεν απαντά στο ερώτημα πως χτίστηκαν οι πυραμίδες για παράδειγμα, ή γιατί οι Αρχαίοι μίλαγαν για Θεούς που ήρθαν από το διάστημα και τους εκπολίτισαν.

Όσον αφορά τις τεχνολογικές γνώσεις η ερμηνεία θα μπορούσε να είναι πολύπλοκη, αλλά εξηγείται με αυτά που σου προανέφερα. Θα μπορούσα για παράδειγμα να υποθέσω με μία τέτοια συλλογιστική, πως είναι πιθανό η επεξεργασία της πέτρας από τους αρχαίους , να γινόταν με τέτοιο τρόπο, ώστε μέσω κάποιας φυσικής ουσίας να μπορούσαν να μεταβάλουν την φυσική σύσταση της πέτρας , ώστε να καταστεί ευκολότερη την επεξεργασία της με μεθόδους που σήμερα δεν γνωρίζουμε. Η εργασία και ο χρόνος για τους αρχαίους δεν είχαν την αξία που τους αποδίδουμε σήμερα. Διέθεταν αρκετό και από τα δύο. 

Θα είχε ενδιαφέρον ίσως να αναφέρω επίσης, μία σχετική αναφορά από το κείμενο του Άραβα ιστορικού Abul Hasan Ali al-Masudi, γνωστού και ως «Ηρόδοτο» της Αραβίας. Ο Masudi είχε ταξιδέψει σε ένα μεγάλο μέρος του τότε γνωστού κόσμου και είχε γράψει μία τριαντάτομη ιστορία.

Περιέγραψε μέσα στο έργο του και το πώς μεταφέρθηκαν οι ογκόλιθοι στην Γκίζα για την κατασκευή της μεγάλης πυραμίδας. Αναφέρει λοιπόν : Πρώτα πρώτα ένας μαγικός πάπυρος τοποθετήθηκε κάτω από την πέτρα που έπρεπε να μεταφερθεί. Κατόπιν η πέτρα χτυπήθηκε με μία μεταλλική ράβδο και αυτό προκάλεσε την αιώρηση της πέτρας. Έπειτα η πέτρα κινήθηκε κατά μήκος ενός δρόμου στρωμένου με πέτρες, που είχε δεξιά και αριστερά φράχτη με μεταλλικές ράβδους. Η πέτρα ταξίδεψε για μία απόσταση περίπου 50 μέτρων και έπειτα έκατσε στο έδαφος. Η διαδικασία επαναλαμβανόταν έπειτα έως ότου έφτανε στο κατάλληλο σημείο.

Γνωρίζοντας ότι οι πυραμίδες ήταν ήδη χιλιάδες έτη παλαιότερες από την εποχή που έγραψε ο Masudi αυτή την ιστορία, πρέπει να αναρωτηθούμε από πού πήρε τις πληροφορίες που έγραψε. Μήπως ήταν μία μέρος της προφορικής ιστορίας της Αιγύπτου που περνούσε από γενιά σε γενιά; Ίσως αυτό να δείχνουν οι ασυνήθιστες λεπτομέρειες της ιστορίας. Θα μπορούσε βέβαια να είναι και μία φανταστική ιστορία που δημιούργησε ο ίδιος λόγω του θαυμασμού του για τις πυραμίδες, που τον έκαναν να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο κατασκευαστής τους θα έπρεπε να είχε ιδιαίτερα μαγικές ικανότητες.

Επειδή όμως οι ιστορικό γράφουν αυτά που βλέπουν και ακούνε, τι μπορεί να συνέβη; Μήπως το χτύπημα του βράχου δημιούργησε δονήσεις που οδήγησαν σε ηχητικό μετεωρισμό; Ή μήπως ο δρόμος με τις μεταλλικές ράβδους δημιουργούσε μαγνητικό μετεωρισμό; Στις μέρες μας σε παρόμοια πειράματα οι επιστήμονες κατόρθωσαν να μειώσουν το βάρος μικρών αντικειμένων και να τα κάνουν να αιωρηθούν μέσα σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία.

Ίσως επίσης έχεις διαβάσει ή ακούσει για Αρχαίες Αιγυπτιακές τοιχογραφίες (ιερογλυφικά) σε ναό στην πόλη Dendera όπου «υποτίθεται» πως αναπαριστώνται τεράστιες ηλεκτρικές λυχνίες, τροφοδοτούμενες από καλώδια που καταλήγουν σε τεράστια τροφοδοτικά (ή τεράστιες μπαταρίες) φτιαγμένα με τη βοήθεια ηλεκτροδίων μέσα σε πολύ μεγάλα πιθάρια. Μέσα από τους λαμπτήρες βγαίνουν φίδια σε κυματιστές γραμμές. ...

Ας δούμε λοιπόν τι συμβολίζουν στην πραγματικότητα αυτοί οι υποτιθέμενοι λαμπτήρες, οι οποίοι στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε περισσότερο, από απλοί λωτοί....!!

Ο λωτός είναι ένα είδος νούφαρου, το οποίο από την αρχική του μορφή μέσα στα λασπόνερα μεταμορφώνεται σε ένα πανέμορφο άνθος λίγα εκατοστά πάνω από την επιφάνεια του νερού.

Μία αξιοσημείωτη ιδιότητα του φυτού είναι ότι παρ’ όλο που μεγαλώνει στη λάσπη, δεν κρατάει ποτέ λάσπη στα φύλλα και στα άνθη του. Τη νύχτα κλείνει και βυθίζεται κάτω από το νερό έως ότου ξανά αναδυθεί και ανθίσει την ημέρα. Για αυτούς τους λόγους το άνθος του για τους Αρχαίους πολιτισμούς, κυρίως τους Αιγυπτίους, στον Ινδουισμό και στο Βουδισμό συμβολίζει την αγνότητα, την γονιμότητα και την αναγέννηση. Συχνά συμβολίζει τα θηλυκά γεννητικά όργανα, από τα οποία γεννιέται η νέα ζωή. Για αυτό τον λόγο ο λωτός στους αρχαίους Αιγυτπίους ήταν σύμβολο της Ίσιδας (ως σύμβολο της γονιμότητας, της αγνότητας αλλά και της παρθενίας).

Για τους αρχαίους Αιγυπτίους ήταν επίσης το σύμβολο των τεσσάρων στοιχείων της φύσεως, καθώς και το σύμβολο του ανατέλλοντος Ηλίου. Οι Αιγύπτιοι συνόδευσαν τις απεικονίσεις των θεών τους με άνθη λωτού, ενώ τα χρησιμοποίησαν ως διακοσμητικά στοιχεία στην αρχιτεκτονική τους.

Στα χέρια των ταριχευμένων νεκρών τους τοποθετούσαν άνθη λωτών, ως σύμβολα της νέας ζωής, στην οποία είχαν παραδοθεί οι νεκρές ψυχές.

Σύμφωνα με ένα μύθο της Δημιουργίας, ο Ήλιος πρώτα ανέτειλε από ένα γιγάντιο άνθος λωτού, που άνθισε στην πρωταρχική γη. Ο λωτός έτσι έγινε σύμβολο αναδημιουργίας και της υποσχέσεως της αιωνίου ζωής. Υπό αυτή την ιδιότητα πέρασε στους αρχαίους Έλληνες, όπου έγινε σύμβολο της αθανασίας. Ως σύμβολο ικεσίας και λήθης κοσμούσε το κηρύκειον του Ερμού ψυχοπομπού. Όσον αναφορά τα φίδια και την σχέση τους με την κοσμογονία, δείτε σχετική ανάρτηση εδώ.

Στο Βουδισμό τη νύχτα κατά την οποία έγινε η «άμωμος σύλληψη» του Βούδα, ένας τεράστιος λωτός φύτρωσε στη Γη. Ο Βούδας, μετά τη φώτισή του, απεικονίζεται τις περισσότερες φορές με λωτό. Από τις πλέον δημοφιλείς αναπαραστάσεις του είναι εκείνη στην οποία κάθεται πάνω σε έναν ανθισμένο λωτό, σύμβολο πνευματικής ανάπτυξης, γαλήνης κι αρμονίας.

Στον Ινδουισμό και πιο συγκεκριμένα στην Μπαγκαβάτ Γκιτά ο λωτός επίσης συμβολίζει την γέννηση του εκδηλωμένου κόσμου. Πιο συγκεκριμένα αναφέρει:

«Το αιώνιο Μπράχμαν παραμένει ανεκδήλωτο, όπως ένα φύλλο λωτού δεν μολύνεται από το νερό. Που σημαίνει ότι ο ουράνιος λωτός δεν μολύνεται από την τρικυμιώδη θάλασσα του τριπλού κόσμου της ύλης, όπως δεν μολύνεται από την υλική προσωπικότητα το εντός ημών θείο στοιχείο.Το αθάνατο ενσαρκωμένο Εαυτό, που αποτελεί ένα πολλοστημόριο του ίδιου του Θείου, είναι ένας εν δυνάμει λωτός ο οποίος αναπτύσσεται και γίνεται ένα ολοκληρωμένο άνθος, ένας τέλειος άνθρωπος. Γι’ αυτό και τα επτά κέντρα της ψυχής, ή τσάκρας, παρομοιάζονται με πέταλα λωτού. Το έβδομο, στο κέντρο της κεφαλής ή στέμμα, ονομάζεται χιλιοπέταλος λωτός, το γνωστό και ως Άτμαν που είναι και Μπράχμαν».

Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν λωτούς πολλά είδη φυτών, ποώδη και δενδροειδή, που κατά το Θεόφραστο δεν είχαν σχέση με τον πραγματικό λωτό. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει τέσσερα είδη λωτού, από τα οποία μόνο το ένα αντιστοιχεί στο φυτικό γένος αυτού. Έτσι τα δύο πρώτα είδη του Διοσκουρίδη ήταν κτηνοτροφικά είδη τριφυλλιού, το τρίτο ήταν το δένδρο που αναφέρεται στην Οδύσσεια ότι έδινε τους καρπούς που έτρωγαν οι Λωτοφάγοι, το γνωστό σε εμάς τζίτζυφο, και το τέταρτο ήταν ο «λωτός ο Αιγύπτιος» ή «νυμφαία ο λωτός», το γνωστό μας νούφαρο. Αυτός είναι ο Ινδικός και Αιγυπτιακός λωτός, ιερό σύμβολο του Γάγγη και του Νείλου αντιστοίχως...

Σε ένα άλλο ναό της Αιγύπτου (Άβυδο), έχουν βρεθεί ιερογλυφικά με σχήματα τα οποία μοιάζουν με σύγχρονα ελικόπτερα και άλλα ιπτάμενα αντικείμενα. Το γεγονός αυτό κέντρισε το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών και για αυτό, πολλοί υποστήριξαν πως τα συγκεκριμένα σχήματα σκαλήστικαν από τους Αρχαίους Αιγυπτίους, διότι είχαν επαφή με εξωγήινους πολιτισμούς. 

Η πραγματικότητα όμως είναι πολύ πιο απλή, αν όχι πεζή...Αυτό που έχει γίνει στην πραγματικότητα είναι, πως γραφιάδες των Φαραώ κατά την διάρκεια των εκατοντάδων χρόνων σκάλιζαν ιερογλυφικά στο ίδιο σημείο, το ένα πάνω στα προηγούμενα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, κάποια από τα παλαιότερα σκαλίσματα ήταν ακόμα ορατά, σχηματίζοντας όμως κατά διαβολική σύμπτωση σχήματα που σήμερα εμείς αναγνωρίζουμε ως ελικόπτερα ή άλλες πτητικές μηχανές. Κάτι που δεν ίσχυει για τους Αρχαίους Αιγυπτίους. Οι Αιγυπτιολόγοι σήμερα έχουν μεταφράσει τα κέιμενα αυτά, και είναι απολύτως γήινα.....Για να δείτε την ερμηνεία πατήστε στον σύνδεσμο εδώ.

Εφόσον όμως ανέφερες πολύ ορθά την τεχνολογία των Πυραμίδων, η γνώμη μου είναι πως η κατασκευής των μεγάλων πυραμίδων τουλάχιστον, δεν είχε σχέση με ταφικά μνημεία. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ένα Αιγυπτιακό ρητό: «Αυτοί που έκτισαν εδώ από γρανίτη, που τοίχισαν μια αίθουσα στην πυραμίδα, που δημιούργησαν το Ωραίο σε αυτή την όμορφη δουλειά οι βωμοί τους είναι τόσο άδειοι όσο οι βωμοί των κουρασμένων που πεθαίνουν στην όχθη της διώρυγας, χωρίς να αφήσουν κανέναν και τίποτα πίσω τους». Οι κατασκευές των πυραμίδων εμπεριέχουν προηγμένες αστρονομικές και μαθηματικές γνώσεις, ενώ υπήρξαν ταυτόχρονα συσσωρευτές βιο αστρικής ενεργείας, αλλά και ναοί μυήσεων...

Οι Θεοί από την άλλη, η θα έπρεπε ούτως ή άλλως να προέρχονται από τον Ουρανό. Οι αρχαίοι αναγνώριζαν πως η ζωή εξαρτάται άμεσα τόσο από τα δώρα της μητέρας Γης, όσο και από την ηλιακή και κοσμική ενέργεια η οποία γονιμοποιεί την ζωή στην Γη. Για αυτό τον λόγο στα αρχαία μυητικά μυστήρια ένα από τα άρρητα δρώμενα τα οποία λάμβαναν χώρα ήταν η Ιερογαμία του Ουρανού και της Γης, της ενεργητικής ενέργειας και της παθητικής του αρσενικού με το θηλυκό στοιχείο… Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι Ορφικές πινακίδες: « Της Γης παιδί είμαι και του έναστρου Ουρανού. Το γένος μου είναι βεβαίως ουράνιο». Μία θέση που εκφράζει άριστα τον δυϊσμό ψυχής-σώματος, πνεύματος και ύλης.

Αν ασχοληθούμε με τους αρχαίους πολιτισμούς θα κατανοήσουμε, πως επί χιλιετηρίδες οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είχαν μια κοινή πίστη: ότι το Σύμπαν ήταν συνειδητό και έμψυχο, μία άποψη που συναντά σήμερα τα πορίσματα της Κβαντικής φυσικής. Ο Ήλιος, η Σελήνη και τα άστρα εκλαμβάνονταν όχι μόνο ως πλανήτες, αλλά ως ένα τεράστιο πλέγμα θεϊκών δυνάμεων, ενώ η ζωή στο αέναο σύμπαν εκδηλωνόταν μέσω και μίας ζώσας συνείδησης, η οποία ενυπήρχε στις διαδικασίες και τους κύκλους της φύσης. Οι διάφοροι πολιτισμοί αναφέρονταν στο υπέρτατο Ον με διαφορετικά ονόματα, ήταν όμως ομόφωνη η αντίληψη ότι ο κόσμος ήταν έμψυχος.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, στη νεοπλατωνική φιλοσοφία, το σύμπαν αντιμετωπίζονταν ως ένας ζωντανός οργανισμός, ο οποίος είχε ιεραρχική δομή, έτσι ώστε το σύστημα του κόσμου να είναι μια «Μεγάλη Αλυσίδα της Ύπαρξης», περιφέρειες μέσα σε περιφέρειες, που όλο και αυξάνονταν η διάμετρος τους, οι οποίες κορυφώνονταν στον ίδιο τον Κόσμο, την υπέρτατη, περικλείουσα τα πάντα, σε μία Ολότητα.

Η κοσμοθεωρία που επικρατούσε σχετικά με τη φύση ήταν οι αντιστοιχίες ανάμεσα στα διάφορα επίπεδα. Επίσημα, ήταν γνωστή ως το δόγμα του μακρόκοσμου και του μικρόκοσμου, μια αντίληψη που βασίζονταν στην αναλογία μεταξύ του όλου και των τμημάτων του – το κατώτερο ήταν ένας μικρόκοσμος του ανώτερου. Οι αντιστοιχίες ερμηνεύονταν με την ερμητική έννοια των «oμοίων» και των «συμπαθειών».

Τα «όμοια» ήταν οι δομές εκείνες που συμφωνούσαν ως προς το σχήμα τους, άσχετα αν διέφεραν ως προς το μέγεθος τους. Έτσι, οι αρχαίοι αντιλαμβάνονταν το Σύμπαν σαν ένα μεγάλο σύστημα ομοίων, τα οποία μειώνονταν σε μέγεθος, καθώς κατέρχονταν τις βαθμίδες της ζωής και τα οποία ενώνονταν από συντονισμένους δεσμούς «συμπάθειας.

Εφόσον ο Άνθρωπος θεωρήθηκε καθρέφτης της κοσμικής τάξης, κάθε πλευρά της φυσικής και της ψυχικής ανατομίας του είχε το αντίστοιχο της στην ουράνια σφαίρα. Κάθε ανθρώπινη ύπαρξη ήταν ένας μικρόκοσμος – μια μινιατούρα του σύμπαντος – που αντικατόπτριζε το μακρόκοσμο, το Σύμπαν στην ολότητα του. Η ουσία της διδασκαλίας αυτής περικλείεται στο ερμητικό απόφθεγμα, «όπως επάνω, έτσι και κάτω». Κάθε άνθρωπος είναι μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου, ακριβώς όπως το κύμα είναι μέρος του ωκεανού από τον οποίο αναδύεται. Όπως χαρακτηριστικά μα αποκαλύπτει ο Πλωτίνος :

«Έχοντας εισέλθει στο όλον, μη όντας πλέον στο μερικό, παύεις να σκέπτεσαι ότι είσαι "τόσος" αλλά, παραμερίζοντας το "τόσος", γίνεσαι σύμπας, παρ' ότι και προηγουμένως σύμπας ήσουν»...

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα στην ψυχή του σύμπαντος, ενυπάρχουν οι αιώνιες μορφές ή ιδέες οι οποίες ήταν τα πρότυπα όλων των μορφών. Αυτές οι θείες ιδέες – οι «Θεοί» και οι «Θεές» της ελληνικής μυθολογίας – είχαν τις δικές τους ορατές μορφές στα πλανητικά σώματα. Μία ψυχική ενέργεια, που προερχόταν από αυτές τις θεϊκές ιδέες και έρεε προς τα κάτω διαμέσου της ιεραρχίας της Ύπαρξης, γονιμοποίησε τις νοητικές, βιολογικές και φυσικές βαθμίδες της Φύσης.

Ως εκ τούτου, το νόημα και η τάξη του κόσμου, εξαρτιόνταν από τις διάφορες κινήσεις και αλληλεπιδράσεις των πλανήτων και των Θεϊκών δυνάμεων που λειτουργούσαν μέσα από αυτές. Οι κοσμικές αυτές δυνάμεις ήταν εκφράσεις των λειτουργιών του συμπαντικού οργανισμού, που λειτουργεί όπως ακριβώς και τα διάφορα όργανα του ανθρώπινου σώματος είναι εκφράσεις και εργαλεία των λειτουργιών του. Κάθε ύπαρξη στη φύση αντιστοιχούσε σ’ αυτό το γενικό σχέδιο. Κάθε πράγμα ήταν τμήμα ενός μεγαλύτερου συνόλου, ενώ και το ίδιο ήταν ένα σύνολο που περιείχε τα δικά του επιμέρους τμήματα.

Για αυτό και οι αρχαίες κατασκευές αντικατοπτρίζουν το κάλλος, διότι αντικατόπτριζαν την αρμονία και το κάλλος του σύμπαντος….. Οι αρχαίοι συνέπρατταν και συνεργάζονταν με την φύση. Σήμερα η ανθρωπότητα συμπεριφέρεται ως ένας καταστροφικός ιός, εξαπλώνεται και καταστρέφει. Ο πλανήτης μας όμως είναι πεπερασμένος, οι ανθρώπινες επιθυμίες και ανάγκες απεριόριστες χρόνος μετράει αντίστροφα, και κανένας εξωγήινος δεν θα μας σώσει….

Ο Stephen Hawking , ο σπουδαιότερος επιστήμονας της εποχής μας αναφέρει σχετικά:

«Θυμηθείτε να κοιτάτε ψηλά τα άστρα και όχι χαμηλά τα πόδια σας. Προσπαθήστε να βγάλετε νόημα από αυτό που βλέπετε και θαυμάστε αυτό που κάνει το σύμπαν να υπάρχει. Να είστε περίεργοι. Για να κατανοήσουμε το Σύμπαν στο βαθύτερο επίπεδό του πρέπει να κατανοήσουμε γιατί υπάρχει κάτι αντί για το τίποτε. Γιατί υπάρχουμε; Γιατί υπάρχει αυτό το συγκεκριμένο πακέτο νόμων και όχι κάποιο άλλο;…

…Πρέπει να συνεχίσουμε να ταξιδεύουμε στο διάστημα για χάρη του μέλλοντος της ανθρωπότητας. Δεν νομίζω ότι θα επιβιώσουμε για άλλα χίλια χρόνια, χωρίς να αποδράσουμε από τον εύθραυστο πλανήτη μας…

Είναι δυνατόν η ανθρώπινη φυλή να εξαφανιστεί, αλλά δεν είναι αναπόφευκτο.»

Οι ανθρωπολογικές αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων κατά τον Albert Rivaud

Οι ανθρωπολογικές αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων κατά τον  Albert RivaudΟ διακεκριμένος Γάλλος κλασικιστής και ένθερμος φιλέλληνας AlbertRivaud, διακατεχόμενος από μεγάλο ενδιαφέρον για τον αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό, εξέτασε βαθέως κατά το παρελθόν την αρχαία Ελληνική Γραμματεία, αναφορικά με τις ανθρωπολογικές αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων. Πλήθος μελετών του δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό της Ανθρωπολογικής Σχολής του Παρισιού «Revue Anthropologique», υπό τον τίτλο «Recherches sur l'Anthropologie Greque», εντός των οποίων εμπεριέχεται πλήθος σημαντικών εθνολογικών στοιχείων. Ωστόσο, στις τρεις πρώτες του δημοσιεύσεις γίνεται, μεταξύ άλλων, μια εκτενής και εμπεριστατωμένη αναφορά σε στοιχεία σχετιζόμενα με την ανθρωπολογία.

Όσον αφορά στο πεδίο της εθνογραφίας, παρατίθεται μια πληθώρα στοιχείων τόσο από ιστορικούς και γεωγράφους, όσο και από φιλοσόφους, ηθικολόγους και ποιητές, με βασικό συμπέρασμα ότι η αρχαία ελληνική πόλη θεμελιώνεται πάνω στην έννοια της φυλής. Ειδικότερα, στα πρώτα στάδια της εθνογραφίας προκύπτει ότι ένας λαός είναι πάνω από όλα μια φυλή, μια μακρά σειρά απογόνων, που προέρχονται από ένα κοινό πρόγονο, με την καθαρότητα του αίματος να αποτελεί μέτρο αριστοκρατικότητας.

Είναι γεγονός ότι οι Έλληνες ήταν εκείνοι που έθεσαν τα θεμέλια για την μετέπειτα ανάπτυξη και εξέλιξη όλων των επιστημών, θέτοντας ταυτόχρονα, κατά τον AlbertRivaud, και τις βάσεις της ανθρωπολογίας και της εθνολογίας, με διάφορα αποσπάσματα γεωγράφων, ιστορικών, φιλοσόφων, ακόμα και ιατρών, να αποκαλύπτουν αρκετά στοιχεία σχετικά με τις ανθρωπολογικές τους γνώσεις. Διάφορες γεωγραφικές και κοινωνικές συνθήκες τους ώθησαν να πραγματοποιήσουν ταξίδια σε ολόκληρη την Μεσόγειο ιδρύοντας πλήθος αποικιών, ενώ ο περιπετειώδης και εμπορικός τους βίος τους έφερε σε επαφή με πολλούς ξένους λαούς, και κατ’ επέκταση με τα ήθη αυτών, με χαρακτηριστική απόδειξη τα ομηρικά έργα, στα οποία εμπεριέχονται ολόκληροι κατάλογοι εθνών.

Εντούτοις, εκτός της πρακτικής χρησιμότητας αυτού του πλήθους των εθνογραφικών παρατηρήσεων, η περεταίρω επιστημονική ανάπτυξη είχε ως επακόλουθο την ανάδυση διάφορων ερωτημάτων, όπως αν οι άνθρωποι υπήρχαν πάντα ή αν δημιουργήθηκαν κάποια στιγμή. Επίσης, άλλα ερωτήματα που ανέκυψαν ήταν πότε εγκαταστάθηκαν οι διάφοροι λαοί στην Ελλάδα και στην Ασία, από πού ήρθαν αυτοί οι λαοί, είχαν κοινή ή διαφορετική καταγωγή και βάσει ποιών γνωρισμάτων μπορεί να γίνει ο διαχωρισμός τους. Πρόκειται, λοιπόν, για ερωτήματα που απασχόλησαν πάρα πολύ τους αρχαίους διανοούμενους, αλλά παραμένει αξιοσημείωτο ότι στις απαντήσεις που έδωσαν εντοπίζουμε σπέρματα των σύγχρονων ανθρωπολογικών θεωριών.

Ο Ηρόδοτος και ο Παυσανίας μας παρέχουν πλήθος ανθρωπολογικών στοιχείων. Ο Αναξίμανδρος υπήρξε ο δημιουργός του πρώτου χάρτη του κόσμου, με τον Εκαταίο τον Μιλήσιο λίγο αργότερα να προβαίνει σε μια μεθοδική περιγραφή της γης και των λαών της. Ακολούθησαν οι Στωικοί και οι Αλεξανδρινοί, με επιφανή εκπρόσωπο τον Ερατοσθένη, ενώ ο Στράβων υπήρξε ένα ολοκληρωμένο παράδειγμα γεωγράφου, καθώς μελέτησε την γη μαζί με τους κατοίκους της, συγγράφοντας όχι μόνο φυσική γεωγραφία, αλλά και πολιτική.

Επιπροσθέτως, ένα ακόμη ζήτημα που απασχόλησε βαθιά τους αρχαίους Έλληνες ήταν το ζήτημα των ανθρώπινων φυλών, με εκτενή σημεία στα έργα τους αφιερωμένα στην μελέτη σχετικών στοιχείων, όπως έπραξαν ο Εμπεδοκλής, ο Δημόκριτος, ο Αριστοτέλης και πολλοί Στωικοί φιλόσοφοι. Άλλωστε, η ιατρική της εποχής, ανεπτυγμένη σε επιστημονικά πλαίσια, διαπίστωσε διαφορές στην δομή του σώματος των διάφορων ανθρώπων, όπως αυτές αποτυπώνονται στο ιπποκράτειο έργο. Άκρως ενδεικτικό και αποκαλυπτικό, ωστόσο, είναι και το έργο των κεραμοποιών, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις, κατά την προσπάθεια απεικόνισης των διάφορων ανθρώπινων τύπων, δύναται να παρέχει πολλές περισσότερες πληροφορίες για τις σχετικές γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων, σε σύγκριση ακόμη και με ολόκληρες διατριβές.

Ωστόσο, το πλέον κεφαλαιώδες ζήτημα που επιδίωξαν να εξετάσουν οι αρχαίοι μας πρόγονοι ήταν η καταγωγή του ανθρώπινου είδους, με πλήθος μύθων να περιγράφει την δημιουργία του ανθρώπινου όντος από την μίξη διάφορων στοιχείων της φύσης. Από την άλλη πλευρά, οι Αθηναίοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους αυτόχθονες, με παρόμοιες αντιλήψεις να διατυπώνονται και για άλλους λαούς από τον Ηρόδοτο και τον Εκαταίο. Επίσης, σχετικό χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί και ο ιστορικός Φερεκύδης ο Αθηναίος, ο οποίος είχε προβεί στην συγγραφή ενός βιβλίου με θέμα την αρχαία ιστορία των Αθηναίων, υπό τον τίτλο «Αυτόχθονες». Ακόμη, πολλές αναφορές στην αυτοχθονία των Αθηναίων κάνει και ο τραγικός φιλόσοφος Ευριπίδης, στην τραγωδία «Ίων». Εκτός από τους Αθηναίους, όμως, στην αυτοχθονία τους πίστευαν και οι Αρκάδες και οι Θεσσαλοί. Όμως, ακόμα και αν ήταν αυτόχθονες, το ερώτημα που αναδυόταν τώρα ήταν πως εμφανίστηκαν οι πρώτοι άνθρωποι εκεί.

Ο Βάρρων και ο Σενσορίνος αναφέρονται σχετικά, λέγοντας πως μετά τον Πυθαγόρα η πλειοψηφία των φιλοσόφων υποστήριζε την πρώτη άποψη, ενώ ο απλό λαός την δεύτερη. Η γη θεωρούνταν κυριολεκτικά η μητέρα των κατοίκων της. Οι γενάρχες, που θεωρούνταν οι πρώτοι άνθρωποι ουσιαστικά, ονομάζονταν γηγενείς, δηλαδή γεννηθέντες από την γη. Ο Πίνδαρος σε ένα απόσπασμα του έργου του κάνει αναφορά σε δύο τέτοιους άνδρες, που λεγόταν ότι γεννήθηκαν από την γη, ενώ για άλλους γενάρχες γινόταν αναφορά από τον Πλάτωνα, τον Ευριπίδη και τον Παυσανία. Πρόκειται για μυθολογίες που περιπλέκονταν με τους θεούς, όπως φαίνεται με ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο στην «Θεογονία» του Ησίοδου. Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα λόγια της Πηνελόπης, η οποία έλεγε στον Οδυσσέα ότι φαίνεται «ξένος», και συνεπώς όχι γεννηθείς από τα δέντρα και τις πέτρες της περιοχής. Ανάλογοι μύθοι περί καταγωγής των ανθρώπων από τα δέντρα υπάρχουν πολλοί, ενώ ζωογόνα δύναμη θεωρείτο ότι είχε και ο αέρας. Ακόμη, πηγή της ζωής θεωρούνταν το αίμα και περισσότερο τα αναπαραγωγικά όργανα, όπως άλλωστε φαίνεται και από τις φαλλικές τελετές που λάμβαναν χώρα κατά την αρχαιότητα.

Ειδικότερα, ως γενάρχης αναφέρεται ο Δευκαλίων με την σύζυγο του Πύρρα, που είχαν γλιτώσει από τον κατακλυσμό, καθώς επίσης και ο Προμηθέας και η Πανδώρα. Επιπροσθέτως, οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν ότι η πόλη των Αθηνών προϋπήρχε για χιλιάδες χρόνια πριν τον Σόλωνα, και κατ’ επέκταση και ο άνθρωπος. Στα έργα, δε, του Πλάτωνα «Τιμαίος» και «Νόμοι», ο φιλόσοφος θεωρεί ότι η ανθρωπότητα ακολουθεί κύκλους και ανασυντάσσεται συνεχώς έπειτα από φυσικές καταστροφές, παρατηρώντας ότι η ανθρωπογένεση εξηγείται με μια μίξη μύθου και επιστημονικών στοιχείων ταυτόχρονα.

Στην Ιωνία, όμως, κατά το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ., παρατηρείται για πρώτη φορά η ανάπτυξη της επιστήμης σε ορθολογικά πλαίσια, με τον Αναξίμανδρο, ως προπομπό της εξελικτικής θεωρίας, να είναι ο πρώτος που κάνει αναφορά στην έννοια της μεταμόρφωσης, στοιχείο που εντοπίζουμε στους «Στρωματείς» του ψευδο-Πλούταρχου. Ειδικότερα, αναφέρει ότι εντός του νερού υπάρχουν όντα σαν ψάρια, τα οποία σταδιακά μεταμορφώθηκαν και πέρασαν στην ξηρά, ενώ ο Ξενοφάνης σε κάποιο απόσπασμα του έργου του «Περί Φύσεως», αναφέρει ότι η ζωή προήλθε από την γη και το νερό. Ακόμη, όπως μας πληροφορεί ο Σενσορίνος, ο Παρμενίδης υποστηρίζει ότι τα έμβια όντα γεννιούνται από την γη και το νερό, που τα ζεσταίνουν οι ακτίνες του ήλιου, τα οποία όμως δεν δημιουργούνται αμέσως, αλλά κατά κομμάτια, με τα μέλη αυτά να ενώνονται, δημιουργώντας τον οργανισμό.

Οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι, εντούτοις, προβαίνουν στην διάκριση του ανθρώπου από τα υπόλοιπα ζώα, με την πλειοψηφία των περιπτώσεων να φρονεί ότι ο άνθρωπος υπάρχει αιώνια και είναι περιττή η μελέτη της γένεσης του, άποψη την οποία συμμερίζεται και ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης. Από την άλλη πλευρά, ο φιλόσοφος Εμπεδοκλής υποστηρίζει την ενότητα της φύσης, με όλα τα έμβια όντα να δημιουργούνται από την μίξη των τεσσάρων φυσικών στοιχείων, της γης, του νερού, του αέρα και της φωτιάς, έχοντας κοινή καταγωγή. Πρόκειται για μια διαδικασία που εξελίσσεται σταδιακά, δίνοντας τις διάφορες μορφές ζωής. Τα μέλη δημιουργούνται χωριστά και ενώνονται για να δημιουργήσουν τους οργανισμούς, ενώ η γη και το νερό ενώνονται, και έπειτα ανυψώνονται από ένα εσώτερο πυρ.

Μια διαφορετική άποψη παρατίθεται από τον Αναξιμένη, κατά τον οποίο ο αέρας ζεσταίνει και δίνει ζωή στην γη, θεωρία η οποία τυγχάνει της αποδοχής και του Αρχέλαου, και πιθανότατα και του δασκάλου του Αναξαγόρα. Επίσης, ο Δημόκριτος, σύμφωνα με τον Σενσορίνο, πίστευε ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από την μίξη του νερού και της γης, και ότι ο κόσμος κατοικήθηκε σταδιακά, μια άποψη που πιθανολογείται ότι αποδεχόταν και ο Λεύκιππος. Αρκετοί τίτλοι βιβλίων και ονόματα φιλοσόφων που ασχολήθηκαν με το ζήτημα της γένεσης της ζωής έχουν διασωθεί, αλλά την ίδια τύχη δεν είχαν και οι απόψεις που διατύπωσαν.

Ωστόσο, ο Πλάτωνας στο έργο του «Τίμαιος» διατυπώνει τελείως διαφορετικές απόψεις, απομακρυνόμενος από την φυσική φιλοσοφία και θέτοντας την αρχή των όντων στους θεούς, οι οποίοι έφτιαξαν κάθε μέλος του ανθρώπου με κάποιον σκοπό. Στον Αριστοτέλη, δε, η ανθρωπογένεση εξαφανίζεται, καθώς περιγράφει τους διάφορους λαούς ως έχουν, θεωρώντας ότι δεν πρόκειται να αλλάξουν ποτέ. Έτσι, με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη τίθεται τέλος σε κάθε σκέψη σχετικά με το ζήτημα, οι Στωικοί και οι Αλεξανδρινοί δεν προβαίνουν σε καμία σαφή θεωρία ανθρωπογένεσης, ενώ στον Λουκρήτιο εντοπίζεται διαδεδομένη στον απλό λαό η θεώρηση ότι η ζωή δημιουργήθηκε από την γη.

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν μελετήσει και την μορφή του σώματος πολύ εντατικά, κάτι που γίνεται φανερό από πλήθος πραγματειών τους, κυρίως ιατρικής φύσης, των οποίων έχουν διασωθεί πολλοί τίτλοι. Ανάλογα συγγράμματα μας παραδίδονται από τον Φιλόλαο τον πυθαγόρειο και τον Δημόκριτο, ενώ σε μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση του ο Αναξαγόρας αποφαινόταν ότι ο άνθρωπος δεν είναι έξυπνος επειδή έχει χέρια, αλλά επειδή έχει χέρια είναι έξυπνος.

Εντούτοις, οι πρώτες εκτεταμένες παρατηρήσεις στην μορφολογία του ανθρώπου εντοπίζονται στο έργο του Αριστοτέλη. Αρχικά, ο άνθρωπος θεωρείται ότι έχει όμοια μέρη με τα υπόλοιπα ζώα και μελετάται βάσει αυτού. Ο φιλόσοφος προβαίνει στην περιγραφή των μερών του ανθρώπινου σώματος, στην οποία συναντάμε τις κρανιολογικές λέξεις «βρέγμα» και «ινίο» για την άνω κορυφή, όπου ενώνονται οι ραφές και το πίσω μέρος του κρανίου, αντίστοιχα, ενώ οι ενώσεις των κρανιακών οστών ονομάζονται «ραφαί». Ακόμη, διαπιστώνει διαφορές μεταξύ του κρανίου ανδρών - γυναικών και ανθρώπων - άλλων ζώων. Κατ’ επέκταση, επιχειρεί να διαχωρίσει τους ανθρώπους σε τύπους, ανάλογα με τα ανθρωπολογικά τους γνωρίσματα. Πιο συγκεκριμένα, οι παρατηρήσεις του επικεντρώνονταν στο σχήμα του προσώπου, στο χρώμα των ματιών, στην ποσότητα και στο χρώμα του τριχώματος, κ.α. Ωστόσο, ο Αριστοτέλης δεν είχε λάβει υπόψη του το σχήμα του κρανίου. Στο έργο του «Φυσιογνωμικά», όμως, εντοπίζεται η άποψη του ότι η ίσια μύτη είναι πιο ωραία από την «πατημένη». Ακόμη, διατυπώνει ότι υπάρχει κάποιου είδους σχέση μεταξύ του χρώματος των μαλλιών και των ματιών, τα οποία όμως δύναται να αλλάξουν καθώς το άτομο μεγαλώνει. Επιπροσθέτως, ο φιλόσοφος παρατηρούσε ότι όσοι ζουν βόρεια έχουν πιο ανοιχτόχρωμα χαρακτηριστικά από εκείνους που ζουν νοτιότερα. Λίγα γενικά σχετικά στοιχεία εμπεριέχονται και στην «Φυσική Ιστορία» του Πλίνιου, την πλειοψηφία των οποίων όμως έχει αντλήσει από τα συγγράμματα και τις μελέτες του Αριστοτέλη. Συμπερασματικά, όμως, φαίνεται ότι ο Αριστοτέλης μελετούσε τον άνθρωπο με την γνώριμη σε εμάς πλέον, σύγχρονη, ανθρωπολογική μέθοδο.

Εντούτοις, εκτός από τα γενικής φύσεως επιστημονικά βιβλία, όπως ήταν οι μελέτες του Αριστοτέλη, η αρχαία Ελληνική Γραμματεία μας παρέχει και πιο εξειδικευμένα ιατρικά έργα, ενδεικτικά των οποίων είναι εκείνα του Ιπποκράτη με τίτλο «Περί των εν κεφαλήι τρωμάτων», τα οποία επικεντρώνονταν στα κρανιακά κατάγματα. Σε αυτά, παρόλο που δεν διαπιστώνεται κάποια διάκριση των ανθρώπινων τύπων, εντοπίζεται ότι υπάρχουν κάποια κρανία που προεξέχουν προς τα πίσω, και άλλα όχι. Ακόμη, διαφορές εντοπίζονται και στις ραφές, ενώ πραγματοποιούνται άλλες κρανιολογικές παρατηρήσεις. Άξιο αναφοράς είναι, δε, και το γεγονός ότι ο Γαληνός είχε προβεί στην διάκριση των κρανίων σε τέσσερις τύπους.

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο χαρακτηρισμός του ανθρώπου με βάση την φυσιογνωμία του εντοπίζεται ήδη από την εποχή του Ομήρου. Παραδείγματος χάρη, ο άθλιος Θερσίτης φαίνεται από το πρόσωπο του, ενώ ο Αντίνοος είναι ωραίος, αλλά όχι καλός. Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, παρατηρείται η εμφάνιση κάποιου να ταιριάζει και με την ηθική του, κάτι που γίνεται καταφανές συχνά και από διάφορες αγγειογραφίες. Επιπροσθέτως, οι ιατροί της ιπποκρατικής σχολής, καθώς και άλλοι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, μεταξύ των οποίων ο Ξενοφών, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, επιχείρησαν να μελετήσουν την σχέση μεταξύ εμφάνισης και ψυχής. Επίσης, άλλοι μεταγενέστεροι που ασχολήθηκαν με την μελέτη της φυσιογνωμίας ήταν ο Μεγασθένης, ο Ποσειδώνιος, ο Στράβων, ο Δίων ο Χρυσόστομος, ο Πλούταρχος, ο Ρούφος και ο Σουητώνιος. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι οι δυο σημαντικότερες φυσιογνωμικές πραγματείες ανήκουν στον Αριστοτέλη και στον Πολέμωνα.

Ακόμη, άλλη πεποίθηση του Αριστοτέλη ήταν ότι οι άνθρωποι είχαν συμπεριφορά όμοια με αυτή των ζώων που τους έμοιαζαν. Επίσης, αποφαινόταν ότι οι Αιγύπτιοι, οι Θράκες και οι Σκύθες είχαν διαφορές μεταξύ τους όσον αφορά στα σωματικά και στα ψυχικά τους γνωρίσματα, ενώ περιέγραφε τα διάφορα σημεία του σώματος με λεπτομέρειες, χωρίς ωστόσο να προχωράει σε συνδυασμό των γνωρισμάτων, με στόχο την συστηματική φυλετική ταξινόμηση. Εντούτοις, αποτελεί γεγονός ότι παρά την ύπαρξη κάποιων ακραίων ή ιδιόμορφων τοποθετήσεων, η ενασχόληση των αρχαίων Ελλήνων με τον τομέα της Φυσιογνωμικής δημιούργησε το έδαφος για την μετέπειτα ανάπτυξη της πραγματικής επιστήμης, όπως είχε συμβεί άλλωστε και με την Αλχημεία, ως πρόδρομο της Χημείας.

Από την ανάλυση του AlbertRivaud, λοιπόν, προκύπτει ότι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν εντρυφήσει, μελετώντας βαθιά, στην ανθρώπινη φύση, με αποτέλεσμα την διατύπωση θεωριών που μετατράπηκαν στα θεμέλια της εξελικτικής θεώρησης της φύσης σε γενικότερο επίπεδο. Μελέτησαν το ανθρώπινο σώμα συγγράφοντας πλήθος πραγματειών, περιέγραψαν τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων και άλλοι επικεντρώθηκαν στην εμφάνιση και στην συμπεριφορά των λαών με τους οποίους βρίσκονταν σε επαφή, καταδεικνύοντας για ακόμη μια φορά πόσο πρωτοπόροι υπήρξαν στο πεδίο της επιστημονικής αναζήτησης, και πολύ περισσότερο στο αντικείμενο της ανθρωπολογίας.

Το επιχείρημα της πολικής αρκούδας

Σήμερα οι θεολόγοι έχουν την τάση να δείχνουν τους πολύπλοκους έμβιους μηχανισμούς και να λένε «είναι αδύνατο να πιστέψει κανείς» ότι τέτοια πολυπλοκότητα, ή τέτοια τελειότητα, θα μπορούσε να προκόψει από τη φυσική επιλογή. Όποτε διαβάζω ένα σχόλιο αυτής της μορφής, μου έρχεται η διάθεση να γράψω στο περιθώριο του βιβλίου: «Μίλα μόνο για τον εαυτό σου».

Υπάρχουν πολλά παρόμοια παραδείγματα (εγώ μέτρησα 35 σε ένα κεφάλαιο) σε ένα πρόσφατο βιβλίο με τίτλο «The Probability of Cod» (Η πιθανότητα του Θεού), του Hugh Monicfiore, επισκόπου του Μπίρμιγχαμ... Ο επίσκοπος πιστεύει στην εξέλιξη, αλλά δεν μπορεί να πιστέψει ότι η φυσική επιλογή είναι επαρκής εξήγηση για την πορεία που έχει πάρει η εξέλιξη (εν μέρει επειδή, όπως και πολλοί άλλοι, υποπίπτει στο θλιβερό σφάλμα να θεωρεί τη φυσική επιλογή «τυχαία» και «χωρίς νόημα»).

Ο επίσκοπος χρησιμοποιεί κατά κόρον το επιχείρημα της προσωπικής δυσπιστίας, όπως θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε. Μέσα σε ένα κεφάλαιο βρίσκονται με τη σειρά που τις παραθέτω, οι ακόλουθες φράσεις:
Δεν φαίνεται να υπάρχει εξήγηση με βάση τη δαρβινική θεωρία...
Δεν είναι πιο εύκολο να εξηγήσουμε...
Είναι δύσκολο να καταλάβουμε...
Δεν είναι εύκολο να καταλάβουμε...
Είναι εξίσου δύσκολο να εξηγήσουμε...
Δεν το βρίσκω εύκολο να καταλάβω...
Δεν το βρίσκω εύκολο να δω...
Το βρίσκω δύσκολο να καταλάβω...
Δεν φαίνεται δυνατόν να εξηγηθεί...
Δεν βλέπω πώς...
Ο νεοδαρβινισμός δεν μπορεί να εξηγήσει πολλές από τις πολύπλοκες συμπεριφορές των ζώων...
Δεν είναι εύκολο να κατανοήσουμε πώς μια τέτοια συμπεριφορά θα μπορούσε να εξελιχθεί αποκλειστικά και μόνο μέσα από τη φυσική επιλογή...
Είναι αδύνατον...
Πώς μπορεί να εξελίχθηκε ένα τόσο πολύπλοκο όργανο...
Δεν είναι εύκολο να δει κανείς...
Είναι δύσκολο να καταλάβουμε...
Το επιχείρημα της προσωπικής δυσπιστίας είναι εξαιρετικά αδύναμο, όπως είχε επισημάνει και ο ίδιος ο Δαρβίνος. Σε μερικές περιπτώσεις στηρίζεται στην απλή άγνοια. Για παράδειγμα, ένα από τα γεγονότα που βρίσκει τόσο δύσκολο να καταλάβει ο επίσκοπος είναι το λευκό χρώμα της πολικής αρκούδας...
Όσο για την παραλλαγή, δεν είναι πάντοτε εύκολο να εξηγηθεί με βάση τις αρχές του νεοδαρβινισμού. Αν οι πολικές αρκούδες είναι το κυρίαρχο είδος στην Αρκτική, τότε δεν θα χρειαζόταν να αναπτύξουν αυτή τη λευκόχρωμη παραλλαγή.
Αυτό θα πρέπει να μεταφραστεί ως εξής:
Εγώ προσωπικά, απ' όσο μπορώ να καταλάβω, καθώς κάθομαι στο γραφείο μου, χωρίς να έχω επισκεφτεί ποτέ την Αρκτική, χωρίς να έχω δει ποτέ πολική αρκούδα σε άγρια κατάσταση και έχοντας σπουδάσει κλασική λογοτεχνία και Θεολογία, δεν κατάφερα ως τώρα να βρω κάποιον λόγο για τον οποίον οι πολικές αρκούδες μπορεί να ωφελούνται από το γεγονός ότι είναι λευκές.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, γίνεται παραδεκτό ότι μόνο τα ζώα που είναι λεία άλλων ζώων χρειάζονται παραλλαγή. Ο επίσκοπος παραβλέπει το γεγονός ότι και τα αρπακτικά ζώα ωφελούνται επίσης όταν μπορούν να κρυφτούν από τη λεία τους. Οι πολικές αρκούδες κυνηγούν φώκιες που ξεκουράζονται στον πάγο. Αν η φώκια δει την αρκούδα να πλησιάζει από μακριά, μπορεί να ξεφύγει. Υποψιάζομαι ότι αν ο επίσκοπος φανταστεί μια φαιά αρκούδα να προσπαθεί να πλησιάσει μια φώκια πάνω στο χιόνι χωρίς να γίνει αντιληπτή, θα βρει αμέσως την απάντηση στο πρόβλημά του.

Το επιχείρημα της πολικής αρκούδας μπορεί να καταρριφθεί πολύ εύκολα, αλλά, από μια σημαντική άποψη, δεν είναι αυτό το θέμα. Ακόμη και αν η μεγαλύτερη αυθεντία του κόσμου δεν μπορεί να εξηγήσει κάποιο παράξενο βιολογικό φαινόμενο, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ανεξήγητο. Πολλά μυστήρια παρέμεναν ανεξήγητα για αιώνες, μέχρι τελικά να διαλευκανθούν. Μπορώ να πω ότι οι περισσότεροι σύγχρονοι βιολόγοι δεν θα δυσκολεύονταν να ερμηνεύσουν και τα 35 παραδείγματα του επισκόπου με βάση τη θεωρία της φυσικής επιλογής, αν και δεν είναι όλα τους τόσο απλά, όσο οι πολικές αρκούδες. Εντούτοις να δοκιμάζουμε την ανθρώπινη επινοητικότητα. Ακόμη κι αν βρίσκαμε ένα παράδειγμα που δεν θα μπορούσαμε να το εξηγήσουμε, δεν θα ήταν συνετό να βγάλουμε πολύ βιαστικά και γενικά συμπεράσματα από τη δική μας ανικανότητα. Ο ίδιος ο Δαρβίνος ήταν πολύ σαφής σ’ αυτό το σημείο.

Υπάρχουν και πιο σοβαρές μορφές του επιχειρήματος της προσωπικής δυσπιστίας· μορφές που δεν στηρίζονται απλώς και μόνο στην άγνοια ή την έλλειψη επινοητικότητας για την ανεύρεση κάποιας εξήγησης. Μια μορφή του επιχειρήματος, χρησιμοποιεί άμεσα την τρομερή αίσθηση δέους και θαυμασμού που αισθανόμαστε όλοι, όταν βλέπουμε εξαιρετικά πολύπλοκους μηχανισμούς, όπως τη λεπτομερή τελειότητα του συστήματος ηχοεντοπισμού που διαθέτουν οι νυχτερίδες. Το επιχείρημα υπονοεί ότι κάτι τόσο υπέροχο δεν είναι δυνατόν να εξελίχθηκε με τη φυσική επιλογή. Ο επίσκοπος παραθέτει και επιδοκιμάζει ορισμένες σκέψεις του Ο. Bennett σχετικά με τον ιστό της αράχνης:
Είναι αδύνατον για κάποιον που έχει παρακολουθήσει την εργασία (της αράχνης) για πολλές ώρες να θεωρήσει ότι ούτε οι αράχνες αυτού του είδους ούτε οι πρόγονοί τους ήταν οι αρχιτέκτονες του ιστού, ή ότι ο ιστός θα μπορούσε να δημιουργηθεί βήμα προς βήμα μέσα από τυχαίες παραλλαγές. Θα ήταν τόσο παράλογο όσο και το να υποθέσουμε ότι οι πολύπλοκες και ακριβείς αναλογίες του Παρθενώνα δημιουργήθηκαν με την τυχαία απόθεση κομματιών μαρμάρου σε σωρούς.
Δεν είναι καθόλου αδύνατον. Αυτό πιστεύω ακράδαντα, και πρέπει να πω ότι έχω κάποια πείρα στις αράχνες και τους ιστούς τους.

Ο επίσκοπος συνεχίζει με το ανθρώπινο μάτι, θέτοντας μια ρητορική ερώτηση στην οποία πιστεύει ότι δεν υπάρχει απάντηση: «Πώς μπορεί να εξελίχθηκε ένα τόσο πολύπλοκο όργανο;».
Αυτό δεν είναι επιχείρημα, είναι απλώς άλλη μια έκφραση δυσπιστίας. Πιστεύω ότι η διαισθητική δυσπιστία την οποία όλοι μπαίνουμε στον πειρασμό να αισθανθούμε για τα όργανα άκρας τελειότητας και περιπλοκής, όπως τα ονόμαζε ο Δαρβίνος, ωφείλεται σε δύο λόγους. Κατ’ αρχάς, δεν έχουμε διαισθητική αντίληψη του τεράστιου χρονικού διαστήματος που είναι διαθέσιμο για τις εξελικτικές αλλαγές. Οι περισσότεροι επικριτές της φυσικής επιλογής δέχονται ότι μπορεί να επιφέρει κάποιες μικρές αλλαγές, όπως το σκούρο χρώμα που εξελίχθηκε σε διάφορα είδη λεπιδόπτερων μετά τη βιομηχανική επανάσταση. Ωστόσο, αφού το δεχτούν αυτό, επισημαίνουν πόσο μικρή είναι η συγκεκριμένη αλλαγή. Όπως υπογραμμίζει ο επίσκοπος Montefiore, το σκούρο λεπιδόπτερο δεν είναι ένα νέο είδος. Συμφωνώ ότι η αλλαγή αυτή είναι μικρή και ότι δεν μπορεί να συγκριθεί με την εξέλιξη του ματιού ή του ηχοεντοπισμού. Από την άλλη πλευρά, όμως, τα λεπιδόπτερα χρειάστηκαν μόνο εκατό χρόνια για να κάνουν αυτή την αλλαγή. Το χρονικό διάστημα των εκατό χρόνων φαίνεται μεγάλο για μας, επειδή υπερβαίνει τη διάρκεια της ζωής μας. Για έναν γεωλόγο, όμως, είναι γύρω στις χίλιες φορές μικρότερο από το χρονικό διάστημα που μπορεί συνήθως να μετρήσει!

Τα μάτια δεν απολιθώνονται και έτσι δεν ξέρουμε πόσον χρόνο χρειάστηκε ο δικός μας τύπος ματιού για να εξελιχθεί στη σημερινή του πολυπλοκότητα και τελειότητα από το τίποτε, αλλά το διαθέσιμο χρονικό διάστημα είναι αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια. Σκεφτείτε, σαν σύγκριση, την αλλαγή που επέφερε ο άνθρωπος σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα με τη γενετική επιλογή των σκύλων. Μέσα σε μερικές εκατοντάδες, ή το πολύ χιλιάδες χρόνια, φτάσαμε από τον λύκο στα πεκινουά, τα μπουλντόγκ, τα τσιουάουα και τα σκυλιά του Αγίου Βερνάρδου. Μπορεί όμως να πείτε ότι όλες αυτές οι ράτσες εξακολουθούν να είναι σκυλιά· δεν μετατράπηκαν σε διαφορετικό «είδος» ζώου. Ναι, αν σας παρηγορεί να παίζετε έτσι με τις λέξεις, μπορείτε να τα αποκαλέσετε όλα σκυλιά. Σκεφτείτε όμως το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί. Ας θεωρήσουμε ότι το συνολικό χρονικό διάστημα που χρειάστηκαν όλες αυτές οι ράτσες σκυλιών για να εξελιχθούν από τον λύκο, αντιστοιχεί σε ένα συνηθισμένο βήμα. Τότε, στην ίδια κλίμακα, πόσο θα έπρεπε να περπατήσουμε για να γυρίσουμε στη Λούση και τους ομοίους της, τα παλαιότερα ανθρώπινα απολιθώματα που χωρίς καμία αμφιβολία περπατούσαν σε όρθια στάση; Η απάντηση είναι γύρω στα 3,2 χιλιόμετρα. Και πόσο θα έπρεπε να περπατήσουμε για να επιστρέψουμε στην αρχή της εξέλιξης πάνω στη Γη; Η απάντηση είναι ότι θα έπρεπε να διασχίσουμε με τα πόδια ολόκληρη τη διαδρομή από το Λονδίνο ως τη Βαγδάτη. Σκεφτείτε τη συνολική ποσότητα αλλαγής που απαιτείται για να περάσουμε από τον λύκο στο τσιουάουα και κατόπιν πολλαπλασιάστε τη με τον αριθμό των βημάτων ανάμεσα στο Λονδίνο και στη Βαγδάτη. Αυτό θα σας δώσει κάποια διαισθητική ιδέα της ποσότητας αλλαγής που μπορούμε να περιμένουμε στην πραγματική φυσική επιλογή.

Η δεύτερη αιτία της εύλογης δυσπιστίας που μας προκαλεί η εξέλιξη των εξαιρετικά πολύπλοκων οργάνων, λόγου χάρη, των ματιών του ανθρώπου και των αυτιών της νυχτερίδας, είναι μια διαισθητική εφαρμογή της θεωρίας των πιθανοτήτων. Ο επίσκοπος Montcfiore παραθέτει τα σχόλια του C.E. Raven για τους κούκους. Οι κούκοι γεννούν τα αβγά τους στις φωλιές άλλων πουλιών, τα οποία αναλαμβάνουν εν αγνοία τους το ρόλο του θετού γονέα. Όπως συμβαίνει και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, η βιολογική προσαρμογή του κούκου δεν είναι απλή αλλά πολλαπλή. Οι κούκοι έχουν πολλά διαφορετικά χαρακτηριστικό που τους καθιστούν ικανούς να ζήσουν με παρασιτικό τρόπο. Για παράδειγμα, η μητέρα έχει τη συνήθεια να γεννά στις φωλιές άλλων πουλιών, και το μωρό έχει τη συνήθεια να πετάει τα νεογέννητα του άλλου πουλιού έξω από τη φωλιά. Και οι δύο συνήθειες βοηθούν τον κούκο να πετύχει στην παρασιτική ζωή του. Και ο Raven συνεχίζει:
Είναι φανερό ότι καθεμιά από τις συνθήκες που εντάσσονται σ’ αυτή την ακολουθία είναι ουσιώδης για την επιτυχία του όλου. Εντούτοις, καθεμιά από μόνη της είναι άχρηστη. Όλο αυτό το «τέλειο έργο» θα πρέπει να επιτεύχθηκε ταυτόχρονα. Οι πιθανότητες να προκύψει τυχαία μια τέτοια σειρά συμπτώσεων, όπως αναφέραμε ήδη, είναι απειροελάχιστες.
Επιχειρήματα όπως αυτό, είναι κατ' αρχήν πιο αξιόλογα από όσα στηρίζονται στην απλή δυσπιστία. Η μέτρηση της στατιστικής πιθανότητας ενός γεγονότος αποτελεί τον σωστό τρόπο για να εκτιμήσουμε πόσο πιστευτό είναι... Ωστόσο, πρέπει να εφαρμόζεται σωστά! Το επιχείρημα του Raven έχει δύο σφάλματα. Πρώτον, υπάρχει η γνωστή -και θα πρέπει να προσθέσω, μάλλον εκνευριστική- σύγχυση της φυσικής επιλογής με το «τυχαίο». Το τυχαίο είναι οι μεταλλάξεις. Η φυσική επιλογή, όμως, είναι ακριβώς το αντίθετο του τυχαίου. Δεύτερον, απλούστατα δεν είναι σωστό ότι κάθε συνθήκη από μόνη της είναι άχρηστη. Δεν είναι αλήθεια ότι ολόκληρη η τέλεια διεργασία προσαρμογής πρέπει να επιτεύχθηκε ταυτόχρονα. Δεν είναι αλήθεια ότι κάθε μέρος είναι απαραίτητο για την επιτυχία του όλου. Ένα απλό, στοιχειώδες, ημιτελές μάτι ή αφτί ή σύστημα ηχοεντοπισμού ή σύστημα παρασιτισμού του κούκου, κ.λπ., είναι καλύτερο από το τίποτε. Χωρίς μάτι είσαι εντελώς τυφλός. Με μισό μάτι μπορεί τουλάχιστον να είσαι σε θέση να αντιληφθείς τη γενική κατεύθυνση της κίνησης ενός αρπακτικού ζώου, έστω και αν δεν μπορείς να εστιάσεις και να σχηματίσεις ευκρινή εικόνα. Μια τέτοια ιδιότητα μπορεί να καθορίσει τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο.
----------------------
«Ο τυφλός ωρολογοποιός» (κεφάλαιο «Καλός σχεδιασμός») - Ρίτσαρντ Ντόκινς
 

Σεξ και Ευχαρίστηση

Ο έρωτας παίζει ένα εξαιρετικά σπουδαίο ρόλο στη ζωή,
* Γιατί είναι ίσως η πιο βαθιά και έντονη εμπειρία του ανθρώπου.

Για εκείνη την ώρα, εκείνη τη στιγμή,
* Ξεχνάς τον εαυτό σου.

Στον έρωτα, εκείνα τα μερικά δευτερόλεπτα που είναι τόσο όμορφα,
* Αφήνεσαι, παραδίνεσαι, κυριεύεσαι και προσκολλάσαι στην ευχαρίστηση, (των στιγμών αυτών).

Και η προσκόλληση αυτή γίνεται σκλαβιά.
*Η σκλαβιά είναι, η απαίτηση της συνέχισης της, (ευχαρίστησης του έρωτα),

Καθώς είναι η μόνη εμπειρία στην οποία υπάρχει ελευθερία και ένταση.

Ο άνθρωπος γνωρίζει το σεξ της σκέψης,
* Που είναι το αναμάσημα της ευχαρίστησης και της επανάληψης της.

Η σκέψη παράγει την απόλαυση.

Η γενετήσια ορμή δεν γεννάει τη σκέψη,
* Είναι η σκέψη που την αιχμαλωτίζει, και την χρησιμοποιεί,

Για να πλάθει εικόνες απ’ αυτή την ορμή
*Τότε η βιολογική ορμή γίνεται σκλάβα στη σκέψη,

Και η σκέψη προκαλεί την ορμή.

Το να σκέπτεσαι γύρω από το σεξ γίνεται λαγνεία.
*Πόθος πριν και μετά το σεξ είναι λαγνεία.

Το συνεχές κυνήγι της ευχαρίστησης και της απόλαυσης, ή η καταστολή τους,
* Φθείρουν την ποιότητα του νου.

Πρέπει να κοιτάζεις, (να κατανοείς), το σεξ, όπως και κάθε τι.
* Με καθαρά μάτια, χωρίς τη μνήμη του χθες.

Τότε το σεξ δεν γίνεται πρόβλημα.

Αναζητούμε όλοι πάντα την ευχαρίστηση.
*Η ευχαρίστηση είναι η δομή της κοινωνίας.

Δεν καταδικάζεται η ευχαρίστηση, ούτε λέμε ότι είναι σωστή, ή λάθος,
* Αλλά όταν την επιζητείς, ας το κάνεις ξέροντας ότι,

Ψάχνοντας την ευχαρίστηση, θα βρίσκεις αναπόφευκτα και τη σκιά της, τον πόνο.

Ο αγώνας να επαναλάβεις και να παρατείνεις την ευχαρίστηση,
* Την μετατρέπει σε πόνο, (γιατί δεν καταφέρνεις να την βρίσκεις πάντα).

Αν θέλεις να τελειώσεις με τον πόνο,
Πρέπει να τελειώσεις και με την ευχαρίστηση, (σαν επιδίωξη και αποκλειστικό στόχο).

Ο σεξουαλισμός ανήκει στο νου,
* Και εκείνο που ανήκει στο νου πρέπει να εκπληρώνεται,

Διαφορετικά υπάρχει απογοήτευση.
*Χρειάζεται να καταλάβεις την σεξουαλική ευχαρίστηση όχι διανοητικά,

Αλλά πραγματικά (στο παρόν) χωρίς τις σκέψεις, (που την δημιουργούν).

Οι οργανικές ανάγκες διαμορφώνονται και μεγεθύνονται,
* Από τις ψυχολογικές επιθυμίες.

Το πραγματικό πρόβλημα είναι η απελευθέρωση από την επιθυμία.

Αν παρατηρήσεις όλη την κίνηση της επιθυμίας μέσα σου,
* Βλέπεις ότι υπάρχει πάντα ένα αντικείμενο,

Προς το οποίο κατευθύνεται ο νους σου,
* Για περισσότερη αίσθηση και ευχαρίστηση.

Η επιδίωξη για περισσότερη ευχαρίστηση συνεπάγεται,
* Πειρασμό, αντίσταση και πειθάρχηση.

Όταν υπάρχει επίγνωση όλων αυτών, γίνεται ένα αληθινό θαύμα.
*Το σταμάτημα της επιθυμίας.

Μπορείς να μείνεις μόνος με μια επιθυμία, χωρίς να αντισταθείς ηθελημένα;
*Ούτε να την αφήσεις να ξεφύγει μέσα από κάποια δραστηριότητα;

Ούτε να της επιτρέψεις να εκπληρωθεί;
*Ούτε να δημιουργήσεις το αντίθετο της με κάποια δικαιολογία;

Ούτε να την καταδικάσεις;

Το να μείνεις μόνος με μια επιθυμία φέρνει μια μεταμόρφωση της ίδιας της επιθυμίας.
*Δεν δημιουργείται αντίσταση και σύγκρουση.

Έτσι υπάρχει άμεση αντίληψη/δράση, χωρίς την παρέμβαση σκέψεων.

Μόνο όταν τελειώσει η επιθυμία του γίγνεσθαι,
* Υπάρχει η δράση του είναι.

Οι επιθυμίες ανήκουν στο εγώ,
* Η αγάπη βρίσκεται στο είναι.

Πρέπει να δείξεις ολοκληρωτική προσοχή,
* Σ’ ολόκληρο το οικοδόμημα της ευχαρίστησης,

Να δεις όλο το νόημα και τη σημασία της ευχαρίστησης.
*Τότε θα έχεις μια ζωή γεμάτη χαρά.

Ευτυχία, (όχι η ευχαρίστηση), δεν υπάρχει στο παρελθόν, ή στο μέλλον,
* Αλλά μόνο στην κίνηση του παρόντος.

Η ευτυχία είναι μια άχρονη κατάσταση.

Σημείωση: Άλλο πράγμα είναι η ευχαρίστηση, (ικανοποίηση του εγώ), και άλλης ποιότητας είναι η (εσωτερική) χαρά, η ευτυχία, που πηγάζει από τη βάση της ύπαρξης του ανθρώπου, το Είναι.

Μαθήματα από εξειδικευμένο Σεξοθεραπευτή (sex coach) είναι το πρώτο βήμα για την τέλεια απόλαυση!

Aύξηση έως και 25% των κρίσεων πανικού στην Ελλάδα

Σημαντική αύξηση των κρίσεων πανικού κατά 20-25% διαπιστώνει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, ο αν. καθ. Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Πέτρος Σκαπινάκης, ο οποίος μίλησε σε ραδιοφωνικό σταθμό.
 
«Η κρίση πανικού είναι ένα αρκετά συχνό φαινόμενο. Από μελέτες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, μπορεί να συμβεί στον οποιοδήποτε μία φορά στη ζωή του, ακόμα και στο 5-6% του πληθυσμού», αναφέρει κ.Σκαπινάκης, εξηγώντας ότι «επειδή σχετίζεται πάρα πολύ με γεγονότα που συμβαίνουν γύρω μας και με το γενικότερο στρες που υπάρχει, οι κρίσεις πανικού είναι κάτι που περιμένουμε να έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Ίσως να έχουμε μία αύξηση της τάξης του 20-25% των κρίσεων πανικού. Υπάρχει μία τάση , όσο αυξάνεται το γενικότερο στρεσογόνο περιβάλλον. Η πρώτη μελέτη την οποία κάναμε ξεκίνησε το 2010. Στη συνέχεια έχουμε διάφορα δεδομένα που έρχονται από άλλες μελέτες που έχουν γίνει και το 2012 και το 2013».
 
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
 
Όσον αφορά τη συμπτωματολογία ο κ. Σκαπινάκης σημειώνει: «Η κρίση πανικού είναι μία πολύ μεγάλη εκφόρτιση του αυτόνομου νευρικού συστηματος, του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, όταν ο άνθρωπος εκτιμήσει ότι υπάρχει κάτι επικίνδυνο. Κάτι που μπορεί να απειλεί τη ζωή του, είτε πραγματικό, είτε φαντασιακό στο μυαλό του. Όταν γίνει κάτι τέτοιο πρέπει το σώμα μας να μας προετοιμάσει να αντιμετωπίσουμε τον κίνδυνο, για αυτό το λόγο βλέπουμε μεγάλη αύξηση του καρδιακού ρυθμού, μεγάλη εφίδρωση, έντονο μυικό τρόμο, διότι προετοιμάζεται το σώμα μας να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο. Αίσθημα δυσφορίας, γιατί θέλουμε να πάρουμε πιο γρήγορη αναπνοή και πολύ συχνά έχουμε μία αίσθηση. ότι κάτι κακό θα συμβεί. Για αυτό και πολύ συχνά οι άνθρωποι με κρίσεις πανικού, εμφανίζονται στα επείγοντα, θεωρώντας ότι έχουν μία καρδιοπάθεια ή ένα εγκεφαλικό».
 
Η ΚΡΙΣΗ ΠΑΝΙΚΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ
 
Ωστόσο η αντιμετώπιση που προτείνει ο κ.Σκαπινάκης αφορά στην εκλογίκευση του φαινομένου: «Αν είναι πρώτη κρίση, τα επείγοντα δεν τα γλυτώνουμε. Αν έχουμε πάθει αρκετές κρίσεις και ξέρουμε τα συμπτώματα , νομίζω ότι θα πρέπει να τα κατανοήσουμε και να μάθουμε να μη τα φοβόμαστε. Είναι καθαρά θέμα να μειώσουμε στο μυαλό μας την εκτίμηση του κινδύνου. Η διαδικασία της κρίσης πανικού δεν είναι παθολογική, είναι φυσιολογική διαδικασία που ακολουθεί ο οργανισμός, όταν θεωρεί ότι υπάρχει κίνδυνος. Απλώς ο συναγερμός στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι ψευδής. Και πρέπει να κατανοήσουμε ότι τα συμπτώματα αυτά δεν είναι επικίνδυνα από μόνα τους, θα μπορέσουν να υφεθούν σε ένα διάστημα 20-30 λεπτών. Και αυτά τα λεπτά κάνουμε υπομονή. Δεν φοβόμαστε τα συμπτώματα. Ερμηνεύουμε κι εξηγούμε στον εαυτό μας, ότι είναι κάτι που έχουμε ξαναπάθει, την προηγούμενη φορά πέρασε μέσα σε 15-20 λεπτά, άρα και αυτή τη φορά θα συμβεί κάτι παρόμοιο. Αν οδηγούμε δεν σταματάμε να οδηγούμε. Συνεχίζουμε να κάνουμε αυτό που κάναμε, γιατί με αυτό τον τρόπο δείχνουμε στον εαυτό μας, ότι δεν φοβόμαστε. Αν περπατάμε, σε καμία περίπτωση δεν σταματάμε να περπατάμε. Εμείς πάντοτε προτείνουμε ότι ένας άνθρωπος με κρίση πανικού μπορεί να κάνει σχεδόν τα πάντα, απλώς τα κάνει με λίγο μεγαλύτερη δυσκολία».
 
ΑΛΛΟ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΟ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΑΝΙΚΟΥ
 
Κρίσιμος σύμφωνα με τον κ.Σκαπινάκη είναι ο διαχωρισμός της κρίσης πανικού από την διαταραχή πανικού, που σημαίνει ότι κάποιος άνθρωπος αρχίζει και κάνει επανειλημμένα κρίσεις πανικού και στη συνέχεια αρχίζει στο μεσοδιάστημα και φοβάται μήπως ξαναπάθει μία κρίση και έτσι περιορίζει τη δραστηριότητα του. «Εμείς από τις έρευνες που έχουμε κάνει, είχαμε κάνει και μια μελέτη πανελλήνια, πριν από λίγα χρόνια σε ένα δείγμα 5.000 Ελλήνων, γενικά βλέπουμε να είναι σχετικά σταθερή η διαταραχή πανικού κοντά στο 1-1.5% Και από αυτό το ποσοστό το μισό τις εκατό του πληθυσμού, έχει μια πιο σοβαρή ασθένεια, που προκαλεί αυτό που ονομάζουμε αγοραφοβία. Τα ποσοστά της διαταραχής πανικού είναι αρκετά σταθερά και το βλέπουμε και παγκοσμίως.
 
ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΤΑΘΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΕΙΔΙΚΟ
 
«Όταν ένας άνθρωπος μέσα σε ένα μήνα κάνει 8-10 κρίσεις και στο μεσοδιάστημα θα έχει έντονο φόβο μήπως του ξανάρθει, είναι ένας άνθρωπος, που θα πρέπει να απευθυνθεί, είτε σε ένα ψυχίατρο, είτε σε ένα εξειδικευμένο κλινικό ψυχολόγο, για να μπορέσει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, με ψυχοθεραπεία, τη γνωστική συμπεριφορική, με την οποία προσπαθούμε να αλλάξουμε τον τρόπο, με τον οποίο εκτιμά ο άνθρωπος τον κίνδυνο, και να τον επαναδραστηριοποιήσουμε σε αυτά που αποφεύγει», λέει ο κ. Σκαπινάκης. Προσθέτει ακόμη,ότι σε ορισμένες περιπτώσεις δίνονται και κάποιες φαρμακευτικές αγωγές ή γίνεται συνδυασμός ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής.

Γιατί ο ήλιος προκαλεί φτέρνισμα;

Αποτέλεσμα εικόνας για Γιατί ο ήλιος προκαλεί φτέρνισμα;Οι ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά του ηλίου μας είναι πλέον γνωστές. Γνωρίζουμε σχεδόν τα πάντα για το άστρο του ηλιακού μας συστήματος. Μας λείπει όμως το... πιο απλό.
 
Η μυστήρια σχέση του ηλίου με την... μύτη μας, αποτελεί έναν από τους πιο παλιούς, αλλά και πιο παράξενους, άλυτους γρίφους. Οι προσπάθειες για την εξήγηση του ξεκίνησαν περίπου 2.500 χρόνια πριν, από τον Αριστοτέλη. Ο αρχαίος Ελληνας, στο βιβλίο του με τίτλο «Προβλήματα» (Οσα περί μυκτήρα), είχε αναρωτηθεί αν η θερμότητα του ηλίου είναι αυτή που προκαλεί την διάθεση για φτέρνισμα.
 
Η ιδέα του Αριστοτέλη, ωστόσο, αποδείχτηκε λάθος. Το φαινόμενο δεν παρατηρείται όταν έχουμε τα μάτια κλειστά, σε κατεύθυνση προς τον ήλιο. Αυτό μάλιστα ισχυρίστηκε και ο Francis Bacon, Αγγλος φιλόσοφος του 17ου αιώνα, όταν προσπάθησε να δώσει την δική του εξήγηση για το φαινόμενο. Ο Bacon μπορεί να απέρριψε την πρόταση του Αριστοτέλη, όμως δεν βοήθησε στην λύση του γρίφου. Η ερμηνεία του συνέδεε τα δάκρυα, που προκαλούνται από την άμεση οπτική επαφή με τον ήλιο, με το φτέρνισμα. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές φτερνιζόμαστε προτού το έντονο φως του ηλίου μας αναγκάσει να δακρύσουμε.
 
Η πρώτη επίσημη αναφορά του φαινομένου σε επιστημονικό σύγγραμμα έγινε το 1954, από τον Dr. J. Sedan που το περιέγραψε ως «αντανακλαστικό φτέρνισμα λόγω φωτός». Δέκα χρόνια μετά, ο H.C. Everett δημοσίευσε την πρώτη μεγάλη έρευνα για το συγκεκριμένο θέμα. Το μόνο που κατάφερε όμως ήταν να βγάλει κάποια στατιστικά για το ποσοστό των ανθρώπων που επηρεάζει (περίπου 25%).
 
Το 1978 ο W.R. Collie ονόμαζε το φαινόμενο ως «σύνδρομο ACHOO», αποδεικνύοντας πως είναι κληρονομικό (αν ένας γονιός το έχει, τότε το παιδί έχει 50% πιθανότητες να το αποκτήσει) και πως συνδέεται με τα χρωμοσώματα 2 και 15. Παρόλα αυτά, ούτε αυτός μπόρεσε να βρει την αιτία του φαινομένου.
 
Σήμερα, το μόνο που έχουμε για το «σύνδρομο ACHOO» είναι αναπόδεικτες θεωρίες. Η πιο γνωστή από όλες, υποστηρίζει πως επειδή η περιοχή του εγκεφάλου που μεταφέρουν τις οπτικές πληροφορίες και αυτή που σχετίζεται με το φτέρνισμα είναι διπλανές, κάποια πιθανή «διαρροή» μεταξύ των νευρώνων προκαλεί φτέρνισμα.
 
Μέσα στα τελευταία 2.500 χρόνια οι επιστήμονες έχουν καταφέρει να εξηγήσουν φαινόμενα που φάνταζαν... διαστημικά. Να διατυπώσουν ασύλληπτες θεωρίες. Κι όμως, αυτό το πανάρχαιο μυστήριο παραμένει σταθερά άλυτο.