ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (14.82-14.152)

Τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

«Ἀτρεΐδη, ποῖόν σε ἔπος φύγεν ἕρκος ὀδόντων·
οὐλόμεν᾽, αἴθ᾽ ὤφελλες ἀεικελίου στρατοῦ ἄλλου
85 σημαίνειν, μηδ᾽ ἄμμιν ἀνασσέμεν, οἷσιν ἄρα Ζεὺς
ἐκ νεότητος ἔδωκε καὶ ἐς γῆρας τολυπεύειν
ἀργαλέους πολέμους, ὄφρα φθιόμεσθα ἕκαστος.
οὕτω δὴ μέμονας Τρώων πόλιν εὐρυάγυιαν
καλλείψειν, ἧς εἵνεκ᾽ ὀϊζύομεν κακὰ πολλά;
90 σίγα, μή τίς τ᾽ ἄλλος Ἀχαιῶν τοῦτον ἀκούσῃ
μῦθον, ὃν οὔ κεν ἀνήρ γε διὰ στόμα πάμπαν ἄγοιτο,
ὅς τις ἐπίσταιτο ᾗσι φρεσὶν ἄρτια βάζειν
σκηπτοῦχός τ᾽ εἴη, καί οἱ πειθοίατο λαοὶ
τοσσοίδ᾽ ὅσσοισιν σὺ μετ᾽ Ἀργείοισιν ἀνάσσεις·
95 νῦν δέ σευ ὠνοσάμην πάγχυ φρένας, οἷον ἔειπες·
ὃς κέλεαι πολέμοιο συνεσταότος καὶ ἀϋτῆς
νῆας ἐϋσσέλμους ἅλαδ᾽ ἑλκέμεν, ὄφρ᾽ ἔτι μᾶλλον
Τρωσὶ μὲν εὐκτὰ γένηται ἐπικρατέουσί περ ἔμπης,
ἡμῖν δ᾽ αἰπὺς ὄλεθρος ἐπιρρέπῃ. οὐ γὰρ Ἀχαιοὶ
100 σχήσουσιν πόλεμον νηῶν ἅλαδ᾽ ἑλκομενάων,
ἀλλ᾽ ἀποπαπτανέουσιν, ἐρωήσουσι δὲ χάρμης.
ἔνθα κε σὴ βουλὴ δηλήσεται, ὄρχαμε λαῶν.»
Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων·
«ὦ Ὀδυσεῦ, μάλα πώς με καθίκεο θυμὸν ἐνιπῇ
105 ἀργαλέῃ· ἀτὰρ οὐ μὲν ἐγὼν ἀέκοντας ἄνωγα
νῆας ἐϋσσέλμους ἅλαδ᾽ ἑλκέμεν υἷας Ἀχαιῶν.
νῦν δ᾽ εἴη ὃς τῆσδέ γ᾽ ἀμείνονα μῆτιν ἐνίσποι,
ἢ νέος ἠὲ παλαιός· ἐμοὶ δέ κεν ἀσμένῳ εἴη.»
Τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε βοὴν ἀγαθὸς Διομήδης·
110 «ἐγγὺς ἀνήρ, οὐ δηθὰ ματεύσομεν, αἴ κ᾽ ἐθέλητε
πείθεσθαι, καὶ μή τι κότῳ ἀγάσησθε ἕκαστος
οὕνεκα δὴ γενεῆφι νεώτατός εἰμι μεθ᾽ ὑμῖν·
πατρὸς δ᾽ ἐξ ἀγαθοῦ καὶ ἐγὼ γένος εὔχομαι εἶναι,
Τυδέος, ὃν Θήβῃσι χυτὴ κατὰ γαῖα καλύπτει.
115 Πορθεῖ γὰρ τρεῖς παῖδες ἀμύμονες ἐξεγένοντο,
οἴκεον δ᾽ ἐν Πλευρῶνι καὶ αἰπεινῇ Καλυδῶνι,
Ἄγριος ἠδὲ Μέλας, τρίτατος δ᾽ ἦν ἱππότα Οἰνεύς,
πατρὸς ἐμοῖο πατήρ· ἀρετῇ δ᾽ ἦν ἔξοχος αὐτῶν.
ἀλλ᾽ ὁ μὲν αὐτόθι μεῖνε, πατὴρ δ᾽ ἐμὸς Ἄργεϊ νάσθη
120 πλαγχθείς· ὧς γάρ που Ζεὺς ἤθελε καὶ θεοὶ ἄλλοι.
Ἀδρήστοιο δ᾽ ἔγημε θυγατρῶν, ναῖε δὲ δῶμα
ἀφνειὸν βιότοιο, ἅλις δέ οἱ ἦσαν ἄρουραι
πυροφόροι, πολλοὶ δὲ φυτῶν ἔσαν ὄρχατοι ἀμφίς,
πολλὰ δέ οἱ πρόβατ᾽ ἔσκε· κέκαστο δὲ πάντας Ἀχαιοὺς
125 ἐγχείῃ· τὰ δὲ μέλλετ᾽ ἀκουέμεν, εἰ ἐτεόν περ.
τῶ οὐκ ἄν με γένος γε κακὸν καὶ ἀνάλκιδα φάντες
μῦθον ἀτιμήσαιτε πεφασμένον, ὅν κ᾽ ἐῢ εἴπω.
δεῦτ᾽ ἴομεν πόλεμόνδε καὶ οὐτάμενοί περ ἀνάγκῃ.
ἔνθα δ᾽ ἔπειτ᾽ αὐτοὶ μὲν ἐχώμεθα δηϊοτῆτος
130 ἐκ βελέων, μή πού τις ἐφ᾽ ἕλκεϊ ἕλκος ἄρηται·
ἄλλους δ᾽ ὀτρύνοντες ἐνήσομεν, οἳ τὸ πάρος περ
θυμῷ ἦρα φέροντες ἀφεστᾶσ᾽ οὐδὲ μάχονται.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδ᾽ ἐπίθοντο·
βὰν δ᾽ ἴμεν, ἦρχε δ᾽ ἄρα σφιν ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων.
135 Οὐδ᾽ ἀλαοσκοπιὴν εἶχε κλυτὸς ἐννοσίγαιος,
ἀλλὰ μετ᾽ αὐτοὺς ἦλθε παλαιῷ φωτὶ ἐοικώς,
δεξιτερὴν δ᾽ ἕλε χεῖρ᾽ Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«Ἀτρεΐδη, νῦν δή που Ἀχιλλῆος ὀλοὸν κῆρ
140 γηθεῖ ἐνὶ στήθεσσι, φόνον καὶ φύζαν Ἀχαιῶν
δερκομένῳ, ἐπεὶ οὔ οἱ ἔνι φρένες, οὐδ᾽ ἠβαιαί.
ἀλλ᾽ ὁ μὲν ὣς ἀπόλοιτο, θεὸς δέ ἑ σιφλώσειε·
σοὶ δ᾽ οὔ πω μάλα πάγχυ θεοὶ μάκαρες κοτέουσιν,
ἀλλ᾽ ἔτι που Τρώων ἡγήτορες ἠδὲ μέδοντες
145 εὐρὺ κονίσουσιν πεδίον, σὺ δ᾽ ἐπόψεαι αὐτὸς
φεύγοντας προτὶ ἄστυ νεῶν ἄπο καὶ κλισιάων.»
Ὣς εἰπὼν μέγ᾽ ἄϋσεν, ἐπεσσύμενος πεδίοιο.
ὅσσον τ᾽ ἐννεάχιλοι ἐπίαχον ἢ δεκάχιλοι
ἀνέρες ἐν πολέμῳ, ἔριδα ξυνάγοντες Ἄρηος,
150 τόσσην ἐκ στήθεσφιν ὄπα κρείων ἐνοσίχθων
ἧκεν· Ἀχαιοῖσιν δὲ μέγα σθένος ἔμβαλ᾽ ἑκάστῳ
καρδίῃ, ἄληκτον πολεμίζειν ἠδὲ μάχεσθαι.

***

Μ᾽ άγριο βλέμμα ο πολύβουλος του απάντησε Οδυσσέας:
«Ατρείδη, από τα χείλη σου ποίος εβγήκε λόγος;
Άθλιε, σ᾽ άλλον άτιμον στρατόν σου᾽΄πρεπε να ᾽σαι
85 ο αρχηγός, όχι σ᾽ εμάς, που ο Ζευς από τα νιάτα
ως εις το γήρας έδωκε μ᾽ ανδρειά ν᾽ αγωνισθούμε
ως εις την ύστερην πνοήν τρομακτικούς πολέμους.
Την πόλιν την πλατύδρομην των Τρώων θε ν᾽ αφήσεις,
που εξ αφορμής της φοβερούς εκάμαμεν αγώνες;
90 Σίγα, μη και άλλος Αχαιός ακούσει αυτόν τον λόγον,
που άνθρωπος δε θα ᾽βγανε ποτέ του από τα χείλη,
οπού να έχει νουν ορθόν και μέτρον σ᾽ ό,τι λέγει
και σκηπτροφόρος μάλιστα, που να ᾽χ᾽ υποταγμένους
τόσους λαούς, όσους και συ δεσπόζεις τώρ᾽ Αργείους·
95 και τώρ᾽ απ᾽ ό,τι επρόφερες τον νουν σου κατακρίνω,
που, ενώ κρατεί ο πόλεμος, μας λέγεις τα καράβια
στην θάλασσαν να σύρουμε, για να ᾽λθουν εις τους Τρώας,
τα πράγματα, ως τα εύχονται, αν και νικούν αράδα,
κι εμάς να πάρει αφανισμός· ότ᾽ οι Αχαιοί την μάχην
100 δεν θα κρατήσουν, άμα ιδούν να σύρονται τα πλοία,
αλλά τα μάτια γύρωθεν θα στρέφουν δειλιασμένοι·
και ιδού πώς βλάβην, αρχηγέ, θα φέρ᾽ η συμβουλή σου».
Και προς αυτόν απάντησεν ο μέγας Αγαμέμνων:
«Με ονειδισμόν μ᾽ επλήγωσες πικρόν εις την ψυχήν μου,
105 Λαερτιάδη, αλλ᾽ εγώ δεν είπ᾽ αν δεν το θέλουν,
οι Αχαιοί, στην θάλασσαν να σύρουν τα καράβια.
Και τώρ᾽ ας έβγει άλλος κανείς, ή γέροντας ή νέος,
γνώμην να ειπεί καλύτερην και θα μ᾽ ευχαριστήσει».
«Χωρίς να τον ζητείτε αλλού», τότε ο Τυδείδης είπε,
110 «κοντά σας είναι ο άνθρωπος, εάν στέργετε την γνώμην
ν᾽ ακούσετε και αν δεν γεννά σ᾽ εσάς χολήν και πείσμα,
που απ᾽ όλους σας νεότατος στην ηλικίαν είμαι.
Αλλ᾽ είχα ένδοξον κι εγώ πατέρα, τον Τυδέα,
που τώρα χώμα σηκωτό στες Θήβες τον σκεπάζει.
115 Ότι ο Πορθεύς ασύγκριτα γέννησε αγόρια τρία,
στην Καλυδώνα την ψηλήν και στην Πλευρώνα εζούσαν,
Άγριος, Μέλας και Οινεύς, πατέρας του πατρός μου,
ιππόδαμος, που στην ανδρειά τους αδελφούς περνούσε.
Και τούτος έμεινεν αυτού, και στ᾽ Άργος ο γονιός μου
120 εστάθη, αφού παράδειρεν, ως ήθελεν ο Δίας.
Του Αδράστου γαμβρός έγινε και σπίτι εκατοικούσε
γεμάτο βιό, κι είχε πολλά χωράφια σιτοφόρα
με πολλά δένδρα ολόγυρα, και πρόβατα είχε πλήθος
κι ήταν από τους Αχαιούς εις το κοντάρι ο πρώτος.
125 Και τούτ᾽, αν είναι αληθινά θενά τ᾽ ακούσετ᾽ όλοι.
Και αφού αχρείος και άνανδρος δεν είμαι γεννημένος,
δεν πρέπει ν᾽ αψηφήσετε τον λόγον μου, αν αξίζει.
Ας πάμ᾽ εμείς στον πόλεμον με όλες τες πληγές μας·
το θέλ᾽ η ανάγκη, αλλά μακράν θα μένομ᾽ απ᾽ τα βέλη
130 μη πάρει κάποιος από μας πληγήν εις την πληγήν του.
Τους άλλους θα κινήσουμεν εμείς αυτούς που ως τώρα
στέκονται να ξαραθυμούν μακράν από την μάχην».
Σ᾽ όλους ο λόγος άρεσε κι ευθύς εξεκινήσαν
κι εκείνων προπορεύονταν ο βασιλεύς Ατρείδης.
135 Από μακράν τους νόησεν ο μέγας κοσμοσείστης·
κατόπι επήγε με μορφήν ανθρώπου γηραλέου,
το δεξί χέρι έπιασε του Ατρείδη βασιλέως
κι εκείνον επροσφώνησεν: «Ατρείδη, αλήθεια τώρα
στην διεστραμμένην του ψυχήν ευφραίνεται ο Πηλείδης
140 των Αχαιών το σφάξιμο και την φυγήν να βλέπει,
ότι δεν έχει νουν ποσώς, αλλ᾽ όπως είναι ας πέσει
στον όλεθρον κι ένας θεός να τον εξουθενώσει
και σένα οι μάκαρες θεοί δεν σε μισούν και τόσο,
και γρήγορα, θαρρώ, θα ιδείς τους αρχηγούς των Τρώων
145 σκόνην πολλήν εις την πλατιά πεδιάδα να σηκώνουν
απ᾽ τα καράβια φεύγοντας στην πόλιν να προφθάσουν».
Είπε κι εκραύγασε σφοδρώς κι εχύθη στην πεδιάδα.
Και όσην ομού σέρνουν βοήν δέκα χιλιάδες άνδρες
οπόταν πέφτουν μανικά στην έριδα του Άρη,
150 τόσην από τα στήθη του φωνήν ο κοσμοσείστης
έσυρε και στους Αχαιούς πολλήν ανάφτει ανδρείαν
να πολεμούν, να μάχονται και παύσιν να μη θέλουν.

Το μοίρασμα μιας ψυχικής ασθένειας με τον σύντροφό μας

«Όταν διακρίνω την πλήρη αποδοχή σου, τότε και μόνο τότε μπορώ να σου δείξω την πιο τρυφερή, την πιο δημιουργική, την πιο ευάλωτη πλευρά μου», είχε γράψει κάποτε ο σπουδαίος Αμερικανός Ψυχοθεραπευτής Carls Rogers.

Πράγματι, η συντροφική σχέση είναι ένας θαυμάσιος «τόπος» προκειμένου να έρθουμε σε επαφή με τα αληθινά μας συναισθήματα, τον πραγματικό μας εαυτό. Να αγαπήσουμε τον άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας και κατ΄ επέκταση να αγκαλιάσουμε και τον ίδιο μας τον εαυτό, μέσα από τα χαρίσματα και τις αδυναμίες του. Γιατί είναι γεγονός ότι σε μια συντροφική σχέση, όσο περνάει ο καιρός και γνωρίζονται μεταξύ τους οι δύο ερωτικοί σύντροφοι όλο και περισσότερο, αναδύεται όλο και πιο έντονα η ανάγκη τους να ανοιχτούν, να πάρουν αυτό το μεγάλο ρίσκο. Κι όταν βέβαια αποδέχεται ο ένας τον άλλον, αποκαλύπτουμε με μια ανεξήγητα μεγαλύτερη ευκολία τα ενδότερα μυστικά μας, τις ιδιαίτερες και προσωπικές μας σκέψεις και ανησυχίες, όλες, από τις πιο μικρές μέχρι και τις πιο σημαντικές.

Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναρωτηθούμε εν τέλει, πόσο σπουδαίο είναι να μοιραστούμε με το σύντροφό μας ένα προσωπικό θέμα υγείας μας, είτε αυτό αφορά μια πάθησή μας στη μέση, είτε αφορά ένα ορθοπαιδικό μας θέμα στο πόδι είτε ένα θέμα ψυχικής υγείας.

Το ξέρω βέβαια ότι σίγουρα θα σου είναι πολύ πιο εύκολο να πεις στο ταίρι σου ότι έχεις μια φλεγμονή στο δόντι και για το επόμενο διάστημα θα έχεις επισκέψεις στον οδοντίατρο, παρά να του πεις ότι τα απογεύματα -την ώρα εκείνη που δεν απαντάς στα μηνύματα- είσαι σε συνεδρία με τον ψυχοθεραπευτή σου. Ίσως να διστάζεις να μοιραστείς με τον σύντροφό σου αυτό το θέμα, από φόβο μήπως απομακρυνθείτε. Ίσως γιατί πιστεύεις βαθιά μέσα σου ότι οι περισσότεροι έχουν επιφυλακτική στάση απέναντι στα ζητήματα ψυχικής υγείας. Ίσως γιατί οι ψυχικές διαταραχές φοβίζουν και προβληματίζουν. Ωστόσο, ευτυχώς η κοινωνίας μας έχει προχωρήσει και πλέον είμαστε ανοιχτοί οι περισσότεροι όχι απλά σε μια κατάσταση αναζήτησης της επιβίωσής μας, αλλά στην αναζήτηση του «ευ ζην», στην ανακάλυψη εκείνης της επιθυμητής και αναγκαίας κατάστασης, που καλείται να κάνει πλέον σήμερα, κάθε άνθρωπος που σέβεται και αγαπά τον εαυτό του.

Όλα βεβαίως ξεκινούν από την ποιότητα και το βάθος μια σχέσης. Με άλλα λόγια, αν θέλουμε να προχωρήσουμε με ένα καινούριο άτομο που έχουμε βάλει στη ζωή μας και αρχίζουμε και το θεωρούμε σημαντικό μέρος της καθημερινότητάς μας, καλό είναι -και για τους δυο μας- να του πούμε εάν αντιμετωπίζουμε κάποιο θέμα ψυχικής υγείας. Άλλωστε, αν σκεφτούμε μια στενή συντροφική σχέση σαν ένα τραπέζι με τρία πόδια: σίγουρα το ένα είναι η αγάπη, το άλλο η έλξη και το τρίτο η εμπιστοσύνη. Εμπιστοσύνη όμως χωρίς επικοινωνία δεν υφίσταται και είναι στο δικό μας χέρι να την καλλιεργήσουμε! Πώς όμως;

Καταρχήν, είναι πολύ σημαντικό για τον σύντροφό μας που δεν αντιμετωπίζει το ίδιο θέμα, να γνωρίζει την κατάστασή μας. Με αυτό τον τρόπο θα κατανοήσει καλύτερα τις προσπάθειες που κάνουμε, ενώ θα θεωρήσει πιθανότατα τη θεραπεία μας, ως μια φυσιολογική διαδικασία. Άλλωστε, συχνά οι μη τυπικές συμπεριφορές που μπορεί να παρουσιάζουμε ανά διαστήματα (ανάλογα με το είδος της ψυχοπαθολογίας), είναι δυνατόν να του προκαλέσουν σύγχυση , αν δε γνωρίζει τι πραγματικά μας συμβαίνει. Μπορεί να αρχίσει να νιώθει παρείσακτος, να νιώθει ανεπιθύμητος, να μας θεωρεί παράξενους και ασυνεπείς ή ακόμη και με υπερβολική και ανεξήγητη συμπεριφορά.

Πιο συγκεκριμένα, τα συμπτώματα μιας ψυχικής διαταραχής, περιλαμβάνουν ένα συνεχές και ατελείωτο φάσμα συμπεριφορών, με κάποια απ’ αυτά να είναι ευχάριστα για το σύντροφό μας και κάποια άλλα δύσκολα αντιμετωπίσιμα. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της διπολικής διαταραχής, στη φάση της υπομανίας, θα δούμε το ρομαντισμό και το ερωτικό παιχνίδι να είναι κυρίαρχα, με τον αυθορμητισμό να ρίχνει τις αντιστάσεις και τις όποιες αναστολές του άλλου συντρόφου. Είναι μια φάση όπου το άτομο μπορεί να κάνει τον άλλον να αισθάνεται το επίκεντρο του κόσμου, τον αγαπά με απόλυτο πάθος και δε χάνει ευκαιρία να του το δείξει με κάθε τρόπο! Είναι μια κατάσταση που κάνει το άτομο αυτό άκρως ερωτεύσιμο και ελκυστικό στα μάτια του άλλου παρτενέρ.

Ωστόσο, στη φάση ενός καταθλιπτικού επεισοδίου, θα κάνει το άτομο να πέσει σε μελαγχολία και παραίτηση. Θα δούμε έτσι ένα κατατονικό άτομο, το οποίο θα κοιμάται πιθανότατα υπερβολικά πολλές ώρες, θα αισθάνεται αδικαιολόγητη κούραση ή θα υποφέρει από αϋπνίες, θα πέφτει αχόρταγα πάνω από το φαγητό ή θα το απορρίπτει με την πρώτη ματιά ή μπορεί να υποφέρει από πόνους, οι οποίοι δεν οφείλονται σε κάποιο συγκεκριμένο λόγο.

Αλλά και σε μια πιο «απλή» περίπτωση αγχώδους διαταραχής, μπορεί να έρθουμε αντιμέτωποι με καταστάσεις όπου ο ένας από τους δυο είναι ευερέθιστος ή ιδιαίτερα νευρικός. Μπορεί για παράδειγμα να πρέπει να αντιμετωπίσουμε μαζί πρακτικά ζητήματα καθημερινότητας και να μην μπορούμε να συγκεντρωθούμε ή να αισθανόμαστε ότι αδυνατούμε να βασιστούμε στον άλλον για να λύσουμε αποτελεσματικά ένα πρόβλημα.

Επομένως, όλες αυτές οι απότομες εναλλαγές συναισθηματικής διάθεσης, διαθεσιμότητας, ακόμα και ερωτικής διάθεσης, θα επηρεάζουν ολοένα και περισσότερο τόσο το ίδιο το άτομο, που έχει το θέμα ψυχικής υγείας, όσο και το στενό του περιβάλλον, εάν δε συζητηθεί και δεν αναλυθεί αρκετά από τον ίδιο. Άλλωστε, τα μεσοδιαστήματα φυσιολογικής διάθεσης και κάποιων «καλών» ημερών, μάλλον δε θα είναι αρκετά προκειμένου να εξομαλύνουν τις καθημερινές ισορροπίες της σχέσης. Τελικά: Η «στενή» σχέση θα προκύψει, μόνο εάν σταθούμε ικανοί να παρακάμψουμε τις δυσκολίες, να χαρούμε και να στηρίξουμε τις ομοιότητες και τα κοινά μας σημεία και να δεχτούμε τις όποιες διαφορές μας· είτε αυτές αφορούν διαφορετικά ζητήματα ιδιοσυγκρασίας και συμπεριφοράς, είτε ζητήματα υγείας, σωματικής ή ψυχικής.

Ανησυχείς μήπως κάποιος ανακαλύψει ότι δεν είσαι αρκετά καλός;

Κι εσύ; Όταν βρίσκεσαι μόνος σου στο σκοτάδι με τις πιο μπερδεμένες σκέψεις σου, ανησυχείς μήπως κάποιος ανακαλύψει πως δεν είσαι αρκετά καλός, μήπως πληγωθείς, μήπως είσαι αταίριαστος;

Φοβάσαι πως είσαι κατώτερος από τους άλλους; Φοβάσαι πως είσαι ευάλωτος; Φοβάσαι πως αξίζεις την απόρριψη;

Εκατομμύρια άλλοι άνθρωποι μοιράζονται τους ίδιους φόβους μ' εσένα κι εμένα. Δεν είμαστε μόνοι. Στην πραγματικότητα, ο φόβος, αν τον κατανοήσεις, δεν είναι κακός. Μπορεί να σου σώσει τη ζωή.

Ο φόβος όμως, δεν είναι το ίδιο πράγμα με το άγχος. Το άγχος είναι κάτι άλλο -και, για να ωριμάσει η αυτοπεποίθησή μας, χρειάζεται να καταλάβουμε καλά τη διαφορά ανάμεσα στα δύο.

Ο φόβος ήταν αυτό που κράτησε ζωντανούς τους πρωτόγονους μέσα στο εχθρικό περιβάλλον που βρίσκονταν. Δεν είχαν το χρόνο να αναρωτηθούν ή να συλλογιστούν. Είχαν στη διάθεσή τους το πολύ ένα λεπτό για να επιλέξουν ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο: «Να πολεμήσουμε ή να το βάλουμε στα πόδια;»

Η αδρεναλίνη τους ανέβαινε και τους έδινε δύναμη, ενέργεια και γρηγοράδα. Οι φλέβες και οι αρτηρίες τους συστέλλονταν ταυτόχρονα, για να επιβραδύνουν τη ροή του αίματος, όταν πληγώνονταν. Οι σφυγμοί τους ανέβαιναν και οι άμυνες του οργανισμού τους ενισχύονταν. Αυτή η σωματική αντίδραση μπροστά στον ολοφάνερο άμεσο, κίνδυνο, ήταν φόβος -ο ίδιος φόβος στον οποίο βασιζόμαστε, για να σώσουμε τη ζωή μας.

Σήμερα, τα περισσότερα από αυτά που ονομάζουμε «φόβο» είναι κάτι άλλο. Είναι άγχος, αντίδραση, δηλαδή, όχι στον ίδιο τον κίνδυνο, αλλά σε αναμενόμενους κινδύνους.

Ο κάτοικος των σπηλαίων πολύ σωστά ανησυχούσε μη γίνει γεύμα κάποιου ζώου επί τόπου. Αυτό που εκείνος αισθανόταν ήταν πραγματικός φόβος. Όταν ανησυχούμε για κάτι που ίσως συμβεί μελλοντικά -όταν λέμε «ξέρω πώς θα αποτύχω» - αυτό είναι άγχος.

Όταν χαλάσουν τα φρένα του αυτοκινήτου σου πάνω σε ένα λόφο, αυτό που αισθάνεσαι είναι φόβος.

Όταν όμως ανησυχείς για το τι θα πεις στη συνάντηση της επόμενης Τρίτης, αυτό είναι άγχος -και το άγχος είναι πιο βασανιστικό από το φόβο.

Ο φόβος συνήθως παύει, όταν πάψει το γεγονός που τον προκαλεί. Αν σταματήσει τελικά το αυτοκίνητο, εξαφανίζεται και ο φόβος.

Γιατί επιμένω τόσο στη διάκριση ανάμεσα στο άγχος και στο φόβο; Το κάνω, επειδή συνήθως το σώμα μας δεν το κάνει.

Παρατήρησες ποτέ πώς αντιδρά το σώμα σου, όταν έχεις άγχος;

Ταχυπαλμία. Ιδρωμένες παλάμες. Στεγνός λαιμός, σαν να επρόκειτο να αντιμετωπίσεις κανένα τέρας που θα ήθελε να σε καταβροχθίσει για πρωινό του!

Το άγχος είναι τόσο απογοητευτικό: όλη αυτή η ενέργεια πάει χαμένη. Δεν μπορείς να το βάλεις στα πόδια ούτε να αντισταθείς, γιατί δεν υπάρχει κάτι από το οποίο να τρέξεις να γλυτώσεις, κάτι το οποίο να παλέψεις. Κάθεσαι μ' έναν κόμπο στο στομάχι και προεξοφλείς μελλοντικούς κινδύνους.

Τη δεκαετία του 50, στο Στρατιωτικό Ινστιτούτο Έρευνας Γουόλτερ Ριντ, διεξήγαγαν ένα κλασικό πείραμα συμπεριφοράς σε οχτώ μικρούς ινδικούς πιθήκους.

Χώρισαν τους πιθήκους σε ζευγάρια. Όλα τα ζευγάρια δέχονταν περιοδικά ηλεκτροσοκ, αλλά ο ένας από τους δύο πιθήκους σε κάθε ζευγάρι είχε τη δυνατότητα -όταν άναβε ένα φως- να προστατεύσει τον εαυτό του από το σοκ πατώντας ένα μοχλό. Το άλλο μέλος του ζευγαριού δεν μπορούσε να κάνει τίποτα για να το αποφύγει.

Το πείραμα συνεχίστηκε κανονικά για μερικές εβδομάδες. Τέσσερις από τους πιθήκους παρουσίασαν έλκη στομάχου και πέθαναν. Οι άλλοι δεν παρουσίασαν παρόμοια συμπτώματα.

Ποιοι πίθηκοι αρρώστησαν; Η απάντηση μπορεί να σας ξαφνιάσει. Ήταν οι τέσσερις εκείνοι που είχαν τη δυνατότητα να εμποδίσουν τα ηλεκτροσοκ.

Από τις εμπειρίες μας, καθώς και από πειράματα όπως αυτό του Στρατιωτικού Ινστιτούτου Γουόλτερ Ριντ με τους ινδικούς πιθήκους, γνωρίζουμε ότι το άγχος μπορεί να προξενήσει συμπτώματα που κυμαίνονται από απλή αδιαθεσία μέχρι σωματική και ψυχολογική αναπηρία, ή και θάνατο.

Από την άλλη, γνωρίζουμε ότι το άγχος -ως αληθινή πηγή ενέργειας- μπορεί, αν το κατευθύνουμε σωστά, να μας βοηθήσει να ζούμε καλύτερα.

Και οι πληγές που έχουμε ήδη;

Πληγώνομαι γιατί ξεχνιέμαι και προσδοκώ… γίνεται όμως κι αλλιώς;

Μπαίνοντας σε μια νέα σχέση κουβαλάμε και τις συναισθηματικές πληγές του παρελθόντος… πόσο μπορούμε να εμπιστευτούμε τον άλλο, πόσο μπορούμε να επενδύσουμε σ’ αυτή τη σχέση; Πόσο συναισθηματικά διαθέσιμοι είμαστε και πόσο είμαστε εδώ για τον άλλο;

Οι πληγές που έχουμε ήδη λειτουργούν σαν μια αφύπνιση, που είναι εδώ για να μας υπενθυμίζει να μην πληγωθούμε ξανά. Μπορεί να μας κάνει πολύ ευαίσθητους και ευέξαπτους σε παράγοντες και σε καταστάσεις, που κάτω από άλλες συνθήκες δεν θα μας προκαλούσαν τίποτα αρνητικό. Οι συναισθηματικές πληγές που έχουμε ήδη μας κάνουν υπερευαίσθητους, ιδιαίτερα προσεκτικούς, φοβισμένους ή και απόμακρους από το να ζήσουμε νέες σχέσεις.

Αν όμως μείνουμε στις πληγές που έχουμε ήδη, δε θα μπορέσουμε να ξανακάνουμε μια αληθινή σχέση, δεν θα μπορέσουμε να εμπιστευτούμε ξανά, να αφεθούμε στα συναισθήματα που νιώθουμε, να κάνουμε όνειρα για το παρόν και το μέλλον.

Ίσως, αυτό που μπορούμε να μετριάσουμε κάπως είναι οι ελπίδες και οι προσδοκίες που έχουμε από μια νέα σχέση, ας μένουμε περισσότερο στο παρόν, στην πραγματικότητα τη δική μας και του άλλου, σε αυτό που μας δίνει και σε αυτό που ελπίζουμε ότι θα μας δώσει, σε αυτό που είναι και όχι σε αυτό που προσδοκούμε ότι είναι.

Οι περισσότερες σχέσεις στηρίζονται σε μια πλάνη, σε μια ψευδαίσθηση, σε έναν ψεύτικο άλλο, που τον φτιάχνουμε με τις προσδοκίες και τις ελπίδες μας, στην προσπάθειά μας να καλύψουμε τις ανάγκες που έχουμε.

Πόσο κατάλληλος είναι ο άλλος και πόσο παρών είναι; Πόσο παρών θέλει να είναι και πόσο μπορούμε να τον εμπιστευτούμε; Τι μας έχει δώσει ήδη και τι μας κάνει να τον εμπιστευόμαστε;

Ας μην μένουμε στα λόγια και στις υποσχέσεις, ας βλέπουμε πόσα από τα λόγια μετατρέπονται σε πράξη, πόσο πραγματικά μας καλύπτει αυτή η σχέση…

Όταν όμως μπαίνουμε σε μια σχέση με τις πληγές που ήδη έχουμε θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην αποδίδουμε στον άλλο τα σφάλματα που ήδη έχουμε βιώσει από άλλους. Οι πληγές μας κάνουν ευαίσθητους και έχουμε έντονα την ανάγκη για κοινωνική αποδοχή.

Όντας πληγωμένοι από προηγούμενες σχέσεις, μπορεί να είμαστε πιο ευάλωτοι στην οποιαδήποτε ένδειξη μη αποδοχής ή στην παραμικρή ένδειξη αδιαφορίας. Κι αυτό μας κάνει να πληγωθούμε πολύ, όχι λόγω της νέας μας σχέσης, αλλά λόγω αυτών που βιώνουμε και αγγίζουν τις πληγές που ήδη έχουμε υπενθυμίζοντάς μας την απόρριψη που ήδη έχουμε βιώσει.

Και είναι πολύ πιθανό να δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή σε λόγια, κινήσεις ή πράγματα που κάτω από άλλες συνθήκες θα θεωρούσαμε ασήμαντα. Η οποιαδήποτε συμπεριφορά μας θυμίζει το παρελθόν και αγγίζει τις ήδη υπάρχουσες πληγές μας, μας κάνει να πονάμε, να νιώθουμε ότι θα ξαναπληγωθούμε.

Και τότε... είναι πιθανό να αντιδράσουμε έντονα- είτε να απομακρυνθούμε από τον άλλο είτε να απαιτήσουμε περισσότερα ώστε να μας αποδείξει ο άλλος ότι δεν θα συμπεριφερθεί όπως φοβόμαστε, όπως έχουμε βιώσει από άλλους σε προηγούμενες σχέσεις.

Πληγώνομαι γιατί ξεχνιέμαι και προσδοκώ… γίνεται όμως κι αλλιώς;

Ίσως και να γίνεται… Μήπως να μην ξεχνάμε ότι οι πολλές προσδοκίες είναι αυτές που μας κάνουν να πληγωνόμαστε βαθιά και ανεπανόρθωτα; Αν από την αρχή βλέπαμε αυτόν που είχαμε απέναντί μας και πόσο πραγματικά μπορεί να καλύψει τις ανάγκες μας δεν θα πληγωνόμασταν ούτε τόσο συχνά ούτε τόσο πολύ…

Ας προσπαθούμε τουλάχιστον να μην μπερδεύουμε τις προσδοκίες και τα θέλω μας με αυτά που ο άλλος είναι πρόθυμος να μας δώσει. Μπορεί τα όνειρά μας και οι πεποιθήσεις μας για το τι είναι σχέση και το πώς θέλουμε μια σχέση να είναι τελείως διαφορετικά από τα όνειρα και τις πεποιθήσεις του άλλου. Ας έχουμε τα μάτια ανοιχτά σε αυτόν που έχουμε απέναντί μας και όχι στην εξιδανίκευση του άλλου, την οποία ξεκινήσαμε πριν καλά- καλά προλάβουμε να τον γνωρίσουμε.

Για να μπορέσουμε να επουλώσουμε τις συναισθηματικές πληγές του παρελθόντος θα πρέπει πρώτα να συνειδητοποιήσουμε την ύπαρξή τους, να καταλάβουμε γιατί αντιδρούμε έτσι σε μια νέα μας σχέση, τι μας φοβίζει και από τι θέλουμε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας.

Δεν βοηθάει να προσπαθήσουμε να διαγράψουμε ή να ξεχάσουμε τις πληγές που έχουμε, απλά αναγνωρίζοντας αυτές και συνειδητοποιώντας την επίδρασή τους μπορούμε να τις περιορίσουμε και να μην μας επηρεάζουν τόσο στις επόμενες σχέσεις μας. Μέσα από μια διαφορετική σχέση μπορούμε να αποδείξουμε στον εαυτό μας ότι δεν επαναλαμβάνονται όσα ζήσαμε στο παρελθόν. Για να γίνει όμως αυτό θα πρέπει να αφεθούμε λίγο στη νέα σχέση, να εμπιστευόμαστε, να δίνουμε και να εκφράζουμε όσα νιώθουμε και όχι να περιμένουμε τη στιγμή που θα ξανασυμβούν όσα ήδη μας έχουν πληγώσει σε προηγούμενες σχέσεις.

Δεν γίνεται να ξεκινάμε μια σχέση με φόβους και αρνητικές σκέψεις, με ανασφάλεια και έντονη αμφισβήτηση του άλλου, με καχυποψία και με γενικεύσεις, που τις θεωρούμε πλέον ως απόλυτες αλήθειες… Είναι λογικό να θέλουμε να αποφύγουμε τον πόνο, να μην πληγωθούμε, να μην βιώσουμε τα αρνητικά συναισθήματα του παρελθόντος, όμως, δεν γίνεται να ζούμε διαρκώς με το φόβο ότι θα μας εγκαταλείψουν, θα μας απορρίψουν, θα μας πληγώσουν, θα μας προδώσουν…

Κάθε φορά που συμβαίνει κάτι που αγγίζει τις πληγές μας, αυτές ξυπνούν και προσπαθούν να μην γίνουν πιο μεγάλες, προσπαθούν να βρουν τρόπο επούλωσης ή τουλάχιστον να μην επεκταθούν… κι εμείς το μόνο που κάνουμε είναι να γινόμαστε αμυντικοί ή επιθετικοί στην προσπάθειά μας να μην αποκτήσουμε άλλες πληγές ούτε να ξύσουμε τις ήδη υπάρχουσες, γιατί πονάνε…

Άρνηση, μετάθεση, απόσυρση: Πώς λειτουργούν 3 απο τις πιο κοινές ασυνείδητες άμυνες που χρησιμοποιούμε

Αν και δεν βρισκόμαστε πλέον στην κλασική βικτωριανή Αυστρία και ο Φρόιντ μπορεί να θεωρείται ξεπερασμένος, σκεφτείτε ότι η ψυχανάλυση δεν είναι μόνο Φρόιντ όπως και η φυσική δεν είναι μόνο Νεύτωνας. Εκείνοι απλώς έβαλαν τα θεμέλια ώστε τα πεδία τους να εξελιχθούν με τον καιρό.

Ανεξάρτητα από την τελική σας άποψη σχετικά με την ψυχανάλυση, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ορισμένα φροϋδικά στοιχεία έχουν αντέξει στο χρόνο. Αν έχετε ακούσει ποτέ για την μετάθεση, την άρνηση ή την απόσυρση, ξέρετε ότι αυτό είναι αλήθεια. Πιθανώς να είστε πολύ εξοικειωμένοι με αυτές τις άμυνες, αλλά μπορεί να μη γνωρίζετε λεπτομέρειες γι’ αυτές.

Αυτές είναι μόνο 3 από τις 25 ασυνείδητες άμυνες που σημείωσε η Nancy McWilliams (2013), η οποία θεωρείται ευρέως κορυφαία ειδικός στην ψυχανάλυση. Παρακάτω, θα εξετάσουμε τις τρεις προαναφερθείσες, καθώς φαίνεται να είναι από τις πιο παρατηρήσιμες στην ώρα της θεραπείας, αλλά και στην καθημερινή ζωή.

Το λειτουργικό μας σύστημα

Οι συμπεριφορές κάποιου είναι πολύ πιο περίπλοκες από εμπρόθετες πράξεις. Το ασυνείδητο μας υπαγορεύει πολλά από αυτά που κάνουμε και μπορεί να θεωρηθεί ως το λειτουργικό μας σύστημα. Λειτουργεί πάντα στο παρασκήνιο και είναι προγραμματισμένο να λαμβάνει αποφάσεις/να έχει αντιδράσεις με βάση τις πληροφορίες που έχει επεξεργαστεί από διάφορες (συνήθως πρώιμες αναπτυξιακές) εσωτερικευμένες εμπειρίες.

Το κάνει έτσι ώστε να μην χρειάζεται να σκεφτόμαστε τόσα πολλά από τα πράγματα που απαιτούνται για να λειτουργήσουμε. Μερικές φορές, όπως στα Windows, υπάρχουν δυσλειτουργίες στο «λογισμικό». Ίσως το καλύτερο παράδειγμα αυτού να είναι οι ψυχολογικές άμυνες.

Όλοι μας χρησιμοποιούμε περιοδικά τέτοιες άμυνες. Για παράδειγμα, ποιος δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι έχει διοχετεύσει το θυμό του σε ένα αγαπημένο του πρόσωπο, επειδή είναι πολύ απειλητικό να τον κατευθύνει προς τον προϊστάμενό του; Παρόλο που δεν είναι και το ωραιότερο πράγμα, πρόκειται για μια αρκετά προσαρμοστική αντίδραση.

Τέτοιες περιπτώσεις είναι συνήθως φευγαλέες και δεν αποτελούν καθοριστικό χαρακτηριστικό κάποιου. Τι συμβαίνει όμως όταν οι άμυνες γίνονται διάχυτες; Δυστυχώς, η ακατάπαυστη χρήση συγκεκριμένων αμυνών από ορισμένους ανθρώπους γίνεται χρόνια, ακινητοποιώντας τους όπως ο περιστρεφόμενος κέρσορας όταν ένα πρόγραμμα δεν ανταποκρίνεται. Στο πιο σύνθετο επίπεδό τους, τα δίκτυα δυσπροσαρμοστικών αμυνών είναι αυτά που συνιστούν τις διαταραχές προσωπικότητας.

Πολλοί άνθρωποι μπορεί να επιχειρήσουν το δικό τους Ctrl Atl Del, αλλά συχνά χρειάζονται θεραπεία για τον επαναπρογραμματισμό τους. Ενώ είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση η διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων για τη μετάθεση ή την απόσυρση, η κατανόηση του μηχανισμού πίσω από αυτές τις δραστηριότητες μπορεί να βοηθήσει τους ειδικούς ή τους αγαπημένους τους να αλληλεπιδράσουν αποτελεσματικότερα για να ξεκινήσουν την αλλαγή.

Οι 3 συχνές ασυνείδητες άμυνες και πώς λειτουργούν

Άρνηση

Ακόμα και οι καλύτεροι από εμάς δεν έχουν ανοσία σε αυτή. Θυμηθείτε την τελευταία φορά που αντανακλαστικά είπατε: «Δεν το πιστεύω!», αντιδρώντας σε κάτι ανεπιθύμητο. Αυτό είναι μια γεύση της άρνησης.

Όταν δούλευα σε μια φυλακή, δεν μπορούσα παρά να διαπιστώσω ότι η άμυνα αυτή ήταν κυρίαρχη εκεί. Όπως όταν ένας κρατούμενος μπορεί να μου έλεγε: «Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να πάω σπίτι μου», και στη συνέχεια μου εξηγούσε ότι όλα τα στοιχεία εναντίον του ήταν ψευδή και πιθανότατα θα απορρίπτονταν. Ένας συγκεκριμένος κρατούμενος, ο οποίος τελικά καταδικάστηκε σε ισόβια μετά από μια πολύκροτη δολοφονία, είπε: «Πρέπει να αποδείξουν ότι ήμουν εγώ και όχι ο ξάδελφός μου- πώς θα ξεχωρίσετε το αίμα;».

Η άρνηση, όπως και άλλες άμυνες, έχει πολλά πρόσωπα, όμως, και συχνά μπορεί να δουλέψει. Σκεφτείτε κάποιον που, παρά τη σοβαρότητα της κατάστασης, έκανε πλάκα ή δεν μπορούσε να πάρει στα σοβαρά μια συζήτηση, δείχνοντας σχεδόν αδιάφορος. Αυτό πιθανότατα δεν ήταν μια τακτική που προσπαθούσε να υπονομεύσει αυτά που συνέβαιναν. Αν δεν μπορείτε να χειριστείτε κάτι, το χιούμορ το απομυθοποιεί. Μερικές φορές το χιούμορ κατηγοριοποιείται ως μια δική του ιδιαίτερη άμυνα, αλλά στην ουσία είναι ένα εργαλείο για να αναστραφεί η πραγματικότητα των επώδυνων περιστάσεων, αλλιώς γνωστή ως άρνηση.

Το να γίνουμε πιο σκληροί για να πάρουν το θέμα στα σοβαρά θα ενισχύσει μόνο τις άμυνες. Αντ’ αυτού, το να τους μιλήσουμε για το θέμα με τον λιγότερο απειλητικό τρόπο μπορεί να βοηθήσει, μαζί με την αναγνώριση ότι υπάρχουν πολλά που πρέπει να χωνέψουν και καταλαβαίνουμε ότι μπορεί να χρειαστεί λίγο χρόνο για να το καταλάβουν ή να μιλήσουν γι’ αυτό. Μπορεί απλώς να μην είναι έτοιμοι.

Μετάθεση

Ποιος δεν έχει συναναστραφεί με κάποιον που φαίνεται να βγάζει συνεχώς την απογοήτευσή του σε άλλους; Ένα παιδί μπορεί να έχει μια συμπεριφορά απέναντι σε οποιαδήποτε φιγούρα εξουσίας στο διάβα του ή σε οτιδήποτε αντιπροσωπεύει την εξουσία. Για παράδειγμα, ένας εριστικός μαθητής όχι μόνο δεν σέβεται το προσωπικό, αλλά και δεν ασχολείται με τις σχολικές εργασίες.

Πρόκειται για μια αλυσιδωτή αντίδραση, που συνήθως ξεκινά στο σπίτι. Ίσως ο ένας γονέας είναι σπάνια διαθέσιμος, και όταν είναι, τείνει να είναι καταχρηστικός. Αυτό δικαιολογημένα γεννά θυμό στο παιδί. Εφόσον αυτός ο γονέας δεν είναι διαθέσιμος, η αποδοκιμασία του παιδιού δεν μπορεί να του εκφραστεί επαρκώς, ούτε είναι ασφαλής, δεδομένης της πιθανότητας να δεχτεί αντίποινα. Ως εκ τούτου, το παιδί μεταφέρει το πρόβλημά του στους εκπαιδευτικούς του ίδιου φύλου με τον προβληματικό γονέα, ανοίγοντας την πόρτα στην εκτόνωση των απογοητεύσεων.

Εν ολίγοις, ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι τελικά κάτι το γονεϊκό, συμβολίζει τον προβληματικό κηδεμόνα, προκαλώντας την αντίδραση του παιδιού. Οι δάσκαλοι υφίστανται πολλές τέτοιες δυσκολίες και μπορεί να είναι δύσκολο να μην το πάρουμε προσωπικά, αλλά πολύ συχνά όντως δεν είναι έτσι. Δυστυχώς όμως στο τέλος, όλο αυτό στρέφεται ενάντια στο παιδί και στην πορεία του.

Απόσυρση

Αυτή η έννοια χρειάζεται λίγη επεξήγηση, επειδή εκτός από το ότι μπορεί να εκληφθεί λανθασμένα ως η πιο «κακοήθης» πρόκληση, μπαίνει πιο έντονα στο πετσί του δέκτη. Πάρτε, για παράδειγμα, ένα φαινομενικά πεισματάρικο παιδί, του οποίου οι γονείς έχουν χωρίσει και το παιδί έχει γίνει απρόθυμο και ψυχρό προς τον γονέα με τον οποίο παραμένει. Το παιδί προτιμά να απομονώνεται και να δραπετεύει από την πραγματικότητα μέσω βιντεοπαιχνιδιών, τα οποία γίνονται καταστροφικά και οδηγούν σε καβγάδες με τους γονείς. Είναι επομένως σημαντικό να αντιληφθούμε εννοιολογικά τη λειτουργία της συμπεριφοράς.

Το να υποθέσουμε ότι ένα παιδί έχει εναντιωματική προκλητική διαταραχή (ODD) και να προσπαθήσουμε να του αποσπάσουμε τον λόγο για τον οποίο έχει αυτή τη συμπεριφορά δεν θα λειτουργήσει. Το να του πούμε ότι δεν μπορούν να αξιοποιήσουν την άμυνά τους δημιουργεί επίσης πρόβλημα, αν δεν έχουμε να του προσφέρουμε εναλλακτικές λύσεις. Εναλλακτικές λύσεις θα γνωρίζουμε μόνο αν κατανοήσουμε τον σκοπό της συμπεριφοράς του. Ως εκ τούτου, είναι συνήθως πιο παραγωγικό να προσεγγίσουμε αυτά τα παιδιά με την επιθυμία να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά, πριν προσπαθήσουμε να την αλλάξουμε. Διαφορετικά, βάζουμε το κάρο μπροστά από το άλογο.

Οι μέλισσες, αντανάκλαση μιας ανώτερης νοημοσύνης

Γιατί μας εγκαταλείπουν σήμερα;

Ανέκαθεν, οι μυημένοι ενδιαφέρονταν για τις μέλισσες, καθώς αποτελούν εικόνα μιας πνευματικής πραγματικότητας γεμάτης μυστήρια και ομορφιά. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι αποκαλούσαν τον Φαραώ τους «η Μέλισσα» διότι είχαν επίγνωση της μεγάλης σοφίας που αυτή και το μελίσσι ενσάρκωναν. Κατ’ εικόνα της βασίλισσας του μελισσιού, ο Φαραώ αναπαριστούσε τον κινητήρα που έκανε να δονείται όλο το έθνος, οδηγώντας το προς την ευημερία. Ήταν ο φορέας του σπόρου που μπορούσε να διασφαλίσει την ευημερία και την υγεία της συλλογικότητας. Αυτά τα όντα ζούσαν μέσα στη συνείδηση της ενότητας και του λεπτοφυούς των κόσμων. Κατανοούσαν πως πίσω από τη μέλισσα ζει μια Θεότητα φορέας των κλειδιών που ανοίγουν στον άνθρωπο τις πύλες της αθανασίας. Σε αυτό η μέλισσα ήταν τιμημένη και σεβαστή, όπως πρέπει να είναι μια Θεότητα.

Η σοφία του αληθινού ανθρώπου άρχισε να εξαφανίζεται όταν έπαψε να βλέπει τα ορυκτά, τα φυτά, τα ζώα ως αδελφούς του και αδελφές του αλλά σαν κατώτερα όντα προς εκμετάλλευση. Μέσα στον κόσμο του, ο άνθρωπος προβάλλει πάνω στις μέλισσες τις ιδέες του για αποδοτικότητα, κερδοφορία, παραγωγικότητα καθώς επίσης την ιδέα της υπεροχής της ανθρώπινης ύπαρξης. Όμως η ασέβεια προς τους οικουμενικούς νόμους έχει συνέπειες. Οι μέλισσες έχουν αρχίσει να μας εγκαταλείπουν και σημάνουν το τέλος με το μήνυμά τους, λέγοντας ξεκάθαρα πως δεν είναι η κάθε λογής μόλυνση που τις σκοτώνει, αλλά η εξατομίκευση του ανθρώπου όντος που διαχωρίστηκε από το σύνολο.

Ο άνθρωπος αναζητά αιτίες και λογικές ερμηνείες για τις ανισορροπίες που ο ίδιος έχει δημιουργήσει μέσα από τις σκέψεις του, τις αντιλήψεις του, τις πράξεις του. Πίσω όμως από όλες τις εμφανείς αιτίες που έχουν δοθεί μέσα από μελέτες ,στατιστικές, επιστημονικά ονόματα αυτά τα μικρά όντα-φορείς μηνυμάτων μας δίνουν τη δικιά τους εξήγηση: Για τις μέλισσες που εργάζονται ακατάπαυστα , συνεχώς μέσα στη χαρά της υπηρεσίας, η καθεμία στη θέση της, στην αποστολή της, για το κοινό Αγαθό, το Όλον, την κοινότητα, η αντίληψη της ατομικότητας που έχει αναπτύξει ο άνθρωπος είναι κάτι το ασύλληπτο.

Οι μέλισσες δε μπορούν να αναπνεύσουν μέσα σε έναν κόσμο ατομικότητας. Αναπνέουν με ανώτερους αγγελικούς κόσμους, και η εξαφάνισή τους είναι η αντανάκλαση της αποσύνδεσής μας από την αγνή και απλή ζωή. Μέσα στη φύση, δεν υπάρχει παρά τελειότητα και ομορφιά για εκείνον που ξέρει να κοιτάζει με τα μάτια του πνεύματος. Η ανώτερη διάνοια των μελισσών μάς παραδίδει ένα μήνυμα υψίστης σημασίας, αυτό της κοινότητας. Με την αφοσίωσή της, τις τελετουργίες της, όλον τον τρόπο που ζει ως συλλογικό άτομο του οποίου η μοναδική θέληση είναι να εργάζεται για το καλό του μελισσιού, η μέλισσα είναι φορέας ενός θησαυρού διδασκαλιών. Κανονίζει και εξισορροπεί τον κόσμο, όπως ακριβώς το κάνει και στο εσωτερικό του μελισσώνα. Η δόνηση του πετάγματός της κρύβει ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια, αυτό του ΟΜ, του βασικού ήχου της ζωής, επάνω στον οποίον τοποθετούνται όλες οι αρμονικές. Το ΟΜ είναι η απαλότητα του ιερού θηλυκού που φέρει στο κόρφο του όλα τα όντα και τους επιτρέπει να ανθίσουν προς το πιο ευγενές πεπρωμένο τους.

Σήμερα οι άνθρωποι οδηγούνται σε μια ακραία μορφή ατομικότητας φθάνοντας στο σημείο να ξεχνάνε τις οικογένειες τους, τους κοντινούς τους , δεν σκέφτονται πλέον για το κοινό συμφέρον αλλά ουσιαστικά για το δικό τους. Ο άνθρωπος όντας δημιουργός, απελευθερώνει γύρω του μια αναπνοή που σβήνει τις αξίες της κοινότητας, θεμέλιο της ζωής των μελισσών. Έτσι, ανίκανος να ζει πλέον με αυτές τις αξίες, οδηγεί τις μέλισσες στο να εγκαταλείψουν τη γη. Ο άνθρωπος αναζητά με κάθε μέσο να μην αισθάνεται εξαρτημένος από κανέναν. Η επιθυμία του να είναι εντελώς ανεξάρτητος, τον περιχαρακώνει σε έναν κόσμο μέσα στον οποίο παριστάνει τον κυρίαρχο. Όμως πίσω από αυτήν την επιθυμία, υπάρχει μια διάνοια που θέλει να απομονώσει τον άνθρωπο, να τον αποδυναμώσει και να αδράξει το πεπρωμένο του.

Από τις απαρχές οι μέλισσες ζούσαν με τον άνθρωπο για να τον μεταμορφώνουν. Είχαν μαζί του μια σχέση μέσα στους αιθέρες. Μπορούσαν να ταξιδεύουν και να μετασχηματίζουν κάθε τι που εκπορευόταν από αυτόν. Του πρόσφεραν αυτό που προσφέρουν σήμερα στα λουλούδια, μια ολική μεταμόρφωση έως την απτή πραγματικότητα. Σε ανταπόδοση οι άνθρωποι καλούσαν και τιμούσαν τους ανώτερους κόσμους και υπήρχε έτσι μια τροφή που ανταλλασσόταν από τον ένα κόσμο στον άλλο, μια ισορροπία ανάμεσα στις προσφορές, στις ανταλλαγές με αποτέλεσμα όλοι οι κόσμοι να μπορούν να θρέφονται.

Οι μέλισσες, προσφέροντας γενναιόδωρα στον άνθρωπο τον καρπό της αλχημιστικής εργασίας τους, κάνουν ουσιαστικά μια προσφορά προς τους Θεούς. Τον διδάσκουν πώς να μεταμορφώνεται και να πετά προς το αληθινό του είναι κάνοντας να κυλήσει το μέλι, «το νέκταρ των θεών» επάνω στη γη. Έχοντας για τροφή τους το αδιάφθορο των αγνότερων ουσιών της ζωής, η μέλισσες μπορούν να τις μεταμορφώνουν, με το ίδιο τους το σώμα, σε ευημερία για όλους.

Και ο άνθρωπος; Mε ποιά τροφή τρέφεται; Ποιες είναι οι σχέσεις του, οι συμμαχίες του; Αυτή η τροφή, σε τι εξυπηρετεί το κοινό Αγαθό και τις μελλοντικές γενιές; Ορίστε ερωτήματα που οι μέλισσες μας καλούν να θέσουμε στον εαυτό μας. Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις θα καθορίσουν το πεπρωμένο μας: Είτε δεν θα μείνει τίποτε από το πέρασμά μας, είτε θα κάνουμε κάτι να ανθίσει η γη και να χαμογελάσουν οι μέλισσες.

Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν; Είναι θεμελιώδες να δημιουργήσουμε χώρους απομακρυσμένους από τους ανθρώπους ώστε οι μέλισσες να μπορέσουν να συνεχίσουν να ζουν, εφόσον είναι οι ιδέες των ανθρώπων που τις δηλητηριάζουν και τις σκοτώνουν. Σύντομα οι μέλισσες καθώς και οι ανώτεροι κόσμοι θα απομακρυνθούν από τον άνθρωπο. Εναπόκειται σε εμάς να διατηρήσουμε τις αισθήσεις μας ανοιχτές, να πάρουμε τις ζωές μας στα χέρια μας, να ανοίξουμε ένα νέο μονοπάτι και να δημιουργήσουμε έναν άλλο κόσμο όπου όλα τα όντα θα είναι καλοδεχούμενα και θα τυγχάνουν σεβασμού.

Αυτό είναι το μονοπάτι μιας Παράδοσης Φωτός. Ας υψωθούμε και ας στηρίξουμε επίσης αυτούς που διαφυλάσσουν την παραδοσιακή βιολογική μελισσοκομία, τις προγονικές αξίες του σεβασμού και της αρμονίας με τη Μητέρα-Γη. Είθε μακριά από τον κόσμο των ανθρώπων, οι μέλισσες να μπορέσουν να ζήσουν. Είθε οι μέλισσες να μπορέσουν εκ νέου να λάβουν το σεβασμό που τους ανήκει και είθε εμείς να μπορέσουμε να θυμηθούμε την ιερή πράξη του ανάμματος ενός φυσικού κεριού μέλισσας ως μια προσφορά προς τους ανώτερους κόσμους. Μια πράξη που καθίσταται πιθανή χάρη στο έργο αγάπης και γενναιοδωρίας αυτών των εξαιρετικών όντων που αναπνέουν με τους Αγγέλους.

Ο μοναχικός λύκος

Ο μοναχικός λύκος είναι εκείνο το ευγενές και πανέμορφο πλάσμα που τριγυρίζει μόνο του μέσα στην άγρια φύση. Είναι αυτός που δεν ανήκει σε κάποια αγέλη γιατί εκδιώχθηκε από αυτήν. Είναι αυτός που αντιμετωπίζει μόνος του τις δυσκολίες της ζωής του και κυνηγάει τα θηράματά του για να επιβιώσει χωρίς την δύναμη της αγέλης.

Είναι αυτός που κοιμάται τα βράδια σε όποια φωλιά θεωρεί ασφαλή, αφουγκραζόμενος πάντα κάποιο διαφαινόμενο κίνδυνο. Είναι αυτός που στην πανσέληνο βρίσκει το πρώτο ξέφωτο για να ξαπλώσει και να φωνάξει πως ζητάει μια οικογένεια.. Μια οικογένεια που δεν θα τον αγνοήσει αυτή την φορά αλλά θα τον δεχτεί και θα τον κάνει “κομμάτι” της. Μια οικογένεια που θα τον ακούσει και θα τον πλησιάσει. Που θα του δείξει πως ανήκει κάπου και έχει έναν καινούριο σκοπό να υπηρετήσει και θα πάψει να είναι ο μοναχικός λύκος. Αλλά να γίνει αυτός ο λύκος που έχει κάτι να δώσει αρκεί να του δοθεί η ευκαιρία.

Πολλά τα κοινά του με τον άνθρωπο. Τον μοναχικό άνθρωπο. Αυτόν που έχασε το παιχνίδι της ζωής ενώ εκείνη τρέχει. Που σκέφτεται τι έκανε λάθος και έμεινε έξω από την κούρσα. Που περιμένει την κάθε πανσέληνο για να την ρωτήσει ένα μεγάλο γιατί. Γιατί τα λάθη του να είναι ασυγχώρητα και γιατί η φωνή του να μην ακούγεται. Όπως δεν ακούγεται η κραυγή του λύκου στο ξέφωτο. Άλλωστε την άλλη μέρα θα είναι μια ακόμη μέρα. Που θα δημιουργήσει αναμνήσεις από τις σκέψεις και όχι από τις εμπειρίες του παιχνιδιού που λέγεται ζωή. Γιατί το παιχνίδι τρέχει χωρίς αυτόν.

Να τον συμπαθείς τον μοναχικό λύκο. Γιατί ψάχνει αυτό που ψάχνουν όλοι. Ένα μέρος για να ανήκει. Να ξυπνάει το πρωί με σκοπό και να κοιμάται το βράδυ με την αγέλη του. Να δίνει και να παίρνει. Να φωνάζει στο ξέφωτο και η φωνή του να είναι μέρος μια όμορφης συγχορδίας. Να τρέχει ελεύθερος και να παλεύει για την ελευθερία της αγέλης του. Να προσέχει τα νέα μέλη και να τα μαθαίνει από τα λάθη που έκανε ο ίδιος. Και πάνω απ’ όλα να συγχωρεί τον εαυτό του και ταυτόχρονα να αισθάνεται ευλογημένος.

Να τον αγαπάς τον μοναχικό τον λύκο. Είχε αρκετό χρόνο να σκεφτεί τι έκανε λάθος. Περιπλανήθηκε πολύ καιρό μόνος και έχει καταλάβει το νόημα της ζωής. Και αν σε πλησιάσει μην φοβηθείς, να σου μιλήσει θέλει. Δεν είναι μόνος επειδή είναι κακός. Να τον ακούσει κάποιος θέλει. Αν τον φοβηθείς δεν θα σε πειράξει, απλά θα φύγει και θα συνεχίσει την περιπλάνηση μέχρι να ακουστεί η φωνή του. Αυτή η όμορφη φωνή που την ακούει μόνο η πανσέληνος, η οποία απάντηση δεν του έχει δώσει.

Να τον εμπιστεύεσαι τον μοναχικό τον λύκο. Δεν θα σε προδώσει. Αν του δώσεις την ευκαιρία που ζητάει δεν θα το μετανιώσεις. Τα σημάδια πάνω του δείχνουν την γνώση του πόνου. Τα βιώματα της μοναχικής περιπλάνησης. Από την ημέρα που έμεινε μόνος μέχρι την ημέρα που θα καταφέρει να τα μοιραστεί με κάποιον. Με κάποιον που θα μπει στον κόπο να ακούσει το ουρλιαχτό του. Αυτό το ουρλιαχτό που δεν κρύβει κακία αλλά φόβο και πόνο.

Να μην τον λυπάσαι τον μοναχικό τον λύκο. Παραμένει περήφανος και δυνατός. Θα συνεχίσει μόνος του με όπλο του τον πόνο. Και αν δεν μπορείς να τον δεχτείς, τουλάχιστον μην τον λυπάσαι. Ποτέ μην λυπηθείς τον μοναχικό τον λύκο. Τα σημάδια της ψυχής του τον κράτησαν όρθιο μέχρι σήμερα. Λύπη δεν χωράει εδώ.

Να τον εκτιμήσεις τον μοναχικό τον λύκο. Και αν κάποια μέρα τον συναντήσεις, να του χαμογελάσεις. Θα σου χαμογελάσει κι αυτός. Όσο πόνο και αν κουβαλάει.

Και συνεχίζει το ταξίδι του ο μοναχικός ο λύκος…

Μην αφήνεις να σου μεταδίδουν τους φόβους και τα κόμπλεξ τους οι άνθρωποι

Το πιο βαθύ και άηχο συναίσθημα είναι ο φόβος. Αυτό το γκριζωπό και ανολοκλήρωτα μοχθηρό κύμα που δε σε συνθλίβει, ούτε σε σκοτώνει αλλά σε κατατρώγει αργά και βασανιστικά.

Στο μαρτύριο του φόβου υποκύπτεις με τρόπο που δεν αντιλαμβάνεσαι, με τρόπο που δε γίνεται αντιληπτός απ’ τη συνείδησή σου, σε καθημερινή βάση. Kάτι σαν το φαγητό που τρως για να επιβιώσεις.

Είναι τότε που επηρεάστηκες όσο ποτέ απ’ τις φοβίες της κολλητής σου, τα κόμπλεξ του πρώην σου, τα είδωλα που προβάλλονται ασταμάτητα με επίκεντρο την προσωπικότητά τους. Είναι φορές που όλα σε ωθούν να τα μιμηθείς. Μια κακιά μίμηση.

Αυτό επιθυμούσες για τη ζωή σου; Ένα τσουβάλι άγχη και κακής ποιότητας πρότυπα απ’ την εξωτερική έως την εσωτερική σου υπόσταση; Μ’ αυτά τα λίγα και ξένα είσαι ευχαριστημένος;

Ο καθοδηγητής της ζωής σου είσαι μόνο εσύ. Αυτονόητο μεν αλλά λησμονείς πως τα λεγόμενα των συνανθρώπων σου είναι κυρίως τροφή για σκέψη και όχι αυτόματη αλλαγή της ύπαρξής σου. Όχι αυτόματη αποδοχή των φόβων του άλλου, ακόμη και της μητέρας σου.

Ήρθε η στιγμή να διαχωρίσεις στο μυαλό σου τη συμβουλή απ’ το φόβο που, χωρίς να το καταλάβεις, υπάρχει κίνδυνος να σου μεταδώσουν.

Έχουμε μάθει κι έχουμε συνηθίσει να ζούμε με την ύπαρξη πολλαπλών σωστικών μηχανημάτων μ’ αποτέλεσμα τα μπρατσάκια να είναι απαραίτητα σε κάθε μας κολύμπι. Δε βουτάμε στα βαθιά νερά, απλά τα κοιτάμε απ’ τη στεριά.

Δεν είμαστε σίγουροι για τίποτα πέραν αποδεδειγμένων αξιών. Ακόμη και όταν λέμε «σε εμπιστεύομαι», «δε φοβάμαι, δε σε φοβάμαι» είναι ψέμα. Δεν έχουμε συνηθίσει να μας δένουν τα μάτια και να εμπιστευόμαστε το χέρι του άλλου για να προχωρήσουμε στο δρόμο. Φοβόμαστε γιατί μας έμαθαν να φοβόμαστε.

Ο γεμάτος κόμπλεξ άνθρωπος διακατέχεται κυρίως απ’ το συναίσθημα του φόβου. Φοβάται να γελάσει, να νιώσει ελεύθερος και ζωηρός, ν’ αγαπήσει και πέφτει συνέχεια θύμα της μιζέριας και των αυθαίρετων λόγων που επινοεί ή και επιδιώκει να μάθει. Εκεί βρίσκει την χαρά και την ουσία της ύπαρξής του.

Φοβάσαι να αποδεχτείς το διαφορετικό. Σκοτώνεις τους γενναίους, τους ρομαντικούς και τσακίζεις τη σκέψη σου. Δεν ακούς τη μελωδία της ζωής, δεν παθιάζεσαι, δε στεναχωριέσαι, δεν αυτοταπεινώνεσαι αλλά μόνο προσέχεις.

Προσέχεις και κρατάς σαν φυλαχτό τους φόβους με τους οποίους σ’ ανέθρεψαν για να γαλουχήσεις έτσι την επόμενη γενιά. Αγωνιάς, δεν πιστεύεις. Κάθε μέρα φοβάσαι περισσότερο. Και αν δεις στα μάτια μου πως εγώ δε φοβάμαι, πως εγώ δε σε φοβάμαι, επιθυμείς να με εξαφανίσεις. Σίγουρα δε μπορείς να με βλέπεις. Σου θυμίζω μια ζωή που δεν έχεις, που δε θα ‘χεις ποτέ.

Η ζωή είναι αντιμετωπίσιμη μόνο όταν την κοιτάς ίσια μέσα στα μάτια, ίσος προς ίσο. Είναι τέχνη να αξιοποιείς κάθε πληροφορία που δέχεσαι και να την απορρίπτεις μετά ή όχι. Τα τρία τέταρτα απ’ αυτά που δεχόμαστε κάθε μέρα είναι απλά απορρίμματα.

Αποδέχομαι την άγνοιά μου στα περισσότερα ζητήματα αλλά δε φοβάμαι να την ανατρέψω. Δε φοβάμαι να απαντήσω και να με δεις απέναντί σου. Δε φοβάμαι να παραδοθώ, να κάνω ρυτίδες, να αναρωτηθώ, να ψάξω, να τρέξω, να φάω, να μαλώσω. Ό,τι έχει βάσεις δε διαλύεται όσο και να ταράξεις τα θεμέλιά του. Μη φοβάσαι να το κάνεις, μόνο έτσι θα μάθεις.

Έχουμε πόλεμο με τα στενόμυαλα και κακοπροαίρετα μυαλά. Είμαστε σε παντοτινό πόλεμο με τα συναισθήματα κατώτερης ποιότητας όπως ο φόβος. Αυτός ο πόλεμος δεν τελειώνει ποτέ. Δε μπορείς ν’ ασπαστείς την ανοησία και τη λιποψυχία. Μη συνθηκολογήσεις με τον εχθρό όση σιγουριά και να σου παρέχει!

Ο Χαλίλ Γκιλμπράν στον «Προφήτη» είναι ξεκάθαρος: «Ποιος έβαλε την πόρτα; Ποιος έχτισε τους τοίχους γύρω σου και σε περιόρισε; Ο φόβος. Κάθε άνθρωπος είναι τόσο μικρός όσο ο φόβος που αισθάνεται. Ποιος φόβος; Ο φόβος ότι κινδυνεύεις. Ο φόβος να ανοιχτείς. Ο φόβος να αισθανθείς. Ο φόβος ότι αν αγαπήσεις θα γίνεις ευάλωτος και μπορεί να πληγωθείς. Και πράγματι έτσι είναι. Πολλές φορές θα πληγωθείς. Δεν υπάρχει όμως άλλος δρόμος που να οδηγεί στην ευτυχία.»

Η αντανάκλαση της ενσυναίσθησης: Γιατί κάποιοι άνθρωποι σας αντιπαθούν αμέσως

Όλοι το έχουμε ζήσει. Βρισκόμαστε με κάποιους που είτε μας αντιπάθησαν από την πρώτη στιγμή, ή κάποιοι τους οποίους γνωρίζουμε λίγο ξαφνικά δυσαρεστούν μαζί μας.

Μπορεί να μην υπάρχουν ξεκάθαροι λόγοι γι' αυτή την αλλαγή στην συμπεριφορά τους. Ανεξάρτητα από το πόσο προσπαθούν να κρύψουν τα συναισθήματα τους, κάποιος με ενσυναίσθηση μπορεί να αισθανθεί τα συναισθήματα τους.

Μερικές φορές, το να αντιπαθούμε κάποιον είναι ένα εντελώς φυσιολογικό και αποδεκτό κομμάτι της ζωής. Όλοι είμαστε διαφορετικοί και πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι με τους οποίους δεν τα πάμε καλά.

Αυτό που συχνά προκαλεί σύγχυση στα άτομα με ενσυναίσθηση είναι το γιατί οι άνθρωποι τους συμπεριφέρονται άσχημα όταν ξέρουν πως είναι αγαπητά και αξιόπιστα άτομα.

Παρά το γεγονός πως κάποιοι άνθρωποι θέλουν να πάρουν το φως αυτών που λάμπουν, έχω ανακαλύψει πως υπάρχουν τρεις άλλοι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι αντιπαθούν κατευθείαν τα άτομα με ενσυναίσθηση.

Τα άτομα με ενσυναίσθηση:

-Λειτουργούν ως καθρέφτες
-Η δόνηση τους είναι πολύ γρήγορη
-Η ηρεμία τους ερμηνεύεται λάθος

Οι άνθρωποι με ενσυναίσθηση είναι κάπως έτσι…

«Δεν ακούω απλώς τα λόγια σου. Ακούω το πώς χρησιμοποιείς τις λέξεις, τον τόνο σου, τις κινήσεις του σώματος σου, τα μάτια σου, τις διακριτικές εκφράσεις του προσώπου σου. Ερμηνεύω την σιωπή σου. Μπορώ να ακούσω όσα δεν λες με τα λόγια.»

Η αντανάκλαση

Είναι συνηθισμένο οι άνθρωποι να μην συμπεριφέρονται όπως πραγματικά είναι. Κρύβουν το ποιοι είναι επειδή δεν τους αρέσουν πτυχές της προσωπικότητας τους. Ένα άτομο με ενσυναίσθηση έχει την ικανότητα να τα αντανακλάσει αυτά πίσω τους.

Υπάρχουν κάποιοι που κρύβουν πτυχές της προσωπικότητας τους για να χειραγωγήσουν τους άλλους. Αλλά η πλειοψηφία που συμπεριφέρεται έτσι το κάνει για να ταιριάξει.

Ο φόβος του να τους κρίνουν ή να τους αντιπαθήσουν γι' αυτά που δεν τους αρέσουν στον εαυτό τους κάνει κάποιους να φοράνε μάσκες. Ακόμα και αυτοί με ευαίσθητη φύση φοράνε μάσκες όταν είναι έξω στον κόσμο. Υπάρχουν κάποιοι ωστόσο, που ποτέ δεν βγάζουν την μάσκα τους, και βρίσκονται στην ζωή με λάθος ταυτότητα.

Όταν κάποιος βρίσκεται με ένα άτομο με ενσυναίσθηση δεν μπορεί να κρύψει αυτά τα χαρακτηριστικά: η μάσκα πέφτει. Τα χαρακτηριστικά που έχουν δουλέψει τόσο σκληρά για να κρύψουν ή αρνούνται βρίσκονται τώρα μπροστά στο πρόσωπο τους. Αυτό συχνά προκαλεί άσχημα συναισθήματα προς το άτομο με ενσυναίσθηση.

Επειδή το να βρίσκονται κοντά σε κάποιον με ενσυναίσθηση μπορεί να φέρει στην επιφάνεια πολλά κρυμμένα πράγματα, ίσως προκαλεί ένα έντονο συναίσθημα δυσαρέσκειας στους άλλους. Ωστόσο, αυτοί που βιώνουν αυτή την «δυσαρέσκεια» δεν συνειδητοποιούν πως η έντονη αντιπάθεια που έχουν προς το άτομο με ενσυναίσθηση, είναι απλώς η αντανάκλαση της σκοτεινής πλευράς τους. Βλέπουν οτιδήποτε κρυμμένο με την «αντανάκλαση της ενσυναίσθησης».

Ο καθρέφτης

Επειδή αυτοί με ενσυναίσθηση μπορούν να νιώσουν τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων, τις κρυμμένες συμπεριφορές και τα αληθινά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας τους, μπορούν να τα προβάλλουν πίσω σε αυτόν που τα έχει όλα αυτά. Μπορούν να φορέσουν την αλήθεια που οι άλλοι κρύβουν πίσω από την μάσκα τους. Ακόμα και αν δεν γνωρίζουν πως το κάνουν.

Οτιδήποτε κρυμμένο, όπως η ανασφάλεια, η ντροπή, η ενοχή ή ο θυμός, χτίζεται όσο περισσότερο μένει κρυμμένο. Αν κάποιος έχει χαρακτηριστικά τα οποία δεν του αρέσουν, τα θυμάται με την παρουσία ατόμων με ενσυναίσθηση. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο διαμορφώνεται στιγμιαία αντιπάθεια προς τα άτομα με ενσυναίσθηση.

Αν αυτό σας έχει συμβεί, θα μπορούσε να σημαίνει πως αντανακλάτε την αλήθεια που αρνούνται. Ή θα μπορούσε να συμβαίνει για άλλον λόγο…

Σκέψη των ανθρώπων με ενσυναίσθηση:

Καλύτερα να είσαι αυτός που πραγματικά είσαι γιατί θα το αισθανθώ ούτως ή άλλως.

Η δόνηση σας είναι πολύ γρήγορη

Όπως τα άτομα με ενσυναίσθηση χρειάζονται να μην είναι με άτομα που εκπέμπουν αρνητικότητα, υπάρχουν κάποιοι που δεν αντέχουν να βρίσκονται με ανθρώπους που δονούν καθαρή ενέργεια.

Όταν βελτιώνετε τον εαυτό σας και κάνετε οποιαδήποτε θετική αλλαγή στο μυαλό, στο σώμα ή στο πνεύμα σας, γίνεστε καθαρότεροι και αγνότεροι. Αυτό μπορεί να προκαλέσει την απόρριψη από αυτούς που θέλουν βρίσκονται σε χαμηλές δονήσεις.

Μπορεί επίσης να έχετε παρατηρήσει πως όταν βρίσκεστε σε χαμηλότερη συναισθηματική κατάσταση, κάποιοι άνθρωποι σας προτιμούν έτσι. Όταν όμως κάνετε αλλαγές και είστε σε υψηλή δόνηση, αυτοί οι ίδιοι φίλοι δεν σας θέλουν. Μπορεί ίσως να προσπαθήσουν να σας κατεβάσουν και να καταστρέψουν το εσωτερικό φως και την ευτυχία σας.

Το να δονείστε σε ανώτερο επίπεδο μπορεί να απωθήσει ακόμα και αυτούς που αγαπάτε. Οι άνθρωποι αισθάνονται την αλλαγή, είτε είναι οπτικά εμφανής είτε όχι. Και νιώθουν πότε κάποιος άλλος έχει αλλάξει ή έχει ανέβει πάνω από την δική τους συχνότητα.

Δεν είναι όλοι έτοιμοι να αυξήσουν την δόνηση τους. Κάποιοι ακόμα μαθαίνουν το επίπεδο της δόνησης τους και δεν είναι έτοιμοι να προχωρήσουν. Και επειδή δεν είναι έτοιμοι , ίσως να προσπαθήσουν να σας τραβήξουν πάλι κάτω.

Επίσης, αν νιώθετε πως δεν ταιριάζετε μαζί τους πλέον, μπορεί να τους κάνει να συμπεριφέρονται εχθρικά εναντίον σας ή να τους απωθήσει.

Η ηρεμία σας ερμηνεύεται λάθος

Γι' αυτούς με ανασφαλή φύση, οι ήρεμοι, και μερικές φορές απόμακροι, τρόποι σας φαίνονται ως έλλειψη σεβασμού ή ότι σνομπάρετε.

Επειδή κατά καιρούς μπορεί να φαίνεστε λίγο απόμακροι, μερικοί θεωρούν ότι έχετε ανώτερη συμπεριφορά. Υποθέτουν λάθος ότι πιστεύετε πως είστε ανώτεροι από αυτούς.

Φυσιολογικά, όταν αυτοί με ενσυναίσθηση συμπεριφέρονται λίγο απόμακρα το κάνουν επειδή είναι υπερφορτωμένοι.

Όταν έχουν δεχθεί πολλά ερεθίσματα από τους γύρω τους και θέλουν οπωσδήποτε να επαναφορτίσουν, θέλουν να είναι αόρατοι στους άλλους.

Και όταν κατευθύνονται προς την κόπωση, το τελευταίο πράγμα που θέλουν τα άτομα με ενσυναίσθηση είναι να αντιμετωπίσουν κάποιον που θέλει να τους γεμίσει με τα προβλήματα του, όπως πολλοί κάνουν. Ακόμα και οι ευγενικές συζητήσεις είναι κάτι πολύ γι αυτούς. Αυτό συχνά παρερμηνεύεται ως απόρριψη ή προσβολή.

Επειδή οι άλλοι δεν νιώθουν αυτά που αισθάνονται τα άτομα με ενσυναίσθηση, είναι δύσκολο γι αυτούς να καταλάβουν γιατί αυτά τα άτομα πρέπει να απομακρυνθούν έτσι.

Δυστυχώς, όσο περισσότερο ανασφαλής είναι κάποιος, τόσο πιο πολύ θα προσβληθεί από τους ήρεμους τρόπους σας. Αν νομίζουν ότι είστε μία κρύο, μία ζέστη, θα το θεωρήσουν ασέβεια και θα σας απορρίψουν για να σας πληγώσουν.

Έτσι, αν κάποιος σας αντιπαθεί χωρίς λόγο, θυμηθείτε να μην το πάρετε προσωπικά. Είναι απλώς η αντανάκλαση της ενσυναίσθησης.

Ο έξυπνος άνθρωπος δεν έχει ανάγκη από δόγματα και γίνεται ο αυστηρότερος κριτής του εαυτού του

Ρωτάτε απευθείας τη συνείδησή σας. Εννοείται, εντελώς αμερόληπτα. Τουλάχιστον αυτό πιστεύετε.

Όμως, πόσο ανόθευτη και ειλικρινής είναι η ενδοσκόπηση; Ο Σουηδός ψυχολόγος Πέττερ Γιόχανσον παρουσίασε σε εθελοντές δύο πορτρέτα, γρήγορα κι από απόσταση, ζητώντας να του πουν ποιο από τα δύο πρόσωπα έβρισκαν πιο ευχάριστο. Έπειτα τους έδειξε από κοντά τη φωτογραφία που είχαν προτιμήσει ζητώντας τους να εξηγήσουν γιατί έβρισκαν αυτό το πρόσωπο πιο συμπαθητικό. Αλλά, την τελευταία στιγμή, ταχυδακτυλουργικά, άλλαξε τις φωτογραφίες. Οι περισσότεροι εθελοντές δεν πρόσεξαν το κόλπο και δικαιολόγησαν λεπτομερώς γιατί αυτή η φωτογραφία (η ψεύτικη) τους άρεσε περισσότερο. Συμπέρασμα: Η ενδοσκόπηση δεν είναι αξιόπιστη. Όταν κάνουμε ενδοσκόπηση για να εξερευνήσουμε τα βάθη της ψυχής μας, κατασκευάζουμε κάτι.

Η πεποίθηση ότι με την αυτοεξέταση βρίσκουμε το αληθινό και το σωστό ονομάζεται Ψευδαίσθηση της ενδοσκόπησης. Και δε γλιτώνει κανείς απ’ αυτή. Επειδή είμαστε τόσο σίγουροι για τις πεποιθήσεις μας, όταν κάποιος δε μοιράζεται την οπτική μας πάνω στα πράγματα παρουσιάζουμε τριών ειδών αντιδράσεις: 

Αντίδραση 1: Η «υπόθεση της άγνοιας» – ο άλλος απλούστατα δεν έχει τις αναγκαίες πληροφορίες. Αν ήταν ενημερωμένος, θα συμφωνούσε μαζί μας. Πρέπει απλώς να τον διαφωτίσουμε πάνω στο ζήτημα. Έτσι σκέφτονται οι ακτιβιστές – νομίζουν ότι μπορούν να πείσουν τους άλλους πληροφορώντας τους.

Αντίδραση 2: Η «υπόθεση της ηλιθιότητας» – παρόλο που ο άλλος διαθέτει τις αναγκαίες πληροφορίες, ο εγκέφαλός του δεν έχει αναπτυχθεί αρκετά, πράγμα που τον εμποδίζει να εξάγει τα σωστά συμπεράσματα. Απλούστατα, ο άλλος είναι βλαξ. Αυτή η αντίδραση είναι ιδιαιτέρως διαδεδομένη στους γραφειοκράτες που θέλουν να προστατέψουν τους «ηλίθιους» καταναλωτές από τον εαυτό τους.

Αντίδραση 3: Η «υπόθεση της κακίας» – ο άλλος έχει τις σωστές πληροφορίες, τις καταλαβαίνει, αλλά επιζητεί την αντιπαράθεση. Έχει κακές προθέσεις. Έτσι αντιμετωπίζουν πολλοί πιστοί τους άπιστους: οι άπιστοι είναι οι εκλεκτοί του διαβόλου.

Συμπέρασμα: Τίποτα δεν είναι πειστικότερο από τα δικά μας πιστεύω. Το να επιμένεις στις θέσεις σου πάση θυσία είναι φυσικό αλλά και επικίνδυνο. Η ενδοσκόπηση, αυτό το βλέμμα προς τα ενδότερά μας, είναι εν πολλοίς κατασκευή. Αν έχετε υπερβολική εμπιστοσύνη στον εαυτό σας για μεγάλο χρονικό διάστημα, υπάρχει κίνδυνος το ξύπνημα να είναι πολύ οδυνηρό. Κατά συνέπεια, όσο πιο ισχυρές είναι οι πεποιθήσεις σας, άλλο τόσο πιο κριτικός πρέπει να είστε απέναντι στον εαυτό σας. Ο έξυπνος άνθρωπος δεν έχει ανάγκη από δόγματα και γίνεται ο αυστηρότερος κριτής του εαυτού του.

«Fair play» ή αλλιώς «ευγενής άμιλλα»

Οι πρόγονοί μας έδωσαν τα “φώτα ” του Ελληνισμού σε ολόκληρο τον κόσμο, δίδαξαν την Δημοκρατία, τον Πολιτισμό και το Ολυμπιακό Ιδεώδες. Στην αρχαία Ελλάδα καλλιεργήθηκαν έννοιες όπως η “ευγενής άμιλλα” που όλοι μας γνωρίζουμε και αγνοούμε.

Ανταγωνιστικότητα είναι η έννοια που έρχεται στο μυαλό κάθε νέου που καλείται να δημιουργήσει ένα διαφορετικό κόσμο καθώς η σημερινή εποχή της ταχύτητας κάθε άλλο παρά συνεργασία και σεβασμό στην κοινή προσπάθεια δεν προωθεί. Ωστόσο, ως νέοι καλούμαστε να πιστέψουμε σ’ αυτό που είπε κάποτε ο μεγάλος Σταγειρίτης φιλόσοφος Αριστοτέλης με το απόφθεγμα του «όπου άμιλλα ενταύθα και νίκη εστίν», δηλαδή όπου υπάρχει άμιλλα υπάρχει και νίκη. Με άλλα λόγια η ρήση αυτή σηματοδοτεί ότι το δημιουργικό είναι αποτέλεσμα του ευγενούς ανταγωνισμού, οδηγεί στην πρόοδο και την εξέλιξη πέρα από κάθε φθόνο, ιδιοτέλεια, ζήλο, κ.α. Και η εξέλιξη είναι πάντοτε καθαρή νίκη.

Συν-αγωνίζομαι σημαίνει προσθέτω την δική μου προσπάθεια στον αγώνα και ο σκοπός είναι η κοινή εξέλιξη. Δουλεύουμε μαζί για να πάμε όλοι μπροστά. Είναι ο απόλυτος ορισμός της προόδου της ανθρωπότητας. Αυτός είναι ο ορισμός της ευγενούς άμιλλας, της τίμιας ,της αγαθής, της ανώτατης αρετής.

Κάθε άτομο είναι διαφορετικό και για αυτό τον λόγο βλέπει τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο. Αυτό είναι ευχή και κατάρα μαζί. Η ευγενής άμιλλα βοηθά την ανθρωπότητα γιατί περιέχει στοιχεία δημιουργίας και καταξίωσης.

Η “ευγενής άμιλλα” που δίδαξαν οι πρόγονοί μας, είναι δυσεύρετη και απαιτεί υπομονή, δουλειά και κόπο. Δίνει σκοπό σε ανθρώπους να ζουν με αξίες και να αφοσιώνονται στο σκοπό τους.

Ώστε να μπορούν οι άνθρωποι -που μέχρι τότε βυθισμένοι στην αμάθεια διαχειρίζονταν άσχημα και βίαια τις ζωές τους- να ζουν καλύτερα

Θα αναφέρω μια άποψη για την αρχαία φιλοσοφία, ενός διανοούμενου που γράφει από τη σκοπιά κάποιου που βρίσκεται έξω από τον χώρο της φιλοσοφίας – του Λουκιανού από τα Σαμόσατα. Ο σατιρικός αυτός συγγραφέας του 2ου αιώνα μ.Χ., στον διάλογό του Δραπέται, βάζει τη Φιλοσοφία να υπενθυμίζει στον πατέρα της Δία τον λόγο που την έστειλε στη Γη: ώστε να μπορούν οι άνθρωποι -που μέχρι τότε βυθισμένοι στην αμάθεια διαχειρίζονταν άσχημα και βίαια τις ζωές τους- να ζουν καλύτερα. Αρχικά, λέει, επισκέφθηκε την Ινδία, τους Βραχμάνες, κατόπιν την Αιθιοπία, την Αίγυπτο, τη Βαβυλώνα και τέλος τη Θράκη, τον άγριο Βορρά. Τελικά έφθασε στους Έλληνες, όπου πίστευε πως θα εκτελούσε με ευκολία την αποστολή της. Όπως αποδείχτηκε όμως, τα πράγματα ήταν δυσκολότερα από ό,τι περίμενε.

Ύστερα από ένα ενθαρρυντικό ξεκίνημα, εμφανίστηκαν οι Σοφιστές και ανακάτεψαν τη φιλοσοφία με τις σοφιστείες. Στη συνέχεια, οι Αθηναίοι εκτέλεσαν τον Σωκράτη! H Φιλοσοφία συνέχισε παραπονούμενη για την όχι και τόσο υπέροχη διαμονή της στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι άνθρωποι, λέει, την εκτιμούν αν και δεν την πολυκαταλαβαίνουν. και υπάρχουν γνήσιοι φιλόσοφοι που αγαπούν και αναζητούν την αλήθεια, κι έτσι το όλο εγχείρημά της αξίζει τον κόπο. Υπάρχουν όμως και ψευτοφιλόσοφοι, που στοχεύουν μόνο στα λεφτά και τη φήμη, κι αυτοί την καθιστούν ανυπόληπτη και την κάνουν έξω φρένων. Και τώρα χρειάζεται λίγη θεϊκή βοήθεια για να βελτιώσει την κατάσταση.

Στον ελληνορωμαϊκό κόσμο η φιλοσοφία, καλώς ή κακώς, καθιερώθηκε ως ξεχωριστό γνωστικό πεδίο, με τις δικές του πρακτικές, τα δικά του κείμενα, τους δικούς του θεσμούς. Για τους λειτουργούς και για το ακροατήριό της είχε πολύ πιο επιτακτικό χαρακτήρα από ό,τι έχει για μας σήμερα. Η φιλοσοφία ήταν τότε για τον κόσμο μια φυσική προέκταση της συνηθισμένης καλής εκπαίδευσης, δεδομένης της σπουδαιότητας του καλώς ζήν και του σημαντικού ρόλου της φιλοσοφίας ως προς αυτό. Σε εμάς σήμερα -σε αντίθεση με τους αρχαίους— υπάρχει μια ένταση ανάμεσα στην ιδέα ότι η φιλοσοφία μάς δίνει τη δυνατότητα να καταλαβαίνουμε τους εαυτούς μας και τον κόσμο και στην ιδέα ότι η φιλοσοφία είναι μια αυστηρή και διανοητικά απαιτητική ενασχόληση. O σημαντικός ρόλος στη ζωή τον οποίο κατείχε η φιλοσοφία στην αρχαιότητα έχει υποκατασταθεί από μια ποικιλία ενδιαφερόντων και επιδιώξεων· όμως η φιλοσοφία μετράει ακόμη, εξακολουθεί να έχει σημασία, και μπορούμε ακόμη με πολλούς τρόπους να συσχετίσουμε τα ενδιαφέροντά μας με εκείνα των αρχαίων και να διαπιστώσουμε πως η μελέτη τους οδηγεί με τον φυσικότερο τρόπο σε άμεση δέσμευση. Το παλιό πρόβλημα της Φιλοσοφίας παραμένει και, ελλείψει θεϊκής βοήθειας, θα πρέπει τη δουλειά να την κάνουμε εμείς και, για χάρη μας, να αναζητούμε την αλήθεια και να ξεσκεπάζουμε το ψεύδος.

Η πιο πρόστυχη λέξη και το πιο χυδαίο γράμμα είναι καλύτερα και ευγενέστερα από τη σιωπή

Οι περισσότεροι ψυχολογικοί πόλεµοι ξεκινούν από αυτό που δεν ειπώνεται παρά από αυτό που έχει ειπωθεί. Ας φέρουµε στον νου µας την εξής σκηνή: Ο Α θύµωσε µε τον Β και του έκοψε την κουβέντα από τότε που ο τελευταίος ξέχασε να του ευχηθεί για τα γενέθλιά του. Αρχικά ο Α µπορεί να θέλησε να του πει «Άκου, µήπως δεν ξέρεις τι µέρα ήταν χτες;», όµως, καθώς η αµέλεια του Β τον πλήγωσε –στην πραγµατικότητα ήταν απλώς ένα κενό µνήµης–, αποφάσισε να τον πληρώσει µε το ίδιο νόµισµα: τη σιωπή. Ο Β τελικά θύµωσε µε τον Α επειδή έπαψε ξαφνικά να απαντάει στα τηλεφωνήµατά του, ενώ τη µοναδική φορά που κατάφερε να του µιλήσει έδειχνε δυσαρεστηµένος.

Είναι µια κατάσταση παιδαριώδης αλλά πολύ πιο συνηθισµένη απ’ ό,τι µπορεί να φανταστεί κανείς. Πόσα ζευγάρια θυµώνουν από παρεξηγήσεις που κάνουν µέρες ή µήνες να βγουν στο φως; Άραγε, δε βρίσκεται στην έλλειψη επικοινωνίας η ρίζα πολλών συγκρούσεων που προκαλούνται στη δουλειά; Το να µη λέµε τα πράγµατα εγκαίρως αποτελεί έναν σηµαντικό παράγοντα στρες για τους γύρω µας, καθώς δηµιουργεί πληθώρα ερµηνειών που καταλήγουν εναντίον µας. Ο Νίτσε, ο οποίος δεν ήταν βεβαίως από εκείνους που µάλλιαζε η γλώσσα τους, µας διδάσκει ότι είναι καλύτερα να εκφράζουµε αυτό που αισθανόµαστε –ακόµα κι αν δε βρίσκουµε τα κατάλληλα λόγια– παρά να προσβάλλουµε τον άλλον µε τη σιωπή µας.

Η έλλειψη υπευθυνότητας είναι αλητεία

Η «ευθύνη», ως έννοια και στάση ζωής, είναι από τις πιο αμφίβολες κατανοητικές στάσεις. Ταυτόχρονα, ως λέξη, είναι μάλλον άβολη. Δεν είναι, επομένως, τυχαίο ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο χαμηλής ατομικής και κοινωνικής υπευθυνότητας.

Η αξία της ευθύνης παραμένει πυξίδα και στάση ζωής, για όσους κρατούν ζωντανό το όραμα μιας «ανθρώπινης» κοινωνίας. Για εκείνους που αισθάνονται τη σκέψη, τα συναισθήματα και τις πράξεις τους ως επιλογή συνείδησης και αποδοχή των συνεπειών που επισύρει κάθε συνειδητοποιημένη πράξη. Με την έννοια αυτή είμαι υπεύθυνος σημαίνει: ότι νιώθω υπόλογος ως άτομο, ως γονιός, ως δάσκαλος, ως κοινωνικό πρόσωπο, τελικά και αναλαμβάνω την ευθύνη που μου ανήκει για τις δεινές αντινομίες του καιρού μου. Αυτή η έννοια της αυτοαποδοχής της ευθύνης νομίζω πως είναι το κεντρικό χαρακτηριστικό της υπευθυνότητας.

Όμως, το πρόβλημα, όπως διαμορφώνεται στην προσωπική μας ζωή και στην κοινωνική πραγματικότητα, είναι ακριβώς αυτό: ότι η αγωγή της ευθύνης και η αποδοχή της υπευθυνότητας, είναι το συνεχώς ζητούμενο. Αλήθεια, σε προσωπικό επίπεδο, πόσο έχουμε τη γενναιότητα να κοιτάζουμε βαθιά μέσα μας; Να επιχειρούμε, συστηματικά, μια προσωπική αναζήτηση για το τι μετράει στη ζωή, ποιοι είμαστε, συνειδητά ή ασυνείδητα ποια είναι τα προσόντα μας και οι αδυναμίες μας και πώς ενεργούμε στην προσωπική και την κοινωνική μας ζωή; Με αυτόν τον τρόπο θα «χτίσουμε» μια υγιή προσωπικότητα. Αυτή η έννοια της ολοκληρωμένης προσωπικότητας μπορεί και πρέπει να είναι ο προσανατολισμός μας: η επιδίωξη ενός πολιτισμού προσωπικής ωριμότητας. Σ’ αυτόν το πολιτισμό πρέπει να βρούμε το δρόμο της ευθύνης μας.

Η έλλειψη αυτής της ευθύνης, σε κοινωνικό επίπεδο, κάνει τα πράγματα περισσότερο περίπλοκα και τραγικά: δεν έχουμε τη φρόνηση να βάζουμε προτεραιότητες, να κάνουμε τις βέλτιστες επιλογές. Δεν έχουμε αναπτύξει στον απαιτούμενο βαθμό τη συναίσθηση ενός συλλογικού πνεύματος, που πρέπει να καθορίζει το βαθμό ωριμότητας της κοινωνίας μας. Ιδιαίτερα, κάτω από την περίσταση που διερχόμαστε, η κοινωνία μας θαρρείς και είναι διαποτισμένη από ένα είδος κοινωνικού εγωκεντρισμού, που γεννά το πολλαπλό ανθρώπινο αδιέξοδο.

Για το αδιέξοδο αυτό ένας είναι ο δρόμος: οι δεξιότητες ανάπτυξης προσωπικής ταυτότητας: (αυτογνωσία, αυτοεικόνα, αυτοεκτίμηση, αυτοδιαχείριση, αυτοέλεγχος, αυτορρύθμιση, αυτενέργεια). Με αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούμε να καλλιεργήσουμε την ικανότητα να αναλαμβάνουμε την ευθύνη των πράξεων μας. Η προσέγγιση αυτή είναι στην ουσία μια «αναβίωση» των ξεχασμένων αξιών. Των αξιών που δεν είναι χώρος «γνώσης και μάθησης», με τη στενή έννοια, αλλά χώρος ευρύτερης καλλιέργειας και παιδείας!

Τα παιδιά από νωρίς πρέπει να μαθαίνουν και να σκέφτονται με ένα τρόπο συλλογικό. Να οργανώνονται σε ομάδες, για να μπορούν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του αύριο. επιθυμητής πορείας προς την αυτοπραγμάτωση. Ο τρόπος, για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, είναι μια και μόνο συνεπής και υπεύθυνη πορεία και προς τον εαυτό του και προς τους άλλους. Είναι μια πορεία ανακάλυψης. Ένα «μάθημα ζωής» και Συναισθηματικής Νοημοσύνης.

Ευρύτερα, θα έλεγα ότι ένας υπεύθυνος άνθρωπος δεν είναι μόνον «αυτογνώστης». Δεν ζει μόνο με ή για τον εαυτό του. Είναι ένας ευρύτερα ενήμερος άνθρωπος. Γνώστης και κάτοχος μιας γενικής παιδείας, με δυνατότητα εμβάθυνσης και κριτικής στάσης. Μόνον έτσι θα μπορεί να διακρίνει τις αντινομίες της ζωής, να αξιολογεί τις ευκαιρίες και τις επιλογές του. Το άτομο που έχει αναπτύξει την αξία της υπευθυνότητας βρίσκει ουσιαστικό περιεχόμενο και νόημα ζωής στην κοινωνική του διάσταση. Μαθαίνει να ενεργεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποκτά όχι μόνο επαγγελματική κατάρτιση και προσωπική επιτυχία, αλλά γενικότερα τη δυνατότητα να αντιμετωπίζει διάφορες καταστάσεις και να συνεργάζεται με τους άλλους. Έτσι, σφυρηλατεί την αυτοεκτίμησή του και την αυτορυθμιζόμενη προσωπικότητά του, στοιχεία απαραίτητα για μια δυνατή προσωπικότητα.

Μόνο από μια τέτοια προσωπικότητα εκπορεύεται η προσωπική ευθύνη και η υπεύθυνη «στάση ζωής». Μόνο μια τέτοια στάση ευθύνης σφυρηλατεί μια νέα γενιά ευθύνης, μια οικογένεια ευθύνης, ένα σχολείο ευθύνης. Μέσα από όλα αυτά θα προκύψει, ο συνειδητοποιημένος πολίτης, ο πολίτης ευθύνης, ο επιλεκτικός, ο ώριμος, ο υπεύθυνος πολίτης. Ένας πολίτης μέσα από η λογική και την ευαισθησία του μεγάλου Ν. Καζαντζάκη: «…Να αγαπάς την ευθύνη. Να λες, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γη…αν δεν σωθεί, ΕΓΩ φταίω,…». Αυτός ο πολίτης είναι ο δικός μας δρόμος.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ Ο ΚΥΝΙΚΟΣ: Και ο ήλιος μπαίνει στους αποπάτους, αλλά δεν λερώνεται

Σε κάποιον που τον κάκιζε για το ότι έμπαινε σε μέρη βρώμικα ο Διογένης απάντησε: «Και ο ήλιος μπαίνει στους αποπάτους, αλλά δεν λερώνεται».

Όταν κάποιος είπε στον Διογένη: «Λες φιλοσοφίες χωρίς να έχεις ιδέα», εκείνος απάντησε: «Ακόμα κι αν προσποιούμαι πως είμαι σοφός, είναι κι αυτό φιλοσοφία».

Σε κάποιον που είπε: «Είμαι ακατάλληλος για τη φιλοσοφία», ο Διογένης παρατήρησε: «Τότε λοιπόν γιατί ζεις, αν δεν σε ενδιαφέρει να ζεις όμορφα;»

Στο θέατρο ο Διογένης έμπαινε την ώρα που οι άλλοι έβγαιναν, πηγαίνοντας αντίθετα στο ρεύμα των εξερχομένων όταν τον ρώτησαν γιατί το έκανε αυτό, εκείνος είπε: «Σ’ όλα τα πράγματα στη ζωή μου αυτό φροντίζω να κάνω».

Σε κάποιον που φερόταν στον πατέρα του περιφρονητικά, ο Διογένης είπε: «Δεν ντρέπεσαι να περιφρονείς αυτόν από τον οποίο προέρχεται η περηφάνια σου;»

Κάποτε που έψεγαν τον Διογένη γιατί δέχτηκε να πάρει από τον Αντίπατρο ένα τριμμένο πανωφόρι, εκείνος είπε: «Ό,τι ακριβό οι θεοί μας χάρισαν, του πεταμού δεν είναι».

Στον Αλέξανδρο που στάθηκε από πάνω του λέγοντάς του «Δεν με φοβάσαι;» ο Διογένης απάντησε: «Τι είσαι; Καλό ή κακό;» Κι όταν εκείνος του είπε: «Καλό», ο Διογένης του αποκρίθηκε: «Ποιος, λοιπόν, φοβάται το καλό;».

Όταν ρώτησαν τον Διογένη ποιο είναι ανάμεσα στα ανθρώπινα πράγματα το πιο όμορφο, απάντησε: «Η ωμή ειλικρίνεια».

Ο Κλεομένης στο βιβλίο του με τον τίτλο Παιδαγωγός, αναφέρει ότι οι μαθητές του Διογένη προσφέρθηκαν να τον εξαγοράσουν, αλλά ότι εκείνος τους χαρακτήρισε αφελείς, αφού, όπως είπε, δεν είναι τα λιοντάρια δούλοι εκείνων που τα τρέφουν αλλά, απεναντίας, εκείνοι που τα τρέφουν είναι δούλοι των λιονταριών: γιατί είναι γνώρισμα του δούλου να φοβάται, και τα θηρία προξενούν φόβο στους ανθρώπους.

Γόρδιος δεσμός: Η ιστορία πίσω από το ξίφος που νίκησε το θρησκευτικό μυστήριο

Η ιστορία του γόρδιου δεσμού μας γυρίζει πάρα πολλά χρόνια πίσω, όταν ο Αλέξανδρος Γ΄ ο Μακεδών κατάφερε να τον κόψει με το σπαθί του και να βάλει τέλος στον μύθο που έδενε το άρμα του Γόρδιου, πατέρα του Μίδα και αρχαίου βασιλέα της Φρυγίας.

Ο Γόρδιος λέγεται πως ήταν ένας φτωχός Φρύγας, που είχε λίγη καλλιεργήσιμη γη και δύο ζευγάρια βόδια. Είχε επιλέξει με θεϊκό τρόπο να γίνει βασιλιάς όταν ένας αετός κάθισε πάνω στο ζυγό του. Κάποτε εκεί που όργωνε, ένας βασιλικός αετός κάθισε στο ζυγό της βοϊδάμαξας και έμεινε εκεί μέχρι την ώρα που έπρεπε να λυθούν τα βόδια. Τόσο εντυπωσιάστηκε από το θέαμα ώστε πήγε να αναφέρει το θεϊκό σημάδι στους Τελμησσείς μάντεις, στην Φρυγική Τελμισσό όπου εκεί υπήρχε ένα αξιόπιστο μαντείο και οι Τελμησσείς είχαν την σοφία να εξηγούν θεϊκά σημάδια. Η μαντική τέχνη μεταδιδόταν σ’ αυτούς από γενιά σε γενιά, ακόμη και στις γυναίκες και στα παιδιά.

Καθώς πλησίαζε, συνάντησε μια κοπέλα στην πύλη που έπαιρνε νερό και της διηγήθηκε την ιστορία με τον αετό. Αυτή, που καταγόταν επίσης από μαντική γενιά, -λέγεται πως ήταν ιέρεια- του είπε πως έπρεπε να θυσιάσει στον Δία. Φαίνεται ότι τον παρακάλεσε να πάει μαζί του για να του δείξει ποια τα θύματα για τις θυσίες και κατά την διαδρομή λέγεται πως έδωσαν όρκους γάμου.

Ο βασιλιάς της Φρυγίας είχε πεθάνει άκληρος και υπήρχε χρησμός που έλεγε: “Φρύγες, ο νέος βασιλιάς σιμώνει μαζί με την μνηστή του, καθισμένος σε βοϊδάμαξα”. Όταν η βοϊδάμαξα μπήκε στην αγορά της Τελμισσού αμέσως ο αετός τράβηξε την προσοχή του λαού.

Τελώντας γάμο με την ιέρεια της Τελμισσού έγινε τοπικός βασιλιάς αλλά αμέσως επέτεινε την κυριαρχία του σε όλη την Φρυγία. Όταν έχτισε το φρούριο του Γόρδιου αφιέρωσε στον βασιλιά Δία όπως λέγεται και τον τοποθέτησε ψηλά στην ακρόπολη. Το γόρδιο δέσποζε του κεντρικού εμπορικού δρόμου που διέσχιζε την Μικρά Ασία από τον Βόσπορο μέχρι την Αντιόχεια.

Το γόρδιο ήταν το κλειδί της Μ.Ασίας επειδή η ακρόπολη του δέσποζε στον μοναδικό βατό εμπορικό δρόμο της τότε εποχής. Η Ιέρεια ή ο Ιερέας θα είχαν κοινοποιήσει το μυστικό μόνο στον βασιλιά της Φρυγίας. Το προφανές νόημα της προφητείας ήταν ότι κανείς δεν μπορούσε να κυβερνήσει την Μ.Ασία εάν δεν κατείχε το Γόρδιο. Από το Γόρδιο ξεκίνησε και ο Αλέξανδρος την δεύτερη εκστρατεία στην ανατολή που κορυφώθηκε με την ήττα του Δαρείου στην Ισσό.

Ο Γόρδιος υπήρξε πατέρας του Μίδα, πιστός του ορφικού Διονύσου επομένως ο ζυγός πρωταρχικά είχε αφιερωθεί στον Βασιλιά Διόνυσο και όχι στον Βασιλιά Δία. Όμως κατά την πιο πιθανή εκδοχή δεν επρόκειτο για γιος του Γόρδιου. Λέγεται λοιπόν πως μετά τον θάνατο του Γόρδιου ανέβηκε στον θρόνο ο Μίδας, ο οποίος και προώθησε την λατρεία του Διόνυσου (ίδρυσε την πόλη Άγκυρα). Όμως οι Βρύγες που είχαν έρθει μαζί του πήραν την ονομασία Φρύγες και οι βασιλιάδες της Φρυγίας ονομάζονταν εναλλάξ Μίδας και Γόρδιος. Έτσι, ο πρώτος Μίδας αναφέρεται λανθασμένα ως γιος του Γόρδιου.

Το μυστικό του δεσμού υπήρξε θρησκευτικό, διότι ένα άλλο είδος ευρέως διαδεδομένο πρώιμο μέσο καταγραφής μηνυμάτων, εκτός από τις χαρακιές σε ξύλα, και το χάραγμα γραμμάτων σε πηλό, ήταν το δέσιμο σε κορδόνια ή σε λωρίδες ακατέργαστου δέρματος.

Ο Γόρδιος δεσμός στην πραγματικότητα έπρεπε να “λυθεί” με το να διαβαστεί το μήνυμα που περιείχε, το οποίο ίσως να ήταν κάποιο θεϊκό άρρητο όνομα του Διόνυσου. Κόβοντας τον δεσμό ο Αλέξανδρος έδωσε τέλος σε έναν αρχαίο θρησκευτικό νόμο, και εφόσον η πράξη του πέρασε ατιμώρητη- καθότι αργότερα κατέκτησε ολόκληρη την ανατολή και την κοιλάδα του Ινδού- δημιουργήθηκε προηγούμενο για την αξιολόγηση της στρατιωτικής δύναμης πάνω από την θρησκεία και την γνώση. Ο ωμός τρόπος με τον οποίο ο Αλέξανδρος έκοψε τον δεσμό τερμάτισε τον αρχαίο νόμο τοποθετώντας την ισχύ του ξίφους πάνω στην ισχύ του θρησκευτικού μυστηρίου.

Ο γόρδιος πιθανολογείται πως προέρχεται από το “γρύζειν”,”γογγύζω” ή “μουρμουρίζω”, ονομάστηκε έτσι ίσως από τους ψιθύρους στο προφητικό ιερό του και πιθανώς και το όνομα του Γόρδιου να ήταν κάποιο άλλο, αλλά δόθηκε σαν προσωνύμιο λόγω της ανάμιξης του με το ιερό. Σε αντίθεση με άλλους ελληνικούς μύθους που νομιμοποιούν μια δυναστεία επί δικαίω της κατάκτησης, ο νομιμοποιός χρησμός σε αυτόν τον μύθο υπονοεί ότι η προηγούμενη δυναστεία ήταν φυλή βασιλέων-ιερέων, συνδεδεμένη με τη θεότητα του χρησμού. Τούτη τη θεότητα σαφώς ήθελε αρωγό του και νομιμοποιητική αρχή ο Αλέξανδρος για την εκπλήρωση της υπόσχεσης της κυριαρχίας επί της Ασίας, καθώς ο Διόνυσος-Σαβάζιος, του οποίου το συχνότερο επίθετο ήτανε σωτήρ φανερώνει το χαρακτήρα της θρησκευτικότητας των πιστών του, γεμάτης αγωνία για τη σωτηρία.

Ο ιππέας νομάδας θεός που κραδαίνει τη ράβδο της δύναμής του, είναι πιθανώς το αντιπροσωπευτικότερο αρχέτυπο της μεταγενέστερης πορείας του Αλέξανδρου.

Όταν ο Αλέξανδρος έφτασε στο Γόρδιο, τον κατέλαβε έντονη επιθυμία να δει την άμαξα του Γόρδιου και το δεσμό του ζυγού της άμαξας και επιπλέον, βέβαια, και αυτό λεγόταν για την άμαξα ότι δηλαδή, όποιος λύσει το δεσμό του ζυγού της άμαξας, αυτός θα ήταν μοιραίο να εξουσιάσει την Ασία. Ο δεσμός ήταν από φλούδα κρανιάς και δεν μπορούσε να δει κανείς ούτε τέλος ούτε αρχή. Ο Αλέξανδρος, επειδή δεν μπορούσε να βρει τη λύση του δεσμού, αλλά και δεν ήθελε να τον αφήσει άλυτο, γιατί φοβόταν ότι αυτό θα προκαλέσει κάποια αναταραχή στο πλήθος, αφού χτύπησε το δεσμό με το ξίφος του, τον έκοψε και είπε ότι λύθηκε.

Και έτσι, λένε, επιβεβαιώθηκε ο χρησμός που ήθελε αυτόν που θα έλυνε το γόρδιο δεσμό κυρίαρχο της Ασίας. Σύμφωνα με τον Αριστόβουλο, ο οποίος συμμετείχε στην εκστρατεία και έζησε από κοντά τα γεγονότα, ο Αλέξανδρος δεν έκοψε τον δεσμό με το ξίφος, αλλά αφαίρεσε το μεγάλο ξύλινο καρφί που τον συγκρατούσε, αφαιρώντας τον πείρο από το τιμόνι του άρματος. Την εκδοχή αυτή αναφέρει και ο Αρριανός. Ως μεταγενέστερος όμως, αφηγείται και την εκδοχή της κοπής του δεσμού με ξίφος, που τονίζει την αποφασιστικότητα του νεαρού στρατηλάτη.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

4.4.2. Ο «θεός του Αρτεμισίου» και ο Απόλλων του Ομφαλού

Ένα από τα πιο σημαντικά χάλκινα γλυπτά του 5ου αιώνα π.Χ. ανασύρθηκε το 1929 από τα δίχτυα ψαράδων ανοιχτά του ακρωτηρίου του Αρτεμισίου στη βόρεια Εύβοια. Πρόκειται για ένα άγαλμα ύψους 2,09 m, που εικονίζει έναν γυμνό γενειοφόρο θεό σε διασκελισμό, έτοιμο να εκσφενδονίσει ένα μακρόστενο αντικείμενο που κρατάει στο δεξί του χέρι. Το εικονογραφικό μοτίβο μάς είναι γνωστό ήδη από τα αρχαϊκά χρόνια από πολλά μικρά χάλκινα αγαλμάτια, αλλά και από αγγειογραφίες. Ο θεός είναι στις περισσότερες περιπτώσεις ο Δίας που εκσφενδονίζει τον κεραυνό, όπως τον δείχνει το υστεροαρχαϊκό άγαλμα από το Ugento, για το οποίο μιλήσαμε. Με τον ίδιο τρόπο εικονίζεται καμιά φορά και ο Ποσειδώνας να ρίχνει την τρίαινά του. Στην περίπτωση του αγάλματος από το Αρτεμίσιο η ταυτότητα του θεού δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρη. Η ίδια πολύπλοκη κόμμωση, με τις δύο μακριές κοτσίδες που ξεκινούν πίσω από τα αφτιά, διασταυρώνονται επάνω από τον αυχένα, αγκαλιάζουν το κεφάλι και δένονται επάνω από το μέτωπο, απαντά σε ένα πήλινο ανάγλυφο των ρωμαϊκών χρόνων, στο οποίο εικονίζεται κεφάλι Ποσειδώνα. Για τον λόγο αυτό θεωρήθηκε αρχικά ότι το άγαλμα από το Αρτεμίσιο παριστάνει τον θεό της θάλασσας. Ωστόσο, νεότερες έρευνες έδειξαν ότι ο θεός δεν είναι δυνατό να κρατούσε τρίαινα. Η θέση του δεξιού βραχίονα και το άνοιγμα ανάμεσα στα δάχτυλα φανερώνουν ότι το αντικείμενο στο δεξί χέρι ήταν σχετικά κοντό και παχύ, όμοιο δηλαδή με τον κεραυνό, που στην αρχαία τέχνη εικονίζεται σαν άτρακτος με ακτίνες και φτερά. Συνεπώς, το άγαλμα του Αρτεμισίου πρέπει να εικονίζει τον Δία.

Η σύγκριση του «θεού του Αρτεμισίου» με παλαιότερες απεικονίσεις του Δία στην ίδια στάση, όπως είναι για παράδειγμα ο Δίας του Ugento και ο Δίας της Δωδώνης, δείχνει πόσο μεγάλη ήταν η αλλαγή που συντελέστηκε στην ελληνική τέχνη κατά το πρώτο μισό του 5ου αιώνα. Η σχηματική απεικόνιση της κίνησης και η ακαμψία των μελών του σώματος που χαρακτηρίζουν τα έργα της αρχαϊκής εποχής έχουν δώσει τη θέση τους σε μια μελετημένη απόδοση της κίνησης, που καταφέρνει να εξισορροπήσει με σοφό τρόπο τις αντίρροπες δυνάμεις που δημιουργούνται. Ακόμη στο έργο της πρώιμης κλασικής εποχής βλέπουμε μια προσπάθεια για ακριβή απόδοση της μυϊκής διάπλασης του ανδρικού σώματος.

Το άγαλμα του Αρτεμισίου χρονολογείται λίγο πριν από τα μέσα του 5ου αιώνα (460-450 π.Χ.) και είναι έργο ενός σπουδαίου καλλιτέχνη. Στα ίδια χρόνια ανήκει ένας αγαλματικός τύπος Απόλλωνα, που μας είναι γνωστός από αντίγραφα των ρωμαϊκών χρόνων και έχει το όνομα Απόλλων του Ομφαλού. Οι ομοιότητες του Απόλλωνα του Ομφαλού με τον «θεό του Αρτεμισίου», ιδιαίτερα στον τρόπο απόδοσης της πολύπλοκης κόμμωσης και της ανατομίας του σώματος, είναι τόσες και τέτοιες, ώστε να δικαιολογούν το συμπέρασμα ότι είναι δημιουργίες του ίδιου γλύπτη. Τα δύο έργα εκπροσωπούν μια συγκεκριμένη καλλιτεχνική τάση· η τεχνοτροπία του δημιουργού τους, τον οποίο δυστυχώς δεν μπορούμε να ταυτίσουμε με κάποιο γνωστό πρόσωπο, διαφέρει σαφώς από εκείνη του δημιουργού του Απόλλωνα του Kassel, που, όπως είδαμε πιο πάνω, υποθέτουμε ότι είναι ο Φειδίας.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: ΙI. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

12.8. Γράμμα τελευταίο και ανεπίδοτο

Μύρη, αδελφέ μου.

Τα γράμματά σου τα ᾽χω, φίλε πρώτε. Δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς. Πόσες φορές κατέβηκα στο λιμάνι να ψάξω κάποιο καράβι που να έχει προορισμό το μέρος που βρισκόσουν, για να σου στείλω το γράμμα μου. Κι όταν κατέφθαναν τα δικά σου γράμματα, τα διάβαζα αμέσως, ενώ των άλλων τα άφηνα για άλλη μέρα.

Για το χάσμα που αισθάνεσαι ότι άνοιξε μεταξύ μας δεν φταίει ο χρόνος και η απόσταση, δεν φταις εσύ! Καλά κι ωραία όλα όσα μου έγραφες. Πολλά δεν τα είχα υποψιαστεί. Σε ζήλεψα λίγο· πολύ. Όμως δεν μπορώ άλλη τέτοια φιλοσοφία. Όχι άλλους περιπλανώμενους Κυνικούς που ξεγελούν τον κόσμο και κολακεύουν τους ισχυρούς, όχι άλλους Στωικούς που φτιάχνουν περιουσίες και ζητούν από τους άλλους να υποταχθούν στη μοίρα, όχι άλλους Επικούρειους που ζουν στον δικό τους κόσμο όπως και οι θεοί τους. Τέσσερα χρόνια στη Σχολή και μετά στις φιλοσοφικές συντροφιές μάθαμε τόσα (και δεν γνωρίζουμε ακόμη περισσότερα). Τι λογική, τι φυσική, τι μαθηματικά! Κάναμε εισαγωγή στον Πλάτωνα, διαβάσαμε προσεκτικά τους πιο σημαντικούς του διάλογους.

Κάτοχος τῆς ἑλληνικῆς θαυμάσιος
(ξέρω καὶ παραξέρω Ἀριστοτέλη, Πλάτωνα·
τί ρήτορας, τί ποιητάς, τί ὅ,τι κι ἂν πεῖς).

Και για τον Αμμώνιο που με ρωτάς, έχεις δίκιο: σ᾽ το έκρυψα. Απορώ, πάντως, πού άκουσες γι᾽ αυτόν. Κάποιος με πήγε στη Σχολή του, σχεδόν από όταν έφυγες. Δεν είναι καθόλου γνωστός, είναι όμως εξαιρετικός δάσκαλος. Δεν είναι τόσο πλατωνικός όσο θα τον ήθελες· μελετά εξίσου τον Αριστοτέλη. Καταλαβαίνεις, λοιπόν, γιατί δεν είναι δημοφιλής στην Αλεξάνδρεια, πόσο μάλλον «περιώνυμος» που έγραψε ένας ποιητής της πόλης μας (εκτός κι αν τον ειρωνεύεται, κατά πώς συνηθίζει). Μαθητές έχει αρκετούς, ανάμεσά τους τον Ερρένιο, τον Θεοδόσιο και τον Ωριγένη. Μην τον μπερδέψεις με έναν άλλο Ωριγένη που ζει στα μέρη μας. Εκείνος ήταν αληθινός φιλόσοφος, όμως έγινε χριστιανός και μας άφησε. (Τι έχουν πάθει μερικά από τα καλύτερα μυαλά μας; Τι έχω αρχίσει να παθαίνω κι εγώ;) Άνοιξε πριν από χρόνια δική του σχολή, αλλά πριν από λίγο καιρό ο αρχιερέας της θρησκείας του τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την Αλεξάνδρεια.

Εδώ κι έναν μήνα ήρθε ένας καινούργιος σπουδαστής, λίγο μεγαλύτερός μας. Δεν μας αποκαλύπτει την ηλικία του ούτε την καταγωγή του, αλλά πρέπει να είναι γύρω στα εικοσιοκτώ. Μου έκανε αμέσως εντύπωση. Τον λένε Πλωτίνο και κατέληξε στον Αμμώνιο, αφού γύρισε ανικανοποίητος τις άλλες Σχολές. Έχει κάτι το ξεχωριστό. Αν δεν βαρεθεί και τη φιλοσοφία και τον Αμμώνιο Σακκά, έχει να μας δώσει πολλά.

Εγώ λέω να φύγω από τη Σχολή του - αρχίζω να νιώθω περαστικός από όλα, παρεπίδημος. Αν δεν με βρεις στο πατρικό σπίτι, μη με ψάξεις. Θα έχω ξεκινήσει το δικό μου ταξίδι, από εκεί που σταματήσαμε το προηγούμενο.

Τα γράμματά σου τα φυλάω. Εσύ μάλλον έχασες τα δικά μου, αλλά δεν ήταν τίποτε το σημαντικό και δεν σε κακίζω: οι οδοιπόροι ἁμαρτίαν οὐκ ἔχουσι. Μην ανησυχείς, δεν θα τα δημοσιεύσω. Θα τα κάνω ένα δέμα όλα (δυο τρία πρέπει να παράπεσαν), μαζί μ᾽ αυτό εδώ, το τελευταίο ανεπίδοτο γράμμα μου, και θα τα καταχώσω στην έρημο. Ποιος ξέρει; Μετά από χρόνια ίσως τύχει να τα βρει κάποιος, μονάκριβε Μύρη. Ας πιστέψουμε ότι θα τα διαβάσει, κι ας ελπίσουμε ότι δεν θα βαρεθεί ούτε θα γελάσει.