Σάββατο 9 Ιανουαρίου 2021

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Μήδεια (824-865)

ΧΟ. Ἐρεχθεΐδαι τὸ παλαιὸν ὄλβιοι [στρ. α]
825 καὶ θεῶν παῖδες μακάρων, ἱερᾶς
χώρας ἀπορθήτου τ᾽ ἄπο, φερβόμενοι
κλεινοτάταν σοφίαν, αἰεὶ διὰ λαμπροτάτου
830 βαίνοντες ἁβρῶς αἰθέρος, ἔνθα ποθ᾽ ἁγνὰς
ἐννέα Πιερίδας Μούσας λέγουσι
ξανθὰν Ἁρμονίαν φυτεῦσαι·

835 τοῦ καλλινάου τ᾽ ἐπὶ Κηφισοῦ ῥοαῖς [αντ. α]
τὰν Κύπριν κλῄζουσιν ἀφυσσαμέναν
χώρας καταπνεῦσαι μετρίους ἀνέμων
840 ἡδυπνόους αὔρας· αἰεὶ δ᾽ ἐπιβαλλομέναν
χαίταισιν εὐώδη ῥοδέων πλόκον ἀνθέων
τᾷ Σοφίᾳ παρέδρους πέμπειν Ἔρωτας,
845 παντοίας ἀρετᾶς ξυνεργούς.

πῶς οὖν ἱερῶν ποταμῶν [στρ. β]
ἢ πόλις ἢ φίλων
πόμπιμός σε χώρα
τὰ παιδολέτειραν ἕξει,
850τὰν οὐχ ὁσίαν μέταυλον;
σκέψαι τεκέων πλαγάν,
σκέψαι φόνον οἶον αἴρῃ.
μή, πρὸς γονάτων σε πάντᾳ
πάντως ἱκετεύομεν,
855τέκνα φονεύσῃς.

πόθεν θράσος †ἢ φρενὸς ἢ [αντ. β]
χειρὶ τέκνων σέθεν†
καρδίᾳ τε λήψῃ
δεινὰν προσάγουσα τόλμαν;
860 πῶς δ᾽ ὄμματα προσβαλοῦσα
τέκνοις ἄδακρυν μοῖραν
σχήσεις φόνου; οὐ δυνάσῃ
παίδων ἱκετᾶν πιτνόντων
τέγξαι χέρα φοινίαν
865 τλάμονι θυμῷ.

***
ΧΟ. Από χρόνους παλαιούς και πανάρχαιους
του Ερεχθέα οι απόγονοι ευδαίμονες,
825 τέκνα των μακάρων θεών,
χώρας ιερής και απόρθητης γέννημα,
με σοφία τρισένδοξη τρέφονται
830 και αβροβάδιστοι πάντα πορεύονται
στον λαμπρότατο μέσα αιθέρα,
εκεί όπου λένε πως κάποτε
οι εννέα Πιέριες Μούσες, οι πάναγνες,
την ξανθή Αρμονία εγέννησαν.

835 Ο λόγος λέει πως η Κύπρις
έλαβε νερό από τις ροές
του καλλίρροου Κηφισού
και πως, καθώς ανάσανε,
έπνευσαν πάνω από τη χώρα
840 ευλογημένες αύρες ηδύπνοες.
Έχοντας πάντα στην κόμη
στεφάνι από ανθισμένα ρόδα που ευωδιάζουν,
στέλνει, λένε, τους Έρωτες
να καθίσουν πλάι στη Σοφία,
τα δύο που όταν ενώνονται
845 μας χαρίζουν καθετί θαυμαστό και θεσπέσιο.

Πώς λοιπόν η πόλη των ιερών ποταμών
πώς η χώρα η φιλόξενη
θα δεχθεί στα χώματά της εσένα,
850 την ανόσια παιδοκτόνο;
Σκέψου όταν θα βυθίζεις το μαχαίρι στα παιδιά σου,
σκέψου τον φόνο που πας να πράξεις.
Προσπέφτοντας στα γόνατά σου σε ικετεύουμε
σε όλους τους ρυθμούς και με όλους τους τρόπους:
855 Μη σκοτώσεις τα παιδιά σου, μη!

Πού θα βρεις το σθένος της ψυχής,
πού τη δύναμη που θα σκληρύνει
το χέρι σου και την καρδιά σου,
όταν θα τολμήσεις το τρομερό;
860 Όταν το βλέμμα σου αντικρίσει τα παιδιά σου,
πώς θα πράξεις τον φόνο αδάκρυτη;
Όταν τα παιδιά θα γονατίζουν ικετεύοντας,
δεν θα μπορέσεις με αλύγιστη καρδιά
865 να βάψεις το χέρι σου με το αίμα τους.

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Η Eλληνική γλώσσα και το αλφάβητο

5.9 Πώς γράφονταν και πώς διαβάζονταν τα κείμενα


Πριν κλείσουμε το κεφάλαιο αυτό, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι τα αρχαία κείμενα γράφονταν χωρίς διαστήματα ανάμεσα στις λέξεις, με κεφαλαία μόνο και χωρίς τόνους. Τα μικρά γράμματα, ο χωρισμός των λέξεων, οι τόνοι και τα πνεύματα θα έρθουν πολύ αργότερα, από τα χρόνια των κατακτήσεων του Μ. Αλεξάνδρου και μετά. Η εξάπλωση της Ελληνικής γλώσσας σε ένα τεράστιο γεωγραφικό εύρος και η εκμάθησή της από αλλόγλωσσους οδηγούν σε «βελτιώσεις» (μικρά γράμματα, χωρισμός των λέξεων, τόνοι/πνεύματα) που βοηθούν στην εκμάθηση της γλώσσας, ιδίως από ξένους. Αλλά οι «βελτιώσεις» αυτές υπηρετούσαν και έναν άλλο στόχο: την επαφή και τη μελέτη παλαιότερων κειμένων της ελληνικής γλώσσας, π.χ. του Ομήρου. Ο χωρισμός των λέξεων, οι τόνοι και τα πνεύματα βοηθούσαν να γίνουν κατανοητά (με τη βοήθεια των φιλολόγων και, στο σχολείο, των δασκάλων) αυτά τα σημαντικά παλαιά κείμενα, που ήταν πια δυσνόητα γιατί η γλώσσα είχε αλλάξει.

Πώς διάβαζαν οι αρχαίοι; Ξέρουμε ότι δεν διάβαζαν σιωπηλά αλλά «φωναχτά», όπως ακόμη και σήμερα κάνουν άνθρωποι που δεν έχουν ιδιαίτερη εξοικείωση με τον γραπτό λόγο: ο όρος που χρησιμοποιούσαν, και ο οποίος επιζεί στη λέξη ανάγνωση, ήταν αναγιγνώσκω. Το ρήμα αυτό σημαίνει 'αποκτώ μια γνώση, γνωρίζω με προσπάθεια', και η προσπάθεια αφορούσε, βέβαια, την αναγνώριση των γραπτών σημείων και την κατανόησή τους. Χρησιμοποιούσαν επίσης για την ανάγνωση (το διάβασμα) και το ρήμα νέμω, που σημαίνει 'διανέμω, μοιράζω'. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Υπονοεί ότι η πληροφορία, η γνώση που κερδίζεται από την ανάγνωση, δεν αφορά μόνο τον αναγνώστη αλλά μοιράζεται και στους άλλους. Ακούστε τώρα, για να κλείσουμε, πώς περιγράφει ο Πλάτωνας (στον διάλογο Πρωταγόρας) πώς «μάθαιναν γράμματα» τα παιδιά:

Οι δάσκαλοι χαράζουν γραμμές με τη γραφίδα τους για τα παιδιά που δεν ξέρουν ακόμη να γράφουν. Μετά τους δίνουν στο χέρι τον μικρό πίνακα και τους καθοδηγούν να γράφουν ακολουθώντας τις γραμμές.

Για να συνοψίσουμε

Οι πρώτες προσπάθειες αλφαβητικής καταγραφής της γλώσσας αρχίζουν στην Ανατολή. Οι Φοίνικες δημιουργούν ένα αλφαβητικό σύστημα που καταγράφει όμως μόνο τα σύμφωνα.

Οι Έλληνες θα δανειστούν αυτό το σύστημα από τους Φοίνικες και θα το τελειοποιήσουν: το ελληνικό αλφαβητικό σύστημα καταγράφει όλους τους φθόγγους: φωνήεντα και σύμφωνα.

Η δημιουργία του αλφαβήτου δημιουργεί τους όρους για μια δημοκρατία της γραφής, της πληροφορίας, της γνώσης. Και αυτό γιατί το αλφάβητο μαθαίνεται εύκολα και προσφέρεται για γενική χρήση. Δεν προϋποθέτει ειδικούς της γραφής και ειδικούς της ανάγνωσης.

Η πρώτη αξιοποίηση αυτών των δημοκρατικών δυνατοτήτων του αλφαβήτου θα γίνει από τις αρχαίες ελληνικές δημοκρατίες. Και η πιο σημαντική από αυτές είναι η Αθήνα.

H διαφορά του να μετανιώνεις με το να έχεις ενοχές

Μια κακή πράξη, ένα ατυχές συμβάν, μια μαύρη σελίδα μέσα στη σχέση, είναι θέμα τύχης για το αν θα συμβούν ή απλώς η ανθρώπινη φύση με τα λάθη και τα πάθη έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο δημιουργώντας έτσι μια προκαθορισμένη ροπή; Αρχικά να πούμε πως κάθε μέρα υπάρχει η πάλη του καλού και του κακού μέσα μας. Οι φορές όμως όπου το μυαλό θα πράξει το λάθος και η ψυχή θα λυγίσει είναι λίγες, αλλά όχι ανύπαρκτες. Το θέμα είναι τι κάνουμε με τις σκέψεις και τις Ερινύες που έρχονται μετά. Αν έρθουν.

Μπορεί να υπάρξει μετάνοια μετά από μια κακή πράξη; Και αν είχες την ευκαιρία να αλλάξεις την πράξη σου θα το έκανες; Είναι εκείνη η στιγμή που βλέπουμε και στις ταινίες όπου ο πρωταγωνιστής, δηλαδή εσύ, πλέεις σε μαύρα άγνωστα νερά μακριά από το ταίρι σου είτε μακριά και από τον ίδιο σου τον εαυτό. Ο άνθρωπος, άλλωστε, σαν κυνηγός τρέχει πίσω από το άγνωστο. Ίσως όμως ακολουθώντας αυτό το άγνωστο, συνειδητοποιήσεις πως η πορεία που διάλεξες να πάρεις διαλύει σιγά σιγά τη σχέση σου.

Σύμφωνα με τον Φρόιντ κάθε πράξη που έχει ηθικό πρόσημο εντός της σχέσης, έχει να κάνει με την επίδραση της κοινωνίας πάνω στο άτομο. Ουσιαστικά ο πολιτισμός ζητάει τον κομφορμισμό από τον κάθε ένα ατομικά. Η ατομική ελευθερία θεωρείται πως καταπατάται και έτσι έχουμε κρούσματα αντίδρασης με σκοπό το σπάσιμο των δεσμών. Κι αν υπάρχει έστω και μία πιθανότητα τελικά να μην είναι ο κομφορμισμός η αιτία της κακής σου πράξης αλλά εσύ ο ίδιος και μόνο, τότε τι συμβαίνει;

Η αυτογνωσία είναι εδώ καθοριστικός παράγοντας. Το να βλέπεις, να κρίνεις και να διορθώνεις τα λάθη σου δεν είναι απλό. Είναι ο δρόμος προς την ενηλικίωση. Έπραξες κακώς και θα πληρώσεις λένε, μα ίσως αυτή η λογική κρύβει μέσα της μια αναίτια σκληρότητα. Η μετάνοια θα σε βοηθήσει να αναγνωρίσεις και να μην επαναλάβεις ξανά το ίδιο λάθος, που αποτελεί προσωπική υπόθεση κι όχι αποτέλεσμα γαλούχησης. Γνωρίζεις τις επιπτώσεις, τις βιώνεις καθημερινά και οι τύψεις αρχίζουν να χτυπάνε την πόρτα σου. Εκτός κι αν οι τύψεις, είναι διαφορετικό σενάριο από αυτό της μεταμέλειας. Είναι;

Υπάρχει παρόν, παρελθόν και μέλλον, το οποίο ορίζει μια πράξη κι ένα συμβάν και το τοποθετεί σε μια γραμμή. Αν βάζαμε τις τύψεις και τη μεταμέλεια στο ζύγι, η πρώτες αφορούν το παρελθόν και οι δεύτερη το μέλλον. Η αλλαγή της πράξης δεν είναι εντός σεναρίου, αλλά κυριαρχεί το αίσθημα της άρνησης ως προς τις επιπτώσεις στην περίπτωση των τύψεων, που κλωτσάνε δίχως έλεος κάθε φορά που προσπαθεί κανείς να τις θάψει. Με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο έρχεσαι αντιμέτωπος με τις ενοχές. Η αίσθησή τους εξαρτάται από τον ηθικό κώδικα του κάθε ανθρώπου. Η μεταμέλεια όμως, είναι εκείνη που σε οδηγεί συνήθως στην αλλαγή. Κι η βασική διαφορά τους; Η αποδοχή που συνοδεύει τη μεταμέλεια και η άρνηση που συνοδεύει τις ενοχές.

Μια πράξη δεν έχει να κάνει μόνο με ένα σύνολο αποφασισμένων κανόνων συμπεριφοράς, αλλά και τον ίδιο μας τον εαυτό και το προσωπικό σύστημα αξιών μας. Κι ίσως κάθε ενοχή που γεννήθηκε ποτέ ήταν γιατί δε σεβαστήκαμε εμάς τους ίδιους, σε αντίθεση με τη μεταμέλεια, που έδειξε ακριβώς αυτό. Την εκτίμηση από εμάς για εμάς και τον άνθρωπό μας.

H αγάπη είναι συγχορδία ψυχών

Kαμιά φορά xρειάζεται να μαθαίνεις να φεύγεις από όπου δεν χωράς, από όπου αισθάνεσαι πως περισσεύεις, από όπου νιώθεις πως δεν προσπαθούν να σε κρατήσουν με όλη τους την ψυχή. Ο έρωτας είναι ένα συναίσθημα το οποίο μπορεί να κινητοποιήσει την ψυχή του ανθρώπου να φτάσει σε πνευματικά ύψη, να επιχειρήσει τα μεγαλύτερα ρίσκα, να κάνει τις μεγαλύτερες θυσίες.

Η αμοιβαιότητα του έρωτα

Ο έρωτας όμως για να είναι δυνατός και αληθινός και για να μπορέσει να έχει διάρκεια και να εξελιχθεί σε αγάπη χρειάζεται να είναι αμοιβαίος. Η αμοιβαιότητα είναι που δίνει το κουράγιο και τη δύναμη στους συντρόφους να μπορέσουν να συμπορευτούν, να σχεδιάσουν και να οργανώσουν μαζί την εξέλιξη και την πορεία τους. Η αγάπη είναι συνάντηση, είναι συνεξέλιξη και συμπόρευση. Αυτό σημαίνει ότι ο καθένας καλλιεργεί, φροντίζει τον εαυτό του διατηρώντας τόσο τον προσωπικό του χώρο και χρόνο αλλά φροντίζει ταυτόχρονα να δημιουργεί χώρο και για τη σχέση, για το εμείς.

Ποιοτικός χρόνος στη συντροφική σχέση

Είναι πολύ σημαντικό για τα ζευγάρια αυτή την περίοδο της καραντίνας λόγω της πανδημίας να μπορούν να αναζωπυρώσουν τη σχέση τους, να μπορούν δηλαδή να δώσουν νέα πνοή στον έρωτα και στην αγάπη τους. Ένα πρώτος τρόπος είναι να φροντίζουν κατά τη διάρκεια της ημέρας να βρίσκουν έστω λίγο χρόνο για να περνούν ποιοτικό χρόνο μαζί.

Για παράδειγμα μπορούν να συνομιλήσουν, να εκφράσουν ο ένας τον άλλον τα προβλήματα, τις ανησυχίες, τα άγχη του αλλά και να κάνουν από κοινού δραστηριότητες και χόμπι που μπορούν να τους αποφορτίσουν όπως για παράδειγμα να πάνε έναν όμορφο περίπατο, να παρακολουθήσουν μία ταινία, να διαβάσουν ένα βιβλίο και γενικότερα να θέσουν στόχους για το μέλλον τους.

Έρευνες ψυχολόγων έχουν δείξει ότι αυτό το οποίο μπορεί να κρατήσει δυνατή την συζυγική και τη συντροφική σχέση είναι οι κοινοί στόχοι, οι κοινές πεποιθήσεις και αξίες.

Είναι λοιπόν εξαιρετικά σημαντικό για τους συντρόφους να μπορούν να έχουν κοινές αντιλήψεις για τη ζωή και να έχουν ένα κοινό σκοπό.

Συντροφική εναρμόνιση κι όχι ταύτιση

Όταν μοιραζόμαστε τους ίδιους σκοπούς, τους ίδιους στόχους και τις ίδιες αξίες τότε μπορούμε να πορευτούμε στο μέλλον με περισσότερη από κοινού σύμπραξη. Βεβαίως ο καθένας είναι μοναδική και ανεπανάληπτη προσωπικότητα, πράγμα που σημαίνει ότι έχει διαφορετικά βιώματα εμπειρίες αλλά και τραύματα και πληγές.

Αυτό είναι καλό να το σεβαστεί και να καταλάβει ο κάθε σύντροφος μια και συμπόρευση δεν σημαίνει ταύτιση, αλλά σημαίνει υγιής και εποικοδομητική, αρμονική συμπόρευση μια και δεν αφομοιώνεσαι εντός της σχέσης, δεν ταυτίζεται με το σύντροφό σου αλλά εντοπίζεις τα κοινά στοιχεία και απολαμβάνεις τις διαφορές που έχετε.

Αν δεν υπήρχαν και διαφορετικά στοιχεία τότε πως θα υπάρχει ο εμπλουτισμός εντός της σχέσης;

Πώς θα διατηρηθεί το ενδιαφέρον; Είναι πάρα πολύ όμορφο να μπορεί ο ένας τον άλλον να ανακαλύψει καινούργια στοιχεία, τα οποία δεν διαθέτει ο ίδιος και θα ήταν καλό να τα εντάξει στην καθημερινότητά του αλλά και στο χαρακτήρα του με σκοπό να εξελιχθεί και ο ίδιος ακόμη περισσότερο τόσο σε προσωπικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο.

Ενεργητική ακρόαση στη σχέση

Απαραίτητη όμως προϋπόθεση είναι ο αλληλοσεβασμός, η αλληλοεκτίμηση αλλά και η ενεργητική ακρόαση.

Η ενεργητική ακρόαση είναι εξαιρετικά σημαντική στη σχέση γιατί διασφαλίζει ότι πραγματικά έχουμε ακούσει, έχουμε καταλάβει, έχουμε νιώσει, έχουμε συναισθανθεί αυτό που πραγματικά έχει να μας πει ο άλλος χωρίς οι ίδιοι να προβαίνουμε σε υποθέσεις που παραπλανούν. Σε περίπτωση που δεν καταλάβαμε το συναίσθημα, τη σκέψη που εκφράζει ο σύντροφος είναι πολύ σημαντικό να μπορούν να τεθούν ερωτήσεις οι οποίες διακρίνονται από ένα υποστηρικτικό τόνο και πλαίσιο.

Με αυτό τον τρόπο τα δύο μέρη στη συντροφική σχέση μπορούν να καταλάβουν το ένα το άλλο και δεν οδηγούνται σε αυθαίρετα συμπεράσματα σχεδιάζοντας από κοινού την πορεία τους. Επίσης, ο καθένας τρέφει τον εσωτερικό του κόσμο αλλά και αυτόν του συντρόφου του και τον φροντίζει να ανθίσει.

Είναι πολύ σημαντικό να μην υπάρχει ανταγωνισμός, να μην υπάρχει ζήλια, να μην επιβουλεύεται ο ένας τα κατορθώματα του άλλου και να κυνηγά να είναι πιο μπροστά και να επιβάλλεται, αλλά ζητούμενο είναι να βρίσκονται και οι δύο σε μία ισότιμη και υγιή συμπόρευση.

Η αγάπη χτίζεται

Η αγάπη χτίζεται βήμα-βήμα λιθαράκι- λιθαράκι και οικοδομείται κάθε μέρα. Η σχέση από μόνη της δεν δύναται να πετύχει όμως από τη στιγμή που και οι δύο παρουσιάζουν αμοιβαία θέληση και αμοιβαία προσπάθεια όλα παίρνουν το δρόμο τους.

Εάν προσπαθεί μόνο ο ένας κάποια στιγμή θα κουραστεί και θα εγκαταλείψει τον αγώνα και την προσπάθεια.

Εάν καταβάλλουμε προσπάθεια μόνο εμείς για να δώσουμε αγάπη γρήγορα οι μπαταρίες της ψυχής μας θα αποφορτιστούν. Χρειάζεται ο ένας να φροντίζει τον άλλον, να μπορεί να κάνει όμορφες εκπλήξεις, να μπορεί να ομορφύνει τη ζωή του άλλου και να φροντίζει κάθε μέρα να αποτελεί πηγή χαράς, κουράγιου και δύναμης για τον σύντροφό του.

Έρευνα που είχε διεξαχθεί σε ζευγάρια στο εξωτερικό είχε διαπιστώσει ότι τα ζευγάρια που μένουν μακροχρόνια μαζί είναι αυτά τα οποία έχουν σεβασμό μεταξύ τους αλλά και μπορούν να ανοίγουν διάπλατα τον εσωτερικό τους κόσμο ο ένας στον άλλον, μπορούν δηλαδή να εκφράζονται ο ένας στον άλλον χωρίς ταμπού, προκαταλήψεις και φοβίες.

Χωρίς να φοβάται ο ένας ότι ο άλλος θα τον κρίνει αυστηρά αλλά να εμπιστεύεται πραγματικά ο ένας τον άλλον. Εμπιστοσύνη σημαίνει αγάπη, σημαίνει από κοινού οικοδόμηση του μέλλοντος της σχέσεως αλλά και της συζυγίας. Η εμπιστοσύνη όμως για να μπορέσει να χτιστεί χρειάζεται να μπορεί το ζευγάρι να ανοιχτεί ο ένας στον άλλον.

Ο τύπος προσκόλλησης στην παιδική ηλικία

Όσον αφορά στις σχέσεις αγάπης και φροντίδας των ενηλίκων, όπως αναφέρουν οι έρευνες των ψυχολόγων επιδιώκεται ουσιαστικά ο τύπος της αγάπης που τους είναι γνωστός, οικείος με βάση τον τύπο προσκόλλησης που ανέπτυξαν κατά την πρώιμη ηλικία τους με τους φροντιστές τους.

Εάν για παράδειγμα βρίσκονταν σε περιβάλλον όπου οι γονείς τουςήταν συναισθηματικά μη διαθέσιμοι, τους απέρριπταν, υπήρχε συναισθηματική, λεκτική, ψυχολογική ή σωματική βία υπάρχουν αρκετές πιθανότητες και στην μετέπειτα ενήλικη ζωή τους να επιλέγουν συντρόφους με παρόμοια μοτίβα δυσλειτουργικής συμπεριφοράς.

Όταν όμως αγνοούμε ό,τι μας πλήγωσε και βρίσκεται στο υποσυνείδητό μας χωρίς να το έχουμε θεραπεύσει τότε το υποσυνείδητό μας μάς οδηγεί όπου επιθυμεί εκείνο. Αρκετοί άνθρωποι δεσμεύονται σε σχέσεις που δεν τους καλύπτουν συναισθηματικά απλά και μόνο γιατί τις επιλέγουν με βάση το οικείο πρότυπο αγάπης και φροντίδας που έχουν αναπτύξει από τότε που βρίσκονταν στην παιδική τους ηλικία.

Κατ΄ αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται δυσλειτουργικές διαπροσωπικές σχέσεις που μετέπειτα μπορούν να οδηγήσουν σε γάμους μη επιτυχημένους με αποτέλεσμα το διαζύγιο και τον χωρισμό. Για αυτό θα είναι καλό ο κάθε άνθρωπος πριν επιλέξει σύντροφο να ανακαλύψει τον δικό του εσωτερικό κόσμο. Είναι κάποιες φορές επώδυνη μα είναι σίγουρα απελευθερωτική και εποικοδομητική εργασία.

Ο έρωτας και η αγάπη είναι διαδρομή από κοινού και χρειάζεται δύο μαχητές που είναι έτοιμοι να αγωνιστούν για να μπορέσουν, όχι να κατακτήσουν και να δεσμεύσουν ασφυκτικά ένας τον άλλον, αλλά να φροντίσουν να καλλιεργήσουν μαζί το λουλούδι της αληθινής αγάπης για να ανθίζει.

Ναρκισσισμός: Μια ψυχαναλυτική θεώρηση

Ο άνθρωπος μοιάζει με ένα κλάσμα όπου ο αριθμητής του είναι ο πραγματικός εαυτός του και ο παρανομαστής του η ιδέα που έχει για τον εαυτό του.

Όσο μεγαλύτερος ο παρανομαστής, τόσο μικρότερη η αξία του κλάσματος και όσο ο παρανομαστής διογκώνεται προς το άπειρο τόσο το κλάσμα τείνει προς το μηδέν.

Αυτά μας είπε ο Λέων Τολστόι πριν από περίπου δύο αιώνες. Τι όμως είναι πραγματικά ο ναρκισσισμός; Είναι απλώς η εκδήλωση υπερβολικής αγάπης προς τον εαυτό μας ή μήπως το ακριβώς αντίθετο;

Ο ναρκισσισμός συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο γόνιμες και ζωτικής σημασίας ανακαλύψεις της ψυχαναλυτικής βιβλιογραφίας, θεμέλιος λίθος για την κατανόηση φαινομένων όπως η ψύχωση, ο σαδισμός, η θρησκεία και η αγάπη.

Ωστόσο, ο ναρκισσισμός έχει τριπλή διάσταση.

Αρχικά, ως ψυχικό φαινόμενο αυτό κάθε αυτό, όπου ο ναρκισσιστής χαρακτηρίζεται από υπέρμετρο εγωκεντρισμό, έλλειψη ενδιαφέροντος και ενσυναίσθησης για τους γύρω του.

Δεύτερον, ο ναρκισσισμός συνδέεται με την λειτουργία μιας εσωτερικής κατάστασης που αποτρέπει τη δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων.

Τρίτον, χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα φάσμα διαταραχών της προσωπικότητας, γνωστές ως ναρκισσιστικές διαταραχές προσωπικότητας.

Το φαινόμενο του ναρκισσισμού παρατηρείται αρχικά στη βρεφική του ηλικία και έχει βιολογική χρηστικότητα.

Ο άνθρωπος, εν αντιθέσει με τα υπόλοιπα θηλαστικά, όταν έρχεται στον κόσμο δε μπορεί να επιβιώσει χωρίς τη φροντίδα της μητέρας. Σε αυτή την αναπτυξιακή περίοδο, το βρέφος προκειμένου να λάβει όλα όσα είναι απαραίτητα για την επιβίωση του αναπτύσσει μία κατεξοχήν ναρκισσιστική συμπεριφορά και επικεντρώνεται αποκλειστικά στην ικανοποίηση των αναγκών του παραγκωνίζοντας εντελώς την ύπαρξη οποιουδήποτε άλλου.

Η μητέρα, ή το εκάστοτε πρόσωπο φροντίδας θεωρείται καλό επειδή εξυπηρετεί τις ανάγκες του και αυτό γεννά στο βρέφος ένα αίσθημα παντοδυναμίας. Πέραν όμως της κάλυψης των βιολογικών αναγκών, το βρέφος έχει εξίσου ανάγκη συναισθηματικής τροφής, ενός καθρεφτίσματος από το πρόσωπο φροντίδας το οποίο του δίνει μια αίσθηση ταυτότητας καθιστώντας το ικανό να δημιουργήσει αυθεντική σχέση με τον εαυτό του και με τους άλλους στο μέλλον.

Αργότερα, αν το βρέφος λάβει την απαραίτητη αγάπη από τη μητέρα, αρχίζει σιγά σιγά να θέλει να της δώσει και αυτό αγάπη και έτσι το ενδιαφέρον του, που ήταν αποκλειστικά στραμμένο προς τον εαυτό και τις ανάγκες του, τώρα στρέφεται και προς τους άλλους επιθυμώντας να μεταδώσει την αγάπη που έχει λάβει.

Αντίθετα, αν σε αυτό το πολύ σημαντικό αναπτυξιακό στάδιο το βρέφος δεν έχει νιώσει ότι το αγαπούν, τότε θα περάσει όλη του τη ζωή αναζητώντας την αγάπη που δεν έλαβε.

Συνεπώς, το βρέφος που έχει συναισθηματικά υποσιτιστεί θα αναπτύξει μια πολύ ευμετάβλητη και εύθραυστη αίσθηση του εαυτού του. Μην αντέχοντας λοιπόν τον πόνο της πρωταρχικής απόρριψης, ασυνείδητα οικοδομεί έναν ψευδή εαυτό, έναν ιδανικό εαυτό ο οποίος θα λειτουργήσει ως ασπίδα προστασίας στα οδυνηρά αισθήματα πόνου και θλίψης. Αυτός ο ψευδής και ιδανικός εαυτός φορά το προσωπείο του ναρκισσισμού.

Η αυτοεκτίμηση του νάρκισσου είναι εξαιρετικά εύθραυστη και άμεσα εξαρτώμενη από τις επιδοκιμασίες και την αποδοχή των άλλων.

Οι «νάρκισσοι» μπορεί να είναι άνθρωποι ιδιαίτερα πετυχημένοι, με πολλά μορφωτικά και ακαδημαϊκά διαπιστευτήρια, ή βρίσκονται σε υψηλές κοινωνικές ή πολιτικές θέσεις.

Είναι εξαιρετικά ισχυρογνώμονες και απόλυτοι στις απόψεις τους, διότι μόνο μία τέτοια στάση τους εξασφαλίζει παντοδυναμία και τους προστατεύει παράλληλα από την σύγκρουση που μπορεί να οδηγήσει στην ανάδυση του αληθινού κατακερματισμένου εαυτού.

Στην πραγματικότητα όμως, πίσω από αυτό το φαινομενικά ισχυρό προσωπείο, κρύβεται ένα εξαιρετικά ασταθές εγώ, μία αίσθηση ότι δεν αξίζουν τίποτα την οποία ανεπιτυχώς προσπαθούν να εξαλείψουν μέσω όλων των δυνατών τρόπων για να κερδίσουν την επιδοκιμασία του περίγυρου τους. Αντιθέτως, όταν αποτυγχάνουν να γίνουν αντικείμενο θαυμασμού και λατρείας, βιώνουν την ματαίωση, τον θυμό και την έντονη θλίψη.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις ρίζες του, ο ναρκισσισμός μπορεί να θεωρηθεί ως η προσπάθεια του ατόμου να κερδίσει την αγάπη που δεν έλαβε στη βρεφική και παιδική ηλικία.

«Για να μη με αγαπάει η μητέρα μου, δεν αξίζω, δεν είμαι τέλειος και έχω ελαττώματα».

Ασχολούνται με τον εαυτό τους σε μια προσπάθεια να γίνουν τέλειοι ώστε βιώσουν την αγάπη που στερήθηκαν. Έτσι, προσελκύοντας το ενδιαφέρον και το θαυμασμό τρίτων, ο νάρκισσος απωθεί και συνεπώς αμύνεται απέναντι στα καταστροφικά πρώτο-απορριπτικά συναισθήματα.

Είναι το τελευταίο οχυρό απέναντι στα καταθλιπτικά συναισθήματα ενός ανθρώπου που δε γνώρισε ποτέ την προσωπική του αλήθεια και την αυθεντικότητα των συναισθημάτων του.

Σε πολλές περιπτώσεις, όταν ο εξωτερικός θαυμασμός δεν μπορεί να θεραπεύσει το οδυνηρό αίσθημα του πόνου, ο νάρκισσος καταφεύγει σε ένα φανταστικό κόσμο και οδηγείται στην ψύχωση.

Μέχρι να μπορέσει να κάνει συνειδητά τα αίτια της θλίψης και του πόνου του, μέχρι να μπορέσει να ανακαλύψει την αληθινή του φύση, θα συνεχίσει να εξαπατά τον εαυτό του με ψευδείς εικόνες μεγαλείου, προσπαθώντας να φωνάξει με όλη του τη δύναμη: «Τώρα με αγαπάς μητέρα;»

Έχεις δίκιο που νιώθεις έτσι…

Πόση ανακούφιση σε λίγες μόνο λέξεις! Το είπες άραγε ποτέ στον εαυτό σου; “Έχεις δίκιο που νιώθεις έτσι”. Όπως και να είναι αυτό. Είναι θυμός; Είναι λύπη; Είναι κάποιο παθολογικό τραύμα;

Στο δρόμο σου για την αυτογνωσία πολλές φορές θα σκοντάψεις πάνω σε συμπεριφορές όπου εσύ ο ίδιος σε καταδικάζεις. Κρίνεις τα συναισθήματά σου, σε κατηγορείς για μία λάθος επιλογή, θυμώνεις για το πώς νιώθεις και λες “γιατί ζήλεψα;” “γιατί εκνευρίστηκα πάλι;” Με αποτέλεσμα να είσαι πάντα σε μία άνιση μάχη με τον ίδιο σου τον εαυτό και να γεμίζεις με ενοχές.

Όλα τα συναισθήματα και οι καταστάσεις θα υπάρχουν πάντα γύρω σου. Το θέμα είναι προς τα πού θα αφήσεις να γέρνει η ζυγαριά σου.

Ό,τι και να είναι αυτό, πάρε μία ανάσα και θυμήσου πως “έχεις δίκιο που νιώθεις έτσι”.

Επανέλαβέ το, ενώ σκέφτεσαι ένα θέμα που σε απασχολεί… δεν νιώθεις πιο ελαφρύς;

Μη σε μαλώνεις. Αγκάλιασε το θυμό , το φόβο, την απόγνωση, τη λύπη, όπως και τη χαρά σου! Μην ξεσυνερίζεσαι τον σωματικό πόνο. Είναι εκεί για να σου πει κάτι. Να επιβραδύνεις ρυθμούς και να σε κάνει να δεις πιο καθαρά. Μόνο όταν τον ακούσεις και πάρεις το μάθημά σου θα σε αποχαιρετήσει.

Σκέψου ότι την κάθε στιγμή κάνεις αυτό που είναι σωστό για εσένα!

Μόνο για σένα! Όχι για τον χειριστικό φίλο, τον επικριτικό συνάδελφο, και ούτε για όλους αυτούς που πρέπει για σένα να έχουν πάντα μία “άλφα” εντύπωση. Σου είπε ποτέ κανείς από αυτούς “έχεις δίκιο που νιώθεις έτσι”; Άφησέ τους για λίγο στην άκρη και αποφάσισε την κάθε στιγμή να κάνεις το καλύτερο για σένα. Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα.. Ότι και αν έχει συμβεί έως το τέλος της ημέρας θα ξέρεις πως η πρόθεσή σου ήταν να κάνεις απλά το καλύτερο για εσένα. Τίποτα λιγότερο από αυτό.

Ο καλύτερος εαυτός σου δεν είναι αυτός που δε θα θυμώσει ή δε θα λυπηθεί ποτέ ξανά. Δεν είναι αυτός που δε θα κάνει ποτέ πια λάθος, αλλά αυτός που θα κοιτάξει το λάθος του με συμπόνια. Με αγάπη, σαν να έκανε μια αθώα αταξία ένα μικρό παιδί. Κοίταξέ το στα μάτια και πες του “δε χρειάζεται να το ξανακάνεις αυτό” χωρίς να του κουνήσεις το δάχτυλο. Και άφησέ το να παίξει με όλα τα παιχνίδια του ξανά. Και με τις πλαστελίνες και με τα αιχμηρά σπαθιά από τα στρατιωτάκια. Γιατί έτσι είναι η ζωή. Τα έχει όλα και εσύ δε φοβάσαι πια να νιώσεις.

Rabindranath Tagore: Αν κλείσεις την πόρτα σε όλα τα λάθη, η αλήθεια θα μείνει απ’ έξω

Αποτέλεσμα εικόνας για ερεβοκτονοσ  παιδί ευτυχιαΜε τη δύναμη της Θέλησης ο άνθρωπος αλλάζει τον εαυτό του. Με τη δύναμη της Αγάπης αλλάζει τους άλλους. Με τη δύναμη της Σκέψης αλλάζει τον κόσμο.” είναι κάποια από τα σπουδαία λόγια του Rabindranath Tagore.

Από τη σοφία του όχι μόνο έχω συγκινηθεί αλλά νομίζω ότι δίνει με ένα μαγικό τρόπο την ευκαιρία να “ανέβεις” ένα σκαλοπάτι πιο πάνω στην ύπαρξη.

Αυτό δεν είναι τυχαίο αφού το έργο του Ινδού συνθέτη, συγγραφέα και φιλόσοφο, είχε σημαντική επίδραση στη λογοτεχνία και τη μουσική της Βεγγάλης στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Μάλιστα, το 1913 του απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας και ήταν ο πρώτο συγγραφέας από την Ασία στον οποίο απονεμήθη “για τον βαθειά ευαίσθητο, φρέσκο και όμορφο στίχο του, με τον οποίο, με μεγάλη ικανότητα, έχει καταστήσει την ποιητική του σκέψη, εκφρασμένη στις δικές του Αγγλικές λέξεις, μέρος της λογοτεχνίας της Δύσης”.

Επέλεξα 11 αποφθέγματά του και το ποιήμα του “Ο μικρός μου εαυτός”. Σας τα παραθέτω:

  • Οι συμβουλές είναι σαν τα φάρμακα: οι πιο πικρές είναι συχνά οι καλύτερες.
  • Αν κλείσεις την πόρτα σε όλα τα λάθη, η αλήθεια θα μείνει απ’ έξω.
  • Ο Θάνατος δεν είναι όταν σβήνουν τα φώτα. Είναι το σβήσιμο της λάμπας επειδή ήρθε η αυγή.
  • Με τη δύναμη της θέλησης ο άνθρωπος αλλάζει τον εαυτό του. Με τη δύναμη της αγάπης αλλάζει τους άλλους. Με τη δύναμη της σκέψης αλλάζει τον κόσμο.
  • Αυτός που τραγουδάει πάει από τη χαρά στη μελωδία. Αυτός που ακούει πάει από τη μελωδία στη χαρά.
  • Έχω δεχτεί την πρόσκληση στη γιορτή του Κόσμου και έχω παίξει όσο περισσότερο μπόρεσα.
  • Καμιά πρόοδος δεν είναι δυνατή σε μια κοινωνία χωρίς να περάσει μέσα από τον πόνο, και είναι εκεί που ο υλιστής είναι ανήμπορος.
  • Συχνά ψάχνουμε εκείνο που δεν μπορούμε να βρούμε και βρίσκουμε εκείνο που δεν ψάχνουμε.
  • Είναι εύκολο να συντρίψουμε, στο όνομα της εξωτερικής ελευθερίας, την εσωτερική ελευθερία του ανθρώπου.
  • Για να απολαύσεις κάτι είναι σημαντικό να το προστατέψεις με το τείχος του ελεύθερου χρόνου.
  • Πιστεύω στο αληθινό σμίξιμο της Δύσης με την Ανατολή.
Ο μικρός μου εαυτός

Ήρθα μόνος στο δρόμο της πίστης μου.
Αλλά ποιος είναι αυτός ο εαυτός μου μέσα στο σκοτάδι;
Παραμέρισα για ν` αποφύγω την παρουσία του
αλλά δεν του ξέφυγα.
Κάνει την σκόνη να σηκώνεται από την γη με το σίγουρο βάδισμα του.
Προσθέτει τη δυνατή του φωνή σε κάθε λέξη που προφέρω.
Είναι ο μικρός μου εαυτός, ο αφέντης μου που δεν γνωρίζει ντροπή.
Αλλά εγώ ντρέπομαι να περάσω την πόρτα σου
με την συντροφιά του
.

A. SCHOPENHAUER: Γιατί τελικά ο χρόνος ανακοινώνει τη δικαστική απόφαση της φύσης για την αξία όλων των πλασμάτων

Η μαγεία της απόστασης μας δείχνει παραδείσους οι οποίοι, όπως οι οπτικές αυταπάτες, εξαφανίζονται όταν τους πλησιάζουμε. Η ευτυχία βρίσκεται επομένως πάντα στο μέλλον ή επίσης στο παρελθόν, και το παρόν μπορεί να συγκριθεί με ένα μικρό σκοτεινό σύννεφο που ο αέρας το παρασέρνει πάνω από μια ηλιόλουστη επιφάνεια- πριν και πίσω από αυτό είναι όλα φωτεινά. Μόνο αυτό το ίδιο ρίχνει πάντα έναν ίσκιο. Έτσι το παρόν εμφανίζεται πάντοτε ανεπαρκές, το μέλλον αβέβαιο, το παρελθόν ανεπίστρεπτο. 

Η ζωή, με τις μικρές, μεγαλύτερες και μεγάλες αντιξοότητές της, που συμβαίνουν κάθε ώρα, κάθε μέρα, κάθε εβδομάδα, κάθε χρόνο, με τις απατηλές ελπίδες της και τις ατυχίες που ανατρέπουν όσα λογαριάζαμε, έχει τόσο καθαρά τη σφραγίδα από κάτι το οποίο είναι προορισμένο να μην μπορούμε να το χαρούμε, ώστε είναι δύσκολο να καταλάβουμε πώς μπορέσαμε να το παραγνωρίσουμε και να πιστέψουμε ότι αυτό βρίσκεται εδώ για να προσφέρει την απόλαυση και για να είναι ο άνθρωπος ευτυχισμένος.

Πιο πολύ εκείνη η συνεχής παραπλάνηση και απογοήτευση, όπως και η γενική ιδιοσυστασία της ζωής, παρουσιάζεται σαν να έχει σκοπό και σχέδιο να δημιουργήσει την πεποίθηση ότι όλες μας οι προσπάθειες, οι ενέργειες και οι αγώνες δεν έχουν καμία αξία, ο κόσμος είναι σε όλες του τις άκρες χρεοκοπημένος, και η ζωή μια επιχείρηση που δεν καλύπτει τα έξοδα – για να αποτραπεί η βούλησή μας γι’ αυτή. Εκείνος μέσα από τον οποίο αυτή η μηδαμινότητα όλων των αντικειμένων της βούλησής μας γίνεται αντιληπτή από τη νόηση που είναι ριζωμένη στο άτομο είναι κατ’ αρχάς ο χρόνος. Αυτός είναι η μορφή μέσα από την οποία εκείνη η μηδαμινότητα των πραγμάτων εμφανίζεται σαν η φθορά τους, δυνάμει της οποίας όλες οι απολαύσεις και οι χαρές μας περνάνε μέσα από τα χέρια μας και μεταβάλλονται σε τίποτα, και εμείς ρωτάμε μετά παραξενεμένοι πού είναι. 

Εκείνη η ίδια η μηδαμινότητα είναι επομένως το μόνο αντικειμενικό του χρόνου, δηλαδή αυτό που αντιστοιχεί στη φύση των πραγμάτων αυτών καθαυτών, δηλαδή αυτό, έκφραση του οποίου είναι η μηδαμινότητα. Γι’ αυτό λοιπόν ο χρόνος είναι η a priori αναγκαία μορφή όλων των πραγμάτων που μας γίνονται αντιληπτά με την παρατήρηση: όλα τα πράγματα πρέπει να εμφανίζονται σε αυτόν, όπως και εμείς οι ίδιοι. Επομένως η ζωή μας μοιάζει κατ’ αρχάς με μια πληρωμή την οποία λαμβάνει κάποιος σε πολλά μικρά κέρματα, μετά όμως πρέπει να δώσει την απόδειξη: είναι οι μέρες- η απόδειξη είναι ο θάνατος. Γιατί τελικά ο χρόνος ανακοινώνει τη δικαστική απόφαση της φύσης για την αξία όλων των πλασμάτων που εμφανίζονται σε αυτή με το που τα εξολοθρεύει:

«Κι αυτό με το δίκιο του: γιατί όλα όσα γίνονται
Αξίζουν να αφανίζονται.
Γι’ αυτό καλύτερα θα ήταν να μην είχε γίνει τίποτα
».
Goethe, Faust 1, στ. 1339 κ.ε.

Έτσι γηρατειά και θάνατος, προς τα οποία οδεύει κάθε ζωή, αποτελούν την προερχόμενη από την ίδια τη φύση καταδικαστική απόφαση για τη βούληση για ζωή, το οποίο σημαίνει ότι αυτή η βούληση είναι μια προσπάθεια που αναγκαστικά θα αυτοακυρωθεί. «Αυτό που θέλησες», λέει, «τελειώνει έτσι· θέλε κάτι καλύτερο!» Η διδαχή που παρέχει στον καθένα η ζωή του συνίσταται γενικά στο ότι τα αντικείμενα των επιθυμιών του συνέχεια απατούν, κλυδωνίζονται και πέφτουν, επομένως φέρνουν πιο πολύ παίδεμα παρά χαρά· μέχρι που τελικά ολόκληρο το έδαφος και τα θεμέλια επάνω στα οποία στηρίζονται όλα αυτά καταρρέουν, με το που αφανίζεται η ίδια η ζωή του και λαμβάνει την τελευταία επιβεβαίωση πως όλες του οι προσπάθειες και οι επιθυμίες ήταν ένα πλάνεμα, ένας λανθασμένος δρόμος:

«Μέχρι που γηρατειά και πείρα, χέρι χέρι,
Τον οδηγούν στο θάνατο και τώρα ξέρει
Πως μετά τόσο διαρκή προσπάθεια δίχως σχόλη
Άδικο είχε μες στη ζωή του όλη
».
Rochester, A satyr against mankind

ARTHUR SCHOPENHAUER, ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Στωικισμός: Τι σημαίνει ελευθερία;

Η στωική φιλοσοφία ξεκίνησε στην Ελλάδα στο τέλος του 4ου αι. π.Χ. Οι ιδρυτές της ήταν μετανάστες από την ανατολική Μεσόγειο στην Αθήνα, η οποία δεν ήταν πλέον μία ακμαία δημοκρατία, αλλά ένα κράτος υποτελές στο βασίλειο της Μακεδονίας. Η απώλεια της πολιτικής αυτονομίας εκφραζόταν στη φιλοσοφία στην Αθήνα μέσω μίας εσωστρέφειας στην εστίαση επί των ηθικών ζητημάτων. Ούτε ο στωικισμός ούτε ο επικουρισμός, η άλλη εξέχουσα ελληνιστική σχολή, συνδεόταν στενά με την πολιτική θεωρία όπως είχαν κάνει οι προκάτοχοί τους Πλάτων και Αριστοτέλης. Επίκεντρο του πολιτικού ενδιαφέροντος των νεαρότερων φιλοσόφων δεν ήταν η πολιτική και η νομοθεσία, αλλά η προσωπική ευημερία και αυτοβελτίωση. Αυτή η στροφή προς την ενδοσκόπηση καθίσταται ιδιαίτερα εμφανής από τον τρόπο που η στωική σκέψη αντιμετώπισε εξαρχής την ελευθερία και τη δουλεία ως κυρίαρχους ηθικούς και ψυχολογικούς παρονομαστές παρά ως δείκτες κοινωνικής θέσης.

Σύμφωνα με τον Ζήνωνα, τον πρωταρχικό επικεφαλής της στωικής σχολής, η ελευθερία είναι αποκλειστικό προνόμιο όσων είναι σοφοί, ενώ οι κατώτεροι άνθρωποι, που αποτελούν και την πλειονότητα, δεν είναι μόνο ανόητοι αλλά και δούλοι.

Μία πρώτη αντίδραση σε αυτόν τον ισχυρισμό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την έκπληξη απέναντι στον πνευματικό ελιτισμό του και στην αναισθησία του όσον αφορά τη δεινή κατάσταση ανθρώπων που υπήρξαν αρκετά άτυχοι ώστε να υποδουλωθούν με την κυριολεκτική έννοια. Αλλά τώρα σκεφθείτε με πόσο ριζοσπαστικό τρόπο ο ισχυρισμός του Ζήνωνα, σε μια οικονομία που βασιζόταν στη δουλεία, θέτει υπό αμφισβήτηση την αξιολόγηση των ανθρώπων με κριτήριο τον συμβατικό διαχωρισμό δουλεία/ ελευθερία.

Αν η σοφία είναι το αληθινό κριτήριο της ελευθερίας, τότε το κύριο βάρος της δουλείας μετατοπίζεται από έξω προς τα μέσα, από το σωματικό στο πνευματικό επίπεδο, και πηγή ελευθερίας είναι η φιλοσοφία και όχι η χειραφέτηση. Σύμφωνα με αυτή την αδιάλλακτη διδασκαλία, είμαστε υποδουλωμένοι αν αφεθούμε σε οτιδήποτε μπορεί να σταθεί εμπόδιο, είτε επειδή το σώμα μας μας απογοητεύει , είτε επειδή τα πάθη και τα συναισθήματά μας μάς έχουν κυριεύσει είτε επειδή συνδέουμε την ευημερία μας με πράγματα που εξαρτώνται από άλλους – ανθρώπους , περιουσία, δημοτικότητα ή απλώς τύχη.

Στο περίφημο δοκίμιό του “Δύο έννοιες της ελευθερίας”, ο Αϊζάια Μπερλίν διέκρινε μεταξύ της “αρνητικής” έννοιας της ελευθερίας από τον εξαναγκασμό (όπου δεν εμπλέκονται άλλοι) και της “θετικής” έννοιας της ελευθερίας να είμαστε ή να ζούμε όπως επιλέγουμε (αυτοέλεγχος ή αυτοδιάθεση).

Για τον Επίκτητο αυτές οι δύο έννοιες προσεγγίζουν τόσο πολύ η μία την άλλη, ώστε η μία συνεπάγεται την άλλη, όπως μπορούμε να δούμε στο ακόλουθο απόσπασμα :

Κύριος κάποιου είναι όποιος έχει την εξουσία να παρέχει ή να στερεί όσα θέλει ή δεν θέλει ο άλλος. Όποιος λοιπόν θέλει να είναι ελεύθερος, να μην επιθυμεί ή να μην αποφεύγει, ό,τι εξαρτάται από τους άλλους.

Διαφορετικά, θα είναι εξ ανάγκης δούλος.(Εγχειρίδιον 14)

Θα μπορούσαμε να ξαναγράψουμε τη δεύτερη πρόταση κάπως έτσι: “Όποιος επιθυμεί να είναι ελεύθερος από εξαναγκασμό, θα πρέπει να περιορίσει τις επιθυμίες και τις απέχθειές του σε πράγματα στα οποία έχει τον απόλυτο έλεγχο”.

Πώς μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι αυτή η επιλογή είναι καλή για εμάς και για εκείνους τους οποίους συναναστρεφόμαστε; Γιατί να είμαστε αυτόνομοι αντί να ακολουθούμε κάποιο σύστημα πανάρχαιων αρχών; Πώς μπορούμε να ξέρουμε τι θα επιλέξουμε;

Η απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις μας επαναφέρει στη “σοφία” του Ζήνωνα ως την ουσία της ελευθερίας.

Η λέξη σοφία, στη συνήθη χρήση της, μπορεί να καλύπτει οποιοδήποτε είδος γνώσης, που κυμαίνεται από την πρακτική δεξιοτεχνία όπως η ξυλουργική ως την αφηρημένη γνώση όπως η γεωμετρία. Σε όλες τις περιπτώσεις, η σοφία σημαίνει την επιτυχή άσκηση μιας δεξιότητας, και η δεξιότητα που απασχολούσε τον Ζήνωνα και τους στωικούς φιλοσόφους είναι η τέχνη της ζωής.

Μπορούμε να εξηγήσουμε αυτή την τέχνη ως τη γνώση να ζούμε με αρμονία – αρμονία με την ανθρώπινη φύση μας και αρμονία με το κοινωνικό και υλικό περιβάλλον μας.

Το να επιτύχουμε ή να προσπαθήσουμε να επιτύχουμε την κατανόηση είναι έργο της λογικής, και η λογική, σύμφωνα με τον στωικισμό, είναι εκείνο που διακρίνει τους ανθρώπους από τα άλλα ζώα (Διατριβαί 7,8).

Επιθυμώντας σε πείσμα των ψευδαισθήσεων

Γιατί επιμένουμε στο σφάλμα; Γιατί επιμένουμε να επιδιώκουμε απατηλούς σκοπούς, να τρέφουμε ανέφικτες ή καταστροφικές επιθυμίες; Γιατί παραμένουμε μέσα σε σχέσεις αλλοτριωτικών και εξουθενωτικών συναισθηματικών εξαρτήσεων; Γιατί αφήνουμε τον εαυτό μας έρμαιο ανάμεσα στις συμπληγάδες του μίσους, του φθόνου, της ζήλιας, των ενοχών, των τύψεων, της χαμηλής αυτοεκτίμησης;

Υπάρχει ένα κόκκινο νήμα που διατρέχει όλες τις συναισθηματικές περιπλανήσεις μας: Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να πιστεύει σε κάτι, έστω κι αν αυτό είναι εσφαλμένο. Έχει επίσης ανάγκη να επιθυμεί κάτι, οτιδήποτε, έστω κι αν αυτή η επιθυμία είναι μια ψευδαίσθηση. Κατά τον ίδιο τρόπο ο άνθρωπος έχει ανάγκη να αγαπά κάτι, να συνδέεται με κάτι, έστω κι αν στην πραγματικότητα αυτό το κάτι τον καταστρέφει περισσότερο παρά τον προάγει, τον θλίβει παρά τον χαροποιεί. Να πώς θέτει ο Σπινόζα αυτή την αρχή:

«Το Πνεύμα, όσο μπορεί, προσπαθεί να φαντάζεται όσα αυξάνουν ή επικουρούν τη δύναμη ενέργειας του Σώματος».

Καθώς η σωματική κατάσταση αντανακλά την ψυχική μας κατάσταση και αντιστρόφως, προτιμάμε να σκεφτόμαστε ό,τι ενδυναμώνει το σώμα μας δίνοντάς του περισσότερη ενέργεια. Η παρουσία ορισμένων πραγμάτων μας δίνει χαρά, άρα αυξάνει την ενέργεια, την αυτοπεποίθηση, τις ικανότητες, με άλλα λόγια τη δύναμή μας. Έτσι ακόμη κι όταν λείπουν αυτά τα πράγματα, εμείς δεν μπορούμε να μη φανταζόμαστε μια κάποια αιτία χαράς, πραγματική ή φανταστική.

Όλοι το έχουμε ζήσει. Μια ευτυχής ερωτική γνωριμία, μια αρμονική οικογενειακή ζωή, μια φιλία που φαινόταν στέρεη μας είχαν δώσει την εντύπωση ότι επικεντρωνόμασταν στον εαυτό μας, είχαν ενισχύσει τη διάθεσή μας για ζωή, την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και στους άλλους, μας είχαν κάνει πιο δραστήριους και αποτελεσματικούς. Στη σχέση με τον σύντροφό μας για παράδειγμα είχαμε νιώσει να γινόμαστε διαφορετικοί: πιο δυνατοί, πιο συγκεντρωμένοι, ικανοί να αντλούμε από πηγές που μέχρι τότε ήταν ανεξερεύνητες για εμάς. Όταν η σχέση μας άρχισε να φθείρεται και ο σύντροφός μας να μας δίνει περισσότερη λύπη και λιγότερη χαρά, εμείς συνεχίσαμε παρ’ όλα αυτά να τον φανταζόμαστε σαν μια αιτία χαράς που αύξανε τη δύναμή μας. Ακόμη και όταν επέρχεται η ρήξη και βρισκόμαστε μόνοι, εξακολουθούμε να φανταζόμαστε μια παρόμοια αιτία χαράς, είτε νοσταλγώντας το πρόσωπο που χάσαμε είτε προβάλλοντας τα ίδια συναισθήματα και επιθυμίες σε πρόσωπα που συναντάμε τυχαία. Ανεξάρτητα από το αν το αντικείμενο είναι λάθος ή φανταστικό, εμείς εξακολουθούμε να έχουμε ανάγκη να προβάλλουμε τα συναισθήματά μας επάνω σε κάτι.

Δεν μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά, κι αυτό επειδή πρόκειται για τη ζωτική μας δύναμη, για την ισορροπία των εσωτερικών μας δυνάμεων. Για να σταθούμε απέναντι στα εμπόδια και τους κινδύνους της ζωής, για να έχουμε το κουράγιο να τα ξεπερνάμε, φανταζόμαστε κάτι το οποίο πιστεύουμε ότι μπορεί να μας ενδυναμώσει. Και, αντιστρόφως, προσπαθούμε να αρνιόμαστε την ύπαρξη όποιου πράγματος νομίζουμε ότι μας απειλεί· να γιατί ορισμένοι έχουν ανάγκη να μισούν πάση θυσία, να αντιτίθενται σε κινδύνους ανύπαρκτους, να δίνουν φανταστικές μάχες….

Ο Σπινόζα και η τέχνη της ευτυχίας

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΟΡΑΤΙΟΥ

Σαν άνθρωπος, στην εξωτερική του εμφάνιση, μάλλον μικροσκοπικός στο ανάστημα και ιδιαίτερα ευκίνητος, αργότερα εύσαρκος, όπως, περιγράφεται στη Vita του Σουητωνίου 3, 10, στενομέτωπος, τα μαλλιά του, κατάμαυρα στον καιρό της νιότης του, είχαν αραιώσει και ασπρίσει από αρκετά νωρίς (Epist. 1, 7,26 nigros angusto fronte capillos),είχε, κατά μαρτυρία πάλι δική του εμφάνιση φροντισμένη. Σε κάποια ηλικία παραπονιέται για την αθρίτιδά του (γι’ αυτό, έλεγε, αγαπούσε τον ήλιο) (solibus aptus) και πάσχει από κατάρρο των ματιών του.Ήταν αξιαγάπητος φίλος, ειλικρινής, αλλά και ευερέθιστος (irasci celer), που γρήγορα ωστόσο κατευνάζονταν οι υπερβολικές του κάποτε εκρήξεις (Epist. 1, 20, 24 κ.ε.), εξωστρεφής και κοινωνικός αλλά διόλου φιλόδοξος για τα αξιώματα, ο αυτοκράτορας Αύγουστος μάταια προσπάθησε να έχει επιτυχία να τον κάμει αυλικό (epistulis scribendis) με το αξίωμα του ιδιαίτερου γραμματέα (Σουητώνιος, ο.π., 2, 10).

Σκεπτικιστής, κριτικός και αυτοκριτικός, “θέλει να είναι, όπως πρέπει να είναι, στις λιγοστές στιγμές οπού θα υπάρξει”

Αγαπά τη ζωή και λυπάται για την προσκαιρότητά της.

Αξιοπρεπής, πότε πότε δηκτικός, αβρός συνήθως, αλλά κάποτε ειρωνικός, μιλεί, όσο περνούν τα χρόνια, με πεποίθηση για την αξία της ποίησής του.

Η αγάπη της μοναξιάς, όταν ωριμάζει πνευματικά, τον κάνει να αποφεύγει – ως το σημείο που μπορεί – την πολυάνθρωπη, θορυβώδικη Ρώμη, και, έχει γύρω στο 33 π.Χ. εγκαταστήσει στους λόφους του αγροτικού του υποστατικού στη Σαβίνη την απομακρυσμένη Αρκαδία του.

Έμεινε στη ζωή εργένης.

Η τάση του προς τη φιλοσοφία ανάγεται σε πολλούς “κοινούς τόπους” της ελληνικής φιλοσοφίας, την οποία γνώριζε, όπως είπαμε, πολύ καλά. Ζηλωτής του αριστοτελικού ιδανικού της μεσότητος, επιδιώκει ο ίδιος και διδάσκει στους άλλους το μέτρον, αναζητεί μαζί με τους περιπατητικούς φιλοσόφους το μέσον. Όχι σπάνια φαίνεται να ενστερνίζεται το λάθε βιώσας του Επίκουρου. Συνειδητοποιεί ότι ζει μέσα σε έναν ηθικά απορρυθμισμένον κόσμο, σε μια κοινωνία όπου είχαν χρεοκοπήσει οι πατροπαράδοτες “ρωμαϊκές” αξίες, κυριαρχούσε ο εγωισμός, η υπερβολή, οι αγωνίες και οι φόβοι ενός ακράτητου ευδαιμονισμού.

Προβληματίζεται για το αληθινό νόημα της ζωής. Και προσέρχεται να συμβουλέψει ως ένα modus vivendi την τάξη και το συγκράτημα στον κλονισμένο ψυχισμό του ατόμου, να συστήσει την άσκηση του ορθού λόγου, να συμβουλέψει την αγάπη της μετριοπάθειας, να προτρέψει στην ολιγάρκεια και τη λιτή ζωή με την ευθύνη ενός βιοσοφούντος φιλοσόφου.

Γιατί η αδικία προκαλεί αηδία

Η έρευνα του πανεπιστημίου του Τορόντο, από τη Χάνα Τσάπμαν και τον Άνταμ Άντερσον, δείχνει ότι το αίσθημα της αδικίας και του ξεγελάσματος από κάποιον ξυπνά μέσα μας το ίδιο αίσθημα φυσικής απέχθειας με την χαλασμένη τροφή. Η ίδια ασυνείδητη συναισθηματική αντίδραση που μας κρατά μακριά από μια πηγή πιθανής μόλυνσης, επίσης μας ωθεί, σύμφωνα με τους ερευνητές, να έχουμε ηθικές αξίες και να αποφεύγουμε όσους δεν έχουν ή τις καταπατούν, αδικώντας ή ξεγελώντας τους άλλους.

Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Science”, σύμφωνα με τους Times του Λονδίνου και το New Scientist, υποστηρίζει ότι η φυσική αποστροφή υπήρξε σημαντική για την εξέλιξη της ηθικής αποστροφής και γενικότερα της ηθικής, με συνέπεια η αντίληψη των ανθρώπων για το τι είναι ηθικό, να βασίζεται όχι μόνο στη λογική, αλλά και σε μια ισχυρή σωματική-φυσική αντίδραση.

Σύμφωνα με την Τσάπμαν, “η απέχθεια είναι ένα αρχαίο, μάλλον πρωτόγονο, συναίσθημα που έπαιξε εξελικτικό ρόλο-κλειδί στην επιβίωσή μας. Η έρευνά μας έδειξε την συσχέτιση της απέχθειας με την ηθική, δείχνοντας ότι οι ηθικές κρίσεις μπορεί να εξαρτώνται τόσο από απλές συναισθηματικές αντιδράσεις όσο και από πολύπλοκες σκέψεις”. “Είναι εκπληκτικό, αλλά η πολύπλοκη ηθική αντίληψή μας για το τι είναι σωστό και τι λάθος, μπορεί να ξεκινά από την έμφυτη προτίμηση ενός νεογέννητου για το τι έχει καλή γεύση και τι κακή”, συμπλήρωσε ο Άντερσον.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το αίσθημα φυσικής απέχθειας, αηδίας και αποστροφής, που είναι καθολικό φαινόμενο, αναπτύχθηκε για λόγους επιβίωσης. Όσα πράγματα μας αηδιάζουν (χαλασμένα φαγητά, κόπρανα, πτώματα, ανοιχτές πληγές κ.α.) είναι εν δυνάμει πηγές μικροβίων και, χάρη στην αποστροφή μας, κρατιόμαστε μακριά για αυτοπροστασία.

Η έκφραση αηδίας στο ανθρώπινο πρόσωπο είναι ίδια ουσιαστικά σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης. Σύμφωνα με τη μελέτη, η ίδια έκφραση προσώπου ενεργοποιείται συχνά, όταν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι τους αδικούν, γεγονός που υποδηλώνει την κοινή νευρολογική ρίζα της φυσικής και της ηθικής αποστροφής. Το να σιχαινόμαστε κάποιον και να σιχαινόμαστε ένα σάπιο φαγητό, έχουν κοινή προέλευση κατά βάθος.

Είναι το σύμπαν πραγματικά ένα φράκταλ;

Εάν ρίξετε μια ματιά στις δομές που σχηματίζονται στο Σύμπαν, πολλά από τα πράγματα που βλέπουμε σε μεγάλες κλίμακες εμφανίζονται και σε μικρότερες κλίμακες. Τα φωτοστέφανα (άλως) της σκοτεινής ύλης που σχηματίζονται γύρω από τις μεγάλες δεσμευμένες δομές που γνωρίζουμε φαίνονται πανομοιότυπα με αυτά που σχηματίζονται γύρω από τους μεγάλους γαλαξίες, καθώς και τα μικροσκοπικά σμήνη που υπάρχουν τόσο γύρω από τους μικρότερους γαλαξίες όσο και στον ίδιο τον διαγαλαξιακό χώρο. Στις μεγαλύτερες κλίμακες του Σύμπαντος, η βαρύτητα είναι η μόνη δύναμη που έχει σημασία. Σε πολλές περιπτώσεις, αν περιμένετε αρκετό καιρό, η βαρυτική κατάρρευση θα παράγει πανομοιότυπες δομές, απλώς κλιμακωτές σε μέγεθος ανάλογα με το μέγεθος του συστήματος σας.

Το σύνολο Mandelbrot είναι ένα καταπληκτικό παράδειγμα μιας μαθηματικής δομής με αυτο-ομοίωση και με σχεδόν όμοια στοιχεία μέσα σε αυτό. Είναι ίσως το πιο διάσημο παράδειγμα μιας φράκταλ δομής (εικόνα)

Η ιδέα ότι, εάν μεγεθύνετε αρκετά, θα συναντήσετε τελικά μια δομή που επαναλαμβάνει το αρχικό μοτίβο που είδατε σε μεγαλύτερες κλίμακες, υλοποιείται μαθηματικά στην έννοια του φράκταλ. Όταν παρόμοια μοτίβα εμφανίζονται επανειλημμένα σε ολοένα μικρότερες κλίμακες, μπορούμε να τα αναλύσουμε μαθηματικά και να δούμε αν έχουν τα ίδια στατιστικά χαρακτηριστικά με τις μεγαλύτερες δομές. Αν το κάνουν, είναι στη φύση τους σαν φράκταλ. Λοιπόν το ερώτημα που μπαίνει εδώ είναι αν το ίδιο το Σύμπαν είναι ένα fractal;

Η απάντηση φαίνεται να είναι σχεδόν, αλλά όχι αρκετά. Τι μας λέει η επιστήμη πίσω από αυτό;

Μαθηματικά, οι περισσότεροι από εμάς συνηθίζουμε σε πραγματικούς αριθμούς: αριθμούς που μπορούν να εκφραστούν σε δεκαδική μορφή, ακόμη και αν αυτό το δεκαδικό είναι απείρως μακρύ και ακόμη και αν δεν επαναλαμβάνεται ποτέ. Υπάρχουν όμως αριθμοί που υπάρχουν στα μαθηματικά περισσότεροι από τους πραγματικούς. Για παράδειγμα, υπάρχουν οι μιγαδικοί αριθμοί. Οι μιγαδικοί αριθμοί έχουν ένα πραγματικό μέρος αλλά και ένα φανταστικό μέρος, που είναι ένας πραγματικός αριθμός πολλαπλασιασμένος με το i , το οποίο ορίζεται ως η τετραγωνική ρίζα του -1. Περιλαμβάνουν τους πραγματικούς αριθμούς, αλλά τους ξεπερνούν.

Το πιο διάσημο φράκταλ είναι το σύνολο Mandelbrot, το οποίο απεικονίζεται (στο μιγαδικό επίπεδο, όπου ο άξονας x είναι ο πραγματικός αριθμός και ο άξονας y είναι φανταστικός) στο παραπάνω διάγραμμα. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το σετ Mandelbrot είναι να λάβετε υπόψη κάθε πιθανό μιγαδικό αριθμό, n και, στη συνέχεια, κοιτάξτε την ακόλουθη ακολουθία:

n,
n² + n,
(n² + n)² + n,
((n² + n)² + n)² + n,

και ούτω καθεξής. Κάθε νέος όρος είναι ο προηγούμενος όρος στο τετράγωνο, συν το n. Εάν αυτή η ακολουθία δεν αποκλίνει, πηγαίνοντας είτε στο θετικό είτε στο αρνητικό άπειρο, τότε η τιμή του n είναι μέλος του συνόλου Mandelbrot.

Όταν βλέπετε μια μικρή περιοχή που έχει πραγματικά πανομοιότυπες ιδιότητες με ολόκληρο το σύνολο, ονομάζουμε αυτές τις περιοχές «ομοιότητες». Εάν κάτι έχει σχεδόν τις ίδιες ιδιότητες με το μεγαλύτερο σετ αλλά με λεπτές διαφορές, εμφανίζει μία σχεδόν ομοιότητα, αλλά αν η μικρή περιοχή έχει πραγματικά πανομοιότυπες ιδιότητες με μια μεγαλύτερη περιοχή, τότε παρουσιάζει πραγματική αυτο-ομοιότητα .

Στο σύνολο Mandelbrot, μπορείτε να προσδιορίσετε πολλές περιοχές που δείχνουν τόσο ημι-ομοιότητα (που είναι πιο συχνή) όσο και πραγματική ομοιότητα (που είναι λιγότερο συχνή, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει). Το έχουμε επιδείξει μαθηματικά σε κλίμακες που εκτείνονται σε εκατοντάδες τάξεις μεγέθους, το οποίο είναι πολύ μεγαλύτερο από τις φυσικές κλίμακες που μας οδηγούν από τις μικρότερες υποατομικές αποστάσεις σε ολόκληρο το παρατηρήσιμο Σύμπαν.

Μπορείτε να βρείτε περιοχές σχεδόν (ή ημι-)ομοιότητας και ακριβούς ομοιότητας πανταχού παρόν μέσα στο Mandelbrot σε διάφορα επίπεδα ζουμ. Το γεγονός ότι αυτές οι μαθηματικές δομές επαναλαμβάνονται θεωρήθηκε κάποτε ότι έδινε πολλές υποσχέσεις για το Σύμπαν μας, μια υπόθεση που τώρα είναι πολύ αμφίβολη.

Από μαθηματική προοπτική, μπορείτε να δείτε ξεκάθαρα ότι εάν ισχύουν οι ίδιοι κανόνες και προϋποθέσεις σε όλες τις κλίμακες, εξαρτώμενοι από τους κανόνες αυτούς, ενδέχεται να καταλήξετε σε μια παρόμοια δομή με το Σύμπαν, όπου αυτό που εμφανίζεται σε μεγάλες κλίμακες εμφανίζεται και σε μικρές κλίμακες. Αυτό ήταν ένα θέμα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος στα τέλη του 20ού αιώνα, όταν είχαμε συνειδητοποιήσει δύο γεγονότα παράλληλα για τον Κόσμο.

Το Σύμπαν, στο σύνολό του, φαίνεται να έχει μια μεγάλης ποσότητας αόρατη μάζα μέσα του: αυτό που γνωρίζουμε σήμερα ως σκοτεινή ύλη.

Η συνολική χωρική καμπυλότητα του Σύμπαντος είναι συνεπής με το να είναι επίπεδη, πράγμα που σημαίνει ότι εάν προσθέσετε όλες τις μορφές ενέργειας που υπάρχουν στο Σύμπαν, ισούνται με την κρίσιμη πυκνότητα, καθορίζοντας τον ρυθμό διαστολής του σύμπαντος (μεταξύ άλλων).

Στη φυσική, την αστροφυσική και την κοσμολογία, γνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε να προσομοιώσουμε επαρκώς ολόκληρο το Σύμπαν με αυθαίρετη ακρίβεια. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, αντ ‘αυτού, είναι να κάνουμε κάποιες απλοποιητικές παραδοχές και, στη συνέχεια, να προσομοιώσουμε το Σύμπαν στις καλύτερες δυνατότητές μας κάτω από αυτό το σύνολο των υποθέσεων. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα που ξεκινήσαμε να κάνουμε ήταν να εκτελέσουμε προσομοιώσεις σκοτεινής ύλης στο Σύμπαν σε διάφορες κλίμακες. Ίσως είναι εκπληκτικό ότι όλες οι προσομοιώσεις απέδωσαν πρακτικά πανομοιότυπα αποτελέσματα.

Σύμφωνα με μοντέλα και προσομοιώσεις, όλοι οι γαλαξίες πρέπει να είναι ενσωματωμένοι σε φωτοστέφανα σκοτεινής ύλης, των οποίων η πυκνότητα κορυφώνεται στα γαλαξιακά κέντρα. Σε αρκετά μεγάλα χρονικά διαστήματα, ίσως ενός δισεκατομμυρίου ετών, ένα μόνο σωματίδιο σκοτεινής ύλης από τα περίχωρα του φωτοστέφανου θα ολοκληρώσει μια πλήρη τροχιά. Οι επιδράσεις του αερίου, της ανάδρασης, του σχηματισμού αστεριών, των σουπερνόβων και της ακτινοβολίας περιπλέκουν όλα αυτά το περιβάλλον, καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολη την εξαγωγή καθολικών προβλέψεων της σκοτεινής ύλης, αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα μπορεί να είναι ότι τα κέντρα αιχμής που προβλέπονται από προσομοιώσεις δεν είναι τίποτα περισσότερο από αριθμητικά αντικείμενα.

Έτσι, εκτελούμε τις κοσμολογικές προσομοιώσεις μας αυτό που βρίσκουμε είναι τα εξής:
παράγουμε έναν υπέροχο κοσμικό ιστό,
όπου οι μικρές κλίμακες καταρρέουν πρώτα, μόλις η βαρύτητα στέλνει το σήμα της επίδρασης της από μια υπερβολική πυκνή περιοχή στη γύρω ύλη
όπου οι μεγαλύτερες κλίμακες καταρρέουν αργότερα, με τη μικρότερη δομή κλίμακας να τοποθετείται πάνω του
και ότι καθώς συνεχίζεται σε όλο και περισσότερο χρόνο, ακολουθούν ακόμη μεγαλύτερες κλίμακες, δημιουργώντας ένα εντελώς αυτοδύναμο Σύμπαν.

Σε αυτό το σενάριο, έχετε μίνι-φωτοστέφανα μέσα σε κανονικά φωτοστέφανα και αυτά μέσα σε γιγαντιαία φωτοστέφανα, όλα συνδεδεμένα με νήματα που θα παράγουν και τα δικά τους φωτοστέφανα, ενώ ένας ακόμη μεγαλύτερος ιστός σχηματίζει μεγαλύτερες κλίμακες.

Τουλάχιστον, έτσι θα λειτουργούσε εάν κατοικούσαμε σε αυτό που είναι γνωστό ως Σύμπαν Αϊνστάιν-ντε Σίτερ : όπου το μόνο πράγμα που απαρτίζει το Σύμπαν είναι η ύλη, και έχουμε αρκετή ύλη για να φτάσουμε στην κρίσιμη πυκνότητα, όπου η ποσότητα όλων των «ουσιών» εξισορροπεί ακριβώς τον αρχικό ρυθμό επέκτασης. Σε αυτό το μοντέλο του Σύμπαντος, η δύναμη βαρύτητας είναι απεριόριστης εμβέλειας εξαπλώνεται προς τα έξω με την ταχύτητα του φωτός (που είναι ίση με την ταχύτητα της βαρύτητας) και δεν υπάρχει όριο στο πόσο μεγάλη ή μικρή μπορεί να γίνει μια κλίμακα. Οπότε θα δημιουργήσετε τις ίδιες δομές.

Αλλά το Σύμπαν μας διαφέρει ουσιαστικά από αυτό το σενάριο με τρεις σημαντικούς τρόπους.

1.) Δεν έχουμε μόνο έναν τύπο ύλης, αλλά δύο: την κανονική και την σκοτεινή ύλη. Ενώ η σκοτεινή ύλη συμπεριφέρεται με αυτόν τον αυτο-όμοιο τρόπο, η κανονική ύλη είναι περιορισμένη. Συγκρούεται, σχηματίζει δεσμευμένες δομές, θερμαίνεται και προκαλεί πυρηνική σύντηξη. Μόλις φτάσετε στις μικρές κλίμακες στις οποίες συμβαίνει αυτό, τελειώνει η ομοιότητα. Οι αλληλεπιδράσεις ανάδρασης μεταξύ της κανονικής και της σκοτεινής ύλης θα αλλάξουν τα προφίλ πυκνότητας των φωτοστέφανων με τρόπους που δεν είναι εύκολο να καταλάβουμε. Στην πραγματικότητα, αυτό παραμένει ένας ανοιχτός χώρος μελέτης στην έρευνα σκοτεινής ύλης σήμερα.

2.) Η ύλη συνδέεται με την ακτινοβολία, ένα εξαιρετικά σημαντικό συστατικό του Σύμπαντος. Η ακτινοβολία, επειδή έχει μια ενέργεια που εξαρτάται από το μήκος κύματος της, ήταν στην πραγματικότητα πιο σημαντική στο πρώιμο Σύμπαν. Όταν το Σύμπαν επεκτείνεται, γίνεται λιγότερο πυκνό. Ο αριθμός όμως των σωματιδίων (κανονική ύλη, σκοτεινή ύλη και φωτόνια) παραμένει ο ίδιος, ενώ ο όγκος αυξάνεται. Αλλά καθώς το Σύμπαν επεκτείνεται, το μήκος κύματος της ακτινοβολίας σε αυτό επίσης μετατοπίζεται, γίνεται χαμηλότερο στην ενέργεια. Η ακτινοβολία ήταν σαφώς πιο σημαντική νωρίς στο σύμπαν και γίνεται λιγότερο σημαντική όσο περνάει ο χρόνος.

Αυτό σημαίνει, για τις πρώτες εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια του Σύμπαντος (και ειδικά κατά τα πρώτα ~ 10.000 περίπου), η υπερβολική πυκνότητα του υλικού αγωνίζεται να αναπτυχθεί, καθώς η ακτινοβολία λειτουργεί με σκοπό να την “διαβρώσει”. Υπάρχει ένα χαμηλότερο όριο στις κλίμακες στις οποίες το Σύμπαν είναι παρόμοιο ακόμη και στις πρώτες στιγμές: οι μικρότερες δομές κλίμακας σας θα έχουν τουλάχιστον ~ 100.000 ηλιακές μάζες σε αυτές, που είναι περίπου οι μάζες των σφαιρικών σμηνών και των μικρότερων γνωστών νάνων γαλαξιών. Κάτω από αυτό, οι μόνες δομές που παίρνεται, σχηματίζονται από ακατάστατες συγκρούσεις και αλληλεπιδράσεις μεταξύ διαφόρων κανονικών δομών που βασίζονται στην ύλη.

3.) Το Σύμπαν μας κατασκευάζεται επίσης κατά ένα μεγάλο μέρος από σκοτεινή ενέργεια, η οποία κυριαρχεί σήμερα στο ενεργειακό περιεχόμενο του Σύμπαντος. Εάν το Σύμπαν συνεχίσει να επεκτείνεται ενώ έλκεται από την βαρύτητα, και εάν η ίδια η επέκταση δεν επιταχύνεται , δεν θα υπήρχε ανώτερο όριο στο πόσο μεγάλες θα μπορούσαν να είναι αυτές οι κοσμικές αυτο-όμοιες δομές. Αλλά επειδή υπάρχει σκοτεινή ενέργεια, θέτει βασικά ένα ανώτατο όριο στο μέγεθος αυτών των δομών στο Σύμπαν: περίπου μερικά δισεκατομμύρια έτη φωτός.

Αυτό μπορεί να ακούγεται τεράστιο, αλλά σε ένα παρατηρήσιμο Σύμπαν που εκτείνεται σε μία έκταση 46 δισεκατομμύρια έτη φωτός προς όλες τις κατευθύνσεις, ακόμη και μια δομή που θα ήταν 10 δισεκατομμύρια έτη φωτός και στις τρεις διαστάσεις – μια τιμή πολύ μεγαλύτερη από τη μεγαλύτερη γνωστή δομή στο Σύμπαν , παρεμπιπτόντως – θα καταλάμβανε μόνο το 1% του όγκου του Σύμπαντος. Απλά δεν έχουμε δομές τόσο μεγάλες και ποτέ δεν θα έχουμε.

Όταν τα παίρνετε όλα αυτά μαζί, μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε ένα αληθινό αλλά ίσως αντιφατικό γεγονός για το Σύμπαν: τόσο στις μικρότερες όσο και στις μεγαλύτερες κοσμικές κλίμακες, το Σύμπαν δεν μοιάζει με φράκταλ και ότι μόνο οι ενδιάμεσες κλίμακες έχουν κάποια πιθανότητα στην εμφάνιση συμπεριφοράς που να μοιάζει με φράκταλ.

Ωστόσο, αυτό το ίδιο σύμπαν είναι ένα πλούσιο πεδίο σπουδών. Οι άνθρωποι δουλεύουν για να μετρήσουν τη διάσταση του φράκταλ του Σύμπαντος για περισσότερες από τρεις δεκαετίες τώρα, προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσουν εάν μπορεί να περιγραφεί καλά από μία απλή παράμετρο fractal ή εάν απαιτούνται πολλαπλές. Το κοντινό Σύμπαν δεν είναι ένα καλό μέρος για να το μετρήσετε, καθώς η σκοτεινή ενέργεια το έχει μεγαλώσει πάρα πολύ τα τελευταία 6 δισεκατομμύρια χρόνια.

Αλλά αν κοιτάξουμε αντικείμενα που βρίσκονται με μια ερυθρά μετατόπιση ~ 2 ή και μεγαλύτερη, θα κοιτάζουμε πίσω στο χρόνο σε μια εποχή όπου η σκοτεινή ενέργεια ήταν ασήμαντη: είναι το τέλειο εργαστήριο για να μελετήσετε ακριβώς τι είδους αρχικές ιδιότητες είχε το Σύμπαν. Με μια νέα γενιά επίγειων και διαστημικών παρατηρητηρίων που θα συνδεθούν τα επόμενα χρόνια, επιτέλους θα έχουμε τη σύγκριση μεταξύ θεωρίας και παρατήρησης που πάντα θέλαμε. Το Σύμπαν δεν είναι ένα αληθινό φράκταλ, αλλά ακόμη και στους τομείς όπου είναι σχεδόν σαν ένα φράκταλ, υπάρχουν ακόμα μερικά συναρπαστικά κοσμικά μαθήματα που περιμένουν να μάθουμε.

Το ορατό φως μπορεί να μετατρέψει το διοξείδιο του άνθρακα σε κοινά υλικά

Η παραγωγή πολλών χημικών ουσιών που είναι σημαντικές για την ανθρώπινη υγεία και άνεση καταναλώνει ορυκτά καύσιμα, συμβάλλοντας έτσι με τις εξορυκτικές διεργασίες στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και στην κλιματική αλλαγή. Μια νέα όμως προσέγγιση χρησιμοποιεί το φως του ήλιου για τη μετατροπή των αποβλήτων διοξειδίου του άνθρακα σε αυτές τις απαραίτητες χημικές ουσίες, μειώνοντας δυνητικά τις εκπομπές με δύο τρόπους: χρησιμοποιώντας το ανεπιθύμητο αέριο ως πρώτη ύλη για συνηθισμένα υλικά και το ηλιακό φως, όχι τα ορυκτά συνήθη καύσιμα, ως πηγή ενέργειας που απαιτείται για την παραγωγή τους.

Αυτή η διαδικασία γίνεται όλο και πιο εφικτή χάρη στην πρόοδο των καταλυτών ή των φωτοκαταλυτών που ενεργοποιούνται με το φως του ήλιου. Τα τελευταία χρόνια οι ερευνητές έχουν αναπτύξει φωτοκαταλύτες που διασπούν τον ανθεκτικό διπλό δεσμό μεταξύ άνθρακα και οξυγόνου στο διοξείδιο του άνθρακα. Αυτό είναι ένα κρίσιμο πρώτο βήμα για τη δημιουργία «ηλιακών διυλιστηρίων» που παράγουν χρήσιμες ενώσεις από τα απόβλητα αέρια – συμπεριλαμβανομένων των μορίων «πλατφόρμας» που μπορούν να χρησιμεύσουν ως πρώτες ύλες για τη σύνθεση τόσο ποικίλων προϊόντων όπως φάρμακα, απορρυπαντικά, λιπάσματα και υφάσματα.

Οι φωτοκαταλύτες είναι συνήθως ημιαγωγοί, οι οποίοι απαιτούν υπεριώδες φως υψηλής ενέργειας για τη δημιουργία των ηλεκτρονίων που εμπλέκονται στον μετασχηματισμό του διοξειδίου του άνθρακα. Ωστόσο, το υπεριώδες φως είναι τόσο σπάνιο (αντιπροσωπεύει μόλις το 5 τοις εκατό του ηλιακού φωτός) και επιβλαβές. Η ανάπτυξη νέων καταλυτών που λειτουργούν κάτω από πιο άφθονο και μη βλαβερό ορατό φως ήταν επομένως ένας σημαντικός στόχος. Αυτή η ζήτηση αντιμετωπίζεται με προσεκτική τεχνική της σύνθεσης, της δομής και της μορφολογίας των υπαρχόντων καταλυτών, όπως το διοξείδιο του τιτανίου. Παρόλο που μετατρέπει αποτελεσματικά το διοξείδιο του άνθρακα σε άλλα μόρια με τη βοήθεια του υπεριώδους φωτός, το ντόπινγκ με άζωτο μειώνει σημαντικά την απαιτούμενη ενέργεια για να το καταφέρει. Έτσι, ο αλλοιωμένος καταλύτης χρειάζεται τώρα μόνο ορατό φως για την παραγωγή ευρέως χρησιμοποιούμενων χημικών όπως η μεθανόλη (CH3OH), η φορμαλδεΰδη (HCHO) και το μυρμηκικό οξύ (HCOOH), που από κοινού είναι σημαντικές στην κατασκευή κόλλας, αφρών, κόντρα πλακέ, ξύλων για ντουλάπια και πατώματα, απολυμαντικών.

Προς το παρόν, η ηλιακή χημική έρευνα πραγματοποιείται κυρίως σε ακαδημαϊκά εργαστήρια, συμπεριλαμβανομένου του Κοινού Κέντρου Τεχνητής Φωτοσύνθεσης, το οποίο διαχειρίζεται το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας σε συνεργασία με το Εθνικό Εργαστήριο Lawrence Berkeley, όπως με μια ολλανδική συνεργασία πανεπιστημίων, βιομηχανιών και ερευνητικών και τεχνολογικών οργανισμών που ονομάζονται κοινοπραξία Sunrise · και το τμήμα ετερογενών αντιδράσεων στο Max Planck της Γερμανίας. Ορισμένες νεοσύστατες επιχειρήσεις εργάζονται σε μια διαφορετική προσέγγιση για τη μετατροπή του διοξειδίου του άνθρακα σε χρήσιμες ουσίες, δηλαδή την εφαρμογή ηλεκτρικής ενέργειας για την προώθηση των χημικών αντιδράσεων. Η χρήση ηλεκτρικής ενέργειας για την τροφοδοσία των αντιδράσεων θα ήταν προφανώς λιγότερο φιλική προς το περιβάλλον από τη χρήση ηλιακού φωτός εάν η ηλεκτρική ενέργεια προήλθε από καύση ορυκτών καυσίμων.

Αν οι επιτυχίες στο εργαστήριο σχετικά με τους φωτοκαταλύτες μπορέσουν να εφαρμοστούν σε βιομηχανική κλίμακα, αυτό θα αποτελέσει επαναστατική εξέλιξη, καθώς μια ουσία που σήμερα είναι ενοχλητικό παραπροϊόν της βιομηχανικής παραγωγής θα γίνει χρήσιμη πρώτη ύλη για την παραγωγή χημικών προϊόντων, χωρίς να εκλύεται στην ατμόσφαιρα, τουλάχιστον όχι όσο σήμερα. Αυτό, φυσικά, με την προϋπόθεση ότι η συλλογή και χρήση του διοξειδίου του άνθρακα θα απέφερε ικανό κέρδος, μοναδικό κίνητρο της καπιταλιστικής παραγωγής.

Εκκλησία και θνησιμότητα κατά τον πρώτο χρόνο της πανδημίας

Η αυταπάτη της δεισιδαιμονίας

Μετά την 1η δημοσίευση του Ιουνίου για το θέμα αυτό, επανερχόμαστε με το τέλος του 2020 για να έχουμε μια καλύτερη εικόνα τού τι έχει συμβεί και για να απαντηθεί πλήρως η δεισιδαιμονία ότι στην “Εκκλησία κολλάς μόνο Χριστό”, περί θείας κοινωνίας κ.λπ. Επίσης, φαίνεται το πόσο εύκολα κολλάνε και πεθαίνουν οι ιερείς από μια μεταδοτική ασθένεια, ειδικά αυτές τις μέρες που οι συνθήκες είναι σχετικά ελεγχόμενες για μεγάλο πλήθος του κόσμου, αλλά και την τεράστια ευθύνη που έχουν για την διασπορά και τους θανάτους που την ακολουθούν.

ΔΕΣ

Χριστιανισμός και σώμα

Ο Ιησούς δεν γνώριζε ότι τα άπλυτα χέρια είναι φορείς μικροβίων!

Μέχρι τον Ιούνιο, η χώρα μας τα πήγε σχετικά καλά και αυτό γιατί ο αρχικός φόβος κράτησε την κυβέρνηση και τους πολίτες αρκετά συμμαζεμένους. Μετά ήρθε το καλοκαίρι και τα πάντα χαλάρωσαν, είτε λόγω κούρασης, είτε στην προσπάθεια να υπάρξει μια στοιχειώδης τουριστική και οικονομική κίνηση, αλλά από εκεί και πέρα τα πράγματα εξελίχθηκαν ιδιαίτερα δύσκολα, κάτι που φάνηκε μέσα στο φθινόπωρο.

Σημαντικά στοιχεία διασποράς πέρα από τα εισερχόμενα μέσω του τουρισμού και των μετακινήσεων, ήταν τα πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου, που απαγορεύτηκαν μεν, αλλά όλο και κάποιοι πανηγύρισαν. Αλλά η μεγάλη καμπή έγινε από την γιορτή του Αγίου Δημητρίου στην Θεσσαλονίκη και μετά, μαζί με τα συλλαλητήρια για την Χρυσή Αυγή, το Πολυτεχνείο κ.λπ., την ίδια ακριβώς εποχή. Από εκεί και πέρα είχαμε μια τεράστια αύξηση των θυμάτων, φθάνοντας στο τέλος του χρόνου στους 5 χιλιάδες νεκρούς. Θα δούμε την συμμετοχή της Εκκλησίας σε αυτή την αναζωπύρωση.

Η Εκκλησία έφερε βαρέως την απαγόρευση του Πάσχα και μόλις τα μέτρα χαλάρωσαν ξεσάλωσε. Τα συνθήματα που πρόβαλλε ήταν ότι “μέσα στην Εκκλησία δεν κολλάς ιό αλλά Υιό ”, “δεν κολλάς από το φίλημα των εικόνων”, “δεν κολλάς από το χειροφίλημα στους παπάδες” (αφού ως γνωστόν έχουν την “θεία χάρη” και οι παπάδες λατρεύουν την εξουσία), “δεν κολλάς από την Θεία Κοινωνία”, αφού πάντα μετά την καταλύουν (όπως ισχυρίζονται) και δεν παθαίνουν τίποτα (όπως επίσης ισχυρίζονται). Φέρνουν επίσης υποτιθέμενα ιστορικά παραδείγματα για τον παπά που κοινωνούσε τους λεπρούς, ή αυτούς που πάνε στα νοσοκομεία και φυσικά την φανταστική στατιστική ενός παρελθόντος που είναι στο μυαλό τους και μόνο, με παπάδες που δεν παθαίνουν ποτέ τίποτα από ασθένειες, μόνο που το παρόν είναι εδώ μπροστά μας και τους διαψεύδει.

Με αφορμή μια δημοσίευση στην Καθημερινή από τον θεολόγο Βασίλη Θερμό, από τους λίγους συμπαθείς και διαλλακτικούς, σε αντίθεση με τον υφὲρποντα φονταμενταλισμό που έχει αρχίσει να διαφαίνεται στην Εκκλησία και σε κάποιους πιστούς, που δείχνουν να θέλουν να συναντήσουν τον “κύριό” τους νωρίτερα, όπως εκείνοι οι πρώτοι μάρτυρες. Η απάντηση με Δέκα ερωτήματα για τους επιστημονικούς και θεολογικούς κινδύνους της Μετάληψης (δες στο παράρτημα) διαλύει όλες τις ιδεοληψίες που ακούγονται κατά καιρούς για το θέμα αυτό.

Ο φανατισμός αυτός δεν είναι νέος, υπήρχε πάντα μέσα στην Εκκλησία και επηρεάζει άμεσα ένα ποσοστό της ελληνικής κοινωνίας που υπολογίζω πρόχειρα γύρω στο 10-20% του συνόλου.

Τώρα όμως επειδή έχουμε μια θεομηνία έπρεπε κάτι να γίνει, να φανεί ότι η πίστη τους είναι αρκετή για να ξεπεράσουν το πρόβλημα. Έχουμε το ίδιο φαινόμενο με την απότομη διάλυση των μεσσιανισμών του 1ου αιώνα, από την ρωμαϊκή καταστροφή. “Αφού η πίστη κινεί βουνά μπορεί να αντιμετωπίσει ένα τόσο δα μικροβιάκι” και η χρήση της μαγγανείας που θεωρούν ότι κάνει θαύματα “θα τους σώσει”. Βλέπουμε ότι είναι σημαντικό να θεωρούν ότι η πίστη τους είναι ανώτερη και από την επιστήμη και από όλες τις άλλες θρησκείες-ομολογίες, γιατί μόνο τότε έχει νόημα να πιστεύουν. Αυτό φυσικά σε έναν νουνεχή είναι προφανώς λάθος, αλλά εδώ μιλάμε για πολλούς συνανθρώπους μας που έχουν περιορίσει το λογικό τους, όντας όπως όλοι μας από μικροί σε μια λανθάνουσα θεοκρατική κοινωνία, που ακόμα δείχνει τα δόντια της.

Πριν προχωρήσω στα στοιχεία, αξίζει να σημειωθεί ότι η τεράστια αντίδραση της Εκκλησίας δεν προέρχεται τόσο από το ποίμνιο όπως αναλύει ο Αλ. Σακελλαρίου στο Θρησκεία και Πανδημία στην Ελληνική Κοινωνία (σ. 169), αλλά από τους ίδιους τους φορείς της, ιεράρχες, ιερείς, παρατρεχάμενους ναών, συλλόγους ιερωμένων, θρησκευτικές και παραθρησκευτικές οργανώσεις κ.λπ., αφού οι στατιστικές δείχνουν μείωση της επιρροής της Εκκλησίας στην κοινωνία μας (σ. 163). Στο ίδιο το δοκίμιο του κου Σακελλαρίου, αναφέρεται η υποκρισία της Εκκλησίας πρωτίστως αλλά και της Πολιτείας μας, ενώ πρακτικά η Εκκλησία αντιδρά και σύρεται με το ζόρι και με ιδιαίτερη δυσκολία να υπακούσει στους κανόνες που και αυτό, σε πλείστες περιπτώσεις δεν έγινε και πολλοί ιερείς έκαναν και κρυφές λειτουργίες, λιτανείες , μεταλήψεις, κηρύγματα ανυπακοής (ο μητροπολίτης Κέρκυρας Νεκτάριος είναι ένα παράδειγμα) κ.λπ., να φαίνεται και να πλασάρετε συνέχεια, ότι η Εκκλησία υπάκουσε την Πολιτεία και έχουν αγαστή συνεργασία. Από την άλλη, η Πολιτεία μας ήταν ιδιαίτερα διαλλακτική και υποχωρητική.

Στην πραγματικότητα η Εκκλησία υπάκουσε όσο το έκανε και αυτό, στην ανάγκη και στην Επιστήμη και όχι στην Πολιτεία, την οποία θεωρεί ακόμα φέουδό της. Αξίζει να σημειωθεί ότι πλήθος των μελών της Εκκλησίας, ίσως πολύ περισσότεροι από τους μισούς, είναι φιλικά διακείμενοι ή οι ίδιοι διασπείρουν εξωφρενικές απόψεις ή και συνωμοσίες για την πανδημία, και τους εμβολιασμούς, η θεωρούν την Εκκλησία υπό διωγμό.

Θα γίνει λοιπόν μια απλή αναφορά στο πόσοι και ποιοι αρχιερείς της Ορθοδοξίας πέθαναν εξ αιτίας της πανδημίας και θα ακολουθήσει μια καταγραφή της επικαιρότητας με σειρά χρονολογίας με όσα ορθόδοξα θύματα του ιού, μπόρεσα να συλλέξω τα οποία έφθασαν στην δημοσιότητα και σίγουρα δεν είναι όλα, γιατί υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που κρύβονται τα ονόματα, όπως οι αγιοταφίτες, ή υπόλοιποι της Ιεράς Συνόδου που κόλλησαν στο γνωστό τραπέζι μαζί με τον αρχιεπίσκοπο, ή στις διάφορες μονές που επικρατεί ομερτά. Δηλαδή το αποτέλεσμα είναι χειρότερο από όσο μπορώ να σας δείξω με τα στοιχεία αυτά.

Έχουμε λοιπόν τρεις αρχιερείς της επίσημης Εκκλησίας στην Ελληνική επικράτεια που πέθαναν τους παρακάτω:

Μητροπολίτης Καστορίας, Σεραφείμ
Μητροπολίτης Λαγκαδά, Ιωάννης
πρώην Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών, Αλέξιος

Έχουμε έναν αρχιερέα του Παλαιού Ημερολογίου:
Μητροπολίτης Βεροίας και Ναούσης, Ταράσιος

Ακολουθεί μια λίστα με επιπλέον όλους τους υπόλοιπους ορθόδοξους αρχιερείς που πέθαναν από την ίδια αιτία.

Επίσκοπος του Βάλιεβο Μιλούτιν, Αγάπιος (Σερβία)
Eπίσκοπος Ζελεζνόγκορσκ και Λογκόφσκ, Βενιαμίν (Ρωσία), που είχε δηλώσει «ότι ο ιός είναι έργο του διάβολου και αν δεν θέλει ο Θεός δεν παθαίνει κανείς τίποτα».
Μητροπολίτης πρώην Αστραχανίου και Καμιζιάκ, Ιωνάς. (Jonah – Karpuhkin) (Ρωσία)
Αρχιεπίσκοπος Σουτσεάβας και Ρανταούτι, Ποιμήν (Ρουμανία)
Μητροπολίτης Τσεμποξάρυ και Τσουβασίας, Βαρνάβας (Ρωσία)
Επίσκοπος Τζιατλώβου, Πέτρος (Ρωσία)
Επίσκοπος πρώην Αναδίρ και Τσουκότκας, Σεραφείμ (Ρωσία)
Μητροπολίτης Αικατερινοδάρ και Κουμπάν, Ισίδωρος (Ρωσία)
Μητροπολίτηςς Δοροστόλου και Τσερβένου, Αμβρόσιος Βουλγαρία)
Μητροπολίτης Καζάν και Μητροπολίτης Καζάν και Ταταρστάν, Θεοφάνης (Ρωσία)
Μητροπολίτης Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας, Αμφιλόχιος (Σερβίας)
Μητροπολίτης Lazar (Samadbegishvili) of Borjomi and Bakuriani (Γεωργίας)
Αρχιεπίσκοπος Ιπεκίου, Μητροπολίτης Βελιγραδίου και Καρλοβικίου και Πατριάρχης των Σέρβων Ειρηναίος (Σερβίας)
Μητροπολίτης πρώην Τσελιάμπινσκ και Ζλατούστ, Ιώβ (Ρωσία)

18 αρχιερείς (μαζί τον ανεπίσημο παλαιοημερολογίτη) πέθαναν από τον ιό μέσα στο 2020.

Συνολικά το 2020 πέθαναν 33+1=34 ορθόδοξοι αρχιερείς, άρα σε λίγο πάνω από τους μισούς ο θάνατος είχε σχέση με την πανδημία και δεν τους βοήθησε ούτε η πίστη ούτε οι θρησκευτικές μαγγανείες όπως θεωρούν και διασπείρουν οι φανατικοί μαζί και πάρα πολλοί ιερείς από άμβωνος.

Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που αποδεδειγμένα είχαμε διασπορά και θανάτους από εκκλησίες, γάμους και ιερές εκδρομές. Τα πρώτα θύματα άλλωστε στην χώρα, ήσαν και προήλθαν από τις γνωστές εκδρομές στους Αγίους Τόπους.

Στο παρακάτω χρονολόγιο, αναφέρονται 124 διαφορετικές περιπτώσεις προσβολής του ιού, διασποράς και θανάτων (αναφέρονται εδώ 46 περιπτώσεις θανάτων) σε ανθρώπους της Εκκλησίας ή από αυτούς, συνοδευόμενες με τους σχετικούς συνδέσμους για την τεκμηρίωση τους. Κάποιοι από αυτούς τους συνδέσμους είναι διπλοί ή αρχειοθετημένοι.

Για βοήθεια και ταξινόμηση είναι σημειωμένοι με κόκκινο οι θάνατοι, με μπλε όπου έχουμε αναφερόμενη ή πιθανή διασπορά από την Εκκλησία και με πράσινο οι ιερές υποκρισίες.

Χρονολόγιο εκκλησιαστικής πανδημίας

Αρχές Μαρτίου 2020
Εκδρομές (ιερές) από Ηλεία και Ιωάννινα Μακεδονία
https://www.youtube.com/watch?v=Tilh-VQvLxg
και Χαϊδάρι
https://www.youtube.com/watch?v=BluQksdPM6E

5/3/2020
Το ταξίδι στους Αγίους Τόπους και ο Γολγοθάς με τα 23 ελληνικά κρούσματα
https://www.news247.gr/koinonia/koronoios-to-taxidi-stoys-agioys-topoys-kai-o-golgothas-me-ta-23-ellinika-kroysmata.7596420.html
ή
http s ://archive.fo/AUzzM
&
Κορωνοϊός: Ντόμινο κρουσμάτων μετά το ταξίδι στους Αγίους Τόπους- Κεντρικό Δελτίο 5/3/2020 | OPEN TV
https://www.youtube.com/watch?v=zsJS5EGZNr0

4/3/2020
Ηλεία: Νοσηλεύεται ο ιερέας που συνταξίδεψε με τον 66χρονο στο Σινά και έκανε δηλώσεις – «Οι μισοί είχαμε πυρετό και βήχα»
https://www.protothema.gr/greece/article/981303/koronoios-ileia-o-iereas-pou-sudaxidepse-me-ton-66hrono-sto-sina-ehei-dekata-kai-viha-kai-kanei-diloseis/
http://archive.fo/0GnML

29/3/2020
Κρήτη: Ιερέας το 12 ο κρούσμα κορωνοϊού στο νησί -Σε καραντίνα η οικογένειά του
https://www.iefimerida.gr/ellada/iereas-12o-kroysma-koronoioy-stin-kriti
ή
https://archive.fo/fIQOs

12/3/2020
Έφυγε από τη ζωή ο παλαιοημερολογίτης Μητροπολίτης Βεροίας και Ναούσης Ταράσιος
https://www.inveria.gr/2020/12/efyge-apo-ti-zoi-o-palaioimerologitis.html

13/3/2020
Στην εκκλησία μετέβη το περασμένο Σάββατο ο ιατρός του Γενικού Νοσοκομείο Λευκωσίας που διαγνώστηκε με κορωνοϊό. Όπως αναφέρουν επιβεβαιωμένες πληροφορίες του Omega, ο ιατρός πέραν από τη συμμετοχή στη θεία λειτουργία, έλαβε και τη θεία κοινωνία.
https://www.npress.gr/world/koronoios-koinonise-se-ekklisia-ston/
ή
https://archive.fo/qToRJ

16/3/2020
ΚΥΠΡΟΣ: Ιερέας και Ψάλτης κεντρικού ναού της Λάρνακας θετικοί στον κορωνοϊό – Σε καραντίνα δεύτερος ιερέας
Πηγή της διασποράς του ιού στην ενορία της Λάρνακας φαίνεται να είναι ιεροψάλτης που ταξίδεψε στην Κύπρο από το Λονδίνο.
https://orthodoxia.info/news/κυπροσ-ιερέας-και-ψάλτης-θετικοί-στον/
ή
https://archive.fo/wfbIP

28/3/2020
Στο ΑΧΕΠΑ νοσηλεύεται το πρώτο κρούσμα από το Άγιον Όρος
https://orthodoxia.info/news/στο-αχεπα-νοσηλεύεται-το-πρώτο-κρούσμ/
ή
https://archive.fo/50paL

30/3/2020
Σε καραντίνα 50 προσκυνητές μετά το κρούσμα στο Αγιον Ορος –
O 55χρονος μοναχός από το μοναστήρι της Ξενοφώντος που προσβλήθηκε από τον κορωνοϊό παραμένει σε ειδικό θάλαμο στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ με ήπια συμπτώματα.
https://www.ethnos.gr/ellada/97038_koronoios-se-karantina-50-proskynites-meta-kroysma-sto-agion-oros

30/3/2020
Επίσκοπος της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας πέθανε από κορωνοϊό – και δύο ιερείς με τους οποίους συλλειτουργούσε. – Επίσκοπος του Βάλιεβο Μιλούτιν
https://www.skai.gr/news/world/apeviose-episkopos-tis-servikis-orthodoksis-ekklisias-pou-eixe-prosvlithei-apo-koronoio
&
– μολύνθηκε κατά τη διάρκεια μιας πομπής πιστών
https://www.skai.gr/news/world/apeviose-episkopos-tis-servikis-orthodoksis-ekklisias-pou-eixe-prosvlithei-apo-koronoio

31/3/2020
Τέσσερα κρούσματα στο Άγιον Όρος – Σε καραντίνα η Μονή Ξενοφώντος
https://www.star.gr/eidiseis/ellada/495379/korwnoios-tessera-kroysmata-to-agion-oros

5/4/2020
Η Ελληνοαμερικανική Κοινότητα θρηνεί εννέα μέλη στον Κοραναϊό – 6 άτομα που παρευρίσκοντο συμπεριλαμβανομένων 2 ιερέων, ένα είναι κρίσιμο.
https://www.greeknewsonline.com/greek-american-community-mourns-nine-members-to-the-coronavirus-6-persons-attending-ordination-get-the-virus-including-2-priests-one-is-critical/

9/4/2020
Ουκρανία: Θετικοί στον κορωνοϊό 26 μοναχοί του Εξαρχάτου της Μόσχας
https://www.skai.gr/news/world/oukrania-thetikoi-ston-koronoio-26-monaxoi-tou-eksarxatou-tis-mosxas
&
https://www.skai.gr/news/world/oukrania-thetikoi-ston-koronoio-26-monaxoi-tou-eksarxatou-tis-mosxas
&
Ο κορωνοϊός ξεγυμνώνει τη ρωσική Ορθοδοξία με αυτοκτονία δόκιμου μοναχού
https://roides.wordpress.com/2020/05/06/6may20/

27/4/2020
Επίσκοπος της Ρωσικής Εκκλησίας πέθανε από κορωνοϊό – Eπίσκοπος Ζελεζνόγκορσκ και Λογκόφσκ κ. Βενιαμίν.
https://www.romfea.gr/patriarxeia-ts/patriarxeio-mosxas/36797-episkopos-tis-rosikis-ekklisias-pethane-apo-korono%CF%8Ao

28/4/2020
Εκοιμήθη ο διάκονος Νικηφόρος Οβτσινικοφ μετά από σύντομη μάχη με την ασθένεια. Nikifor (Ovchinnikov) of the Moscow dependency of the Solovki Monastery
https://orthochristian.com/130840.html

3/5/2020
Δύο ακόμα Ρώσοι κληρικοί απεβίωσαν εξαιτίας του κορωνοϊού, ο διάκονος Αντρέι Μολτσάνοφ (Andrei Molchanov) και ο πρωτοπρεσβύτερος Γιεβγκένι Κορτσουκόφ (Archpriest Evgeny Korchukov).
https://orthodoxia.info/news/κορονοϊοσ-νεκρός-ρώσος-επίσκοπος-πλη/

4/5/2020
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης πρώην Αστραχανίου και Καμιζιάκ, Ιωνάς. (Jonah – Karpuhkin) (1941-2020) (Πατριαρχείο Ρωσίας). – Προσβληθείς από κορωνοϊό εκοιμήθη στη Μόσχα
http://markmarkou.sites.sch.gr/1992/new/ionas_karpuhin.htm

5/5/2020
Δήλωση του Επισκόπου Ζβενίγκοροντ Πιτιρίμ του Πατριαρχείου Μόσχας και Πρύτανη της Θεολογικής Ακαδημίας της Μόσχας, ο οποίος ασθένησε πρόσφατα από τον ιό Covid-19 και χρειάστηκε να νοσηλευτεί.
https://m.facebook.com/notes/dimitrios-maroulis/μάθημα-πανδημίας/10158914760492494/
&
https://orthodoxia.info/news/κορονοϊοσ-νεκρός-ρώσος-επίσκοπος-πλη/

8/5/2020
Κι άλλος Ρώσος υποκριτής παπάς προσβλήθηκε από κορωνοϊό –
Μισογύνης σεξιστής, που είχε χαρακτηρίσει τον ιό «εξαιρετικά χρήσιμο»
https://roides.wordpress.com/2020/05/12/12may20/

9/5/2020
Ρωσία – Εκοιμήθη ο ηγούμενος της Λαύρας του Αγίου Σεργίου από κορωνοϊό – αρχιμανδρίτη Τύχωνος (Μπαρσούκωφ)
https://orthodoxia.info/news/εκοιμήθη-ο-ηγούμενος-της-λαύρας-του-αγ/

10/5/20
Κορωνοϊός, Ρωσία: 12 ιερείς νεκροί από τον Covid 19 – Αιτία οι ανοιχτές εκκλησίες
https://www.flash.gr/world/1608306/koronoios-rosia-12-iereis-nekroi-apo-ton-covid-19-aitia-oi-anoixtes-ekklisies

15/5/2020
31 μοναχοί από τη Μονή Putna, διαγνώστηκαν με COVID-19 ROMANIA
https://www.corona24.news/c/2020/05/15/31-monks-from-putna-monastery-diagnosed-with-covid-19.html
ή
https://archive.fo/vDn2g

22/4/2020
Ουκρανική πόλη σφραγίστηκε μετά το ξέσπασμα του ιού σε μοναστήρι
Coronavirus: Ukrainian town sealed off after monastery outbreak
https://www.bbc.com/news/world-europe-52384575

6/5/2020
Συρορθόδοξος ιερέας στην ενορία του Αγίου Θωμά στο Harold Hill του Λονδίνου πέθανε από τον κορωνοϊό.
https://www.standard.co.uk/news/london/fleet-of-black-cabs-join-farewell-to-popular-driver-a4440611.html

20/5/2020
Ο Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Σουτσεάβας και Ρανταούτι, Ποιμήν. (1929-2020). (Πατριαρχείο Ρουμανίας). – Προσβληθείς από κορωνοϊό εκοιμήθη στο Βουκουρέστι
http://markmarkou.sites.sch.gr/1982/new/poimen_zainea.htm

28/5/2020
Τέσσερις (update-24.8, έξι) Ορθόδοξοι Επίσκοποι νεκροί από κορωνοϊό
https://roides.wordpress.com/2020/05/28/28may20/

1/6/2020
Third Russian Orthodox bishop died of COVID-19 related complications.Metropolitan Varnava of Cheboksary and Chuvashia – Βαρνάβας, Μητροπολίτης Τσεμποξάρυ και Τσουβασίας
https://orthodoxtimes.com/third-russian-orthodox-bishop-died-of-covid-19-related-complications/

6/6/2020
Ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Τζιατλώβου, Πέτρος. (1959-2020).
(Πατριαρχείο Ρωσίας). – Προσβληθείς από κορωνοϊό
http://markmarkou.sites.sch.gr/1992/new/petros_karpusiouk.htm

9/6/2020
Retired Russian Bishop Seraphim (Glushakov), a retired hierarch of the Russian Orthodox Church, reposed in the Lord – Seraphim’s repose is connected with the pandemic.
https://orthochristian.com/131805.html

15/7/2020
Λέσβος. Δυο καλόγεροι από τη βόρεια Ελλάδα έφεραν τον κορωνοϊό!
https://www.stonisi.gr/post/10075/dyo-kalogeroi-apo-th-voreia-ellada-eferan-ton-koronoio

28/07/2020
Κοροναϊός: Υπέκυψε Ιερέας από την Ξάνθη που νοσηλευόταν στην Αλεξ/πολη
https://xanthi2.gr/2020/07/28/κοροναϊός-υπέκυψε-ιερέας-από-την-ξάνθ/

8/8/2020
Αλεξανδρούπολη: Ιερέας θετικός στον κορωνοϊό
http://www.rthess.gr/article/110049/alexandroupoli-iereas-thetikos-ston-koronoio

8/8/2020
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αικατερινοδάρ και Κουμπάν, Ισίδωρος. (1941-2020). (Πατριαρχείο Ρωσίας). – Προσβληθείς από κορωνοϊό εκοιμήθη στο Κρασνοντάρ (Αικατερινοντάρ)
http://markmarkou.sites.sch.gr/1977/new/isidoros_kiritsenko.htm

09/8/2020
Λάρισα: Ιερέας που παραβρέθηκε σε γάμο, θετικός στον κορωνοϊό
https://www.iefimerida.gr/ellada/larisa-iereas-se-gamo-thetikos-ston-koronoio

12/08/2020
Θύμα του κορονοϊού ο αρχιμανδρίτης Αλέξιος Chehadeh, του Πατριαρχείου Αντιοχείας
https://orthodoxia.info/news/thyma-koronoioy-o-archimandritis-al/
http://archive.fo/7jjBg

15/8/2020
Εφιαλτική εξέλιξη. Με κορωνοϊό ιερέας – μεσήλικας ιερέας ναού της πόλης της Μυτιλήνης
https://www.stonisi.gr/post/10750/efialtikh-ekseliksh-me-koronoio-iereas-ypopto-kroysma-trofimos-ghrokomeioy-realtime

16/8/2020
Σε κατοίκους της Μεσαράς Ηρακλειου Κρήτης…ανάμεσά τους ένας ιερέας, η σύζυγός του και δύο ψάλτες εκκλησίας χωριού της περιοχής.
https://www.ant1news.gr/LocalNews/article/577091/koronoios-thetikoi-papas-papadia-kai-dyo-psaltes

18/8/2020
Βουλγαρία – Εκοιμήθη προσβεβλημένος από Covid-19 ο μητροπολίτης Δοροστόλου και Τσερβένου Αμβρόσιος
https://orthodoxia.info/news/ekoimithi-prosvevlimenos-covid-19-o-mitro/

20/8/2020
ΑΙΣΧΟΣ: Στοχοποιούν τη Θεία Κοινωνία για τα συμπτώματα σε γηροκομείο στη Θεσσαλονίκη
https://www.ekklisiaonline.gr/nea/eschos-stochopioun-ti-thia-kinonia-gia-ta-symptomata-se-girokomio-sti-thessaloniki/

25/8/2020
Θετικός στον κορωνοϊό αστυνομικός-ιερέας στο Μουζάκι
https://www.lawandorder.gr/Article/87149/astynomia/thetikos-ston-koronoio-astunomikos-sto-mouzaki

26/8/2020
Τους Αγιοταφίτες “χτύπησε” ο Covid-19.
7 συνολικά μέλη να είναι θετικά.
Συγκεκριμένα, εξ αυτών 4 Μητροπολίτες, 2 Αρχιμανδρίτες και ένας Διάκονος.
2 νοσηλεύονται στο Γαλλικό Νοσοκομείο Ιεροσολύμων, ενώ οι υπόλοιποι είναι ασυμπτωματικοί.
https://corfutvnews.gr/israil-tous-agiotafites-chtypise-o-covid-19/
ή
https://archive.fo/MFAFF

28/8/2020
Τρίκαλα. Θετικός στον κορωνοϊό ο πρωτοσύγκελλος της Μητροπόλεως Τρίκκης
https://orthodoxia.info/news/thetikos-ston-koronoio-o-protosygkell/
ή
https://archive.fo/LXMN7
Ο συγκεκριμένος είχε κάνει και δηλώσεις πριν για την θεία κοινωνία.
https://www.flash.gr/greece/1677327/mitropoli-trikkis-thetikos-ston-koronoio-protosygkelos-pou-elege-pos-den-kollaei-me-tin-koinonia

30/08/2020
Μυτιλήνη Δεκάδες κρούσματα covid-19 – προέκυψαν από τις εκκλησίες την περίοδο γύρω στον Δεκαπενταύγουστο.
https://agkidapress.gr/2020/08/30/δεκάδες-κρούσματα-covid-19-προέκυψαν-από-τις/

20/09/2020
Αν. Αττική: Ιερέας με κορωνοϊό έκανε αγιασμό σε Δημοτικό – Κινητοποίηση Τσιόδρα, κλείσιμο εκκλησιών
https://www.irafina.gr/an-attiki-iereas-me-koronoio-ekane-agiasmo-se-dimotiko-kinitopiisi-tsiodra-klisimo-ekklision/

21/9/2020
8 επιβεβαιωμένα κρούσματα στο Αγιον Ορος -Σε καραντίνα η Μονή Αγίου Παύλου
https://www.iefimerida.gr/ellada/koronoios-kroysmata-se-moni-toy-agioy-oroys
&
Αγωνία στο Άγιον Όρος μετά τα 13 κρούσματα – Ελέγχονται δεκάδες μοναχοί
https://www.in.gr/2020/09/23/greece/agonia-sto-agio-oros-meta-ta-13-krousmata-elegxontai-dekades-monaxoi/
&
Κορωνοϊός – Άγιον Όρος: Διασωληνώθηκε μοναχός – Το έντονο ενδιαφέρον Τσιόδρα
https://www.newsbomb.gr/ellada/story/1119895/koronoios-agio-oros-diasolinothike-monaxos-to-entono-endiaferon-tsiodra

23/09/2020
Θεσσαλονίκη: Θετικός στον κορωνοϊό ιερέας – Καταγγελία πως δεν έγινε ιχνηλάτιση
https://www.typosthes.gr/thessaloniki/228935_thessaloniki-thetikos-ston-koronoio-iereas-kataggelia-pos-den-egine-ihnilatisi
&
Θεσσαλονίκη: Iερέας νοσηλεύεται με κορωνοϊό σε κρίσιμη κατάσταση
https://www.makthes.gr/thessaloniki-iereas-nosileyetai-me-koronoio-se-krisimi-katastasi-314327

24/09/2020
Λάρνακα. Από μια βάπτιση μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο ο ιός-Η σημασία της τήρησης των πρωτοκόλλων
http://www.reporter.com.cy/local-news/article/726773/apo-mia-baptisi-metaferthike-sto-nosokomeio-o-ios-i-simasia-tis-tirisis-ton-protokollon

25/9/2020
Κορωνοϊός: Πέθανε 58χρονος ιερέας χωρίς υποκείμενα νοσήματα στην Θεσσαλονίκη.
https://www.newsit.gr/topikes-eidhseis/koronoios-pethane-58xronos-iereas-xoris-ypokeimena-nosimata-sto-axepa/3110113/
&
Θεσσαλονίκη: Κατέληξε 58χρονος ιερέας από κορωνοϊό- Συγκίνηση κι ανησυχία στα Μετέωρα
“ο ιερέας “κόλλησε” κορωνοϊό μετά από συνάντησή του με μοναχό του Αγίου Όρους στην Ιερισσό Χαλκιδικής, την οποία επισκέφτηκε με την σύζυγό του .”
https://www.makthes.gr/thessaloniki-katelixe-58chronos-iereas-apo-koronoio-sygkinisi-ki-anisychia-sta-meteora-314648

4/10/2020
Θετικοί ιερέας και ψάλτης στον Ιερό Ναό στον 'Αγιο Παντελεήμονα – O νοσηλευτής φερόμενος ως «ασθενής μηδέν» του γηροκομείου Αγ. Παντελεήμονα…. υποστηρίζοντας πως δεν είναι εκείνος ο ασθενής μηδέν που διέσπειρε τον ιό στους ηλικιωμένους του γηροκομείου (ο μόνος τρόπος να πάει από το γηροκομείο ο ιός στην Εκκλησία ήταν λογικά με την διαδικασία της θείας μετάληψης )
https://www.iefimerida.gr/ellada/koronoios-iereas-psaltis-agios-panteleimonas

8/10/2020
Θετικός στον κορωνοϊό ο Μητροπολίτης Μαυροβουνίου Αμφιλόχιος
https://www.pentapostagma.gr/ekklisia/6967541_thetikos-ston-koronoio-o-mitropolitis-mayroboynioy-amfilohios

1/10/2020
Έκλεισε ο Μητροπολιτικός Ναός της Κορίνθου
https://www.hlektra.gr/44396-2-koronoios-ekleise-o-mitropolitikos-naos-tis-korinthoy-meta-apo-kroysma/

5/10/2020
Αγωνία για τον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης Ειρηναίο – Το νέο ιατρικό ανακοινωθέν
https://www.cnn.gr/ellada/story/237189/agonia-gia-ton-arxiepiskopo-kritis-eirinaio-to-neo-iatriko-anakoinothen
&
ΕΞΙΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟ ΚΡΗΤΗΣ ΕΙΡΗΝΑΙΟ – Νοσηλευόταν με κορωνοϊό
https://www.ekklisiaonline.gr/nea/exitirio-gia-ton-archiepiskopo-kritis-irineo/

15/10/2020
Στο Νοσοκομείο ο ιερέας που βγήκε θετικός στον κορωνοϊό – ιερέας από το Σιδάρι ήταν θετικός στον κορωνοϊό, όπως και η σύζυγος του.
https://www.corfupress.com/2020/ειδησεισ/ελευθερο/koinonia/στο-νοσοκομείο-ο-ιερέας-που-βγήκε-θετι/

20/10/2020
Θετικός στον κορωνοϊό βρέθηκε ένας ιερέας στην περιοχή της Αμαλιάδας που βρίσκεται αυτή την στιγμή σε κατ’ οίκον περιορισμό.
https://www.megatv.com/2020/10/20/amaliada-thetikos-ston-koronoio-iereas/

21/10/2020
Αχαΐα – κορωνοϊός: Μοναχός «θετικός» με όπλο την πίστη του!
http://www.pelop.gr/?page=article&DocID=599191

21/10/2020
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Θετικός στον κορωνοϊό ιερέας στο Ωραιόκαστρο
https://www.kathimerini.gr/society/561126364/thetikos-ston-koronoio-iereas-sto-oraiokastro/

22/10/2020
Αναστάτωση στην Ηλεία: Θετικοί στον κορωνοϊό ιερέας και η οικογένειά του
https://www.newsbeast.gr/greece/arthro/6752355/anastatosi-stin-ileia-thetikoi-ston-koronoio-iereas-kai-i-oikogeneia-toy

30/10/2020
Πέθανε από κορωνοϊό ο Μητροπολίτης Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας, Αμφιλόχιος
https://www.candiadoc.gr/2020/10/30/pethane-koronoio-o-mitropolitis-ma/
&
https://www.pentapostagma.gr/ekklisia/6971367_ekoimithi-o-mitropolitis-mayroboynioy-edine-mahi-me-ton-koronoio

30/10/2020
Εν τω μεταξύ, διασωληνωμένος στο νοσοκομείο (ΜΕΘ) παραμένει ο ιερέας από τη βόρεια Κέρκυρα,
https://www.corfupress.com/2020/ειδησεισ/ελευθερο/koinonia/πέθανε-βρετανίδα-που-νοσηλευόταν-με-κ/

1/11/2020
Θεσσαλονίκη: Θετικός στον κορωνοϊό ο Μητροπολίτης Ιερισσού, Αγίου Όρους και Αδραμερίου Θεόκλητος -Συμμετείχε στη δοξολογία στον Άγιο Δημήτριο
https://www.kathimerini.gr/society/561139777/thessaloniki-thetikos-ston-koronoio-o-mitropolitis-theoklitos-symmeteiche-sti-doxologia-ston-agio-dimitrio/
&
«Εγώ κοινώνησα, βλέπετε να έχω κορωνοϊό;», έλεγε ο Μητροπολίτης Θεόκλητος που κόλλησε τελικά
http://www.topontiki.gr/article/413463/ego-koinonisa-vlepete-na-eho-koronoio-elege-o-mitropolitis-theoklitos-poy-kollise

5/11/2020
Μια ωραία ιστορία κορονοϊού από την Νάξο – Δημήτρης Καμπουράκης
Άλλη μια ευσεβείς παρέα σε ιερό προσκύνημα από την Νάξο για τα Κύθηρα που διέσπειρε τον ιό σε όλο το νησί.
https://www.liberal.gr/apopsi/mia-oraia-istoria-koronoiou-apo-tin-naxo/333518

5/11/2020
Κορωνοϊός, Σερβία: Στο νοσοκομείο ο Πατριάρχης της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, Ειρηναίος
https://www.flash.gr/world/1715838/koronoios-servia-sto-nosokomeio-o-patriarxis-tis-servikis-orthodoksis-ekklisias-eirinaios

6/11/2020
Κέρκυρα: Πέθανε ο ιερέας που νοσηλευόταν με κορωνοϊό
https://www.aftodioikisi.gr/koinonia/kerkyra-pethane-o-iereas-poy-nosileyotan-me-koronoios/
&
Λαμία: Κατέληξε πριν από λίγο ο Ιερέας από την Βόρεια Κέρκυρα, ο οποίος νοσηλευόταν στην ΜΕΘ του Νοσοκομείου
https://www.lamiafm1.gr/κορωνοϊός-πέθανε-ο-ιερέας-που-νοσηλευ/

6/11/2020
Θετικοί στον κορωνοϊό τουλάχιστον 6 ιερείς στα Γιαννιτσά!
https://www.karatzova.com/2020/11/6.html

7/12/2020
Georgian priest who claimed pandemic was ‘fake’ dies of coronavirus
https://jam-news.net/in-georgia-a-priest-who-did-not-allow-to-disinfect-churches-died-of-coronavirus-news-pandemic/

7/11/2020
Και ο Τοποτηρητής της σερβικής Εκκλησίας του Μαυροβουνίου Ιωαννίκιος, με κορωνοϊό
https://roides.wordpress.com/2020/11/07/7oct20-3/

9/11/2020
Θετικός στον κορωνοϊό ο Ιερώνυμος Αιγιαλείας και Καλαβρύτων
https://dete.gr/thetikos-ston-koronoio-o-ieronymos-aigialeias-kai-kalavryton/
&
https://www.agriniopress.gr/thetikos-ston-koronoio-o-ieronymos-aigialeias-kai-kalavryton/

10/11/2020
Στο νοσοκομείο, αφού προσβλήθηκε από κοροναϊό, βρίσκεται ο 91χρονος Πατριάρχης Φιλάρετος της Ουκρανίας, ο οποίος είχε κατηγορήσει τους γκέι γάμους για την πανδημία
https://www.tovima.gr/2020/09/10/world/thetikos-ston-koronaio-o-patriarxis-filaretos/

10/11/2020
Συγκλονίζει ιερέας από την Κρήτη που νόσησε – “Να βλέπεις τον χάρο να έρχεται και να φεύγει”
https://www.thetoc.gr/koinwnia/article/koronoios-sugklonizei-iereas-apo-tin-kriti-pou-asthenise—na-blepeis-ton-xaro-na-erxetai-kai-na-feugei/

11/11/2020
Θετικός στον κορωνοϊό διαγνώστηκε ο επίσκοπος Ωλένης Αθανάσιος, βοηθός επίσκοπος της μητρόπολης Ηλείας.
https://orthodoxia.info/news/o-episkopos-olenis-athanasios-thetikos/

11/11/2020
Θετικός στον κοροναϊό ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος – Μεταφέρεται με C-130 στην Αθήνα και σε ειδικό φορείο.
https://www.in.gr/2020/11/11/greece/thetikos-ston-koronaio-o-arxiepiskopos-alvanias-anastasios-metaferetai-c-130-stin-athina/

11/11/2020
Κορωνοϊός: Σε καραντίνα ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος και όλα τα μέλη της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου!
https://www.newsit.gr/ellada/koronoios-se-karantina-o-arxiepiskopos-ieronymos-kai-ola-ta-meli-tis-diarkous-ieras-synodou/3139727/

12/11/2020
Κορωνοϊός: θετικοί τουλάχιστον 10 Μητροπολίτες
https://www.ant1news.gr/eidiseis/article/585849/koronoios-thetikoi-toylaxiston-10-mitropolites
&
κορωνοϊός Μητροπολίτες: Δύο Ιεράρχες κόλλησαν – Σε καραντίνα ο Αρχιεπίσκοπος
https://www.flash.gr/greece/1719979/koronoios-mitropolites-dyo-ierarxes-kollisan-se-karantina-o-arxiepiskopos

12/11/2020
Σε καραντίνα ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης;
https://stonisi.gr/post/12883/se-karantina-o-mhtropoliths-mytilhnhs

14/11/2020
Ο Αμβρόσιος διαγνώστηκε θετικός στον κορωνοϊό
(Τον περασμένο Μάρτιο ο πρώην Αιγιαλείας και Καλαβρύτων, Αμβρόσιος, παρότρυνε τους πιστούς να ψεκάζονται με αγιασμό ως αποτελεσματικό φάρμακο κατά του κορωνοϊού)
https://www.athensvoice.gr/greece/690486_o-amvrosios-diagnostike-thetikos-ston-koronoio

15/11/2020
Θετικός στον κοροναϊό και ο Μητροπολίτης Βέροιας
https://www.in.gr/2020/11/15/greece/thetikos-ston-koronaio-kai-o-mitropolitis-veroias/
ή
https://archive.fo/L1DUi
&
Διαψεύδει ο Μητροπολίτης Βέροιας, Ναούσης και Καμπανίας Παντελεήμων την είδηση που δημοσιεύθηκε σε εκκλησιαστικές ιστοσελίδες και τον φέρει να έχει βρεθεί θετικός στον κορωνοϊό, αλλά και να βρίσκεται σε καραντίνα.
https://www.voria.gr/article/o-mitropolitis-verias-panteleimon-diapsevdi-oti-nosi-me-koronoio

15/11/2020
Εκοιμήθη ο Μητροπολίτης Λαγκαδά Ιωάννης, ήταν θετικός στον κορωνοϊό
https://www.iefimerida.gr/ellada/ekoimithi-o-mitropolitis-lagkada-ioannis-koronoios
&
Θυσίασε τη ζωή του για την Εκκλησία και την Πίστη: Συγκλονίζει ο γιατρός του Μητροπολίτη Λαγκαδά
https://www.ekklisiaonline.gr/nea/thysiase-ti-zoi-tou-gia-tin-ekklisia-ke-tin-pisti-sygklonizi-o-giatros-tou-mitropoliti-lagkada/
ή
https://archive.fo/OAHdY

16/11/2020
Θετικές στον κορωνοϊό εννέα μοναχές σε Μονή που είχαν επισκεφθεί ο Αμβρόσιος και ο Καλαβρύτων
http://www.topontiki.gr/article/415981/thetikes-ston-koronoio-ennea-monahes-se-moni-poy-eihan-episkefthei-o-amvrosios-kai-o
&
αυτη η είδηση διαψεύστηκε:
Βγάλανε θετικές στον κορωνοϊό μοναχές και το διαψεύδουν οι ίδιες.
https://www.agapwtonxristo.com/2020/11/blog-post_58.html

16/11/2020
Πάτρα: Ο κορωνοϊός τρύπωσε στην εκκλησία! Νόσησαν ο ιερέας, η παπαδιά και ο νεοκόρος
https://www.newsit.gr/topikes-eidhseis/patra-o-koronoios-trypose-stin-ekklisia-nosisan-o-iereas-i-papadia-kai-o-neokoros/3142336/

17/11/2020
Πέθανε από κορωνοϊό ο π. Χρήστος Γάλλος
https://newsique.gr/pethane-apo-koronoio-o-iereas-p-christos-gallos/

17/11/2020
ΚΟΡΟΝΟΪΟΣ: ΝΟΣΗΣΑΝ ΙΕΡΕΑΣ, ΠΑΠΑΔΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΚΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ
https://www.ekklisiaonline.gr/nea/koronoios-nosisan-iereas-papadia-ke-neokoros-stin-patra/
ή
https://archive.fo/X677Q

17/11/2020
Στην κλινική covid-19 νοσηλεύονται δυο κληρικοί της Μητροπόλεως Τρίκκης και Σταγών, εδώ και λίγες μέρες.
https://www.ekklisiaonline.gr/nea/koronoios-dyo-kliriki-tis-mitropolis-trikkis-thetiki/
ή
https://archive.fo/KG0Ms

17/11/2020
Καστοριά: Άλλος ένας θάνατος από κορωνοϊό στο Νεστόριο – Έφυγε από τη ζωή ο ιερέας της Καλλιθέας
https://www.kastorianiestia.gr/2020/11/allos-enas-thanatos-apo-koronoio-sto-nestorio-efyge-apo-ti-zoi-o-iereas-tis-kallitheas/
&
https://www.news.gr/ellada/article/2414518/koronaios-katelixe-49chronos-iereas-apo-tin-kastoria.html

17/11/2020
Θετικός στον κορωνοϊό ο επίσκοπος Αρούσας και Κεντρικής Τανζανίας, Αγαθόνικος
https://www.tribune.gr/religion/news/article/705733/thetikos-ston-koronoio-o-episkopos-tanzanias-agathonikos.html

17/11/2020
ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΤΟΝ COVID-19 Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΚΙΤΡΟΥΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ –
α) Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης κ. Γεώργιος υποβλήθηκε σε τεστ μοριακού ελέγχου και βρέθηκε θετικός στον κορωνοϊό
γ) Ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Αρούσας και Κεντρικής Τανζανίας κ. Αγαθόνικος, αδελφός της Ιεράς Μονής Αγίου Διονυσίου Ολύμπου, εμφάνισε συμπτώματα κορονοϊού.
https://www.ekklisiaonline.gr/nea/thetikos-ston-covid-19-o-mitropolitis-kitrous-georgios/
ή
https://archive.fo/cQR5b

18/11/2020
ΑΠΕΒΙΩΣΕ ΑΠΟ ΚΟΡΩΝΟΪΟ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ
https://www.ekklisiaonline.gr/nea/apeviose-apo-koronoio-ypallilos-tou-ikoumenikou-patriarchiou

18/11/2020
Κύπρος – Θετικός στον κορωνοϊό ο Μητροπολίτης Κιτίου Νεκτάριος
https://www.reporter.com.cy/local-news/article/724340/thetikos-ston-koronoio-o-mitropolitis-kitioy-nektarios

19/11/2020
Νοσηλεύεται με κορωνοϊό ο Ιερώνυμος -Σε Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας του «Ευαγγελισμού»
https://www.iefimerida.gr/ellada/me-koronoio-o-arhiepiskos-ieronymos-nosileyetai-ston-eyaggelismo

19/11/2020
Κορωνοϊός: Θετική μοναχή από Μονή των Μετεώρων – Μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο Τρικάλων
https://www.thetoc.gr/koinwnia/article/thetiki-ston-covid-19-monaxi-apo-moni-ton-meteoron/
&
https://www.thebest.gr/article/601088-aigialeia-mia-kalogria-enas-diakonos-kai-enas-dioikitikos-upallilos-tis-mitropolis-thetikoi-ston-koronoio

19/11/2020
Αλεξανδρούπολη: Νεκρή μοναχή από κορωνοϊό και πάνω από 20 κρούσματα στο Μοναστήρι της Μάκρης
https://www.evros-news.gr/2020/11/19/αλεξανδρούπολη-χαμός-νεκρή-μοναχή-κα/
ή
https://archive.fo/hLr4i

19/11/2020
Αιγιάλεια: Μια Καλόγρια, ένας διάκονος και ένας διοικητικός υπάλληλος της Μητρόπολης θετικοί στον κορωνοϊό
https://www.thebest.gr/article/601088-aigialeia-mia-kalogria-enas-diakonos-kai-enas-dioikitikos-upallilos-tis-mitropolis-thetikoi-ston-koronoio

20/11/2020
The Patriarchate of Georgia announced that Bishop Lazar (Samadbegishvili) of Borjomi and Bakuriani, passed away today, November 20, due to COVID-19 and other serious ailments.
https://orthodoxtimes.com/bishop-of-borjomi-and-bakuriani-reposed-in-the-lord-due-to-covid-19/

20/11/2020
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Καζάν και Ταταρστάν, Θεοφάνης. (1947-2020)(Πατριαρχείο Ρωσίας). – Προσβληθείς από κορωνοϊό εκοιμήθη στο Καζάν
http://markmarkou.sites.sch.gr/2000/new/theofanis_azurkov.htm

20/11/2020
Απεβίωσε ο Αρχιεπίσκοπος Ιπεκίου, Μητροπολίτης Βελιγραδίου και Καρλοβικίου και Πατριάρχης των Σέρβων, Ειρηναίος από επιπλοκές του κορωνοϊού
https://www.naftemporiki.gr/story/1660608/apebiose-o-patriarxis-ton-serbon-eirinaios-apo-epiplokes-tou-koronoiou

20/11/2020
Τρεις μητροπολίτες της Βορείου Ελλάδας ασθενείς με κορωνοϊό, αλλά το κρύβουν
https://www.protagon.gr/epikairotita/treis-mitropolites-tis-voreiou-elladas-astheneis-me-koronoio-alla-to-kryvoun-44342170895
&
Αποκάλυψη: Το μυστικό κορονο-γεύμα των ιεραρχών με τον Αρχιεπίσκοπο στη Μονή Πετράκη – Ποιοι συμμετείχαν
https://www.newsitamea.gr/2020/11/20/apokalypsi-to-mystiko-korono-geyma-ton-ierarchon-ton-archiepiskopo-sti-moni-petraki-poioi-symmeteichan/

21/11/2020
Μαγνησία: Ιερέας βρέθηκε θετικός στον κορωνοϊό και ένα χωριό είναι… στο πόδι
https://www.ithessaly.gr/2020/11/blog-post_616.html

21/11/2020
Νάουσα: Πέθανε από κορωνοϊό 50χρονος ιερέας με υποκείμενα νοσήματα
https://www.naftemporiki.gr/story/1661098/thessaloniki-50xronos-iereas-pethane-apo-koronoio-sti-naousa

22/11/2020
Βελιγράδι – Στο νοσοκομείο με κορωνοϊό ο Μητροπολίτης Δαμπροβοσνίας Χρυσόστομος
https://www.tvopen.gr/watch/50030/stonosokomeiomekoronoioomhtropolithsxrysostomos

22/11/2020
Να συλλαμβάνονται οι ιερείς που αποκρύπτουν ότι έχουν κορωνοϊό
Η πιο τραγική και εξοργιστική πληροφορία όμως, την οποία μας μεταφέρουν μεγάλες εφημερίδες όπως το Βήμα και η Καθημερινή, είναι ότι αρκετοί κληρικοί πιστεύεται ότι αποκρύπτουν την ασθένειά τους.
https://www.larisacitynews.gr/2020/11/blog-post_943.html

26/11/2020
Καλαμάτα. κορωνοϊός: Πέθανε ιερέας λίγο μετά τη διασωλήνωσή του
https://newsique.gr/koronoios-pethanes-iereas-ligo-meta-ti-diasolinosi-tou/
&
https://newsique.gr/koronoios-pethanes-iereas-ligo-meta-ti-diasolinosi-tou/

26/11/2020
Κορωνοϊός: Διασπορά μετά τη διάσωση μοναχού στα Μετέωρα
https://www.ert.gr/eidiseis/ellada/kinonia/koronoios-diaspora-meta-ti-diasosi-monachoy-sta-meteora-video/

27/11/2020
Κορωνοϊός: Πέθανε 56χρονος Βολιώτης ιερέας – Ήταν πατέρας τεσσάρων παιδιών
“Σε ηλικία 56 ετών έφυγε από τη ζωή, από επιπλοκές του κορωνοϊού, ο εφημέριος του Ι.Ν. Ευαγγελιστρίας Γερακαρίου Αγιάς, π. Ιωάννης Πρασσάς, ο οποίος νοσηλευόταν στο Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας.”
https://eleftherostypos.gr/ellada/666658-koronoios-pethane-56xronos-boliotis-iereas-%ce%aetan-pateras-tessaron-paidion/
&
Πέθανε από κορωνοϊό ο 56χρονος ιερέας της εκκλησίας στο Γερακάρι Αγιάς
https://www.onlarissa.gr/2020/11/27/pethane-apo-koronoio-o-iereas-tis-ekklisias-sto-gerakari-agias/

28/11/2020
Πέθανε ο αρχιμανδρίτης Λουκάς Λαλόπουλος από κορωνοϊό -Iεροκήρυξ της Μητροπόλεως Λαγκαδά
https://eretikos.gr/pethane-o-archimandritis-loykas-lalopoylos-apo-koronoio-ierokiryx-tis-mitropoleos-lagkada/370867

1/12/2020
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης πρώην Τσελιάμπινσκ και Ζλατούστ, Ιώβ. (1938-2020).(Πατριαρχείο Ρωσίας). – Προσβληθείς από κορωνοϊό
http://markmarkou.sites.sch.gr/1975/new/iov_tivoniuk.htm

1/12/2020
Στο Τζάνειο εισήχθη ο μητροπολίτης Πειραιώς και Σαλαμίνος των Παλαιοημερολογίτων – κ. Γερόντιος
https://www.grtimes.gr/ellada/sto-tzaneio-eisichthi-o-mitropolitis-peiraios-ton-palaioimerologiton?_route_=ellada/sto-tzaneio-eisichthi-o-mitropolitis-peiraios-ton-palaioimerologiton

1/12/2020
Διασωληνώθηκε Αρχιμανδρίτης που κοινωνούσε πιστούς εν μέσω καραντίνας – της Ιεράς Μονής Αγίου Νεκταρίου στο Παλαιογράτσανο του δήμου Βελβεντού, Αυγουστίνος Μύρου.
https://www.pagenews.gr/2020/12/01/ellada/diasolinothike-arximandritis-pou-koinonouse-pistous-en-meso-karantinas/

1/12/2020
Θεσσαλονίκη: Εκοιμήθη ο αρχιμανδρίτης Λουκάς Λαλόπουλος – Νοσηλευόταν με κορωνοϊό
https://cityportal.gr/thessalonikh-ekoimhthh-o-arximandriths-loykas-lalopoylos-8211-noshleyotan-me-korwnoio,200977,1397,54,7

7/12/2020
Ροδόπολη Σερρών. Ο ιερομόναχος πατέρας Γαβριήλ, κατά κόσμον Μιχάλης Νικολαϊδης, 53 ετών πέθανε το μεσημέρι της Παρασκευής στη ΜΕΘ του νοσοκομείου Καβάλας, όπου νοσηλευόταν εδώ και μέρες με κορωνοϊό. Η κηδεία του έγινε χτες.
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=2096866953776518&id=115879448541955&__cft__[0]=AZW79JrsCB1cbQi8kqwNPjaE0O34v5343LSOHKp62xIfz22BLqy8xtjfevUIVBy5cLoC_sttbG7H27q4QQHktyjdcOVw0htmFTbrsUWX-TyQL_60hBFghEi4cWowEfXYJfERqGRTwP0VsDlzBMT1Ny13&__tn__=%2CO%2CP-R
&
https://www.vimaorthodoxias.gr/nea/kavala-ekoimithi-sta-53-toy-o-p-michalis-nikola-dis-nosileyotan-stin-meth-me-koronoio

7/12/2020
Κορωνοϊός: Εκοιμήθη ο πρώην Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών, Αλέξιος από επιπλοκές
https://www.ert.gr/frontpage/koronoios-ekoimithi-o-proin-mitropolitis-trikkis-kai-stagon-alexios-apo-epiplokes-video/

9/12/2020
Πέθανε μοναχός του Αγίου Όρους από κορωνοϊό – Έξι μονές σε καραντίνα
“Ένας μοναχός, στο Άγιο Όρος, κατέληξε από κορωνοϊό ενώ συνολικά έξι μονές βρίσκονται σε καραντίνα, η οποία οδεύει προς το τέλος της….νοσηλεύονται σε νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης και του Πολυγύρου συνολικά επτά μοναχοί (τέσσερις στη Θεσσαλονίκη, τρεις στον Πολύγυρο), από τους οποίους ένας αντιμετωπίζει και υποκείμενα νοσήματα.”
https://www.npress.gr/greece/pethane-monachos-toy-agioy-oroys-apo-kor/
ή
https://archive.fo/muYxh
&
https://www.protothema.gr/greece/article/1073338/agion-oros-se-karadina-6-mones-enas-monahos-katelixe/

9/12/2020
Εκοιμήθη η Καθηγουμένη της Ι.Μ. Ρουσάνου Μετεὼρων, Φιλοθέη
https://www.romfea.gr/diafora/40919-ekoimithi-i-kathigoumeni-tis-im-rousanou-filothei

9/12/2020
Στο νοσοκομείο με κορωνοϊό ο Μητροπολίτης Καστοριάς Σεραφείμ
Καστοριά: Άλλοι πέντε ιερείς θετικοί στον κορωνοϊό
https://www.protothema.gr/koronoios-live/article/1073252/kastoria-alloi-pede-iereis-thetikoi-ston-koronoio/
&
Είχε κάνει δηλώσεις για την Θεία Κοινωνία
https://www.romfea.gr/pneumatika/35837-i-ellogos-pisti

10/12/2020
Λάρισα: Πέθανε από κορωνοϊό νεαρός ψάλτης
https://parallaximag.gr/epikairotita/larisa-pethane-apo-koronoio-nearos-psaltis

16/12/2020
Βελτιώνεται η υγεία του Μητροπολίτη – 2 αρχιμανδρίτες με covid π. Λούπος και π. Γεώργιος.
https://fouit.gr/2020/12/16/veltionetai-i-ygeia-toy-mitropoliti-pote-pairnei-exitirio/

19/12/2020
“Αμφιβάλετε ότι οι τόσο αγαπητοί πατέρες γνωστής σας μονής της Πελοποννήσου χτυπήθηκαν από τον κορονοιό και ένας έχασε την ζωή του;”
Ολοκληρωτισμοί και … «Ολοκληρωτισμοί» Του Μητροπολίτου Αργολίδος Νεκταρίου
https://www.neadrasis.gr/arthra/oloklirotismoi-kai-oloklirotismoi

21/12/2020
Λευκωσία. Θετικός στον κορωνοϊό ο Μητροπολίτης Τριμυθούντος Βαρνάβας.
http://larnakaonline.com.cy/2020/12/21/thetikos-ston-koronoio-o-mitropolitis-trimythountos-varnavas/

21/12/2020
Κύπρος – Θετικός διαγνώστηκε ο Επίσκοπος Μεσαορίας Γρηγόριος
https://m.kathimerini.com.cy/gr/kypros/synagermos-stin-arxiepiskopi-apo-kroysma-koronoioy

21/12/2020
Κορωνοϊός: Διασωληνωμένος στο Νοσοκομείο ο Μητροπολίτης Καστοριάς Σεραφείμ
https://eleftherostypos.gr/ellada/679902-diasolinomenos-sto-nosokomeio-o-mitropolitis-kastorias-serafeim/

25/12/2020
Κορωνοϊός: Εκοιμήθη ο πρωτοπρεσβύτερος της Μητρόπολης Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας
https://www.iefimerida.gr/ellada/koronoios-ekoimithi-o-protopresbyteros-tis-mitropolis-florinis-prespon-kai-eordaias

28/12/2020
Πέθανε απο covid-19 ο Αρχιμανδρίτης Aυγουστίνος Μύρου – ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΣΕΡΒΙΩΝ ΚΑΙ ΚΟΖΑΝΗΣ
https://vetonews.gr/localnews/kozani/item/56936-pethane-apo-covid-19-o-archimandriths-aygoystinos-myroy

28/12/2020
Θετικός στον κορωνοϊό μετά από έλεγχο του ΕΟΔΥ, ο αρχιμανδρίτης Νικηφόρος Μανάδης και η 93χρονη μητέρα του – Ανακοίνωση της Ιεράς Μονής Κοσμά του Αιτωλού
https://kozanimedia.gr/archives/537377
&
Φόβοι για μεγάλη διασπορά του κορονοϊού μετά από χειροτονία σε Μονή σε χωριό της Κοζάνης. Πέντε ιερείς βρέθηκαν θετικοί στον ιό.
https://www.news247.gr/koinonia/synagermos-stin-kozani-thetikoi-pente-iereis-anisychia-gia-megali-diaspora.9100508.html
&
6 θετικά κρούσματα κορωνοϊού, σε επισκέπτες, προ εβδομάδος, της Ιεράς Μονής Κοσμά του Αιτωλού στην Άρδασσα Εορδαίας
https://kozan.gr/archives/322919

28/12/2020
Ο δαίμων Κοβίδιος δολοφόνησε δυο μεγάλες μορφές της Ορθοδοξίας – Εκοιμήθη εν Κυρίω ο πατήρ Πανάρετος Γρηγοριάτης, μοναχός της Ι.Μ. Οσίου Γρηγορίου του Αγίου Όρους
https://roides.wordpress.com/2020/12/29/29dec20/

30/12/2020
Κορωνοϊός στο Ανυφί: Με πυρετό ο παπάς στη Χριστουγεννιάτικη λειτουργία
https://anagnostis.org/article/koronoios-sto-anyfi-me-pyreto-o-papas-sti-hristoygenniatiki-leitoyrgia
&
Από τη χριστουγεννιάτικη λειτουργία κόλλησαν 15 κάτοικοι χωριού της Αργολίδας
https://www.in.gr/2020/12/29/greece/koronaios-apo-ti-xristougenniatiki-leitourgia-kollisan-15-katoikoi-xoriou-tis-argolidas/

30/12/2020
Μητροπολίτης Καστοριάς: Ο τρίτος ιεράρχης που χάνει τη ζωή του από κορωνοϊό σε δύο μήνες
https://www.newsbomb.gr/ellada/story/1152365/mitropolitis-kastorias-o-tritos-ierarxis-poy-xanei-ti-zoi-toy-apo-koronoio-se-dyo-mines
&
Εκοιμήθη ο μητροπολίτης Καστοριάς Σεραφείμ που νοσηλευόταν για κορωνοϊό
https://www.brakenews.gr/news-article.php?id=15036

31/12/2020
COVID 19: «Ξεφεύγει» η κατάσταση στον Δήμο Αλιάρτου, διασωληνώθηκε ιερέας
https://www.star.gr/video/eidiseis/ellada/374659?page=38
&
Δήμαρχος Αλιάρτου: Συρροή κρουσμάτων σε πιστούς που πήγαν σε εκκλησία τα Χριστούγεννα –
«Όλα ξεκίνησαν από τη συρροή πιστών στην ενορία του Αγίου Χαραλάμπους»,
https://www.ekklisiaonline.gr/nea/dimarchos-aliartou-syrroi-krousmaton-se-pistous-pou-pigan-se-ekklisia-ta-christougenna/

31/12/2020
Θετικός στον κορωνοϊό στον Άγιο Νεκτάριο Πατρών ο ιερέας, η παπαδιά ο πατέρας του τα 3 παιδιά του και ο νεοκόρος. Ο ναός μπήκε σε καραντίνα μαζί με τους υπόλοιπους ιερείς, ψάλτες και επιτρόπους. 
«Κλειστός» για τρεις μέρες Ναός της Πάτρας λόγω covid-19- Eντοπίστηκαν κρούσματα (thebest.gr)

Σχετικά:

Ο κορωνοϊός τράβηξε τη μάσκα της Ορθοδοξίας
https://roides.wordpress.com/2020/11/12/12nov20/

Εκοιμήθη αιφνιδίως ο Μητροπολίτης Πηλουσίου Νήφωνας
https://www.vimaorthodoxias.gr/nea/ekoimithi-aifnidios-o-mitropolitis-piloysioy-nifonas/

Θάνατοι ορθόδοξων αρχιερέων την τελευταία δεκαετία
2010 13
2011 13
2012 19
2013 15
2014 13
2015 14
2016 20
2017 22
2018 13
2019 21
ο μέσος όρος θανάτων της δεκαετίας είναι 16,3
2020 33, οι 17 από την πανδημία
https://markmarkou.sites.sch.gr/2020/koim2020.htm

Γιάννης Τριάντης, Η δεινή ήττα της Εκκλησίας , 2 / 1 / 2021
https://www.news247.gr/gnomes/giannhs-trianths/i-deini-itta-tis-ekklisias.9098417.html

Video
Υπερβολική θνησιμότητα ιερέων από κορωνοϊό
https://youtu.be/pL_CqirSCsE

Κοινωνούσε λεπρούς και ήταν υγιής! (Σπιναλόγκα)
https://youtu.be/IKLIp76jzm8

Παράρτημα

Στην εφημερίδα του καθημερνή δημοσιεύτηκε άρθρο ιερέα: «Βασίλειος Θερμός: Ωσμωση επιστήμης και θρησκείας». Ο ιερωμένος που είναι και παιδοψυχίατρος δεν ανήκει στις πολυπληθείς ιερατικές κατηγορίες, των αγράμματων ή των φανατικών ή των απατεώνων. Εκπροσωπεί την καλύτερη μερίδα του κλήρου και διατυπώνει ότι διαλλακτικότερο εκφράστηκε από ιερέα για την θεία μετάληψη, με εξαίρεση τη μόνη ορθολογική, ευαγγελικά (αλλά και αποστολικά, παραδοσιακά και «πατερικά») θεολογημένη και έντιμη άποψη που διατύπωσε ο γενναίος ιερέας Χαράλαμπος Κοπανάκης δηλώνοντας πως η Μετάληψη δεν σκοτώνει τους ιούς («Εξηγήσεις ζητά η Μητρόπολη από τον Κρητικό ιερέα»), τον οποίο βεβαίως η Ιεραρχία δεν τόλμησε να ακουμπήσει, γνωρίζοντας πως τότε η γελοιοποίηση και ο εξευτελισμός της Εκκλησίας θα ήταν η αναπόφευκτη συνέπεια, από τη δημόσια συζήτηση που θα άνοιγε, κάτι που για την Εκκλησία είναι ένας μόνιμος εφιάλτης.

Από το άρθρο του κ. Βασίλη Θερμού αντιγράφω το επίμαχο απόσπασμα: «Θεωρώ πως η στάση της επίσημης Εκκλησίας έπρεπε εξαρχής να είναι διαφορετική. Μια αντίδραση ανάλογη των περιστάσεων θα ήταν, κατ’ αρχάς, να διακηρύξει δημοσίως την ακράδαντη πεποίθησή της ότι διά της Θείας Κοινωνίας δεν μεταδίδονται λοιμώξεις, κάτι που περίτρανα φανερώνεται από τους χιλιάδες κληρικούς οι οποίοι ανά τους αιώνες «καταλύουν» το υπόλοιπο του Ποτηρίου, ακόμη και στα νοσηλευτήρια. Την ίδια στιγμή, όμως, θα δήλωνε ότι, σεβόμενη την αγωνία των μη πιστών, δεν προσδοκά να συμμερίζονται τη δική μας βεβαιότητα, και ως εκ τούτου αλλάζει τον τρόπο της Θείας Κοινωνίας. Για να ηρεμήσουν αυτοί και για να μη στοχοποιηθεί η Εκκλησία, δηλαδή τα μέλη της».

Ο κ. Θερμός δίνει στην Εκκλησία μια διπλωματική διέξοδο που θα έσωζε τα υποκριτικά προσχήματα, θα διατηρούσε με μικροτραύματα την ανίερη εξουσιαστική ισχύ του κλήρου πάνω στους κάθε λογής προβληματικούς, θα κρατούσε και την πίτα σωστή και τον σκύλο χορτάτο. Βεβαίως η διέξοδος είναι απόλυτα νόμιμη, αφού μειώνει δραστικά τον ιερό κίνδυνο για τη δημόσια Υγεία, πλην ανόητη στο, υποτιθέμενα στατιστικής υφής, επιχείρημά της.

Διεθνής διασυρμός της βαλκανικής Ορθοδοξίας με το κοινό κουτάλι. Ρουμανία: As Romania COVID-19 cases grow Priests give communion with shared spoon (euronews-24.3.2020)

Α. Από που γνωρίζει ο κ. Θερμός, πως «ανά τους αιώνες» ουδείς ιερέας δεν προσεβλήθη με λοίμωξη μέσω του Ποτηρίου ή της λαβίδας ή της εκπνοής του πιστού ή του ιερέα την ώρα της εγγύτατης επικοινωνίας;

Β. Από πού τεκμαίρεται πως χιλιάδες κληρικοί που διαθέτουν νου και λογική δεν έχυσαν και χύνουν το περιεχόμενο του Ποτηρίου στον πλησιέστερο νεροχύτη ή στην κοντινότερη γλάστρα;

Γ. Υπάρχει στατιστική η οποία βεβαιώνει πως ουδείς Ορθόδοξος ιερέας ανά τους αιώνες δεν προσεβλήθη από κάποια λοίμωξη; Ασφαλώς όχι, χιλιάδες έχουν νοσήσει.

Δ. Από που προκύπτει για παράδειγμα πως οι χιλιάδες ιερείς που έχουν προσβληθεί από λοιμώξεις δεν τις πήραν από τη διαδικασία της Μετάληψης;

Ε. Από πού προκύπτει ότι οι 14 νεκροί Ορθόδοξοι Επίσκοποι και οι 20 που ανακοινώθηκε πως ασθένησαν από κορωνοϊό (για τους 2- τουλάχιστον-του ασύδοτου πατριαρχείου Ιεροσολύμων δεν ανακοινώθηκαν ούτε τα ονόματά τους), για να μην επεκταθούμε στα κρυφά αρχιερατικά κρούσματα (δες παραπάνω) ή οι εκατοντάδες ανά τον κόσμο Ορθόδοξοι ιερείς, μοναχοί, μοναχές, ιδιαίτερα οι κρυπτόμενοι από τον επίσημο χάρτη της πανδημίας Αγιορείτες, που προσβλήθηκαν ή πέθαναν για να μην επεκταθούμε και στον απροσδιόριστο αριθμό πιστών, δεν κόλλησαν από τη θεία Κοινωνία;

Στ. Θα τολμούσαν οι απολογητές της Μετάληψης γιατροί-κληρικοί ή λαϊκοί γιατροί όπως η κες Λινού και Γιαμαρέλου, να εξέθεταν αυτές τις απόψεις σε κάποιο διεθνές ιατρικό συνέδριο χωρίς να καγχάσει το ακροατήριο;

Ζ. Επειδή πολλοί ρασοφόροι ηλίθιοι ή απατεώνες αναφέρονται συνεχώς στο βάκιλο της λέπρας που τάχα δεν έχει μεταδοθεί με την μετάληψη ασθενών σε ιερέα, πέρα από τα ανύπαρκτα στατιστικά στοιχεία αιώνων, πέρα από το αναπόδεικτο του ισχυρισμού πως όλοι οι ιερείς πίνουν, μετά, το περιεχόμενο του ποτηριού, πέρα από την ύπαρξη και ιερέων που νόσησαν από τη νόσο του Χάνσεν, κρύβουν από αυτούς που τους ακούνε, πως ο βάκιλος της λέπρας βρίσκεται στην τελευταία θέση της μεταδοτικότητας.

Η. Σε ποιο επιστημονικό ιατρικό σύγγραμμα, ελληνικό, ή ξένο ή έστω στη γλώσσα σουαχίλι, πιστοποιείται ή απλά υποστηρίζεται ή έστω καταγράφεται ο ισχυρισμός τους;

Θ. Γιατί καμία άλλη χριστιανική Εκκλησία, ούτε ο ίδιος ο πάπας που ηγείται του μέγιστου τμήματος της Χριστιανοσύνης, δεν διανοούνται να διεκδικήσουν για τη μετάληψή τους αυτήν την ιδιότητα, αλλά διακόπτουν την παραδοσιακή μετάδοσή της σε κάθε πανδημία, αν και χρησιμοποιούν πολύ λιγότερο μεταδοτικές μεθόδους από ότι το κοινό κουτάλι; (12.08.2009, «Ο ασεβής ιός» «Η νέα γρίπη των χοίρων…Διάφοροι καθολικοί Καρδινάλιοι όρισαν να γίνεται η θεία κοινωνία μόνο με τη στεγνή όστια»).

Ι. Τέλος ένα ερώτημα προς τις δυο αθεολόγητες θεούσες και εντελώς αντιεπιστημονικά ομιλούσες λοιμωξιολογίνες, που πήραν και θα πάρουν κόσμο στο λαιμό τους με τη φτηνή, άκαιρη και άτοπη, δημόσια επίδειξη φραστικής ανούσιας πίστης. Δεν γνωρίζουν ότι σύμφωνα με την Ομολογία πίστης που δίνουν στα τηλεοπτικά κανάλια (!) πως ο Παύλος προειδοποιεί με θάνατο αυτούς που δεν έχουν την πίστη της Μαρίας Σολωμού ή του Σταύρου Τζώρτζογλου και μεταλαμβάνουν ανάξια; «ο γαρ εσθίων και πίνων αναξίως κρίμα εαυτώ εσθίει και πίνει….δια τούτο εν υμίν πολλοί ασθενείς και άρρωστοι και κοιμώνται ικανοί».

ΤΟ "ΠΗΔΑΛΙΟΝ" ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΜΕΤΑΛΗΨΗ "ΕΝ ΚΑΙΡΩ ΠΑΝΩΛΗΣ"

Τo «Πηδάλιο» αποτελεί, ως γνωστόν, μια συλλογή κανόνων της Ορθόδοξης Εκκλησίας που εκπονήθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα από τους λόγιους αγιορείτες μοναχούς Νικόδημο Αγιορείτη και Αγάπιο, σε δημώδη γλώσσα, και περιέχει παράθεση, ερμηνεία και «συμφωνία» των κανόνων των Αγίων Αποστόλων, των Οικουμενικών συνόδων, των τοπικών συνόδων και των Πατέρων της Εκκλησίας, με σκοπό, όπως εξαγγέλλεται στο προοίμιο του βιβλίου, να ωφεληθούν οι χριστιανοί. Στις εκτεταμένες υποσημειώσεις, οι δύο μοναχοί ασχολούνται με πολλά σύγχρονά τους θέματα και συνήθειες, που κάποιες φορές υπερβαίνουν το κείμενο του κανόνα. 

Το «Πηδάλιο» είναι ένα βιβλίο αναφοράς για την Εκκλησία, γέννημα της Τουρκοκρατίας. Αυτή η «σκοτεινή» περίοδος του Ελληνισμού, λόγω της σκλαβιάς, λησμονούμε πως μας έδωσε πολύ σημαντικά πονήματα, με τα οποία ασχολείται σήμερα ενδελεχώς η επιστημονική έρευνα.
 
Το «Πηδάλιο» έχει επικριθεί από πολλούς, ακόμα και θεολόγους, ως ένα «συντηρητικό και σχολαστικό» βιβλίο, που διέπεται από αυστηρό και νομικίστικο πνεύμα, αλλά σίγουρα θα πρέπει να το δούμε ως καρπό της εποχής του, μια συγκεκριμένης εποχής που ήταν η Τουρκοκρατία. 

Θυμήθηκα τώρα ότι το «Πηδάλιο» γιατί έχει ενδιαφέρουσες υποσημειώσεις σε σχέση με το θέμα των ημερών, δηλαδή την μετάδοση της Θείας Ευχαριστίας σε συνθήκες επιδημίας, βλ. κορωνοϊό, εν προκειμένω. 

Σε μια ερμηνευτική υποσημείωση, λοιπόν, πάνω στον ΚΗ΄ κανόνα της Στ’ Οικουμενικής Συνόδου, διαβάζουμε στο «Πηδάλιο» αυτολεξεί τα κάτωθι: 

"Όθεν και Ιερείς και Αρχιερείς πρέπει εν καιρώ πανώλης να μεταχειρίζωνται τρόπον εις το να μεταλαμβάνουν τους ασθενούντας, όστις να μη παραβαίνη τον Κανόνα τούτον, ουχί βάλλοντες μέσα εις σταφίδα τον άγιον Άρτον, αλλά εις τι αγγείον ιερόν, και εκείθεν να τον λαμβάνουν, ή οι μόρται (μόρτης: άνθρωπος που είχε πάθει ανοσία στην πανούκλα και προσέφερε τις υπηρεσίες του στην κοινότητα θάβοντας τους νεκρούς και περιθάλποντας τους ασθενείς), η οι ασθενείς, δια λαβίδος. Το δε αγγείον συν τη λαβίδι να βάνεται εις ξύδι, και το οξύδι να ρίπτηται εις το χωνευτήριον, ή με όποιον άλλον τρόπον δυνηθώσι ασφαλέστερον και κανονικόν".




Με άλλα λόγια οι ασθενείς από πανώλη δεν κοινωνούν από το κοινό άγιο ποτήριο, αλλά σε ξέχωρο σκεύος, στο οποίο δεν γίνεται κατάλυση από τον ιερέα και απλώς πλένεται με ξύδι. 

Άραγε γιατί αυτή η πρακτική; Δεν είναι προληπτική και αποτρεπτική; 

Στο πνεύμα, λοιπόν, της οικονομίας θα μπορούσε η Εκκλησία να βρει ένα τρόπο για να κατευνάσει τον λογισμό των πολλών, που την θεωρούν άκαμπτη και απροσάρμοστη στις σύγχρονες συνθήκες και απαιτήσεις. 

Στην λογική της προσαρμογής και της ευελιξίας κινείται η πρόσφατη εγκύκλιος του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Ελπιδοφόρου, με αφορμή την εμφάνιση της πανδημίας Covid-19. 

Η ακαμψία και η ευκαιρία για «ομολογία πίστεως» είναι ανωφελείς και μάταιοι στην παρούσα συγκυρία.