O Σχηματισμός των λέξεων στην Αρχαία Ελληνική γλώσσα

IV. Από τον Ηρωδιανό (γιο του Απολλώνιου του Δύσκολου)

Περί καθολικῆς προσῳδίας βιβλίο ΧΙΙΙ [Ι 365 Lenz]

Τὰ διὰ τοῦ ι̅ο̅ν̅ τριβράχεα ὑποκοριστικὰ προπαροξύνεται, κτένιον πτύχιον πόδιον θρόνιον… πέδιον ὁ δεσμός, τὸ δὲ πεδίον ἐπὶ τῆς γῆς παροξύνεται· εἰ μέντοι ἡ πρώτη τούτων μακρά ὑπάρχοι, ὑπεσταλμένων τῶν διὰ τοῦ δ̅ι̅ο̅ν̅ παρηγμένων, παροξύνεται, κλειδίον παιδίον δᾳδίον· οὐ γὰρ διὰ τοῦ δ̅ι̅ο̅ν̅ , ἀλλὰ διὰ τοῦ ι̅ο̅ν̅ · τὸ γὰρ δ τοῦ πρωτοτύπου ἐστίν. ἔτι σφηκίον χαρτίον ὠτίον…τὸ δὲ φρούριον προπαροξύνεται· οὐ γὰρ ὑποκοριστικόν. ὡσαύτως καὶ τὸ ἴχνιον προπαροξυντέον ὁμοτόνως τῷ ἀράχνιον· οὐ γὰρ ἐστιν ὑποκοριστικόν, ἀλλ' ἀπὸ ῥήματος ἐσχημάτισται.

Μετάφραση

Τα τριβραχέα υποκοριστικά σε -ιον είναι προπαροξύτονα: κτένιον κτλ., καθώς και το πέδιον 'δεσμός' (από το πέδη), αλλά το πεδίον που αναφέρεται στη γη είναι παροξύτονο. Αν όμως η πρώτη συλλαβή είναι μακρά, παίρνει η παραλήγουσα την οξεία (με εξαίρεση τα παράγωγα σε -διον): κλειδίον παιδίον δᾳδίον (αυτά δεν ανήκουν σε εκείνα που λήγουν σε -διον αλλά σε εκείνα που λήγουν σε -ιον, επειδή το δ ανήκει στη βάση), επιπλέον σφηκίον κτλ.· το φρούριον είναι προπαροξύτονο, επειδή δεν είναι υποκοριστικό· παρομοίως το ἴχνιον όπως το ἀράχνιον πρέπει έχει οξεία στην προπαραλήγουσα, επειδή δεν είναι υποκοριστικό, αλλά παράγεται από ένα ρήμα.