Όλοι μας έχουμε σκεφτεί κάποιες στιγμές τι σημαίνει να είσαι γονιός. Είτε πριν γεννηθεί το πρώτο μας παιδί είτε όταν το νήπιό μας έπεσε και χτύπησε ή στη διάρκεια ενός καβγά στο τραπέζι, επειδή το παιδί μας δεν τρώει το φαγητό του, όλοι έχουμε σκεφτεί κάποτε: Το κάνω καλά;Πολλοί από εμάς ανατρέχουμε σε βιβλία και στο διαδίκτυο ή μιλάμε με φίλους και συγγενείς για συμβουλές και υποστήριξη. Οι περισσότεροι, βέβαια, θέλουμε απλώς να μας καθησυχάσουν ότι ≪το κάνουμε καλά≫.
Αλλά έχετε σκεφτεί ποιος είναι ο σωστός τρόπος; Από πού αντλούμε τις ιδέες μας για τον σωστό τρόπο ανατροφής των παιδιών; Αν πάτε στην Ιταλία, θα δείτε τα παιδιά να τρώνε βραδινό στις εννέα το βράδυ και να τριγυρίζουν σε εστιατόρια με τους γονείς τους σχεδόν μέχρι τα μεσάνυχτα. Στη Νορβηγία, αφήνουν συχνά τα μωρά να κοιμούνται έξω, σε θερμοκρασίες υπό το μηδέν. Και στο Βέλγιο επιτρέπουν στα παιδιά να πίνουν μπίρα.
Στα δικά μας μάτια, μερικές από αυτές τις συμπεριφορές φαίνονται παράξενες, αλλά στα μάτια των γονιών εκείνων είναι ο σωστός τρόπος.
Αυτές οι υπονοούμενες, βαθιά ριζωμένες ιδέες που έχουμε σχετικά με την ανατροφή των παιδιών μας είναι αυτό που η Sarah Harkness, καθηγήτρια Αναπτυξιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ, αποκαλεί ≪γονεϊκές εθνοθεωρίες≫. Έχει μελετήσει τα φαινόμενα αυτά επί δεκαετίες σε διάφορες κοινωνίες και έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι εγγενείς αυτές πεποιθήσεις σχετικά με τον σωστό τρόπο ανατροφής των παιδιών είναι τόσο βαθιά ριζωμένες στην κοινωνία μας, που είναι σχεδόν αδύνατον να τις δει κανείς αντικειμενικά. Για εμάς, είναι απλώς ο φυσικός τρόπος να κάνουμε τα πράγματα.
Έτσι, οι περισσότεροι έχουμε σκεφτεί τι σημαίνει να είμαστε γονείς, αλλά έχουμε σκεφτεί ποτέ τι σημαίνει να είμαστε Αμερικάνοι γονείς; Έχουμε σκεφτεί ότι τα αμερικάνικα ≪γυαλιά≫ που φοράμε χρωματίζουν την ικανότητά μας να βλέπουμε ποιος είναι ο ≪σωστός≫ τρόπος;
Τι θα γινόταν αν βγάζαμε τα γυαλιά αυτά για ένα λεπτό; Τι θα βλέπαμε τότε; Αν κάναμε ένα βήμα πίσω και κοιτάζαμε τις ΗΠΑ από απόσταση, ποια θα ήταν η εντύπωσή μας;
Μια επιδημία άγχους
Για χρόνια παρατηρούμε να μειώνεται διαρκώς το επίπεδο της ευτυχίας των ανθρώπων σε όλη την Αμερική. Η χρήση αντικαταθλιπτικών έχει αυξηθεί κατά 400 τοις εκατό ανάμεσα στο 2005 και το 2008, σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Στατιστικών για την Υγεία. Όλο και περισσότερα παιδιά διαγιγνώσκονται με διάφορες ψυχολογικές διαταραχές και λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή για αυτές, παρόλο που πολλές φορές δεν υπάρχουν αξιόπιστα διαγνωστικά εργαλεία για να γίνει σωστή διάγνωση. Μόνο το 2010 υπήρχαν τουλάχιστον 5,2 εκατομμύρια παιδιά ανάμεσα στα τρία και τα δεκαεπτά που έπαιρναν Ritalin για διαταραχή ελλειμματικής προσοχής!
Πολεμάμε την παχυσαρκία και την πρόωρη εφηβεία. Κορίτσια και αγόρια, ακόμα και από τα επτά ή τα οκτώ χρόνια τους, κάνουν ενέσεις με ορμόνες για να καθυστερήσουν την εφηβεία.
Στους περισσότερους δεν φαίνεται καν παράξενο αυτό – απλώς έτσι έχουν τα πράγματα. ≪Η κόρη μου θα κάνει ένεση≫, είπε ανάλαφρα μια μητέρα τώρα τελευταία για την οκτάχρονη κόρη της, η οποία είχε μπει στην εφηβεία πολύ νωρίς.
Πολλοί γονείς είναι υπερβολικά ανταγωνιστικοί με τον εαυτό τους, με τα παιδιά τους και με τους άλλους γονείς, χωρίς καν να το συνειδητοποιούν. Φυσικά, δεν είναι όλοι έτσι, ούτε θέλουν να είναι όλοι έτσι, αλλά πολλοί αισθάνονται πίεση ζώντας σε αυτή την ανταγωνιστική κοινωνία. Ο τρόπος που μιλούν οι γύρω τους είναι έντονος και προκλητικός, κάνοντάς τους να παίρνουν αμυντική στάση –
≪Η Κιμ είναι καταπληκτική στο ποδόσφαιρο. Ο προπονητής λέει ότι είναι μία από τις καλύτερες στην ομάδα. Και καταφέρνει να παίρνει άριστα στο σχολείο παρά το ποδόσφαιρο, το καράτε και το κολύμπι. Δεν καταλαβαίνω πώς το κάνει αυτό! Η Ολίβια πώς τα πάει;≫
Αισθανόμαστε την πίεση να αποδίδουμε –να αποδίδουν τα παιδιά μας, να αριστεύουν στο σχολείο, να είναι ακριβώς αυτό που θεωρούμε εμείς ότι πρέπει να είναι ένα επιτυχημένο παιδί–, ώστε να είμαστε και εμείς επιτυχημένοι γονείς. Τα επίπεδα του άγχους είναι συχνά υψηλά και νιώθουμε ότι κρινόμαστε διαρκώς – από άλλους και από τον ίδιο τον εαυτό μας. Ένα μέρος από αυτό οφείλεται στη φύση του ανθρώπου και ένα μέρος είναι συνυφασμένο με την αμερικάνικη ιδιοσυγκρασία. Τι μας σπρώχνει, ως κοινωνία, στο να αποδίδουμε και να ανταγωνιζόμαστε και να είμαστε επιτυχημένοι σε ένα επίπεδο που τελικά δεν μας κάνει πολύ ευτυχισμένους ως ενήλικες; Τι γίνεται αν μερικές από τις ≪απαντήσεις≫ που έχουμε για την ανατροφή των παιδιών μας –οι γονεϊκές νόρμες μας– είναι λανθασμένες;
Τι θα κάναμε αν ανακαλύπταμε ότι τα γυαλιά που φοράμε είναι λάθος και δεν βλέπουμε τα πράγματα τόσο καθαρά όσο νομίζαμε; Τότε θα αλλάζαμε τους φακούς μας και θα κοιτάζαμε πάλι τον κόσμο. Και τι σοκ θα παθαίναμε όταν θα διαπιστώναμε ότι τα πράγματα μας φαίνονται διαφορετικά! Όταν προσπαθούμε να δούμε τα πράγματα από μια νέα οπτική γωνία, με καινούριους φακούς, το ερώτημα τίθεται πολύ φυσικά: ≪Μήπως υπάρχει καλύτερος τρόπος;≫.
Πώς είμαστε προγραμματισμένοι;
Τις προάλλες, η Τζέσικα ήταν στο κέντρο με τον σχεδόν τριών χρονών γιο της. Ο μικρός έπαιζε με ένα ποδηλατάκι χωρίς πεντάλ και το έσπρωχνε προς τον δρόμο, παρόλο που εκείνη του φώναξε αρκετές φορές να σταματήσει. Η Τζέσικα έτρεξε σαν τρελή από πίσω του, τον άρπαξε από το μπράτσο και τον τράνταξε. Ήταν έξαλλη και τρομαγμένη, και ετοιμαζόταν να του φωνάξει:
≪Άλλη φορά θα σταματάς όταν σου λέω να σταματήσεις!≫.
Ωστόσο, κατάλαβε ότι εκείνος ήταν έτοιμος να βάλει τα κλάματα και εκείνη τη στιγμή επιστράτευσε όλη τη δύναμή της για να καταφέρει να βγει λίγο από τον εαυτό της και να παρατηρήσει τι έκανε. Δεν ήθελε πραγματικά να αντιδράσει με αυτόν τον τρόπο. Έψαξε να βρει έναν άλλον τρόπο και ως εκ θαύματος βρήκε μια απάντηση. Σταμάτησε, πήρε μια βαθιά ανάσα και έσκυψε για να βρεθεί στο ίδιο ύψος με εκείνον. Έπιασε τα χέρια του και τον κοίταξε έντονα στα μάτια. Με ήρεμη αλλά ανήσυχη φωνή είπε:
≪Θέλεις να πάθεις βαβά; Η μαμά δεν θέλει να πάθεις βαβά! Βλέπεις αυτά τα αυτοκίνητα;≫
Έδειξε τα αυτοκίνητα κι εκείνος κούνησε το κεφάλι του.
≪Τα αυτοκίνητα θα κάνουν βαβά στον Σεμπάστιαν!≫
Το αγοράκι κούνησε πάλι το κεφάλι του, ακούγοντάς την προσεκτικά.
≪Αυτοκίνητα. Βαβά≫, επανέλαβε. ≪Γι’ αυτό, όταν η μαμά λέει να σταματήσεις, σταματάς, εντάξει; Για να μην πάθεις βαβά από τα αυτοκίνητα≫.
Κούνησε πάλι το κεφάλι του. Τελικά δεν έκλαψε. Αγκαλιάστηκαν και η Τζέσικα ένιωσε να κουνάει ξανά το κεφάλι του πάνω στον ώμο της. ≪Αυτοκίνητα. Βαβά≫, είπε πάλι.
Έπειτα από πέντε λεπτά, βρέθηκαν σε μια άλλη διασταύρωση. Η Τζέσικα τού είπε να σταματήσει κι εκείνος το έκανε. Έδειξε τον δρόμο και κούνησε το κεφάλι του. ≪Αυτοκίνητα. Βαβά≫, είπε. Η Τζέσικα τού έδειξε τη χαρά της πηδώντας πάνω κάτω και χτυπώντας ενθουσιασμένη τα χέρια της. Βλέπετε, δεν ήταν απλώς ευχαριστημένη με εκείνον που είχε σταματήσει.
Ήταν επίσης ευχαριστημένη με τον εαυτό της, που είχε σταματήσει – που είχε συγκρατηθεί και είχε αλλάξει τη φυσική συμπεριφορά της, τις προγραμματισμένες αντιδράσεις της, και μάλιστα σε μια δύσκολη στιγμή. Δεν ήταν εύκολο, αλλά η στάση αυτή μετέτρεψε μια αγχωτική και δυνητικά εκρηκτική κατάσταση σε μια χαρούμενη και ασφαλή κατάσταση, και τα αποτελέσματα έκαναν και τους δύο πιο ευτυχισμένους.
Μερικές φορές ξεχνάμε ότι η ανατροφή ενός παιδιού είναι μια ενεργητική διαδικασία, όπως η αγάπη. Χρειάζονται προσπάθεια και δουλειά για να υπάρξουν θετικά αποτελέσματα. Μια απίστευτη ποσότητα αυτεπίγνωσης και αυτογνωσίας εμπλέκεται στο να είναι κανείς καλός γονιός. Απαιτείται να είμαστε σε θέση να εξετάσουμε τι κάνουμε όταν είμαστε κουρασμένοι, αγχωμένοι και έχουμε φτάσει στα όριά μας. Οι αυτόματες αντιδράσεις μας λέγονται προεπιλεγμένες ρυθμίσεις ή προγραμματισμός. Οι προεπιλεγμένες ρυθμίσεις μας είναι οι ενέργειες και οι αντιδράσεις που έχουμε όταν είμαστε πολύ κουρασμένοι για να επιλέξουμε έναν καλύτερο τρόπο.
Τις περισσότερες από τις προεπιλεγμένες ρυθμίσεις μας τις έχουμε κληρονομήσει από τους γονείς μας και είναι έμφυτες.
Ουσιαστικά έχουμε προγραμματιστεί σαν να είμαστε η μητρική κάρτα ενός υπολογιστή. Είναι οι ρυθμίσεις που ενεργοποιούνται αυτόματα όταν είμαστε σε δύσκολη θέση και δεν σκεφτόμαστε. Έχουν εμφυτευτεί μέσα μας από τον τρόπο που έχουμε μεγαλώσει. Αυτές είναι οι στιγμές που ακούμε τον εαυτό μας να λέει πράγματα που δεν θέλουμε να πούμε. Είναι οι στιγμές που δρούμε και αντιδρούμε με τρόπους που δεν είμαστε σίγουροι ότι θέλουμε να δράσουμε και να αντιδράσουμε. Είναι όταν αισθανόμαστε άσχημα, επειδή βαθιά μέσα μας ξέρουμε ότι υπάρχει ένας καλύτερος τρόπος να έχουμε αποτελέσματα με τα παιδιά μας, αλλά δεν είμαστε σίγουροι ποιος είναι ο τρόπος αυτός. Όποιος έχει παιδιά μπορεί να το καταλάβει αυτό.
Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό να διακρίνετε τις προεπιλεγμένες ρυθμίσεις σας, να τις μελετήσετε και να τις κατανοήσετε.
Τι σας αρέσει στον τρόπο που δράτε και αντιδράτε με τα παιδιά σας; Τι δεν σας αρέσει; Τι κάνετε, που είναι απλώς επανάληψη του τρόπου που εσείς μεγαλώσατε; Τι θα θέλατε να αλλάξετε; Μόνο όταν δείτε καθαρά ποιες είναι οι φυσικές τάσεις σας ως γονείς –οι προεπιλεγμένες ρυθμίσεις σας– μπορείτε να αποφασίσετε πώς μπορείτε να τις βελτιώσετε.
Η προσπάθεια να συνειδητοποιήσουμε πώς λειτουργούμε και να πάρουμε συνειδητές αποφάσεις είναι το πρώτο βήμα για μια σημαντική αλλαγή στη ζωή μας. Έτσι γινόμαστε καλύτεροι γονείς και καλύτεροι άνθρωποι. Και έτσι δημιουργούμε μια κληρονομιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου