Προμηθέας … Δεσμώτης

Ο μύθος του Προμηθέα του Τιτάνα-ευεργέτη της ανθρωπότητας είναι λίγο πολύ γνωστός σε όλους μας. Αναφορά στην ιστορία του γίνεται στα σχολικά εγχειρίδια ,ενώ η τραγωδία του Αισχύλου «Προμηθέας Δεσμώτης» εμπνέει σε όλες τις εποχές και υποχρεώνει ακόμη και τους σημερινούς σκηνοθέτες να επενδύσουν το όραμά τους πάνω στο διαχρονικό ,γροθιά στην εξουσία και στη διαφθορά έργο του Αισχύλου.

Στο πραγματικά αριστουργηματικό έργο του ο Αισχύλος παρουσιάζει το μεγαλείο της ψυχής του Προμηθέα που δεν λυγίζει στις συμφορές παρόλο που τον δυσαρεστούν τα πάθη του και τον θλίβουν βαθιά, καθώς αν και βοήθησε τον Δία να ανέβει στην εξουσία σαν αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες του έλαβε «πέτρα και σίδηρο». Μάλιστα δεν θέλει την βοήθεια των άλλων ,όπως του Ωκεανού που την προσφέρει(δεν έχει σημασία αν το εννοούσε ή έκανε επίδειξη με τα λόγια) .Δεν θέλει να τους παρασύρει και εκείνους στον γκρεμό της οργής του Δία. Όταν τον ρωτούν τι έκανε για τον άνθρωπο εκείνος απαντά πως του έδωσε την ελπίδα για να αντέχει τον θάνατο και δεν μετανιώνει.

Δεν πρέπει όμως να εξετάζουμε την ιστορία του Προμηθέα από μια συγκεκριμένη θετική και αποκλειστικά επιδοκιμαστική για εκείνον οπτική γωνία. Όντως υπήρξε σύμφωνα με τον μύθο ευεργέτης της ανθρωπότητας και η αναφορά στο όνομά του συμβολίζει την αντίσταση στην διαφθορά ,αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως προσπάθησε να διορθώσει ένα λάθος που ο ίδιος προκάλεσε. Αυτό δεν αναιρεί την σπουδαιότητα των μετέπειτα πράξεών του απλώς η αιτία που τον οδήγησε να κλέψει την φωτιά από τους Θεούς για χάρη του ανθρώπου δίνει άλλες προεκτάσεις στον μύθο τις οποίες κρίνω σκόπιμο να αναλύσω τον συμβολισμό τους.

Ο Προμηθέας έχει χαρακτηριστεί ως ένας από τους πρώτους επαναστάτες κατά της εξουσίας ,ενώ μερικοί πιστεύουν πως η θυσία του για να σώσει τους ανθρώπους παρουσιάζει κάποια κοινά χαρακτηριστικά με τον Χριστό(χωρίς πρόθεση βλασφημίας).

Εγώ πιστεύω πως ο Προμηθέας συμβολίζει όλους εμάς τους βροτούς ανθρώπους. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος. Ο Δίας ζήτησε από τον Προμηθέα και τον αδελφό του Επιμηθέα να προετοιμάσουν τα ζώα και τον άνθρωπο να βγουν στο φως προικίζοντας τα με τις κατάλληλες ιδιότητες-χαρακτηριστικά ,ώστε να μπορέσουν να επιβιώσουν. Ο Επιμηθέας(το όνομά του σημαίνει αυτός που σκέφτεται εκ των υστέρων) τον παρακάλεσε να μοιράσει εκείνος τις ιδιότητες και αφού τελειώσει να έρθει ο Προμηθέας (προνοητικός ,σκέφτεται από πριν) να ελέγξει αν ήταν όλα εντάξει. Ο Επιμηθέας είχε κάνει καλή δουλειά στα ζώα μοιράζοντας δίκαια και αποτελεσματικά στο καθένα τα απαραίτητα χαρακτηριστικά για την επιβίωσή τους Όταν ήρθε όμως η σειρά του ανθρώπου να προικιστεί οι ιδιότητες είχαν τελειώσει και ο άνθρωπος λίγο πριν την έξοδό του στο φως και την επιφάνεια βρισκόταν σε κατάσταση απόλυτης ένδειας :άοπλος ,γυμνός και ανυπόδητος εντελώς απροστάτευτος από τα θηρία.

Έτσι για να μην πολυλογώ ο Προμηθέας πήρε τη γενναία απόφαση να προικίσει τους ανθρώπους με τη φωτιά, κλέβοντάς την από το κοινό εργαστήρι του Ηφαίστου με την Αθηνά. Όμως δεν πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός πως όλα αυτά ξεκίνησαν επειδή ο Προμηθέας εμπιστεύτηκε μια σημαντική δουλειά σε κάποιον ανίκανο να την φέρει εις πέρας ,καθώς παρόλη την καλή του πρόθεση ο Επιμηθέας δεν ήταν προνοητικός, και μετά προσπαθεί να διορθώσει το λάθος. Έτσι και εμείς εμπιστευτήκαμε την διακυβέρνηση της χώρας μας σε λάθος ανθρώπους και τώρα προσπαθούμε σαν άλλος Προμηθέας να διορθώσουμε την λάθος επιλογή μας. Όμως το Κράτος με τις ανυπόφορες ελλείψεις του και την κοινωνική ανισότητα και η Βία ως απόρροια ,σε διάφορες μορφές ,της κρίσης ή ως προσπάθεια ρήξης με την εξουσία μας δένουν σε βράχο συμφορών όπως και στο μύθο του Προμηθέα.

Το θετικό είναι πως κάποτε ύστερα από πολλά χρόνια ο Προμηθέας ελευθερώθηκε ,η υπομονή με την οποία αντιμετώπιζε τις συμφορές έπιασε τόπο και το πλήρωμα του χρόνου τον δικαίωσε χαρίζοντάς του την αθανασία του Κένταυρου Χείρωνα και μια υψηλή θέση ανάμεσα στους Θεούς. Έτσι και για εμάς υπάρχει η ελπίδα πως θα δικαιωθούμε και δουλεύοντας σκληρά θα μπορέσουμε να ορθοποδήσουμε και να περιορίσουμε θανάσιμα τη διαφθορά και όποιο χαρακτηριστικό της εξουσίας μας πληγώνει. Επειδή η ζωή όμως δεν είναι μύθος απαιτείται δουλειά πρωτίστως ατομική. Η Ελλάδα , η χώρα μας δεν χρειάζεται οπαδούς που ακολουθούν ευλαβικά έναν επαναστάτη –οδηγό αλλά πολλούς Προμηθείς που ο καθένας να προσπαθεί να διορθώσει το λάθος του .

Και μην ξεχνάμε όπως υπενθυμίζει και ο Αισχύλος μέσα από τα λόγια του Προμηθέα, ότι ο κόσμος δεν πάει μπροστά με Βία και Δύναμη αλλά με λογική και επιχειρήματα. Για αυτό λοιπό οφείλουμε να μοχθήσουμε για την αλλαγή αλλά όχι με βίαια πραξικοπήματα και απάνθρωπες χυδαίες συμπεριφορές αλλά με τη λογική , τα επιχειρήματα και την στάση ζωή μας.

Στην τραγωδία « Ο Προμηθέας Δεσμώτης» που ανέβηκε φέτος υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του κύριου Φιλίππογλου η παράσταση άρχισε με πολλές καρέκλες τοποθετημένες η μία πάνω στην άλλη. Συνειρμικά μου έδιναν την εντύπωση ενός θρόνου ,σύμβολο της εξουσίας. Οι ηθοποιοί προσπάθησαν να μετακινήσουν τις καρέκλες πιάνοντας τες από κάτω. Όμως δεν μπορούσαν. Η εξουσία έσπασε μόνο όταν άρχισαν να αποσπούν μία μία καρέκλα ή όταν ένας ηθοποιός έπεσε με την πλάτη πάνω στις στοιβαγμένες καρέκλες και με ένα μοιραίο έστω και από αμέλεια χτύπημα έσπασε την εξουσία. Αυτό μας δείχνει τουλάχιστον όπως το εξέλαβα εγώ ότι για να αλλάξει κάτι στην ήδη παγιωμένη κατάσταση της διεφθαρμένης εξουσίας υπάρχουν δύο τρόποι. Ή σιγά σιγά και μεθοδικά να αποδυναμώνουμε την εξουσία αφαιρώντας της κάθε φορά από κάτι ή με ένα ακαριαίο χτύπημα που να καθιστά το καθεστώς ανήμπορο να αντιδράσει στην αλλαγή. Το να προσπαθήσουμε να σηκώσουμε όλες μαζί της καρέκλες είναι αφελές ,γιατί το βάρος θα μας συνθλίψει. Πρέπει να κινηθούμε έξυπνα.

Όταν τελείωσε η τραγωδία οι ηθοποιοί προσπάθησαν να ξαναστήσουν τις καρέκλες όπως στην αρχή .όμως πια δεν στέκονταν, επειδή ένας ο Προμηθέας αντιστάθηκε και η ελπίδα σφήνωσε σαν αρρώστια στη σταθερότητα της εξουσίας. Μπορεί ο Προμηθέας να συνελήφθη και να βασανίστηκε όμως η ιστορία του έδειξε στους ανθρώπους πως το μέλλον όσο αβέβαιο και αν μοιάζει είναι εφικτό να το κατακτήσουμε.

Ας σταματήσουμε λοιπόν να κλαίμε την μοίρα μας και να αιωνίζουμε το λάθος που κάναμε τοποθετώντας λάθος ανθρώπους σε λάθος θέσεις, αρνούμενοι τη δική μας αποστολή. Ήρθε η ώρα να σταθούμε παλικαρίσια απέναντι στο αρπακτικό της διαφθοράς και να μην αναλογιστούμε τις συνέπειες. Γιατί ακόμη και αν μας ξεσκίσει το συκώτι εκείνο θα ξαναβγαίνει όσο τα πνευμόνια μας γεμίζουν με αέρα θέλησης και αλλαγής.