Οδυσσέας και Ποσειδώνας στην Οδύσσεια, το ταξίδι της ψυχής στην αυτοπραγμάτωση

Πίσω απο το ταξίδι του Οδυσσέα πολλοί αναγνωρίζουν ένα μεταφορικό ταξίδι, το ίσως ταξίδι της ψυχής η οποία μας καλεί και προσκαλεί να αντιληφθούμε τι /ποιοι είμαστε και από πού έχουμε έλθει. Η Οδύσσεια θα μπορούσε να αποτελεί ένα μυθολογικό ποίημα με βαθύτερα νοήματα και προεκτάσεις το οποίο μας επιτρέπει και μας προτρέπει να διερευνήσουμε τις βαθύτερες δυνάμεις που κινούν και διαμορφώνουν την καθημερινή μας πραγματικότητα.

Ο Όμηρος μπορεί να μη χρησιμοποιούσε συνειδητά σύγχρονες ψυχολογικές μεθόδους, σύγχρονοι διανοητές όμως πιστεύουν πως μεταφέρει, εντούτοις, σε ποιητική μορφή τις οικουμενικές ιδιομορφίες της ανθρώπινης ύπαρξης. Η φύση του ανθρώπου με τους καθημερινούς αγώνες και τις αμέτρητες αγωνίες που μοιάζουν με θάλασσες ατελείωτες, άλλοτε ήρεμες και άλλοτε φουρτουνιασμένες προσδίδοντας έτσι στη ζωή μια μαγεία.

Μοιάζει με μικρογραφία πάντοτε της Οδύσσειας που αφηγείται το μεγαλείο της ζωής και καταδεικνύει ότι στο ταξίδι της ζωής που ο κάθε άνθρωπος βιώνει το κύριο μέλημά του πρέπει να είναι η επαφή και η επιστροφή του με την ίδια του την ψυχή, δηλαδή το βίωμα του εσωτερικού του ταξιδιού.

Όπως ο πολυθρύλητος Οδυσσέας, έτσι και κάθε άνθρωπος μάχεται να ταυτιστεί ολοκληρωτικά με το πραγματικό του «Εγώ» και να κατακτήσει την ατομικότητά του στο τέλος. Τι κι αν οι ωκεανοί των προβλημάτων και οι δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει και συγκρουστεί κατά μέτωπο μαζί τους φέρνουν τρικυμίες και μικρά ναυάγια. Αυτός οφείλει να οχυρωθεί απέναντί τους και να αναμετρηθεί χιλιάδες φορές στην καθημερινότητα όχι μόνο με εξωτερικούς εχθρούς και ξένες επιβουλές, αλλά κυρίως με τις εσωτερικές του αδυναμίες και να επιβληθεί στις εσωτερικές του, τις προσωπικές του αντίρροπες διαδρομές του που αντιπαλεύουν μέσα του!

Οι δυσκολίες, οι πιέσεις, τα υλικά αγαθά, οι εφήμερες, οι επιφανειακές απολαύσεις πολλές φορές θα επιβληθούν στη συνείδηση και προσφέροντάς της και δελεάζοντάς την με ποικίλες υλικές και σωματικές αμοιβές, καθώς και με συσσωρεύσεις αγαθών, μπορεί να αποστρέψουν το πρόσωπό μας από τους ουσιαστικούς και βαθείς στόχους της ύπαρξής μας.

Η ανεξέλεγκτη πολλές φορές και συναισθηματικά ταραγμένη φύση μας την οποία αντιπροσωπεύει ο Ποσειδώνας, θα μας εμποδίσει ενίοτε να φτάσουμε σε αυτά που πραγματικά επιθυμούμε. Μπορεί να λυγίσουμε πολλές φορές όταν δεν αντέχουμε πλέον, αλλά δεν πρέπει ποτέ να το βάζουμε κάτω, δεν επιτρέπεται σε τίποτε να μας κάνει να σπάσουμε. Να ξανασηκωνόμαστε όταν έχουμε πέσει και να σκεφτόμαστε ότι το απόθεμα δύναμης που έχουμε μέσα μας ούτε εμείς οι ίδιοι δεν μπορούμε να το υπολογίσουμε.

Η γνώση μας βέβαια ότι ο μεγαλύτερος εχθρός μας είναι ο ίδιος ο εαυτός μας και η σοφία μας που λέει ότι μ’ αυτόν πρέπει να αναμετρηθούμε θα κάνει σαφή και καθαρή την εικόνα ότι οι αρνητικές μας όψεις που εμπεριέχονται εντός μας είναι ο πραγματικός εχθρός μας.

Στα κατώτερα μέρη της ψυχής μας και στα ευτελή περιεχόμενά της περισσεύουν οι χιλιάδες των ανούσιων επιθυμιών μας και υπάρχουν πλειάδες πρόσκαιρων και ευκαιριακών ζητούμενών μας που θα είναι συνεχώς παρούσες στην μικρή και ατομική μας Οδύσσεια!

Μονάχα ένας ισχυρός και στοχοπροσηλωμένος νους μπορεί να εξισορροπήσει και να ημερέψει τις αρχέγονες και ασυνείδητες πλην όμως ανθρώπινες και πανίσχυρες τάσεις του εαυτού μας. Οι αξίες και τα πιστεύω μας αποτελούν – όπως και στην Οδύσσεια – το σπίτι μας, την ψυχή μας, την συνείδησή μας, την Ιθάκη μας, την πατρίδα μας, τα παιδικά μας όνειρα! Και σε αυτά ανήκουμε! Αυτά περιγράφουν την αλήθεια μας!

Στο ποιητικό πνεύμα του μύστη Ομήρου μέσα από τις δοκιμασίες του πολυμήχανου Οδυσσέα, οδηγούμαστε σε ένα ταξίδι αυτογνωσίας. Ο Νίτσε έγραψε:

«Μ’ αρέσει εκείνος που η ψυχή του είναι πιο βαθιά απ’ την πληγή του». Ετούτο το βαθύ κοίταγμα της ψυχής και της πληγής μας καλούν να λύσουμε τα σχοινιά και να βγούμε στο πέλαγος της αυτοαναζήτησης γιατί δεν μπορεί να υπάρξει νόστος χωρίς περιπέτεια. Οι σημάντορες άνεμοι ας είναι μαζί μας. Το ταξίδι της ψυχής στον κόσμο και η εκθεωτική πορεία του ανθρώπου φαίνεται να ’ναι κωδικοποιημένα στους στίχους του αξεπέραστου αυτού έπους, της Οδύσσειας.»

Έχει ομορφιά η κάθαρση μέσα στην Ποσειδώνια θάλασσα του συναισθήματος, δηλαδή, η καθαρσιακή πορεία της ψυχής απ’ την κακότητα της ύλης κι ακολουθεί δύο κατευθυντήριες γραμμές: την κατάκτηση της αρετής και την απόκτηση της μυστηριακής γνώσης στην ένσαρκη κατάσταση. Τα τέρατα κι όλες οι δοκιμασίες του Οδυσσέα – νου είναι τα πάθη της ανθρώπινης φύσης, που εμφυσούν οι πήμονες δαίμονες- μνηστήρες, οι δοκιμαστές της ψυχής-Πηνελόπης στην ενσάρκωση, χρησιμοποιώντας τις αισθήσεις.

Η φιλοσοφία μας δείχνει ακριβώς τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να καθαρθούμε από τους ρύπους της κακότητος, δηλ. το «πώς βιωτέον», και η Οδύσσεια είναι η συμβολική αποτύπωση των σταδίων αυτής της εξελικτικής πορείας της ψυχής, μέχρι που ο Οδυσσέας – νους φτάνει μόνος στους Φαίακες, τους κατά φύσιν δαίμονες – αγγέλους, και εκθεώνεται. Γίνεται κι αυτός «κατά σχέσην δαίμων», ένας «βροτός Φαίαξ», έχοντας μία αποστολή: να γυρίσει στην Ιθάκη του, τον κόσμο τον πνευματικό για να ενωθεί και πάλι με την ψυχή – Πηνελόπη.

Απ’ το κέντρο της καρδιάς τελικά περνάει ο δρόμος της εξέλιξης, η ανάδειξη του θείου στοιχείου εντός μας. Είναι ο δρόμος που δείχνει ο αγαθός μας δαίμων, το ηλιακό προστατευτικό μας πνεύμα, άγρυπνος παρατηρητής στο μεσαίο κατάρτι του πλοίου – σώματός μας.!

Για τον Οδυσσέα, κάθε σταθμός στο δρόμο της επιστροφής, υπήρξε και μια πολύτιμη εμπειρία. Σε κάθε σταθμό, έπρεπε να μάθει κάτι για τον εαυτό του και ταυτόχρονα, ν’ αποδείξει τη θέληση του να συνεχίσει προς την Ιθάκη. Αφέθηκε με τόλμη, σε ένα μεγάλο και αβέβαιο ταξίδι, στο οποίο η μία απογοήτευση διαδέχεται την άλλη.

Έχει, ίσως, εξαιρετικό ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο θεός που «καταδιώκει» τον Οδυσσέα και τον αναγκάζει να περάσει από τους δώδεκα σταθμούς, είναι ο Ποσειδώνας ο θεός των σεισμών και των υδάτων.

Ένας Ολύμπιος Θεός οποίος όμως διατηρεί τον αρχέγονο χθόνιο χαρακτήρα του. Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, τρία αδέλφια – ο Δίας, ο Ποσειδώνας και ο Άδης μοιράζονται τον κόσμο, αδελφικά. Ο πάνω κόσμος ανήκει στο Δία, ο κάτω κόσμος δίνεται στον Άδη και ο ενδιάμεσος κόσμος – ο κόσμος μας – στον Ποσειδώνα.

Σύμφωνα με τον Νεο Πλατωνικό Πρόκλο («Εις τον Κρατύλο του Πλάτωνος Εκλογαί χρήσιμοι, 151.1 – 151.14, 152.1 – 152.14.), ο Ποσειδώνας με βάση τον κλήρο που του έλαχε (στην πρώτη δημιουργική τριάδα Ζευς – Ποσειδών - Πλούτων), είναι επίτροπος των προς γένεση ερχόμενων ψυχών, για τις οποίες έχει επέλθει ο κύκλος του αμεταβλήτου δεσίματος (πεπέδηται), εφόσον η θάλασσα αναλογεί στην γένεση.

Ο Ποσειδώνας είναι θεός νοητικός και δημιουργικός, είναι αυτός που υποδέχεται τις κατεχόμενες προς γένεση ψυχές, ενώ ο Άδης είναι αυτός που λύει τις ψυχές από την ύλη. Η κυκλική πορεία της ψυχής διαιρείται σε τρία μέρη. Ο Ζεύς, κυβερνά τη ζωή των προ της γενέσεως ψυχών (σφαίρα του Διός). Ο Ποσειδών την εν τη γενέσει Ποσειδωνιακή ζωή (σφαίρα του Ποσειδώνος) και ο Πλούτων την μετά την γένεση Πλουτωνιακή ζωή (σφαίρα του Πλούτωνος).

Το Ποσειδώνιο πεδίο θα μπορούσαμε να πούμε με Νεο Πλατωνικούς όρους πως είναι το πεδίο της ύπαρξης μας, ο γήινος βίος όπου ο άνθρωπος καλείται να βιώσει τις εμπειρίες και τις δοκιμασίες της ύλης.

Μέσα από το μεταφορικό ταξίδι του Οδυσσέα, κάθε άνθρωπος καλείται να ανακαλύψει τον ανώτερο του εαυτό, να ταξιδέψει πρός την αυτοεκπλήρωση του, την ταύτιση με το αυθεντικό του «Εγώ». Σε ένα τέτοιο πλάισιο αυτοπραγμάτωση αποτελεί όχι μόνο αφετηρία, αλλά στόχο ο οποίος μας συντροφεύει ανελλιπώς, συνειδητά ή ασυνείδητα, σε όλη τη διάρκεια και στο ταξίδι της ζωής μας, στην μικρή μας Οδύσσεια.

Εν τέλει το ταξίδι είναι εκείνο που έχει σημασία! Το εσωτερικό μας ταξίδι, αυτό προς την ψυχή μας!

Με αυτήν οδηγό και με συνοδοιπόρο το είδωλο του εαυτού μας και το ένστικτό μας, το πρωταρχικό και γνήσια ατόφιο υλικό μας που διαμορφώθηκε και διαπλάστηκε στον ιερό ορίζοντα της παιδικής μας ηλικίας μπορούμε να εισέλθουμε στην ψυχική μας αυτοτέλεια και την πνευματική μας ολοκλήρωση.