Επί βασιλείας του Μίνωα δημιουργήθηκε στο Αιγαίο ένας πολιτισμός που ακόμη και σήμερα δεν μπορούμε να συλλάβουμε την μεγαλοσύνη του.
Πάνω από 6000 χρόνια οι δικοί μας πρόγονοι κατοικούσαν τον όμορφο αυτό τόπο, που ΚΡΗΤΗ ονομάστηκε, από το όνομα μιας Νύμφης των Εσπερίδων λένε.
Άνθρωποι των σπηλαίων μάς αφήνουν χαραγμένα στην πέτρα μηνύματα της καθημερινής τους ζωής.
Τρέφονται με άγριους καρπούς, χοχλιούς, βολβούς, χόρτα, φρούτα κι ο άγριος αίγαγρος θα τους εξασφαλίσει τροφή, δέρμα λίπος. Κατασκευάζουν τα πρώτα αγγεία και χαράζουν πάνω τους εικόνες από έναν πολιτισμό έμβρυο που εγκυμονούσε τον ερχομό ενός ασύλληπτης έκτασης πολιτισμού. Το πρώτο ζώο που λατρεύτηκε ήταν ο Ταύρος. Σύμβολο τοτέμ της δύναμης και της γονιμότητος.
Δύσκολο θέμα και ακανθώδες είναι θρησκεία των Κρητών κατά την Μινωική εποχή. Σίγουρα πέρασαν πολλά στάδια μέχρι να φτάσουν στην τελική της μορφή. Κι αυτά δεν τα βρήκαμε κάπου γραμμένα. Από αναπαραστάσεις, ζωγραφιές, σφραγιδόλιθους, ειδώλια προσπαθούμε να μαντέψουμε και να κατανοήσουμε την θρησκεία τους και τον τρόπο έκφρασή της.
Οι πρώτοι οικισμοί, η εξημέρωση ζώων, η καλλιέργεια της γης, τούς εμφανίζει την ανάγκη να λατρέψουν, να ικετεύσουν, να δοξάσουν τον υπεύθυνο της ύπαρξης και της ζωής τους. Έψαξαν και βρήκαν τους θεούς τους, όχι στον ουρανό αλλά εδώ στην γη.
Σε μικρά πήλινα ειδώλια εκτός των γυναικείων ή αντρικών μορφών ποζάρει αξιοπρεπής η πρώτη θεότητα «η Μεγάλη Μητέρα». Παχύσαρκη με μεγάλα στήθη εγγυάται ότι θα τους θρέφει αιωνίως. Η θρησκεία αρχίζει με τον καιρό να παίζει σημαντικό ρόλο στην κοινωνία τους αν και δεν άφησαν μνημειώδη θρησκευτικά έργα, ούτε ναούς, ούτε κι αγάλματα. Πάνω σε ιερά κορυφής ή κάτω από τα δέντρα πρόσφεραν αναίμακτες θυσίες. Από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια μέχρι σήμερα το δέντρο βρέθηκε στο επίκεντρο της θρησκευτικής λατρείας, πολύ πριν την δημιουργία των πρώτων ναών.
Η μεγάλη θεότητα στην Κρήτη είναι η ίδια η φύση, η μεγάλη Μητέρα. Η οποία απεικονίζεται άλλοτε σε κορυφή βουνών ως «ποτνεία των θηρών» ή ως «ορεία μήτηρ» άλλοτε εικονίζεται να κρατάει στα χέρια ή να έχει τυλιγμένο στο κορμί της ένα φίδι ως « Θεά των Όφεων» ή συνδέεται με το ιερό δέντρο, το δέντρο της ζωής, των πουλιών και των λουλουδιών. Αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν πώς στην Μινωική Κρήτη η λατρεία της Μεγάλης θεάς συνδυάστηκε με την δεντρολατρεία. Αυτό μας πληροφορεί η παράσταση μιας σαρκοφάγου που βρέθηκε στην Αγία Τριάδα στην Μεσσαρά της Κρήτης κι όχι μόνο. Μετά απ’ αυτά δε θα παραξενευτούμε όταν μάθουμε ότι σε ένα Μινωικό χάραγμα με σκηνή δεντρολατρείας (το σημερινό χριστουγεννιάτικο δέντρο, παρουσιάζεται ομοίωμα της παράστασης της σπηλαιϊκής γέννησης «Θείου βρέφους».
Σ’ αυτά τα ιερά δέντρα οι Μινωίτες και όχι μόνο, κρεμούσαν ομοιώματα, όπως κούκλες και περιστέρια, που συμβολίζανε την «επιφάνεια» την εμφάνιση δηλαδή στους ανθρώπους του θείου βρέφους που γεννήθηκε σε κάποιο σπήλαιο. Προϋπήρχε λοιπόν το χριστουγεννιάτικο δέντρο πριν την γέννηση στην Βηθλεέμ, όπως προϋπήρχε και το σπήλαιο εντός του οποίου γεννήθηκε η «άμπελος η αληθινή».
Οι παραστάσεις των ιερών δέντρων μας παρέχουν πληροφορίες και για την άσκηση της πανάρχαιας λατρείας του ιερού τούτου δέντρου. Σκηνή δεντρολατρείας (χρυσό δακτυλίδι σφραγίδα) παριστάνει την θεά καθιστή στην ρίζα ενός δέντρου κι απέναντι της οι λατρεύτριες κρατώντας και κουνώντας ρυθμικά κλαδιά ελιάς αλλά κι άλλων δέντρων χόρευαν εκστατικούς χορούς και τελούσαν ιεροπραξίες με σκοπό να προκαλέσουν επιφάνειες θεών, που αφορούσαν αυτό το ίδιο το δέντρο στο οποίο υποκρύπτεται η υπέρτατη θεότητα που στην προκειμένη περίπτωση είναι η «Μεγάλη Μητέρα». H λατρεία κορυφώνεται σ’ ένα βίαιο εκστατικό χορό κατά τον οποίον τινάζουν το δέντρο ή σπάζουν ένα κλαρί. Το ότι έχουμε να κάνουμε με γνήσια δεντρολατρεία, είναι καταφανές.
Διακριτικά των «Iερών Δέντρων «είναι ένα μεγάλο επιβλητικό δέντρο, σχεδόν πάντοτε περιφραγμένο με περίβολο και συνεπώς απομονωμένο «ιερό». Λατρεία όμως των ιερών δέντρων έχουμε και στην Ελλάδα που το στολισμένο κλαδί ονομάζεται Ειρεσιώνη. Σύμφωνα με την παράδοση, το έθιμο καθιερώθηκε από τον Θησέα, όταν ξεκίνησε για την Κρήτη για να σκοτώσει τον Μινώταυρο. Ύστερα, σταμάτησε στην Δήλο, όπου έκανε θυσία στον Απόλλωνα, λέγοντας ότι, σε περίπτωση που κερδίσει την μάχη με τον Μινώταυρο, θα του πρόσφερε στολισμένα κλαδιά ελιάς για να τον ευχαριστήσει. Επιστρέφοντας στην πατρίδα του, ο Θησέας εκπλήρωσε την υπόσχεσή του καθιερώνοντας τον θεσμό της Ειρεσιώνης. Το θεοκρατικό καθεστώς του Βυζαντίου καταδίκασε το έθιμο ως ειδωλολατρικό και απαγόρευσε την τέλεσή του. Ωστόσο, οι Έλληνες που ταξίδευαν πολύ, το μετέδωσαν στους Βόρειους λαούς, οι οποίοι λόγω έλλειψης ελαιοδέντρων, στόλιζαν κλαδιά από τα δέντρα που φύονταν στις περιοχές τους, όπως είναι τα έλατα. Αιώνες αργότερα το ίδιο έθιμο επανεισάχθηκε στην Ελλάδα από τους Βαυαρούς που συνόδεψαν τον Όθωνα στην Ελλάδα, ως δικό τους Χριστουγεννιάτικο έθιμο. Στα ανάκτορα του Ναυπλίου το 1833 στολίστηκε πανηγυρικά από τον Βασιλιά Όθωνα το έλατο ως πρώτο Χριστουγεννιάτικο δέντρο. Το έθιμο αφυπνίστηκε στις ελληνικές συνειδήσεις και νίκησε κατά κράτος το καραβάκι που είχε στο μεταξύ επικρατήσει ως έθιμο που ταίριαζε στην ναυτική Ελλάδα. Χωρίς βέβαια να μειώσει την ελληνικότητα του εμβλήματος του ελληνικού καραβιού.
Αρχαιοελληνικές από ότι φαίνεται και μάλλον Μινωικές είναι και οι ρίζες του στολισμού του χριστουγεννιάτικου δένδρου.
Στην αρχαία Ελλάδα οι πρόγονοι μας στόλιζαν την Ειρεσιώνη (από το είρος = έριον, μαλλίον), η οποία ήταν κλάδος αγριελιάς (κότινος) στολισμένος με γιρλάντες από μαλλί λευκό και κόκκινο και τους πρώτους φθινοπωρινούς καρπούς (σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα, δημητριακά, κ.λ.π., εκτός του μήλου και του αχλαδιού). Ήταν έκφραση ευχαριστίας για την γονιμότητα του λήξαντος έτους και παράκληση συνεχίσεως της γονιμότητας και ευφορίας και κατά το επόμενο έτος και ήταν αφιερωμένη στην Αθηνά, τον Απόλλωνα και τις Ώρες (Ευνομία, Δίκη, Ειρήνη).
Την εβδόμη ημέρα του μηνός Πυανεψιώνος (22 Σεπτεμβρίου – 20 Οκτωβρίου), παιδιά των οποίων και οι δύο γονείς ζούσαν, περιέφεραν την Ειρεσιώνη στους δρόμους τής πόλης των Αθηνών τραγουδώντας τις καλένδες (κάλαντα) από σπίτι σε σπίτι παίρνοντας το φιλοδώρημά τους από τον νοικοκύρη ή την κυρά (σας θυμίζει τίποτα αυτό); Όταν έφθαναν στο σπίτι τους κρεμούσαν την Ειρεσιώνη πάνω από την εξώπορτά τους, όπου έμενε εκεί μέχρι την ιδία ημέρα του νέου έτους, οπότε, αφού τοποθετούσαν την νέα, κατέβαζαν την παλιά και την έκαιγαν. Άλλα παιδιά κρεμούσαν την Ειρεσιώνη πάνω από την θύρα του Ιερού του Απόλλωνος.
Οι Έλληνες, που η κυτταρική τους μνήμη φυλάει έστω και εν αγνοία τους ακέραια την αρχαιοελληνική τους παράδοση ενθυμούντο την Ειρεσιώνη, κι ως εκ τούτου υιοθέτησαν πολύ γρήγορα το Χριστουγεννιάτικο δέντρο με το έλατο (κατά τόπους και κυπαρίσσι).
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου