Η αρχή της μη παρέμβασης

Το βασικό υπαρξιακό μας δίλημμα
Η προσωπική μας μοναξιά είναι σαν το πάπλωμα του κρεβατιού που κοιμόμαστε. Λέμε πως κρυώνουμε και το χρησιμοποιούμε για να ζεσταθούμε. Αυτός ο διπλός χαρακτήρας της μοναξιάς μας, ο οποίος πιστεύω έχει τις ρίζες του στην ίδια μας την ύπαρξη και συνείδηση ως ανεξάρτητη ταυτότητα, μας κάνει να αναρωτιόμαστε αν υπάρχει κάποιος άλλος άνθρωπος σε αυτόν τον κόσμο που να μπορεί να μας καταλάβει. Με άλλα λόγια αν υπάρχει κάποιος άλλος άνθρωπος έτοιμος να μοιραστεί το πάπλωμά μας. Παρακαλώ, το μοναδικό μας πάπλωμα.

Η εξίσωση του Drake
Πρόκειται για μια εξίσωση στο πεδίο της εξωβιολογίας σε μια προσπάθεια υπολογισμού του πιθανού αριθμού εξωγήινων πολιτισμών, με τους οποίους θα μπορούσαμε να έρθουμε σε επαφή, μέσα στο γαλαξία μας. Ο ίδιος ο Drake έδωσε τον αριθμό 10, ενώ οι εκτιμήσεις κυμαίνονται από κοντά στο 0 έως και μερικές χιλιάδες. Σε ό,τι αφορά την κριτική, έχει ειπωθεί πως οι παράμετροι που χρησιμοποιεί ο Drake είναι βγαλμένες από την καθημερινή μας ζωή, πάνω στη Γη, επομένως δε θα μπορούσαν να αποδώσουν ούτε κατά προσέγγιση το τι συμβαίνει μέσα στο γαλαξία μας. Θα είχε επίσης ενδιαφέρον να εφαρμόσουμε την εξίσωση του Drake ή μία παραλλαγή της για να διαπιστώσουμε ποια είναι η πιθανότητα και πόσοι άλλοι άνθρωποι υπάρχουν π.χ. σε ακτίνα 100 μέτρων γύρω μας. Θα είχε πραγματικά μεγάλη 'πλάκα' να βγάζαμε ένα αποτέλεσμα κοντά στο μηδέν, αλλά αυτό ας το αφήσουμε σαν μια άλλη ιστορία.

Το παράδοξο της ανθρώπινης απομόνωσης
Ας θεωρήσουμε λοιπόν πως δεν είμαστε μόνοι μας. Γύρω μας ο κόσμος βρίθει από ζωή, πυκνοκατοικημένος σαν μια κυψέλη ή μια πολυκατοικία, αλλά σε μία πολύ μεγαλύτερη κλίμακα έτσι ώστε από μακριά το σύμπαν να μοιάζει ακατοίκητο. Αυτό το παράδοξο της ανθρώπινης απομόνωσης διαπίστωσε και ο Fermi. Πρόκειται δηλαδή για μια φαινομενική αντίφαση μεταξύ των υψηλών (ή τουλάχιστον μη μηδενικών) πιθανοτήτων της ύπαρξης εξωγήινων πολιτισμών από τη μια, και την έλλειψη στοιχείων που να τεκμηριώνουν κάτι τέτοιο από την άλλη. Και δεν αναφερόμαστε στα πράσινα (προς το γκριζωπό) ανθρωπάκια του Roswell φυσικά. Μιλάμε για πραγματικά στοιχεία. Έστω μιαν ηλεκτρομαγνητική λήψη των δικών τους προγραμμάτων. Εξού και η φράση "Η μεγάλη Σιωπή" (Great Silense). Κατ' εμένα πάντως αυτό δεν είναι παράδοξο. Τα 200 χρόνια των τηλεπικοινωνιών μας είναι τίποτε μπροστά στις κοσμικές κλίμακες. Η διάμετρος του γαλαξία μας είναι 100.000 έτη φωτός, ενώ περιέχει 200.000.000.000 ήλιους. Αυτό σημαίνει ένας ήλιος κάθε 2.000.000 έτη φωτός. Αν υποθέσουμε πως ένας εξωγήινος πολιτισμός από μία τέτοια απόσταση έχει στείλει κάποτε προς εμάς ένα σήμα, η πιθανότητα να το λάβουμε είναι 200: 2.000.000, δηλαδή 1 στις 10.000. Προφανώς οι πιθανότητες δεν είναι με το μέρος μας, συμπεριλαμβάνοντας αν θέλετε και τη συνήθη μας αδιαφορία.

Η αρχή της μη παρέμβασης (πολιτική)
Πρόκειται για μια συνθήκη στις διεθνείς σχέσεις, όπου το ένα κράτος δεν μπορεί να παρέμβει στην πολιτική άλλου κράτους, στα πλαίσια των αρχών της αυτοδιάθεσης και ακεραιότητας. Θα προσέξατε βέβαια πως, όπως και με τις αρχές της φυσικής, οι αρχές της πολιτικής ισχύουν για να παραβιάζονται.

Η υπόθεση του ζωολογικού κήπου (zoo hypothesis)
Υπάρχει πάντως και μια άλλη, διαφορετική, προσέγγιση του θέματος, ότι δηλαδή οι εξωγήινοι πολιτισμοί υπάρχουν, ότι θέλουμε να τους δούμε, αλλά ότι δεν παρεμβαίνουν. Μας παρακολουθούν διακριτικά, στα πλαίσια κάποιας προσυννενοημένης (από ποιους άραγε;) παγγαλαξιακής συμφωνίας, μία υπερδιεθνής συνθήκη μη παρέμβασης. Φαντάζομαι βέβαια ότι θα έχετε ήδη καταλάβει το πρόβλημα αυτής της υπόθεσης. Είναι υπερβολικά αγαθή. Θυμηθείτε, για να μη φτάσουμε μακριά, τι έκαναν οι λευκοί όταν πάτησαν το πόδι τους στην Αμερική, για να καταλάβετε έτσι και μας βρουν 'εκείνοι' τι θα μας κάνουν...

Η απαγορευτική αρχή του Pauli
Πρόκειται για μια από τις θεμελιώδεις αρχές της κβαντομηχανικής, η οποία λέει ότι δύο παρόμοια φερμιόνια (σκεφτείτε ηλεκτρόνια) δεν μπορούν να βρίσκονται στην ίδια κβαντική κατάσταση ταυτόχρονα. Η αρχή του Pauli βρίσκει μια συνήθη εφαρμογή στην 'τακτοποίηση' των ηλεκτρονίων στις στοιβάδες των ατόμων, όπου αν υπάρχουν δύο ηλεκτρόνια στην ίδια στοιβάδα, θα έχουν απαραίτητα αντίθετα spin. Η αρχή του Pauli ωστόσο έχει γενική ισχύ. Πουθενά μέσα στο σύμπαν δεν υπάρχουν την ίδια στιγμή δυο ίδια σωματίδια, επομένως και καταστάσεις, φαινόμενα, γεγονότα, αντικείμενα, οργανισμοί, άνθρωποι, πολιτισμοί, κοκ.

Η αρχή της μη παρέμβασης (στη φυσική)- Επέκταση στο μακρόκοσμο
Υπάρχει άραγε μέσα στο σύμπαν κάποια άλλη, κρυφή, παράμετρος η οποία μας εμποδίζει κατά κάποιον τρόπο να έρθουμε σε επαφή με εξωγήινους πολιτισμούς και την οποία την αγνοούμε; Μήπως υπάρχει κάποια επέκταση της απαγορευτικής αρχής του Pauli στο μακρόκοσμο, ώστε να έχουμε μια σαφή εικόνα των 'κυριαρχικών μας δικαιωμάτων' σαν ανθρώπινη ράτσα, χωρίς να κάνουμε κάθε φορά κουτούς υπολογισμούς ταχυτήτων και αποστάσεων για να δούμε πόσο απέχουν από εμάς οι πιθανοί μας διαστημικοί γείτονες; Υπάρχει άραγε μια κοσμική Αρχή της μη παρέμβασης; Πώς θα μπορούσαμε να τη συλλάβουμε;

Η θεωρία των Δ-βρανών (D- branes)
Μπορούμε να φανταστούμε ένα λουλούδι με τα πέταλα. Ή ένα σφουγγάρι με οπές. Το λουλούδι (ή σφουγγάρι) είναι το σύμπαν. Πιο σωστά είναι το πανσύμπαν (multiverse). Το κάθε πέταλο του λουλουδιού (ή κάθε τμήμα μεταξύ οπών του σφουγγαριού), είναι και μια βράνη. Πάνω σε μια βράνη μπορεί να υπάρξει ένα σύμπαν σαν μια σταγόνα του νερού. Μπορούμε άραγε να υποθέσουμε ότι πάνω σε κάθε βράνη μπορεί να υπάρξει μόνο ένα σύμπαν (και ίσως ένα επιπλέον 'αντίθετο' σύμπαν αντιύλης); Η γνώση μου εδωπέρα με εγκαταλείπει. Θα μπορούσαμε πάντως να φανταστούμε μέσα στον υπερχώρο (πανσύμπαν) μια τέτοια διαστρωμάτωση βρανών ή στοιβάδων, όπου να διευθετούνται οι πολιτισμοί σε τακτές αποστάσεις και σαφώς καθορισμένα όρια. Αλλά αυτό εξηγεί, έστω και ενδεικτικά, όχι μόνο το γιατί οι αποστάσεις είναι τεράστιες έως ανυπέρβλητες, αλλά και το γιατί δε θα μπορούσε να υπάρξει ένας άλλος πολιτισμός 'κοντά' μας. Το σύμπαν φαίνεται ότι έχει ήδη προνοήσει ώστε η εξέλιξη πολιτισμών να γίνεται ανεξάρτητα και παράλληλα, ενώ οι όποιες συναντήσεις και συμβιώσεις να έρχονται με την πάροδο του χρόνου, γιατί σε αντίθετη περίπτωση τα αποτελέσματα θα ήταν μάλλον καταστροφικά.

Ηθελημένη άγνοια κι επίγνωση
Πώς λοιπόν θα άρουμε αυτό το πρόβλημα της μεγάλης κοσμικής μοναξιάς μας; Με ποιον τρόπο θα επικοινωνήσουμε με τα μακρινά κι αλλόκοτα γαλαξιακά μας ξαδέλφια; Πώς θα προσεγγίσουμε τον άγνωστο της διπλανής μας πόρτας γείτονα; Αν του χτυπήσουμε την πόρτα μπορεί να ενοχληθεί. Αν βάλουμε εκρηκτικά στο εργαστήριο, μπορεί να ανοίξουμε μιαν άλλη διάσταση και να αφανιστεί ο κόσμος μας. Μήπως κατά λάθος τους πατήσαμε σαν τα μυρμήγκια και δεν το πήραμε είδηση; Ή μήπως όταν θα έρθουν εκείνοι δε θα ζήσουμε για να το θυμόμαστε; Όποια κι αν είναι η εξήγηση, μπορούμε να κρατήσουμε το εξής: Η κοσμολογική απαγορευτική αρχή ή αρχή της μη παρέμβασης έχει κι ένα ψυχικό αντίκτυπο. Σκεφτείτε μόνο σε περίπτωση επαφής το προσωπικό και πολιτισμικό σοκ. "Κι αν τους χαστουκίζανε φαντάσματα, αυτοί λέγανε πως ήταν ο αέρας", όπως έλεγε και ο ποιητής.