ΜΕΘΗ ΚΑΙ ΜΕΘΕΞΗ

Έκσταση και Μεταμορφώσεις του Διονύσου

Η έκσταση είναι η σημαντικότερη όψη του Διονυσιασμού. Είναι μια τελετουργική συμπεριφορά για την επίτευξη αλλαγής της κατάστασης συνείδησης. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατή η μετουσίωση σε μια διαφορετική συνειδητότητα. Η έκσταση, εκτός από την άμεση ατομική επικοινωνία με τη θεότητα, είναι ταυτόχρονα και συλλογική, κοινωνική στα πλαίσια του δραματικού θιάσου. Δεν είναι μια κατάσταση κρίσης που απομονώνει το άτομο από την εσωτερική του εμπειρία.

 «Ο  Διονυσιασμός είναι ένα μέσο για την ανακάλυψη μιας αιώνιας εσωτερικής ζωής και ενός μυστικισμού», όπως αναφέρει ο E. Rohde στο βιβλίο του Η Ψυχή.

Εξ-ίσταμαι (έκσταση) είναι η πνευματική διάχυση  της οντότητας, που καταρρέει ως αυτοδύναμη μοναδικότητα , είναι η εξωτερίκευση της οντότητας, φεύγει από το περιοριστικό της Εγώ και εξέρχεται της παρούσας Στάσης της, δηλαδή Εκστασιάζεται.

Οι γυναίκες που συνοδεύουν το Διόνυσο κατά την επιστροφή του στη Θήβα στην τραγωδία «Βάκχαι» του Ευριπίδη και οι οποίες αποτελούν το θίασό του, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η τρέλα και η μανία τους είναι μια κατάσταση ελεγχόμενη, αντίθετα από τη λύσσα που θα πιάσει όσους αμφισβητούν ή αρνούνται το θεό . Αυτό το τίμημα θα το πληρώσει όποιος δεν ξέρει πώς να κοιτάξει το θεό ίσια στα μάτια ώστε να ανακαλύψει τον έσω εαυτό του, μέσα από την άδεια μάσκα.

Ο Διόνυσος ανάμεσα στις μορφές που παίρνει, μεταμορφώσεις σε ζώο, ή φυτό ή αστέρι, είναι η αλλοίωση (μετουσίωση και ιεροποίηση) της πραγματικότητας που το μεθύσι (θεία μέθη) φέρνει στον άνθρωπο. Ο Διονυσιακός Συμβολισμός όμως αφορά και τη μεταμόρφωση του θεατή που γίνεται την ώρα της παράστασης. Η συνύπαρξη του μύθου και του θεατή δημιουργεί έναν νέο άνθρωπο, ο οποίος ξαναγεννιέται, όπως ο ίδιος ο Διόνυσος. Η Διονυσιακή μέθη, σε συνδυασμό με το Απολλώνιο Πνεύμα, στηρίζουν την δημιουργία της Ελληνικής θεατρικής τέχνης και  τη Γέννηση της Τραγωδίας (Νίτσε).

Το πρώτο μακιγιάρισμα στην ιστορία έγινε με το κατακάθι του κρασιού.Είναι ιδιαίτερα σημαντική η μάσκα λοιπόν, απών και παρών ταυτόχρονα ο Διόνυσος, προσφέρει σε αυτούς που θα τον ανακαλύψουν μια εικόνα του Αλλου κι αυτού που γίνεται άλλο.

Το μυστηριακό Διονυσιακό σύμβολο  του ΟΙΝΟΥ , είναι η εικόνα της «μέθεξης», μία έννοια που αναπτύχθηκε από τον Πλάτωνα στον «Παρμενίδη» Η άμπελος με την σύνθλιψη και την ζύμωση γίνεται σταδιακά ομοιογενής και μετουσιώνεται με την συνδρομή του Χρόνου.Και είναι το δεύτερο στοιχείο , το οποίο ενεργοποιείται στην ΘΟΛΟ της Επιδαύρου ,έχοντας μία μυσταγωγική αξία, που είναι η εικόνα της «Μέθης» .

Οχι βέβαια της κραιπάλης αλλά της μέθης που προέρχεται από την Μέθεξη. Αυτή την ψυχική ευφορία, που νοιώθει το ον για να έρθει σε επικοινωνία μετά του θείου για την αφύπνιση ανώτερων συνειδησιακών πεδίων.

Αυτό ακριβώς επικαλείται ο ζωγράφος Παυσίας, μέγας γνώστης των αλληγοριών και της δύναμης των εικονοπλασιών, που δρούν  στην ψυχή του ανθρώπου,  και προκαλούν ΣΥΝ-ΚΙΝΗΣΗ.

Πρόκειται για μία ζωγραφική παράσταση στο εσωτερικό της Θόλου της Επιδαύρου , έτσι όπως μας την περιγράφει ο Παυσανίας, που παριστά τον Έρωτα να έχει παρατημένα τα βέλη και το τόξο και να έχει πάρει και να κρατεί την λύρα. Δίπλα είναι επίσης ζωγραφισμένη η Μέθη ενώ να πίνει από γυάλινη κούπα. Η κούπα φαίνεται σαν αληθινή γυάλινη και μπορεί κανείς να ιδεί διά μέσου αυτής το πρόσωπο  της γυναίκας».

 Διαχρονικά σύμβολα στην Ελληνική ψυχή είναι επίσης το ΔΕΠΑΣ=ΚΥΠΕΛΛΟ ,  όπου οι θνητοί βάζουν κρασί και οι θεοί νέκταρ.

Αυτή η τοιχογραφία είναι η πρώτη παράσταση που βλέπει ο επισκέπτης μπαίνοντας στο Μνημείο.
Η Λ ύ ρ α μαζί με το τόξο και τα βέλη είναι τα τρία κυριότερα σύμβολα του Ηλίου/Απόλλωνος και δι’ αυτών αλληγορείται η σύνδεση του φυσικού σώματος του Ηλίου με την πνευματική οντότητα του Απόλλωνος.

Όμως στα χέρια του Έρωτος και όχι του Απόλλωνος, η επτάχορδη Λ ύ ρ α εναρμονίζει με «έ ρ ω τ α» τις  7 ΤΡΟΧΙΕΣ ΤΩΝ ΠΛΑΝΗΤΩΝ, που περιγράφονται στο δάπεδο του εσωτερικού της Θόλου .
Τα βέλη με το τόξο της τοιχογραφίας είναι η εκ-τόξ-ευση (τόξο) των ακτίνων (βέλη) του Ηλίου κατά την ημερήσια πορεία του. Είναι το καθημερινά σχηματιζόμενο ηλιακό τόξο στον ουράνιο θόλο. Με την αποχώρηση του σκοτάδι σκεπάζει την ΓΗ.

 Ο Ήλιος ζωογονεί την πλανητική οικογένεια με φως και θερμότητα, καθώς ο Απόλλων μετουσιώνει το φως του Ηλίου σε γνώση και την θερμότητα σε «έρωτα«. Ήλιος είναι φως και αιωνία θερμότης στο φυσικό σύμπαν, Απόλλων είναι γνώση και σφοδρός «έρως» στον πνευματικό ορίζοντα των όντων.

Ο ΔΙΌΝΥΣΟΣ  ξαναγεννιέται και  ελευθερώνει όλες τις δυνάμεις της μετατροπής, ανανέωσης ,  κάτι νέο θ’ αναδυθεί, μέσα απο  τη «ζύμωση του οίνου» και την συνδρομή των Ωρών  (χρόνου), φέρνοντας τη νέα Άνοιξη  στον Κόσμο.

Η  Διονυσιακή τέχνη μετατρέπεται σε ένα τεράστιο θέατρο , όπου ο άνθρωπος καλείται να παίξει μεγάλους και μικρούς ρόλους,  χωρίς να ταυτίζεται ποτέ, μέχρι που μέσα σε έναν κόσμο της φαινομενικότητας και της παροδικότητας  να ανακαλύψει την πραγματική πηγή της ζωής και το αληθινό πρόσωπο του κόσμου που μας περιβάλει. Συνδέεται  όμως και με την οδύνη που ο άνθρωπος αισθάνεται όταν βρίσκεται σε διάσταση με την ύπαρξη του και  νοιώθει «ΞΕΝΟΣ» με το κόσμο που τον περιβάλλει. Και είναι αυτός  ο πόνος που θέλει να μετουσιώσει και να μεταμορφώσει  μέσα από την Διονυσιακή έξαρση.

Είναι αυτή η λαχτάρα  και η προσδοκία της ψυχής του  για να κατανοήσει , και  να ενωθεί  με την αιωνιότητα!